1
00:00:02,123 --> 00:00:07,003
8 mei 1945, kwam er eindelijk
een eind aan de duisternis.

2
00:00:07,083 --> 00:00:09,003
In heel Europa vierde men feest,

3
00:00:09,083 --> 00:00:12,563
net als overal elders in de wereld.
Nazi-Duitsland was overwonnen.

4
00:00:15,723 --> 00:00:19,643
Vanaf de landingen op Normandië
tijdens D-day in juni 1944,

5
00:00:19,723 --> 00:00:22,803
had het bijna een jaar geduurd
om de oorlog te winnen.

6
00:00:24,523 --> 00:00:29,323
Geconfronteerd met de nederlaag, nam
Adolf Hitlers vastberadenheid slechts toe,

7
00:00:29,403 --> 00:00:31,323
om tot het einde door te vechten.

8
00:00:33,163 --> 00:00:35,883
Terwijl zijn Derde Rijk
om hem heen instortte,

9
00:00:35,963 --> 00:00:39,443
werd de wreedheid
en het fanatisme van de nazi's

10
00:00:39,523 --> 00:00:40,923
alleen maar groter.

11
00:00:42,123 --> 00:00:47,083
Die 11 maanden, de meest meedogenloze
periode in de Tweede Wereldoorlog,

12
00:00:47,163 --> 00:00:51,803
heeft onze harten en de geschiedenis
voor eeuwig beschadigd.

13
00:01:02,683 --> 00:01:05,083
Zomer 1944.

14
00:01:05,163 --> 00:01:08,003
Europa voerde al bijna vijf jaar oorlog

15
00:01:08,083 --> 00:01:09,563
en wachtte op bevrijding.

16
00:01:10,363 --> 00:01:14,363
Op 6 juni begon
de wind van vrijheid eindelijk te blazen

17
00:01:14,443 --> 00:01:16,443
over de stranden van Normandië.

18
00:01:16,523 --> 00:01:18,443
Op de avond van de langste dag

19
00:01:18,523 --> 00:01:22,083
waren meer dan 150.000 soldaten
aan land gekomen.

20
00:01:23,523 --> 00:01:24,843
Op 1 juli

21
00:01:24,923 --> 00:01:28,243
vochten er
bijna een miljoen man in Normandië.

22
00:01:29,603 --> 00:01:32,003
De geallieerden hadden controle
over de lucht.

23
00:01:32,723 --> 00:01:36,443
Systematisch vernietigden ze
de Duitse infrastructuur.

24
00:01:38,363 --> 00:01:41,163
Alle konvooien met versterkingen
werden aangevallen.

25
00:01:42,003 --> 00:01:45,283
Zelfs veldmaarschalk Rommel,
leider van de Duitse troepen,

26
00:01:45,363 --> 00:01:47,523
raakte gewond door een luchtaanval.

27
00:01:49,683 --> 00:01:52,763
De Duitsers hadden een grap:

28
00:01:52,843 --> 00:01:55,563
'Als je een wit vliegtuig ziet,
is het Amerikaans.

29
00:01:55,643 --> 00:01:58,243
'Als je een zwart vliegtuig ziet,
is het Engels.

30
00:01:58,323 --> 00:02:01,043
'En als je niks ziet,
is het de Luftwaffe.'

31
00:02:03,683 --> 00:02:08,683
Maar de uitkomst was nog onzeker.
Hitlers legers boden veel weerstand.

32
00:02:10,643 --> 00:02:12,123
De Britse generaal Montgomery

33
00:02:12,203 --> 00:02:15,203
wilde Caen binnen 24 uur innemen.

34
00:02:15,283 --> 00:02:19,843
Het heeft zes weken geduurd
en de stad is platgebombardeerd.

35
00:02:22,363 --> 00:02:26,083
In de laatste week van juli
kwam er eindelijk beweging in het front.

36
00:02:26,443 --> 00:02:30,043
De Amerikanen konden eindelijk
doorbreken op Cotentin.

37
00:02:30,683 --> 00:02:32,683
Geallieerde troepen bevrijdden Bretagne

38
00:02:32,763 --> 00:02:36,603
en snel daarna
raasde generaal Pattons derde leger

39
00:02:36,683 --> 00:02:40,003
richting het oosten
en bevrijdde stad na stad.

40
00:02:43,403 --> 00:02:46,963
De bevrijding van West-Europa was
eindelijk in gang gezet.

41
00:02:47,283 --> 00:02:49,363
West-Frankrijk lag in puin.

42
00:02:49,763 --> 00:02:51,243
De bevolking was verbitterd,

43
00:02:51,323 --> 00:02:54,403
maar na vier jaar onder de nazilaars

44
00:02:54,483 --> 00:02:56,043
was er eindelijk hoop.

45
00:02:59,403 --> 00:03:01,283
Er was een sfeer van vertrouwen.

46
00:03:01,363 --> 00:03:05,563
'We snijden zo door Duitsland heen',
voorspelden ze rond generaal Eisenhower,

47
00:03:05,643 --> 00:03:07,603
commandant van de Geallieerden.

48
00:03:12,563 --> 00:03:14,963
De sfeer van optimisme werd versterkt

49
00:03:15,043 --> 00:03:18,683
door het grote offensief
aan het Oostfront.

50
00:03:21,923 --> 00:03:25,803
Stalin had Russische troepen
op pad gestuurd voor operatie Bagration.

51
00:03:27,883 --> 00:03:30,523
Hij wilde Wit-Rusland veroveren

52
00:03:30,603 --> 00:03:33,443
en de route naar Warschau vrijmaken,

53
00:03:33,523 --> 00:03:36,443
wat toegang naar Berlijn zou verschaffen.

54
00:03:47,683 --> 00:03:50,083
Het Rode Leger ging als een stoomwals

55
00:03:50,163 --> 00:03:53,803
en verpletterde alles op zijn pad
langs een front van 1000 kilometer.

56
00:03:55,043 --> 00:03:58,203
Meer dan een miljoen man, 4000 tanks,

57
00:03:58,283 --> 00:04:03,283
30.000 stuks artillerie en 6000
vliegtuigen kwamen op de vijand af.

58
00:04:03,843 --> 00:04:05,483
Niks kon ze tegenhouden.

59
00:04:21,363 --> 00:04:24,363
De leider van het Kremlin
had gevoel voor geschiedenis.

60
00:04:25,203 --> 00:04:28,923
Stalin wachtte tot 22 juni
met zijn offensief.

61
00:04:29,483 --> 00:04:32,643
Hitler had precies drie jaar eerder
Rusland aangevallen

62
00:04:32,723 --> 00:04:35,283
op 22 juni 1941.

63
00:04:36,283 --> 00:04:40,083
Aan dit front haalden de Sovjets
de ene na de andere overwinning.

64
00:04:41,003 --> 00:04:44,163
Hitler had zijn generaals
een fortstrategie bevolen.

65
00:04:44,243 --> 00:04:48,523
De vijand ophouden
op goed verdedigde plaatsen,

66
00:04:48,603 --> 00:04:51,003
en hem dwingen tot een lang
en bloederig gevecht.

67
00:04:52,323 --> 00:04:55,043
Door zijn blitzkrieg in 1940

68
00:04:55,123 --> 00:04:57,763
stond Hitler voor qua tactiek.

69
00:04:58,323 --> 00:05:00,483
Door zijn generaals
nu in forten te zetten,

70
00:05:00,563 --> 00:05:04,483
had de Führer een stap teruggedaan
naar de oude oorlogsvoering.

71
00:05:05,403 --> 00:05:10,363
De Sovjets omsingelden de steden
en wachtten tot ze vielen als rijp fruit.

