1
00:00:07,417 --> 00:00:10,487
Carly, ga jij deze hele trein bedienen?
2
00:00:10,620 --> 00:00:13,957
Mijn hele leven bracht me hier,
ik moet dit doen.
3
00:00:15,625 --> 00:00:16,626
Raar maar waar...
4
00:00:16,860 --> 00:00:20,196
...de motor van een locomotief
kan genoeg energie opwekken...
5
00:00:20,263 --> 00:00:22,365
...om een dorp van energie te voorzien.
6
00:00:23,099 --> 00:00:27,571
Ik ga al die energie gebruiken
om mijn lot te vervullen.
7
00:00:30,473 --> 00:00:32,709
Het is tijd voor Raar maar waar!
8
00:00:37,013 --> 00:00:39,916
Wist je dat er meer sterren
aan de hemel staan...
9
00:00:40,083 --> 00:00:42,652
...dan er zandkorrels
op de hele aarde zijn?
10
00:00:44,421 --> 00:00:45,689
Dit is ongelooflijk.
-Ja, hè?
11
00:00:46,256 --> 00:00:48,425
Charlie hier.
-Carly hier.
12
00:00:48,625 --> 00:00:50,718
Wij zijn beste vrienden.
-Kom op.
13
00:00:50,818 --> 00:00:54,497
We wonen hier, in Chicago.
-Met een beetje verbeelding...
14
00:00:54,764 --> 00:00:56,132
Voor altijd.
15
00:00:56,199 --> 00:00:57,968
En veel verkenning...
16
00:00:58,835 --> 00:00:59,970
Dit is fantastisch.
17
00:01:00,036 --> 00:01:02,772
...ontdekken we
hoe raar de wereld kan zijn.
18
00:01:02,839 --> 00:01:03,840
We zijn er.
19
00:01:03,907 --> 00:01:05,342
Dit is ongelooflijk.
20
00:01:06,917 --> 00:01:09,636
RAAR MAAR WAAR!
21
00:01:10,413 --> 00:01:11,414
Treinen.
22
00:01:14,150 --> 00:01:15,151
De post is er.
23
00:01:15,885 --> 00:01:17,487
Charlie, de post is er.
24
00:01:19,022 --> 00:01:21,257
Hallo, Charlie hier. Jullie kennen Carly.
25
00:01:21,324 --> 00:01:23,159
Hij is er.
26
00:01:23,226 --> 00:01:25,095
Jullie weten dat we Crafty Campers zijn.
27
00:01:25,161 --> 00:01:26,896
Crafty Campers.
28
00:01:29,132 --> 00:01:31,568
Volgende week doet Carly...
-Carrièreweek.
29
00:01:31,635 --> 00:01:34,204
Crafty Camper -carrièreweek.
Dat is niet niks.
30
00:01:34,270 --> 00:01:37,040
Elke Crafty Camper krijgt een carrière
toegewezen en loopt mee...
31
00:01:37,107 --> 00:01:41,678
...met een professional,
een levensveranderende week lang.
32
00:01:41,811 --> 00:01:43,013
Kijk maar naar Charlie.
33
00:01:44,347 --> 00:01:47,450
Vorig jaar liep hij mee
met een wereldberoemde boomchirurg.
34
00:01:47,517 --> 00:01:49,686
Hij leerde over bomen
snoeien en verzorgen.
35
00:01:50,186 --> 00:01:54,190
Nu zit hij in de raad
van de Internationale Bomenvereniging.
36
00:01:55,625 --> 00:01:58,528
Carrièreweek bepaalt zeg maar
de rest van je leven.
37
00:01:58,595 --> 00:02:01,331
Ik heb mijn opdracht binnen.
-Maak open.
38
00:02:01,731 --> 00:02:04,167
Nee, doe jij maar.
-Goed.
39
00:02:04,234 --> 00:02:07,270
Tijdens carrièreweek...
40
00:02:07,337 --> 00:02:13,309
...ga je meelopen met en word je een...
41
00:02:15,111 --> 00:02:19,816
...treinmachinist.
-Wat?
42
00:02:20,250 --> 00:02:23,520
Dit is een ramp. Mijn opa
heeft hier vast iets mee te maken.
43
00:02:23,620 --> 00:02:24,894
Je opa?
44
00:02:25,044 --> 00:02:28,458
Hij is een legendarische machinist.
Vinchenzo Cabooso.
45
00:02:28,525 --> 00:02:30,927
Hij wil dat ik ook machinist word.
46
00:02:30,994 --> 00:02:33,697
Maar dat wil ik niet.
-Wil je het niet eens proberen?
47
00:02:35,732 --> 00:02:40,236
Nee. Ik wil geen machinist worden
omdat mijn opa dat wil.
48
00:02:40,470 --> 00:02:41,871
Ik sla carrièreweek over.
49
00:02:42,572 --> 00:02:46,509
Je slaat het over?
Niemand slaat carrièreweek over.
