1 00:00:07,117 --> 00:00:08,385 Hej, patrzcie na to! 2 00:00:08,552 --> 00:00:11,254 Wybryk nauki: ten obiekt, w którym buduje się rakiety, 3 00:00:11,354 --> 00:00:15,058 pomieściłby 31 pełnowymiarowych boisk do piłki nożnej. 4 00:00:15,158 --> 00:00:18,495 Musi być wielki, bo powstają tu największe rakiety w historii. 5 00:00:18,595 --> 00:00:22,098 Dziś skupimy się właśnie na tym, jak zbudować rakietę. 6 00:00:22,265 --> 00:00:23,833 Przygotujcie się, bo nadeszła pora... 7 00:00:23,900 --> 00:00:26,202 na Wybryki nauki! 8 00:00:27,571 --> 00:00:30,640 Wiesz, że na niebie jest więcej gwiazd 9 00:00:30,774 --> 00:00:33,443 niż ziarenek piasku na całej Ziemi? 10 00:00:33,843 --> 00:00:34,844 Wow! 11 00:00:35,145 --> 00:00:36,346 - Niesamowite. - Co nie? 12 00:00:36,713 --> 00:00:37,981 - Tu Charlie. - Tak! 13 00:00:38,048 --> 00:00:39,147 I Carly. 14 00:00:39,649 --> 00:00:40,517 Jesteśmy przyjaciółmi. 15 00:00:40,584 --> 00:00:41,451 Zaczynajmy! 16 00:00:41,551 --> 00:00:45,188 - Mieszkamy tu, w Chicago. - Z odrobiną wyobraźni... 17 00:00:45,355 --> 00:00:46,790 Na zawsze. 18 00:00:47,090 --> 00:00:48,725 I masą badań... 19 00:00:49,559 --> 00:00:50,627 To niesamowite! 20 00:00:50,760 --> 00:00:53,430 Odkrywamy, jak dziwnym może być nasz świat. 21 00:00:53,496 --> 00:00:54,497 - Hej! - Udało się. 22 00:00:54,631 --> 00:00:56,032 Coś niesamowitego. 23 00:00:57,634 --> 00:01:00,370 WYBRYKI NAUKI 24 00:01:00,904 --> 00:01:01,905 Rakiety! 25 00:01:07,744 --> 00:01:10,213 Hej, hej, wiadomość z ostatniej chwili! 26 00:01:11,214 --> 00:01:12,882 - Cześć, tu Charlie. - I Carly. 27 00:01:13,016 --> 00:01:14,684 - O co chodzi? - Nie mam pojęcia. 28 00:01:14,818 --> 00:01:16,252 Hej, hej, Lucy, co tam? 29 00:01:18,455 --> 00:01:20,824 Witajcie w Ziemskich informacjach. Jestem Chris Rivers. 30 00:01:21,224 --> 00:01:24,527 Wiadomość dnia... Patrick... Tak, ten Patrick... 31 00:01:24,628 --> 00:01:28,164 Skonstruował rakietę Moon Boomer 9000, 32 00:01:28,498 --> 00:01:31,468 najwspanialszy model wszech czasów. 33 00:01:32,636 --> 00:01:35,171 Rekord świata, ludzie! 34 00:01:35,238 --> 00:01:37,841 Oddaję głos naszej reporterce, Katherine Ann, 35 00:01:37,974 --> 00:01:40,143 która porozmawia z Patrickiem. Katherine? 36 00:01:41,578 --> 00:01:42,646 Oto i on, ludzie. 37 00:01:42,812 --> 00:01:47,083 Patricku, nie tylko skonstruowałeś tę rakietę, 38 00:01:47,283 --> 00:01:49,653 ale pobiłeś także rekord. Niemal dwukrotnie. 39 00:01:49,786 --> 00:01:50,820 Jak to skomentujesz? 40 00:01:50,887 --> 00:01:53,089 Tylko posłuchaj tych ludzi. 41 00:01:53,223 --> 00:01:54,524 Skandują moje imię 42 00:01:54,624 --> 00:01:57,861 i nazywają najlepszym inżynierem świata. 43 00:01:58,028 --> 00:01:59,029 To ich słowa. 44 00:01:59,696 --> 00:02:01,665 Tyle stąd, Chris, oddaję ci głos. 45 00:02:02,132 --> 00:02:05,869 Jestem Chris Rivers. Do zobaczenia w kolejnych Ziemskich informacjach. 46 00:02:06,970 --> 00:02:10,740 Chwila. To my od zawsze byliśmy najlepszymi inżynierami w mieście. 47 00:02:11,174 --> 00:02:14,044 Mamy konkurencję. Musimy działać! 48 00:02:16,012 --> 00:02:17,013 Co masz na myśli? 49 00:02:17,213 --> 00:02:20,417 Musimy pobić Patricka, budując większą i lepszą rakietę. 50 00:02:20,550 --> 00:02:22,585 - Musimy znów być górą. - Jasne, 51 00:02:22,819 --> 00:02:24,421 ale wiesz cokolwiek o budowaniu rakiet? 52 00:02:24,554 --> 00:02:29,459 Nie! Ale wiem, że – wybryk nauki – smartfon ma większą moc obliczeniową 53 00:02:29,526 --> 00:02:32,128 niż komputery, z pomocą których NASA wysłała człowieka na Księżyc. 54 00:02:32,495 --> 00:02:33,530 - Serio? - Tak. 55 00:02:33,663 --> 00:02:35,665 Damy radę wykombinować coś z rzeczy, 56 00:02:35,732 --> 00:02:37,434 - które tu mamy. - Na pewno. 57 00:02:37,534 --> 00:02:41,204 To chyba znaczy, że dziś odkrywamy świat... 58 00:02:44,240 --> 00:02:45,141 Rakiet! 59 00:02:47,477 --> 00:02:50,714 Nic nie dostarcza tylu innowacji, co rywalizacja. 60 00:02:51,047 --> 00:02:53,717 - Czytaj podstawy na temat rakiet. - Dobra. 