72
00:05:11,203 --> 00:05:16,203
Vitebsk, Orsja, Mahiljow,
Babroejsk, Minsk...

73
00:05:16,523 --> 00:05:19,763
Een voor een vielen
de Wit-Russische steden.

74
00:05:19,843 --> 00:05:22,243
VITEBSK, ORSJA, MAHILJOW, BABROEJSK, MINSK

75
00:05:23,243 --> 00:05:24,483
Vasily Grossman,

76
00:05:24,563 --> 00:05:28,643
correspondent voor de Sovjet-legerkrant,
de Rode Ster, schreef:

77
00:05:28,723 --> 00:05:31,963
'De weg naar Babroejsk is
de weg van vergelding.

78
00:05:32,723 --> 00:05:37,723
'Hier kookt de ketel des doods
en verzwelgt in zijn genadeloze wraak

79
00:05:37,803 --> 00:05:42,043
'allen die hun wapens
niet hebben neergelegd en zijn gevlucht.'

80
00:05:45,563 --> 00:05:50,043
Om de opmars te vertragen, pasten de
Duitsers de verschroeide-aardetactiek toe.

81
00:05:50,123 --> 00:05:53,163
Ze vernielden steden en infrastructuur.

82
00:06:11,083 --> 00:06:14,843
Maar niks hield het Rode Leger tegen.
Niet opgeblazen bruggen

83
00:06:14,923 --> 00:06:17,803
en ook niet de duizenden mijnen
die de Duitsers gelegd hadden.

84
00:06:25,523 --> 00:06:29,243
Ze gingen zo snel
dat de brandstof opraakte.

85
00:06:29,563 --> 00:06:34,203
Om de snelheid erin te houden,
mengden Russische soldaten wodka en diesel

86
00:06:34,283 --> 00:06:36,083
om de tanks in beweging te houden.

87
00:06:37,483 --> 00:06:39,803
Een Duitse korporaal schreef
naar zijn vrouw:

88
00:06:40,363 --> 00:06:42,523
'Als de Russen zo doorgaan,

89
00:06:42,603 --> 00:06:45,923
'staan ze binnenkort bij je voor de deur.'

90
00:06:52,083 --> 00:06:54,403
De bevrijde gebieden stonden in vlammen.

91
00:06:55,403 --> 00:06:58,883
De bevrijde bevolking had alles verloren,

92
00:06:58,963 --> 00:07:02,203
hun bezittingen, vaak hun huis

93
00:07:02,283 --> 00:07:04,923
en soms zelfs hun leven.

94
00:07:13,963 --> 00:07:16,363
Om een van de grootste
overwinningen te vieren

95
00:07:16,443 --> 00:07:18,003
over de Wehrmacht,

96
00:07:18,083 --> 00:07:22,323
liet Stalin 57.000 Duitse gevangenen
door Moskou paraderen

97
00:07:22,403 --> 00:07:24,963
op 17 juli 1944.

98
00:07:29,563 --> 00:07:31,043
Drie jaar eerder

99
00:07:31,123 --> 00:07:34,003
had Hitler ze beloofd
dat ze door Moskou zouden paraderen.

100
00:07:35,283 --> 00:07:37,683
Die belofte werd nu waargemaakt.

101
00:07:45,283 --> 00:07:49,243
Aangevallen vanuit het westen door Britse,
Amerikaanse en Canadese troepen,

102
00:07:49,323 --> 00:07:51,203
en uit het oosten door de Sovjets

103
00:07:51,283 --> 00:07:53,843
werd het Reich nu bedreigt
met ineenstorting.

104
00:07:54,283 --> 00:07:58,683
Zeker nu het een grote klap zou krijgen.

105
00:07:58,763 --> 00:08:01,003
Overtuigd van het aanstaande verlies

106
00:08:01,083 --> 00:08:04,323
wilde een groep Duitse officieren
Hitler uit de weg ruimen

107
00:08:04,403 --> 00:08:07,483
en onderhandelingen opstarten
met de geallieerden.

108
00:08:07,563 --> 00:08:11,723
Op 20 juli, terwijl de Führer besprekingen
voerde met de hoogste leiding,

109
00:08:11,803 --> 00:08:12,963
ontplofte de bom.

110
00:08:17,763 --> 00:08:20,243
De ontploffing veroorzaakte grote schade.

111
00:08:22,163 --> 00:08:26,963
Maar ondanks het geweld van de explosie
had Hitler het wonderwel overleefd.

112
00:08:29,083 --> 00:08:32,323
Zijn trommelvlies was gebarsten
en hij droeg een verband,

113
00:08:32,403 --> 00:08:33,963
maar hij leefde nog.

114
00:08:35,083 --> 00:08:36,643
Niet iedereen had dat geluk.

115
00:08:37,403 --> 00:08:41,203
Verscheidene aanwezigen waren zwaargewond
en zouden later sterven.

116
00:08:49,723 --> 00:08:51,963
Diezelfde dag bracht Benito Mussolini,

117
00:08:52,043 --> 00:08:54,643
die nog regeerde over Noord-Italië,

118
00:08:54,723 --> 00:08:55,883
hem een bezoek.

119
00:08:58,363 --> 00:09:01,923
Toen Hitler hem
de plek van de aanval toonde, zei hij:

120
00:09:02,003 --> 00:09:06,803
'De bom is aan mijn voeten ontploft.
Mij kan duidelijk niks overkomen.

121
00:09:06,883 --> 00:09:10,763
'Het is mijn lot om mijn taak af te maken.

122
00:09:10,843 --> 00:09:12,403
'Ik weet meer dan ooit

123
00:09:12,483 --> 00:09:14,883
'dat de grote zaak die ik dien,
zal triomferen,

124
00:09:14,963 --> 00:09:17,243
'ondanks alle gevaren.'

125
00:09:18,443 --> 00:09:21,603
Hitler zag zijn overleven
als een teken van boven.

126
00:09:21,683 --> 00:09:24,323
Mussolini sprak hem niet tegen.

127
00:09:25,323 --> 00:09:27,883
Voor zijn vertrek zei Il Duce:

128
00:09:27,963 --> 00:09:32,603
'Na dit wonder is het ondenkbaar
dat onze zaak verkeerd loopt.'

129
00:09:35,083 --> 00:09:39,563
Toen de Duitsers hoorden dat Hitler het
overleefd had, huilden velen van vreugde.

130
00:09:39,643 --> 00:09:41,523
'Gelukkig leeft de Führer nog',

131
00:09:41,603 --> 00:09:44,003
zeiden ze op straat in Berlijn.

132
00:09:44,083 --> 00:09:48,083
Want in juli 1944 dachten vele Duitsers
dat hun Führer

133
00:09:48,163 --> 00:09:50,563
de enige kans op overwinning was.

134
00:09:51,483 --> 00:09:53,563
De avond van de moordaanslag

135
00:09:53,643 --> 00:09:55,443
sprak de dictator zijn volk toe...

136
00:10:22,003 --> 00:10:25,723
Door de bom werd Hitler
nog meer paranoïde.

137
00:10:26,643 --> 00:10:28,523
Vijfduizend mensen werden gearresteerd.

138
00:10:31,403 --> 00:10:33,963
Dit werd gevolgd door korte processen.

139
00:10:34,043 --> 00:10:37,883
Sommige generaals,
weken ervoor nog goed gekleed,

140
00:10:37,963 --> 00:10:40,843
verschenen voor de rechters
in versleten kleding.

141
00:10:40,923 --> 00:10:42,643
Ze zagen er vuil en verwilderd uit.

