1
00:00:07,117 --> 00:00:08,385
Hé, kijk dit eens.

2
00:00:08,552 --> 00:00:11,254
Raar maar waar: deze raketfabriek...

3
00:00:11,354 --> 00:00:15,058
...is groot genoeg voor
31 professionele footballvelden.

4
00:00:15,158 --> 00:00:18,495
Dat moet ook.
Ze bouwen hier zeer grote raketten.

5
00:00:18,595 --> 00:00:22,098
Dat is ons doel van vandaag:
uitzoeken hoe je een betere raket bouwt.

6
00:00:22,265 --> 00:00:23,833
Het is tijd voor...

7
00:00:23,900 --> 00:00:26,202
<i>Raar maar waar!</i>

8
00:00:27,571 --> 00:00:30,640
Wist je dat er meer sterren
aan de hemel staan...

9
00:00:30,774 --> 00:00:33,443
...dan er zandkorrels
op de hele aarde zijn?

10
00:00:35,145 --> 00:00:36,346
Dit is ongelooflijk.
-Ja, hè?

11
00:00:36,713 --> 00:00:39,082
Charlie hier.
-Carly hier.

12
00:00:39,549 --> 00:00:41,484
We zijn beste vrienden.
-Kom op.

13
00:00:41,551 --> 00:00:45,188
We wonen hier, in Chicago.
-Met een beetje verbeelding...

14
00:00:45,355 --> 00:00:46,790
Voor altijd.

15
00:00:47,090 --> 00:00:48,725
En veel verkenning...

16
00:00:49,559 --> 00:00:50,627
Dit is fantastisch.

17
00:00:50,760 --> 00:00:53,430
Ontdekken we hoe raar de wereld kan zijn.

18
00:00:53,496 --> 00:00:54,497
We zijn er.

19
00:00:54,631 --> 00:00:56,032
Dit is ongelooflijk.

20
00:00:57,634 --> 00:01:00,370
RAAR MAAR WAAR!

21
00:01:00,904 --> 00:01:01,905
Raketten.

22
00:01:07,744 --> 00:01:10,213
Hé. Dringend nieuws.

23
00:01:11,214 --> 00:01:12,882
Hoi, Charlie hier.
-Carly ook.

24
00:01:13,016 --> 00:01:14,684
Wat gebeurt er?
-Geen idee.

25
00:01:14,818 --> 00:01:16,252
Hé, Lucy. Wat is er?

26
00:01:18,455 --> 00:01:20,890
Welkom bij <i>Het Aardenieuws.</i>
Ik ben Chris Rivers.

27
00:01:21,224 --> 00:01:24,527
Het belangrijkste nieuws van vandaag:
Patrick, ja, die Patrick...

28
00:01:24,628 --> 00:01:28,164
...heeft met succes
een Blast-Off Moon Boomer 9000 gelanceerd.

29
00:01:28,498 --> 00:01:31,468
De beste modelraket die ooit is gebouwd.

30
00:01:32,636 --> 00:01:35,171
Wereldrecord.

31
00:01:35,238 --> 00:01:37,841
We schakelen over
naar verslaggever Katherine Ann...

32
00:01:37,974 --> 00:01:40,143
...voor een exclusief interview.
Katherine?

33
00:01:41,578 --> 00:01:42,646
Hier is hij, mensen.

34
00:01:42,812 --> 00:01:47,083
Patrick, je hebt niet alleen
de Blast-Off Moon Boomer 9000 gebouwd...

35
00:01:47,283 --> 00:01:49,653
...maar je hebt ook
het stadsrecord ruim verbroken.

36
00:01:49,786 --> 00:01:50,820
Wat is je reactie?

37
00:01:50,887 --> 00:01:53,089
Luister naar de mensen.

38
00:01:53,223 --> 00:01:54,524
Ze scanderen mijn naam.

39
00:01:54,624 --> 00:01:59,029
Ze vinden mij de beste raketbouwer
ter wereld. Hun woorden, niet de mijne.

40
00:01:59,696 --> 00:02:01,665
Kijk eens aan, Chris. Terug naar jou.

41
00:02:02,132 --> 00:02:05,869
Ik ben Chris Rivers, tot de volgende keer
bij <i>Het Aardenieuws.</i>

42
00:02:06,970 --> 00:02:10,740
Wij zijn de beste rakettenbouwers
uit de geschiedenis.

43
00:02:11,174 --> 00:02:14,044
We hebben nu concurrentie.
We moeten antwoorden.

44
00:02:16,012 --> 00:02:17,013
Wat bedoel je?

45
00:02:17,213 --> 00:02:20,483
We moeten een grotere, betere raket
bouwen om Patrick te verslaan.

46
00:02:20,550 --> 00:02:24,421
Dan zijn we weer de beste.
-Oké. Kun je raketten bouwen?

47
00:02:24,554 --> 00:02:29,459
Nee, maar ik weet wel dat een smartphone
meer processorvermogen heeft...

48
00:02:29,526 --> 00:02:32,128
...dan de computers
die NASA bij de maanlanding had.

49
00:02:32,495 --> 00:02:33,530
Echt waar?
-Ja.

50
00:02:33,663 --> 00:02:37,434
We kunnen wel wat bouwen met onze spullen.
-Absoluut.

51
00:02:37,534 --> 00:02:41,204
Oké, dat betekent dat we
vandaag de wereld induiken van...

52
00:02:44,240 --> 00:02:45,208
Raketten.

