1 00:00:06,800 --> 00:00:10,240 Rove Central Correctional Center, Solomon Islands. 2 00:00:12,680 --> 00:00:16,520 Tahanan ng mga pinakamapanganib na sexual offender. 3 00:00:16,600 --> 00:00:19,680 Sana mapatawad nila ako. 4 00:00:19,760 --> 00:00:21,120 At mga mamamatay-tao. 5 00:00:21,200 --> 00:00:25,600 -Bakit mo pinatay ang 10-anyos mong anak? -Di ko makontrol ang galit ko. 6 00:00:25,680 --> 00:00:28,240 Dalawampung beses ko siyang tinaga nang ganito. 7 00:00:28,320 --> 00:00:31,320 Sobrang kapos sa budget ang bilangguan. 8 00:00:31,400 --> 00:00:33,320 Grabe ang lagay rito. 9 00:00:33,840 --> 00:00:35,480 Madilim. Marumi. 10 00:00:35,560 --> 00:00:37,960 Masama ito para sa tao, pare. 11 00:00:38,560 --> 00:00:41,520 Kongkretong kulungan. 'Yon lang ang meron dito. 12 00:00:41,600 --> 00:00:45,680 At umaasa sila sa simbahan para maituwid ang mga manhid na kriminal. 13 00:00:45,760 --> 00:00:49,200 Kailangan kong malaman kung ano ang tama at mali. 14 00:00:49,800 --> 00:00:52,160 Salamat sa pagligtas sa akin, Panginoon. 15 00:00:53,120 --> 00:00:55,560 Isang linggo akong makukulong sa Rove 16 00:00:55,640 --> 00:00:59,720 para malaman kung relihiyon nga ba ang sagot. 17 00:01:00,480 --> 00:01:03,600 Pero di ito ang unang beses ko sa bilangguan. 18 00:01:03,680 --> 00:01:05,880 Ako si Raphael Rowe. 19 00:01:05,960 --> 00:01:09,520 Nahatulan ako sa UK sa salang pagpatay na di ko naman ginawa 20 00:01:09,600 --> 00:01:12,600 at nasentensiyahan habambuhay na walang parole. 21 00:01:12,680 --> 00:01:15,760 Tumagal ng 12 taon bago ko nalinis ang pangalan ko. 22 00:01:16,520 --> 00:01:18,200 Ngayon, iniikot ko ang mundo 23 00:01:19,120 --> 00:01:21,320 para malaman kung ano ba ang buhay 24 00:01:21,880 --> 00:01:25,320 sa loob ng pinakamahihigpit na bilangguan sa mundo. 25 00:01:34,200 --> 00:01:37,720 Solomon Islands sa malayong dako ng Karagatang Pasipiko. 26 00:01:39,080 --> 00:01:42,040 Tahanan ng mahigit 700,000 katao 27 00:01:42,120 --> 00:01:46,000 na pinagkakasya lang ang anim na dolyar sa isang araw. 28 00:01:47,400 --> 00:01:50,520 Ang tanging kulungan ng bansa na may pinakamahigpit na seguridad, 29 00:01:50,600 --> 00:01:52,440 may pangahas na layuning 30 00:01:52,520 --> 00:01:55,760 ituwid ang mapanganib na mga kriminal 31 00:01:55,840 --> 00:01:57,560 gamit ang maliit na budget. 32 00:02:02,720 --> 00:02:07,480 Nasa likod ako ng prison van papunta sa Rove Correctional Center. 33 00:02:09,840 --> 00:02:13,560 Nandoon 'yong mga pinakamararahas na kriminal ng bansa. 34 00:02:14,080 --> 00:02:16,720 May mga mamamatay-tao at nakulong sa pagnanakaw. 35 00:02:17,320 --> 00:02:19,080 Karamihan sa mga bilanggo, 36 00:02:19,160 --> 00:02:22,960 ang sabi, nandoon dahil sa ginawa nilang marahas na pang-aabusong seksuwal 37 00:02:23,040 --> 00:02:25,360 sa mga kababaihan at batang babae, 38 00:02:25,440 --> 00:02:29,240 isang bagay na para sa akin, mabigat na usapin. 39 00:02:29,760 --> 00:02:34,400 Sinusubukang ituwid ng bilangguan ang mga nagkasala, 40 00:02:34,480 --> 00:02:38,680 'yon ang sabi, pero limitado ang napagkukunan nila ng budget 41 00:02:38,760 --> 00:02:39,840 para magawa 'yon. 42 00:02:40,440 --> 00:02:42,640 Sa nakikita ko sa labas, 43 00:02:43,240 --> 00:02:47,680 sobrang hirap ng buhay rito, at kung di sila makapag-invest sa mga tao, 44 00:02:48,560 --> 00:02:50,800 ano kaya ang hitsura ng bilangguan? 45 00:02:59,240 --> 00:03:01,560 Nandito na ako sa nakakatakot na lugar. 46 00:03:10,440 --> 00:03:14,400 Kinapkapan agad ako pagkarating ko sa bilangguan. 47 00:03:14,480 --> 00:03:15,360 Bumukaka ka. 48 00:03:17,240 --> 00:03:20,920 Baka lang may matatalim kang kontrabando o kung anuman. 49 00:03:21,600 --> 00:03:23,960 Maliliit na matatalim gaya ng kutsilyo. 50 00:03:24,040 --> 00:03:25,360 A, naghahanap ka ng kutsilyo? 51 00:03:25,440 --> 00:03:26,800 -Blades. Oo. -Blades? 52 00:03:26,880 --> 00:03:31,880 Bago ako dinala sa wing, binigyan muna ako ng basic supplies. 53 00:03:32,480 --> 00:03:33,480 Kalagan mo na. 54 00:03:33,560 --> 00:03:36,040 Salamat naman kasi masakit na, e. 55 00:03:36,560 --> 00:03:38,360 Ito ang banig ko, ano? 56 00:03:38,440 --> 00:03:41,520 Oo, ito nga ang banig mo. 57 00:03:42,120 --> 00:03:43,800 -E, ito? -Kumot mo. 58 00:03:43,880 --> 00:03:45,720 -Ito ang kumot ko. -Oo. 59 00:03:46,400 --> 00:03:48,240 -Tuwalya naman 'to. -Oo. 60 00:03:49,040 --> 00:03:50,720 -Tapos, unan. -Oo. 61 00:03:53,040 --> 00:03:58,640 Noong 2008, ginawang correctional center ang Rove, 62 00:03:58,720 --> 00:04:00,080 sa halip na bilangguan, 63 00:04:00,160 --> 00:04:04,360 na may bagong pilosopiya na magreporma imbes na magparusa. 64 00:04:04,440 --> 00:04:07,600 Pero makikita mong kulang sa budget ang lugar na ito, 65 00:04:07,680 --> 00:04:11,840 kaya napapaisip ako sa klase ng rehabilitasyong nangyayari. 66 00:04:12,440 --> 00:04:16,120 Papunta ako ngayon sa… Echo Wing yata ang tawag doon. 67 00:04:17,640 --> 00:04:21,120 Sa ngayon, di na maganda ang naaamoy ko. 68 00:04:21,840 --> 00:04:26,720 'Yong pinaghalong amoy ng nabilad sa araw at amoy na mapanghi. 69 00:04:27,840 --> 00:04:30,240 'Yong hitsura nitong lugar, 70 00:04:30,840 --> 00:04:33,240 medyo hindi nalilinisan. 71 00:04:34,040 --> 00:04:37,840 Halatang gusto na agad akong dalhin ng guwardiya sa loob. 72 00:04:41,320 --> 00:04:43,080 Ang dilim dito. 73 00:04:44,840 --> 00:04:48,360 May tatlong bilanggo akong makakasama sa selda. 74 00:04:50,760 --> 00:04:52,200 Ito ang A wing. 75 00:04:52,280 --> 00:04:54,000 -A wing ito? -Oo. 76 00:04:55,680 --> 00:04:56,640 Hello. 77 00:04:57,880 --> 00:04:59,120 -Kumusta ka? -Mabuti. 78 00:04:59,200 --> 00:05:01,400 -Ako si Raphael. -Hello. Ako si Frank. 79 00:05:01,480 --> 00:05:02,560 -Frank? Frank. -Oo. 80 00:05:02,640 --> 00:05:06,200 -Nice to meet you. Saan ko ilalagay 'to? -Puwede mong ilagay rito sa taas. 81 00:05:06,280 --> 00:05:08,040 -Dito sa taas? -Oo. 82 00:05:08,120 --> 00:05:09,280 -Okay. -Diyan ka. 83 00:05:10,880 --> 00:05:12,400 Ikaw, saan ka? 84 00:05:12,480 --> 00:05:14,040 Dito ako. 85 00:05:14,120 --> 00:05:15,400 -Diyan sa baba? -Oo. 86 00:05:16,960 --> 00:05:20,480 At dito naman si Mr. Alessio. 87 00:05:20,560 --> 00:05:21,720 Alessio. Okay. 88 00:05:21,800 --> 00:05:26,480 At dito naman si Mr. Junior. 89 00:05:26,560 --> 00:05:28,160 A, okay. 90 00:05:28,240 --> 00:05:32,360 Ito ang selda para sa apat na tao, kasama ako, at ito ang mga higaan? 91 00:05:32,440 --> 00:05:34,800 -Ito at itong mga nasa taas? -Oo. 92 00:05:34,880 --> 00:05:35,760 Ay, wow. 93 00:05:36,520 --> 00:05:39,840 Matagal ba bago kayo nasanay matulog sa ganito? 94 00:05:39,920 --> 00:05:43,080 -Oo. No'ng bago kami, medyo mahirap. -E, ngayon? 95 00:05:43,680 --> 00:05:46,360 Dapat tanggapin na lang namin. 96 00:05:46,440 --> 00:05:48,800 Masasanay ka rin siguro sa higaang 'to. 97 00:05:52,720 --> 00:05:55,160 -'Yon. -Kaninong drawings ang mga nasa dingding? 