1 00:00:06,480 --> 00:00:08,240 SERIAL NETFLIX 2 00:00:08,320 --> 00:00:11,880 Więzienie Zenica w Bośni i Hercegowinie. 3 00:00:12,680 --> 00:00:16,720 Pokomunistyczne, rozpadające się więzienie o zaostrzonym rygorze. 4 00:00:16,800 --> 00:00:19,400 - Strzelałeś do wielu ludzi? - Tak. 5 00:00:19,480 --> 00:00:21,480 Wielu. Nie mam z tym problemu. 6 00:00:22,720 --> 00:00:26,640 W kraju dręczonym przez mafię i przestępczość zorganizowaną 7 00:00:26,720 --> 00:00:30,720 to więzienie jest domem mieszanki bardzo niebezpiecznych ludzi. 8 00:00:30,800 --> 00:00:33,640 Uwielbiałem się bić. Miałem to we krwi. 9 00:00:34,240 --> 00:00:39,560 Od handlarzy bronią, przez szefów gangów, aż po brutalnych morderców. 10 00:00:39,640 --> 00:00:44,440 Poniekąd jestem mordercą. Ale my też mamy serca. 11 00:00:45,640 --> 00:00:51,200 Spędzę tydzień w tym 130-letnim więzieniu, 12 00:00:51,280 --> 00:00:54,080 ale to nie mój pierwszy raz za kratkami. 13 00:00:54,880 --> 00:00:56,880 Nazywam się Raphael Rowe. 14 00:00:56,960 --> 00:01:00,840 W Wielkiej Brytanii skazano mnie za morderstwo, którego nie popełniłem. 15 00:01:00,920 --> 00:01:03,440 Dostałem wyrok dożywocia. 16 00:01:04,280 --> 00:01:07,160 Oczyszczenie z zarzutów zajęło mi 12 lat. 17 00:01:08,240 --> 00:01:13,520 Teraz podróżuję po świecie, by zobaczyć, jak naprawdę wygląda życie 18 00:01:13,600 --> 00:01:16,440 w najcięższych więzieniach świata. 19 00:01:29,480 --> 00:01:31,560 Bośnia, Europa Środkowa. 20 00:01:32,520 --> 00:01:36,560 Mniej niż 30 lat temu to miejsce było polem bitwy. 21 00:01:37,520 --> 00:01:39,840 Wszędzie w Bośni 22 00:01:39,920 --> 00:01:43,280 widać elementy przypominające o okropnym konflikcie, 23 00:01:43,360 --> 00:01:44,720 który się tu rozegrał. 24 00:01:44,800 --> 00:01:47,200 Choćby te dziury po kulach snajpera. 25 00:01:51,680 --> 00:01:55,200 Po upadku socjalistycznej Jugosławii 26 00:01:55,280 --> 00:01:57,160 Bośnia ogłosiła niepodległość, 27 00:01:58,040 --> 00:02:00,400 co dało początek brutalnemu konfliktowi, 28 00:02:00,480 --> 00:02:03,360 który przyciągnął bojowników z całego regionu. 29 00:02:07,400 --> 00:02:10,760 Ponad 200 000 osób zginęło w walkach, 30 00:02:10,840 --> 00:02:13,560 masakrach i czystkach etnicznych. 31 00:02:15,320 --> 00:02:17,560 Kraj opuściły dwa miliony mieszkańców. 32 00:02:22,280 --> 00:02:24,760 Chaotyczny okres powojenny 33 00:02:25,560 --> 00:02:28,280 pozwolił wejść tu grupom mafijnym. 34 00:02:30,880 --> 00:02:34,240 Po wojnie przyszły bieda i brak stabilizacji, 35 00:02:34,320 --> 00:02:37,720 w których mogła się rozwijać przestępczość zorganizowana. 36 00:02:37,800 --> 00:02:41,920 To spowodowało, że ten kraj ma jeden z większych w Europie problemów 37 00:02:42,000 --> 00:02:45,160 z handlem bronią, narkotykami i ludźmi. 38 00:02:47,000 --> 00:02:50,160 Dziś Bośnia jest blisko Rosji 39 00:02:50,240 --> 00:02:54,080 jako jeden z najgorszych krajów dla przestępczości zorganizowanej. 40 00:02:56,320 --> 00:03:01,920 Wielu niebezpiecznych przestępców ląduje po złapaniu w więzieniu Zenica. 41 00:03:03,920 --> 00:03:06,680 Tam spędzę najbliższy tydzień. 42 00:03:09,560 --> 00:03:11,240 Wojna niszczy życia. 43 00:03:11,320 --> 00:03:15,200 Daje grunt dla brutalności i poważnej przestępczości. 44 00:03:15,280 --> 00:03:17,320 W więzieniu, do którego jadę, 45 00:03:17,400 --> 00:03:21,840 trzymani są jedni z najważniejszych członków przestępczości zorganizowanej. 46 00:03:22,440 --> 00:03:25,160 Ci ludzie są znani 47 00:03:25,240 --> 00:03:27,720 ze skrajnej agresji i zastraszania. 48 00:03:27,800 --> 00:03:32,000 Nie wiem, czego mam się spodziewać, a dojedziemy już niebawem. 49 00:03:36,880 --> 00:03:41,520 Więzienie o zaostrzonym rygorze Zenica ma straszną reputację. 50 00:03:42,600 --> 00:03:44,200 Po wojnie w Bośni 51 00:03:44,280 --> 00:03:47,160 prawa człowieka były tu powszechnie łamane. 52 00:03:47,240 --> 00:03:48,960 Dochodziło nawet do tortur. 53 00:03:50,200 --> 00:03:52,760 Mam nadzieję, że będą mnie dobrze traktować. 54 00:03:54,400 --> 00:03:58,000 DZIEŃ PIERWSZY 55 00:04:03,000 --> 00:04:07,200 Obróć się do ściany. Ręce do góry. 56 00:04:07,280 --> 00:04:08,720 Przeszukam cię, 57 00:04:08,800 --> 00:04:12,280 żeby sprawdzić, czy nie masz przy sobie nic zakazanego. 58 00:04:13,960 --> 00:04:16,440 Opuść ręce. Obróć się. 59 00:04:16,960 --> 00:04:17,920 Możemy wejść. 60 00:04:19,960 --> 00:04:23,600 Musisz się rozebrać do przeszukania. 61 00:04:23,680 --> 00:04:24,800 Otwórz usta. 62 00:04:26,160 --> 00:04:27,680 Język do góry i na dół. 63 00:04:28,720 --> 00:04:31,080 Spójrz w lewo. Spójrz w prawo. 64 00:04:33,360 --> 00:04:34,600 Zdejmij bieliznę. 65 00:04:36,000 --> 00:04:39,680 Wiele razy przeszukiwano mnie w więzieniu, 66 00:04:39,760 --> 00:04:42,440 ale rzadko w tak upokarzający sposób. 67 00:04:42,520 --> 00:04:44,960 Unieś genitalia. 68 00:04:46,640 --> 00:04:48,400 Dobrze, obróć się. 69 00:04:51,240 --> 00:04:52,160 Kucnij. 70 00:04:53,960 --> 00:04:54,840 Kaszlnij. 71 00:04:56,480 --> 00:04:57,320 Dobrze. 72 00:05:00,720 --> 00:05:01,680 Wejdź tam. 73 00:05:03,080 --> 00:05:04,240 Stań przy ścianie. 74 00:05:05,440 --> 00:05:07,720 To był bardzo dokładny proces. 75 00:05:07,800 --> 00:05:10,480 Rozebrali mnie, sprawdzali pod jajami, 76 00:05:10,560 --> 00:05:12,440 musiałem kucać i kaszleć. 77 00:05:13,040 --> 00:05:16,800 Bardzo dokładnie upewniają się, 78 00:05:16,880 --> 00:05:19,200 że więźniowie, którzy tu przychodzą, 79 00:05:19,280 --> 00:05:21,440 nie wnoszą kontrabandy. 80 00:05:24,960 --> 00:05:25,960 Stój. 81 00:05:26,760 --> 00:05:28,320 Stój tu. 82 00:05:28,400 --> 00:05:30,400 Załóż spodnie i koszulkę. 83 00:05:31,440 --> 00:05:33,960 Jednakowe stroje dla więźniów 84 00:05:34,040 --> 00:05:37,840 to sposób na pokazanie, że tu trzeba słuchać zasad. 85 00:05:39,320 --> 00:05:43,240 Nie są to najcieplejsze ciuchy, ale za to mam swój uniform. 86 00:05:43,320 --> 00:05:44,640 Chodź ze mną. 87 00:05:50,520 --> 00:05:51,520 A budynki? 