1
00:00:06,480 --> 00:00:08,240
SERIAL NETFLIX
2
00:00:08,320 --> 00:00:11,880
Więzienie Zenica w Bośni i Hercegowinie.
3
00:00:12,680 --> 00:00:16,720
Pokomunistyczne, rozpadające się
więzienie o zaostrzonym rygorze.
4
00:00:16,800 --> 00:00:19,400
- Strzelałeś do wielu ludzi?
- Tak.
5
00:00:19,480 --> 00:00:21,480
Wielu. Nie mam z tym problemu.
6
00:00:22,720 --> 00:00:26,640
W kraju dręczonym przez mafię
i przestępczość zorganizowaną
7
00:00:26,720 --> 00:00:30,720
to więzienie jest domem
mieszanki bardzo niebezpiecznych ludzi.
8
00:00:30,800 --> 00:00:33,640
Uwielbiałem się bić. Miałem to we krwi.
9
00:00:34,240 --> 00:00:39,560
Od handlarzy bronią, przez szefów gangów,
aż po brutalnych morderców.
10
00:00:39,640 --> 00:00:44,440
Poniekąd jestem mordercą.
Ale my też mamy serca.
11
00:00:45,640 --> 00:00:51,200
Spędzę tydzień w tym 130-letnim więzieniu,
12
00:00:51,280 --> 00:00:54,080
ale to nie mój pierwszy raz za kratkami.
13
00:00:54,880 --> 00:00:56,880
Nazywam się Raphael Rowe.
14
00:00:56,960 --> 00:01:00,840
W Wielkiej Brytanii skazano mnie
za morderstwo, którego nie popełniłem.
15
00:01:00,920 --> 00:01:03,440
Dostałem wyrok dożywocia.
16
00:01:04,280 --> 00:01:07,160
Oczyszczenie z zarzutów zajęło mi 12 lat.
17
00:01:08,240 --> 00:01:13,520
Teraz podróżuję po świecie,
by zobaczyć, jak naprawdę wygląda życie
18
00:01:13,600 --> 00:01:16,440
w najcięższych więzieniach świata.
19
00:01:29,480 --> 00:01:31,560
Bośnia, Europa Środkowa.
20
00:01:32,520 --> 00:01:36,560
Mniej niż 30 lat temu
to miejsce było polem bitwy.
21
00:01:37,520 --> 00:01:39,840
Wszędzie w Bośni
22
00:01:39,920 --> 00:01:43,280
widać elementy przypominające
o okropnym konflikcie,
23
00:01:43,360 --> 00:01:44,720
który się tu rozegrał.
24
00:01:44,800 --> 00:01:47,200
Choćby te dziury po kulach snajpera.
25
00:01:51,680 --> 00:01:55,200
Po upadku socjalistycznej Jugosławii
26
00:01:55,280 --> 00:01:57,160
Bośnia ogłosiła niepodległość,
27
00:01:58,040 --> 00:02:00,400
co dało początek brutalnemu konfliktowi,
28
00:02:00,480 --> 00:02:03,360
który przyciągnął bojowników
z całego regionu.
29
00:02:07,400 --> 00:02:10,760
Ponad 200 000 osób zginęło w walkach,
30
00:02:10,840 --> 00:02:13,560
masakrach i czystkach etnicznych.
31
00:02:15,320 --> 00:02:17,560
Kraj opuściły dwa miliony mieszkańców.
32
00:02:22,280 --> 00:02:24,760
Chaotyczny okres powojenny
33
00:02:25,560 --> 00:02:28,280
pozwolił wejść tu grupom mafijnym.
34
00:02:30,880 --> 00:02:34,240
Po wojnie
przyszły bieda i brak stabilizacji,
35
00:02:34,320 --> 00:02:37,720
w których mogła się rozwijać
przestępczość zorganizowana.
36
00:02:37,800 --> 00:02:41,920
To spowodowało, że ten kraj
ma jeden z większych w Europie problemów
37
00:02:42,000 --> 00:02:45,160
z handlem bronią, narkotykami i ludźmi.
38
00:02:47,000 --> 00:02:50,160
Dziś Bośnia jest blisko Rosji
39
00:02:50,240 --> 00:02:54,080
jako jeden z najgorszych krajów
dla przestępczości zorganizowanej.
40
00:02:56,320 --> 00:03:01,920
Wielu niebezpiecznych przestępców
ląduje po złapaniu w więzieniu Zenica.
41
00:03:03,920 --> 00:03:06,680
Tam spędzę najbliższy tydzień.
42
00:03:09,560 --> 00:03:11,240
Wojna niszczy życia.
43
00:03:11,320 --> 00:03:15,200
Daje grunt dla brutalności
i poważnej przestępczości.
44
00:03:15,280 --> 00:03:17,320
W więzieniu, do którego jadę,
45
00:03:17,400 --> 00:03:21,840
trzymani są jedni z najważniejszych
członków przestępczości zorganizowanej.
46
00:03:22,440 --> 00:03:25,160
Ci ludzie są znani
47
00:03:25,240 --> 00:03:27,720
ze skrajnej agresji i zastraszania.
48
00:03:27,800 --> 00:03:32,000
Nie wiem, czego mam się spodziewać,
a dojedziemy już niebawem.
49
00:03:36,880 --> 00:03:41,520
Więzienie o zaostrzonym rygorze Zenica
ma straszną reputację.
50
00:03:42,600 --> 00:03:44,200
Po wojnie w Bośni
51
00:03:44,280 --> 00:03:47,160
prawa człowieka
były tu powszechnie łamane.
52
00:03:47,240 --> 00:03:48,960
Dochodziło nawet do tortur.
53
00:03:50,200 --> 00:03:52,760
Mam nadzieję,
że będą mnie dobrze traktować.
54
00:03:54,400 --> 00:03:58,000
DZIEŃ PIERWSZY
55
00:04:03,000 --> 00:04:07,200
Obróć się do ściany. Ręce do góry.
56
00:04:07,280 --> 00:04:08,720
Przeszukam cię,
57
00:04:08,800 --> 00:04:12,280
żeby sprawdzić,
czy nie masz przy sobie nic zakazanego.
58
00:04:13,960 --> 00:04:16,440
Opuść ręce. Obróć się.
59
00:04:16,960 --> 00:04:17,920
Możemy wejść.
60
00:04:19,960 --> 00:04:23,600
Musisz się rozebrać do przeszukania.
61
00:04:23,680 --> 00:04:24,800
Otwórz usta.
62
00:04:26,160 --> 00:04:27,680
Język do góry i na dół.
63
00:04:28,720 --> 00:04:31,080
Spójrz w lewo. Spójrz w prawo.
64
00:04:33,360 --> 00:04:34,600
Zdejmij bieliznę.
65
00:04:36,000 --> 00:04:39,680
Wiele razy przeszukiwano mnie w więzieniu,
66
00:04:39,760 --> 00:04:42,440
ale rzadko w tak upokarzający sposób.
67
00:04:42,520 --> 00:04:44,960
Unieś genitalia.
68
00:04:46,640 --> 00:04:48,400
Dobrze, obróć się.
69
00:04:51,240 --> 00:04:52,160
Kucnij.
70
00:04:53,960 --> 00:04:54,840
Kaszlnij.
71
00:04:56,480 --> 00:04:57,320
Dobrze.
72
00:05:00,720 --> 00:05:01,680
Wejdź tam.
73
00:05:03,080 --> 00:05:04,240
Stań przy ścianie.
74
00:05:05,440 --> 00:05:07,720
To był bardzo dokładny proces.
75
00:05:07,800 --> 00:05:10,480
Rozebrali mnie, sprawdzali pod jajami,
76
00:05:10,560 --> 00:05:12,440
musiałem kucać i kaszleć.
77
00:05:13,040 --> 00:05:16,800
Bardzo dokładnie upewniają się,
78
00:05:16,880 --> 00:05:19,200
że więźniowie, którzy tu przychodzą,
79
00:05:19,280 --> 00:05:21,440
nie wnoszą kontrabandy.
80
00:05:24,960 --> 00:05:25,960
Stój.
81
00:05:26,760 --> 00:05:28,320
Stój tu.
82
00:05:28,400 --> 00:05:30,400
Załóż spodnie i koszulkę.
83
00:05:31,440 --> 00:05:33,960
Jednakowe stroje dla więźniów
84
00:05:34,040 --> 00:05:37,840
to sposób na pokazanie,
że tu trzeba słuchać zasad.
85
00:05:39,320 --> 00:05:43,240
Nie są to najcieplejsze ciuchy,
ale za to mam swój uniform.
86
00:05:43,320 --> 00:05:44,640
Chodź ze mną.
87
00:05:50,520 --> 00:05:51,520
A budynki?