50
00:02:46,710 --> 00:02:50,080
Ik wel en je kunt me niet
van gedachten veranderen.
51
00:02:50,146 --> 00:02:52,348
Dat betekent dat we vandaag...
52
00:02:52,449 --> 00:02:55,051
Nee.
-...duiken in de wereld...
53
00:02:55,118 --> 00:02:56,252
...van...
-Kom op.
54
00:02:59,122 --> 00:03:01,725
...treinen.
-Goed. Treinen.
55
00:03:04,060 --> 00:03:05,695
Treinen.
56
00:03:05,929 --> 00:03:12,469
Dat zijn roestige, oude metalen dingen
die op rails rijden. Dat was het wel.
57
00:03:12,569 --> 00:03:13,770
Fijn dat jullie er waren.
58
00:03:13,870 --> 00:03:15,872
Kom terug wanneer we
meer dingen ontdekken...
59
00:03:15,939 --> 00:03:18,508
...die raar maar waar zijn.
-We zijn nog niet klaar.
60
00:03:18,575 --> 00:03:21,277
Je kunt veel leuke dingen
leren over treinen.
61
00:03:21,478 --> 00:03:24,180
Ik weet iets dat je interesse zal wekken.
62
00:03:25,849 --> 00:03:28,852
Treinen door de tijd heen:
hoe treinen zijn veranderd.
63
00:03:29,252 --> 00:03:32,722
Een geschiedenisboek over treinen.
-Dit vind je vast geweldig.
64
00:03:32,789 --> 00:03:36,993
De geschiedenis van treinen
gaat meer dan 2.000 jaar terug.
65
00:03:37,427 --> 00:03:39,028
Tot het oude Griekenland.
66
00:03:40,830 --> 00:03:44,100
Toen wilden mensen
boten over land vervoeren.
67
00:03:44,200 --> 00:03:47,737
Dus maakten ze wielen vast aan karren,
deden de boten erop...
68
00:03:47,804 --> 00:03:50,473
...en trokken die over groeven
die in steen gehakt waren.
69
00:03:50,907 --> 00:03:53,409
De karren reden over een spoor
en dat werkte.
70
00:03:53,810 --> 00:03:55,612
De Grieken hadden het goed bedacht.
71
00:03:55,745 --> 00:03:59,849
In de duizenden jaren erna
verbeterden mensen de karren en sporen.
72
00:04:00,517 --> 00:04:05,288
Tegen de jaren 1500 reden er in Duitsland
houten karren op houten rails...
73
00:04:05,355 --> 00:04:07,757
...om kolen en voorraden
uit mijnen te vervoeren.
74
00:04:08,124 --> 00:04:13,429
Raar maar waar:
hierop zijn moderne achtbanen gebaseerd.
75
00:04:13,730 --> 00:04:16,966
De grootste innovatie
kwam pas een paar honderd jaar later.
76
00:04:17,801 --> 00:04:21,437
In 1803 maakte een Britse ingenieur
genaamd Richard Trevithick...
77
00:04:21,538 --> 00:04:25,809
...een stoommachine vast aan een kar
die zonder bestuurder kon rijden.
78
00:04:26,176 --> 00:04:29,112
Hij vond de stoomlocomotief uit.
79
00:04:29,179 --> 00:04:32,115
En treinen deden officieel
hun intrede in de wereld.
80
00:04:32,182 --> 00:04:33,183
Hoera.
81
00:04:33,950 --> 00:04:35,118
Wacht. Zie je dit?
82
00:04:35,218 --> 00:04:36,352
Ja.
-Moet je zien.
83
00:04:37,520 --> 00:04:40,890
Dit is Richard Trevithick.
Ik wil net zoals hij zijn.
84
00:04:40,990 --> 00:04:41,925
Hoezo?
85
00:04:41,991 --> 00:04:44,561
Hij vond iets uit
dat de wereld veranderde.
86
00:04:44,794 --> 00:04:47,630
Stel je eens voor,
zo'n impact hebben op de geschiedenis.
87
00:04:49,666 --> 00:04:52,602
Richard Trevithick
vond de stoomlocomotief uit.
88
00:04:52,902 --> 00:04:54,904
Daarna was niets meer hetzelfde.
89
00:04:55,672 --> 00:05:00,410
Raar maar waar: voordat er treinen waren,
gingen mensen bijna nooit op vakantie.
90
00:05:00,743 --> 00:05:02,745
Reizen duurde heel lang.
91
00:05:02,846 --> 00:05:06,583
Beste vriend,
kom naar het strand om te zwemmen.
92
00:05:06,649 --> 00:05:11,387
Beste vriend, ik pak mijn paard
en wagen en ben er over acht maanden.
93
00:05:11,754 --> 00:05:15,024
Maar toen er treinen waren,
ging reizen veel sneller.
94
00:05:15,291 --> 00:05:18,161
Mensen konden snel reizen
naar plaatsen als New York...
95
00:05:18,695 --> 00:05:21,931
...Florida,
Atlantic City en San Francisco.