88 00:05:52,280 --> 00:05:54,760 Dwa wyglądają na nowe, 89 00:05:55,720 --> 00:05:56,760 ale większość… 90 00:05:58,560 --> 00:05:59,840 to miejsce się sypie. 91 00:06:02,400 --> 00:06:03,960 Idę na blok, 92 00:06:04,040 --> 00:06:05,760 gdzie poznam współwięźniów 93 00:06:05,840 --> 00:06:07,160 po raz pierwszy. 94 00:06:07,240 --> 00:06:09,000 - Prosto. - Serce mi wali. 95 00:06:18,200 --> 00:06:20,760 Na tym skrzydle siedzą agresywni więźniowie 96 00:06:20,840 --> 00:06:24,840 skazani za broń, narkotyki i handel ludźmi. 97 00:06:24,920 --> 00:06:28,560 To jest nowy. 98 00:06:30,400 --> 00:06:34,400 Mogę dzielić celę z bossami mafii albo mordercami. 99 00:06:39,360 --> 00:06:40,520 Zdejmij buty. 100 00:06:43,360 --> 00:06:44,400 Wchodź. 101 00:06:45,200 --> 00:06:47,480 - Dobra. To moje? - Tak. 102 00:06:48,320 --> 00:06:50,520 - Elvis. - Raphael. 103 00:06:50,600 --> 00:06:51,560 Raphael. 104 00:06:52,280 --> 00:06:53,280 Miło mi. 105 00:06:55,360 --> 00:06:58,760 Raz, dwa, trzy, cztery, pięć. Jest nas tu sześciu? 106 00:06:58,840 --> 00:07:01,200 Pięciu, tak. 107 00:07:01,280 --> 00:07:02,200 Z tobą. 108 00:07:02,280 --> 00:07:04,000 Czterech plus ja, pięciu. 109 00:07:04,720 --> 00:07:06,200 - Tak. - Dobra. 110 00:07:06,280 --> 00:07:08,240 Pościel łóżko. 111 00:07:10,200 --> 00:07:11,760 Natychmiast pościel łóżko! 112 00:07:13,360 --> 00:07:14,720 - Dobra. - Patrz. 113 00:07:16,000 --> 00:07:18,080 - Tak ma wyglądać. - Jasne. 114 00:07:18,160 --> 00:07:19,360 Trzymaj tutaj. 115 00:07:24,480 --> 00:07:27,000 - Też jesteś w tej celi? - Tak. 116 00:07:27,080 --> 00:07:28,680 - Raphael. - Eldin. 117 00:07:28,760 --> 00:07:30,600 Nie gadaj tyle, jak ścielimy! 118 00:07:32,760 --> 00:07:33,760 Pod spód. 119 00:07:35,560 --> 00:07:36,560 Weź to. 120 00:07:40,800 --> 00:07:41,800 Poduszka. 121 00:07:42,480 --> 00:07:43,480 Zrobione. 122 00:07:44,880 --> 00:07:46,240 Dzięki za pomoc, Elvis. 123 00:07:46,320 --> 00:07:48,240 Masz papierosy? Palisz? 124 00:07:48,320 --> 00:07:49,520 Nie. 125 00:07:51,320 --> 00:07:52,320 Masz cokolwiek? 126 00:07:53,000 --> 00:07:53,840 Nie. 127 00:07:58,120 --> 00:07:59,280 Co to za kamizelka? 128 00:07:59,800 --> 00:08:03,480 Podoba ci się mój ocieplacz? 129 00:08:03,560 --> 00:08:05,280 Mam ją z ciebie zdjąć? 130 00:08:08,520 --> 00:08:10,840 To nie jest przyjazne przywitanie. 131 00:08:11,720 --> 00:08:13,600 Lubisz myć szyby? 132 00:08:15,120 --> 00:08:16,560 - Takie? - Tak. 133 00:08:16,640 --> 00:08:18,320 Daj mu gazetę. 134 00:08:21,480 --> 00:08:22,840 I butelka. 135 00:08:24,680 --> 00:08:26,200 Tu ma być czysto. 136 00:08:27,480 --> 00:08:29,320 Jakiś problem? No już! 137 00:08:30,520 --> 00:08:31,480 Dobra. 138 00:08:35,960 --> 00:08:38,240 Mam wrażenie, że każesz mi to robić 139 00:08:39,680 --> 00:08:41,480 nie dlatego, że to konieczne, 140 00:08:41,560 --> 00:08:43,360 ale dlatego, że masz ochotę. 141 00:08:43,440 --> 00:08:45,520 Masz się słuchać. 142 00:08:46,600 --> 00:08:47,880 To więzienie. 143 00:08:49,400 --> 00:08:50,800 Nie przedszkole. 144 00:08:51,400 --> 00:08:52,400 Oczywiście. 145 00:08:52,920 --> 00:08:57,040 Wszystkie cele przy tym korytarzu są takie same? 146 00:08:57,120 --> 00:08:59,880 Nie machaj rękoma, gdy do mnie mówisz. 147 00:09:02,040 --> 00:09:05,920 Gestykuluję, gdy mówię. 148 00:09:06,440 --> 00:09:08,720 Nie pozwalam na to przy mnie. 149 00:09:11,720 --> 00:09:12,760 Za co siedzisz? 150 00:09:14,160 --> 00:09:16,400 Zabójstwo i przestępczość zorganizowana. 151 00:09:17,160 --> 00:09:19,120 Jesteś szefem grupy przestępczej? 152 00:09:19,840 --> 00:09:20,840 Tak. 153 00:09:21,720 --> 00:09:24,880 Lubisz ten tytuł? Wydajesz się uśmiechać. 154 00:09:27,800 --> 00:09:31,480 Jeden ze współwięźniów przybył mi na ratunek. 155 00:09:32,000 --> 00:09:34,360 Znam angielski, jeśli będzie ci łatwiej, 156 00:09:34,440 --> 00:09:36,400 chodź i mów do mnie. 157 00:09:36,480 --> 00:09:38,400 Nie pamiętam twojego imienia. 158 00:09:38,480 --> 00:09:39,720 Eldin. 159 00:09:39,800 --> 00:09:41,880 - Dobrze wymawiam? - Tak. 160 00:09:41,960 --> 00:09:42,880 Dobra. 161 00:09:43,440 --> 00:09:45,480 On siedzi z nami, to Muharem. 162 00:09:45,560 --> 00:09:47,480 - Kolejny, cześć. - Cześć. 163 00:09:48,520 --> 00:09:49,840 - Harem. - Muharem. 164 00:09:49,920 --> 00:09:52,560 Muharem, miło mi. 165 00:09:52,640 --> 00:09:53,960 Za co siedzisz? 166 00:09:54,480 --> 00:09:58,200 Oszustwo, pranie pieniędzy i handel bronią. 167 00:09:58,800 --> 00:10:00,600 Zacząłem pracę dla EUPM, 168 00:10:00,680 --> 00:10:02,400 to europejska policja. 169 00:10:02,480 --> 00:10:07,080 Trzy i pół tygodnia przed ślubem pijany kierowca zabił moją żonę. 170 00:10:08,520 --> 00:10:10,000 Moje życie się odmieniło. 171 00:10:10,080 --> 00:10:12,120 Nie chciałem już być w policji. 172 00:10:12,200 --> 00:10:14,680 Chciałem być przestępcą, grać w kasynie, 173 00:10:14,760 --> 00:10:17,400 kraść i sprzedawać broń. 174 00:10:17,480 --> 00:10:19,040 Dlatego tu jestem. 175 00:10:19,720 --> 00:10:21,520 To twoja pierwsza odsiadka? 176 00:10:21,600 --> 00:10:25,520 - Nie. Siedziałem też w 2011. - Jak długo? 177 00:10:26,160 --> 00:10:28,840 Półtora roku za noszenie broni. 178 00:10:28,920 --> 00:10:31,120 Automat, uzi. 179 00:10:31,200 --> 00:10:33,120 Po co ci taka broń? 180 00:10:33,880 --> 00:10:35,920 Nie umiem tego wyjaśnić. 181 00:10:40,280 --> 00:10:42,800 Eldin zaoferował, że mnie oprowadzi. 182 00:10:43,760 --> 00:10:46,080 Tu wszyscy palą. 183 00:10:46,160 --> 00:10:49,600 Gramy w szachy i czytamy gazety. Codziennie dostajemy nowe. 184 00:10:49,680 --> 00:10:51,680 Tu jest łazienka. 185 00:10:51,760 --> 00:10:53,000 Czuję. 186 00:10:53,080 --> 00:10:55,680 - Pewnie jesteś już odporny. - To prysznic. 187 00:10:55,760 --> 00:10:58,440 - Jasne. - To są toalety. 188 00:10:58,520 --> 00:10:59,360 Dobra. 189 00:11:00,160 --> 00:11:02,600 Czuję bardzo silny zapach. 190 00:11:02,680 --> 00:11:05,320 To przez dziurę w ścianie, 191 00:11:05,400 --> 00:11:06,600 tu cieknie woda. 192 00:11:06,680 --> 00:11:09,720 Nic z tym nie zrobimy, to stary budynek. 