53
00:02:47,477 --> 00:02:50,714
Innoveren gaat altijd beter
als je concurrentie hebt.

54
00:02:51,047 --> 00:02:53,717
Vertel de basis maar, Charlie.
-Oké.

55
00:02:54,050 --> 00:02:55,051
Daar gaan we.

56
00:02:55,618 --> 00:02:57,320
Aanschouw. Een raket.

57
00:02:58,254 --> 00:03:02,358
Raketten zijn lang en cilindervormig
en worden de lucht in gelanceerd.

58
00:03:02,926 --> 00:03:08,832
Ze stuwen zich voort met allerlei dingen,
van baking soda en azijn tot lucht.

59
00:03:11,201 --> 00:03:12,802
Zo werkt een ruimteraket.

60
00:03:13,937 --> 00:03:17,173
Ze hebben motoren
die brandstof omzetten in gas...

61
00:03:17,807 --> 00:03:22,545
...dat er aan deze kant uit komt, waardoor
de raket de andere richting op gaat.

62
00:03:24,447 --> 00:03:26,483
Kijk, dat is een raket.

63
00:03:27,283 --> 00:03:30,453
Nu moeten we er een bouwen
om Patrick te verslaan.

64
00:03:30,754 --> 00:03:34,057
Carly, je wilt Patrick verslaan,
maar hij is onze vriend.

65
00:03:34,190 --> 00:03:35,825
Kunnen we niet gewoon genieten?

66
00:03:35,925 --> 00:03:38,528
Wil je niet weer de beste bouwers zijn?

67
00:03:38,895 --> 00:03:42,932
Ik zal je een verhaal vertellen,
zodat je competitief wordt.

68
00:03:43,633 --> 00:03:46,603
Een verhaal over
een andere raketbouwwedstrijd.

69
00:03:48,204 --> 00:03:52,709
1955. De VS en de Sovjet-Unie,
inclusief Rusland...

70
00:03:52,976 --> 00:03:55,445
...streden hevig
om de ruimte te veroveren.

71
00:03:55,745 --> 00:03:58,148
De Sovjet-Unie nam meteen de leiding...

72
00:03:58,414 --> 00:04:01,551
...en bouwde een raket die
de eerste satelliet de ruimte in stuurde.

73
00:04:02,018 --> 00:04:03,353
Vier maanden voor de VS.

74
00:04:05,522 --> 00:04:07,824
Daarna stuurden ze een mens de ruimte in.

75
00:04:09,359 --> 00:04:10,927
Drie weken voor de VS.

76
00:04:12,028 --> 00:04:13,696
De landen gingen gelijk op...

77
00:04:13,763 --> 00:04:16,266
...maar de Sovjet-Unie
lag altijd iets voor...

78
00:04:16,399 --> 00:04:18,935
...en de VS wilde voorop liggen.

79
00:04:19,035 --> 00:04:21,171
De president nam dus actie.

80
00:04:21,437 --> 00:04:25,542
We kiezen ervoor om dit decennium
naar de maan te gaan en dingen te doen...

81
00:04:25,842 --> 00:04:29,212
...die niet makkelijk zijn,
maar juist moeilijk zijn.

82
00:04:29,813 --> 00:04:32,749
De VS bouwde een nieuwe raket...

83
00:04:32,849 --> 00:04:35,151
...die een man naar de maan kon brengen.

84
00:04:35,685 --> 00:04:38,054
Op 16 juli 1969...

85
00:04:39,189 --> 00:04:42,559
...werd de grootste raket ooit,
de Saturn V, gelanceerd.

86
00:04:43,493 --> 00:04:47,597
Vier dagen later zorgde de VS er als
eerste voor dat een man op de maan stond.

87
00:04:48,097 --> 00:04:51,835
De VS nam eindelijk de leiding
en hoe hard ze het ook probeerden...

88
00:04:51,968 --> 00:04:56,539
...de Sovjet-Unie kon de VS niet inhalen.
De VS won de ruimterace naar de maan.

89
00:04:58,074 --> 00:05:01,044
Stond de VS constant achter?
-Ja, tot het einde.

90
00:05:01,411 --> 00:05:04,881
Vijf decennia later
hebben wij onze ruimterace, Charlie.

91
00:05:05,181 --> 00:05:08,718
De hele wereld heeft gezien wat
Patrick met zijn Moon Boomer 9000 deed.

92
00:05:08,952 --> 00:05:11,654
Nu wachten ze
op het puntje van hun stoel...

93
00:05:11,888 --> 00:05:14,224
...totdat Carly en Charlie reageren.

94
00:05:14,757 --> 00:05:17,126
We kiezen ervoor
om modelraketten te lanceren...

95
00:05:17,493 --> 00:05:21,231
...niet omdat dit makkelijk is,
maar juist omdat dit moeilijk is.

96
00:05:21,631 --> 00:05:25,735
Door modelraketten te lanceren, kunnen
we onze vaardigheden goed laten zien.

97
00:05:26,135 --> 00:05:31,174
We accepteren die uitdaging
en we willen die winnen.

98
00:05:33,209 --> 00:05:34,577
Dat was geweldig, Carly.

99
00:05:34,711 --> 00:05:36,346
Bedankt.
-Ik heb er zin in.

100
00:05:36,479 --> 00:05:39,215
Hoe bouwen we een raket
om Patricks record te verslaan?

101
00:05:41,284 --> 00:05:43,019
We bekijken wat voorbeelden.

102
00:05:43,586 --> 00:05:44,487
Oké.