88
00:05:52,280 --> 00:05:54,760
Dwa wyglądają na nowe,
89
00:05:55,720 --> 00:05:56,760
ale większość…
90
00:05:58,560 --> 00:05:59,840
to miejsce się sypie.
91
00:06:02,400 --> 00:06:03,960
Idę na blok,
92
00:06:04,040 --> 00:06:05,760
gdzie poznam współwięźniów
93
00:06:05,840 --> 00:06:07,160
po raz pierwszy.
94
00:06:07,240 --> 00:06:09,000
- Prosto.
- Serce mi wali.
95
00:06:18,200 --> 00:06:20,760
Na tym skrzydle
siedzą agresywni więźniowie
96
00:06:20,840 --> 00:06:24,840
skazani za broń,
narkotyki i handel ludźmi.
97
00:06:24,920 --> 00:06:28,560
To jest nowy.
98
00:06:30,400 --> 00:06:34,400
Mogę dzielić celę
z bossami mafii albo mordercami.
99
00:06:39,360 --> 00:06:40,520
Zdejmij buty.
100
00:06:43,360 --> 00:06:44,400
Wchodź.
101
00:06:45,200 --> 00:06:47,480
- Dobra. To moje?
- Tak.
102
00:06:48,320 --> 00:06:50,520
- Elvis.
- Raphael.
103
00:06:50,600 --> 00:06:51,560
Raphael.
104
00:06:52,280 --> 00:06:53,280
Miło mi.
105
00:06:55,360 --> 00:06:58,760
Raz, dwa, trzy, cztery, pięć.
Jest nas tu sześciu?
106
00:06:58,840 --> 00:07:01,200
Pięciu, tak.
107
00:07:01,280 --> 00:07:02,200
Z tobą.
108
00:07:02,280 --> 00:07:04,000
Czterech plus ja, pięciu.
109
00:07:04,720 --> 00:07:06,200
- Tak.
- Dobra.
110
00:07:06,280 --> 00:07:08,240
Pościel łóżko.
111
00:07:10,200 --> 00:07:11,760
Natychmiast pościel łóżko!
112
00:07:13,360 --> 00:07:14,720
- Dobra.
- Patrz.
113
00:07:16,000 --> 00:07:18,080
- Tak ma wyglądać.
- Jasne.
114
00:07:18,160 --> 00:07:19,360
Trzymaj tutaj.
115
00:07:24,480 --> 00:07:27,000
- Też jesteś w tej celi?
- Tak.
116
00:07:27,080 --> 00:07:28,680
- Raphael.
- Eldin.
117
00:07:28,760 --> 00:07:30,600
Nie gadaj tyle, jak ścielimy!
118
00:07:32,760 --> 00:07:33,760
Pod spód.
119
00:07:35,560 --> 00:07:36,560
Weź to.
120
00:07:40,800 --> 00:07:41,800
Poduszka.
121
00:07:42,480 --> 00:07:43,480
Zrobione.
122
00:07:44,880 --> 00:07:46,240
Dzięki za pomoc, Elvis.
123
00:07:46,320 --> 00:07:48,240
Masz papierosy? Palisz?
124
00:07:48,320 --> 00:07:49,520
Nie.
125
00:07:51,320 --> 00:07:52,320
Masz cokolwiek?
126
00:07:53,000 --> 00:07:53,840
Nie.
127
00:07:58,120 --> 00:07:59,280
Co to za kamizelka?
128
00:07:59,800 --> 00:08:03,480
Podoba ci się mój ocieplacz?
129
00:08:03,560 --> 00:08:05,280
Mam ją z ciebie zdjąć?
130
00:08:08,520 --> 00:08:10,840
To nie jest przyjazne przywitanie.
131
00:08:11,720 --> 00:08:13,600
Lubisz myć szyby?
132
00:08:15,120 --> 00:08:16,560
- Takie?
- Tak.
133
00:08:16,640 --> 00:08:18,320
Daj mu gazetę.
134
00:08:21,480 --> 00:08:22,840
I butelka.
135
00:08:24,680 --> 00:08:26,200
Tu ma być czysto.
136
00:08:27,480 --> 00:08:29,320
Jakiś problem? No już!
137
00:08:30,520 --> 00:08:31,480
Dobra.
138
00:08:35,960 --> 00:08:38,240
Mam wrażenie, że każesz mi to robić
139
00:08:39,680 --> 00:08:41,480
nie dlatego, że to konieczne,
140
00:08:41,560 --> 00:08:43,360
ale dlatego, że masz ochotę.
141
00:08:43,440 --> 00:08:45,520
Masz się słuchać.
142
00:08:46,600 --> 00:08:47,880
To więzienie.
143
00:08:49,400 --> 00:08:50,800
Nie przedszkole.
144
00:08:51,400 --> 00:08:52,400
Oczywiście.
145
00:08:52,920 --> 00:08:57,040
Wszystkie cele przy tym korytarzu
są takie same?
146
00:08:57,120 --> 00:08:59,880
Nie machaj rękoma, gdy do mnie mówisz.
147
00:09:02,040 --> 00:09:05,920
Gestykuluję, gdy mówię.
148
00:09:06,440 --> 00:09:08,720
Nie pozwalam na to przy mnie.
149
00:09:11,720 --> 00:09:12,760
Za co siedzisz?
150
00:09:14,160 --> 00:09:16,400
Zabójstwo i przestępczość zorganizowana.
151
00:09:17,160 --> 00:09:19,120
Jesteś szefem grupy przestępczej?
152
00:09:19,840 --> 00:09:20,840
Tak.
153
00:09:21,720 --> 00:09:24,880
Lubisz ten tytuł? Wydajesz się uśmiechać.
154
00:09:27,800 --> 00:09:31,480
Jeden ze współwięźniów
przybył mi na ratunek.
155
00:09:32,000 --> 00:09:34,360
Znam angielski, jeśli będzie ci łatwiej,
156
00:09:34,440 --> 00:09:36,400
chodź i mów do mnie.
157
00:09:36,480 --> 00:09:38,400
Nie pamiętam twojego imienia.
158
00:09:38,480 --> 00:09:39,720
Eldin.
159
00:09:39,800 --> 00:09:41,880
- Dobrze wymawiam?
- Tak.
160
00:09:41,960 --> 00:09:42,880
Dobra.
161
00:09:43,440 --> 00:09:45,480
On siedzi z nami, to Muharem.
162
00:09:45,560 --> 00:09:47,480
- Kolejny, cześć.
- Cześć.
163
00:09:48,520 --> 00:09:49,840
- Harem.
- Muharem.
164
00:09:49,920 --> 00:09:52,560
Muharem, miło mi.
165
00:09:52,640 --> 00:09:53,960
Za co siedzisz?
166
00:09:54,480 --> 00:09:58,200
Oszustwo, pranie pieniędzy
i handel bronią.
167
00:09:58,800 --> 00:10:00,600
Zacząłem pracę dla EUPM,
168
00:10:00,680 --> 00:10:02,400
to europejska policja.
169
00:10:02,480 --> 00:10:07,080
Trzy i pół tygodnia przed ślubem
pijany kierowca zabił moją żonę.
170
00:10:08,520 --> 00:10:10,000
Moje życie się odmieniło.
171
00:10:10,080 --> 00:10:12,120
Nie chciałem już być w policji.
172
00:10:12,200 --> 00:10:14,680
Chciałem być przestępcą, grać w kasynie,
173
00:10:14,760 --> 00:10:17,400
kraść i sprzedawać broń.
174
00:10:17,480 --> 00:10:19,040
Dlatego tu jestem.
175
00:10:19,720 --> 00:10:21,520
To twoja pierwsza odsiadka?
176
00:10:21,600 --> 00:10:25,520
- Nie. Siedziałem też w 2011.
- Jak długo?
177
00:10:26,160 --> 00:10:28,840
Półtora roku za noszenie broni.
178
00:10:28,920 --> 00:10:31,120
Automat, uzi.
179
00:10:31,200 --> 00:10:33,120
Po co ci taka broń?
180
00:10:33,880 --> 00:10:35,920
Nie umiem tego wyjaśnić.
181
00:10:40,280 --> 00:10:42,800
Eldin zaoferował, że mnie oprowadzi.
182
00:10:43,760 --> 00:10:46,080
Tu wszyscy palą.
183
00:10:46,160 --> 00:10:49,600
Gramy w szachy i czytamy gazety.
Codziennie dostajemy nowe.
184
00:10:49,680 --> 00:10:51,680
Tu jest łazienka.
185
00:10:51,760 --> 00:10:53,000
Czuję.
186
00:10:53,080 --> 00:10:55,680
- Pewnie jesteś już odporny.
- To prysznic.
187
00:10:55,760 --> 00:10:58,440
- Jasne.
- To są toalety.
188
00:10:58,520 --> 00:10:59,360
Dobra.
189
00:11:00,160 --> 00:11:02,600
Czuję bardzo silny zapach.