98 00:05:55,240 --> 00:05:57,640 Kay Mr. Alessio. 99 00:05:57,720 --> 00:05:59,800 Kumusta ang activities? 100 00:06:00,400 --> 00:06:03,000 Mukhang malakas ka. May gym ba rito? 101 00:06:03,080 --> 00:06:04,080 Wala. 102 00:06:04,160 --> 00:06:05,360 Walang weights dito? 103 00:06:05,440 --> 00:06:06,280 Wala. 104 00:06:06,360 --> 00:06:09,120 -Walang mga gano'n dito? -Wala. 105 00:06:09,720 --> 00:06:13,000 -At ito naman ang banyo n'yo? -Oo. 'Yan ang banyo. 106 00:06:13,080 --> 00:06:14,160 Okay. 107 00:06:14,760 --> 00:06:16,400 Ito 'yong flush. 108 00:06:16,480 --> 00:06:17,520 Okay. 109 00:06:19,960 --> 00:06:24,720 -May showers ba sila rito kung saan… -Kailangan mo ng shower. Nasa labas 'yon. 110 00:06:24,800 --> 00:06:27,400 Sige, ituro mo sa akin. 111 00:06:28,080 --> 00:06:29,160 Ikutin mo lang. 112 00:06:29,760 --> 00:06:33,080 -Ayos, homemade na shower. -Oo, homemade nga. 113 00:06:33,160 --> 00:06:34,040 Okay. 114 00:06:34,840 --> 00:06:40,520 Sa aming pag-iikot, maliit na espasyo sa labas ang huling pinuntahan namin. 115 00:06:41,080 --> 00:06:43,560 Ang ganda no'n. Ang gandang background. 116 00:06:43,640 --> 00:06:46,960 -At least ramdam mo ang pagiging malaya. -Oo nga. 117 00:06:48,120 --> 00:06:51,000 -'Yon na lahat. -Ito na 'yon. Ito ang buhay n'yo. 118 00:06:51,080 --> 00:06:54,440 -'Yong selda, 'yong pasilyo… -Oo. Ito saka 'yong pasilyo. 119 00:06:57,640 --> 00:07:01,640 Parang naglilibang lang ang mga preso sa wing ko 120 00:07:01,720 --> 00:07:05,600 sa paglipas ng oras hanggang mag-roll call sa gabi. 121 00:07:07,360 --> 00:07:08,480 Okay. Magandang hapon. 122 00:07:11,960 --> 00:07:12,800 Salamat. 123 00:07:13,400 --> 00:07:14,840 -Raphael Rowe? -Yes, sir. 124 00:07:15,640 --> 00:07:17,800 -Alessio. -Yes, sir. 125 00:07:17,880 --> 00:07:19,800 -Frankie Ramola. -Kumusta? 126 00:07:26,040 --> 00:07:27,880 -Ayos na. Ipakilala mo. -Okay. 127 00:07:27,960 --> 00:07:31,440 Magpapakilala ang kapatid natin. Kaibigan namin siya. 128 00:07:32,040 --> 00:07:33,400 Ako si Raphael Rowe. 129 00:07:33,480 --> 00:07:35,240 Salamat sa pagtanggap. 130 00:07:39,200 --> 00:07:42,080 Magdadasal tayo ng Ama Namin, okay? 131 00:07:42,160 --> 00:07:43,000 Lahat tayo? 132 00:07:43,080 --> 00:07:44,000 Oo, lahat tayo. 133 00:07:44,680 --> 00:07:46,720 Kahit hindi ka relihiyoso? 134 00:07:46,800 --> 00:07:48,400 Kung gusto mo lang naman. 135 00:07:55,480 --> 00:07:59,200 Halos 90 porsiyento ng nasa Solomon Islands, Kristiyano, 136 00:07:59,280 --> 00:08:03,000 at mukhang napakalakas din ng pananampalataya nila rito sa loob. 137 00:08:03,080 --> 00:08:06,960 …aming mga sala. Para nang pagpapatawad namin sa mga nagkakasala sa amin. 138 00:08:07,560 --> 00:08:10,320 Mananampalataya ang mga bilanggong ito. 139 00:08:13,200 --> 00:08:15,160 May tatlong leader kami, 140 00:08:15,240 --> 00:08:17,840 isang wing rep, isang chief, at isang spiritual leader. 141 00:08:17,920 --> 00:08:18,760 Okay. 142 00:08:18,840 --> 00:08:21,200 Sila 'yong nanguna sa panalangin. 143 00:08:22,400 --> 00:08:26,160 Ito 'yong spiritual leader. Kung gusto mong makilala. 144 00:08:26,240 --> 00:08:27,400 Okay. Hello sir. 145 00:08:27,480 --> 00:08:30,320 Nice to meet you, ikaw pala ang spiritual leader. 146 00:08:30,400 --> 00:08:33,360 Ano ang mga tungkulin mo bilang spiritual leader? 147 00:08:33,880 --> 00:08:37,960 Ginagawa ko ang makakaya ko para mapalapit sila sa Diyos 148 00:08:38,040 --> 00:08:42,760 at para mapagnilayan nila ang banal na kasulatan, ang Bibliya. 149 00:08:43,960 --> 00:08:45,040 Ibahagi sa kanila. 150 00:08:45,760 --> 00:08:48,920 Okay. Bakit mo tinanggap ang responsibilidad na 'yon? 151 00:08:49,440 --> 00:08:51,960 Dahil lumaki ako sa pamilyang Kristiyano. 152 00:08:52,640 --> 00:08:55,000 Ano ang ginawa mo at nakulong ka? 153 00:08:55,080 --> 00:08:57,360 May kaso ako ng panggagahasa. 154 00:08:57,440 --> 00:08:58,840 -Panggagahasa. -Oo. 155 00:08:58,920 --> 00:09:00,720 Gaano kahaba ang hatol sa 'yo? 156 00:09:01,320 --> 00:09:02,240 Tatlong taon. 157 00:09:04,920 --> 00:09:06,040 At nagsisisi ka na? 158 00:09:06,560 --> 00:09:08,440 -Pinagsisisihan mo ba ang ginawa mo? -Oo. 159 00:09:08,520 --> 00:09:09,360 Talaga? 160 00:09:10,480 --> 00:09:12,720 Di ko sinasadya ang krimen na 'yon. 161 00:09:13,400 --> 00:09:15,200 Malaking pagkakamali 'yon. 162 00:09:16,360 --> 00:09:17,680 Nakainom ako no'n. 163 00:09:18,240 --> 00:09:19,400 Nakainom ka? 164 00:09:20,280 --> 00:09:21,640 Unang beses mo 'yon? 165 00:09:21,720 --> 00:09:24,240 Unang beses ko. At nauwi ako rito. 166 00:09:25,120 --> 00:09:28,160 Susubukan kong magbagong buhay paglaya ko rito. 167 00:09:29,840 --> 00:09:32,880 Mainit ang naging pagtanggap nila sa akin, 168 00:09:32,960 --> 00:09:35,440 pero nakakatakot pa rin dito. 169 00:09:42,360 --> 00:09:46,520 Sobrang pangit ng first impression ko. 170 00:09:46,600 --> 00:09:49,280 Madilim. Marumi. Mabaho. 171 00:09:50,320 --> 00:09:55,280 Ang spiritual leader na gumagabay sa kanila, isang rapist. 172 00:09:56,640 --> 00:10:00,680 Inaamin niyang nanggahasa siya ng babae dahil nakainom siya. 173 00:10:02,280 --> 00:10:05,560 Magiging mahirap ang linggong 'to. Sigurado 'yon. 174 00:10:23,480 --> 00:10:25,680 Unang umaga ko sa Rove. 175 00:10:34,320 --> 00:10:35,960 Puwedeng patulong dito? 176 00:10:36,040 --> 00:10:38,360 Okay. So titingnan ko lang ang lane? 177 00:10:39,280 --> 00:10:42,720 Nakakatuwang makita na may activity sila ngayong araw. 178 00:10:43,320 --> 00:10:44,680 Malinaw na out 'yon. 179 00:10:44,760 --> 00:10:46,560 Isang volleyball game sa wing. 180 00:10:52,040 --> 00:10:53,080 Eleven, five. 181 00:10:53,160 --> 00:10:54,040 Eleven, five. 182 00:10:54,600 --> 00:10:58,800 Dito nila nailalabas ang natutulog na lakas ng katawan nila 183 00:10:58,880 --> 00:11:01,640 sa ilang oras na pagkukulong sa wing. 184 00:11:01,720 --> 00:11:02,880 Kaya niya 'yan. 185 00:11:09,760 --> 00:11:14,120 Pagkatapos ng laro, si Peter na isa sa mga pinakamatagal na guwardiya rito, 186 00:11:14,200 --> 00:11:17,120 nag-alok na ililibot niya ako sa buong bilangguan. 187 00:11:18,560 --> 00:11:21,440 Noon, may mga programa sa Rove 188 00:11:21,520 --> 00:11:25,840 para matuto ang mga bilanggo na magkarpentero, mag-bake, at manahi. 189 00:11:25,920 --> 00:11:27,880 Ano itong mga nandito? 190 00:11:27,960 --> 00:11:29,960 -Panaderya 'tong isang 'to. -Okay. 191 00:11:30,040 --> 00:11:33,080 'Yong isa, classroom at tailor room. 192 00:11:33,760 --> 00:11:35,760 Di na nag-ooperate ang panaderya. 193 00:11:35,840 --> 00:11:38,240 Kinailangang magsara ng mga mananahi dahil sa Covid 194 00:11:38,320 --> 00:11:39,960 pero magbubukas pa naman. 195 00:11:41,840 --> 00:11:45,000 Sinuspinde rin ang iba pang programa. 196 00:11:46,000 --> 00:11:48,000 Marami ba kayong programa rito? 197 00:11:49,240 --> 00:11:52,160 Ang totoo, wala masyado, pero sinusubukan namin. 