61 00:02:54,050 --> 00:02:55,051 Zaczynamy! 62 00:02:55,618 --> 00:02:57,320 Oto rakieta! 63 00:02:58,254 --> 00:03:02,358 Rakiety to wydłużone cylindryczne obiekty wysyłane w przestworza. 64 00:03:02,926 --> 00:03:04,861 Napędzane są różnymi rzeczami, 65 00:03:04,994 --> 00:03:08,832 od sody i octu, po... powietrze. 66 00:03:11,201 --> 00:03:12,802 A oto jak działa rakieta kosmiczna. 67 00:03:13,937 --> 00:03:17,173 Posiada silnik, który zamienia paliwo w gaz. 68 00:03:17,807 --> 00:03:21,277 Gaz ten wystrzeliwuje z tej strony, posyłając rakietę 69 00:03:21,478 --> 00:03:22,545 w przeciwnym kierunku. 70 00:03:24,447 --> 00:03:26,483 Tak działają rakiety. 71 00:03:27,283 --> 00:03:30,453 Musimy wykombinować, jak zbudować jedną, aby pokonać Patricka. 72 00:03:30,754 --> 00:03:32,689 Ciągle mówisz, że musimy go pokonać, 73 00:03:32,789 --> 00:03:34,057 a przecież to nasz kumpel. 74 00:03:34,190 --> 00:03:35,825 Nie możemy jej zbudować dla zabawy? 75 00:03:35,925 --> 00:03:38,528 Nie chcesz być znowu najlepszym majsterkowiczem w mieście? 76 00:03:38,895 --> 00:03:41,331 Opowiem ci coś, co wprawi cię 77 00:03:41,397 --> 00:03:42,932 w nastrój do rywalizacji. 78 00:03:43,633 --> 00:03:46,603 Będzie to opowieść o innym pojedynku twórców rakiet. 79 00:03:48,204 --> 00:03:52,709 W roku 1955 Stany Zjednoczone i Związek Radziecki, w tym Rosja, 80 00:03:52,976 --> 00:03:55,445 rywalizowały ze sobą w temacie podboju kosmosu. 81 00:03:55,745 --> 00:03:58,148 Związek Radziecki wysunął się na prowadzenie, 82 00:03:58,414 --> 00:04:01,518 budując rakietę, która posłała w kosmos pierwszego satelitę 83 00:04:02,018 --> 00:04:03,353 cztery miesiące przed Stanami. 84 00:04:05,522 --> 00:04:07,824 Następnie, trzy miesiące przed Stanami, 85 00:04:09,359 --> 00:04:10,927 Rosjanie posłali w kosmos człowieka. 86 00:04:12,028 --> 00:04:13,696 Walka była zacięta, 87 00:04:13,763 --> 00:04:16,266 ale Związek Radziecki był zawsze lekko na prowadzeniu. 88 00:04:16,399 --> 00:04:18,935 Stany miały dość bycia na drugiej pozycji. 89 00:04:19,035 --> 00:04:21,171 Do gry wkroczył więc sam prezydent. 90 00:04:21,437 --> 00:04:25,542 Chcemy dotrzeć na Księżyc i robić inne rzeczy 91 00:04:25,842 --> 00:04:29,212 nie dlatego, że są one łatwe, ale dlatego, że są trudne. 92 00:04:29,813 --> 00:04:32,749 Stany postanowiły zbudować nową rakietę, 93 00:04:32,849 --> 00:04:35,151 która mogłaby wysłać ludzi na Księżyc. 94 00:04:35,685 --> 00:04:38,054 Szesnasty lipca, 1969. 95 00:04:39,189 --> 00:04:42,559 W kosmos wyruszyła największa dotychczas rakieta, Saturn V. 96 00:04:43,493 --> 00:04:46,062 Cztery dni później Stany zostały pierwszym krajem, 97 00:04:46,129 --> 00:04:47,597 który wysłał człowieka na Księżyc. 98 00:04:48,097 --> 00:04:51,835 Stany Zjednoczone w końcu wyszły na prowadzenie, 99 00:04:51,968 --> 00:04:53,937 a Związek Radziecki nie mógł ich dogonić. 100 00:04:54,370 --> 00:04:56,539 Stany wygrały wyścig kosmiczny na Księżyc. 101 00:04:58,074 --> 00:05:01,044 - Serio cały czas przegrywały? - Tak, do samego końca. 102 00:05:01,411 --> 00:05:04,881 Pięć dekad później my też bierzemy udział w wyścigu kosmicznym. 103 00:05:05,181 --> 00:05:08,718 Cały świat widział, co Patrick osiągnął ze swoją rakietą. 104 00:05:08,952 --> 00:05:11,654 Teraz wszyscy wypatrują, 105 00:05:11,888 --> 00:05:14,224 czym odpowiedzą Carly i Charlie. 106 00:05:14,757 --> 00:05:17,126 Decydujemy się na odpalanie modeli rakiet 107 00:05:17,493 --> 00:05:21,231 nie dlatego, że to proste, ale dlatego, że trudne. 108 00:05:21,631 --> 00:05:25,735 Tym sposobem zmierzymy swoje umiejętności. 109 00:05:26,135 --> 00:05:31,174 Podejmujemy to wyzwanie i zamierzamy wygrać. 110 00:05:33,209 --> 00:05:34,577 To było wspaniałe, Carly. 111 00:05:34,711 --> 00:05:36,346 - Dziękuję. - Jestem za. 112 00:05:36,479 --> 00:05:38,982 Jak zbudujemy rakietę, która pobije rekord Patricka? 113 00:05:41,284 --> 00:05:43,019 Przyjrzyjmy się paru przykładom. 114 00:05:43,586 --> 00:05:44,487 Jasne. 