96
00:05:22,699 --> 00:05:23,700
Hallo.
-Hoi.
97
00:05:23,766 --> 00:05:26,936
En begin twintigste eeuw reisden mensen
door het hele land.
98
00:05:27,036 --> 00:05:29,772
Maar dat was niet het enige probleem
dat treinen hielpen oplossen.
99
00:05:30,139 --> 00:05:33,576
Raar maar waar: voordat er treinen waren,
waren er geen officiële tijdzones.
100
00:05:33,877 --> 00:05:38,181
Elk dorp had zijn eigen lokale tijd.
Bijna niemand volgde hetzelfde schema.
101
00:05:38,248 --> 00:05:41,117
Het is 14:30, mijn tijd op de rails.
102
00:05:41,184 --> 00:05:45,755
Hoezo? Het is 14:45. Het is mijn beurt.
103
00:05:45,822 --> 00:05:47,957
Nee.
-Mijn beurt.
104
00:05:48,024 --> 00:05:49,158
Mijn beurt.
105
00:05:49,225 --> 00:05:50,793
Het was een zooitje.
106
00:05:53,730 --> 00:05:56,599
Om dat op te lossen,
deelden treinbedrijven het land op...
107
00:05:56,733 --> 00:05:59,769
...in vier tijdzones, elk een uur later.
108
00:05:59,836 --> 00:06:04,841
Toen gebruikten alle conducteurs
dezelfde tijd en dezelfde schema's.
109
00:06:05,275 --> 00:06:08,511
De treintijdzones werkten zo goed
dat het congres ze instelde...
110
00:06:08,578 --> 00:06:10,980
...als officiële tijdzones van de VS.
111
00:06:11,214 --> 00:06:13,416
Maar de impact van treinen
stopte daar niet.
112
00:06:15,018 --> 00:06:19,622
Eind jaren 1800 lagen er rails
door heel het land.
113
00:06:20,256 --> 00:06:24,327
Ineens konden producenten
hun producten ver weg verkopen.
114
00:06:24,861 --> 00:06:28,164
Ik verkoop deze alleen in Chicago.
115
00:06:28,231 --> 00:06:33,236
Kan jij ze met de trein meenemen
naar New York om ze daar te verkopen?
116
00:06:33,903 --> 00:06:35,204
Is goed.
117
00:06:36,806 --> 00:06:37,807
Geweldig.
118
00:06:40,376 --> 00:06:42,245
Verzenden was goedkoop en snel...
119
00:06:42,445 --> 00:06:45,581
...wat leidde tot
een industriële revolutie in de VS.
120
00:06:45,782 --> 00:06:49,919
Mensen vonden nieuwe producten uit
om in het hele land te verkopen.
121
00:06:50,820 --> 00:06:55,491
Peertjes, liften, videocamera's
en zelfs koelkasten...
122
00:06:55,558 --> 00:07:00,463
...werden uitgevonden in deze innovatieve
periode en vervoerd per trein.
123
00:07:00,530 --> 00:07:05,001
Vakanties, gelijke tijden
en een industriële revolutie.
124
00:07:05,134 --> 00:07:09,605
Allemaal omdat Richard Trevithick
de stoomlocomotief uitvond.
125
00:07:10,139 --> 00:07:12,508
Dus jij wordt een treinmachinist.
126
00:07:12,809 --> 00:07:14,877
Niet echt.
-Waarom niet?
127
00:07:15,478 --> 00:07:18,715
Luister, treinen hebben de wereld
al veranderd.
128
00:07:18,815 --> 00:07:20,783
Honderden jaren geleden, dat is al gedaan.
129
00:07:20,850 --> 00:07:24,721
Er waren treinen, toen auto's,
toen vliegtuigen en zelfs ruimteschepen.
130
00:07:24,854 --> 00:07:27,490
Zijn treinen nog wel belangrijk?
131
00:07:27,724 --> 00:07:29,425
Natuurlijk.
132
00:07:30,626 --> 00:07:34,497
Treinen zijn de meest gebruikte manier
van goederentransport in de VS.
133
00:07:34,564 --> 00:07:38,067
Ze vervoeren 40 procent
van alle vracht in het hele land.
134
00:07:38,601 --> 00:07:41,170
Mensen gebruiken treinen ook
als vervoersmiddel.
135
00:07:42,338 --> 00:07:45,041
Raar maar waar: als je alle kilometers
optelt die mensen...
136
00:07:45,108 --> 00:07:47,010
...per trein aflegden in 2016...
137
00:07:47,777 --> 00:07:51,581
...kom je op meer
dan 62 miljard kilometer.
138
00:07:51,881 --> 00:07:56,052
Dat is 209 keer naar de zon en terug.
139
00:07:57,353 --> 00:08:00,757
Misschien oordeelde ik wat te snel.
140
00:08:00,857 --> 00:08:03,893
Dus je gaat naar carrièreweek.
-Misschien.