198 00:11:52,240 --> 00:11:53,920 Ginagawa namin ang makakaya. 199 00:11:54,840 --> 00:11:56,640 Ano 'tong block na 'to? 200 00:11:56,720 --> 00:11:58,240 'Yan 'yong block 201 00:11:58,320 --> 00:12:02,360 para sa mga bilanggong nagpapasaway at… 202 00:12:02,440 --> 00:12:04,520 -Bale, segregation unit? -Oo. 203 00:12:04,600 --> 00:12:08,160 -'Yong mga wala sa katinuan, dito. -Mga wala sa katinuan. 204 00:12:10,040 --> 00:12:12,320 Dahil walang budget sa health care, 205 00:12:12,400 --> 00:12:17,520 ang mga may problema sa pag-iisip, kasama rito ng mga pinaparusahan. 206 00:12:19,520 --> 00:12:22,640 Nandito ako ngayon sa segregation block nila. 207 00:12:23,360 --> 00:12:24,720 Ang mga bilanggo… 208 00:12:25,840 --> 00:12:26,800 nakatambay lang. 209 00:12:27,640 --> 00:12:29,480 Parang napakarumi 210 00:12:31,120 --> 00:12:32,960 at ang lungkot ng lugar na 'to. 211 00:12:33,480 --> 00:12:35,440 Sa nakikita ko, 212 00:12:35,520 --> 00:12:38,480 sobrang kaunti ng pasilidad at staff nila 213 00:12:38,560 --> 00:12:41,440 para tulungan ang mga bilanggo rito. 214 00:12:41,520 --> 00:12:43,880 Nakasabit ang mga labahin nila. 215 00:12:43,960 --> 00:12:47,720 Meron silang basahan, banig, at kumot. 216 00:12:47,800 --> 00:12:49,200 Wala silang kutson. 217 00:12:49,280 --> 00:12:53,320 Parang halos walang hangin na umiikot sa kulungang ito. 218 00:12:53,400 --> 00:12:56,200 Kongkretong kulungan. 'Yon lang ang meron dito. 219 00:12:58,720 --> 00:13:02,000 Nabalitaan kong sa bilangguang ito, sinusubukan nilang pagandahin 220 00:13:02,080 --> 00:13:05,800 ang mga programang pangrehabilitasyon, pero wala namang senyales 221 00:13:05,880 --> 00:13:08,760 ng rehabilitasyon sa segregation unit. 222 00:13:09,600 --> 00:13:12,520 At ako naman, marami na akong nakitang ganitong lugar, 223 00:13:12,600 --> 00:13:17,000 parusa talaga ang ganitong pagpaparusa. Ang hirap ng ganito. 224 00:13:27,120 --> 00:13:29,560 Isa ang Solomon Islands sa may pinakamaraming 225 00:13:29,640 --> 00:13:31,960 kaso ng sexual violence sa mundo, 226 00:13:32,040 --> 00:13:33,960 pero di tulad ng maraming bansa, 227 00:13:34,040 --> 00:13:38,760 di nakahiwalay ang mga sex offender sa iba pang bilanggo na nandito. 228 00:13:39,800 --> 00:13:44,120 Di ko pa natatanong ang cellmate kong si Frankie kung bakit nandito siya. 229 00:13:46,360 --> 00:13:49,120 Di ito ang unang beses na nahatulan ka sa isang krimen. 230 00:13:49,200 --> 00:13:50,600 May iba ka pang ginawa. 231 00:13:50,680 --> 00:13:53,320 Nakulong ako nang apat na taon 232 00:13:53,400 --> 00:13:55,560 dahil sa kaso ng armed robbery. 233 00:13:56,240 --> 00:13:57,960 Ilang beses ka nang nakulong? 234 00:14:00,040 --> 00:14:02,520 Di ko na talaga maalala. 235 00:14:02,600 --> 00:14:06,160 Di mo na maalala kung ilang beses ka nang pumasok dito? 236 00:14:06,240 --> 00:14:09,040 Ilang taon ka no'ng una kang nakulong? 237 00:14:10,000 --> 00:14:12,120 Labing-anim na taon ako no'n. 238 00:14:12,200 --> 00:14:13,280 -Labing-anim. -Oo. 239 00:14:13,360 --> 00:14:15,160 At mga thirty ano ka na nga? 240 00:14:15,240 --> 00:14:16,200 Thirty-six na. 241 00:14:16,280 --> 00:14:19,680 Bale, 20 taon ka nang naglalabas-pasok sa kulungan. 242 00:14:22,600 --> 00:14:27,400 Kakalabas lang ni Frankie sa segregation block. 243 00:14:27,480 --> 00:14:30,280 Nandoon siya nitong nagdaang dalawang taon. 244 00:14:31,840 --> 00:14:33,440 Ang hirap siguro no'n. 245 00:14:33,520 --> 00:14:34,440 Mahirap. 246 00:14:35,680 --> 00:14:39,640 Kita mo naman sa lugar na 'yon, nakakasama 'yon sa tao. 247 00:14:39,720 --> 00:14:42,280 Masyadong madilim at mainit. 248 00:14:42,360 --> 00:14:44,160 Muntik ka na bang masiraan? 249 00:14:44,240 --> 00:14:45,080 Oo. 250 00:14:45,160 --> 00:14:49,000 Doon ko lang naranasan 'yong gano'n. 251 00:14:49,080 --> 00:14:51,840 May asawa ako at dalawang anak na lalaki. 252 00:14:51,920 --> 00:14:53,720 Ilang taon na ang mga anak mo? 253 00:14:54,360 --> 00:14:59,320 Pitong taong gulang 'yong isa, at 'yong isa naman, tatlong taon. 254 00:15:00,840 --> 00:15:05,520 Bale, ipinanganak 'yong bunso mo bago ka makulong. 255 00:15:05,600 --> 00:15:07,640 Binibisita ka ba niya kasama 'yong kuya niya? 256 00:15:07,720 --> 00:15:09,720 Di pa niya ako nakikita. 257 00:15:09,800 --> 00:15:12,240 Sa nakalipas na dalawa't kalahating taon? 258 00:15:12,320 --> 00:15:13,600 Dalawa't kalahati. 259 00:15:13,680 --> 00:15:16,920 No'ng naaresto ako, walang bumisita sa akin. 260 00:15:17,000 --> 00:15:19,440 -Wala? -Kahit pamilya ko. Wala. 261 00:15:20,760 --> 00:15:22,880 Inilagay sa segregation si Frankie 262 00:15:22,960 --> 00:15:26,560 dahil nagawa niyang tumakas sa Rove. 263 00:15:26,640 --> 00:15:29,240 -Ilan kayo no'n? -Marami kami. 264 00:15:30,400 --> 00:15:32,800 Dito, ito 'yong mga ginamit namin. 265 00:15:32,880 --> 00:15:34,680 -Itong bolts. -Tinanggal n'yo. 266 00:15:34,760 --> 00:15:37,720 Tinanggal namin sa kandadong 'to, 267 00:15:37,800 --> 00:15:40,400 tapos, ginamit namin 268 00:15:41,680 --> 00:15:44,200 para sirain ang mga wire na 'yon. 269 00:15:44,280 --> 00:15:47,560 Bale, inabot n'yo, sinira n'yo, at umakyat kayo sa taas? 270 00:15:48,920 --> 00:15:51,000 Tinalon namin 'yang razor wire. 271 00:15:51,840 --> 00:15:52,880 Tapos, nakalabas kayo. 272 00:15:52,960 --> 00:15:55,640 -At tumakbo kami nang tumakbo. -At tumakbo. 273 00:15:55,720 --> 00:15:58,200 At dalawang buwan lang, inaresto nila ako, 274 00:15:58,880 --> 00:16:02,280 at idineretso sa segregation block. 275 00:16:02,800 --> 00:16:05,680 Mula nang may makatakas, hinigpitan na ang seguridad, 276 00:16:05,760 --> 00:16:07,920 at matapos ang mahabang pamamalagi niya sa seg, 277 00:16:08,000 --> 00:16:10,200 di na uli susubok si Frankie. 278 00:16:10,800 --> 00:16:14,040 Habang nag-uusap kami, nagtitipon-tipon ang ibang preso 279 00:16:14,120 --> 00:16:15,880 para sa pagsamba tuwing gabi. 280 00:16:15,960 --> 00:16:19,640 Gusto kong makita kung gaano 'yon kaimportante sa kanila. 281 00:16:20,240 --> 00:16:22,360 Oras na para magdasal. Magandang gabi. 282 00:16:22,880 --> 00:16:24,560 -Magandang gabi. -Mabuti ang Diyos. 283 00:16:24,640 --> 00:16:26,440 -Sa lahat ng oras. -Sa lahat ng oras. 284 00:16:26,520 --> 00:16:27,640 Mabuti ang Diyos. 285 00:16:56,480 --> 00:17:00,800 Walang duda na tunay ngang may passion sa pagsamba ang mga bilanggong ito. 286 00:17:01,400 --> 00:17:04,840 Pero iniisip ko kung binabago ba talaga sila no'n. 287 00:17:13,840 --> 00:17:18,320 No'ng nanonood ako, totoong sumasamba sila sa Diyos. 288 00:17:18,400 --> 00:17:21,080 -Totoong sumasamba talaga kay Hesukristo. -Oo. 289 00:17:21,160 --> 00:17:24,640 Talagang dinadama nila ang pagsamba. 290 00:17:24,720 --> 00:17:28,320 Pero bilanggo ang bawat isa sa kanila. May ginawang krimen. 291 00:17:28,400 --> 00:17:33,320 Bawat isa sa kanila, may ginawang di dapat ginagawa ng mabubuting Kristiyano. 