115 00:05:45,855 --> 00:05:50,793 Przedstawiam największą, najlepszą, 116 00:05:50,994 --> 00:05:55,999 niesamowitą rakietę wszech czasów! 117 00:05:56,699 --> 00:06:02,572 Oto... Wostok 1! 118 00:06:02,639 --> 00:06:03,740 WOSTOK 1, ZWIĄZEK RADZIECKI 1961 119 00:06:03,873 --> 00:06:08,711 Sowiecka rakieta to pierwsza, która wyniosła człowieka w kosmos. 120 00:06:08,912 --> 00:06:11,881 Mierzyła 38 metrów. 121 00:06:12,015 --> 00:06:14,751 Wybryk nauki: była wysokości około siedmiu żyraf. 122 00:06:15,385 --> 00:06:19,122 Przedstawiam wahadłowiec kosmiczny! 123 00:06:20,323 --> 00:06:21,224 WAHADŁOWIEC, USA 1981-2011 124 00:06:21,324 --> 00:06:25,028 NASA wykorzystywała wahadłowce jak ten w ponad 130 lotach kosmicznych. 125 00:06:25,528 --> 00:06:28,364 Wybryk nauki: mierzyły około 56 metrów, 126 00:06:28,498 --> 00:06:31,467 czyli mniej więcej tyle co Krzywa Wieża w Pizie. 127 00:06:32,568 --> 00:06:35,939 A teraz największa, najcięższa, 128 00:06:36,272 --> 00:06:40,476 najwspanialsza spośród wszystkich rakiet w historii... 129 00:06:40,877 --> 00:06:46,549 Saturn V! 130 00:06:46,849 --> 00:06:49,719 Rakieta ta w 1969 r. zabrała ludzi na Księżyc. 131 00:06:50,486 --> 00:06:53,156 Wybryk nauki: jest wielkości Big Bena 132 00:06:53,389 --> 00:06:55,992 z brachiozaurem stojącym na szczycie. 133 00:06:56,826 --> 00:07:02,765 To najwyższa, najcięższa i mająca największą moc rakieta w historii. 134 00:07:03,566 --> 00:07:06,169 Różnią się rozmiarami, 135 00:07:06,302 --> 00:07:09,405 ale widzę tu dużo podobieństw. W zasadzie 136 00:07:09,539 --> 00:07:12,909 mają tę samą konstrukcję i wiecie co? 137 00:07:14,310 --> 00:07:16,379 Modele rakiet też nie różnią się w tym temacie. 138 00:07:17,280 --> 00:07:19,148 Złóż ją, pokażę ci, o co mi chodzi. 139 00:07:23,252 --> 00:07:25,955 Wszystkie mają cylindryczny kształt, 140 00:07:26,255 --> 00:07:27,857 są aerodynamiczne. 141 00:07:29,292 --> 00:07:31,094 Nasz model też. 142 00:07:31,995 --> 00:07:36,065 Wszystkie mają też stateczniki, dzięki którym lecą prosto. 143 00:07:36,699 --> 00:07:39,202 Nasz model też je ma. Są z drewna. 144 00:07:41,838 --> 00:07:45,675 Na dole rakiety mają silnik, 145 00:07:45,775 --> 00:07:47,610 który wynosi je w górę. 146 00:07:48,044 --> 00:07:50,947 Nasz model również go posiada. 147 00:07:51,214 --> 00:07:54,884 Gdy go podpalimy, wystrzeli rakietę w niebo. 148 00:07:57,320 --> 00:08:00,456 Widzisz? Modele odpowiadają konstrukcją prawdziwym rakietom. 149 00:08:00,790 --> 00:08:02,258 To dla nas za mało. 150 00:08:02,792 --> 00:08:05,161 Jeśli chcemy być najlepszymi konstruktorami w mieście, 151 00:08:05,561 --> 00:08:08,231 - nie możemy zaprezentować gotowca. - To prawda. 152 00:08:08,498 --> 00:08:09,866 Musimy zbudować rakietę! 153 00:08:16,372 --> 00:08:17,874 Fajna, co? 154 00:08:18,207 --> 00:08:21,344 Mamy tu wydłużony, aerodynamiczny, cylindryczny kształt, 155 00:08:21,511 --> 00:08:23,746 zapewniające stabilność stateczniki oraz silnik. 156 00:08:24,080 --> 00:08:26,015 - Oto i nasza rakieta. - Wygląda świetnie. 157 00:08:26,416 --> 00:08:28,051 Myślisz, że pobije rekord Patricka? 158 00:08:28,618 --> 00:08:32,221 Jest tylko jeden sposób, by się przekonać. Pora posłać ją w niebo. 159 00:08:35,792 --> 00:08:37,493 - Gotowa. - Świetnie. 160 00:08:37,860 --> 00:08:42,532 Modele rakiety z silnikiem, jak ta tu, 161 00:08:42,698 --> 00:08:45,101 wznoszą się naprawdę wysoko. 162 00:08:45,268 --> 00:08:48,471 Pamiętajcie tylko, że silnik się spala i staje bardzo gorący, 163 00:08:48,571 --> 00:08:50,606 trzeba więc zadbać o bezpieczeństwo. 164 00:08:50,873 --> 00:08:55,678 My wezwiemy dorosłego, który o nie zadba. 165 00:08:57,013 --> 00:08:58,014 - Gotowi? - Tak! 166 00:08:58,614 --> 00:08:59,482 Świetnie. 167 00:08:59,615 --> 00:09:01,317 - Fajna gaśnica. - Dzięki. 168 00:09:01,684 --> 00:09:04,821 Odpalimy rakietę, używając układu zapłonowego 169 00:09:04,921 --> 00:09:07,156 obsługiwanego z bezpiecznej odległości. 170 00:09:08,024 --> 00:09:08,925 Wygląda dobrze. 