103
00:05:45,855 --> 00:05:50,793
Ik introduceer de grootste, gaafste...

104
00:05:50,994 --> 00:05:55,999
...geweldigste raketten aller tijden.

105
00:05:56,699 --> 00:06:02,639
Als eerste zien we de Vostok 1.

106
00:06:02,739 --> 00:06:03,973
SOVJET-UNIE, 1961

107
00:06:04,107 --> 00:06:08,711
In deze raket uit de Sovjet-Unie vloog
in 1961 de eerste man de ruimte in.

108
00:06:08,912 --> 00:06:11,881
Hij is 38 meter hoog.

109
00:06:12,015 --> 00:06:14,751
Raar maar waar:
dat is even hoog als zeven giraffen.

110
00:06:15,385 --> 00:06:19,122
Dan nu: de spaceshuttle.

111
00:06:20,323 --> 00:06:25,094
NASA heeft meer dan 130 ruimtevluchten
gemaakt met deze spaceshuttles.

112
00:06:25,528 --> 00:06:28,364
Raar maar waar: ze waren 56 meter...

113
00:06:28,498 --> 00:06:31,467
...en dus net zo groot
als de scheve Toren van Pisa.

114
00:06:32,568 --> 00:06:35,939
En tot slot: de grootste, zwaarste...

115
00:06:36,272 --> 00:06:40,476
...geweldigste raket die ooit is gebouwd.

116
00:06:40,877 --> 00:06:45,748
De Saturn V.

117
00:06:45,882 --> 00:06:46,783
VS, 1969

118
00:06:46,849 --> 00:06:49,719
Hierin vlogen mensen in 1969 naar de maan.

119
00:06:50,486 --> 00:06:55,992
Raar maar waar: hij is net zo groot als
de Big Ben met een Brachiosaurus erop.

120
00:06:56,826 --> 00:07:02,765
De hoogste, zwaarste en krachtigste raket
die ooit door mensen is gebouwd.

121
00:07:03,566 --> 00:07:08,237
Al deze raketten hebben andere lengtes,
maar ik zie veel overeenkomsten.

122
00:07:08,471 --> 00:07:12,909
Als je ze bestudeert,
zie je dat ze hetzelfde ontwerp hebben.

123
00:07:14,310 --> 00:07:16,379
De modelraketten zijn ook hetzelfde.

124
00:07:17,280 --> 00:07:19,215
Hier, zet dit in elkaar. Ik toon het.

125
00:07:23,252 --> 00:07:25,955
Al deze raketten zijn cilindervormig.

126
00:07:26,255 --> 00:07:27,857
Dat is aerodynamisch.

127
00:07:29,292 --> 00:07:31,094
Deze modelraket is dat ook.

128
00:07:31,995 --> 00:07:36,065
Ze hebben ook vinnen,
waardoor ze recht vliegen.

129
00:07:36,699 --> 00:07:39,202
Deze modelraket heeft houten vinnen.

130
00:07:41,838 --> 00:07:45,675
Alle raketten hebben
een motor aan de onderkant.

131
00:07:45,775 --> 00:07:47,610
Daarmee vliegen ze de lucht in.

132
00:07:48,044 --> 00:07:50,947
De modelraket heeft een modelraketmotor.

133
00:07:51,214 --> 00:07:54,884
Als de motor is aangestoken,
schiet de raket de lucht in.

134
00:07:57,320 --> 00:08:00,456
Modelraketten zijn hetzelfde
als grote raketten.

135
00:08:00,790 --> 00:08:02,258
Maar dit is niet goed genoeg.

136
00:08:02,792 --> 00:08:05,161
We willen de beste raketbouwers worden...

137
00:08:05,561 --> 00:08:08,231
...dus we kunnen geen raket lijmen.
-Klopt.

138
00:08:08,498 --> 00:08:09,866
We bouwen onze eigen raket.

139
00:08:16,372 --> 00:08:17,874
Kijk.
-Gaaf, nietwaar?

140
00:08:18,207 --> 00:08:21,344
We hebben een lange,
aerodynamische cilindervorm...

141
00:08:21,511 --> 00:08:23,746
...vinnen voor stabiliteit en een motor.

142
00:08:24,080 --> 00:08:26,015
We hebben een raket.
-Geweldig.

143
00:08:26,416 --> 00:08:28,051
Denk je dat we Patrick verslaan?

144
00:08:28,618 --> 00:08:32,221
Daar komen we alleen achter
als we de raket lanceren.

145
00:08:35,792 --> 00:08:37,493
Helemaal gereed.
-Top.

146
00:08:37,860 --> 00:08:40,163
Als je een modelraket lanceert...

147
00:08:40,263 --> 00:08:42,532
...met een echte modelraketmotor
zoals deze...

148
00:08:42,698 --> 00:08:45,101
...let dan op,
want hij vliegt heel erg hoog.

149
00:08:45,268 --> 00:08:50,606
De motor verbrandt en wordt zeer heet,
dus we moeten het wel veilig doen.

150
00:08:50,873 --> 00:08:55,678
We halen er een volwassene bij
die de veiligheid waarborgt.

151
00:08:55,778 --> 00:08:58,014
Bob.
-Klaar voor de lancering?

152
00:08:58,614 --> 00:08:59,482
Super.

153
00:08:59,615 --> 00:09:01,317
Leuke brandblusser.
-Bedankt.

154
00:09:01,684 --> 00:09:04,821
We lanceren de raket
met een ontstekingssysteem.

155
00:09:04,921 --> 00:09:07,156
We steken dat van een veilige afstand af.