193 00:11:09,800 --> 00:11:11,480 Cztery zlewy z wodą. 194 00:11:11,560 --> 00:11:14,840 - Ciepła i zimna woda? - Codziennie jest ciepła woda. 195 00:11:14,920 --> 00:11:17,760 Kto jest odpowiedzialny za sprzątanie? 196 00:11:17,840 --> 00:11:19,760 Codziennie ktoś inny. 197 00:11:20,360 --> 00:11:24,040 Sprzątanie nie sprawi, że to miejsce będzie przyjemne. 198 00:11:24,120 --> 00:11:27,000 Wszystko wyciągnięte z XIX wieku. 199 00:11:27,080 --> 00:11:30,040 Jak często ćwiczycie na zewnątrz? 200 00:11:30,120 --> 00:11:33,640 Dwie godziny na spacer i dwie godziny na trening na siłowni. 201 00:11:33,720 --> 00:11:36,760 - Dobra. - Rano i po południu. 202 00:11:38,800 --> 00:11:42,360 Co ciekawe, w tej części więzienia 203 00:11:42,440 --> 00:11:46,360 nawet agresywni przestępcy nie śpią w nocy za zamkniętymi drzwiami. 204 00:11:47,000 --> 00:11:49,720 Mogą swobodnie się przemieszczać. 205 00:11:50,280 --> 00:11:51,960 To jedyne zamknięte drzwi. 206 00:11:52,920 --> 00:11:56,160 O 19.00 zamykają te drzwi, 207 00:11:56,240 --> 00:11:58,880 a wy jesteście zostawieni sami sobie? 208 00:11:58,960 --> 00:12:02,440 - Tak. - To raczej luźne zasady, prawda? 209 00:12:02,520 --> 00:12:05,720 Nie czuję się tu zamknięty. 210 00:12:07,360 --> 00:12:09,760 Musicie sobie wszyscy ufać. 211 00:12:09,840 --> 00:12:11,760 Ludzie myślą: „To więźniowie. 212 00:12:11,840 --> 00:12:14,400 Są niebezpieczni, bezlitośni i agresywni. 213 00:12:14,480 --> 00:12:18,160 Jak można im dawać tyle wolności? Na pewno cały czas się biją”. 214 00:12:18,240 --> 00:12:21,560 - Nie twierdzę, że bójki się nie zdarzają. - Jasne. 215 00:12:21,640 --> 00:12:25,320 Miesiąc temu wdałem się w bójkę i odseparowali mnie na 15 dni. 216 00:12:25,400 --> 00:12:26,400 O co poszło? 217 00:12:27,240 --> 00:12:30,040 O głupotę. Chodziło o pilota do telewizora. 218 00:12:31,320 --> 00:12:35,120 - Więc straciłeś 15 dni. - Tak. 219 00:12:38,000 --> 00:12:40,440 W celi chcę spróbować 220 00:12:40,520 --> 00:12:44,440 nawiązać lepszą relację z budzącym grozę Elvisem, 221 00:12:45,000 --> 00:12:47,000 więc siadamy do rozmowy. 222 00:12:47,080 --> 00:12:49,240 To nie jest twoja pierwsza odsiadka. 223 00:12:49,320 --> 00:12:50,320 Nie. 224 00:12:51,160 --> 00:12:52,080 Czwarta. 225 00:12:52,600 --> 00:12:54,200 - Cztery razy. - Tak. 226 00:12:55,200 --> 00:12:59,320 Ile lat życia spędziłeś w więzieniu? 227 00:13:00,120 --> 00:13:03,160 Jakieś 13 lat. 228 00:13:03,920 --> 00:13:08,960 Byłeś szefem siatki przestępczej. 229 00:13:09,040 --> 00:13:12,320 Czym się zajmowaliście? 230 00:13:12,400 --> 00:13:15,920 Kradzieże, pobicia. 231 00:13:16,000 --> 00:13:17,160 Różne rzeczy. 232 00:13:17,240 --> 00:13:19,640 Jeśli ktoś zlecał podpalenie auta, 233 00:13:20,400 --> 00:13:22,640 wysyłałem dwóch albo trzech gości. 234 00:13:23,160 --> 00:13:24,480 Zwykła transakcja. 235 00:13:24,560 --> 00:13:28,520 Ktoś ci przeszkadza, więc prosisz, żebym go skrzywdził. 236 00:13:29,120 --> 00:13:31,480 Podpalam auto albo dom, 237 00:13:32,480 --> 00:13:33,920 żeby go zniszczyć. 238 00:13:34,760 --> 00:13:36,800 Dużo zarabiałeś na przestępstwach? 239 00:13:37,440 --> 00:13:39,040 Miałem mnóstwo rzeczy. 240 00:13:39,120 --> 00:13:41,600 Pieniądze, dobre auta, 241 00:13:42,280 --> 00:13:45,680 dużo broni, mnóstwo narkotyków. 242 00:13:46,200 --> 00:13:48,200 I mnóstwo kobiet wokół. 243 00:13:49,680 --> 00:13:51,360 Strzelałeś do wielu osób? 244 00:13:52,120 --> 00:13:53,120 Bardzo wielu. 245 00:13:53,960 --> 00:13:55,720 - Bardzo wielu? - Tak. 246 00:13:59,680 --> 00:14:01,440 Czemu cię to bawi? 247 00:14:02,200 --> 00:14:07,800 Śmieję się, bo dla mnie to nic niezwykłego. 248 00:14:07,880 --> 00:14:09,200 Nie przeszkadza mi to. 249 00:14:12,600 --> 00:14:14,720 Żałujesz czegokolwiek? 250 00:14:16,680 --> 00:14:17,920 Czy żałuję? 251 00:14:19,400 --> 00:14:26,160 Tak, kiedyś przy okazji napadu doszło do morderstwa. 252 00:14:26,240 --> 00:14:28,440 Ten człowiek nie powinien był zginąć. 253 00:14:29,160 --> 00:14:30,640 Jest mi go szkoda. 254 00:14:37,640 --> 00:14:41,000 Wchodząc do celi, nie wiedziałem, czego się spodziewać. 255 00:14:41,080 --> 00:14:44,960 Spotkanie Elvisa i reszty współwięźniów było onieśmielające. 256 00:14:45,040 --> 00:14:50,240 Był szefem grupy przestępczej, kontrolował ludzi i nimi manipulował. 257 00:14:50,880 --> 00:14:52,640 Wydaje się być niestabilny. 258 00:14:53,120 --> 00:14:56,000 Parę razy myślałem, że się na mnie rzuci. 259 00:14:56,080 --> 00:14:59,840 Uznałem, że jak zaatakuje gardło, spróbuję oddać prawą ręką. 260 00:15:00,560 --> 00:15:05,920 To mentalność niezbędna do przetrwania jeśli nie znasz ludzi, z którymi siedzisz. 261 00:15:09,280 --> 00:15:12,640 Dowiedziałem się, że wielu więźniów 262 00:15:12,720 --> 00:15:15,920 to weterani brutalnych mafijnych przestępstw. 263 00:15:18,480 --> 00:15:22,040 Chcę się dowiedzieć, czy to więzienie robi cokolwiek, 264 00:15:22,120 --> 00:15:24,960 żeby zmienić tych przestępców. 265 00:15:34,000 --> 00:15:37,920 DZIEŃ DRUGI 266 00:15:42,880 --> 00:15:45,560 Mój pierwszy poranek w więzieniu Zenica. 267 00:15:45,640 --> 00:15:48,720 Elvis wyszedł do pracy o 5.00, 268 00:15:48,800 --> 00:15:52,760 więc zostałem z Eldinem i Muharemem. 269 00:15:56,240 --> 00:15:57,400 Raport. 270 00:15:58,240 --> 00:16:00,120 - Liczenie? - Tak. 271 00:16:01,120 --> 00:16:03,280 Codziennie o 7.30 272 00:16:03,360 --> 00:16:06,560 alarm wzywa więźniów na liczenie. 273 00:16:14,640 --> 00:16:16,240 - Koniec. - I tyle? 274 00:16:16,320 --> 00:16:17,240 Możemy iść. 275 00:16:18,720 --> 00:16:20,600 Chyba nawet nie policzył. 276 00:16:20,680 --> 00:16:23,560 Niektórzy poszli do pracy o 5.00. 277 00:16:23,640 --> 00:16:24,760 Ich odhaczył. 278 00:16:24,840 --> 00:16:28,040 Wie, ile osób jest tutaj, 279 00:16:28,120 --> 00:16:30,480 a kto jest gdzieś indziej. 280 00:16:30,560 --> 00:16:32,520 Pracujesz? Idziesz dziś do pracy? 