171 00:09:09,125 --> 00:09:11,561 Użyjemy też osłon na oczy 172 00:09:11,661 --> 00:09:14,363 i będziemy głośno odliczać, 173 00:09:14,430 --> 00:09:18,634 aby wszyscy w okolicy wiedzieli, co się dzieje. 174 00:09:18,868 --> 00:09:20,036 - Gotowa? - Do dzieła! 175 00:09:20,470 --> 00:09:21,471 Trzy, 176 00:09:21,704 --> 00:09:23,406 dwa, jeden! 177 00:09:23,639 --> 00:09:25,541 Odpalamy! 178 00:09:25,808 --> 00:09:27,009 O nie! 179 00:09:30,279 --> 00:09:33,583 No nie! 180 00:09:33,916 --> 00:09:36,052 - Co się stało? - Nie wiem! 181 00:09:36,519 --> 00:09:38,988 Szło świetnie, aż rakieta odchyliła się w lewo 182 00:09:39,122 --> 00:09:40,690 i zapikowała w dół. 183 00:09:41,457 --> 00:09:43,292 Nici z rekordu, Carly. 184 00:09:43,426 --> 00:09:46,129 Może Patrick faktycznie jest najlepszym konstruktorem w mieście. 185 00:09:46,195 --> 00:09:47,897 Nie tak szybko, Charlie. 186 00:09:48,331 --> 00:09:51,801 Może będzie jak w wyścigu między Stanami a Związkiem Radzieckim. 187 00:09:52,101 --> 00:09:54,971 Stany były ciągle na drugiej pozycji, ale nie poddały się. 188 00:09:55,037 --> 00:09:56,072 My też tego nie zrobimy. 189 00:09:56,372 --> 00:09:58,374 Wracamy do książek? 190 00:09:59,108 --> 00:10:00,143 Mam lepszy pomysł. 191 00:10:00,343 --> 00:10:03,179 Potrzebujemy pomocy i chyba wiem, gdzie jej szukać. 192 00:10:03,513 --> 00:10:04,947 W ośrodku badań kosmicznych. 193 00:10:05,214 --> 00:10:07,750 Pracują tam właśnie nad silnikami rakietowymi dla NASA. 194 00:10:07,884 --> 00:10:09,418 - Serio? - Tak! 195 00:10:09,552 --> 00:10:12,388 Pora ruszyć do ośrodka badań kosmicznych Stennis Space Centre 196 00:10:12,488 --> 00:10:14,690 i nauczyć się, jak stworzyć bijącą rekordy rakietę. 197 00:10:14,790 --> 00:10:17,493 Widzimy się na miejscu? Świetnie! Do zobaczenia. 198 00:10:20,630 --> 00:10:23,799 Wyruszamy na spotkanie z naukowcami od rakiet z NASA. 199 00:10:23,933 --> 00:10:27,737 Znajdziemy ich przy południowej granicy Missisipi i Zatoce Meksykańskiej. 200 00:10:27,937 --> 00:10:30,406 Wybryk nauki: rakieta Saturn V 201 00:10:30,773 --> 00:10:34,777 w ciągu sekundy spalała ponad 11 tysięcy kilogramów paliwa. 202 00:10:42,685 --> 00:10:44,820 - Jesteśmy na miejscu! - W Missisipi, 203 00:10:44,954 --> 00:10:48,591 - w ośrodku badań kosmicznych. - Wybryk nauki: NASA testuje tutaj 204 00:10:48,658 --> 00:10:50,893 silniki rakietowe od lat 60. 205 00:10:51,928 --> 00:10:55,198 Aktualnie pracują nad kolejną rakietą, 206 00:10:55,331 --> 00:10:58,201 która zabierze ludzi na Księżyc. 207 00:10:58,568 --> 00:11:00,670 To idealne miejsce, aby dowiedzieć się, 208 00:11:00,736 --> 00:11:02,471 jak usprawnić naszą rakietę. Chodźmy. 209 00:11:03,639 --> 00:11:04,555 MONTAŻOWNIA 210 00:11:06,142 --> 00:11:08,144 Zaczynamy od spotkania z Mikiem McDanielem. 211 00:11:08,244 --> 00:11:09,178 KIEROWNIK OŚRODKA 212 00:11:09,245 --> 00:11:12,148 Pokaże nam z bliska, jak wyglądają budowane tutaj silniki. 213 00:11:12,481 --> 00:11:16,519 Zdradził nam, że w kosmosie, z powodu braku grawitacji 214 00:11:16,586 --> 00:11:18,521 astronauci mogą urosnąć nawet o pięć centymetrów. 215 00:11:20,022 --> 00:11:22,391 Ten silnik za dwa lata 216 00:11:22,458 --> 00:11:23,893 - wyruszy w kosmos? - Zgadza się. 217 00:11:24,026 --> 00:11:26,896 Wyruszy w misję Artemis 3, podczas której na Księżycu 218 00:11:26,963 --> 00:11:28,364 wyląduje pierwsza kobieta 219 00:11:28,497 --> 00:11:31,500 - i kolejny mężczyzna. - Co?! 220 00:11:31,968 --> 00:11:34,670 Podczas startu wykorzystywane będą cztery silniki RS-25, 221 00:11:34,770 --> 00:11:38,307 które zużyją niemal tonę 222 00:11:38,441 --> 00:11:39,508 - ciekłego paliwa. - Rety! 223 00:11:39,609 --> 00:11:41,711 - Nieźle. - To dużo! 224 00:11:43,079 --> 00:11:47,984 Silniki te tworzą dopalacz odpowiedzialny za wypchnięcie rakiety 225 00:11:48,050 --> 00:11:51,787 z platformy w przestrzeń kosmiczną, poza ziemską grawitację. 226 00:11:52,622 --> 00:11:55,424 To niesamowicie skomplikowana konstrukcja. 227 00:11:55,558 --> 00:11:58,361 Może pan wyjaśnić, na co patrzymy? 