141
00:08:05,061 --> 00:08:08,097
Ik wil eerst wat praktijkervaring opdoen.
142
00:08:08,464 --> 00:08:10,867
Ik wil weten hoe het is
om met treinen te werken.
143
00:08:11,167 --> 00:08:15,638
Zoals een pre-carrièreweek-carrièredag?
144
00:08:15,705 --> 00:08:17,273
Dat klinkt goed.
145
00:08:17,340 --> 00:08:18,441
Waar gaan we heen?
146
00:08:19,809 --> 00:08:21,244
Weet ik niet. Misschien...
147
00:08:22,845 --> 00:08:25,415
Wie is dat?
-Mijn opa. Mag ik opnemen?
148
00:08:25,481 --> 00:08:28,818
Natuurlijk. Doe het.
Het is Vinchenzo Cabooso.
149
00:08:29,218 --> 00:08:30,219
Hoi, opa.
150
00:08:30,486 --> 00:08:34,924
Carly, mijn kleindochter.
Ik hoorde dat je mee gaat lopen...
151
00:08:34,991 --> 00:08:37,994
...met een machinist tijdens carrièreweek.
152
00:08:38,161 --> 00:08:43,599
Ik regel een reis voor je
naar Steamtown, Pennsylvania.
153
00:08:43,900 --> 00:08:47,203
Ik heb daar wat vrienden
die je zullen helpen.
154
00:08:47,270 --> 00:08:51,707
Zij zullen je
alles leren over treinen, goed?
155
00:08:51,774 --> 00:08:53,676
Opa, dat is perfect. Bedankt.
156
00:08:54,377 --> 00:08:57,980
Ik ben zo trots op je dat je
het familiebedrijf wilt voortzetten.
157
00:08:58,047 --> 00:09:00,750
Ik hou van je.
-Ik ook van jou.
158
00:09:01,918 --> 00:09:05,988
We gaan naar Pennsylvania
om stoomlocomotieven te bekijken.
159
00:09:06,122 --> 00:09:08,624
Perfect.
Het wordt een echte Cabooso-ervaring.
160
00:09:08,691 --> 00:09:09,826
We zien jullie daar.
161
00:09:11,494 --> 00:09:15,698
We gaan naar Scranton, Pennsylvania,
om echte treinen te zien.
162
00:09:16,099 --> 00:09:19,702
Raar maar waar: het moderne reuzenrad
werd uitgevonden in Pennsylvania.
163
00:09:19,836 --> 00:09:21,037
Kauwgom ook.
164
00:09:37,286 --> 00:09:42,892
Ziezo. We zijn gearriveerd.
-Steamtown in Scranton, Pennsylvania.
165
00:09:42,959 --> 00:09:47,163
Als je ergens in de VS
kunt leren over treinen, is het hier.
166
00:09:47,229 --> 00:09:48,197
Kom op.
167
00:09:48,764 --> 00:09:52,101
Steamtown heeft het allemaal.
Echte locomotieven...
168
00:09:52,168 --> 00:09:54,971
...een werkplaats waar ze treinen
onderhouden en repareren...
169
00:09:55,171 --> 00:09:58,174
...en een gaaf museum
over de geschiedenis van treinen.
170
00:10:00,543 --> 00:10:01,544
Kom.
171
00:10:04,580 --> 00:10:05,681
Moet je zien.
172
00:10:05,748 --> 00:10:08,117
Er zijn hier wel zes restauratiewagons.
173
00:10:08,217 --> 00:10:10,086
Ik denk niet dat dit
restauratiewagons zijn.
174
00:10:10,186 --> 00:10:11,954
Eentje wel, toch?
-Geen idee.
175
00:10:12,054 --> 00:10:16,259
Hier moeten we echt
meer over leren, treinonderdelen.
176
00:10:16,392 --> 00:10:18,127
Laten we daar eens induiken.
177
00:10:19,262 --> 00:10:22,031
Dit is een prachtige standaardtrein.
178
00:10:22,098 --> 00:10:24,367
Die heeft een aantal hoofdonderdelen.
179
00:10:24,433 --> 00:10:27,770
De locomotief,
dat is het voorste deel van de trein.
180
00:10:28,037 --> 00:10:31,807
Daar zit de motor die de rest
van de trein voorttrekt.
181
00:10:32,175 --> 00:10:34,844
Dan is er de passagierswagon,
voor de passagiers.
182
00:10:35,411 --> 00:10:38,648
Daarna zijn er soms goederenwagons,
die goederen vervoeren.
183
00:10:39,081 --> 00:10:41,617
Aan het eind van de trein
zit de restauratiewagon.
184
00:10:41,851 --> 00:10:44,353
Die werden vaak gebruikt
voor de bemanning.
185
00:10:44,453 --> 00:10:46,255
Daar konden ze rusten of wat werk doen.
186
00:10:46,355 --> 00:10:50,860
Nu zijn de restauratiewagons
vervangen door een klein hok, een ETD.
187
00:10:50,927 --> 00:10:52,728
Een End of Train Device.