156
00:09:08,024 --> 00:09:08,925
Mooi zo.

157
00:09:09,125 --> 00:09:14,363
We doen ook veiligheidsbrillen op
en tellen heel erg hard af...

158
00:09:14,430 --> 00:09:18,634
...zodat iedereen in de omgeving
weet wat er gaat gebeuren.

159
00:09:18,868 --> 00:09:20,036
Klaar?
-Toe maar.

160
00:09:20,470 --> 00:09:21,471
Drie...

161
00:09:21,704 --> 00:09:23,406
...twee, één.

162
00:09:23,639 --> 00:09:25,541
Lancering.

163
00:09:25,808 --> 00:09:27,009
O, nee.

164
00:09:30,279 --> 00:09:33,583
Nee.

165
00:09:33,916 --> 00:09:36,052
Wat is er gebeurd?
-Geen idee.

166
00:09:36,519 --> 00:09:38,988
De lancering ging top
en toen vloog hij naar links.

167
00:09:39,122 --> 00:09:40,690
Hij viel recht op de grond.

168
00:09:41,457 --> 00:09:43,292
Nu vestigen we geen record meer.

169
00:09:43,426 --> 00:09:46,129
Patrick is toch
de beste raketbouwer van de stad.

170
00:09:46,195 --> 00:09:47,897
Wacht, niet zo snel.

171
00:09:48,331 --> 00:09:51,801
Dit is net als de ruimterace
tussen de VS en de Sovjet-Unie.

172
00:09:52,101 --> 00:09:54,971
De VS lag constant achter,
maar ze gaven nooit op.

173
00:09:55,037 --> 00:09:56,072
Wij ook niet.

174
00:09:56,372 --> 00:09:58,374
Oké, dus verder studeren?

175
00:09:59,108 --> 00:10:03,179
Ik heb een beter idee. We hebben hulp
nodig en ik weet waar we moeten zoeken.

176
00:10:03,513 --> 00:10:05,014
Het Stennis-ruimtecentrum.

177
00:10:05,214 --> 00:10:07,750
Ze werken nu aan raketmotoren voor NASA.

178
00:10:07,884 --> 00:10:09,418
Echt waar?
-Ja.

179
00:10:09,552 --> 00:10:12,388
Oké, we gaan naar
het Stennis-ruimtecentrum.

180
00:10:12,488 --> 00:10:14,690
Daar leren we om
een recordraket te bouwen.

181
00:10:14,790 --> 00:10:17,493
We zien jullie daar. Tot straks.

182
00:10:20,630 --> 00:10:23,799
We gaan naar raketwetenschappers
van NASA...

183
00:10:23,933 --> 00:10:27,737
...die gestationeerd zijn in
Zuid-Mississippi, bij de Golf van Mexico.

184
00:10:27,937 --> 00:10:30,406
Raar maar waar: de Saturn V-raket...

185
00:10:30,773 --> 00:10:34,777
...verbruikte meer dan 11.340 kilo
brandstof per seconde.

186
00:10:42,685 --> 00:10:44,820
Hé, we zijn er.
-We zijn in Mississippi...

187
00:10:44,954 --> 00:10:48,591
...bij het Stennis-ruimtecentrum.
-Raar maar waar: NASA heeft hier...

188
00:10:48,658 --> 00:10:50,893
...raketmotoren getest sinds de jaren 60.

189
00:10:51,928 --> 00:10:55,198
Ze werken nu aan SLS,
het <i>Space Launch System.</i>

190
00:10:55,331 --> 00:10:58,201
Dat is de volgende raket
die mensen naar de maan brengt.

191
00:10:58,568 --> 00:11:02,471
Hier kunnen we goed leren hoe we onze
raket kunnen verbeteren. We gaan kijken.

192
00:11:03,639 --> 00:11:05,408
RS-25 MONTAGEDEK 3
MOTOR 2063

193
00:11:06,142 --> 00:11:08,144
Onze tour begint met Mike McDaniel...

194
00:11:08,211 --> 00:11:12,148
...en we kijken naar het ontwerp
van de raketmotoren die ze hier bouwen.

195
00:11:12,481 --> 00:11:16,519
Zijn favoriete feitje is dat astronauten
een paar centimeter langer worden...

196
00:11:16,586 --> 00:11:18,988
...in de ruimte,
omdat er geen zwaartekracht is.

197
00:11:20,022 --> 00:11:22,391
Deze motor gaat de ruimte in...

198
00:11:22,458 --> 00:11:23,893
...over een paar jaar?
-Ja.

199
00:11:24,026 --> 00:11:28,364
Hij komt in de Artemis III,
de missie met de eerste vrouw...

200
00:11:28,497 --> 00:11:31,500
...en man die terugkeren van de maan.
-Wat?

201
00:11:31,968 --> 00:11:35,738
Elke missie bevat vier
van deze RS-25-motoren...

202
00:11:35,838 --> 00:11:39,508
...en er zal ruim 900.000 kilo
vloeibaar stuwstof in komen.

203
00:11:39,609 --> 00:11:41,711
Dat is gaaf.
-Wat een vermogen.

204
00:11:43,079 --> 00:11:45,915
De motoren die we zien,
maken deel uit van de booster...

205
00:11:45,982 --> 00:11:47,984
...die de raket voortstuwt...

206
00:11:48,050 --> 00:11:51,787
...van het lanceringsplatform
richting de ruimte, zonder zwaartekracht.