228 00:11:58,494 --> 00:12:01,097 To pudełko z wieloma kabelkami 229 00:12:01,230 --> 00:12:04,300 to sterownik silnika, jego podstawa. 230 00:12:04,433 --> 00:12:06,802 W tych dużych przewodach natomiast 231 00:12:06,902 --> 00:12:09,639 znajdują się ciekły tlen i ciekły wodór, 232 00:12:09,772 --> 00:12:12,475 które są kriogenikami. 233 00:12:12,908 --> 00:12:17,113 Zapamiętajcie ten termin. Kriogeniki to wyjątkowo zimne materiały. 234 00:12:17,513 --> 00:12:18,881 Zazwyczaj, gdy mówimy o łączeniu 235 00:12:18,948 --> 00:12:21,217 ciekłego tlenu i wodoru, 236 00:12:21,317 --> 00:12:22,318 co przychodzi nam na myśl? 237 00:12:22,385 --> 00:12:23,252 Woda. 238 00:12:23,386 --> 00:12:27,390 Tak, woda. Ale jak stworzyć paliwo rakietowe z wody? 239 00:12:27,523 --> 00:12:30,259 Zagłębiamy się w poważne sprawy. 240 00:12:30,559 --> 00:12:35,097 Mike wyjaśnił nam, że ciekły tlen i wodór są łączone, aby wywołać eksplozję. 241 00:12:35,831 --> 00:12:37,700 To nie wszystko. 242 00:12:38,067 --> 00:12:41,437 Po ochłodzeniu z procesu tego zostaje tylko woda. Można ją wypić. 243 00:12:41,537 --> 00:12:43,272 Czyli gdy podczas startu widzimy coś, 244 00:12:43,406 --> 00:12:46,242 co wygląda jak dym, 245 00:12:46,509 --> 00:12:47,476 jest to para wodna? 246 00:12:47,610 --> 00:12:49,478 - Tak, to para. - Nieźle. 247 00:12:49,945 --> 00:12:53,416 Wybryk nauki: silnik ma taką moc, 248 00:12:53,549 --> 00:12:58,287 że mógłby oświetlić 430 stadionów baseballowych. 249 00:12:58,988 --> 00:13:00,089 To potężna moc. 250 00:13:00,323 --> 00:13:01,490 KOMPLEKS PRODUKCYJNY MICHOUD 251 00:13:01,590 --> 00:13:05,094 Pora odwiedzić olbrzymi kompleks produkcyjny, 252 00:13:05,161 --> 00:13:07,296 gdzie powstają rakiety. 253 00:13:10,099 --> 00:13:12,335 Halo! 254 00:13:14,603 --> 00:13:20,042 Oto cała rakieta. 255 00:13:20,343 --> 00:13:21,677 A tutaj widzicie 256 00:13:21,777 --> 00:13:24,213 silniki, które oglądaliśmy w ośrodku Stennis. 257 00:13:26,949 --> 00:13:27,817 INŻ. TECHNIKI NAPĘDOWEJ 258 00:13:27,917 --> 00:13:30,386 Alex Cagnola pokaże nam, jak buduje się rakiety. 259 00:13:31,020 --> 00:13:32,621 Zdradził nam, 260 00:13:32,755 --> 00:13:35,858 że muszki owocowe były pierwszymi żywymi organizmami, 261 00:13:36,125 --> 00:13:38,060 które posłano w kosmos. 262 00:13:39,195 --> 00:13:40,863 Witajcie w kompleksie produkcyjnym Michoud. 263 00:13:41,664 --> 00:13:43,966 Oto model całego kompleksu. 264 00:13:44,066 --> 00:13:47,503 Jest olbrzymi, jak całe miasto. 265 00:13:47,670 --> 00:13:50,406 Kompleks zajmuje powierzchnię ponad 17 hektarów, 266 00:13:50,506 --> 00:13:54,143 - czyli 31 boisk piłkarskich. - I wszystko pod jednym dachem. 267 00:13:54,510 --> 00:13:56,545 Dotarcie stąd tam musi zajmować dużo czasu. 268 00:13:56,679 --> 00:13:59,081 Tak. Niektórzy chodzą, ale mamy tu też wózki golfowe 269 00:13:59,148 --> 00:14:00,683 i wielu rowerzystów. 270 00:14:00,850 --> 00:14:02,351 - Oto jeden z nich. - Właśnie. 271 00:14:04,286 --> 00:14:08,324 Nic dziwnego, że to takie wielkie miejsce. W końcu musi pomieścić 272 00:14:08,457 --> 00:14:11,360 warsztat, gdzie powstają rakiety. 273 00:14:11,560 --> 00:14:13,295 Mierzy około 51 metrów. 274 00:14:13,696 --> 00:14:15,765 To tu spawamy ze sobą pojemniki, 275 00:14:15,831 --> 00:14:17,166 które tworzą zbiorniki na paliwo. 276 00:14:17,233 --> 00:14:19,869 Ustawiacie je jeden na drugim? 277 00:14:19,935 --> 00:14:22,438 Tak, a następnie spawamy dookoła, 278 00:14:22,538 --> 00:14:26,175 aż połączy się z całym zbiornikiem. 279 00:14:26,308 --> 00:14:28,811 Gdy proces ten zostanie skończony, zbiornik jest zamykany 280 00:14:28,944 --> 00:14:30,312 i przygotowywany do testów. 281 00:14:30,946 --> 00:14:34,717 W budowie i testowaniu rakiet bierze udział 282 00:14:34,984 --> 00:14:37,787 ponad tysiąc firm z całego świata. 283 00:14:38,254 --> 00:14:40,122 Jest tak już od wielu lat. 284 00:14:40,856 --> 00:14:42,792 Odnosimy sukcesy 285 00:14:42,925 --> 00:14:44,460 dzięki współpracy z innymi krajami. 