188
00:10:52,795 --> 00:10:56,032
Dat is een heel coole computer
die de remmen in de gaten houdt...
189
00:10:56,132 --> 00:10:58,301
...en andere mechanische dingen
op treinen.
190
00:10:58,601 --> 00:11:02,705
Dus de basisonderdelen zijn:
de locomotief, passagierswagon...
191
00:11:02,772 --> 00:11:05,541
...goederenwagon en
een restauratiewagon, of ETD.
192
00:11:07,143 --> 00:11:10,846
Eerste halte: de werkplaats.
Daar ontmoeten we Bruce Mowbray.
193
00:11:11,414 --> 00:11:14,584
Hij is conducteur
en regelt het onderhoud van treinen.
194
00:11:14,684 --> 00:11:16,219
Zijn favoriete raar maar waar-feit...
195
00:11:16,986 --> 00:11:20,856
...de langste treinreis ter wereld
gaat van Portugal naar Vietnam...
196
00:11:20,957 --> 00:11:24,060
...en is meer dan 16.898 kilometer lang.
197
00:11:26,696 --> 00:11:29,131
Wat doe je hier?
-Hier repareren we treinen.
198
00:11:29,198 --> 00:11:31,701
We doen grote reparaties
en volledige restauraties.
199
00:11:31,767 --> 00:11:34,470
Indrukwekkend.
-Bruce, ik wil wat zeggen. Sorry, Carly.
200
00:11:34,971 --> 00:11:37,640
Er is hier iemand van
een hoogstaande treinfamilie.
201
00:11:37,707 --> 00:11:41,811
Carly's opa is Vinchenzo Cabooso.
202
00:11:41,877 --> 00:11:44,513
De Vinchenzo Cabooso?
203
00:11:44,714 --> 00:11:47,416
Ik voel me vereerd.
-De enige echte.
204
00:11:47,483 --> 00:11:50,553
Maar Carly is niet echt gek op treinen.
205
00:11:50,620 --> 00:11:53,289
Wacht maar tot je ziet
wat wij met treinen doen.
206
00:11:57,426 --> 00:11:58,761
Misschien daarna wel.
207
00:11:59,795 --> 00:12:02,398
Perfect. Wat doen die jongens achter ons?
208
00:12:02,465 --> 00:12:05,635
Ze controleren de wielen
van deze passagierswagon.
209
00:12:05,868 --> 00:12:10,840
Als ze versleten zijn, zullen ze
de hele wielophanging verwijderen.
210
00:12:11,507 --> 00:12:14,877
Het is echt belangrijk dat de wielen
van de trein in uitstekende conditie zijn.
211
00:12:15,745 --> 00:12:19,515
Ze worden regelmatig geïnspecteerd
om te zien of er iets gemaakt moet worden.
212
00:12:20,049 --> 00:12:23,152
Dit is wat we noemen
een 'opgebouwd profiel'.
213
00:12:23,219 --> 00:12:27,423
Door de remmen wordt het wiel zo heet
dat het wiel is gesmolten.
214
00:12:27,523 --> 00:12:29,458
Terwijl de remschoenen erover gleden...
215
00:12:29,558 --> 00:12:33,129
...werd het metaal
over het oppervlak gesmeerd.
216
00:12:33,195 --> 00:12:37,600
Nu brengen we de wielen
naar de draaibank om dit eruit te halen.
217
00:12:40,403 --> 00:12:42,838
Dit is een zintuiglijke ervaring.
218
00:12:43,105 --> 00:12:47,476
Ik voel de grond onder ons trillen.
Zo intens is het.
219
00:12:47,610 --> 00:12:52,982
Moet je die rook zien. Dat is brandend
metaal en het ruikt heel vies.
220
00:12:54,350 --> 00:12:58,954
Mike Oprisko gebruikt de draaibank om
oneffenheden uit dit enorme wiel te halen.
221
00:13:00,356 --> 00:13:04,093
Nu heeft het wiel een nieuw profiel.
Het is weer als nieuw.
222
00:13:04,160 --> 00:13:06,729
Dat ziet er goed uit.
-Ik heb een zonnebril nodig.
223
00:13:09,565 --> 00:13:13,803
Bruce laat ons nog een proces zien.
Hierbij halen ze een wiel van de as.
224
00:13:17,406 --> 00:13:18,541
Dat maakte lawaai.
225
00:13:20,343 --> 00:13:21,344
Hij is eraf.
226
00:13:21,577 --> 00:13:25,514
Het wiel is zo zwaar dat het verplaatst
moet worden met een hijskraan.
227
00:13:25,581 --> 00:13:28,517
Hoeveel weegt dit?
-Ongeveer 340 kilo.
228
00:13:28,984 --> 00:13:31,487
Deze hijskraan bedien je
met deze afstandsbediening.
229
00:13:31,721 --> 00:13:33,222
Dat is gaaf.
230
00:13:33,389 --> 00:13:35,391
Mag ik eens?