292 00:17:33,400 --> 00:17:37,040 Oo. Pag nahaharap sila sa mga pagsubok dito, 293 00:17:37,120 --> 00:17:41,560 napapag-isip-isip nila na mali talaga 'yong ginawa nila. 294 00:17:41,640 --> 00:17:46,960 Kung talagang gusto mong gawin 'to, dapat gawin mo nang totoo at matapat. 295 00:17:47,800 --> 00:17:50,520 Medyo nag-aalangan ako, pero gusto kong makita 296 00:17:50,600 --> 00:17:55,880 kung paano nakakatulong sa mga bilanggo ang lakas ng pananampalataya nila. 297 00:18:02,920 --> 00:18:08,360 Ngayong araw, nabigyan ako ng isa sa mga iilang trabahong available sa Rove. 298 00:18:08,880 --> 00:18:12,080 Sinabihan akong hanapin ang isang nagngangalang Mustin, 299 00:18:12,160 --> 00:18:15,680 na kailangan kong tulungan sa kusina. 300 00:18:15,760 --> 00:18:16,800 Mustin? 301 00:18:17,600 --> 00:18:18,440 Hello. 302 00:18:19,480 --> 00:18:20,920 -Hello. -Mustin? Hi. 303 00:18:21,000 --> 00:18:24,120 -Tulungan daw kita at ang team mo. -Okay. Ayos. 304 00:18:24,960 --> 00:18:29,360 Reward sa pagiging mabait ang makapagtrabaho sa kusina. 305 00:18:29,440 --> 00:18:31,160 Para sa hapunan 'to. 306 00:18:33,000 --> 00:18:35,440 -Okay. 'Yan ang ipapagawa mo sa akin? -Oo. 307 00:18:35,520 --> 00:18:38,200 Sige. Bale, di ito ang ginagawa n'yo sa labas? 308 00:18:38,280 --> 00:18:40,960 Hindi. Di talaga kami nagluluto sa labas. 309 00:18:41,560 --> 00:18:45,040 Mga asawa namin ang nagluluto. 310 00:18:45,120 --> 00:18:47,480 Mga asawa n'yo. Di nagluluto ang mga lalaki? 311 00:18:47,560 --> 00:18:49,320 -Di nagluluto ang mga lalaki. -Bakit? 312 00:18:49,400 --> 00:18:52,800 'Yon ang kultura namin. Babae lang ang gumagawa ng mga gawaing-bahay. 313 00:18:54,360 --> 00:18:56,200 -Hanggang ngayon? -Oo. 314 00:18:57,000 --> 00:18:59,480 Kumusta naman ang buhay mo rito sa loob? 315 00:18:59,560 --> 00:19:04,120 A, mahirap talaga. Ituturing mong walang kuwenta ang sarili mo. 316 00:19:04,200 --> 00:19:06,960 Bale, ilang taon ka nang nasa kulungan? 317 00:19:08,800 --> 00:19:12,120 -Labing-apat na taon at siyam na buwan. -Para sa pagpatay 'yan. 318 00:19:12,200 --> 00:19:13,040 Oo. 319 00:19:13,120 --> 00:19:15,760 Tulungan mo ako. Ibababa natin 'tong kaldero. 320 00:19:15,840 --> 00:19:16,880 Dahan-dahan lang. 321 00:19:18,320 --> 00:19:21,560 -Ang bigat nito, ano? -Oo. Mas malakas ka naman sa akin. 322 00:19:23,160 --> 00:19:24,200 -Handa ka na? -Oo. 323 00:19:24,280 --> 00:19:25,120 Go. 324 00:19:25,880 --> 00:19:27,400 Sige. Ilagay natin doon. 325 00:19:27,480 --> 00:19:29,160 Ang bigat. 326 00:19:30,000 --> 00:19:32,560 Isang kamay ka lang para ipakitang mas malakas ka? 327 00:19:32,640 --> 00:19:33,480 Oo. 328 00:19:33,560 --> 00:19:34,720 -Ipapatong? -Oo. 329 00:19:36,440 --> 00:19:38,560 -Ayos, pare. -Sandali. 330 00:19:39,320 --> 00:19:42,360 -Ako ang maglalagay. Ikaw ang magtatakip? -Okay. 331 00:19:43,120 --> 00:19:44,120 Heto. 332 00:19:44,200 --> 00:19:47,000 Ilan? At saan ko ilalagay? Pagpatung-patungin ko lang dito? 333 00:19:47,080 --> 00:19:48,680 -Doon na lang. -Okay. 334 00:19:48,760 --> 00:19:50,880 Hindi. Ako na. 335 00:19:52,160 --> 00:19:53,360 Sino ang pinatay mo? 336 00:19:55,720 --> 00:19:56,880 Sarili kong anak. 337 00:20:00,000 --> 00:20:01,600 Ilang taon siya no'n? 338 00:20:02,200 --> 00:20:04,600 Mga sampu o 11 taong gulang. 339 00:20:06,040 --> 00:20:10,360 Pagpatung-patungin mo ang magkakasukat. Lima-lima. 340 00:20:11,480 --> 00:20:13,800 Para di masyadong kakain ng espasyo. 341 00:20:13,880 --> 00:20:14,840 Mustin. 342 00:20:16,040 --> 00:20:16,880 Ano? 343 00:20:16,960 --> 00:20:19,360 Bakit mo pinatay ang sampung taon mong anak? 344 00:20:20,120 --> 00:20:21,280 Di ko talaga… 345 00:20:23,280 --> 00:20:26,960 binalak na patayin siya, ang alam ko, pagdidisiplina lang 'yon 346 00:20:27,040 --> 00:20:29,760 na ginagawa ng isang ama sa anak niya. 347 00:20:29,840 --> 00:20:33,000 Dinidisiplina mo ang anak mo, pero pinatay mo siya? 348 00:20:33,720 --> 00:20:34,560 At… 349 00:20:35,560 --> 00:20:36,760 aksidenteng… 350 00:20:37,720 --> 00:20:39,920 namatay… siya. 351 00:20:44,000 --> 00:20:45,480 Ano ba ang ginawa niya? 352 00:20:45,560 --> 00:20:49,080 Nagnakaw siya ng pakwan sa kapitbahay. 353 00:20:50,920 --> 00:20:55,960 Dahil doon, nagalit ako at di ko nakontrol ang galit ko. 354 00:20:57,280 --> 00:21:02,360 Ninakaw niya ang pakwan ng kapitbahay, at bilang kaparusahan, pinatay mo siya? 355 00:21:04,520 --> 00:21:08,160 Sa pamamagitan ng pagpalo, at namatay siya. 356 00:21:09,800 --> 00:21:12,200 Kamay ba ang gamit mo o… 357 00:21:12,280 --> 00:21:13,120 Patpat. 358 00:21:13,200 --> 00:21:14,320 -Patpat. -Oo. 359 00:21:14,920 --> 00:21:16,520 Alam mo naman siguro na… 360 00:21:17,400 --> 00:21:20,720 O nakita mo, Mustin, na sobra na 'yong ginagawa mo no'n. 361 00:21:21,320 --> 00:21:22,960 Di ko mailarawan. 362 00:21:23,920 --> 00:21:25,840 Grabe talaga 'yon, 363 00:21:26,680 --> 00:21:28,280 at pinagsisisihan ko 'yon. 364 00:21:29,200 --> 00:21:33,440 May mga bago akong natutunan sa bilangguan. 365 00:21:36,160 --> 00:21:39,040 Mukhang malaki na ang ipinagbago ni Mustin, 366 00:21:39,120 --> 00:21:43,320 at mukhang ang pananampalataya niya, di ang anumang rehab program, 367 00:21:43,400 --> 00:21:45,000 ang dahilan no'n. 368 00:21:46,440 --> 00:21:49,360 No'ng tinanggap ko si Hesus bilang Panginoon ko at Tagapagligtas, 369 00:21:49,440 --> 00:21:51,720 may nabasa akong kasulatan, 370 00:21:51,800 --> 00:21:55,240 Juan, Kabanata 1, Bersikulo 9. Ang sabi ro'n, 371 00:21:55,320 --> 00:21:58,160 "Kung aaminin natin ang mga kasalanan natin, 372 00:21:58,240 --> 00:22:01,320 makakaasa tayong papatawarin niya ang ating mga kasalanan 373 00:22:01,400 --> 00:22:04,160 at huhugasan ang lahat ng kasamaan natin." 374 00:22:04,720 --> 00:22:08,640 'Yon 'yong mensaheng nagbibigay sa akin ng pag-asa. 375 00:22:09,160 --> 00:22:11,920 Binago no'n 'yong kung paano ako mag-isip. 376 00:22:12,000 --> 00:22:15,600 Ano ang gagawin mo kapag nakalaya ka na? 377 00:22:18,200 --> 00:22:21,600 Gusto kong tulungan ang mga tao sa amin. Ayun. 378 00:22:21,680 --> 00:22:24,920 Tingin mo, tatanggapin ka nila pagkatapos ng ginawa mo? 379 00:22:25,000 --> 00:22:25,960 -Oo. -Talaga? 380 00:22:26,040 --> 00:22:28,760 Handa na silang tanggapin ako uli. 381 00:22:29,520 --> 00:22:33,040 Sa kultura namin at sa itinuturo ng Kristiyanismo, 382 00:22:33,120 --> 00:22:35,840 may paraan kami para masolusyonan ang anumang problema. 383 00:22:35,920 --> 00:22:40,680 Tanggapin ang bawat isa, magpatawad, at magmahalan. 384 00:22:40,760 --> 00:22:43,640 Sa pamamagitan no'n, makakapagsimula kami uli 385 00:22:44,240 --> 00:22:47,120 kasama ang mga pamilya namin at mga tao sa komunidad. 386 00:22:47,760 --> 00:22:52,880 Paano man nagawa ni Mustin, mukhang pinagsisihan na niya ang krimen niya, 387 00:22:53,480 --> 00:22:57,960 at pagdating ng tamang panahon, handa na siyang umuwi. 