281 00:16:32,600 --> 00:16:37,040 Nie mogę, już ci mówiłem. Dwa tygodnie temu wziąłem udział w bójce. 282 00:16:37,120 --> 00:16:40,480 - Karzą cię? - Tak. Jestem w grupie C. 283 00:16:40,560 --> 00:16:43,360 Jesteś więźniem niższej kategorii. 284 00:16:43,440 --> 00:16:46,600 Do pracy będę mógł wrócić dopiero za cztery miesiące. 285 00:16:46,680 --> 00:16:49,400 Wtedy wrócę do pozytywnych rzeczy. 286 00:16:49,480 --> 00:16:50,840 - A cztery… - Tak. 287 00:16:50,920 --> 00:16:53,960 - Twój wyrok to cztery miesiące. - Taka kara. 288 00:16:54,040 --> 00:16:57,640 - I to za bójkę. - Tak. Plus 15 dni w izolatce. 289 00:16:58,520 --> 00:17:04,520 Wiem z nieprzyjemnego doświadczenia, że 15 dni w izolatce to ciężka sprawa. 290 00:17:07,040 --> 00:17:12,320 Kara za złamanie zasad jest tu surowa i natychmiastowa. 291 00:17:16,600 --> 00:17:21,240 Ale jestem nowym więźniem, mam czyste konto i komplet przywilejów, 292 00:17:21,320 --> 00:17:22,960 więc mogę pracować. 293 00:17:23,960 --> 00:17:25,240 - Tu? - Tak. 294 00:17:26,480 --> 00:17:29,080 Zgłaszam się do kuchni. 295 00:17:29,160 --> 00:17:31,600 - Mam to zrobić? - Tak. Z każdej strony. 296 00:17:31,680 --> 00:17:33,600 - Też mówisz po angielsku? - Tak. 297 00:17:33,680 --> 00:17:34,920 Dobrze. 298 00:17:36,000 --> 00:17:37,800 - Ty to ugotowałeś? - Tak. 299 00:17:37,880 --> 00:17:38,880 O tak, widzisz? 300 00:17:40,680 --> 00:17:43,080 - Będzie szybciej. - Jasne. 301 00:17:44,560 --> 00:17:46,520 Będą nas winić, jeśli… 302 00:17:46,600 --> 00:17:51,600 Nie jestem zachwycony, że jest tu mój współlokator Elvis. 303 00:17:54,600 --> 00:17:57,600 Źle to robisz. Rób to o tak. 304 00:17:57,680 --> 00:17:59,360 On kazał to robić inaczej. 305 00:17:59,440 --> 00:18:01,640 - Ty chcesz to robić tak. - Właśnie. 306 00:18:03,920 --> 00:18:05,120 Zdecydujcie się. 307 00:18:07,080 --> 00:18:11,520 Elvis odsiedział siedem lat z dwudziestoletniego wyroku. 308 00:18:11,600 --> 00:18:13,640 Roztacza złowieszczą aurę, 309 00:18:13,720 --> 00:18:16,680 ale wygląda na to, że przywykł do ciężkiej pracy. 310 00:18:17,200 --> 00:18:20,120 Dziś jest też odrobinę bardziej przyjazny. 311 00:18:23,240 --> 00:18:25,840 Opróżniamy je. Przynieś to tutaj. 312 00:18:28,360 --> 00:18:30,120 Wezmę najlżejszą. 313 00:18:30,200 --> 00:18:34,320 Przynieś też tę drugą. 314 00:18:34,400 --> 00:18:36,840 Myślałem, że mam lekką robotę, 315 00:18:36,920 --> 00:18:38,920 a tu muszę dźwigać. 316 00:18:40,720 --> 00:18:41,960 Cholera, ciężkie. 317 00:18:43,200 --> 00:18:45,400 Jesteś tu od 5.00? 318 00:18:45,480 --> 00:18:47,600 Tak. Siedzę tu od 5.00 do 12.00. 319 00:18:48,320 --> 00:18:50,280 Płacą ci za tę pracę? 320 00:18:51,040 --> 00:18:52,040 Tak. 321 00:18:52,720 --> 00:18:54,680 Dostaję 100 euro miesięcznie. 322 00:18:54,760 --> 00:18:57,880 Taka pensja wystarcza w więzieniu na przyzwoite życie. 323 00:18:58,560 --> 00:19:02,960 Możemy kupować owoce, 324 00:19:03,040 --> 00:19:06,320 pastę do zębów i wszystko, czego potrzebujemy. 325 00:19:06,400 --> 00:19:08,440 Czemu lubisz tu pracować? 326 00:19:09,160 --> 00:19:11,320 Chcę się nauczyć gotować. 327 00:19:11,960 --> 00:19:12,800 Po co? 328 00:19:12,880 --> 00:19:17,280 Może po wyjściu zostanę kucharzem. 329 00:19:17,760 --> 00:19:20,880 Spora zmiana stylu życia. 330 00:19:20,960 --> 00:19:23,480 Spróbuję, może się uda. 331 00:19:26,720 --> 00:19:29,400 Myślałem, że zastanę cię tu z nogami na stole 332 00:19:29,480 --> 00:19:31,760 wydającego innym polecenia. 333 00:19:31,840 --> 00:19:35,840 Zaskoczyłeś mnie, Elvis. Naprawdę pracujesz. 334 00:19:35,920 --> 00:19:39,240 Teraz myślę inaczej niż kiedyś. 335 00:19:39,320 --> 00:19:42,440 Mój umysł i moje myśli są zdrowsze. 336 00:19:42,960 --> 00:19:47,560 Tu przyzwyczaiłem się do pracy, bo nigdy nie miałem uczciwej roboty. 337 00:19:49,720 --> 00:19:53,800 Bardzo się zmieniłem. Nie jestem już tym samym człowiekiem. 338 00:19:58,680 --> 00:20:02,960 Dowiedziałem się, jak wszystko tu działa, 339 00:20:03,040 --> 00:20:05,760 ale poznałem też Elvisa. 340 00:20:05,840 --> 00:20:06,840 To fascynujące. 341 00:20:07,880 --> 00:20:12,480 Wierzy, że ta praca zmieniła jego osobowość i charakter. 342 00:20:13,960 --> 00:20:17,240 Ale ma też drugą stronę, roztacza złowieszczą aurę, 343 00:20:17,320 --> 00:20:19,560 którą przy nim wyczuwam. 344 00:20:20,080 --> 00:20:23,200 Ale na pewno ciężko pracuje, to go inspiruje. 345 00:20:23,280 --> 00:20:24,760 To coś pozytywnego. 346 00:20:26,480 --> 00:20:28,560 Skończyłem zmianę w kuchni. 347 00:20:30,600 --> 00:20:35,080 Dobrze zachowujący się więźniowie jak ja 348 00:20:35,160 --> 00:20:37,480 mogą spędzać czas na świeżym powietrzu. 349 00:20:39,520 --> 00:20:43,640 Codziennie możemy trochę poćwiczyć i właśnie to zamierzam teraz zrobić. 350 00:20:46,560 --> 00:20:48,720 Mają boisko do koszykówki 351 00:20:48,800 --> 00:20:50,400 i do piłki nożnej. 352 00:20:51,160 --> 00:20:53,360 Do tego siłownia za ogrodzeniem. 353 00:20:54,320 --> 00:20:57,360 Widzę chyba stare zardzewiałe ciężary. 354 00:20:58,680 --> 00:21:00,360 Sprzęt jest trochę stary, 355 00:21:00,440 --> 00:21:02,720 ale lepsze to niż nic. 356 00:21:07,400 --> 00:21:08,800 Jestem pod wrażeniem, 357 00:21:08,880 --> 00:21:12,280 bo więźniów zachęca się do dobrego zachowania 358 00:21:12,360 --> 00:21:16,040 przez możliwość pracy w kuchni albo ćwiczenia na siłowni. 359 00:21:16,880 --> 00:21:20,720 Mam wrażenie, że chcą zrobić coś, 360 00:21:20,800 --> 00:21:24,400 żeby ci ludzie mogli się zmienić. 361 00:21:35,880 --> 00:21:39,160 DZIEŃ TRZECI 362 00:21:40,280 --> 00:21:43,320 To mój trzeci dzień w więzieniu Zenica w Bośni. 363 00:21:43,880 --> 00:21:47,200 Szukam Eldina, mojego przyjaźniejszego współwięźnia, 364 00:21:47,280 --> 00:21:49,080 ale nie mogę go znaleźć. 365 00:21:51,400 --> 00:21:53,320 Przejdziemy się. 366 00:21:53,400 --> 00:21:55,080 Jeden ze strażników mówi mi, 367 00:21:55,160 --> 00:21:57,120 gdzie mogę go znaleźć. 