190
00:11:02,680 --> 00:11:05,320
To przez dziurę w ścianie,
191
00:11:05,400 --> 00:11:06,600
tu cieknie woda.
192
00:11:06,680 --> 00:11:09,720
Nic z tym nie zrobimy, to stary budynek.
193
00:11:09,800 --> 00:11:11,480
Cztery zlewy z wodą.
194
00:11:11,560 --> 00:11:14,840
- Ciepła i zimna woda?
- Codziennie jest ciepła woda.
195
00:11:14,920 --> 00:11:17,760
Kto jest odpowiedzialny za sprzątanie?
196
00:11:17,840 --> 00:11:19,760
Codziennie ktoś inny.
197
00:11:20,360 --> 00:11:24,040
Sprzątanie nie sprawi,
że to miejsce będzie przyjemne.
198
00:11:24,120 --> 00:11:27,000
Wszystko wyciągnięte z XIX wieku.
199
00:11:27,080 --> 00:11:30,040
Jak często ćwiczycie na zewnątrz?
200
00:11:30,120 --> 00:11:33,640
Dwie godziny na spacer
i dwie godziny na trening na siłowni.
201
00:11:33,720 --> 00:11:36,760
- Dobra.
- Rano i po południu.
202
00:11:38,800 --> 00:11:42,360
Co ciekawe, w tej części więzienia
203
00:11:42,440 --> 00:11:46,360
nawet agresywni przestępcy
nie śpią w nocy za zamkniętymi drzwiami.
204
00:11:47,000 --> 00:11:49,720
Mogą swobodnie się przemieszczać.
205
00:11:50,280 --> 00:11:51,960
To jedyne zamknięte drzwi.
206
00:11:52,920 --> 00:11:56,160
O 19.00 zamykają te drzwi,
207
00:11:56,240 --> 00:11:58,880
a wy jesteście zostawieni sami sobie?
208
00:11:58,960 --> 00:12:02,440
- Tak.
- To raczej luźne zasady, prawda?
209
00:12:02,520 --> 00:12:05,720
Nie czuję się tu zamknięty.
210
00:12:07,360 --> 00:12:09,760
Musicie sobie wszyscy ufać.
211
00:12:09,840 --> 00:12:11,760
Ludzie myślą: „To więźniowie.
212
00:12:11,840 --> 00:12:14,400
Są niebezpieczni, bezlitośni i agresywni.
213
00:12:14,480 --> 00:12:18,160
Jak można im dawać tyle wolności?
Na pewno cały czas się biją”.
214
00:12:18,240 --> 00:12:21,560
- Nie twierdzę, że bójki się nie zdarzają.
- Jasne.
215
00:12:21,640 --> 00:12:25,320
Miesiąc temu wdałem się w bójkę
i odseparowali mnie na 15 dni.
216
00:12:25,400 --> 00:12:26,400
O co poszło?
217
00:12:27,240 --> 00:12:30,040
O głupotę.
Chodziło o pilota do telewizora.
218
00:12:31,320 --> 00:12:35,120
- Więc straciłeś 15 dni.
- Tak.
219
00:12:38,000 --> 00:12:40,440
W celi chcę spróbować
220
00:12:40,520 --> 00:12:44,440
nawiązać lepszą relację
z budzącym grozę Elvisem,
221
00:12:45,000 --> 00:12:47,000
więc siadamy do rozmowy.
222
00:12:47,080 --> 00:12:49,240
To nie jest twoja pierwsza odsiadka.
223
00:12:49,320 --> 00:12:50,320
Nie.
224
00:12:51,160 --> 00:12:52,080
Czwarta.
225
00:12:52,600 --> 00:12:54,200
- Cztery razy.
- Tak.
226
00:12:55,200 --> 00:12:59,320
Ile lat życia spędziłeś w więzieniu?
227
00:13:00,120 --> 00:13:03,160
Jakieś 13 lat.
228
00:13:03,920 --> 00:13:08,960
Byłeś szefem siatki przestępczej.
229
00:13:09,040 --> 00:13:12,320
Czym się zajmowaliście?
230
00:13:12,400 --> 00:13:15,920
Kradzieże, pobicia.
231
00:13:16,000 --> 00:13:17,160
Różne rzeczy.
232
00:13:17,240 --> 00:13:19,640
Jeśli ktoś zlecał podpalenie auta,
233
00:13:20,400 --> 00:13:22,640
wysyłałem dwóch albo trzech gości.
234
00:13:23,160 --> 00:13:24,480
Zwykła transakcja.
235
00:13:24,560 --> 00:13:28,520
Ktoś ci przeszkadza,
więc prosisz, żebym go skrzywdził.
236
00:13:29,120 --> 00:13:31,480
Podpalam auto albo dom,
237
00:13:32,480 --> 00:13:33,920
żeby go zniszczyć.
238
00:13:34,760 --> 00:13:36,800
Dużo zarabiałeś na przestępstwach?
239
00:13:37,440 --> 00:13:39,040
Miałem mnóstwo rzeczy.
240
00:13:39,120 --> 00:13:41,600
Pieniądze, dobre auta,
241
00:13:42,280 --> 00:13:45,680
dużo broni, mnóstwo narkotyków.
242
00:13:46,200 --> 00:13:48,200
I mnóstwo kobiet wokół.
243
00:13:49,680 --> 00:13:51,360
Strzelałeś do wielu osób?
244
00:13:52,120 --> 00:13:53,120
Bardzo wielu.
245
00:13:53,960 --> 00:13:55,720
- Bardzo wielu?
- Tak.
246
00:13:59,680 --> 00:14:01,440
Czemu cię to bawi?
247
00:14:02,200 --> 00:14:07,800
Śmieję się,
bo dla mnie to nic niezwykłego.
248
00:14:07,880 --> 00:14:09,200
Nie przeszkadza mi to.
249
00:14:12,600 --> 00:14:14,720
Żałujesz czegokolwiek?
250
00:14:16,680 --> 00:14:17,920
Czy żałuję?
251
00:14:19,400 --> 00:14:26,160
Tak, kiedyś przy okazji napadu
doszło do morderstwa.
252
00:14:26,240 --> 00:14:28,440
Ten człowiek nie powinien był zginąć.
253
00:14:29,160 --> 00:14:30,640
Jest mi go szkoda.
254
00:14:37,640 --> 00:14:41,000
Wchodząc do celi,
nie wiedziałem, czego się spodziewać.
255
00:14:41,080 --> 00:14:44,960
Spotkanie Elvisa i reszty współwięźniów
było onieśmielające.
256
00:14:45,040 --> 00:14:50,240
Był szefem grupy przestępczej,
kontrolował ludzi i nimi manipulował.
257
00:14:50,880 --> 00:14:52,640
Wydaje się być niestabilny.
258
00:14:53,120 --> 00:14:56,000
Parę razy myślałem, że się na mnie rzuci.
259
00:14:56,080 --> 00:14:59,840
Uznałem, że jak zaatakuje gardło,
spróbuję oddać prawą ręką.
260
00:15:00,560 --> 00:15:05,920
To mentalność niezbędna do przetrwania
jeśli nie znasz ludzi, z którymi siedzisz.
261
00:15:09,280 --> 00:15:12,640
Dowiedziałem się, że wielu więźniów
262
00:15:12,720 --> 00:15:15,920
to weterani
brutalnych mafijnych przestępstw.
263
00:15:18,480 --> 00:15:22,040
Chcę się dowiedzieć,
czy to więzienie robi cokolwiek,
264
00:15:22,120 --> 00:15:24,960
żeby zmienić tych przestępców.
265
00:15:34,000 --> 00:15:37,920
DZIEŃ DRUGI
266
00:15:42,880 --> 00:15:45,560
Mój pierwszy poranek w więzieniu Zenica.
267
00:15:45,640 --> 00:15:48,720
Elvis wyszedł do pracy o 5.00,
268
00:15:48,800 --> 00:15:52,760
więc zostałem z Eldinem i Muharemem.
269
00:15:56,240 --> 00:15:57,400
Raport.
270
00:15:58,240 --> 00:16:00,120
- Liczenie?
- Tak.
271
00:16:01,120 --> 00:16:03,280
Codziennie o 7.30
272
00:16:03,360 --> 00:16:06,560
alarm wzywa więźniów na liczenie.
273
00:16:14,640 --> 00:16:16,240
- Koniec.
- I tyle?
274
00:16:16,320 --> 00:16:17,240
Możemy iść.
275
00:16:18,720 --> 00:16:20,600
Chyba nawet nie policzył.
276
00:16:20,680 --> 00:16:23,560
Niektórzy poszli do pracy o 5.00.
277
00:16:23,640 --> 00:16:24,760
Ich odhaczył.