142
00:10:45,883 --> 00:10:50,043
Rechter Freisler, een fanatieke nazi,
bekogelde ze met beledigingen.

143
00:11:06,803 --> 00:11:08,523
Hij schreeuwde zo hard

144
00:11:08,603 --> 00:11:12,323
dat de technici
die deze justitiële parodie opnamen

145
00:11:12,403 --> 00:11:14,643
hem vroegen wat zachter te zijn.

146
00:11:15,323 --> 00:11:18,323
Er was geen hoger beroep mogelijk.

147
00:11:28,763 --> 00:11:31,323
Zo'n 200 mensen werden geëxecuteerd.

148
00:11:38,643 --> 00:11:42,843
Na deze wrede zuivering
werden Duitsers fanatieker

149
00:11:42,923 --> 00:11:45,403
om niet van halfslachtigheid
beticht te worden.

150
00:11:46,163 --> 00:11:49,563
Je moest tot het bittere
einde loyaal blijven aan de Führer.

151
00:11:49,643 --> 00:11:54,283
In het leger verving de 'Heil Hitler'-
groet de traditionele militaire saluut.

152
00:11:55,603 --> 00:11:59,083
Het regime plaatste
de meest vertrouwde mensen aan de top.

153
00:11:59,163 --> 00:12:01,803
Te beginnen met het hoofd van de SS,
Heinrich Himmler,

154
00:12:01,883 --> 00:12:04,683
die hoofd van de Ersatzheer werd.

155
00:12:05,163 --> 00:12:09,163
Hij had nu
bijna twee miljoen man onder zich.

156
00:12:10,643 --> 00:12:12,963
Goebbels, minister van propaganda,

157
00:12:13,043 --> 00:12:15,843
werd minister van Oorlog van het Reich.

158
00:12:17,843 --> 00:12:21,923
Tevreden door zijn vergrote macht
zei hij tegen vrienden:

159
00:12:22,003 --> 00:12:25,683
'Door een bom onder zijn kont
gaat Hitler helder zien.'

160
00:12:26,883 --> 00:12:28,883
De bom had het regime niet gebroken.

161
00:12:29,363 --> 00:12:32,363
Hij had het regime zelfs versterkt.

162
00:12:34,923 --> 00:12:39,923
Maar de geallieerden bleven oprukken,
zowel vanuit het oosten als het westen.

163
00:12:41,563 --> 00:12:43,363
Verder zuid landden half augustus

164
00:12:43,443 --> 00:12:46,163
Franse en Amerikaanse troepen
in de Provence.

165
00:12:46,243 --> 00:12:49,043
FRANKRIJK

166
00:12:51,883 --> 00:12:55,883
De soldaten van generaal Patch
en de soldaten van het Franse eerste leger

167
00:12:55,963 --> 00:12:57,843
onder leiding van generaal de Lattre,

168
00:12:57,923 --> 00:13:00,803
trokken verder Zuid-Frankrijk binnen.

169
00:13:05,443 --> 00:13:08,843
Geholpen door de FFI,
het Franse binnenlandse leger,

170
00:13:08,923 --> 00:13:12,723
bevrijdden ze Marseille voor ze
naar de Rhônevallei trokken.

171
00:13:15,963 --> 00:13:19,363
Maar deze beelden van
een vernederde Wehrmacht zijn misleidend.

172
00:13:20,043 --> 00:13:23,123
De meerderheid van Hitlers soldaten
kon zich terugtrekken.

173
00:13:23,963 --> 00:13:27,043
Meer dan 400.000 keerden terug
naar Duitsland

174
00:13:27,123 --> 00:13:29,843
om het vaderland te verdedigen.

175
00:13:37,683 --> 00:13:42,083
Ver van het front, in Duitsland,
probeerden nieuwsberichten in bioscopen

176
00:13:42,163 --> 00:13:44,483
het dagelijkse leven te verlichten.

177
00:13:44,963 --> 00:13:48,523
In de zomer van 1944 was,
ondanks alle bombardementen

178
00:13:48,603 --> 00:13:50,483
en de ineenstorting van het Reich,

179
00:13:50,563 --> 00:13:53,803
de oorlog nog ver weg voor vele Duitsers.

180
00:13:59,523 --> 00:14:02,003
De beelden onderstrepen
dat het aangename leven

181
00:14:02,083 --> 00:14:05,203
en de folkloretradities
in het land gewoon aanhielden.

182
00:14:08,163 --> 00:14:11,163
De Duitsers vertrouwden nog op Hitler.

183
00:14:11,443 --> 00:14:15,843
Hoe kon dat anders
met een altijd aanwezige partij?

184
00:14:17,963 --> 00:14:22,203
De bevolking was goed gevoed,
de fabrieken bleven draaien.

185
00:14:22,283 --> 00:14:26,763
De overheid functioneerde nog
en de Zoo Berlin bleef open.

186
00:14:31,643 --> 00:14:35,123
Het was een prachtige zomer
en thuis genoten ze ervan.

187
00:14:35,763 --> 00:14:36,803
De oorlog?

188
00:14:37,443 --> 00:14:38,443
Welke oorlog?

189
00:14:42,643 --> 00:14:46,603
Maar deze zwempartij,
gefilmd in augustus 1944,

190
00:14:46,683 --> 00:14:48,843
was in de stad Dachau.

191
00:14:49,803 --> 00:14:54,363
Enkele kilometers verderop bleef
het oudste concentratiekamp in Duitsland

192
00:14:54,443 --> 00:14:58,323
gedeporteerden vanuit
heel Europa elimineren.

193
00:15:00,043 --> 00:15:02,323
Terwijl Duitsers in de zon lagen,

194
00:15:02,403 --> 00:15:06,203
lag bezet Europa
nog onder de schaduw van de nazi's.

195
00:15:07,763 --> 00:15:10,483
Het regime bleef
een vernietigingsbeleid uitvoeren.

196
00:15:12,403 --> 00:15:14,883
Tussen mei en juni 1944

197
00:15:14,963 --> 00:15:18,563
zijn meer dan 435.000 Hongaarse Joden

198
00:15:18,643 --> 00:15:20,203
naar vernietigingskampen gestuurd.

199
00:15:21,123 --> 00:15:23,923
In augustus 1944
konden crematoria in Auschwitz

200
00:15:24,003 --> 00:15:26,803
de grote berg lijken niet aan.

201
00:15:28,763 --> 00:15:31,763
De SS begon ze
in open vuurkuilen te verbranden.

202
00:15:41,883 --> 00:15:44,283
Zelfs toen de geallieerden
Parijs naderden,

203
00:15:44,363 --> 00:15:47,563
verliet een laatste konvooi gedeporteerden
de regio Parijs

204
00:15:47,643 --> 00:15:51,723
richting de vernietigingskampen
op 17 augustus 1944.

205
00:15:59,163 --> 00:16:03,803
Een week later, op 25 augustus,
werd Parijs bevrijd.

206
00:16:04,683 --> 00:16:07,763
De geallieerden hadden niet
zo'n snelle opmars verwacht.

207
00:16:08,923 --> 00:16:12,323
De Amerikanen paradeerden triomfantelijk
onder het gejuich.

208
00:16:13,843 --> 00:16:16,323
De Parijse vrouwen omhelsden
hun bevrijders.

209
00:16:17,203 --> 00:16:19,683
Je ziet de euforie op hun gezichten.

210
00:16:40,083 --> 00:16:44,163
Vele soldaten dachten dat het ergste
voorbij was en dat het Reich verslaan

211
00:16:44,243 --> 00:16:46,643
nu slechts een formaliteit was.

212
00:16:49,243 --> 00:16:51,803
De zomer was gevuld
met de belofte van overwinning.