368 00:21:58,040 --> 00:21:59,920 Poznałem Eldina parę dni temu, 369 00:22:00,000 --> 00:22:02,440 a on znowu wpakował się w kłopoty. 370 00:22:02,520 --> 00:22:04,720 Ten typ tak chyba ma. 371 00:22:05,440 --> 00:22:07,240 Siedzi w izolatce. 372 00:22:09,560 --> 00:22:14,160 Możesz liczyć na sporą dawkę wolności, jeśli dobrze się zachowujesz, 373 00:22:14,240 --> 00:22:17,840 ale teraz zobaczę, co się dzieje, gdy tego nie robisz. 374 00:22:17,920 --> 00:22:18,840 Jak się masz? 375 00:22:18,920 --> 00:22:21,560 Co się stało? Czemu tu wylądowałeś? 376 00:22:22,160 --> 00:22:25,280 Strażnik kazał mi wracać do celi, 377 00:22:25,360 --> 00:22:27,280 a ja nie wykonałem rozkazu, 378 00:22:27,360 --> 00:22:29,400 powiedziałem, że nie wejdę. 379 00:22:29,480 --> 00:22:31,520 Pokłóciliśmy się, 380 00:22:31,600 --> 00:22:35,160 więc mnie skuł i z powrotem wrzucił do izolatki. 381 00:22:35,240 --> 00:22:37,720 Jestem pyskaty, lubię mówić. 382 00:22:37,800 --> 00:22:39,520 Mówię szybciej, niż myślę. 383 00:22:40,240 --> 00:22:45,320 Czternasty pobyt w izolatce na przestrzeni sześciu lat. 384 00:22:45,960 --> 00:22:50,800 Przez swoje słowa dostał kolejnych 15 dni na osobności. 385 00:22:50,880 --> 00:22:53,640 Surowa cela, prawda? 386 00:22:53,720 --> 00:22:55,360 Masz tu krzesło i stolik, 387 00:22:55,440 --> 00:22:57,920 a do tego kawał betonu z materacem. 388 00:22:58,000 --> 00:23:02,840 To wszystko. Dwie poduszki, dwa koce i materac. 389 00:23:03,520 --> 00:23:08,120 Żadnych papierosów, jedzenia, gazety. Nic tu nie można robić. 390 00:23:08,200 --> 00:23:12,840 Spędzasz tu 23 godziny, jedną godzinę spacerujesz na zewnątrz. 391 00:23:12,920 --> 00:23:16,320 To twój 14. raz, więc system ewidentnie nie działa. 392 00:23:16,400 --> 00:23:20,480 - Przynajmniej na ciebie. - Idzie tu zwariować, mówię poważnie. 393 00:23:22,160 --> 00:23:25,040 To pogarsza sprawę, robię się wkurzony. 394 00:23:25,120 --> 00:23:28,720 Gdy wychodzę, jestem na wszystkich wkurzony. 395 00:23:28,800 --> 00:23:32,200 Potem znowu robię głupoty i ląduję w izolatce. 396 00:23:32,280 --> 00:23:35,000 Zamknijcie mnie i wyrzućcie klucz. 397 00:23:35,560 --> 00:23:38,400 Będę się zachowywał przez 20 dni, może miesiąc, 398 00:23:39,120 --> 00:23:41,760 ale potem coś mi się przestawia, 399 00:23:41,840 --> 00:23:45,200 a ja zachowuję się tak jak wcześniej. 400 00:23:45,280 --> 00:23:50,920 Powiedziałbyś, że twoje zachowanie jest powiązane ze zdrowiem psychicznym? 401 00:23:51,000 --> 00:23:52,160 Przeżyłem wojnę. 402 00:23:52,240 --> 00:23:56,440 Miałem dziewięć lat, gdy do domu weszli uzbrojeni ludzie 403 00:23:56,520 --> 00:24:00,560 i wzięli mnie z tatą do obozu koncentracyjnego. 404 00:24:01,240 --> 00:24:04,160 To wpłynęło na moje dzieciństwo i całą resztę. 405 00:24:04,720 --> 00:24:06,800 Ale nie chcę, żeby to była wymówka. 406 00:24:07,440 --> 00:24:11,120 Nie mogę zwalać na to wszystkich błędów. 407 00:24:11,200 --> 00:24:13,560 Ludzi spotykały gorsze rzeczy. 408 00:24:13,640 --> 00:24:16,400 Niektórzy tracili na wojnie całe rodziny. 409 00:24:16,480 --> 00:24:18,320 Chcę tylko, żebyś zrozumiał, 410 00:24:18,400 --> 00:24:20,320 co sprawiło, że zmieniłem się 411 00:24:20,400 --> 00:24:22,440 z pozytywnej w negatywną osobę. 412 00:24:22,520 --> 00:24:23,360 Rozumiem. 413 00:24:23,440 --> 00:24:27,160 Mam nadzieję, że od teraz będziesz na wszystko patrzył inaczej. 414 00:24:27,240 --> 00:24:28,240 Jasna sprawa. 415 00:24:29,200 --> 00:24:31,560 - Miłego dnia. - Trzymaj się. 416 00:24:31,640 --> 00:24:32,760 Będę. 417 00:24:34,280 --> 00:24:37,840 Dla kogoś, kto przeżył taką traumę jak Eldin, 418 00:24:37,920 --> 00:24:41,120 izolatka raczej nie jest odpowiedzią. 419 00:24:42,680 --> 00:24:47,560 Muszę podkreślić, jak bardzo źle wpływa na ludzi 420 00:24:47,640 --> 00:24:52,600 spędzenie długich dni z samymi sobą. 421 00:24:53,120 --> 00:24:57,640 Sam spędziłem w podobnej izolatce długie miesiące. 422 00:24:58,400 --> 00:25:00,480 To nie zmienia człowieka, 423 00:25:01,280 --> 00:25:03,960 raczej pogłębia złość i frustrację. 424 00:25:04,640 --> 00:25:06,640 On też tak mówi. 425 00:25:18,800 --> 00:25:23,280 Chcę zrozumieć, jak strażnicy usprawiedliwiają taką surowość. 426 00:25:28,880 --> 00:25:32,680 Borys Soko pracuje tu od 15 lat. 427 00:25:36,800 --> 00:25:39,480 Byłem w luźniejszym miejscu 428 00:25:39,560 --> 00:25:44,000 i w ciasnej przestrzeni, w której są karani. 429 00:25:44,080 --> 00:25:46,400 Jaki jest tego cel? 430 00:25:47,720 --> 00:25:49,640 Celem takiego układu, 431 00:25:50,160 --> 00:25:56,640 w którym izoluje się więźniów bezustannie sprzeciwiających się 432 00:25:56,720 --> 00:26:03,520 zasadom i regulaminowi, 433 00:26:04,160 --> 00:26:09,720 jest nauczenie osadzonych, że tylko ich dobre zachowanie 434 00:26:10,360 --> 00:26:13,040 będzie skutkowało nagrodami. 435 00:26:13,800 --> 00:26:18,880 Sami muszą się tego nauczyć podczas swojego pobytu tam. 436 00:26:19,400 --> 00:26:22,840 Dużo się zmieniło od czasu, gdy zostałeś strażnikiem? 437 00:26:24,200 --> 00:26:27,640 Z perspektywy więźniów tak, 438 00:26:27,720 --> 00:26:32,600 jest im teraz łatwiej odsiadywać swoje wyroki. 439 00:26:32,680 --> 00:26:37,760 Ale praca strażników stała się trudniejsza. 440 00:26:38,360 --> 00:26:42,880 To wspólny wysiłek, chcemy pomóc więźniom, 441 00:26:42,960 --> 00:26:49,240 którzy popełnili przestępstwa na wolności, 442 00:26:49,320 --> 00:26:52,600 zresocjalizować się podczas pobytu tutaj 443 00:26:52,680 --> 00:26:55,240 i stać się praworządnymi obywatelami, 444 00:26:55,320 --> 00:26:57,800 którzy przestrzegają zasad społeczeństwa. 445 00:27:01,120 --> 00:27:05,240 Można uzasadniać surową metodę kija i marchewki, 446 00:27:05,320 --> 00:27:08,120 jeśli ta naprawdę pomaga więźniom się zmienić, 447 00:27:08,880 --> 00:27:12,880 ale mafiosi i recydywiści, którzy tu siedzą, 448 00:27:12,960 --> 00:27:15,000 nie są łatwi w resocjalizacji. 449 00:27:24,960 --> 00:27:26,600 Następnego dnia 450 00:27:26,680 --> 00:27:30,040 podszedłem do mojego współwięźnia, szefa gangu Elvisa. 