388 00:23:06,680 --> 00:23:08,520 Bale, may pag-aabutan ka naman nito… 389 00:23:08,600 --> 00:23:11,680 -Oo, siya ang magbibigay sa block. -Okay. 390 00:23:11,760 --> 00:23:14,120 Tutulong naman ako sa isa pang bilanggo. 391 00:23:14,720 --> 00:23:15,640 Si Christopher. 392 00:23:15,720 --> 00:23:18,160 -Hello. -Hello. Saan ko ilalagay 'to? 393 00:23:19,240 --> 00:23:20,600 Sundan mo ang mga sign. 394 00:23:23,960 --> 00:23:28,280 Ang sunod na gagawin ko ngayon, ipapamahagi ko ang mga pagkaing nasa tubs. 395 00:23:28,360 --> 00:23:31,560 Di ko alam kung ano ang lasa dahil di ko man lang 396 00:23:31,640 --> 00:23:34,400 nagawang tikman 'to, pero mainit talaga ang laman. 397 00:23:34,480 --> 00:23:35,960 -Hello. -Hello. 398 00:23:37,000 --> 00:23:37,840 Ayan. 399 00:23:38,440 --> 00:23:40,240 Kanin, noodles, at repolyo? 400 00:23:40,320 --> 00:23:41,200 Oo. 401 00:23:41,280 --> 00:23:43,800 Na may kaunting… May naaamoy akong isda. 402 00:23:43,880 --> 00:23:44,960 Tama. 403 00:23:45,040 --> 00:23:45,920 Labing-apat. 404 00:23:47,040 --> 00:23:47,880 Labinlima. 405 00:23:48,960 --> 00:23:50,560 Ganito ang ginagawa mo araw-araw? 406 00:23:50,640 --> 00:23:51,960 -Oo. -Araw-araw? 407 00:23:52,040 --> 00:23:53,160 Oo, araw-araw. 408 00:23:53,240 --> 00:23:54,160 Dalawa na lang. 409 00:23:54,240 --> 00:23:55,120 Oo. 410 00:23:55,200 --> 00:23:56,760 -Salamat, sir. -Sige. 411 00:23:57,640 --> 00:23:58,680 Ngayon na ba? 412 00:23:58,760 --> 00:24:01,200 Maliit na komunidad ang kulungang ito, 413 00:24:01,280 --> 00:24:04,720 at kung may kaaway ka, mahirap ang umiwas. 414 00:24:05,440 --> 00:24:07,440 Parang kinakabahan si Christopher. 415 00:24:08,040 --> 00:24:10,160 Mukhang kabado ka. Ayos ka lang? 416 00:24:10,680 --> 00:24:13,560 Para sa akin, napakahirap nito. 417 00:24:13,640 --> 00:24:14,960 Paano mo nasabi? 418 00:24:16,080 --> 00:24:19,000 May ilan sa kanila na gustong makipag-away. 419 00:24:19,080 --> 00:24:20,920 -Ayun. -Bakit ka nakulong? 420 00:24:21,000 --> 00:24:25,680 Ano ba ang nagawa mo na di gusto ng mga tao at dahilan ng pagkakakulong mo? 421 00:24:25,760 --> 00:24:26,600 Pumatay ako. 422 00:24:27,480 --> 00:24:28,920 Kaya ako nandito. 423 00:24:30,360 --> 00:24:34,760 Ilan sa mga kamag-anak ng pinatay ko, nandito rin sa loob ng bilangguan. 424 00:24:35,480 --> 00:24:37,640 Ikuwento mo. Ano ba ang nangyari? 425 00:24:39,680 --> 00:24:41,760 Limang lalaki mula sa village nila, 426 00:24:42,720 --> 00:24:44,600 ginahasa ang anak ko. 427 00:24:46,080 --> 00:24:47,920 -Ginahasa nila ang anak mo? -Oo. 428 00:24:49,720 --> 00:24:51,560 Ilang taon siya no'n? 429 00:24:51,640 --> 00:24:52,720 Kinse-anyos. 430 00:24:53,880 --> 00:24:57,240 Panganay ko siyang anak na babae, at mahal na mahal ko siya. 431 00:24:57,760 --> 00:25:02,840 Bumawi si Christopher sa isang kinse-anyos na inosenteng estudyante, 432 00:25:02,920 --> 00:25:06,920 na mula sa parehong village ng mga gumawa ng panggagahasa. 433 00:25:07,960 --> 00:25:09,600 Nabalot ako ng galit. 434 00:25:12,480 --> 00:25:15,480 Kaya pumatay ako. Hiniwa ko ang parehong binti niya. 435 00:25:16,120 --> 00:25:21,560 Tinalian ko ng lubid ang leeg niya, at isinabit ko siya sa taas ng puno. 436 00:25:23,160 --> 00:25:27,600 'Yong pinatay mo, kamag-anak ng ilan sa mga nakakulong dito? 437 00:25:27,680 --> 00:25:28,720 Oo. 438 00:25:29,240 --> 00:25:32,440 Takot ba sila sa 'yo o ikaw ang takot sa kanila? 439 00:25:33,040 --> 00:25:35,480 -Ako ang takot. -Takot siya sa kanila. 440 00:25:38,000 --> 00:25:41,720 Ipinangako nilang papatayin nila ako. 441 00:25:43,680 --> 00:25:47,840 Pag sumugod sila nang walang ibang nakatingin, papatayin nila ako. 442 00:25:49,080 --> 00:25:52,520 Mukhang di pa matatapos ang nakakalungkot na kuwentong ito. 443 00:26:01,080 --> 00:26:05,920 Sobrang bihira ang mga marahas na krimen sa Solomon Islands na babae ang may gawa. 444 00:26:06,000 --> 00:26:09,800 Sa buong bansa, anim na babae lang ang nakakulong 445 00:26:09,880 --> 00:26:13,200 at lahat sila, nasa hiwalay na block dito sa Rove. 446 00:26:14,240 --> 00:26:18,360 Gusto kong malaman kung ano ang lagay nila. 447 00:26:18,960 --> 00:26:21,160 Si Elizabeth ang bumati sa akin. 448 00:26:21,240 --> 00:26:22,520 Magandang umaga. 449 00:26:22,600 --> 00:26:24,120 Magandang umaga. 450 00:26:24,200 --> 00:26:26,200 -Puwede mo ba akong ilibot? -Oo. 451 00:26:26,920 --> 00:26:28,680 Ito ang mga selda namin. 452 00:26:30,240 --> 00:26:31,800 Dito kayo natutulog? 453 00:26:31,880 --> 00:26:33,120 Doon ako. 454 00:26:34,360 --> 00:26:36,960 May privacy kayo. Walang ganyan 'yong mga lalaki. 455 00:26:37,040 --> 00:26:38,360 -Talaga? -Wala. 456 00:26:39,760 --> 00:26:43,240 At mabango dito. Parang malinis. 457 00:26:43,840 --> 00:26:45,480 Ito ang cell two. 458 00:26:45,560 --> 00:26:49,120 -Okay. At ito ang cell number three. -At ito ang cell three. 459 00:26:49,960 --> 00:26:52,000 -Isa lang ang tao rito? -Isa lang. 460 00:26:52,080 --> 00:26:54,080 May problema siya sa pag-iisip… 461 00:26:54,160 --> 00:26:56,680 -A, okay. -Kaya mag-isa siya rito. 462 00:26:56,760 --> 00:26:59,400 -Okay, may sakit siya sa pag-iisip. Okay. -Meron, oo. 463 00:26:59,480 --> 00:27:04,720 -Kasi pinatay niya ang lola niya. -Pinatay niya ang sarili niyang lola? 464 00:27:04,800 --> 00:27:07,160 Oo. Hinati niya 'yong katawan sa tatlo. 465 00:27:07,240 --> 00:27:09,520 -Hinati niya sa tatlo? -Tatlo. 466 00:27:09,600 --> 00:27:13,000 Putol 'yong mga braso. Dito. 'Yong mga binti. 467 00:27:14,800 --> 00:27:19,480 At kasama n'yo siya kahit na di n'yo alam kung kailan siya susumpungin? 468 00:27:19,560 --> 00:27:21,400 -Nakakatakot 'yon. -Bale… Oo. 469 00:27:22,000 --> 00:27:24,280 -Natatakot ka ba? -Oo naman. 470 00:27:25,720 --> 00:27:27,680 Simple lang din ang block na ito, 471 00:27:27,760 --> 00:27:30,440 pero higit na mas malinis kaysa sa wing namin. 472 00:27:30,520 --> 00:27:32,160 O, mas malamig dito. 473 00:27:33,640 --> 00:27:37,640 At mukhang mas abala rin ang mga babaeng ito kaysa sa mga lalaki. 474 00:27:37,720 --> 00:27:39,840 Wow, ang ganda. 475 00:27:42,840 --> 00:27:44,200 Saan ginagamit 'to? 476 00:27:44,280 --> 00:27:47,000 -Doormat 'yan. -Sobrang ganda nito. 477 00:27:49,120 --> 00:27:52,920 Sinasabi ni Elizabeth na nandito siya dahil pinuwersa siyang gumawa ng krimen 478 00:27:53,000 --> 00:27:54,720 ng isang bayolenteng lalaki, 479 00:27:54,800 --> 00:27:58,240 pero di ko naman mabeberipika ang mga sinasabi niya. 480 00:27:59,920 --> 00:28:01,360 Bakit ka nakulong? 481 00:28:02,640 --> 00:28:04,360 Nasa finance ako. 482 00:28:04,440 --> 00:28:05,280 -Finance. -Oo. 483 00:28:05,840 --> 00:28:07,240 -Panloloko, tama? -Oo. 484 00:28:08,080 --> 00:28:09,600 Bakit mo ginawa 'yon? 485 00:28:10,440 --> 00:28:11,840 'Yong boyfriend ko, 486 00:28:12,960 --> 00:28:14,520 hingi nang hingi ng pera, 487 00:28:14,600 --> 00:28:17,080 pero wala akong sapat na pera para ibigay sa kanya. 