278
00:16:24,840 --> 00:16:28,040
Wie, ile osób jest tutaj,
279
00:16:28,120 --> 00:16:30,480
a kto jest gdzieś indziej.
280
00:16:30,560 --> 00:16:32,520
Pracujesz? Idziesz dziś do pracy?
281
00:16:32,600 --> 00:16:37,040
Nie mogę, już ci mówiłem.
Dwa tygodnie temu wziąłem udział w bójce.
282
00:16:37,120 --> 00:16:40,480
- Karzą cię?
- Tak. Jestem w grupie C.
283
00:16:40,560 --> 00:16:43,360
Jesteś więźniem niższej kategorii.
284
00:16:43,440 --> 00:16:46,600
Do pracy będę mógł wrócić
dopiero za cztery miesiące.
285
00:16:46,680 --> 00:16:49,400
Wtedy wrócę do pozytywnych rzeczy.
286
00:16:49,480 --> 00:16:50,840
- A cztery…
- Tak.
287
00:16:50,920 --> 00:16:53,960
- Twój wyrok to cztery miesiące.
- Taka kara.
288
00:16:54,040 --> 00:16:57,640
- I to za bójkę.
- Tak. Plus 15 dni w izolatce.
289
00:16:58,520 --> 00:17:04,520
Wiem z nieprzyjemnego doświadczenia,
że 15 dni w izolatce to ciężka sprawa.
290
00:17:07,040 --> 00:17:12,320
Kara za złamanie zasad
jest tu surowa i natychmiastowa.
291
00:17:16,600 --> 00:17:21,240
Ale jestem nowym więźniem,
mam czyste konto i komplet przywilejów,
292
00:17:21,320 --> 00:17:22,960
więc mogę pracować.
293
00:17:23,960 --> 00:17:25,240
- Tu?
- Tak.
294
00:17:26,480 --> 00:17:29,080
Zgłaszam się do kuchni.
295
00:17:29,160 --> 00:17:31,600
- Mam to zrobić?
- Tak. Z każdej strony.
296
00:17:31,680 --> 00:17:33,600
- Też mówisz po angielsku?
- Tak.
297
00:17:33,680 --> 00:17:34,920
Dobrze.
298
00:17:36,000 --> 00:17:37,800
- Ty to ugotowałeś?
- Tak.
299
00:17:37,880 --> 00:17:38,880
O tak, widzisz?
300
00:17:40,680 --> 00:17:43,080
- Będzie szybciej.
- Jasne.
301
00:17:44,560 --> 00:17:46,520
Będą nas winić, jeśli…
302
00:17:46,600 --> 00:17:51,600
Nie jestem zachwycony,
że jest tu mój współlokator Elvis.
303
00:17:54,600 --> 00:17:57,600
Źle to robisz. Rób to o tak.
304
00:17:57,680 --> 00:17:59,360
On kazał to robić inaczej.
305
00:17:59,440 --> 00:18:01,640
- Ty chcesz to robić tak.
- Właśnie.
306
00:18:03,920 --> 00:18:05,120
Zdecydujcie się.
307
00:18:07,080 --> 00:18:11,520
Elvis odsiedział siedem lat
z dwudziestoletniego wyroku.
308
00:18:11,600 --> 00:18:13,640
Roztacza złowieszczą aurę,
309
00:18:13,720 --> 00:18:16,680
ale wygląda na to,
że przywykł do ciężkiej pracy.
310
00:18:17,200 --> 00:18:20,120
Dziś jest też odrobinę bardziej przyjazny.
311
00:18:23,240 --> 00:18:25,840
Opróżniamy je. Przynieś to tutaj.
312
00:18:28,360 --> 00:18:30,120
Wezmę najlżejszą.
313
00:18:30,200 --> 00:18:34,320
Przynieś też tę drugą.
314
00:18:34,400 --> 00:18:36,840
Myślałem, że mam lekką robotę,
315
00:18:36,920 --> 00:18:38,920
a tu muszę dźwigać.
316
00:18:40,720 --> 00:18:41,960
Cholera, ciężkie.
317
00:18:43,200 --> 00:18:45,400
Jesteś tu od 5.00?
318
00:18:45,480 --> 00:18:47,600
Tak. Siedzę tu od 5.00 do 12.00.
319
00:18:48,320 --> 00:18:50,280
Płacą ci za tę pracę?
320
00:18:51,040 --> 00:18:52,040
Tak.
321
00:18:52,720 --> 00:18:54,680
Dostaję 100 euro miesięcznie.
322
00:18:54,760 --> 00:18:57,880
Taka pensja wystarcza w więzieniu
na przyzwoite życie.
323
00:18:58,560 --> 00:19:02,960
Możemy kupować owoce,
324
00:19:03,040 --> 00:19:06,320
pastę do zębów i wszystko,
czego potrzebujemy.
325
00:19:06,400 --> 00:19:08,440
Czemu lubisz tu pracować?
326
00:19:09,160 --> 00:19:11,320
Chcę się nauczyć gotować.
327
00:19:11,960 --> 00:19:12,800
Po co?
328
00:19:12,880 --> 00:19:17,280
Może po wyjściu zostanę kucharzem.
329
00:19:17,760 --> 00:19:20,880
Spora zmiana stylu życia.
330
00:19:20,960 --> 00:19:23,480
Spróbuję, może się uda.
331
00:19:26,720 --> 00:19:29,400
Myślałem, że zastanę cię tu
z nogami na stole
332
00:19:29,480 --> 00:19:31,760
wydającego innym polecenia.
333
00:19:31,840 --> 00:19:35,840
Zaskoczyłeś mnie, Elvis.
Naprawdę pracujesz.
334
00:19:35,920 --> 00:19:39,240
Teraz myślę inaczej niż kiedyś.
335
00:19:39,320 --> 00:19:42,440
Mój umysł i moje myśli są zdrowsze.
336
00:19:42,960 --> 00:19:47,560
Tu przyzwyczaiłem się do pracy,
bo nigdy nie miałem uczciwej roboty.
337
00:19:49,720 --> 00:19:53,800
Bardzo się zmieniłem.
Nie jestem już tym samym człowiekiem.
338
00:19:58,680 --> 00:20:02,960
Dowiedziałem się, jak wszystko tu działa,
339
00:20:03,040 --> 00:20:05,760
ale poznałem też Elvisa.
340
00:20:05,840 --> 00:20:06,840
To fascynujące.
341
00:20:07,880 --> 00:20:12,480
Wierzy, że ta praca
zmieniła jego osobowość i charakter.
342
00:20:13,960 --> 00:20:17,240
Ale ma też drugą stronę,
roztacza złowieszczą aurę,
343
00:20:17,320 --> 00:20:19,560
którą przy nim wyczuwam.
344
00:20:20,080 --> 00:20:23,200
Ale na pewno ciężko pracuje,
to go inspiruje.
345
00:20:23,280 --> 00:20:24,760
To coś pozytywnego.
346
00:20:26,480 --> 00:20:28,560
Skończyłem zmianę w kuchni.
347
00:20:30,600 --> 00:20:35,080
Dobrze zachowujący się więźniowie jak ja
348
00:20:35,160 --> 00:20:37,480
mogą spędzać czas na świeżym powietrzu.
349
00:20:39,520 --> 00:20:43,640
Codziennie możemy trochę poćwiczyć
i właśnie to zamierzam teraz zrobić.
350
00:20:46,560 --> 00:20:48,720
Mają boisko do koszykówki
351
00:20:48,800 --> 00:20:50,400
i do piłki nożnej.
352
00:20:51,160 --> 00:20:53,360
Do tego siłownia za ogrodzeniem.
353
00:20:54,320 --> 00:20:57,360
Widzę chyba stare zardzewiałe ciężary.
354
00:20:58,680 --> 00:21:00,360
Sprzęt jest trochę stary,
355
00:21:00,440 --> 00:21:02,720
ale lepsze to niż nic.
356
00:21:07,400 --> 00:21:08,800
Jestem pod wrażeniem,
357
00:21:08,880 --> 00:21:12,280
bo więźniów zachęca się
do dobrego zachowania
358
00:21:12,360 --> 00:21:16,040
przez możliwość pracy w kuchni
albo ćwiczenia na siłowni.
359
00:21:16,880 --> 00:21:20,720
Mam wrażenie, że chcą zrobić coś,
360
00:21:20,800 --> 00:21:24,400
żeby ci ludzie mogli się zmienić.
361
00:21:35,880 --> 00:21:39,160
DZIEŃ TRZECI
362
00:21:40,280 --> 00:21:43,320
To mój trzeci dzień
w więzieniu Zenica w Bośni.
363
00:21:43,880 --> 00:21:47,200
Szukam Eldina,
mojego przyjaźniejszego współwięźnia,
364
00:21:47,280 --> 00:21:49,080
ale nie mogę go znaleźć.