286 00:14:44,560 --> 00:14:47,797 Wszystkie 136 zewnętrznych zbiorników dla wahadłowców 287 00:14:47,930 --> 00:14:49,165 powstało tutaj. 288 00:14:49,698 --> 00:14:52,401 Opinie od innych krajów 289 00:14:52,501 --> 00:14:54,136 pomogły nam odnieść sukces. 290 00:14:54,270 --> 00:14:57,106 Stany Zjednoczone współpracują z innymi krajami? 291 00:14:57,239 --> 00:14:58,974 - Zgadza się. - Nie wiedziałam. 292 00:14:59,642 --> 00:15:04,113 W 1969 r., gdy Stany dotarły na Księżyc, wyścig kosmiczny się zakończył. 293 00:15:04,447 --> 00:15:09,084 To mały krok dla człowieka, ale wielki skok dla ludzkości. 294 00:15:10,352 --> 00:15:13,189 W latach 70. nastąpiło coś ciekawego. 295 00:15:13,355 --> 00:15:18,427 Stany i Związek Radziecki postanowiły razem pracować nad pewnym projektem. 296 00:15:19,361 --> 00:15:21,864 Sześć lat po zakończeniu wyścigu kosmicznego... 297 00:15:22,898 --> 00:15:27,503 Stany Zjednoczone i Związek Radziecki posłały w kosmos po rakiecie, 298 00:15:28,070 --> 00:15:30,072 które połączyły się, 299 00:15:30,306 --> 00:15:32,842 by pokazać światu, 300 00:15:32,975 --> 00:15:35,778 że walka pomiędzy państwami się zakończyła. 301 00:15:37,613 --> 00:15:42,451 Od tego czasu Europa, Japonia, Kanada i reszta świata 302 00:15:42,718 --> 00:15:46,455 współpracują z sobą przy projektach, jak Międzynarodowa Stacja Kosmiczna, 303 00:15:46,722 --> 00:15:48,824 wspólnie odkrywając tajemnice kosmosu. 304 00:15:50,292 --> 00:15:52,061 Nadeszły wspaniałe czasy 305 00:15:52,127 --> 00:15:53,496 dla podróży kosmicznych. 306 00:15:53,562 --> 00:15:55,865 Pewnie najciekawsze od bardzo dawna. 307 00:15:55,998 --> 00:15:57,066 A-2, MIEJSCE TESTÓW SILNIKA J-2X 308 00:15:57,166 --> 00:16:00,069 Dowiedzieliśmy, że nawet idealnie skonstruowana rakieta 309 00:16:00,135 --> 00:16:03,072 nie trafi na platformę startową bez koniecznego kroku, 310 00:16:03,138 --> 00:16:06,075 o którym opowie nam inżynier NASA, Tommy Carroll. 311 00:16:06,275 --> 00:16:07,810 Gdzie jesteśmy, Tommy? 312 00:16:07,943 --> 00:16:09,311 Na stanowisku testowym A-2. 313 00:16:09,378 --> 00:16:10,246 INŻYNIER 314 00:16:10,946 --> 00:16:16,318 Stanowisko to powstało w latach 60., na potrzeby testów rakiety Saturn V. 315 00:16:16,785 --> 00:16:18,354 Saturn V, to ta wielka, która... 316 00:16:18,420 --> 00:16:20,122 - Właśnie. -...zabrała ludzi na Księżyc. 317 00:16:20,256 --> 00:16:21,123 Testowano ją tutaj? 318 00:16:21,257 --> 00:16:24,393 Właśnie tu, na stanowisku A-2 i obok, na A-1. 319 00:16:25,027 --> 00:16:28,764 Czemu konieczne jest przeprowadzenie testów? 320 00:16:28,898 --> 00:16:31,634 Wszyscy świetnie się spisują przy produkcji silników, 321 00:16:31,934 --> 00:16:35,871 wszystko jest bliskie perfekcji, ale i tak musimy sprawdzić działanie całości, 322 00:16:35,971 --> 00:16:39,441 by przekonać się, co nastąpi podczas startu. 323 00:16:39,575 --> 00:16:44,146 Czyli te testy są bardzo istotnym elementem budowania rakiet? 324 00:16:44,346 --> 00:16:47,416 Bardzo. Zanim pośle się je w kosmos, trzeba wiedzieć, jak działają. 325 00:16:47,683 --> 00:16:51,086 Powinniśmy byli przeprowadzić testy na naszej rakiecie. 326 00:16:51,253 --> 00:16:53,389 Tak. Nie zrobiliśmy tego i start się nie powiódł. 327 00:16:53,489 --> 00:16:55,658 - Totalna porażka. - Rozbiła się... 328 00:16:55,891 --> 00:16:56,792 Natychmiast. 329 00:16:56,926 --> 00:17:00,062 - Jakie testy należy przeprowadzić? - Pomożemy wam. 330 00:17:03,899 --> 00:17:05,401 Pokażę wam test sznurkowy. 331 00:17:05,668 --> 00:17:06,902 Chodzi w nim o zbadanie... 332 00:17:06,969 --> 00:17:07,836 TEST SZNURKOWY 333 00:17:07,903 --> 00:17:09,104 ...równowagi. 334 00:17:09,371 --> 00:17:12,474 Należy przywiązać sznurek do rakiety 335 00:17:12,541 --> 00:17:15,177 i kręcić nią w kółko, by zobaczyć, co nastąpi. 336 00:17:15,344 --> 00:17:17,646 Wtedy można dostosować 337 00:17:17,746 --> 00:17:20,516 środek ciężkości waszej rakiety. 338 00:17:20,649 --> 00:17:21,558 Spróbujecie? 339 00:17:21,658 --> 00:17:22,501 - Jasne. - Tak. 340 00:17:23,152 --> 00:17:27,990 Obracam się z moim sznurkiem, a rakieta nie leci w odpowiednią stronę. 