488 00:28:17,680 --> 00:28:22,040 Pag di ko siya binigyan ng pera, sasapakin niya ako. 489 00:28:22,120 --> 00:28:25,280 -Nasapak ka na ba niya dati dahil sa pera? -Oo. 490 00:28:25,360 --> 00:28:28,880 Nakikita mo 'tong mga peklat na 'to? 491 00:28:31,040 --> 00:28:32,760 -Siya ang may gawa niyan? -Oo. 492 00:28:34,000 --> 00:28:35,560 Binato niya ako ng bato. 493 00:28:36,880 --> 00:28:39,840 Mga di maayos na pagsasama ng mga lalaki't babae 494 00:28:39,920 --> 00:28:41,520 dito sa Solomon Islands 495 00:28:41,600 --> 00:28:45,120 ang tila ugat ng karamihan sa mga krimen ng mga preso. 496 00:28:46,400 --> 00:28:51,280 Alam kong karamihan ng mga lalaki na nandito ay dahil sa mga sexual offense. 497 00:28:51,880 --> 00:28:53,880 Bakit talamak 'yon sa bansa ninyo? 498 00:28:55,120 --> 00:28:56,800 Wala kaming halaga. 499 00:29:00,160 --> 00:29:03,600 Kaya ginagawa lang nila ang anumang gusto nila, 500 00:29:03,680 --> 00:29:08,080 tulad ng pananakit sa mga babae, panggagahasa. 501 00:29:08,160 --> 00:29:12,040 Alam nilang labag sa batas 'yon, 502 00:29:12,680 --> 00:29:14,440 pero ginagawa pa rin nila. 503 00:29:15,720 --> 00:29:18,040 Sa tingin mo, bakit nasa kultura n'yo 504 00:29:18,120 --> 00:29:22,480 na iniisip ng mga lalaki na puwede nilang gawin 'yon nang di sila napaparusahan? 505 00:29:22,560 --> 00:29:26,600 Siguro di nakapag-aral 'yong iba sa kanila. 506 00:29:27,960 --> 00:29:31,080 At kadalasan, pag nalalasing sila. 507 00:29:32,560 --> 00:29:35,960 E, kayo? Ano'ng puwede n'yong gawin para protektahan ang mga sarili n'yo? 508 00:29:36,040 --> 00:29:41,160 Ang magagawa lang naming mga babae ay respetuhin ang mga kalalakihan, 509 00:29:42,160 --> 00:29:45,200 at kailangan din nila kaming irespeto. 510 00:29:47,600 --> 00:29:51,800 Bago ako umalis, sa pagdarasal tinapos ng mga babae ang pagkikita namin. 511 00:29:52,320 --> 00:29:56,520 Salamat dahil ligtas na ako sa pangalan ni Hesus. 512 00:29:56,600 --> 00:29:58,360 Ito ang panalangin ko. Amen. 513 00:29:59,880 --> 00:30:01,360 Tulungan mo ako 514 00:30:01,440 --> 00:30:07,560 Nagsusumamo ako sa 'yo 515 00:30:07,640 --> 00:30:11,320 Hesus, nagpapaubaya ako 516 00:30:11,400 --> 00:30:16,280 O, nagpapaubaya ako 517 00:30:16,360 --> 00:30:22,880 Ikaw ang nagbibigay-liwanag sa buhay ko 518 00:30:24,840 --> 00:30:28,360 Pananampalataya lang ang tanging kinakapitan 519 00:30:28,440 --> 00:30:31,880 ng mga bilanggo rito, mapababae man o lalaki. 520 00:30:37,120 --> 00:30:38,080 Pagbalik ko sa wing, 521 00:30:38,160 --> 00:30:41,400 ang mga kaibigan ni Frank, kumakanta ng sarili nilang awitin ng pagsamba 522 00:30:41,480 --> 00:30:45,720 tungkol sa pag-aasam ng magandang kinabukasan paglaya. 523 00:30:55,280 --> 00:30:56,960 Ito ang wikang Pidgin namin. 524 00:30:57,040 --> 00:30:57,880 Okay. 525 00:30:57,960 --> 00:30:59,280 Parang broken English. 526 00:31:00,280 --> 00:31:02,800 Parang Christian song 'yan. 527 00:31:02,880 --> 00:31:03,720 Okay. 528 00:31:09,600 --> 00:31:12,360 Tungkol 'yan sa kalayaang espiritwal. 529 00:31:12,880 --> 00:31:15,520 Malaya ako dahil sa pagmamahal mo. 530 00:31:16,040 --> 00:31:17,160 'Yon ang sinasabi… 531 00:31:17,240 --> 00:31:19,280 -Malaya sa isip nila? -Oo. 532 00:31:42,640 --> 00:31:44,320 Walang sapat na budget ang kulungan 533 00:31:44,400 --> 00:31:47,760 para sa rehabilitation programs para sa lahat ng preso, 534 00:31:47,840 --> 00:31:51,680 pero nag-imbita sila ng simbahan para gumawa ng 12-linggong kurso, 535 00:31:51,760 --> 00:31:55,040 kung saan lahat ng sex offenders, kailangang pumunta. 536 00:31:58,240 --> 00:31:59,920 Nabalitaan kong si John, 537 00:32:00,000 --> 00:32:03,200 di niya tunay na pangalan, nagte-take ng kurso. 538 00:32:03,280 --> 00:32:06,400 Nahatulan siya sa salang grave sexual offenses 539 00:32:06,480 --> 00:32:08,480 sa maraming biktima, 540 00:32:08,560 --> 00:32:11,680 kaya gusto kong kumustahin ang progress niya. 541 00:32:11,760 --> 00:32:12,800 Magulo lang. 542 00:32:14,120 --> 00:32:15,960 -Sige, maupo ka diyan. -A, sige. 543 00:32:16,720 --> 00:32:18,760 Gusto niya yatang nakasara ang pinto. 544 00:32:18,840 --> 00:32:20,280 Parang di ako ligtas, e. 545 00:32:20,360 --> 00:32:22,640 -Tingin mo? -Nakatitig sila sa akin. 546 00:32:22,720 --> 00:32:25,320 Puwedeng… Baka may plano sila, 547 00:32:25,400 --> 00:32:30,280 masasamang plano, mga patibong. Patayin ako. Gawan ng masama. 548 00:32:30,360 --> 00:32:34,040 Nahatulan ka sa mga anong kaso? 549 00:32:34,120 --> 00:32:35,160 Apat na count. 550 00:32:36,000 --> 00:32:37,320 Indecent assault. 551 00:32:37,400 --> 00:32:40,760 Ano na ang nararamdaman mo ro'n sa ginawa mo? 552 00:32:42,640 --> 00:32:45,840 Sana mapatawad nila ako. 553 00:32:46,840 --> 00:32:50,160 Umamin na ako, at pinananagutan ko na. 554 00:32:50,240 --> 00:32:54,000 Maraming tao, pero higit sa lahat, 'yong mga biktima, 555 00:32:54,080 --> 00:32:56,080 naapektuhan sa ginawa mo. 556 00:32:56,680 --> 00:32:58,640 At kasuklam-suklam ang ginawa mo. 557 00:32:59,680 --> 00:33:02,760 At wala akong masasabi tungkol diyan. Tama naman. 558 00:33:04,080 --> 00:33:06,560 Mukhang nagsisisi na talaga si John, 559 00:33:06,640 --> 00:33:10,320 pero nag-iba ang tono niya nang pag-usapan namin ang sentensiya 560 00:33:10,400 --> 00:33:12,400 sa mga ginawa niyang krimen. 561 00:33:13,560 --> 00:33:16,240 At ilang taong pagkakakulong ang hatol sa 'yo? 562 00:33:17,520 --> 00:33:21,640 Nakakagulat 'yong anim na taong pagkakakulong. 563 00:33:21,720 --> 00:33:24,240 Hindi dapat ganito. 564 00:33:24,320 --> 00:33:26,440 Sa tingin mo, masyadong mahaba? 565 00:33:27,040 --> 00:33:28,840 Kompara sa iba, 566 00:33:29,520 --> 00:33:33,840 na nakipagtalik sa mga anak nilang babae. 567 00:33:33,920 --> 00:33:36,120 Limang taon lang ang hatol sa kanila. 568 00:33:39,360 --> 00:33:42,200 Inanyayahan ako ni John na sumali sa isang session 569 00:33:42,280 --> 00:33:46,880 ng pastor na tumutulong sa mga sexual offender sa loob. 570 00:33:48,720 --> 00:33:52,280 Tinatawag namin itong faith-based na sexual offender program. 571 00:33:55,320 --> 00:33:56,280 Magandang umaga. 572 00:33:56,840 --> 00:33:59,760 -Ito si Pastor Titus Rory. -Okay. Magandang umaga. 573 00:33:59,840 --> 00:34:03,600 Magandang umaga, Pastor. Si Raphael. Sasamahan niya tayo ngayon. 574 00:34:04,880 --> 00:34:08,400 Para sa 'yo, ano ang natutunan mo sa mga session na 'to? 575 00:34:09,000 --> 00:34:11,520 Natulungan ako nito sa pagkakaroon ng… 576 00:34:11,600 --> 00:34:13,720 Bagong pag-iisip, bagong mentality. 577 00:34:13,800 --> 00:34:15,080 -'Yong mga babae. -Oo. 578 00:34:15,160 --> 00:34:18,440 Dapat silang tratuhin nang pantay at respetuhin. 579 00:34:18,520 --> 00:34:20,640 -Kung paano tingnan ang mga babae. -At… Oo. 580 00:34:20,720 --> 00:34:24,720 Pag nakita mo sila, di sila mga bagay na puwede mong gamitin. 581 00:34:24,800 --> 00:34:27,240 Kundi mga nilikha sa imahe ng Diyos. 582 00:34:27,840 --> 00:34:31,520 Ang mga lalaki at babae, pantay pagdating sa dangal at halaga. 