365
00:21:51,400 --> 00:21:53,320
Przejdziemy się.
366
00:21:53,400 --> 00:21:55,080
Jeden ze strażników mówi mi,
367
00:21:55,160 --> 00:21:57,120
gdzie mogę go znaleźć.
368
00:21:58,040 --> 00:21:59,920
Poznałem Eldina parę dni temu,
369
00:22:00,000 --> 00:22:02,440
a on znowu wpakował się w kłopoty.
370
00:22:02,520 --> 00:22:04,720
Ten typ tak chyba ma.
371
00:22:05,440 --> 00:22:07,240
Siedzi w izolatce.
372
00:22:09,560 --> 00:22:14,160
Możesz liczyć na sporą dawkę wolności,
jeśli dobrze się zachowujesz,
373
00:22:14,240 --> 00:22:17,840
ale teraz zobaczę,
co się dzieje, gdy tego nie robisz.
374
00:22:17,920 --> 00:22:18,840
Jak się masz?
375
00:22:18,920 --> 00:22:21,560
Co się stało? Czemu tu wylądowałeś?
376
00:22:22,160 --> 00:22:25,280
Strażnik kazał mi wracać do celi,
377
00:22:25,360 --> 00:22:27,280
a ja nie wykonałem rozkazu,
378
00:22:27,360 --> 00:22:29,400
powiedziałem, że nie wejdę.
379
00:22:29,480 --> 00:22:31,520
Pokłóciliśmy się,
380
00:22:31,600 --> 00:22:35,160
więc mnie skuł
i z powrotem wrzucił do izolatki.
381
00:22:35,240 --> 00:22:37,720
Jestem pyskaty, lubię mówić.
382
00:22:37,800 --> 00:22:39,520
Mówię szybciej, niż myślę.
383
00:22:40,240 --> 00:22:45,320
Czternasty pobyt w izolatce
na przestrzeni sześciu lat.
384
00:22:45,960 --> 00:22:50,800
Przez swoje słowa
dostał kolejnych 15 dni na osobności.
385
00:22:50,880 --> 00:22:53,640
Surowa cela, prawda?
386
00:22:53,720 --> 00:22:55,360
Masz tu krzesło i stolik,
387
00:22:55,440 --> 00:22:57,920
a do tego kawał betonu z materacem.
388
00:22:58,000 --> 00:23:02,840
To wszystko.
Dwie poduszki, dwa koce i materac.
389
00:23:03,520 --> 00:23:08,120
Żadnych papierosów, jedzenia, gazety.
Nic tu nie można robić.
390
00:23:08,200 --> 00:23:12,840
Spędzasz tu 23 godziny,
jedną godzinę spacerujesz na zewnątrz.
391
00:23:12,920 --> 00:23:16,320
To twój 14. raz,
więc system ewidentnie nie działa.
392
00:23:16,400 --> 00:23:20,480
- Przynajmniej na ciebie.
- Idzie tu zwariować, mówię poważnie.
393
00:23:22,160 --> 00:23:25,040
To pogarsza sprawę, robię się wkurzony.
394
00:23:25,120 --> 00:23:28,720
Gdy wychodzę,
jestem na wszystkich wkurzony.
395
00:23:28,800 --> 00:23:32,200
Potem znowu robię głupoty
i ląduję w izolatce.
396
00:23:32,280 --> 00:23:35,000
Zamknijcie mnie i wyrzućcie klucz.
397
00:23:35,560 --> 00:23:38,400
Będę się zachowywał przez 20 dni,
może miesiąc,
398
00:23:39,120 --> 00:23:41,760
ale potem coś mi się przestawia,
399
00:23:41,840 --> 00:23:45,200
a ja zachowuję się tak jak wcześniej.
400
00:23:45,280 --> 00:23:50,920
Powiedziałbyś, że twoje zachowanie
jest powiązane ze zdrowiem psychicznym?
401
00:23:51,000 --> 00:23:52,160
Przeżyłem wojnę.
402
00:23:52,240 --> 00:23:56,440
Miałem dziewięć lat,
gdy do domu weszli uzbrojeni ludzie
403
00:23:56,520 --> 00:24:00,560
i wzięli mnie z tatą
do obozu koncentracyjnego.
404
00:24:01,240 --> 00:24:04,160
To wpłynęło
na moje dzieciństwo i całą resztę.
405
00:24:04,720 --> 00:24:06,800
Ale nie chcę, żeby to była wymówka.
406
00:24:07,440 --> 00:24:11,120
Nie mogę zwalać na to wszystkich błędów.
407
00:24:11,200 --> 00:24:13,560
Ludzi spotykały gorsze rzeczy.
408
00:24:13,640 --> 00:24:16,400
Niektórzy tracili na wojnie całe rodziny.
409
00:24:16,480 --> 00:24:18,320
Chcę tylko, żebyś zrozumiał,
410
00:24:18,400 --> 00:24:20,320
co sprawiło, że zmieniłem się
411
00:24:20,400 --> 00:24:22,440
z pozytywnej w negatywną osobę.
412
00:24:22,520 --> 00:24:23,360
Rozumiem.
413
00:24:23,440 --> 00:24:27,160
Mam nadzieję, że od teraz
będziesz na wszystko patrzył inaczej.
414
00:24:27,240 --> 00:24:28,240
Jasna sprawa.
415
00:24:29,200 --> 00:24:31,560
- Miłego dnia.
- Trzymaj się.
416
00:24:31,640 --> 00:24:32,760
Będę.
417
00:24:34,280 --> 00:24:37,840
Dla kogoś,
kto przeżył taką traumę jak Eldin,
418
00:24:37,920 --> 00:24:41,120
izolatka raczej nie jest odpowiedzią.
419
00:24:42,680 --> 00:24:47,560
Muszę podkreślić,
jak bardzo źle wpływa na ludzi
420
00:24:47,640 --> 00:24:52,600
spędzenie długich dni z samymi sobą.
421
00:24:53,120 --> 00:24:57,640
Sam spędziłem w podobnej izolatce
długie miesiące.
422
00:24:58,400 --> 00:25:00,480
To nie zmienia człowieka,
423
00:25:01,280 --> 00:25:03,960
raczej pogłębia złość i frustrację.
424
00:25:04,640 --> 00:25:06,640
On też tak mówi.
425
00:25:18,800 --> 00:25:23,280
Chcę zrozumieć, jak strażnicy
usprawiedliwiają taką surowość.
426
00:25:28,880 --> 00:25:32,680
Borys Soko pracuje tu od 15 lat.
427
00:25:36,800 --> 00:25:39,480
Byłem w luźniejszym miejscu
428
00:25:39,560 --> 00:25:44,000
i w ciasnej przestrzeni,
w której są karani.
429
00:25:44,080 --> 00:25:46,400
Jaki jest tego cel?
430
00:25:47,720 --> 00:25:49,640
Celem takiego układu,
431
00:25:50,160 --> 00:25:56,640
w którym izoluje się więźniów
bezustannie sprzeciwiających się
432
00:25:56,720 --> 00:26:03,520
zasadom i regulaminowi,
433
00:26:04,160 --> 00:26:09,720
jest nauczenie osadzonych,
że tylko ich dobre zachowanie
434
00:26:10,360 --> 00:26:13,040
będzie skutkowało nagrodami.
435
00:26:13,800 --> 00:26:18,880
Sami muszą się tego nauczyć
podczas swojego pobytu tam.
436
00:26:19,400 --> 00:26:22,840
Dużo się zmieniło od czasu,
gdy zostałeś strażnikiem?
437
00:26:24,200 --> 00:26:27,640
Z perspektywy więźniów tak,
438
00:26:27,720 --> 00:26:32,600
jest im teraz łatwiej
odsiadywać swoje wyroki.
439
00:26:32,680 --> 00:26:37,760
Ale praca strażników
stała się trudniejsza.
440
00:26:38,360 --> 00:26:42,880
To wspólny wysiłek, chcemy pomóc więźniom,
441
00:26:42,960 --> 00:26:49,240
którzy popełnili przestępstwa na wolności,
442
00:26:49,320 --> 00:26:52,600
zresocjalizować się podczas pobytu tutaj
443
00:26:52,680 --> 00:26:55,240
i stać się praworządnymi obywatelami,
444
00:26:55,320 --> 00:26:57,800
którzy przestrzegają zasad społeczeństwa.
445
00:27:01,120 --> 00:27:05,240
Można uzasadniać
surową metodę kija i marchewki,
446
00:27:05,320 --> 00:27:08,120
jeśli ta
naprawdę pomaga więźniom się zmienić,
447
00:27:08,880 --> 00:27:12,880
ale mafiosi i recydywiści,
którzy tu siedzą,
448
00:27:12,960 --> 00:27:15,000
nie są łatwi w resocjalizacji.