341 00:17:28,390 --> 00:17:31,794 Przód jest skierowany w tył, 342 00:17:32,494 --> 00:17:34,997 a stateczniki, które powinny być z tyłu, są z przodu. 343 00:17:35,531 --> 00:17:38,300 Oznacza to, że rakieta nie jest zrównoważona, 344 00:17:38,367 --> 00:17:39,535 - zgadza się, Tommy? - Tak. 345 00:17:39,902 --> 00:17:41,570 Możemy spróbować? 346 00:17:41,637 --> 00:17:43,639 - Jasne. - Sprawdzimy naszą rakietę, 347 00:17:43,706 --> 00:17:44,907 umieszczając ją tutaj 348 00:17:45,007 --> 00:17:48,611 i wypełniając ją powietrzem poprzez nastąpienie na plastikową butelkę, 349 00:17:48,677 --> 00:17:51,180 którą umieścimy tam. Poproszę o rakietę. 350 00:17:53,515 --> 00:17:56,585 Dobrze. Trzy, dwa, jeden. 351 00:17:59,989 --> 00:18:01,223 - Nie. - No dobra. 352 00:18:01,790 --> 00:18:04,493 To był zły lot, ale spodziewaliśmy się tego. 353 00:18:04,627 --> 00:18:07,329 Po teście sznurkowym wiedzieliśmy, że to nastąpi. 354 00:18:07,863 --> 00:18:11,400 Tommy mówi, że rakietę można naprawić na dwa sposoby. 355 00:18:11,533 --> 00:18:15,571 Możemy zrobić szersze stateczniki lub obciążyć szczyt rakiety. 356 00:18:15,771 --> 00:18:18,941 To ustabilizuje rakietę i pozwoli jej lecieć prosto w górę. 357 00:18:19,074 --> 00:18:21,010 Obciążmy górę. Mam ze sobą glinę. 358 00:18:21,143 --> 00:18:22,645 - Spróbujemy? - Jasne, daj ją. 359 00:18:22,778 --> 00:18:24,079 - Grudka gliny. - Do środka... 360 00:18:24,313 --> 00:18:26,982 - Jest na miejscu. - Kręcimy? 361 00:18:27,583 --> 00:18:30,686 Tym razem, jeśli się przyjrzeć, 362 00:18:30,919 --> 00:18:32,488 - widać, że czoło rakiety... - Tak! 363 00:18:32,554 --> 00:18:34,156 ...jest skierowane do przodu. 364 00:18:34,223 --> 00:18:36,992 Dół jest z tyłu, tam gdzie powinien. 365 00:18:37,159 --> 00:18:39,695 Tommy, test zaliczony, prawda? 366 00:18:39,762 --> 00:18:40,896 - Jak najbardziej. - Tak. 367 00:18:41,030 --> 00:18:42,898 - Teraz się zatrzymam. - Dobra. 368 00:18:43,032 --> 00:18:44,500 I przygotujmy start. 369 00:18:46,068 --> 00:18:47,403 - Trzymam cię. - Dzięki. 370 00:18:50,039 --> 00:18:51,040 Tak! 371 00:18:51,273 --> 00:18:52,875 - Dobra robota. - Świetnie. 372 00:18:52,975 --> 00:18:54,076 Równiutko w górę i w dół. 373 00:18:54,209 --> 00:18:56,879 - Tego oczekiwaliśmy. - Przeprowadziliście testy, 374 00:18:56,945 --> 00:18:59,648 wprowadziliście poprawki i zrobiliście kolejny test. 375 00:18:59,715 --> 00:19:01,417 W końcu się udało. 376 00:19:01,483 --> 00:19:02,818 - To było świetne. - Tak, super. 377 00:19:06,188 --> 00:19:07,890 To było fascynujące. 378 00:19:07,956 --> 00:19:10,659 Tak dużo się nauczyliśmy. Testy są istotne. 379 00:19:10,726 --> 00:19:13,362 Zdecydowanie. Widzieliśmy, jak składane są poszczególne części 380 00:19:13,462 --> 00:19:15,998 i jak ważne jest 381 00:19:16,098 --> 00:19:17,633 dopasowanie ich w całość, 382 00:19:17,766 --> 00:19:20,335 a także odpowiedni dobór materiałów. 383 00:19:20,469 --> 00:19:23,505 Musimy wrócić do bazy i skonstruować rakietę od nowa. 384 00:19:23,772 --> 00:19:25,607 Świetny pomysł. Widzimy się na miejscu? 385 00:19:25,808 --> 00:19:26,909 Świetnie. Do zobaczenia. 386 00:19:30,179 --> 00:19:32,948 - Powinno być dobrze. - Tylko spójrzcie. 387 00:19:33,248 --> 00:19:37,653 Sprawdziliśmy, co nie grało w poprzedniej wersji naszej rakiety. 388 00:19:37,986 --> 00:19:38,987 Oto wyniki. 389 00:19:39,888 --> 00:19:42,991 Przeprowadziliśmy test sznurkowy i... 390 00:19:43,659 --> 00:19:44,727 brak było jej równowagi. 391 00:19:44,793 --> 00:19:47,563 To dlatego wystrzeliła w górę, przekrzywiła się 392 00:19:47,696 --> 00:19:48,931 i spadła na ziemię. 393 00:19:49,631 --> 00:19:50,566 Zmieniliśmy parę rzeczy. 394 00:19:51,366 --> 00:19:53,635 Obciążyliśmy górę dla równowagi 395 00:19:53,936 --> 00:19:56,705 i przeprowadziliśmy więcej testów, 396 00:19:57,106 --> 00:19:59,074 tak jak to robią w ośrodku badań kosmicznych. 397 00:20:00,342 --> 00:20:03,412 Chyba nadszedł czas na kolejny start. 