-Ja, hoor.
231
00:13:35,624 --> 00:13:37,193
Ik kan het.
232
00:13:38,094 --> 00:13:40,463
Carly vindt het leuk
om in de werkplaats te werken...
233
00:13:40,529 --> 00:13:42,064
...onder het toezicht van Mike.
234
00:13:42,365 --> 00:13:45,301
Dit kun je niet doen zonder een expert.
235
00:13:46,569 --> 00:13:47,670
Prachtig.
236
00:13:47,737 --> 00:13:52,174
De werkplaats maakt haar nieuwsgierig
naar hoe dingen in elkaar gezet worden.
237
00:13:53,676 --> 00:13:58,714
Ik heb net 340 kilo verplaatst
door deze ruimte met één vinger.
238
00:13:58,781 --> 00:14:03,386
Nu ik enorme machines bedien,
begin ik het wel leuk te vinden.
239
00:14:04,520 --> 00:14:06,756
Ik heb zin in de volgende halte.
240
00:14:07,656 --> 00:14:09,792
Dit is de cutaway-stoomlocomotief.
241
00:14:09,925 --> 00:14:12,895
Daar praat mijn opa altijd over.
Ik heb er nog nooit een gezien.
242
00:14:13,195 --> 00:14:18,000
Het is een treinmodel op ware grootte,
zodat je kan zien hoe die werkt.
243
00:14:18,067 --> 00:14:19,368
We gaan kijken, kom mee.
244
00:14:20,569 --> 00:14:23,005
Iets om te onthouden
als we hiernaar kijken.
245
00:14:23,072 --> 00:14:25,374
Het gele deel, daar zit het vuur.
246
00:14:25,574 --> 00:14:27,443
De blauwe delen, het water.
247
00:14:27,510 --> 00:14:30,112
En de witte delen, daar zit de stoom.
248
00:14:30,179 --> 00:14:33,048
Het eerste deel hier heet de vuurkist.
249
00:14:33,249 --> 00:14:37,319
De stoker schept de kolen,
gooit die in de vuurkist...
250
00:14:37,420 --> 00:14:39,355
...waar een groot vuur ontstaat...
251
00:14:39,422 --> 00:14:43,559
...dat veel hitte veroorzaakt
die naar de boiler gaat.
252
00:14:44,493 --> 00:14:49,331
Klopt. Hitte gaat door deze vuurbuizen
en de vuurbuizen zijn omgeven door water.
253
00:14:49,465 --> 00:14:50,833
Het water wordt warm...
254
00:14:50,900 --> 00:14:55,104
...begint te koken en creëert stoom,
dat door de stoomdom naar de klep gaat.
255
00:14:55,304 --> 00:14:59,341
De stoom gaat helemaal
naar de klep, waar een zuiger zit.
256
00:14:59,608 --> 00:15:03,312
De zuiger gaat op en neer
en creëert veel beweging.
257
00:15:03,379 --> 00:15:06,382
Bij de wielen wordt het omgezet
in een roterende beweging.
258
00:15:06,749 --> 00:15:10,453
Gaaf woord: roterende beweging.
Dat is beweging in een rondje.
259
00:15:10,719 --> 00:15:15,057
De stoom laat de wielen draaien.
-Deze trein wordt aangedreven door stoom.
260
00:15:15,124 --> 00:15:16,759
Raar maar waar.
-Treinen.
261
00:15:18,994 --> 00:15:21,397
Het is zover.
262
00:15:21,464 --> 00:15:25,367
Tijd om naar de stoomtrein te gaan
en Chris LaBar te ontmoeten.
263
00:15:25,601 --> 00:15:27,603
Zijn favoriete raar maar waar-feit...
264
00:15:27,670 --> 00:15:30,706
...straathonden in Moskou
reizen vaak met de metro...
265
00:15:30,806 --> 00:15:32,975
...en stappen in en uit bij hun haltes.
266
00:15:34,977 --> 00:15:40,850
Chris, het is heet, luid, overal stoom,
wat is dit?
267
00:15:40,916 --> 00:15:45,387
Je hoort de luchtpomp
die lucht pompt naar de ketels.
268
00:15:45,454 --> 00:15:47,456
We gebruiken de lucht om te remmen.
269
00:15:47,556 --> 00:15:50,459
Het stopt zo, als de ketels vol zijn.
270
00:15:50,526 --> 00:15:52,862
We gaan met de trein.
271
00:15:57,099 --> 00:15:59,201
Bruce gaat de remmen controleren.
272
00:16:00,202 --> 00:16:01,437
Klaar om te gaan.
273
00:16:01,570 --> 00:16:04,974
Ik heb er zin in. Ik wist niet
dat ik er zoveel zin in zou hebben.
274
00:16:07,743 --> 00:16:08,844
We bewegen.
275
00:16:09,578 --> 00:16:11,113
Deze trein beweegt.
276
00:16:15,351 --> 00:16:18,020
We reden met de trein achteruit
naar deze draaischijf.