449
00:27:24,960 --> 00:27:26,600
Następnego dnia
450
00:27:26,680 --> 00:27:30,040
podszedłem do mojego współwięźnia,
szefa gangu Elvisa.
451
00:27:31,840 --> 00:27:35,400
Lepiej się dogadujemy,
więc idę z nim na obiad.
452
00:27:38,080 --> 00:27:41,280
Każdy dostaje to samo,
czy można wybrać menu?
453
00:27:41,360 --> 00:27:42,360
Możesz wybrać.
454
00:27:44,320 --> 00:27:48,320
Niewiele miejsc
ma ciągle takie metalowe tacki.
455
00:27:48,400 --> 00:27:51,040
To bardzo niebezpieczna broń,
456
00:27:51,120 --> 00:27:53,040
ale tu ufa się więźniom,
457
00:27:53,120 --> 00:27:55,640
więc można im je wydawać.
458
00:27:55,720 --> 00:27:58,800
Nie widziałem ich od czasu mojej odsiadki.
459
00:28:01,240 --> 00:28:03,200
Chcę zrozumieć, czemu Elvis
460
00:28:03,280 --> 00:28:05,680
został gangsterem.
461
00:28:07,680 --> 00:28:08,680
To jest…
462
00:28:08,760 --> 00:28:10,440
- Brat.
- To twój brat.
463
00:28:10,520 --> 00:28:12,000
- Tak.
- Witaj.
464
00:28:12,080 --> 00:28:13,640
- Witam.
- Miło cię poznać.
465
00:28:14,400 --> 00:28:16,760
- Nazywam się Sami.
- Sami.
466
00:28:17,560 --> 00:28:22,680
Elvis i jego starszy brat Sami
byli w przestępczości zorganizowanej.
467
00:28:23,320 --> 00:28:27,800
Szukam podobieństwa,
ale już widzę, że jest przystojniejszy.
468
00:28:29,760 --> 00:28:34,360
Obaj odsiadują długie wyroki
za napady z bronią w ręku i morderstwa.
469
00:28:36,080 --> 00:28:38,720
Opowiedzcie mi o sobie
470
00:28:38,800 --> 00:28:40,440
i waszym dzieciństwie.
471
00:28:41,040 --> 00:28:44,640
- Było kiepsko, dorastaliśmy w biedzie.
- Byliśmy biedni.
472
00:28:46,360 --> 00:28:50,480
Tata walczył w armii Bośni i Hercegowiny,
był przez to niepełnosprawny.
473
00:28:51,000 --> 00:28:57,440
Jak sądzicie, czemu zajęliście się
przestępczością zorganizowaną?
474
00:28:57,520 --> 00:28:59,520
Głównie przez biedę.
475
00:28:59,600 --> 00:29:01,440
W kraju panowała wojna.
476
00:29:02,360 --> 00:29:07,600
Taty nie było stać na rzeczy,
których chcą lub potrzebują nastolatkowie.
477
00:29:08,440 --> 00:29:12,120
Postanowiliśmy sami się tym zająć.
478
00:29:12,200 --> 00:29:16,800
Pogubiliśmy się
i do dziś żałujemy konsekwencji.
479
00:29:16,880 --> 00:29:18,280
Jesz kiełbaski?
480
00:29:18,880 --> 00:29:20,760
- Nie.
- Ja tak.
481
00:29:22,720 --> 00:29:26,600
Myślałem, że mnie polubiłeś,
ale chodziło o moje jedzenie.
482
00:29:29,200 --> 00:29:30,200
Pijesz kawę?
483
00:29:31,040 --> 00:29:32,480
- Kawę? Tak.
- Tak.
484
00:29:32,560 --> 00:29:33,800
- Idziemy.
- Chodźmy.
485
00:29:35,080 --> 00:29:36,440
Idziemy na kawę.
486
00:29:37,040 --> 00:29:39,880
- Gorąca.
- Nie można jej pić byle gdzie.
487
00:29:39,960 --> 00:29:42,760
Każdy ma swoje miejsce do picia kawy
488
00:29:43,560 --> 00:29:45,080
i do jedzenia.
489
00:29:45,600 --> 00:29:48,680
To jest wasz kąt, wy tu pijecie kawę?
490
00:29:48,760 --> 00:29:49,640
Tak.
491
00:29:49,720 --> 00:29:50,880
Tu pijemy kawę.
492
00:29:52,240 --> 00:29:56,760
Mówiłeś o dołączeniu
do przestępczości zorganizowanej.
493
00:29:57,280 --> 00:30:00,200
Wytłumaczcie mi, z czym to się wiąże.
494
00:30:00,280 --> 00:30:03,960
Po wojnie
mieliśmy łatwy dostęp do wielu rzeczy.
495
00:30:04,040 --> 00:30:08,080
Na przykład do broni, zupełnie jak dziś.
496
00:30:08,160 --> 00:30:12,440
Dziś też znajdziesz broń za bezcen,
praktycznie jak prezent.
497
00:30:12,520 --> 00:30:14,360
- Łączyliśmy się w grupy.
- Tak.
498
00:30:14,880 --> 00:30:16,440
On miał swoją, ja swoją.
499
00:30:17,480 --> 00:30:20,240
Zastraszaliśmy ludzi,
żeby dla nas pracowali.
500
00:30:20,320 --> 00:30:23,240
Ciągle chcieliśmy więcej,
501
00:30:23,320 --> 00:30:27,040
więc dzień po dniu
pakowaliśmy się w to coraz dalej.
502
00:30:27,120 --> 00:30:30,080
Zawsze mieliśmy za mało. To chciwość.
503
00:30:32,040 --> 00:30:34,640
Sami, jak bardzo
zmieniłeś się w więzieniu?
504
00:30:35,280 --> 00:30:36,400
Naprawdę bardzo.
505
00:30:36,480 --> 00:30:38,840
Kiedyś byłem bardzo porywczy,
506
00:30:38,920 --> 00:30:43,800
ale zmieniłem tok myślenia,
wiem, że działania mają konsekwencje.
507
00:30:43,880 --> 00:30:47,080
Uwielbiałem się bić, to było w mojej krwi.
508
00:30:47,160 --> 00:30:51,240
Teraz wiem,
że każda bójka wiąże się z karą.
509
00:30:51,880 --> 00:30:55,960
Myślę, zanim cokolwiek zrobię.
510
00:30:59,200 --> 00:31:02,080
Dwie bardzo ciekawe
i bardzo otwarte postaci.
511
00:31:03,240 --> 00:31:07,840
Ich życia są, do pewnego stopnia,
spuścizną po wojnie,
512
00:31:07,920 --> 00:31:10,160
bo mieli dostęp do broni,
513
00:31:10,240 --> 00:31:12,880
z której korzystali do napadów.
514
00:31:13,720 --> 00:31:17,360
Pobyt w więzieniu
wykorzystali na przemyślenia.
515
00:31:17,440 --> 00:31:21,880
Twierdzą, że nie są już tymi ludźmi,
których inni kiedyś się bali.
516
00:31:32,040 --> 00:31:35,680
DZIEŃ PIĄTY
517
00:31:40,200 --> 00:31:43,320
W Zenicy
największa nagroda za dobre zachowanie
518
00:31:43,400 --> 00:31:48,040
to przeniesienie do skrzydła,
które nie przypomina więzienia.
519
00:31:48,680 --> 00:31:50,640
Tam się teraz wybieram.
520
00:31:51,720 --> 00:31:55,040
Niektórzy mówią,
że jest to więzienie otwarte.
521
00:31:55,120 --> 00:32:00,240
Samochody, piesi i domy
522
00:32:01,040 --> 00:32:02,840
są stąd widoczne.
523
00:32:02,920 --> 00:32:05,520
Coś łączy cię ze światem zewnętrznym.
524
00:32:07,880 --> 00:32:11,680
Możesz mieszkać w tych warunkach,
jeśli przestrzegasz zasad
525
00:32:11,760 --> 00:32:14,040
i zbliżasz się do końca wyroku.
526
00:32:14,120 --> 00:32:15,960
To idealne miejsce do oceny,
527
00:32:16,040 --> 00:32:20,080
czy więzienie
naprawdę zmienia więźniów na lepsze.
528
00:32:22,960 --> 00:32:23,920
Dzień dobry.
529
00:32:25,400 --> 00:32:26,400
Witam.
530
00:32:26,480 --> 00:32:28,000
Witam.
531
00:32:28,080 --> 00:32:29,520
Mam na imię Raphael.
532
00:32:30,600 --> 00:32:32,240
- A ty?
- Mirza.
533
00:32:32,320 --> 00:32:34,560
To jest siłownia?
534
00:32:34,640 --> 00:32:36,720
Wszyscy mogą z niej korzystać?
535
00:32:36,800 --> 00:32:38,720
Każdy stąd.
536
00:32:38,800 --> 00:32:40,320
Dobra, dawaj.