213
00:16:52,523 --> 00:16:55,523
In de herfst kwam er
een reeks tegenslagen.

214
00:17:01,123 --> 00:17:04,523
Sinds de landingen van D-day
had VS-generaal Eisenhower

215
00:17:04,603 --> 00:17:07,323
het vertrouwen verloren
in de commandant van de grondtroepen,

216
00:17:07,403 --> 00:17:09,283
de Britse generaal Montgomery

217
00:17:09,363 --> 00:17:12,323
die een reeks nederlagen
had ondergaan in Normandië.

218
00:17:13,123 --> 00:17:14,683
Ondanks deze tegenslagen

219
00:17:14,763 --> 00:17:17,723
eiste Montgomery het commando
van operaties tegen het Reich op

220
00:17:17,803 --> 00:17:21,403
en wilde alle Anglo-Amerikaanse troepen
onder zijn gezag.

221
00:17:21,483 --> 00:17:24,363
Maar dat was onacceptabel voor Eisenhower.

222
00:17:26,523 --> 00:17:29,243
Om niet al zijn troepen
onder Montgomery te scharen,

223
00:17:29,323 --> 00:17:32,283
verdeelde Eisenhower
zijn troepen in twee groepen.

224
00:17:32,883 --> 00:17:35,123
De eerste stond
onder Montgomery's commando.

225
00:17:35,963 --> 00:17:39,603
Die zou via het noorden aanvallen,
richting België en Nederland,

226
00:17:39,683 --> 00:17:42,763
met als doel het innemen
van de haven van Antwerpen.

227
00:17:42,843 --> 00:17:45,843
Eenmaal onder geallieerde controle
konden tanks en munitie

228
00:17:45,923 --> 00:17:48,083
dichter naar het front verscheept worden.

229
00:17:49,003 --> 00:17:51,883
De tweede groep werd toegewezen
aan VS-generaal Bradley

230
00:17:51,963 --> 00:17:53,603
en zou richting het oosten aanvallen,

231
00:17:53,683 --> 00:17:56,643
ondersteund door de legers
van generaal Patton en Simpson.

232
00:17:56,723 --> 00:18:00,043
BELGIË, NEDERLAND, ANTWERPEN

233
00:18:00,123 --> 00:18:02,523
WELKOM BEVRIJDERS

234
00:18:03,123 --> 00:18:06,523
Vanaf september 1944 ging het snel.

235
00:18:06,603 --> 00:18:11,323
De Britten en Canadezen onder Montgomery
trokken verder en namen Brussel in.

236
00:18:15,723 --> 00:18:20,363
De volgende dag, in Antwerpen, vingen
de veroveraars honderden gevangenen,

237
00:18:20,443 --> 00:18:22,243
maar wisten niet wat ze ermee moesten.

238
00:18:23,723 --> 00:18:26,203
De dierentuin werd snel ingericht.

239
00:18:28,683 --> 00:18:32,683
Hoewel de Belgische autoriteiten vol lof
waren, had Montgomery een fout gemaakt.

240
00:18:33,203 --> 00:18:35,203
In hun haast
om Duitsland binnen te vallen,

241
00:18:35,283 --> 00:18:38,763
hadden zijn troepen
de haven van Antwerpen ingenomen,

242
00:18:38,843 --> 00:18:41,083
maar vergeten de eilanden leeg te vegen

243
00:18:41,163 --> 00:18:43,763
en de rivieroevers
die de toegang verzekeren.

244
00:18:43,843 --> 00:18:47,163
Ze werden bezet
door zwaarbewapende Duitse eenheden.

245
00:18:47,243 --> 00:18:50,563
Daardoor kon geen enkel
geallieerd schip de haven gebruiken

246
00:18:50,643 --> 00:18:52,123
en het front bevoorraden.

247
00:18:52,203 --> 00:18:56,363
Door deze nieuwe fout
was Eisenhower met recht boos.

248
00:18:56,443 --> 00:19:01,283
Twee maanden lang moesten geallieerde
troepen door Duits verzet breken

249
00:19:01,363 --> 00:19:04,083
met gevaarlijke, amfibische operaties.

250
00:19:05,043 --> 00:19:08,923
Het mislukte offensief
kostte Montgomery 13.000 slachtoffers.

251
00:19:10,003 --> 00:19:13,563
Maar er was meer nodig
om Montgomery te ondermijnen.

252
00:19:13,643 --> 00:19:18,363
Hij haalde de sceptische Eisenhower over
om hem alle beschikbare middelen te geven.

253
00:19:18,443 --> 00:19:19,603
Zijn doel was

254
00:19:19,683 --> 00:19:24,003
een grote paratroepersoperatie
op Arnhem in Nederland.

255
00:19:24,083 --> 00:19:27,243
Codenaam operatie Market Garden.

256
00:19:28,203 --> 00:19:31,083
Op 17 september 1944

257
00:19:31,163 --> 00:19:33,443
vertrokken meer dan 20.000 parachutisten

258
00:19:33,523 --> 00:19:36,323
en meer dan 13.000 troepen
in zweefvliegtuigen

259
00:19:36,403 --> 00:19:38,883
richting Nederland.

260
00:19:47,243 --> 00:19:50,483
Het was de grootste militaire
luchtoperatie in de geschiedenis.

261
00:20:00,803 --> 00:20:03,763
De Amerikaanse, Britse
en Poolse parachutisten

262
00:20:03,843 --> 00:20:07,323
werden achter de Duitse linies gedropt
om een reeks bruggen in te nemen

263
00:20:07,403 --> 00:20:12,403
over de Maas, de Waal en de Rijn,
voordat de Duitsers ze konden vernietigen.

264
00:20:13,403 --> 00:20:15,563
Als die bruggen zeker gesteld waren,

265
00:20:15,643 --> 00:20:19,363
konden grondtroepen om de defensie van
de Siegfried-linie heen via het noorden

266
00:20:19,443 --> 00:20:20,923
en het Reich binnenvallen.

267
00:20:27,523 --> 00:20:31,843
Monty wist zeker dat de oorlog
met Kerstmis gewonnen zou zijn.

268
00:20:42,603 --> 00:20:46,283
Helaas werd de situatie
op de grond al snel penibel.

269
00:20:46,963 --> 00:20:49,603
Sommigen zweefvliegtuigen crashten.

270
00:20:51,043 --> 00:20:54,643
De dropzones lagen te ver van de doelen.

271
00:20:58,003 --> 00:21:02,483
De Duitsers haalden uitrusting en
voorraden uit een zweefvliegtuig.

272
00:21:06,083 --> 00:21:10,043
Maar ze vonden ook een operatieplan

273
00:21:10,123 --> 00:21:14,003
dat een officier tegen de orders in
had meegenomen.

274
00:21:16,843 --> 00:21:19,923
Toen de 4th Parachute Brigade
als versterking werd gedropt,

275
00:21:20,003 --> 00:21:23,123
werden de soldaten
als duiven in de lucht neergeschoten

276
00:21:23,203 --> 00:21:25,283
door Duitsers die ze opwachtten.

277
00:21:35,963 --> 00:21:37,123
In de stad Arnhem

278
00:21:37,203 --> 00:21:40,763
vielen twee pantserdivisies
de Britse paratroepen aan.

279
00:21:46,523 --> 00:21:49,243
Na vijf dagen zware gevechten

280
00:21:49,323 --> 00:21:51,883
moesten Montgomery's soldaten
zich overgeven.

281
00:21:55,363 --> 00:21:59,043
De geallieerden verloren
meer dan 17.000 man

282
00:21:59,123 --> 00:22:01,523
en bevrijdden
slechts een deel van Nederland.