583 00:34:32,120 --> 00:34:33,120 May problema ako. 584 00:34:34,360 --> 00:34:35,400 Sa kaluluwa ko. 585 00:34:36,320 --> 00:34:37,520 Pag-alis ko rito, 586 00:34:38,840 --> 00:34:43,600 Susubukan kong… Di ko susubukan. Dapat gawin ko. 587 00:34:44,800 --> 00:34:46,360 -Sa tulong ng Diyos. -Tama. 588 00:34:46,440 --> 00:34:49,320 Sa tulong ng Diyos, dapat kong malaman… 589 00:34:51,360 --> 00:34:52,960 kung ano ang tama at mali. 590 00:34:53,040 --> 00:34:53,880 Tama. 591 00:34:55,680 --> 00:34:57,000 -Salamat. -Salamat. 592 00:34:57,880 --> 00:35:00,280 Salamat. At salamat uli sa pagpunta. 593 00:35:00,360 --> 00:35:07,080 Walong taon nang tinutulungan ni Pastor Titus ang sex offenders sa Rove. 594 00:35:10,320 --> 00:35:12,920 Mahirap ba para sa inyo 595 00:35:13,000 --> 00:35:16,760 na mag-handle ng napakaraming bilanggo 596 00:35:16,840 --> 00:35:18,720 na may gano'ng klase ng kaso? 597 00:35:18,800 --> 00:35:21,520 Napakahirap talaga. Napakahirap. 598 00:35:22,440 --> 00:35:26,920 Mahalaga na maging responsable sila 599 00:35:27,000 --> 00:35:30,320 sa mga krimeng ginawa nila. 600 00:35:30,400 --> 00:35:33,120 Magiging mataas ang tsansa na di na sila uulit. 601 00:35:33,720 --> 00:35:36,760 Nakatutok kayo sa mga nahuli na at nakakulong, 602 00:35:36,840 --> 00:35:39,320 pero nakikita n'yo bang matinding problema 'yon? 603 00:35:39,400 --> 00:35:40,480 Oo naman. 604 00:35:40,560 --> 00:35:43,720 'Yong mga walang trabaho ang nakakagawa ng krimen. 605 00:35:43,800 --> 00:35:47,960 Binibigyan ni Satanas ng pagkakaabalahan 'yong mga walang trabaho. 606 00:35:48,920 --> 00:35:51,720 Puwede nilang sabihin, "Oo, gusto kong magbago," 607 00:35:52,320 --> 00:35:55,160 pero paglaya nila rito, doon magkakasubukan. 608 00:36:03,240 --> 00:36:07,080 Kakagaling ko lang sa session ni Pastor Titus. 609 00:36:07,160 --> 00:36:10,880 Para bang nauso na sa mga presong ito 610 00:36:10,960 --> 00:36:16,400 'yong paggamit ng debosyon nila sa relihiyon na dito nila natagpuan 611 00:36:16,480 --> 00:36:19,840 sa pagsasabing, "Di ko na uulitin." Para sa akin, di 'yon sapat. 612 00:36:19,920 --> 00:36:23,400 Alam mo 'yon, 'yong mga hangarin, mga tukso na nagtulak sa kanila 613 00:36:23,480 --> 00:36:26,760 para gawin 'yong mga bagay na ginawa nila sa labas, 614 00:36:26,840 --> 00:36:28,760 'yong panggagahasa sa mga babae, 615 00:36:29,680 --> 00:36:30,520 sa mga bata… 616 00:36:32,960 --> 00:36:36,320 hindi ako naniniwalang mababawasan 617 00:36:36,400 --> 00:36:38,880 sa pamamagitan lang ng pagtanggap sa Diyos. 618 00:36:39,720 --> 00:36:43,520 Pero sa kabila ng lahat, may taong nandiyan para sa kanila. 619 00:36:43,600 --> 00:36:46,200 At least may tao sa bilangguang ito 620 00:36:46,280 --> 00:36:49,280 na sinusubukang ipaintindi sa ilan sa kanila 621 00:36:49,360 --> 00:36:52,000 na mali ang ginawa nila. 622 00:36:52,080 --> 00:36:55,360 Paglaya nila, di na dapat nila gawin uli 'yon. 623 00:36:55,440 --> 00:37:00,040 At kung talagang nauunawaan nila 'yon, panahon lang ang makakapagsabi. 624 00:37:12,520 --> 00:37:15,640 Bibiyahe ako ngayon sa labas ng Rove prison, 625 00:37:15,720 --> 00:37:18,640 kasama ang dalawang bilanggo na ilan sa masusuwerteng 626 00:37:18,720 --> 00:37:23,160 ipinapadala sa Tetere farm prison para doon kompletuhin ang sentensiya. 627 00:37:23,960 --> 00:37:27,440 Dito, puwedeng matuto ng vocational skills ang mga bilanggo. 628 00:37:40,840 --> 00:37:43,000 Gaano katagal ka nang nakakulong? 629 00:37:43,080 --> 00:37:43,960 Limang taon. 630 00:37:47,320 --> 00:37:49,040 Maalog ang biyahe natin. 631 00:37:49,880 --> 00:37:53,560 At ano ang nararamdaman mo ngayong nandito ka sa van? 632 00:37:53,640 --> 00:37:54,840 Sobrang saya ko. 633 00:37:54,920 --> 00:37:55,760 Masaya ka? 634 00:37:55,840 --> 00:37:58,960 Masaya ako na aalis na ako doon sa pahirap na lugar. 635 00:38:01,520 --> 00:38:03,120 Anong krimen ang ginawa mo? 636 00:38:03,640 --> 00:38:04,800 Rapist ako. 637 00:38:04,880 --> 00:38:06,720 -Nakasuhan ka ng panggagahasa? -Oo. 638 00:38:06,800 --> 00:38:07,760 E, ikaw? 639 00:38:07,840 --> 00:38:08,680 Incest. 640 00:38:09,200 --> 00:38:10,040 Incest? 641 00:38:10,920 --> 00:38:12,240 Isang count ng incest? 642 00:38:12,320 --> 00:38:14,480 Dalawang count ng incest. Dalawa. 643 00:38:19,680 --> 00:38:21,480 Paulit-ulit lang, 644 00:38:21,560 --> 00:38:25,280 pag tinatanong ko sila kung bakit sila nakulong, 645 00:38:25,360 --> 00:38:27,040 halos alam ko na kung ano ang sagot. 646 00:38:27,120 --> 00:38:32,520 Krimen ng seksuwal na pang-aabuso sa mga kababaihan at mga batang babae. 647 00:38:33,600 --> 00:38:37,080 Pero nagugulat pa rin ako ro'n. Nagugulat pa rin ako. 648 00:38:41,320 --> 00:38:46,480 No'ng makita ko ang bilangguang ito, para bang ibang mundo ang nakita ko. 649 00:38:49,600 --> 00:38:52,560 Sobrang ibang-iba 'to sa Rove. 650 00:38:52,640 --> 00:38:55,880 Parang ramdam mong mas malaya ka. 651 00:38:57,920 --> 00:39:00,920 Mas malayang nakakapaglakad ang mga bilanggo rito. 652 00:39:01,600 --> 00:39:04,920 At marami sa kanila ang mas nabibigyan ng oportunidad 653 00:39:05,000 --> 00:39:07,320 dahil may napatunayan na sila. 654 00:39:07,400 --> 00:39:10,560 Sa kasalukuyan, 36 lang ang nakakulong dito. 655 00:39:10,640 --> 00:39:14,360 Dahil di sila naging pasaway, nandito na sila ngayon. 656 00:39:15,320 --> 00:39:18,680 Siya na yata 'yong sinabi nilang dapat kong makilala. 657 00:39:19,400 --> 00:39:21,680 -Ikaw si Joseph, tama? Hi, ako si Raphael. -Hello. 658 00:39:21,760 --> 00:39:23,440 -Okay, Raphael. -Oo. 659 00:39:23,520 --> 00:39:27,080 Abala si Joseph sa pag-alaaga sa mga hayop araw-araw. 660 00:39:27,160 --> 00:39:29,520 -Doon tayo magtatrabaho ngayon? -Oo. 661 00:39:31,320 --> 00:39:33,760 Trabaho kong mag-alaga ng mga baboy. 662 00:39:34,680 --> 00:39:35,640 Pakainin sila. 663 00:39:35,720 --> 00:39:39,120 Ikaw ang maglilinis, okay? 664 00:39:39,680 --> 00:39:40,720 Ang baho. 665 00:39:41,800 --> 00:39:43,520 Okay. Halika. 666 00:39:43,600 --> 00:39:46,040 -Alin 'yong lilinisan? -'Yon saka 'yon. 667 00:39:47,320 --> 00:39:48,880 Okay. Doon kayo. 668 00:39:48,960 --> 00:39:50,360 Ganyan nga. Sige. 669 00:39:50,440 --> 00:39:52,360 Ang pangit ng ganitong trabaho. 670 00:39:55,920 --> 00:39:57,920 Tingnan mo 'yong maliit. 671 00:39:58,000 --> 00:39:59,960 -Oo. -At 'yong isa, mas maliit pa. 672 00:40:00,040 --> 00:40:01,240 Munting sanggol. 673 00:40:01,320 --> 00:40:03,640 Munting baboy. Dalawang linggo na 'yan. 674 00:40:03,720 --> 00:40:04,880 -Dalawang linggo. -Oo. 675 00:40:04,960 --> 00:40:06,040 Okay, ikaw naman. 676 00:40:08,200 --> 00:40:10,040 Bayad ka ba sa trabahong 'to? 677 00:40:10,120 --> 00:40:11,960 Tatlong dolyar sa isang araw. 678 00:40:12,040 --> 00:40:13,880 -Solomon dollars? -Oo. 679 00:40:13,960 --> 00:40:18,120 Katumbas 'yon ng 35 US cents kada araw. 680 00:40:20,760 --> 00:40:24,120 -O, itong isang 'to. Dumumi ka uli agad. -Alis. 681 00:40:24,840 --> 00:40:25,840 Sige, haluin mo. 682 00:40:25,920 --> 00:40:28,360 Nag-iingay ba sila dahil naaamoy nila 'yong pagkain? 