537
00:32:40,400 --> 00:32:41,400
Gramy?
538
00:32:42,480 --> 00:32:45,280
Jak przegrasz, płacisz za kawę.
539
00:32:46,640 --> 00:32:50,720
Mirza był członkiem organizacji mafijnej.
540
00:32:50,800 --> 00:32:53,320
Skazano go za liczne przestępstwa,
541
00:32:53,400 --> 00:32:56,960
ale wkrótce ma wrócić na ulicę.
542
00:32:57,920 --> 00:33:00,360
Miło tu, odprężająco.
543
00:33:00,440 --> 00:33:02,520
Wszyscy dobrze się tu bawią.
544
00:33:02,600 --> 00:33:05,760
Jest ładnie i czysto,
nikt nie robi problemów.
545
00:33:06,320 --> 00:33:09,720
Wszyscy lubią sporty,
trenują, pracują i mają rodziny.
546
00:33:10,720 --> 00:33:12,880
Jest tu jak w raju.
547
00:33:12,960 --> 00:33:14,560
Jak na to zasłużyłeś?
548
00:33:15,160 --> 00:33:19,720
Dobrze się zachowywałem i pracowałem.
549
00:33:19,800 --> 00:33:23,200
To świetne miejsce,
ale żeby tu trafić, trzeba mieć mózg.
550
00:33:23,280 --> 00:33:25,240
W więzieniu musisz walczyć,
551
00:33:25,320 --> 00:33:30,880
ale po czasie rozumiesz,
że lepiej jest być tutaj, niż w izolatce.
552
00:33:30,960 --> 00:33:34,240
To sprawia, że robisz się spokojniejszy.
553
00:33:35,840 --> 00:33:38,400
Po treningu pokażesz mi, gdzie śpisz?
554
00:33:38,480 --> 00:33:40,200
- Pokażesz mi celę?
- Jasne.
555
00:33:40,280 --> 00:33:42,360
- To chodźmy.
- Tylko się przebiorę.
556
00:33:45,280 --> 00:33:46,720
To duży facet.
557
00:33:48,120 --> 00:33:51,120
Ale nie czuję się zagrożony,
wydaje się miły.
558
00:33:54,160 --> 00:33:55,160
No dobrze.
559
00:33:57,080 --> 00:33:58,280
Tędy.
560
00:33:59,760 --> 00:34:01,840
Jak leci? To mój nowy współlokator.
561
00:34:03,360 --> 00:34:05,760
- Ładny widok, prawda?
- Tak.
562
00:34:10,880 --> 00:34:12,200
Dobra, dziękuję.
563
00:34:14,200 --> 00:34:15,400
VIP!
564
00:34:15,480 --> 00:34:17,680
- Cela VIP-a.
- Proszę.
565
00:34:20,760 --> 00:34:22,440
To bardzo ciekawe.
566
00:34:23,400 --> 00:34:27,760
Jest was tu dwóch? Śpią tu dwie osoby?
567
00:34:28,280 --> 00:34:30,280
Miałem współlokatora,
568
00:34:31,240 --> 00:34:34,560
ale popełnił błąd, więc go stąd wyrzucili.
569
00:34:36,720 --> 00:34:39,720
Więźniowie na tym skrzydle
są uważnie obserwowani.
570
00:34:39,800 --> 00:34:43,120
Jeśli chcą tu zostać,
nie mogą pozwolić sobie na błędy.
571
00:34:44,680 --> 00:34:47,880
Mirza przestrzega przepisów,
572
00:34:48,400 --> 00:34:50,200
ale czy naprawdę się zmienił?
573
00:34:51,320 --> 00:34:53,160
Powiedz coś o przywilejach.
574
00:34:53,760 --> 00:34:56,360
Zacznijmy od tego,
575
00:34:57,320 --> 00:35:02,440
że raz w miesiącu
możesz wyjść na pięć dni,
576
00:35:02,520 --> 00:35:05,280
żeby sprawdzić,
czy jesteś gotowy na wolność.
577
00:35:06,040 --> 00:35:07,320
To ogromny przywilej.
578
00:35:08,760 --> 00:35:14,640
Po takiej przepustce robię wszystko,
żeby unikać głupot.
579
00:35:15,360 --> 00:35:17,880
A za co siedzisz w więzieniu?
580
00:35:17,960 --> 00:35:20,200
Narkotyki? Kradzieże?
581
00:35:20,280 --> 00:35:21,200
Nie narkotyki.
582
00:35:21,280 --> 00:35:22,960
Żadne narkotyki.
583
00:35:23,040 --> 00:35:24,960
Dobra, czyli nie narkotyki.
584
00:35:25,040 --> 00:35:26,640
Tylko wymuszenia.
585
00:35:26,720 --> 00:35:28,120
Parę wymuszeń.
586
00:35:28,200 --> 00:35:30,520
Zajmowałem się ochroną osobistą.
587
00:35:30,600 --> 00:35:34,000
Kiedy z ciebie rezygnują,
robisz, co tylko możesz,
588
00:35:34,080 --> 00:35:35,560
by przyjęli twoją ofertę.
589
00:35:36,080 --> 00:35:39,120
Za wiele z tych rzeczy
590
00:35:39,960 --> 00:35:43,560
dostałem wyrok, ale nie za wszystkie.
591
00:35:43,640 --> 00:35:46,160
Jestem tym, kim jestem.
592
00:35:47,040 --> 00:35:51,040
Wiesz, co najbardziej
pomogło mi za kratami?
593
00:35:58,640 --> 00:36:00,640
- To pomaga.
- Koran.
594
00:36:02,160 --> 00:36:04,680
Drogi Allah, Koran i Islam.
595
00:36:04,760 --> 00:36:07,240
Gdy stąd wyjdę,
596
00:36:07,320 --> 00:36:09,040
wyjadę do Europy.
597
00:36:10,600 --> 00:36:14,400
Bośnia jest biedna, nie ma tu pieniędzy.
598
00:36:14,480 --> 00:36:17,800
W Europie jest ich mnóstwo,
więc znajdą się i dla mnie.
599
00:36:18,960 --> 00:36:20,600
Jak masz zamiar zarabiać?
600
00:36:21,280 --> 00:36:22,600
Tak jak wcześniej.
601
00:36:23,840 --> 00:36:26,640
Takie jest życie, taką podjąłem decyzję.
602
00:36:27,760 --> 00:36:28,920
Nie zmienię się.
603
00:36:30,040 --> 00:36:32,680
Czemu mi to powiedziałeś?
604
00:36:32,760 --> 00:36:36,120
Bo jestem szczery,
nie jestem tchórzem jak reszta.
605
00:36:36,680 --> 00:36:38,160
Pochodzę z ulicy.
606
00:36:38,240 --> 00:36:43,600
Więzienie mnie nie zmieniło.
Mogło tylko pogorszyć sprawę.
607
00:36:46,200 --> 00:36:48,800
Pełna sprzeczności osobowość.
608
00:36:49,440 --> 00:36:53,360
Mówi, że gdy stąd wyjdzie,
wróci do tego samego życia.
609
00:36:53,440 --> 00:36:57,720
Możesz próbować kogoś zresocjalizować
na przeróżne sposoby,
610
00:36:57,800 --> 00:37:00,600
ale nikt się nie zmieni,
póki nie będzie gotowy.
611
00:37:13,160 --> 00:37:16,720
DZIEŃ SZÓSTY
612
00:37:20,840 --> 00:37:23,000
To mój ostatni dzień w Zenice.
613
00:37:25,640 --> 00:37:27,120
Jest tu wielu morderców,
614
00:37:27,760 --> 00:37:29,560
ale zanim wyjdę,
615
00:37:29,640 --> 00:37:33,640
mam spotkać się
z najbardziej niesławnym więźniem.
616
00:37:40,000 --> 00:37:43,720
Idę teraz
do bardziej strzeżonej części więzienia.
617
00:37:44,400 --> 00:37:46,160
Więźniowie są tu lokowani
618
00:37:47,040 --> 00:37:49,280
dla bezpieczeństwa swojego
619
00:37:49,960 --> 00:37:51,880
albo innych osadzonych.
620
00:37:52,920 --> 00:37:55,080
Mężczyzna, z którym się spotkam,
621
00:37:56,960 --> 00:37:58,920
ma być bardzo niebezpieczny.
622
00:37:59,640 --> 00:38:03,440
Ponoć popełnił okropne przestępstwa,
623
00:38:04,120 --> 00:38:06,120
więc trochę się stresuję.
624
00:38:11,920 --> 00:38:12,920
Dzień dobry.
625
00:38:14,680 --> 00:38:16,360
- Jasminko?
- Tak.
626
00:38:16,440 --> 00:38:19,120
- Raphael.
- Miło mi.