283
00:22:04,763 --> 00:22:07,483
Het falen van deze expeditie
was nog maar het begin

284
00:22:07,563 --> 00:22:09,123
van een verschrikkelijke ramp.

285
00:22:09,923 --> 00:22:14,083
Om operatie Market Garden te ondersteunen,
staakte het spoorwegpersoneel.

286
00:22:15,523 --> 00:22:18,763
Als represaille blokkeerde
het Reich voedselimporten

287
00:22:18,843 --> 00:22:20,323
naar bezet Nederland.

288
00:22:21,563 --> 00:22:23,963
De rijen voor de winkels werden langer.

289
00:22:24,043 --> 00:22:25,843
De winkels waren vrijwel leeg.

290
00:22:30,243 --> 00:22:34,123
Vanaf oktober eiste honger
een verschrikkelijke tol.

291
00:22:34,523 --> 00:22:37,323
Duizenden burgers stierven de hongerdood.

292
00:22:40,123 --> 00:22:43,203
Henri, die destijds tien was,
herinnert zich:

293
00:22:43,283 --> 00:22:46,163
'Er was niks belangrijker dan eten.

294
00:22:46,243 --> 00:22:49,403
'Ik werd's morgens wakker
en dacht aan eten.

295
00:22:49,483 --> 00:22:51,963
'We praatten de hele dag over eten.

296
00:22:52,043 --> 00:22:55,603
'En als ik hongerig naar bed ging,
droomde ik over eten.'

297
00:23:00,043 --> 00:23:02,243
De Nederlanders hebben maandenlang geleden

298
00:23:02,323 --> 00:23:06,643
in de Hongerwinter.

299
00:23:07,843 --> 00:23:10,723
Zeker 16.000 burgers zijn omgekomen.

300
00:23:14,323 --> 00:23:15,483
NEDERLAND

301
00:23:15,563 --> 00:23:17,603
Terwijl Monty tot stilstand kwam
in Nederland,

302
00:23:17,683 --> 00:23:20,163
braken Bradleys Amerikaanse troepen door.

303
00:23:21,283 --> 00:23:24,683
In september bereikten zijn troepen
de Duitse stad Aken.

304
00:23:27,563 --> 00:23:31,803
Hitler beval zijn troepen de stad
tot de laatste kogel te verdedigen.

305
00:23:34,803 --> 00:23:38,123
Het eerste leger van de VS
moest de stad straat voor straat innemen,

306
00:23:38,203 --> 00:23:40,843
huis voor huis, in een felle strijd.

307
00:23:45,563 --> 00:23:47,643
'Ik begrijp het niet', zei een VS-soldaat.

308
00:23:47,723 --> 00:23:50,043
'Ze weten dat ze zullen sterven.

309
00:23:50,123 --> 00:23:52,283
'Waarom geven ze zich niet gewoon over?'

310
00:24:02,483 --> 00:24:05,043
Na vijf weken strijd,

311
00:24:05,123 --> 00:24:10,123
waarbij meer dan 1000 Amerikaanse soldaten
zijn gestorven, viel de stad.

312
00:24:17,683 --> 00:24:19,923
De Duitsers ervoeren voor het eerst

313
00:24:20,003 --> 00:24:23,603
wat velen in Europa
enkele jaren eerder hadden gevoeld

314
00:24:23,683 --> 00:24:25,923
toen ze vluchtten voor de Wehrmacht.

315
00:24:37,963 --> 00:24:39,963
Het innemen van Aken was een symbool.

316
00:24:40,763 --> 00:24:44,323
Het was de eerste Duitse stad
die in geallieerde handen viel.

317
00:24:46,483 --> 00:24:50,883
Dit steunpuntje op Duits gebied
was nog lang geen grote overwinning.

318
00:24:51,963 --> 00:24:56,203
De geallieerden werden opgehouden
door fel Duits verzet.

319
00:24:56,283 --> 00:24:59,243
Monty's operatie
in Nederland was mislukt

320
00:24:59,323 --> 00:25:01,963
en de haven van Antwerpen was
nog niet bruikbaar.

321
00:25:02,683 --> 00:25:04,763
En de doordrijver generaal Patton,

322
00:25:04,843 --> 00:25:07,723
die zo snel mogelijk
naar het oosten wilde,

323
00:25:07,803 --> 00:25:09,363
zat zonder brandstof.

324
00:25:10,043 --> 00:25:14,043
'Mijn mannen kunnen hun riem eten, maar
mijn tanks hebben benzine nodig', zei hij.

325
00:25:14,843 --> 00:25:16,243
Hij stond vast.

326
00:25:16,883 --> 00:25:18,443
Wat nog ironischer was,

327
00:25:19,003 --> 00:25:21,803
was dat een deel van zijn brandstof
naar de Britten ging.

328
00:25:22,883 --> 00:25:24,603
Door Patton op te houden,

329
00:25:24,683 --> 00:25:28,483
konden de geallieerden geen gebruik maken
van de ineenstorting aan het Westfront.

330
00:25:29,203 --> 00:25:32,683
Daardoor konden de Duitsers
hun troepen hergroeperen

331
00:25:32,763 --> 00:25:35,083
en posities innemen achter de Rijn.

332
00:25:35,563 --> 00:25:38,203
Het Westfront was geblokkeerd.

333
00:25:38,283 --> 00:25:40,363
De oorlog voorbij met Kerstmis?

334
00:25:41,043 --> 00:25:42,923
Die droom was verdwenen.

335
00:25:44,723 --> 00:25:46,363
De oorlog zou verdergaan.

336
00:25:50,963 --> 00:25:55,043
Aan het Sovjet-front
was operatie Bagration een succes.

337
00:25:55,123 --> 00:25:59,203
Tussen 22 juni en 31 augustus 1944

338
00:25:59,283 --> 00:26:03,923
hadden Russische aanvallen
700.000 Duitsers buiten gevecht gesteld.

339
00:26:04,003 --> 00:26:06,163
De troepen onder leiding
van generaal Zhukov

340
00:26:06,243 --> 00:26:09,243
hadden in vijf weken
500 kilometer afgelegd.

341
00:26:10,123 --> 00:26:12,683
De Sovjets kwamen bij Warschau.

342
00:26:12,763 --> 00:26:14,843
WARSCHAU

343
00:26:15,723 --> 00:26:18,523
Radio Moskou riep
de bevolking op tot verzet.

344
00:26:19,483 --> 00:26:21,803
Overtuigd van de steun van het Rode Leger

345
00:26:21,883 --> 00:26:24,523
zette het Poolse Thuisleger een opstand op

346
00:26:24,603 --> 00:26:25,923
op 1 augustus.

347
00:26:36,323 --> 00:26:38,403
De eerste dagen waren euforisch.

348
00:26:38,483 --> 00:26:40,723
In iedere buurt werden
barricades opgericht.

349
00:26:41,403 --> 00:26:44,843
Iedereen deed op zijn manier
mee aan de strijd.

350
00:26:50,643 --> 00:26:53,243
Deze verzetsstrijders gaven alles

351
00:26:53,323 --> 00:26:55,283
en dreven de Duitsers terug.

352
00:27:00,843 --> 00:27:03,803
De Polen wisten
dat de Russen in de buurt waren

353
00:27:03,883 --> 00:27:06,003
aan de andere kant van de Wisła.

354
00:27:06,283 --> 00:27:08,843
Met zo'n krachtige bondgenoot achter zich

355
00:27:08,923 --> 00:27:11,163
hadden de opstandelingen niks te vrezen.