451 00:27:31,840 --> 00:27:35,400 Lepiej się dogadujemy, więc idę z nim na obiad. 452 00:27:38,080 --> 00:27:41,280 Każdy dostaje to samo, czy można wybrać menu? 453 00:27:41,360 --> 00:27:42,360 Możesz wybrać. 454 00:27:44,320 --> 00:27:48,320 Niewiele miejsc ma ciągle takie metalowe tacki. 455 00:27:48,400 --> 00:27:51,040 To bardzo niebezpieczna broń, 456 00:27:51,120 --> 00:27:53,040 ale tu ufa się więźniom, 457 00:27:53,120 --> 00:27:55,640 więc można im je wydawać. 458 00:27:55,720 --> 00:27:58,800 Nie widziałem ich od czasu mojej odsiadki. 459 00:28:01,240 --> 00:28:03,200 Chcę zrozumieć, czemu Elvis 460 00:28:03,280 --> 00:28:05,680 został gangsterem. 461 00:28:07,680 --> 00:28:08,680 To jest… 462 00:28:08,760 --> 00:28:10,440 - Brat. - To twój brat. 463 00:28:10,520 --> 00:28:12,000 - Tak. - Witaj. 464 00:28:12,080 --> 00:28:13,640 - Witam. - Miło cię poznać. 465 00:28:14,400 --> 00:28:16,760 - Nazywam się Sami. - Sami. 466 00:28:17,560 --> 00:28:22,680 Elvis i jego starszy brat Sami byli w przestępczości zorganizowanej. 467 00:28:23,320 --> 00:28:27,800 Szukam podobieństwa, ale już widzę, że jest przystojniejszy. 468 00:28:29,760 --> 00:28:34,360 Obaj odsiadują długie wyroki za napady z bronią w ręku i morderstwa. 469 00:28:36,080 --> 00:28:38,720 Opowiedzcie mi o sobie 470 00:28:38,800 --> 00:28:40,440 i waszym dzieciństwie. 471 00:28:41,040 --> 00:28:44,640 - Było kiepsko, dorastaliśmy w biedzie. - Byliśmy biedni. 472 00:28:46,360 --> 00:28:50,480 Tata walczył w armii Bośni i Hercegowiny, był przez to niepełnosprawny. 473 00:28:51,000 --> 00:28:57,440 Jak sądzicie, czemu zajęliście się przestępczością zorganizowaną? 474 00:28:57,520 --> 00:28:59,520 Głównie przez biedę. 475 00:28:59,600 --> 00:29:01,440 W kraju panowała wojna. 476 00:29:02,360 --> 00:29:07,600 Taty nie było stać na rzeczy, których chcą lub potrzebują nastolatkowie. 477 00:29:08,440 --> 00:29:12,120 Postanowiliśmy sami się tym zająć. 478 00:29:12,200 --> 00:29:16,800 Pogubiliśmy się i do dziś żałujemy konsekwencji. 479 00:29:16,880 --> 00:29:18,280 Jesz kiełbaski? 480 00:29:18,880 --> 00:29:20,760 - Nie. - Ja tak. 481 00:29:22,720 --> 00:29:26,600 Myślałem, że mnie polubiłeś, ale chodziło o moje jedzenie. 482 00:29:29,200 --> 00:29:30,200 Pijesz kawę? 483 00:29:31,040 --> 00:29:32,480 - Kawę? Tak. - Tak. 484 00:29:32,560 --> 00:29:33,800 - Idziemy. - Chodźmy. 485 00:29:35,080 --> 00:29:36,440 Idziemy na kawę. 486 00:29:37,040 --> 00:29:39,880 - Gorąca. - Nie można jej pić byle gdzie. 487 00:29:39,960 --> 00:29:42,760 Każdy ma swoje miejsce do picia kawy 488 00:29:43,560 --> 00:29:45,080 i do jedzenia. 489 00:29:45,600 --> 00:29:48,680 To jest wasz kąt, wy tu pijecie kawę? 490 00:29:48,760 --> 00:29:49,640 Tak. 491 00:29:49,720 --> 00:29:50,880 Tu pijemy kawę. 492 00:29:52,240 --> 00:29:56,760 Mówiłeś o dołączeniu do przestępczości zorganizowanej. 493 00:29:57,280 --> 00:30:00,200 Wytłumaczcie mi, z czym to się wiąże. 494 00:30:00,280 --> 00:30:03,960 Po wojnie mieliśmy łatwy dostęp do wielu rzeczy. 495 00:30:04,040 --> 00:30:08,080 Na przykład do broni, zupełnie jak dziś. 496 00:30:08,160 --> 00:30:12,440 Dziś też znajdziesz broń za bezcen, praktycznie jak prezent. 497 00:30:12,520 --> 00:30:14,360 - Łączyliśmy się w grupy. - Tak. 498 00:30:14,880 --> 00:30:16,440 On miał swoją, ja swoją. 499 00:30:17,480 --> 00:30:20,240 Zastraszaliśmy ludzi, żeby dla nas pracowali. 500 00:30:20,320 --> 00:30:23,240 Ciągle chcieliśmy więcej, 501 00:30:23,320 --> 00:30:27,040 więc dzień po dniu pakowaliśmy się w to coraz dalej. 502 00:30:27,120 --> 00:30:30,080 Zawsze mieliśmy za mało. To chciwość. 503 00:30:32,040 --> 00:30:34,640 Sami, jak bardzo zmieniłeś się w więzieniu? 504 00:30:35,280 --> 00:30:36,400 Naprawdę bardzo. 505 00:30:36,480 --> 00:30:38,840 Kiedyś byłem bardzo porywczy, 506 00:30:38,920 --> 00:30:43,800 ale zmieniłem tok myślenia, wiem, że działania mają konsekwencje. 507 00:30:43,880 --> 00:30:47,080 Uwielbiałem się bić, to było w mojej krwi. 508 00:30:47,160 --> 00:30:51,240 Teraz wiem, że każda bójka wiąże się z karą. 509 00:30:51,880 --> 00:30:55,960 Myślę, zanim cokolwiek zrobię. 510 00:30:59,200 --> 00:31:02,080 Dwie bardzo ciekawe i bardzo otwarte postaci. 511 00:31:03,240 --> 00:31:07,840 Ich życia są, do pewnego stopnia, spuścizną po wojnie, 512 00:31:07,920 --> 00:31:10,160 bo mieli dostęp do broni, 513 00:31:10,240 --> 00:31:12,880 z której korzystali do napadów. 514 00:31:13,720 --> 00:31:17,360 Pobyt w więzieniu wykorzystali na przemyślenia. 515 00:31:17,440 --> 00:31:21,880 Twierdzą, że nie są już tymi ludźmi, których inni kiedyś się bali. 516 00:31:32,040 --> 00:31:35,680 DZIEŃ PIĄTY 517 00:31:40,200 --> 00:31:43,320 W Zenicy największa nagroda za dobre zachowanie 518 00:31:43,400 --> 00:31:48,040 to przeniesienie do skrzydła, które nie przypomina więzienia. 519 00:31:48,680 --> 00:31:50,640 Tam się teraz wybieram. 520 00:31:51,720 --> 00:31:55,040 Niektórzy mówią, że jest to więzienie otwarte. 521 00:31:55,120 --> 00:32:00,240 Samochody, piesi i domy 522 00:32:01,040 --> 00:32:02,840 są stąd widoczne. 523 00:32:02,920 --> 00:32:05,520 Coś łączy cię ze światem zewnętrznym. 524 00:32:07,880 --> 00:32:11,680 Możesz mieszkać w tych warunkach, jeśli przestrzegasz zasad 525 00:32:11,760 --> 00:32:14,040 i zbliżasz się do końca wyroku. 526 00:32:14,120 --> 00:32:15,960 To idealne miejsce do oceny, 527 00:32:16,040 --> 00:32:20,080 czy więzienie naprawdę zmienia więźniów na lepsze. 528 00:32:22,960 --> 00:32:23,920 Dzień dobry. 529 00:32:25,400 --> 00:32:26,400 Witam. 530 00:32:26,480 --> 00:32:28,000 Witam. 531 00:32:28,080 --> 00:32:29,520 Mam na imię Raphael. 532 00:32:30,600 --> 00:32:32,240 - A ty? - Mirza. 533 00:32:32,320 --> 00:32:34,560 To jest siłownia? 534 00:32:34,640 --> 00:32:36,720 Wszyscy mogą z niej korzystać? 535 00:32:36,800 --> 00:32:38,720 Każdy stąd. 536 00:32:38,800 --> 00:32:40,320 Dobra, dawaj. 537 00:32:40,400 --> 00:32:41,400 Gramy? 