277
00:16:18,087 --> 00:16:21,924
Die roteert de hele trein
naar een ander spoor.
278
00:16:22,157 --> 00:16:24,360
Twee mensen bedienen nu deze trein.
279
00:16:24,426 --> 00:16:28,664
Chris, de machinist,
en Bruce, de conducteur.
280
00:16:28,731 --> 00:16:33,536
De machinist bedient
al deze schakelaars en knoppen hier.
281
00:16:33,602 --> 00:16:36,672
En Bruce, de conducteur,
heeft de leiding over de hele trein.
282
00:16:36,939 --> 00:16:40,442
Wanneer die in en uit de loods gaat,
hoe hij werkt op de draaischijf.
283
00:16:40,509 --> 00:16:43,312
Nu liggen we precies goed voor spoor 12.
284
00:16:43,412 --> 00:16:45,447
We gaan deze grote jongen
in beweging brengen.
285
00:16:50,019 --> 00:16:52,288
Instappen.
286
00:17:01,997 --> 00:17:04,366
Er zijn drie soorten treinfluiten.
287
00:17:04,433 --> 00:17:08,437
Eén keer betekent: we remmen.
Twee keer betekent: we gaan vooruit.
288
00:17:08,671 --> 00:17:10,906
Drie keer betekent: we gaan achteruit.
289
00:17:16,745 --> 00:17:19,114
Dit is ook een gave baan: stoker.
290
00:17:19,448 --> 00:17:21,417
Dat is Johnny's werk.
291
00:17:21,550 --> 00:17:25,888
Hij zorgt voor het vuur in de motor
dat de trein helpt bewegen.
292
00:17:25,988 --> 00:17:29,658
Hij pakt een schep, schept kolen...
293
00:17:30,659 --> 00:17:35,130
...stapt op dat pedaal, opent
de deuren en gooit ze erin.
294
00:17:35,197 --> 00:17:37,967
Het vuur blijft branden
en verhit het water...
295
00:17:38,033 --> 00:17:42,271
...dat stoom genereert,
die de hele trein aandrijft.
296
00:17:42,338 --> 00:17:47,509
Klopt, een stoomtrein rijdt op stoom,
maar er zijn ook andere treinen.
297
00:17:47,576 --> 00:17:49,712
Laten we daar eens dieper induiken.
298
00:17:51,747 --> 00:17:54,283
Stoomlocomotieven
waren lange tijd heel gewoon.
299
00:17:54,483 --> 00:17:58,053
Maar ze zorgden voor vervuiling
in de lucht en waren heel duur...
300
00:17:58,120 --> 00:18:02,424
...om te onderhouden. Dus ontwikkelden
ingenieurs nieuwe soorten treinen.
301
00:18:03,158 --> 00:18:04,526
Zoals dieseltreinen.
302
00:18:04,893 --> 00:18:07,262
Die hebben grote motoren
die werken op brandstof...
303
00:18:07,363 --> 00:18:10,099
...en een elektrische generator voeden
die de wielen doet draaien.
304
00:18:10,299 --> 00:18:13,802
Ze zijn goedkoper in gebruik
en qua reparaties dan stoomlocomotieven.
305
00:18:14,036 --> 00:18:17,906
Ingenieurs maakten ook
elektrische treinen zonder motoren.
306
00:18:18,107 --> 00:18:20,809
Elektriciteit komt uit
externe stroomstations...
307
00:18:20,909 --> 00:18:26,615
...en gaat naar een motor in de locomotief
via kabels of een derde rail.
308
00:18:27,082 --> 00:18:29,918
Diesel- en elektrische treinen
worden nu het vaakst gebruikt.
309
00:18:31,520 --> 00:18:33,989
Dat was fantastisch.
-Chris, ontzettend bedankt.
310
00:18:34,056 --> 00:18:35,791
Dat was veel beter dan ik dacht.
311
00:18:35,858 --> 00:18:37,593
Bedankt, Chris.
-Bedankt voor jullie komst.
312
00:18:39,595 --> 00:18:41,797
Carly, wat denk je?
313
00:18:41,964 --> 00:18:47,436
Dat was echt leuk.
De trein bedienen met Chris was geweldig.
314
00:18:48,003 --> 00:18:49,438
Ik wil iets zeggen.
315
00:18:50,239 --> 00:18:53,676
Ik zal tijdens carrièreweek
meelopen met een treinmachinist.
316
00:18:54,543 --> 00:18:57,346
Je opa zal zo trots op je zijn.
317
00:18:57,413 --> 00:18:58,881
Weet ik.
-Ik wil het hem vertellen.
318
00:18:58,947 --> 00:19:02,117
Ik ook.
-We gaan terug om het te vertellen.
319
00:19:02,251 --> 00:19:04,520
Zien we jullie zo? Goed, tot zo.
320
00:19:07,222 --> 00:19:11,026
Dat scheelde niet veel.
Ik ben blij dat je het toch gaat doen.