627
00:38:21,040 --> 00:38:25,240
Jasminko Jašarević
dostał jeden z najdłuższych wyroków
628
00:38:25,320 --> 00:38:27,520
w historii bośniackiego sądownictwa.
629
00:38:28,240 --> 00:38:33,560
W Bośni nie ma dożywocia,
więc skazano go na 42 lata więzienia.
630
00:38:33,640 --> 00:38:36,080
Odsiedział już 16.
631
00:38:39,280 --> 00:38:40,760
Za co tu jesteś?
632
00:38:41,520 --> 00:38:43,440
Za morderstwa.
633
00:38:44,720 --> 00:38:47,480
Jedno było w 2000.
634
00:38:48,320 --> 00:38:49,800
Pozostałe dwa?
635
00:38:49,880 --> 00:38:55,320
Drugie w 2003, a trzecie w 2004.
636
00:38:56,720 --> 00:38:58,880
Ile osób zabiłeś?
637
00:38:58,960 --> 00:38:59,840
Czworo.
638
00:39:02,440 --> 00:39:07,880
Dwoje dla pieniędzy,
tylko tyle mogę powiedzieć.
639
00:39:10,200 --> 00:39:15,560
Jedno z jego przestępstw
to brutalne morderstwo 71-letniej kobiety.
640
00:39:15,640 --> 00:39:18,320
Zabił ją w jej domu
dla biżuterii i gotówki.
641
00:39:19,320 --> 00:39:24,200
Jego przestępstwa miały miejsce
długie lata po wojnie.
642
00:39:24,720 --> 00:39:28,000
Był nawet częścią
międzynarodowych sił pokojowych,
643
00:39:28,080 --> 00:39:29,520
które tu stacjonowały.
644
00:39:30,240 --> 00:39:36,000
Zamiast pilnować pokoju,
zabijał dla pieniędzy.
645
00:39:37,040 --> 00:39:40,520
Morderstwo z 2000
646
00:39:40,600 --> 00:39:43,840
miało związek
z twoim zaangażowaniem w siły pokojowe?
647
00:39:45,120 --> 00:39:46,760
Pewien mężczyzna
648
00:39:48,720 --> 00:39:50,960
był na wojnie reporterem.
649
00:39:51,760 --> 00:39:57,240
Dwójka ludzi zatrudniła mnie,
żebym zdobył pewne materiały
650
00:39:57,320 --> 00:40:02,920
od osoby, którą koniec końców zabiłem.
651
00:40:04,760 --> 00:40:10,200
Kim jest Jasminko
poza skazanym przestępcą?
652
00:40:11,120 --> 00:40:13,000
Byłem urzędnikiem.
653
00:40:13,080 --> 00:40:16,000
Potem wybrałem drogę przestępczą,
to był błąd.
654
00:40:17,920 --> 00:40:20,760
Nie jestem niebezpieczny ani agresywny.
655
00:40:21,920 --> 00:40:26,680
Poniekąd jestem mordercą,
ale my też mamy serca.
656
00:40:27,960 --> 00:40:30,120
Jestem z krwi i kości jak ty.
657
00:40:32,360 --> 00:40:35,320
Co z rodzinami ludzi, których zabiłeś?
658
00:40:35,400 --> 00:40:36,640
Jak ich ukochani
659
00:40:37,600 --> 00:40:39,360
mają to zrozumieć?
660
00:40:40,920 --> 00:40:42,280
Tak, zrobiłem to.
661
00:40:42,360 --> 00:40:44,720
Wiem, że nie da się zadośćuczynić
662
00:40:45,640 --> 00:40:50,080
członkowi rodziny zamordowanej osoby.
663
00:40:52,360 --> 00:40:55,200
Mogą mnie skazać na karę śmierci,
664
00:40:55,280 --> 00:40:57,280
ale nie przywrócą im życia.
665
00:40:59,560 --> 00:41:01,640
Odsiadujesz bardzo długi wyrok.
666
00:41:01,720 --> 00:41:04,400
Myślisz, że kiedyś wyjdziesz z więzienia?
667
00:41:05,480 --> 00:41:06,640
Powiem tak:
668
00:41:08,200 --> 00:41:13,040
za dwa albo trzy lata
będę w połowie wyroku.
669
00:41:13,760 --> 00:41:15,080
Mam nadzieję,
670
00:41:15,600 --> 00:41:18,560
że będę zdrowy psychicznie,
671
00:41:19,440 --> 00:41:22,280
że nie zwariuję
672
00:41:23,280 --> 00:41:24,680
zanim wyjdę na wolność.
673
00:41:32,240 --> 00:41:36,520
Czyny wielu poznanych przeze mnie osób
da się zobaczyć w kontekście.
674
00:41:36,600 --> 00:41:39,720
Czasem chodzi o wojnę, czasem o biedę.
675
00:41:40,600 --> 00:41:44,160
Ale cztery morderstwa?
Tu nie da się szukać kontekstu.
676
00:41:45,880 --> 00:41:48,840
Może ktoś taki
nigdy nie powinien stąd wyjść.
677
00:41:55,880 --> 00:41:58,040
Zanim opuszczę to więzienie,
678
00:41:58,120 --> 00:42:01,680
chcę spytać naczelnika Redzo Kahrica,
679
00:42:01,760 --> 00:42:06,640
jak jego zdaniem
połączenie luzu i skrajnej surowości
680
00:42:06,720 --> 00:42:09,600
zmienia przestępców na lepsze.
681
00:42:10,760 --> 00:42:13,720
Spotykamy się w nowej części więzienia,
682
00:42:13,800 --> 00:42:17,040
do której wkrótce
zostanie przeniesiona część więźniów.
683
00:42:17,120 --> 00:42:22,240
Moim celem
jest zdobycie zaufania więźniów,
684
00:42:22,320 --> 00:42:28,160
a celem więzienia,
celem, który udało nam się spełnić,
685
00:42:28,240 --> 00:42:32,440
jest odmienienie ich żyć.
686
00:42:32,960 --> 00:42:36,240
Proszę mi wierzyć,
że gdy obdarzamy ludzi zaufaniem,
687
00:42:36,320 --> 00:42:43,320
większość więźniów dotrzymuje danego słowa
688
00:42:43,400 --> 00:42:47,120
w większym stopniu niż zwykli obywatele.
689
00:42:47,200 --> 00:42:52,120
A ci, którzy chcą problemów
i nie przestrzegają zasad?
690
00:42:52,200 --> 00:42:55,760
Jeśli nie chcą pomóc sami sobie,
to my nie możemy im pomóc.
691
00:42:55,840 --> 00:43:00,040
Jak duże sukcesy odnosi więzienie
na polu zapobiegania recydywie?
692
00:43:00,120 --> 00:43:04,480
Ilu więźniów wraca do więzienia
po odsiedzianym wyroku?
693
00:43:05,000 --> 00:43:10,440
Z moich obserwacji wynika,
że większość więźniów,
694
00:43:11,320 --> 00:43:12,800
którzy idą na warunkowe,
695
00:43:12,880 --> 00:43:19,800
wstydzi się powrotu do więzienia.
696
00:43:20,360 --> 00:43:25,320
Chodzi o to, żeby być uczciwym
i zapomnieć o swoim występkach.
697
00:43:26,520 --> 00:43:30,240
To bardzo trudne,
ale mamy coraz więcej osadzonych,
698
00:43:30,320 --> 00:43:36,280
którzy przyjmują ten tok myślenia
i idą w dobrym kierunku.
699
00:43:40,840 --> 00:43:46,240
Gdy opuszczam więzienie Zenica,
Eldin jest dalej w izolatce.
700
00:43:46,320 --> 00:43:49,000
Mam nadzieję, że uda mu się wyrwać
701
00:43:49,080 --> 00:43:52,640
z błędnego koła destrukcyjnych zachowań.
702
00:43:53,800 --> 00:43:56,160
Elvis i jego brat Sami
703
00:43:56,240 --> 00:43:58,240
spędzą za kratami wiele lat,
704
00:43:58,800 --> 00:44:02,960
zanim będą mogli sprawdzić,
czy zmiany, o których mówią, są trwałe.
705
00:44:08,120 --> 00:44:12,080
Za tymi murami poznałem
jednych z najgorszych przestępców Bośni.
706
00:44:12,160 --> 00:44:16,400
Zmotywowanie ich do zmiany nie jest łatwe,
ale nie mam wątpliwości,
707
00:44:16,480 --> 00:44:20,360
że więzienie Zenica
stara się, jak tylko może.
708
00:44:20,440 --> 00:44:24,480
Gdy spojrzymy na złożone wyzwania,
z którymi zmaga się ten kraj,
709
00:44:24,560 --> 00:44:26,560
raczej nie mogą zrobić nic więcej.
710
00:44:50,960 --> 00:44:52,960
Napisy: Jędrzej Kogut