207
00:11:52,622 --> 00:11:55,424
Dit ziet er ingewikkeld uit.

208
00:11:55,558 --> 00:11:58,361
Kun je beschrijven wat we hier zien?

209
00:11:58,494 --> 00:12:01,097
Dit gedeelte met alle kabels erin...

210
00:12:01,230 --> 00:12:04,300
...is het brein van de motor.
Dit is een controller.

211
00:12:04,433 --> 00:12:06,802
Wauw.
-Je ziet deze grote buizen.

212
00:12:06,902 --> 00:12:09,639
Door de ene buis stroomt
cryogene vloeibare zuurstof...

213
00:12:09,772 --> 00:12:12,475
...en door de andere
cryogene vloeibare waterstof.

214
00:12:12,908 --> 00:12:17,113
Cryogeen is een leuk wetenschapswoord.
Dat is iets wat zeer koud is.

215
00:12:17,513 --> 00:12:21,217
Normaal gesproken, als vloeibare waterstof
en zuurstof bij elkaar komen...

216
00:12:21,317 --> 00:12:22,318
...wat krijg je dan?

217
00:12:22,385 --> 00:12:23,252
Water.

218
00:12:23,386 --> 00:12:27,390
Water. Ja. De vraag is:
hoe maken we raketbrandstof van water?

219
00:12:27,523 --> 00:12:30,259
Dit is serieuze raketwetenschap.

220
00:12:30,559 --> 00:12:35,097
Mike vertelt hoe ze de twee basiselementen
combineren om een ontploffing te creëren.

221
00:12:35,831 --> 00:12:37,700
Dat is niet eens het gekke deel...

222
00:12:38,067 --> 00:12:41,437
Als dat afkoelt, komt er water
uit de uitlaat dat je kunt drinken.

223
00:12:41,537 --> 00:12:43,272
Tijdens een lancering...

224
00:12:43,406 --> 00:12:47,476
...als je rookontwikkeling ziet,
zie je dan eigenlijk waterdamp?

225
00:12:47,610 --> 00:12:49,478
Ja, dat is stoom.
-Dat is gaaf.

226
00:12:49,945 --> 00:12:53,416
Raar maar waar:
deze motor heeft zoveel vermogen...

227
00:12:53,549 --> 00:12:58,287
...dat hij 430 honkbalstadiums
zou kunnen verlichten.

228
00:12:58,988 --> 00:13:00,089
Dat is veel vermogen.

229
00:13:00,323 --> 00:13:01,457
MONTAGEFABRIEK MICHOUD

230
00:13:01,557 --> 00:13:05,094
We gaan nu naar
deze enorme montagefabriek...

231
00:13:05,161 --> 00:13:07,296
...die de echte raketten bouwt.

232
00:13:10,099 --> 00:13:12,335
Hallo.
-Hallo.

233
00:13:12,468 --> 00:13:14,036
Hallo.

234
00:13:14,603 --> 00:13:20,042
Kijk, dit is de SLS,
het hele raketlanceersysteem.

235
00:13:20,343 --> 00:13:24,213
Hier zie je de motoren
die we bij Stennis zagen.

236
00:13:26,949 --> 00:13:30,386
Alex Cagnola laat ons zien
hoe raketten in elkaar worden gezet.

237
00:13:31,020 --> 00:13:35,858
Zijn favoriete feitje is dat fruitvliegjes
de eerste levende wezens waren...

238
00:13:36,125 --> 00:13:38,060
...die de ruimte in werden gelanceerd.

239
00:13:39,195 --> 00:13:40,930
Welkom bij de montagefabriek Michoud.

240
00:13:41,664 --> 00:13:43,966
Dit is een schaalmodel van onze fabriek.

241
00:13:44,066 --> 00:13:47,503
Wauw.
-Dit is supergroot, net een kleine stad.

242
00:13:47,670 --> 00:13:49,872
De werkelijke grootte is
ruim 178.000 m2...

243
00:13:49,972 --> 00:13:54,143
...evenveel als 31 footballvelden.
-En dat onder één dak.

244
00:13:54,510 --> 00:13:56,545
Het duurt erg lang om daar te komen.

245
00:13:56,679 --> 00:13:59,081
Sommige mensen lopen,
maar je ziet golfkarretjes.

246
00:13:59,148 --> 00:14:00,683
De meeste mensen fietsen.

247
00:14:00,850 --> 00:14:02,351
Daar fietst iemand.
-Daar.

248
00:14:04,286 --> 00:14:08,324
Het is niet gek dat deze plek zo groot is.
Hij moet wel groot zijn...

249
00:14:08,457 --> 00:14:11,360
...voor het verticale montagecentrum.

250
00:14:11,560 --> 00:14:13,295
Dit is ongeveer 51 meter hoog.

251
00:14:13,696 --> 00:14:17,166
Hier lassen we de vaten aan elkaar
en maken we tanks voor de raket.

252
00:14:17,233 --> 00:14:19,869
Las je alle vaten aan elkaar?

253
00:14:19,935 --> 00:14:22,438
Ja, we stapelen ze
en dan lassen we cirkelvormig...

254
00:14:22,538 --> 00:14:26,175
...rondom elk scharnier tot bovenaan,
tot de tank af is.

255
00:14:26,308 --> 00:14:30,312
Als de tanks zijn gemaakt,
worden ze gelast en getest.

256
00:14:30,946 --> 00:14:34,717
Meer dan 1.000 bedrijven
van over de hele wereld...

257
00:14:34,984 --> 00:14:37,787
...werken mee om deze raketten
te maken en te testen.