321
00:19:11,093 --> 00:19:14,997
Wat zouden de andere kampeerders denken
als je niet mee zou doen?
322
00:19:15,064 --> 00:19:16,632
Dat doe je gewoon niet.
323
00:19:16,932 --> 00:19:19,201
Ja, maar daarom doe ik niet mee.
324
00:19:20,035 --> 00:19:22,471
Omdat je opa dat wil.
325
00:19:22,571 --> 00:19:26,442
Niet echt. Ik doe mee omdat ik dat wil.
326
00:19:26,709 --> 00:19:27,710
Echt?
327
00:19:27,776 --> 00:19:30,479
Door onze tijd in Steamtown
dacht ik dat dit misschien...
328
00:19:30,546 --> 00:19:35,050
...het moment in de treingeschiedenis is
voor iemand als ik.
329
00:19:35,350 --> 00:19:36,549
Luister.
330
00:19:36,985 --> 00:19:38,754
Van wagentjes in het oude Griekenland...
331
00:19:39,088 --> 00:19:42,191
...tot stoomlocomotieven,
elektrische treinen en diesel.
332
00:19:42,424 --> 00:19:46,095
Ingenieurs hebben treinen veranderd
en verbeterd, duizenden jaren lang.
333
00:19:47,162 --> 00:19:48,630
Waarom nu stoppen?
334
00:19:48,731 --> 00:19:54,036
Die treinen in Steamtown
wachten op iemand als ik.
335
00:19:54,336 --> 00:19:59,141
Een innovatieve, wereldveranderende
ingenieur die ze modern maakt.
336
00:19:59,374 --> 00:20:00,375
Moet je zien.
337
00:20:01,543 --> 00:20:03,946
Kijk dan.
-Wat is dat?
338
00:20:04,213 --> 00:20:07,883
Een model van een magneetzweeftrein.
Een maglev-trein.
339
00:20:07,950 --> 00:20:12,788
Hier zitten magnetische strips
waarover de trein zweeft.
340
00:20:15,324 --> 00:20:20,028
Er zijn er maar een paar in de wereld,
maar maglev-treinen zijn de toekomst.
341
00:20:21,196 --> 00:20:23,899
Magneetzweeftreinen zijn heel snel...
342
00:20:24,133 --> 00:20:26,735
...hebben geen wielen
en raken het spoor niet eens aan.
343
00:20:27,202 --> 00:20:32,441
Ze zweven op lucht
boven rijen vol zeer krachtige magneten.
344
00:20:32,674 --> 00:20:33,842
Hoe gaaf is dat?
345
00:20:35,577 --> 00:20:37,312
En ze zijn ontzettend veilig.
346
00:20:37,379 --> 00:20:40,282
Hoe meer een maglev-trein
naar één kant helt...
347
00:20:40,382 --> 00:20:43,852
...hoe sterker de magneetkracht
die hem weer op het spoor trekt.
348
00:20:44,286 --> 00:20:46,955
Deze treinen zijn soepeler,
sneller en veiliger...
349
00:20:47,022 --> 00:20:48,891
...dan welke trein in de VS dan ook.
350
00:20:48,957 --> 00:20:53,529
Maar ze zijn duur om te maken, daarom zijn
er maar een paar in de hele wereld.
351
00:20:53,829 --> 00:20:57,232
Dat klinkt als iets dat een slimme
ingenieur wel kan oplossen.
352
00:20:57,599 --> 00:20:59,134
Ik ken er wel een die dat aandurft.
353
00:20:59,625 --> 00:21:01,737
Kom, we moeten gaan.
Tijd voor carrièreweek.
354
00:21:01,904 --> 00:21:04,373
We hebben een nieuw project.
355
00:21:04,439 --> 00:21:05,774
Fijn dat jullie er waren.
356
00:21:05,841 --> 00:21:08,811
Kom terug wanneer we
meer dingen ontdekken die raar...
357
00:21:08,911 --> 00:21:10,345
Maar waar zijn.
-Tot later.
358
00:21:10,579 --> 00:21:12,014
Kom op.
359
00:21:12,622 --> 00:21:14,950
RAAR MAAR WAAR!
360
00:21:17,661 --> 00:21:20,388
Hallo, allemaal. Groot treinnieuws
uit Chicago vandaag.
361
00:21:20,689 --> 00:21:24,092
De Maglev Super Quick-tunneltrein
van HQ industries...
362
00:21:24,193 --> 00:21:26,628
...heeft zijn eerste reis
over de wereld gemaakt.
363
00:21:27,229 --> 00:21:31,200
De Maglev Super Quick werd ontwikkeld
door de geweldige trein-ingenieur Carly...
364
00:21:31,333 --> 00:21:33,735
...van de bekende Cabooso-treinfamilie.
365
00:21:33,836 --> 00:21:37,573
We kunnen wel zeggen
dat ze de wereld echt heeft veranderd.
366
00:21:40,493 --> 00:21:42,493
Ondertiteld door: A. Bressers