356
00:27:16,643 --> 00:27:20,283
Maar op 4 augustus
stuurden de Duitsers versterkingen.

357
00:27:22,683 --> 00:27:27,083
Hun missie was het Poolse probleem
hoe dan ook op te lossen.

358
00:27:33,843 --> 00:27:36,323
De stad werd genadeloos beschoten.

359
00:28:00,083 --> 00:28:02,883
Langzaam namen de Duitsers de stad weer in

360
00:28:02,963 --> 00:28:04,883
en versloegen de opstandelingen.

361
00:28:05,963 --> 00:28:09,603
Het ziekenhuis werd in brand gezet
en gewonden geëxecuteerd.

362
00:28:15,203 --> 00:28:18,083
Het verzet had de balans kunnen verstoren

363
00:28:18,163 --> 00:28:19,363
als ze ondersteund waren.

364
00:28:20,843 --> 00:28:23,403
Maar het Rode Leger
bleef aan de zijlijn staan.

365
00:28:24,563 --> 00:28:27,363
Terwijl Duitse troepen
de stad vernietigden,

366
00:28:27,443 --> 00:28:30,443
kampeerden Sovjet-troepen
aan de oevers van de Wisła.

367
00:28:38,443 --> 00:28:40,243
Stalin vertrok geen spier.

368
00:28:40,803 --> 00:28:42,443
Hij zou niet ingrijpen.

369
00:28:43,003 --> 00:28:44,883
Een tijdje verbood hij zelfs

370
00:28:44,963 --> 00:28:47,683
dat Amerikanen en Britten
zijn vliegvelden gebruikten

371
00:28:47,763 --> 00:28:51,403
om opstandelingen te bevoorraden.
Hij liet ze afslachten.

372
00:28:53,803 --> 00:28:58,363
Hij had twee motieven.
Zijn troepen moesten aansterken

373
00:28:58,443 --> 00:28:59,643
na operatie Bagration.

374
00:29:00,803 --> 00:29:03,403
De bevoorradingstroepen kwamen
met brandstof, wapens,

375
00:29:03,483 --> 00:29:07,643
munitie en onderdelen
voor zijn front aan de Wisła.

376
00:29:09,723 --> 00:29:12,963
Ondertussen liet Stalin
het niet-communistische Poolse verzet

377
00:29:13,043 --> 00:29:14,923
uitroeien,

378
00:29:15,003 --> 00:29:18,883
een cynische stap
om de weg vrij te maken voor communisten

379
00:29:18,963 --> 00:29:20,963
om later de macht over te nemen.

380
00:29:22,203 --> 00:29:24,003
De Anglo-Amerikanen protesteerden.

381
00:29:24,763 --> 00:29:28,483
Maar niet zo sterk dat ze
hun relatie met Moskou op het spel zetten.

382
00:29:29,163 --> 00:29:33,043
Dat was de prijs
voor de Sovjet-alliantie tegen Hitler.

383
00:29:35,883 --> 00:29:38,803
De opstand in Warschau eindigde
in een bloedbad.

384
00:29:40,043 --> 00:29:42,643
Zo'n 250.000 burgers

385
00:29:42,723 --> 00:29:45,963
en 15.000 Poolse opstandelingen
zijn gedood.

386
00:29:49,123 --> 00:29:53,083
Na twee maanden zware strijd,
vielen de kanonnen stil.

387
00:29:56,683 --> 00:29:58,403
Het verzetsleger gaf zich over.

388
00:30:03,523 --> 00:30:06,323
Warschau was bijna helemaal vernietigd.

389
00:30:08,203 --> 00:30:11,283
De Polen, die hadden gehoopt
op steun van de Sovjets,

390
00:30:11,363 --> 00:30:13,763
waren nu bang om in hun handen te vallen.

391
00:30:14,843 --> 00:30:18,963
Zoals een dichter het verwoordde:
'We verwachten jullie, rode plaag,

392
00:30:19,043 --> 00:30:21,763
'om ons te bevrijden van de zwarte dood.'

393
00:30:34,203 --> 00:30:36,603
Terwijl het Rode Leger kamp hield
aan de Wisła

394
00:30:36,683 --> 00:30:41,323
hadden de geallieerden in het westen
de haven van Antwerpen opengekregen.

395
00:30:42,083 --> 00:30:44,083
De Amerikanen hadden de Rijn bereikt.

396
00:30:44,603 --> 00:30:47,243
Het Reich zat eindelijk in een tang.

397
00:30:47,323 --> 00:30:48,443
ANTWERPEN, BELGIË

398
00:30:50,203 --> 00:30:52,683
Maar ondanks de aanval op twee fronten

399
00:30:52,763 --> 00:30:55,843
toonde het nazi-regime
geen tekenen van verval.

400
00:30:56,643 --> 00:31:00,523
In tegendeel. Het leger volgde blind
de opperste leider.

401
00:31:01,483 --> 00:31:04,163
Geen offer is te groot
voor de overwinning.

402
00:31:05,963 --> 00:31:09,523
In oktober liet Himmler
de Volkssturm vrij,

403
00:31:09,603 --> 00:31:11,443
de stormtroepen van het volk.

404
00:31:11,523 --> 00:31:14,523
Deze militie rekruteerde mannen
die niet al in dienst waren

405
00:31:14,603 --> 00:31:16,003
voor een thuisverdedigingsmacht.

406
00:31:20,443 --> 00:31:23,243
Met een pennenstreek
werden een provinciale advocaat,

407
00:31:23,323 --> 00:31:26,283
een tiener van het platteland
of een dorpsbakker

408
00:31:26,363 --> 00:31:30,163
bewapend met een panzerfaust
om het Reich te verdedigen.

409
00:31:32,083 --> 00:31:35,563
Het Duitse volk stond nog steeds
pal achter hun Führer.

410
00:31:39,283 --> 00:31:42,843
Ze konden zich geen alternatief
voor het naziregime voorstellen.

411
00:31:43,763 --> 00:31:47,083
Dat kwam
omdat tijdens zijn 12 jaar aan de macht

412
00:31:47,163 --> 00:31:49,883
Hitler de Duitsers geïndoctrineerd had.

413
00:31:55,483 --> 00:31:59,723
In december 1944 had Duitsland
op twee fronten standgehouden

414
00:31:59,803 --> 00:32:01,763
voor bijna zes maanden.

415
00:32:01,843 --> 00:32:04,723
Het Reich was gewond. Het bloedde.

416
00:32:04,803 --> 00:32:06,443
Maar economische gezien,

417
00:32:06,523 --> 00:32:10,083
verdubbelde het land de inzet.
Fabrieken produceerden tanks,

418
00:32:10,163 --> 00:32:12,803
vliegtuigen, onderzeeërs en munitie.

419
00:32:17,123 --> 00:32:19,763
Ze konden de strijd niet op volume winnen,

420
00:32:20,323 --> 00:32:22,723
maar de Duitsers zetten nieuwe wapens in,

421
00:32:22,803 --> 00:32:26,043
zoals op afstand bestuurbare
kleine antitankwapens

422
00:32:30,363 --> 00:32:33,243
en eenmanstorpedo-onderzeeërs.

423
00:32:43,723 --> 00:32:46,523
Maar Hitler had vooral veel vertrouwen

424
00:32:46,603 --> 00:32:49,323
in wat hij zijn wonderwapens noemde.

425
00:32:51,763 --> 00:32:56,403
De V1-vliegende bommen regenden
sinds juni op Londen neer

426
00:32:56,483 --> 00:32:58,643
en hadden duizenden burgerdoden gemaakt.

427
00:33:04,603 --> 00:33:08,163
De V2 was
de eerste ballistische raket ooit.