538 00:32:42,480 --> 00:32:45,280 Jak przegrasz, płacisz za kawę. 539 00:32:46,640 --> 00:32:50,720 Mirza był członkiem organizacji mafijnej. 540 00:32:50,800 --> 00:32:53,320 Skazano go za liczne przestępstwa, 541 00:32:53,400 --> 00:32:56,960 ale wkrótce ma wrócić na ulicę. 542 00:32:57,920 --> 00:33:00,360 Miło tu, odprężająco. 543 00:33:00,440 --> 00:33:02,520 Wszyscy dobrze się tu bawią. 544 00:33:02,600 --> 00:33:05,760 Jest ładnie i czysto, nikt nie robi problemów. 545 00:33:06,320 --> 00:33:09,720 Wszyscy lubią sporty, trenują, pracują i mają rodziny. 546 00:33:10,720 --> 00:33:12,880 Jest tu jak w raju. 547 00:33:12,960 --> 00:33:14,560 Jak na to zasłużyłeś? 548 00:33:15,160 --> 00:33:19,720 Dobrze się zachowywałem i pracowałem. 549 00:33:19,800 --> 00:33:23,200 To świetne miejsce, ale żeby tu trafić, trzeba mieć mózg. 550 00:33:23,280 --> 00:33:25,240 W więzieniu musisz walczyć, 551 00:33:25,320 --> 00:33:30,880 ale po czasie rozumiesz, że lepiej jest być tutaj, niż w izolatce. 552 00:33:30,960 --> 00:33:34,240 To sprawia, że robisz się spokojniejszy. 553 00:33:35,840 --> 00:33:38,400 Po treningu pokażesz mi, gdzie śpisz? 554 00:33:38,480 --> 00:33:40,200 - Pokażesz mi celę? - Jasne. 555 00:33:40,280 --> 00:33:42,360 - To chodźmy. - Tylko się przebiorę. 556 00:33:45,280 --> 00:33:46,720 To duży facet. 557 00:33:48,120 --> 00:33:51,120 Ale nie czuję się zagrożony, wydaje się miły. 558 00:33:54,160 --> 00:33:55,160 No dobrze. 559 00:33:57,080 --> 00:33:58,280 Tędy. 560 00:33:59,760 --> 00:34:01,840 Jak leci? To mój nowy współlokator. 561 00:34:03,360 --> 00:34:05,760 - Ładny widok, prawda? - Tak. 562 00:34:10,880 --> 00:34:12,200 Dobra, dziękuję. 563 00:34:14,200 --> 00:34:15,400 VIP! 564 00:34:15,480 --> 00:34:17,680 - Cela VIP-a. - Proszę. 565 00:34:20,760 --> 00:34:22,440 To bardzo ciekawe. 566 00:34:23,400 --> 00:34:27,760 Jest was tu dwóch? Śpią tu dwie osoby? 567 00:34:28,280 --> 00:34:30,280 Miałem współlokatora, 568 00:34:31,240 --> 00:34:34,560 ale popełnił błąd, więc go stąd wyrzucili. 569 00:34:36,720 --> 00:34:39,720 Więźniowie na tym skrzydle są uważnie obserwowani. 570 00:34:39,800 --> 00:34:43,120 Jeśli chcą tu zostać, nie mogą pozwolić sobie na błędy. 571 00:34:44,680 --> 00:34:47,880 Mirza przestrzega przepisów, 572 00:34:48,400 --> 00:34:50,200 ale czy naprawdę się zmienił? 573 00:34:51,320 --> 00:34:53,160 Powiedz coś o przywilejach. 574 00:34:53,760 --> 00:34:56,360 Zacznijmy od tego, 575 00:34:57,320 --> 00:35:02,440 że raz w miesiącu możesz wyjść na pięć dni, 576 00:35:02,520 --> 00:35:05,280 żeby sprawdzić, czy jesteś gotowy na wolność. 577 00:35:06,040 --> 00:35:07,320 To ogromny przywilej. 578 00:35:08,760 --> 00:35:14,640 Po takiej przepustce robię wszystko, żeby unikać głupot. 579 00:35:15,360 --> 00:35:17,880 A za co siedzisz w więzieniu? 580 00:35:17,960 --> 00:35:20,200 Narkotyki? Kradzieże? 581 00:35:20,280 --> 00:35:21,200 Nie narkotyki. 582 00:35:21,280 --> 00:35:22,960 Żadne narkotyki. 583 00:35:23,040 --> 00:35:24,960 Dobra, czyli nie narkotyki. 584 00:35:25,040 --> 00:35:26,640 Tylko wymuszenia. 585 00:35:26,720 --> 00:35:28,120 Parę wymuszeń. 586 00:35:28,200 --> 00:35:30,520 Zajmowałem się ochroną osobistą. 587 00:35:30,600 --> 00:35:34,000 Kiedy z ciebie rezygnują, robisz, co tylko możesz, 588 00:35:34,080 --> 00:35:35,560 by przyjęli twoją ofertę. 589 00:35:36,080 --> 00:35:39,120 Za wiele z tych rzeczy 590 00:35:39,960 --> 00:35:43,560 dostałem wyrok, ale nie za wszystkie. 591 00:35:43,640 --> 00:35:46,160 Jestem tym, kim jestem. 592 00:35:47,040 --> 00:35:51,040 Wiesz, co najbardziej pomogło mi za kratami? 593 00:35:58,640 --> 00:36:00,640 - To pomaga. - Koran. 594 00:36:02,160 --> 00:36:04,680 Drogi Allah, Koran i Islam. 595 00:36:04,760 --> 00:36:07,240 Gdy stąd wyjdę, 596 00:36:07,320 --> 00:36:09,040 wyjadę do Europy. 597 00:36:10,600 --> 00:36:14,400 Bośnia jest biedna, nie ma tu pieniędzy. 598 00:36:14,480 --> 00:36:17,800 W Europie jest ich mnóstwo, więc znajdą się i dla mnie. 599 00:36:18,960 --> 00:36:20,600 Jak masz zamiar zarabiać? 600 00:36:21,280 --> 00:36:22,600 Tak jak wcześniej. 601 00:36:23,840 --> 00:36:26,640 Takie jest życie, taką podjąłem decyzję. 602 00:36:27,760 --> 00:36:28,920 Nie zmienię się. 603 00:36:30,040 --> 00:36:32,680 Czemu mi to powiedziałeś? 604 00:36:32,760 --> 00:36:36,120 Bo jestem szczery, nie jestem tchórzem jak reszta. 605 00:36:36,680 --> 00:36:38,160 Pochodzę z ulicy. 606 00:36:38,240 --> 00:36:43,600 Więzienie mnie nie zmieniło. Mogło tylko pogorszyć sprawę. 607 00:36:46,200 --> 00:36:48,800 Pełna sprzeczności osobowość. 608 00:36:49,440 --> 00:36:53,360 Mówi, że gdy stąd wyjdzie, wróci do tego samego życia. 609 00:36:53,440 --> 00:36:57,720 Możesz próbować kogoś zresocjalizować na przeróżne sposoby, 610 00:36:57,800 --> 00:37:00,600 ale nikt się nie zmieni, póki nie będzie gotowy. 611 00:37:13,160 --> 00:37:16,720 DZIEŃ SZÓSTY 612 00:37:20,840 --> 00:37:23,000 To mój ostatni dzień w Zenice. 613 00:37:25,640 --> 00:37:27,120 Jest tu wielu morderców, 614 00:37:27,760 --> 00:37:29,560 ale zanim wyjdę, 615 00:37:29,640 --> 00:37:33,640 mam spotkać się z najbardziej niesławnym więźniem. 616 00:37:40,000 --> 00:37:43,720 Idę teraz do bardziej strzeżonej części więzienia. 617 00:37:44,400 --> 00:37:46,160 Więźniowie są tu lokowani 618 00:37:47,040 --> 00:37:49,280 dla bezpieczeństwa swojego 619 00:37:49,960 --> 00:37:51,880 albo innych osadzonych. 620 00:37:52,920 --> 00:37:55,080 Mężczyzna, z którym się spotkam, 621 00:37:56,960 --> 00:37:58,920 ma być bardzo niebezpieczny. 622 00:37:59,640 --> 00:38:03,440 Ponoć popełnił okropne przestępstwa, 623 00:38:04,120 --> 00:38:06,120 więc trochę się stresuję. 624 00:38:11,920 --> 00:38:12,920 Dzień dobry. 625 00:38:14,680 --> 00:38:16,360 - Jasminko? - Tak. 626 00:38:16,440 --> 00:38:19,120 - Raphael. - Miło mi. 627 00:38:21,040 --> 00:38:25,240 Jasminko Jašarević dostał jeden z najdłuższych wyroków 628 00:38:25,320 --> 00:38:27,520 w historii bośniackiego sądownictwa. 