258
00:14:38,254 --> 00:14:40,122
Dat is al een lange tijd zo.

259
00:14:40,856 --> 00:14:44,460
Het succes van ons ruimteprogramma komt
door de samenwerking met andere landen.

260
00:14:44,560 --> 00:14:49,165
Alle 136 externe tanks voor de shuttle
zijn hier gebouwd en geassembleerd.

261
00:14:49,698 --> 00:14:52,401
Door de expertise van landen
over de hele wereld...

262
00:14:52,501 --> 00:14:54,136
...konden we succesvol worden.

263
00:14:54,270 --> 00:14:57,106
Werkt de VS samen met andere landen?

264
00:14:57,239 --> 00:14:58,974
Ja.
-Dat wist ik niet.

265
00:14:59,642 --> 00:15:04,113
De ruimterace eindigde in 1969,
toen de VS de maan had bereikt.

266
00:15:04,447 --> 00:15:09,084
Een kleine stap voor een mens,
een grote stap voor de mensheid.

267
00:15:10,486 --> 00:15:13,189
In de jaren 70 gebeurde iets vreemds.

268
00:15:13,355 --> 00:15:18,427
De VS en de Sovjet-Unie besloten
om samen raketten te bouwen.

269
00:15:19,361 --> 00:15:21,864
Zes jaar na de ruimterace...

270
00:15:22,898 --> 00:15:27,503
...lanceerden de Verenigde Staten
en de Sovjet-Unie beide een raket...

271
00:15:28,070 --> 00:15:30,072
...die elkaar in de ruimte troffen...

272
00:15:30,306 --> 00:15:35,778
...en aan elkaar koppelden als symbool
aan de wereld dat hun strijd voorbij was.

273
00:15:37,613 --> 00:15:42,451
Sindsdien werken ruimteprogramma's uit
Europa, Japan, Canada en de hele wereld...

274
00:15:42,718 --> 00:15:46,455
...samen aan projecten zoals
het <i>International Space Station...</i>

275
00:15:46,722 --> 00:15:48,824
...om de wonderlijke ruimte te verkennen.

276
00:15:50,292 --> 00:15:53,496
Het zijn spannende tijden
om nu in de ruimte te reizen.

277
00:15:53,562 --> 00:15:55,865
Het is lang niet zo spannend geweest.

278
00:15:56,031 --> 00:15:57,199
TESTPLATFORM

279
00:15:57,299 --> 00:16:00,069
Zelfs als je de perfecte raket bouwt...

280
00:16:00,135 --> 00:16:03,072
...zal hij niet gelanceerd worden
zonder een cruciale stap.

281
00:16:03,138 --> 00:16:06,075
NASA-ingenieur Tommy Carroll
zal die ons laten zien.

282
00:16:06,275 --> 00:16:07,810
Goed, Tommy. Waar zijn we?

283
00:16:07,943 --> 00:16:10,246
We staan op de testfaciliteit A-2.

284
00:16:10,946 --> 00:16:16,318
Deze testfaciliteit is in de jaren 60
gebouwd om de Saturn V-raket te testen.

285
00:16:17,319 --> 00:16:20,122
Saturn V is de grote
die mensen naar de maan bracht.

286
00:16:20,256 --> 00:16:24,393
Is hij hier getest?
-Ja, hier bij A-2 en bij A-1.

287
00:16:25,027 --> 00:16:28,764
Waarom moet je ze überhaupt testen?

288
00:16:28,898 --> 00:16:31,634
Ze zetten de motoren goed in elkaar...

289
00:16:31,934 --> 00:16:37,273
...en alles is bijna perfect,
maar we moeten ze testen...

290
00:16:37,339 --> 00:16:39,441
...om te zien
of alles echt goed functioneert.

291
00:16:39,575 --> 00:16:44,146
Testen is dus belangrijk
als je raketten bouwt?

292
00:16:44,346 --> 00:16:47,416
Zeker. Je wilt weten wat er gebeurt,
voordat je ermee vliegt.

293
00:16:47,683 --> 00:16:51,086
We hadden onze eigen modelraket
ook beter kunnen testen.

294
00:16:51,253 --> 00:16:53,389
De lancering ging slecht zonder test.

295
00:16:53,489 --> 00:16:55,658
Geen positief resultaat.
-Hij viel hard...

296
00:16:55,891 --> 00:16:56,792
...neer.
-Meteen.

297
00:16:56,926 --> 00:17:00,062
Hoe kunnen we onze raket testen?
-We helpen jullie wel.

298
00:17:03,899 --> 00:17:05,401
Ik laat de touwtest zien.

299
00:17:05,668 --> 00:17:09,104
Wat je probeert te achterhalen,
is of je raket gebalanceerd is.

300
00:17:09,371 --> 00:17:12,474
Je bindt dan een touw om je raket...

301
00:17:12,541 --> 00:17:15,244
...en dan draai je hem rond
en kijk je wat er gebeurt.

302
00:17:15,344 --> 00:17:20,516
Dan weet je hoe je het zwaartepunt
van je raket moet aanpassen.

303
00:17:20,649 --> 00:17:21,550
Wil jij?

304
00:17:21,617 --> 00:17:22,518
Goed.
-Ja.

305
00:17:23,152 --> 00:17:27,990
Ik draai nu rond en hij vliegt niet goed.

306
00:17:28,390 --> 00:17:31,794
De neus moet vooraan zijn,
maar hij zit achter.