428
00:33:09,963 --> 00:33:12,123
Jarenlang waren ze
in het geheim ontwikkeld

429
00:33:12,203 --> 00:33:13,923
in de fabrieken van het Reich.

430
00:33:14,003 --> 00:33:17,483
In de herfst van 1944
waren ze eindelijk klaar.

431
00:33:18,883 --> 00:33:22,603
Deze raketten konden een ton
aan explosieven meedragen.

432
00:33:23,363 --> 00:33:27,003
Hoewel deze vergeldingswapens
weinig bereikten,

433
00:33:27,083 --> 00:33:29,043
verenigden ze de Duitsers.

434
00:33:30,843 --> 00:33:35,003
Een jongeman schreef:
'We praten alleen over de V2.

435
00:33:35,443 --> 00:33:38,003
'Misschien kunnen we ze
richting Amerika lanceren.

436
00:33:38,083 --> 00:33:40,643
'We zullen nu vast winnen.'

437
00:33:44,763 --> 00:33:49,163
Deze industriële bekwaamheid
was te danken aan één man, Albert Speer.

438
00:33:49,763 --> 00:33:52,923
De architect van de Führer leidde
deze reorganisatie

439
00:33:53,003 --> 00:33:55,083
die hij portretteerde als een wonder.

440
00:33:55,843 --> 00:33:58,323
Want ondanks de geallieerde bombardementen

441
00:33:58,403 --> 00:34:03,043
was de wapenproductie verhoogd
tot juli 1944.

442
00:34:03,843 --> 00:34:08,403
Maar dit onheilige wonder
had een naam, slavernij.

443
00:34:10,563 --> 00:34:12,883
Het Reich exploiteerde
miljoenen arbeiders.

444
00:34:12,963 --> 00:34:16,523
Gedeporteerden, Joden,
communisten en verzetsstrijders.

445
00:34:17,403 --> 00:34:21,123
Er kwamen ook vrijwilligers
vanuit heel Europa.

446
00:34:21,803 --> 00:34:24,283
Krijgsgevangenen werden ingezet
als arbeiders.

447
00:34:29,563 --> 00:34:31,763
Bijna negen miljoen mannen en vrouwen

448
00:34:31,843 --> 00:34:35,163
werkten onder verschrikkelijke
omstandigheden voor het Reich.

449
00:34:37,683 --> 00:34:41,083
Zo kon de Duitse industrie
de oorlog bijhouden.

450
00:34:41,883 --> 00:34:45,763
Het Reich kon zelfs van de verdediging

451
00:34:45,843 --> 00:34:47,243
in de aanval gaan.

452
00:34:49,043 --> 00:34:51,563
FRANKRIJK

453
00:34:51,643 --> 00:34:55,963
Aan het Westfront had de verdeling
van de geallieerden in twee blokken

454
00:34:56,043 --> 00:34:59,683
het gebied bij de Ardennen
gevaarlijk slecht verdedigd gelaten.

455
00:34:59,763 --> 00:35:02,763
Daar besloot Hitler toe te slaan.

456
00:35:06,003 --> 00:35:09,883
Op 16 december,
tot verbijstering van de geallieerden,

457
00:35:09,963 --> 00:35:13,123
openden 1900 kanonnen het vuur.

458
00:35:14,523 --> 00:35:15,843
Ik ben hier. Schiet op.

459
00:35:20,563 --> 00:35:22,203
In de eerste twee uur

460
00:35:22,283 --> 00:35:24,883
boekte de Duitse legertop door
het verrassingselement

461
00:35:24,963 --> 00:35:26,763
een onverwacht succes.

462
00:35:27,323 --> 00:35:30,323
De geallieerden dachten
dat het een verdwaalde eenheid was,

463
00:35:30,883 --> 00:35:34,683
maar ze zaten
midden in een zware tegenaanval.

464
00:35:37,283 --> 00:35:39,443
Voor Hitler was het een grote gok.

465
00:35:39,523 --> 00:35:42,963
Hij hoopte dat door deze aanval
het Westfront zou stabiliseren

466
00:35:43,043 --> 00:35:46,043
en de Anglo-Amerikanen zouden denken
dat ze nooit konden winnen.

467
00:35:46,123 --> 00:35:47,723
Wie weet?

468
00:35:47,803 --> 00:35:52,123
Misschien wilden ze wel samenwerken
tegen de bolsjewiekse demon.

469
00:35:53,323 --> 00:35:57,523
De Führer was ervan overtuigd
dat de Oost-West-coalitie onnatuurlijk was

470
00:35:57,603 --> 00:35:59,483
en opgebroken zou worden.

471
00:35:59,843 --> 00:36:04,083
Marxisten samen met kapitalisten
was gewoon ketterij.

472
00:36:04,163 --> 00:36:06,443
Deze alliantie zou het onderspit delven.

473
00:36:06,523 --> 00:36:09,523
Ze had alleen een genadeslag nodig.

474
00:36:09,603 --> 00:36:11,323
De droom is voorbij.

475
00:36:13,283 --> 00:36:16,283
De Duitsers trokken op,
geholpen door het slechte weer,

476
00:36:16,363 --> 00:36:19,323
die hulp
van de geallieerde luchtmacht verhinderde.

477
00:36:24,163 --> 00:36:25,963
De opmars was spectaculair.

478
00:36:26,523 --> 00:36:28,483
Een luitenant schreef aan zijn vrouw:

479
00:36:29,043 --> 00:36:32,923
'Je kunt je niet voorstellen
hoe onoverwinnelijk we ons nu voelen.

480
00:36:33,003 --> 00:36:36,403
'Het is alsof de Amerikanen
onze macht niet de baas kunnen.'

481
00:36:39,243 --> 00:36:41,643
Het nieuws verspreidde zich
in België en de Elzas,

482
00:36:41,723 --> 00:36:45,243
die net bevrijd waren van de bruine plaag.

483
00:36:45,323 --> 00:36:46,963
'De Duitsers komen terug.'

484
00:36:47,963 --> 00:36:52,043
Burgers die net weer thuis waren,
sloegen opnieuw op de vlucht.

485
00:36:54,443 --> 00:36:56,763
In de aanloop naar Kerstmis

486
00:36:56,843 --> 00:36:59,923
vierden Duitse gezinnen
ook dit nieuwe offensief.

487
00:37:00,723 --> 00:37:04,043
'Wat een prachtig kerstcadeau',
kon je op straat horen.

488
00:37:05,083 --> 00:37:06,883
Volgens Goebbels' enquêteurs

489
00:37:06,963 --> 00:37:10,843
'zijn mensen blij
dat we weer het initiatief nemen,

490
00:37:10,923 --> 00:37:13,243
'zeker omdat niemand het had verwacht.'

491
00:37:17,803 --> 00:37:21,043
Deze operatie gaf
de Duitse bevolking nieuwe moed.

492
00:37:22,483 --> 00:37:24,883
Een soldaat schreef aan zijn vrouw:

493
00:37:24,963 --> 00:37:28,323
'De sneeuw wordt rood
van het bloed van de Amerikanen.

494
00:37:28,403 --> 00:37:30,123
'We drijven ze terug de oceaan in,

495
00:37:30,203 --> 00:37:33,283
'die arrogante, luidruchtige apen
uit de Nieuwe Wereld.

496
00:37:33,363 --> 00:37:36,203
'Ze zullen nooit voet zetten
in ons Duitsland.'

497
00:37:38,203 --> 00:37:40,523
Maar de verbetenheid
van de Duitse soldaten

498
00:37:40,603 --> 00:37:43,763
escaleerde soms in gewelddaden,

499
00:37:43,843 --> 00:37:46,403
want ze pleegden
ontelbare oorlogsmisdaden.