683 00:40:28,440 --> 00:40:30,680 -Naaamoy nila. -Alam nilang papakainin na sila. 684 00:40:30,760 --> 00:40:31,640 Oo. 685 00:40:32,520 --> 00:40:35,880 -Malinis na ang semento, ilagay na natin… -Okay. 686 00:40:35,960 --> 00:40:37,840 -Okay na 'to? -Oo, okay na 'yan. 687 00:40:42,560 --> 00:40:44,520 Bakit ako lang ang nagtatrabaho? 688 00:40:45,560 --> 00:40:47,080 Nagpapahinga ka ngayon. 689 00:40:47,680 --> 00:40:49,800 -Ako ang pinagtatrabaho mo, ha? -A, oo. 690 00:40:49,880 --> 00:40:52,040 Sa akin 'yong isang dolyar sa tatlong dolyar mo. 691 00:40:52,120 --> 00:40:53,000 Sige. 692 00:40:54,920 --> 00:40:58,280 Labinlimang taon nang nakakulong si Joseph 693 00:40:58,360 --> 00:41:02,640 at sinabi niyang habambuhay siya rito dahil pinatay niya ang asawa niya. 694 00:41:03,160 --> 00:41:07,840 Natutulog kami no'n at nanaginip ako. 695 00:41:07,920 --> 00:41:09,120 Ano'ng panaginip mo? 696 00:41:09,640 --> 00:41:14,120 Napanaginipan ko ang tatay ko at dalawa pang lalaki. 697 00:41:14,200 --> 00:41:17,600 Inakala kong 'yong dalawang 'yon, 698 00:41:18,240 --> 00:41:20,680 gusto akong lasunin. 699 00:41:20,760 --> 00:41:22,920 Bale, nagalit ako, 700 00:41:24,320 --> 00:41:26,400 kumuha ako ng kutsilyo at sinaksak ko siya. 701 00:41:26,480 --> 00:41:30,760 Dalawampung beses ko yata siyang tinaga nang ganito. 702 00:41:35,320 --> 00:41:38,240 Tingin mo ba, sa haba ng pagkakakulong mo, 703 00:41:38,320 --> 00:41:41,680 nabago ka ba no'n kahit papaano? Iba ka na ba mag-isip? 704 00:41:41,760 --> 00:41:47,800 A, oo. Natuto akong wag nang maging iritable at magagalitin. 705 00:41:48,360 --> 00:41:53,280 Gusto ng Diyos na magmahalan tayong lahat. 706 00:41:54,320 --> 00:41:58,560 Ano ang hinahangad mo para sa sarili mo sa hinaharap? 707 00:41:59,480 --> 00:42:03,800 Magtatayo ako ng babuyan at manukan. 708 00:42:04,720 --> 00:42:08,120 Magtatanim din ako ng mga gulay. 709 00:42:08,200 --> 00:42:11,240 Maaaring lumaya si Joseph sa loob ng ilang buwan, 710 00:42:11,320 --> 00:42:14,880 at umaasa akong mamumuhay siya bilang isang farmer. 711 00:42:14,960 --> 00:42:19,040 Malinaw na binigyan siya ng Tetere farm prison ng pagkakataon. 712 00:42:19,120 --> 00:42:23,440 Kompara sa Rove, may mga oportunidad sa lugar na ito. 713 00:42:25,800 --> 00:42:31,320 Nakakapag-develop sila ng skill na magagamit nila sa pag-aapply sa labas. 714 00:42:31,960 --> 00:42:36,840 Malinaw na kaysa sa Rove, mas maraming naibibigay ang lugar na ito sa mga preso. 715 00:42:44,240 --> 00:42:46,600 Pagbalik ko sa wing ko sa Rove, 716 00:42:46,680 --> 00:42:49,160 parang mas naging di kaaya-aya ang paligid. 717 00:42:59,440 --> 00:43:00,960 Okay, isa. Sige. 718 00:43:01,040 --> 00:43:02,520 Magbilang ka. Isa. 719 00:43:03,120 --> 00:43:03,960 Dalawa. 720 00:43:04,040 --> 00:43:08,040 Huling araw ko na sa Rove Correctional Center. 721 00:43:08,120 --> 00:43:09,320 Ayos ka lang talaga? 722 00:43:09,400 --> 00:43:11,360 Oo, ayos lang ako. Sige, tama na. 723 00:43:11,440 --> 00:43:14,400 Dumaan lang ako para magpaalam kasi lalabas na ako. 724 00:43:14,480 --> 00:43:16,840 -Okay? Tapos na ako rito. -Okay. 725 00:43:16,920 --> 00:43:20,120 Oras na para lumabas ka. 726 00:43:20,720 --> 00:43:22,560 Ayun, sobrang saya. 727 00:43:22,640 --> 00:43:25,840 Good luck. 'Yon ang masasabi ko. Good luck sa kung anumang mangyayari. 728 00:43:25,920 --> 00:43:28,160 Wag na sana kayong babalik. 'Yon lang. 729 00:43:28,240 --> 00:43:29,320 -Sige. -Oo. 730 00:43:29,400 --> 00:43:31,320 -Maraming salamat. -Salamat. 731 00:43:37,800 --> 00:43:42,880 Bago ako umalis, gusto kong makausap ang director dito na si Commander Needy. 732 00:43:43,600 --> 00:43:44,600 Ayos ka lang? 733 00:43:44,680 --> 00:43:46,560 Ang unang babae sa posisyon, 734 00:43:46,640 --> 00:43:49,920 may dalawang buwan lang siya para makagawa ng pagbabago. 735 00:43:50,000 --> 00:43:56,520 'Yong kalagayan ng bilangguang ito ang unang napansin ko pagdating ko rito. 736 00:43:56,600 --> 00:43:59,840 'Yong amoy ng imburnal, 'yong di pagpansin sa basura. 737 00:43:59,920 --> 00:44:02,520 May mga daga, ipis, at kung ano-anong insekto. 738 00:44:02,600 --> 00:44:06,720 Nasa gobyerno na kasi 'yon, kung magbibigay sila ng budget. 739 00:44:06,800 --> 00:44:09,840 Nauunawaan ko na ang pagkakaroon ng malinis na kapaligiran 740 00:44:09,920 --> 00:44:12,200 para sa mga staff dito pati na ang serbisyo, 741 00:44:12,280 --> 00:44:15,400 napakahalagang aspeto na dapat isaalang-alang. 742 00:44:15,480 --> 00:44:17,400 Ipinaparating namin ang isyu 743 00:44:17,480 --> 00:44:20,080 sa executive level, 744 00:44:20,160 --> 00:44:23,240 at tinitingnan na nila ang lahat ng mga isyu. 745 00:44:23,320 --> 00:44:26,360 Okay, nakakatuwang marinig na may mga plano kayo 746 00:44:26,440 --> 00:44:29,040 o nakikita n'yo 'yong mga napapansin ko. 747 00:44:29,640 --> 00:44:32,480 At nakilala ko pala si Pastor Titus 748 00:44:32,560 --> 00:44:35,880 at nakausap ko siya tungkol sa faith-based na programang ginagawa niya. 749 00:44:35,960 --> 00:44:39,600 Ano ang masasabi mo sa mga hamon pagdating sa pag-handle 750 00:44:39,680 --> 00:44:41,720 sa isang sexual offender? 751 00:44:42,240 --> 00:44:45,560 Sa tingin ko, 'yong pagkontrol sa gawi nila 752 00:44:45,640 --> 00:44:48,920 at 'yong mga programa rito, malaking tulong talaga. 753 00:44:49,000 --> 00:44:54,120 Pero kung pangmatagalan, sa tingin ko kailangan naming magkaroon 754 00:44:54,200 --> 00:44:57,440 ng parang psychological counseling 755 00:44:57,520 --> 00:45:02,040 upang maituwid talaga 'yong nakagawian nila. 756 00:45:02,120 --> 00:45:06,120 Matagal-tagal pang matutupad 'yon, 757 00:45:06,200 --> 00:45:10,800 pero hangga't nasa correctional service ako, 758 00:45:10,880 --> 00:45:15,320 'yon 'yong pagsusumikapan kong makamit. 759 00:45:15,840 --> 00:45:19,960 May mga malalaking plano si Commander Needy at ang kanyang team. 760 00:45:20,040 --> 00:45:24,440 Pero habang wala pang mapagkukunan ng budget para tulungan ang mga preso, 761 00:45:24,520 --> 00:45:29,360 kailangan nilang umasa sa simbahan at sa pananampalataya ng mga bilanggo. 762 00:45:30,880 --> 00:45:34,640 Parehong may ilang magagandang hakbangin ang Rove at Tetere, 763 00:45:34,720 --> 00:45:37,920 at mapipigilan ang mga presong gumawa ng krimen sa pagkulong sa kanila, 764 00:45:38,000 --> 00:45:40,480 pero limitado ang budget ng mga bilangguan. 765 00:45:40,560 --> 00:45:42,960 At hangga't walang malaking pagbabago sa lipunan 766 00:45:43,040 --> 00:45:44,600 sa labas ng bilangguang ito, 767 00:45:44,680 --> 00:45:49,480 mananatiling malaking hamon ang pagreporma sa karamihan sa mga bilanggo rito. 768 00:46:21,880 --> 00:46:26,880 Tagapagsalin ng subtitle: John Vincent Lunas Pernia