307
00:17:32,494 --> 00:17:34,997
De vinnen zitten voor,
maar moeten achter zitten.

308
00:17:35,531 --> 00:17:38,300
Deze raket is dus niet gebalanceerd.

309
00:17:38,367 --> 00:17:39,535
Toch, Tommy?
-Klopt.

310
00:17:39,902 --> 00:17:41,570
Eens zien of dit waar is?

311
00:17:41,637 --> 00:17:44,907
Oké.
-We testen de raket en plaatsen hem hier.

312
00:17:45,007 --> 00:17:48,611
We pompen er lucht doorheen
door op een fles te stampen.

313
00:17:48,677 --> 00:17:51,180
Die plaatsen we daar. Raket, graag.

314
00:17:53,515 --> 00:17:56,585
Oké. Drie, twee, één.

315
00:17:59,989 --> 00:18:01,223
Nee.
-Oké.

316
00:18:01,790 --> 00:18:04,493
Dat ging niet goed,
maar dat was te verwachten.

317
00:18:04,627 --> 00:18:07,329
We zeiden dat dat ging gebeuren
na de touwtest.

318
00:18:07,863 --> 00:18:11,400
Er zijn twee manieren
om de raket te balanceren.

319
00:18:11,533 --> 00:18:15,571
We kunnen de vinnen breder maken,
of gewicht aan de top toevoegen.

320
00:18:15,771 --> 00:18:18,941
Dan zou hij gebalanceerd moeten zijn
en recht omhoog vliegen.

321
00:18:19,074 --> 00:18:21,076
We voegen wat gewicht toe. Ik heb klei.

322
00:18:21,143 --> 00:18:22,645
Wil je dat toevoegen?
-Goed.

323
00:18:22,778 --> 00:18:24,079
Wat klei erin.

324
00:18:24,313 --> 00:18:26,982
Zit erin.
-Goed. Tijd om te draaien. Klaar?

325
00:18:27,583 --> 00:18:30,686
Nu zie je als hij horizontaal vliegt...

326
00:18:30,919 --> 00:18:34,156
...dat de neus vooruitsteekt.
-Ja.

327
00:18:34,223 --> 00:18:36,992
De achterkant zit achter, zoals het hoort.

328
00:18:37,159 --> 00:18:39,695
Deze raket slaagt nu
voor de touwtest, toch?

329
00:18:39,762 --> 00:18:40,896
Ja. Goed gedaan.

330
00:18:41,030 --> 00:18:42,898
Carly, ik ga stoppen.
-Oké.

331
00:18:43,032 --> 00:18:44,500
Laten we de raket lanceren.

332
00:18:46,068 --> 00:18:47,403
Ik heb je.
-Oké.

333
00:18:51,273 --> 00:18:54,076
Goed gedaan. Perfect.
-Kijk dan. Recht omhoog en omlaag.

334
00:18:54,209 --> 00:18:56,879
Dat hadden we verwacht.
-Ja. Je hebt hem nu getest...

335
00:18:56,945 --> 00:18:59,648
...en hem aangepast en hem opnieuw getest.

336
00:18:59,715 --> 00:19:01,417
Het ging perfect.

337
00:19:01,483 --> 00:19:02,818
Dat was super.
-Geweldig.

338
00:19:06,188 --> 00:19:07,890
Dat was fascinerend.

339
00:19:07,956 --> 00:19:10,659
We hebben veel geleerd.
Testen is superbelangrijk.

340
00:19:10,726 --> 00:19:13,362
Absoluut. Door hoe ze
alles in elkaar zetten...

341
00:19:13,462 --> 00:19:15,998
...in de fabriek,
zie je hoe belangrijk het is...

342
00:19:16,098 --> 00:19:20,335
...om spullen in elkaar te zetten
en je materiaal zeer secuur te kiezen.

343
00:19:20,469 --> 00:19:23,639
We gaan terug naar ons hoofdkwartier
en maken een ander ontwerp.

344
00:19:23,772 --> 00:19:26,909
Dat is een topidee.
Zien we je daar? Perfect. Tot straks.

345
00:19:30,179 --> 00:19:32,948
Oké, dit moet lukken.
-Oké. Kijk dit.

346
00:19:33,248 --> 00:19:37,653
We hebben het oude ontwerp aangepast
om te onderzoeken waarom hij crashte.

347
00:19:37,986 --> 00:19:38,987
Dit weten we nu.

348
00:19:39,888 --> 00:19:42,991
We hebben de oude raket getest
met de touwtest en...

349
00:19:43,659 --> 00:19:47,563
...hij was niet gebalanceerd.
Daarom schoot hij zijwaarts de lucht in...

350
00:19:47,696 --> 00:19:48,931
...en crashte hij.

351
00:19:49,631 --> 00:19:53,635
We hebben wat dingen aangepast.
We hebben gewicht aan de neus toegevoegd.

352
00:19:53,936 --> 00:19:56,705
Ook hebben we meer
pre-vluchttesten uitgevoerd...

353
00:19:57,106 --> 00:19:59,074
...net zoals ze bij Stennis doen.

354
00:20:00,342 --> 00:20:03,412
Het is nu tijd voor een nieuwe lancering.

355
00:20:08,283 --> 00:20:11,787
We hebben ons ontwerp gebaseerd
op de beste raketten ooit.

356
00:20:12,121 --> 00:20:15,591
Als deze raket Patricks Blast-Off
Moon Boomer 9000 niet verslaat...

357
00:20:15,724 --> 00:20:16,825
...dan kan niets dat.