500
00:37:48,043 --> 00:37:49,763
Op 17 december

501
00:37:49,843 --> 00:37:53,843
zijn 69 Amerikaanse krijgsgevangenen
doodgeschoten door de SS.

502
00:37:55,443 --> 00:37:58,003
Op dezelfde dag
werden in het stadje Malmedy

503
00:37:58,083 --> 00:38:02,643
de lijken van 86 Amerikaanse soldaten,
geëxecuteerd door dezelfde SS-eenheid

504
00:38:02,723 --> 00:38:03,723
aangetroffen.

505
00:38:13,603 --> 00:38:18,483
Belgische burgers, mannen, vrouwen
en kinderen zijn ook afgeslacht.

506
00:38:19,923 --> 00:38:21,643
Ze spaarden niemand.

507
00:38:27,843 --> 00:38:31,403
Ondertussen was er chaos
in de Amerikaanse linie.

508
00:38:31,963 --> 00:38:35,483
Om verdere verwarring te stichten,
hadden als Amerikanen verklede commando's

509
00:38:35,563 --> 00:38:38,283
geallieerd gebied geïnfiltreerd.

510
00:38:38,363 --> 00:38:42,003
Ze veranderden bewegwijzering
en voerden sabotageacties uit.

511
00:38:42,083 --> 00:38:45,323
VS-soldaten vertrouwden
niets of niemand meer.

512
00:38:45,843 --> 00:38:50,003
Ze hielden voertuigen staande
en controleerden nauwkeurig papieren.

513
00:38:50,363 --> 00:38:54,163
Ze moesten vragen stellen
die alleen Amerikanen konden beantwoorden.

514
00:38:55,443 --> 00:38:59,243
In één van de meest kritieke periodes
in de winter van 1944

515
00:38:59,323 --> 00:39:01,723
vroeg de militaire politie
bij iedere controlepost:

516
00:39:02,283 --> 00:39:03,923
'Wie is Donald Ducks vriendin?

517
00:39:04,443 --> 00:39:06,243
'Hoe heet de hond van Roosevelt?'

518
00:39:11,083 --> 00:39:13,883
Soms werden er spionnen gevangen.

519
00:39:28,963 --> 00:39:31,683
De Duitse troepen drukten verder door.

520
00:39:31,763 --> 00:39:34,763
Ze belegerden
het Belgische dorpje Bastenaken,

521
00:39:34,843 --> 00:39:38,843
een cruciaal strategisch punt
voor het succes van hun operatie.

522
00:39:38,923 --> 00:39:41,603
Zo'n 18.000 Amerikaanse soldaten
verdedigden de stad.

523
00:39:46,883 --> 00:39:50,843
Het gerucht ging
dat de Duitsers geen gevangenen namen.

524
00:39:51,723 --> 00:39:55,203
De Amerikanen verdubbelden
hun vastbeslotenheid tot verzet.

525
00:39:55,883 --> 00:39:59,043
Maar de stad was snel omsingeld
door tanks.

526
00:39:59,123 --> 00:40:01,243
De Amerikaanse troepen zaten in de val.

527
00:40:04,443 --> 00:40:06,923
Terwijl hij zuidelijker
een offensief voorbereidde,

528
00:40:07,003 --> 00:40:09,803
werd generaal Patton te hulp gevraagd.

529
00:40:09,883 --> 00:40:13,483
In hartje winter
draaide hij zijn leger 90 graden

530
00:40:13,563 --> 00:40:16,963
en ging richting het noorden,
snel op Bastenaken af.

531
00:40:18,003 --> 00:40:19,123
Hij had Eisenhower beloofd

532
00:40:19,203 --> 00:40:22,283
dat deze manoeuvre
niet meer dan drie dagen zou duren.

533
00:40:24,923 --> 00:40:27,923
Zijn tanks reden dag en nacht,
onder vreselijke omstandigheden.

534
00:40:28,643 --> 00:40:31,523
Maar ze hadden niet
op spekgladde wegen gerekend.

535
00:40:42,803 --> 00:40:47,803
In Bastenaken moesten de Amerikanen
het opnemen tegen de Duitsers en het weer.

536
00:40:49,043 --> 00:40:52,123
Velen bevroren in hun schuttersputjes.

537
00:41:01,043 --> 00:41:05,443
Op 23 december
keken de Duitsers verschrikt omhoog.

538
00:41:06,043 --> 00:41:07,443
Het was gestopt met sneeuwen.

539
00:41:09,203 --> 00:41:13,003
De sneeuwvlokken waren vervangen door
vliegtuigen van de Amerikaanse luchtmacht

540
00:41:13,083 --> 00:41:15,163
die op de Duitse posities inbeukten.

541
00:41:30,643 --> 00:41:32,803
Kort daarna, zoals hij beloofd had,

542
00:41:32,883 --> 00:41:36,363
mengde Pattons derde leger
zich in het beleg van Bastenaken.

543
00:41:37,643 --> 00:41:38,723
Net op tijd.

544
00:41:38,803 --> 00:41:41,283
BASTENAKEN

545
00:41:41,363 --> 00:41:43,243
Hitlers gok was spaakgelopen.

546
00:41:43,723 --> 00:41:45,523
De menselijke kosten waren hoog.

547
00:41:46,403 --> 00:41:50,403
Aan geallieerde kant
waren 80.000 man gedood of verwond.

548
00:41:50,843 --> 00:41:53,563
Bij de Duitsers 120.000.

549
00:41:54,563 --> 00:41:59,163
De slag had alleen het uur van rekenschap
teruggedrongen voor het Reich,

550
00:41:59,923 --> 00:42:02,483
maar het was een waarschuwing
voor de geallieerden.

551
00:42:03,043 --> 00:42:07,683
Ze zagen in
dat Duitsland nog steeds gevaarlijk was.

552
00:42:17,003 --> 00:42:20,723
Op het hoofdkwartier van de Führer
was de stemming zorgelijk.

553
00:42:20,803 --> 00:42:24,603
Göring stelde Hitler voor dat hij over
een wapenstilstand moest onderhandelen.

554
00:42:24,683 --> 00:42:26,683
'De oorlog is verloren', legde hij uit.

555
00:42:28,163 --> 00:42:32,483
Hitler antwoordde: 'Ik verbied je
om nu zo'n beslissing te nemen.

556
00:42:32,563 --> 00:42:35,443
'Als je mijn orders negeert,
laat ik je executeren.'

557
00:42:37,563 --> 00:42:39,803
Hitler zat vast in zijn waanbeelden.

558
00:42:40,723 --> 00:42:43,003
Hij zei: 'We geven ons nooit over.

559
00:42:43,563 --> 00:42:47,043
'We gaan misschien ten onder,
maar we nemen de wereld met ons mee.'

560
00:42:54,843 --> 00:42:58,003
Ondanks de terugtrekking
van Hitlers legers op alle fronten,

561
00:42:58,083 --> 00:43:01,163
zouden er nog vijf maanden
van oorlog en chaos volgen

562
00:43:01,243 --> 00:43:05,243
voor de val van Berlijn
en de nederlaag van het Derde Rijk.

563
00:43:05,323 --> 00:43:07,123
Overgave?

564
00:43:07,763 --> 00:43:10,323
NEE

565
00:43:14,483 --> 00:43:18,283
Het beest was verzwakt,
maar nog niet dood

566
00:43:18,363 --> 00:43:23,083
en de Duitsers wilden de Führer
tot het einde volgen.

567
00:43:49,203 --> 00:43:51,203
Vertaling: Robert de Ridder