398 00:20:08,283 --> 00:20:11,787 Naszą konstrukcję oparliśmy na najlepszych rakietach wszech czasów. 399 00:20:12,121 --> 00:20:15,591 Jeśli ta rakieta nie pobije modelu Patricka, 400 00:20:15,724 --> 00:20:16,759 nic tego nie zrobi. 401 00:20:17,593 --> 00:20:19,261 - Gogle! - Założone! 402 00:20:19,328 --> 00:20:21,497 - Układ zapłonowy uzbrojony? - Tak! 403 00:20:21,630 --> 00:20:23,632 - Dorosły na miejscu? - Jest! 404 00:20:23,766 --> 00:20:26,034 Nigdy nie odpalajcie rakiet pod nieobecność dorosłych. 405 00:20:26,135 --> 00:20:27,369 Jesteśmy gotowi. 406 00:20:27,870 --> 00:20:30,205 Zaczynajmy. Trzy, 407 00:20:30,339 --> 00:20:33,575 dwa, jeden. Start! 408 00:20:35,711 --> 00:20:38,080 Powyżej 60 metrów, powyżej 90! 409 00:20:39,081 --> 00:20:40,048 Udało się! 410 00:20:40,182 --> 00:20:42,251 Znów wygraliśmy! 411 00:20:43,752 --> 00:20:44,753 Tak! 412 00:20:48,157 --> 00:20:49,825 Tu Chris Rivers z Ziemskich informacji. 413 00:20:49,958 --> 00:20:53,095 Z drogi, Patricku, liderzy w zakresie budowania i majsterkowania 414 00:20:53,162 --> 00:20:54,563 powrócili na szczyt. 415 00:20:54,863 --> 00:20:57,766 Charlie i Carly pobili rekord Patricka. 416 00:20:57,866 --> 00:21:00,302 Z poprzednim zdobywcą tytułu 417 00:21:00,402 --> 00:21:03,205 jest Katherine Ann. Katherine? 418 00:21:04,907 --> 00:21:05,908 Dziękuję, Chris. 419 00:21:06,208 --> 00:21:09,645 Patricku, zaledwie parę dni temu byłeś na szczycie. 420 00:21:09,812 --> 00:21:13,615 Jak czujesz się z tym, że to twoi przyjaciele odebrali ci koronę? 421 00:21:14,349 --> 00:21:19,288 Chciałbym pogratulować Charliemu i Carly. Są świetnymi konstruktorami, 422 00:21:19,388 --> 00:21:21,156 są świetni we wszystkim. 423 00:21:21,723 --> 00:21:24,026 Też chciałem być w czymś dobry, 424 00:21:24,459 --> 00:21:27,930 wyjątkowy, ale... Jestem tylko Patrickiem. 425 00:21:28,764 --> 00:21:30,165 Nigdy nie jestem najlepszy. 426 00:21:31,867 --> 00:21:33,068 Przykro mi, Pat. 427 00:21:34,570 --> 00:21:36,071 Oddaję głos do studia, Chris. 428 00:21:37,072 --> 00:21:38,674 - Co my narobiliśmy? - Właśnie. 429 00:21:38,807 --> 00:21:40,843 Patrick chciał być w czymś dobry. 430 00:21:41,109 --> 00:21:45,247 Tak skupiłam się na naszej wygranej, że nie pomyślałam o tym, 431 00:21:45,314 --> 00:21:47,983 - co czuje Patrick. - Co robimy? 432 00:21:49,051 --> 00:21:51,653 Może to, co po zwycięstwie zrobiły Stany. 433 00:21:52,054 --> 00:21:53,055 Czyli? 434 00:21:53,222 --> 00:21:56,959 Zaczęły współpracę ze Związkiem Radzieckim nad projektem kosmicznym. 435 00:21:57,259 --> 00:22:00,863 Rywalizacja jest fajna, ale dowiedzieliśmy się, 436 00:22:01,129 --> 00:22:04,466 że wspólna praca daje jeszcze lepsze efekty. 437 00:22:05,267 --> 00:22:06,268 Świetny pomysł. 438 00:22:06,535 --> 00:22:08,437 Hej, hej, Lucy. Zadzwoń do Patricka. 439 00:22:08,770 --> 00:22:11,573 Zdaje się, że czas na nowy projekt. 440 00:22:11,773 --> 00:22:13,876 Zbudujemy rakietę z naszym kumplem, Patrickiem. 441 00:22:14,009 --> 00:22:17,779 Dzięki, że byliście z nami. Wpadnijcie znów, a wspólnie odkryjemy więcej 442 00:22:17,846 --> 00:22:19,381 - wybryków... - Nauki. 443 00:22:19,481 --> 00:22:21,183 - Do zobaczenia. - Cześć. 444 00:22:21,683 --> 00:22:22,951 Co jest? 445 00:22:23,085 --> 00:22:25,153 Hej, może chciałbyś wpaść i zbudować z nami rakietę? 446 00:22:25,487 --> 00:22:29,992 Ja? Byłoby świetnie! Będę za pół minuty! 447 00:22:31,860 --> 00:22:32,961 Będzie świetnie. 448 00:22:33,629 --> 00:22:34,730 Potrzebujemy sznurka. 449 00:22:35,631 --> 00:22:37,432 - Mamy. - Gdzieś. 450 00:22:38,166 --> 00:22:40,402 WYBRYKI NAUKI 451 00:22:43,171 --> 00:22:44,539 - Silnik gotowy? - Gotowy. 452 00:22:44,706 --> 00:22:46,541 - Wysokościomierz gotów? - Tak. 453 00:22:46,975 --> 00:22:50,012 Pierwszy start rakiety Saturn Boomer 6000 454 00:22:50,078 --> 00:22:52,414 za trzy, dwa, jeden! 455 00:22:56,251 --> 00:22:57,252 Gdzie się podziała? 456 00:22:57,619 --> 00:22:59,888 Udało się! 457 00:23:00,055 --> 00:23:02,291 Tak! 458 00:23:06,628 --> 00:23:08,063 Napisy: Anula Nagłowska