358
00:20:17,593 --> 00:20:19,261
Bril op.
-Ja.

359
00:20:19,328 --> 00:20:21,497
Ontstekingssysteem klaargemaakt.
-Ja.

360
00:20:21,630 --> 00:20:23,632
Extra volwassene ter plaatse.
-Ja.

361
00:20:23,766 --> 00:20:26,034
Lanceer nooit een raket zonder volwassene.

362
00:20:26,135 --> 00:20:27,369
Goed. We zijn klaar.

363
00:20:27,870 --> 00:20:30,205
Daar gaan we. Drie...

364
00:20:30,339 --> 00:20:33,575
...twee, één. Lancering.

365
00:20:35,711 --> 00:20:38,080
Meer dan 60 meter, meer dan 90 meter.

366
00:20:39,081 --> 00:20:40,048
Het is ons gelukt.

367
00:20:40,182 --> 00:20:42,251
We zijn weer de beste.
-Ja.

368
00:20:48,157 --> 00:20:51,326
Chris Rivers met <i>Het Aardenieuws.</i>
Aan de kant, Patrick.

369
00:20:51,393 --> 00:20:54,563
De bouwleiders zitten weer op de troon.

370
00:20:54,863 --> 00:20:57,766
Charlie en Carly hebben
Patricks record verpulverd...

371
00:20:57,866 --> 00:21:00,302
...en onze eigen
Katherine Ann staat bij...

372
00:21:00,402 --> 00:21:03,205
...de voormalige recordhouder. Katherine?

373
00:21:04,907 --> 00:21:05,908
Bedankt, Chris.

374
00:21:06,208 --> 00:21:09,645
Patrick, een paar dagen geleden
was je nog de rakettenkoning.

375
00:21:09,812 --> 00:21:13,615
Wat vind je ervan
dat je goede vrienden nu de beste zijn?

376
00:21:14,349 --> 00:21:19,288
Ik wil Charlie en Carly feliciteren.
Ze zijn geweldige bouwers.

377
00:21:19,388 --> 00:21:21,156
Ze zijn overal goed in.

378
00:21:21,723 --> 00:21:24,159
Dit was mijn kans
om ergens goed in te zijn...

379
00:21:24,459 --> 00:21:27,930
...en om bijzonder te zijn,
maar ik ben gewoon Patrick...

380
00:21:28,764 --> 00:21:30,265
...de op een na beste man.

381
00:21:31,867 --> 00:21:33,068
Spijtig, Pat.

382
00:21:34,570 --> 00:21:36,071
Terug naar de studio, Chris.

383
00:21:37,072 --> 00:21:38,674
Wat hebben we gedaan?
-Ja.

384
00:21:38,807 --> 00:21:40,843
Patrick wilde ergens goed in zijn.

385
00:21:41,109 --> 00:21:45,247
Ik was zo gefocust op het winnen
van de ruimterace dat ik niet...

386
00:21:45,314 --> 00:21:47,983
...aan Patricks gevoelens heb gedacht.
-En nu?

387
00:21:49,051 --> 00:21:51,653
We kunnen doen
wat de VS deed na hun winst.

388
00:21:52,054 --> 00:21:53,055
En dat is?

389
00:21:53,222 --> 00:21:56,959
De VS heeft met de Sovjet-Unie
samengewerkt en raketten gebouwd.

390
00:21:57,259 --> 00:22:00,863
Strijden is leuk,
maar we hebben bij Michoud geleerd...

391
00:22:01,129 --> 00:22:04,466
...dat als we samenwerken,
we iets nog beters kunnen maken.

392
00:22:05,267 --> 00:22:06,268
Een goed idee.

393
00:22:06,535 --> 00:22:08,437
Lucy, bel Patrick.

394
00:22:08,770 --> 00:22:13,876
We gaan een nieuw project beginnen
en bouwen samen met Patrick een raket.

395
00:22:14,009 --> 00:22:17,779
Bedankt voor het kijken. Kom nog een langs
als we meer dingen ontdekken...

396
00:22:17,846 --> 00:22:19,381
...die raar...
-Maar waar zijn.

397
00:22:19,481 --> 00:22:21,183
Tot later.
-Hé.

398
00:22:21,683 --> 00:22:22,951
Wat is er?

399
00:22:23,085 --> 00:22:25,153
Patrick, wil je een raket bouwen?

400
00:22:25,487 --> 00:22:29,992
Ik? Ja, super. Ik ben er over 30 seconden.

401
00:22:31,860 --> 00:22:32,961
Dit wordt leuk.

402
00:22:33,629 --> 00:22:34,730
We hebben touw nodig.

403
00:22:35,631 --> 00:22:37,432
Dat hebben we wel.
-Ergens.

404
00:22:38,133 --> 00:22:40,402
RAAR MAAR WAAR!

405
00:22:43,171 --> 00:22:44,539
Motoren klaar?
-Ja.

406
00:22:44,706 --> 00:22:46,541
Altimeter klaar?
-Ja.

407
00:22:46,975 --> 00:22:50,012
Inaugurele lancering
van de Saturn Boomer 6000...

408
00:22:50,078 --> 00:22:52,414
...in drie, twee, één.

409
00:22:56,251 --> 00:22:57,252
Waar is hij?

410
00:22:57,619 --> 00:22:59,888
Het is ons gelukt.

411
00:23:05,027 --> 00:23:06,495
Gelukt.

412
00:23:06,628 --> 00:23:08,063
Ondertiteld door: Kevin Taribuka