629 00:38:28,240 --> 00:38:33,560 W Bośni nie ma dożywocia, więc skazano go na 42 lata więzienia. 630 00:38:33,640 --> 00:38:36,080 Odsiedział już 16. 631 00:38:39,280 --> 00:38:40,760 Za co tu jesteś? 632 00:38:41,520 --> 00:38:43,440 Za morderstwa. 633 00:38:44,720 --> 00:38:47,480 Jedno było w 2000. 634 00:38:48,320 --> 00:38:49,800 Pozostałe dwa? 635 00:38:49,880 --> 00:38:55,320 Drugie w 2003, a trzecie w 2004. 636 00:38:56,720 --> 00:38:58,880 Ile osób zabiłeś? 637 00:38:58,960 --> 00:38:59,840 Czworo. 638 00:39:02,440 --> 00:39:07,880 Dwoje dla pieniędzy, tylko tyle mogę powiedzieć. 639 00:39:10,200 --> 00:39:15,560 Jedno z jego przestępstw to brutalne morderstwo 71-letniej kobiety. 640 00:39:15,640 --> 00:39:18,320 Zabił ją w jej domu dla biżuterii i gotówki. 641 00:39:19,320 --> 00:39:24,200 Jego przestępstwa miały miejsce długie lata po wojnie. 642 00:39:24,720 --> 00:39:28,000 Był nawet częścią międzynarodowych sił pokojowych, 643 00:39:28,080 --> 00:39:29,520 które tu stacjonowały. 644 00:39:30,240 --> 00:39:36,000 Zamiast pilnować pokoju, zabijał dla pieniędzy. 645 00:39:37,040 --> 00:39:40,520 Morderstwo z 2000 646 00:39:40,600 --> 00:39:43,840 miało związek z twoim zaangażowaniem w siły pokojowe? 647 00:39:45,120 --> 00:39:46,760 Pewien mężczyzna 648 00:39:48,720 --> 00:39:50,960 był na wojnie reporterem. 649 00:39:51,760 --> 00:39:57,240 Dwójka ludzi zatrudniła mnie, żebym zdobył pewne materiały 650 00:39:57,320 --> 00:40:02,920 od osoby, którą koniec końców zabiłem. 651 00:40:04,760 --> 00:40:10,200 Kim jest Jasminko poza skazanym przestępcą? 652 00:40:11,120 --> 00:40:13,000 Byłem urzędnikiem. 653 00:40:13,080 --> 00:40:16,000 Potem wybrałem drogę przestępczą, to był błąd. 654 00:40:17,920 --> 00:40:20,760 Nie jestem niebezpieczny ani agresywny. 655 00:40:21,920 --> 00:40:26,680 Poniekąd jestem mordercą, ale my też mamy serca. 656 00:40:27,960 --> 00:40:30,120 Jestem z krwi i kości jak ty. 657 00:40:32,360 --> 00:40:35,320 Co z rodzinami ludzi, których zabiłeś? 658 00:40:35,400 --> 00:40:36,640 Jak ich ukochani 659 00:40:37,600 --> 00:40:39,360 mają to zrozumieć? 660 00:40:40,920 --> 00:40:42,280 Tak, zrobiłem to. 661 00:40:42,360 --> 00:40:44,720 Wiem, że nie da się zadośćuczynić 662 00:40:45,640 --> 00:40:50,080 członkowi rodziny zamordowanej osoby. 663 00:40:52,360 --> 00:40:55,200 Mogą mnie skazać na karę śmierci, 664 00:40:55,280 --> 00:40:57,280 ale nie przywrócą im życia. 665 00:40:59,560 --> 00:41:01,640 Odsiadujesz bardzo długi wyrok. 666 00:41:01,720 --> 00:41:04,400 Myślisz, że kiedyś wyjdziesz z więzienia? 667 00:41:05,480 --> 00:41:06,640 Powiem tak: 668 00:41:08,200 --> 00:41:13,040 za dwa albo trzy lata będę w połowie wyroku. 669 00:41:13,760 --> 00:41:15,080 Mam nadzieję, 670 00:41:15,600 --> 00:41:18,560 że będę zdrowy psychicznie, 671 00:41:19,440 --> 00:41:22,280 że nie zwariuję 672 00:41:23,280 --> 00:41:24,680 zanim wyjdę na wolność. 673 00:41:32,240 --> 00:41:36,520 Czyny wielu poznanych przeze mnie osób da się zobaczyć w kontekście. 674 00:41:36,600 --> 00:41:39,720 Czasem chodzi o wojnę, czasem o biedę. 675 00:41:40,600 --> 00:41:44,160 Ale cztery morderstwa? Tu nie da się szukać kontekstu. 676 00:41:45,880 --> 00:41:48,840 Może ktoś taki nigdy nie powinien stąd wyjść. 677 00:41:55,880 --> 00:41:58,040 Zanim opuszczę to więzienie, 678 00:41:58,120 --> 00:42:01,680 chcę spytać naczelnika Redzo Kahrica, 679 00:42:01,760 --> 00:42:06,640 jak jego zdaniem połączenie luzu i skrajnej surowości 680 00:42:06,720 --> 00:42:09,600 zmienia przestępców na lepsze. 681 00:42:10,760 --> 00:42:13,720 Spotykamy się w nowej części więzienia, 682 00:42:13,800 --> 00:42:17,040 do której wkrótce zostanie przeniesiona część więźniów. 683 00:42:17,120 --> 00:42:22,240 Moim celem jest zdobycie zaufania więźniów, 684 00:42:22,320 --> 00:42:28,160 a celem więzienia, celem, który udało nam się spełnić, 685 00:42:28,240 --> 00:42:32,440 jest odmienienie ich żyć. 686 00:42:32,960 --> 00:42:36,240 Proszę mi wierzyć, że gdy obdarzamy ludzi zaufaniem, 687 00:42:36,320 --> 00:42:43,320 większość więźniów dotrzymuje danego słowa 688 00:42:43,400 --> 00:42:47,120 w większym stopniu niż zwykli obywatele. 689 00:42:47,200 --> 00:42:52,120 A ci, którzy chcą problemów i nie przestrzegają zasad? 690 00:42:52,200 --> 00:42:55,760 Jeśli nie chcą pomóc sami sobie, to my nie możemy im pomóc. 691 00:42:55,840 --> 00:43:00,040 Jak duże sukcesy odnosi więzienie na polu zapobiegania recydywie? 692 00:43:00,120 --> 00:43:04,480 Ilu więźniów wraca do więzienia po odsiedzianym wyroku? 693 00:43:05,000 --> 00:43:10,440 Z moich obserwacji wynika, że większość więźniów, 694 00:43:11,320 --> 00:43:12,800 którzy idą na warunkowe, 695 00:43:12,880 --> 00:43:19,800 wstydzi się powrotu do więzienia. 696 00:43:20,360 --> 00:43:25,320 Chodzi o to, żeby być uczciwym i zapomnieć o swoim występkach. 697 00:43:26,520 --> 00:43:30,240 To bardzo trudne, ale mamy coraz więcej osadzonych, 698 00:43:30,320 --> 00:43:36,280 którzy przyjmują ten tok myślenia i idą w dobrym kierunku. 699 00:43:40,840 --> 00:43:46,240 Gdy opuszczam więzienie Zenica, Eldin jest dalej w izolatce. 700 00:43:46,320 --> 00:43:49,000 Mam nadzieję, że uda mu się wyrwać 701 00:43:49,080 --> 00:43:52,640 z błędnego koła destrukcyjnych zachowań. 702 00:43:53,800 --> 00:43:56,160 Elvis i jego brat Sami 703 00:43:56,240 --> 00:43:58,240 spędzą za kratami wiele lat, 704 00:43:58,800 --> 00:44:02,960 zanim będą mogli sprawdzić, czy zmiany, o których mówią, są trwałe. 705 00:44:08,120 --> 00:44:12,080 Za tymi murami poznałem jednych z najgorszych przestępców Bośni. 706 00:44:12,160 --> 00:44:16,400 Zmotywowanie ich do zmiany nie jest łatwe, ale nie mam wątpliwości, 707 00:44:16,480 --> 00:44:20,360 że więzienie Zenica stara się, jak tylko może. 708 00:44:20,440 --> 00:44:24,480 Gdy spojrzymy na złożone wyzwania, z którymi zmaga się ten kraj, 709 00:44:24,560 --> 00:44:26,560 raczej nie mogą zrobić nic więcej. 710 00:44:50,960 --> 00:44:52,960 Napisy: Jędrzej Kogut