1
00:00:02,000 --> 00:00:07,000
Downloaded from
YTS.MX
2
00:00:08,000 --> 00:00:13,000
Official YIFY movies site:
YTS.MX
3
00:00:21,980 --> 00:00:25,234
8 JUNI 1990
4
00:00:25,317 --> 00:00:26,610
Vanaf het begin.
5
00:00:32,866 --> 00:00:36,119
'...is het altijd...'
Ik zou het iets meer aanzetten, snap je?
6
00:00:36,245 --> 00:00:39,748
Dan heeft het dezelfde waarde,
maar dan zonder die variatie.
7
00:00:39,873 --> 00:00:42,584
is het altijd rustig
8
00:00:44,419 --> 00:00:47,631
En 'oord' met een rollende R? Oord.
9
00:00:47,714 --> 00:00:49,675
in dit afgelegen oord
10
00:00:57,516 --> 00:01:01,895
in ons dorp
is het altijd rustig
11
00:01:02,563 --> 00:01:07,109
en iets nieuws,
dat gebeurt hier niet
12
00:01:08,068 --> 00:01:12,447
in ons dorp
zingen alle mensen
13
00:01:13,031 --> 00:01:17,327
steeds hetzelfde lied:
14
00:01:18,287 --> 00:01:21,873
Bonjour!
-Bonjour!
15
00:01:22,082 --> 00:01:24,126
Het was de zomer van 1990...
16
00:01:24,251 --> 00:01:28,964
...en we namen in New York
de liedjes voor Belle en het Beest op.
17
00:01:29,047 --> 00:01:32,050
Howard Ashman en Alan Menken,
met wie hij zijn liedjes schreef...
18
00:01:32,134 --> 00:01:35,304
...hadden al Oscars, Golden Globes
en Grammy's gewonnen.
19
00:01:35,387 --> 00:01:38,473
Met hun liedjes gaven zij de fantasie
van een hele generatie vorm.
20
00:01:39,808 --> 00:01:43,895
vanaf de dag
dat ik haar zo zag praten
21
00:01:44,062 --> 00:01:47,065
ging ik meteen al voor de bijl
22
00:01:47,316 --> 00:01:51,403
zij is net zo knap als ik,
zag ik met een eerste blik
23
00:01:51,486 --> 00:01:54,531
dus het duurt niet lang,
dan trouwen wij in stijl
24
00:01:58,869 --> 00:02:01,246
We wisten dat er
iets bijzonders gaande was.
25
00:02:01,496 --> 00:02:05,959
Maar wat we niet wisten, was dat Howard
er negen maanden later niet meer zou zijn.
26
00:02:10,505 --> 00:02:16,470
Howard en ik groeiden op
in Flannery Lane, in Baltimore.
27
00:02:16,595 --> 00:02:18,388
Daar stonden allemaal rijtjeshuizen.
28
00:02:18,472 --> 00:02:21,391
Er stond een rijtje van tien huizen...
29
00:02:21,516 --> 00:02:24,645
...en dan een stukje niks
en dan weer tien huizen.
30
00:02:26,438 --> 00:02:28,315
Hij was dol op verhalen vertellen.
31
00:02:28,440 --> 00:02:33,862
Als zijn jongere zusje was het mijn taak
zo goed mogelijk voor publiek te spelen.
32
00:02:35,113 --> 00:02:39,993
We waren veel alleen thuis
en Howard paste vaak op mij.
33
00:02:40,369 --> 00:02:44,665
Dan zei hij dat ik beneden moest wachten.
34
00:02:45,123 --> 00:02:51,046
Ik hoorde dan allerlei gerommel boven,
de deur die dichtging en zo.
35
00:02:51,588 --> 00:02:56,677
Dan had hij een handdoek uit de badkamer
als een tulband om zijn hoofd gewikkeld.
36
00:02:57,511 --> 00:03:01,348
Ik moest dan naar zijn kamer komen.
Daar moest ik de trap voor op.
37
00:03:01,431 --> 00:03:04,142
Het was een lange, smalle, steile trap.
38
00:03:04,267 --> 00:03:09,064
Alle lichten waren uit
en de jaloezieën waren dicht.
39
00:03:09,523 --> 00:03:11,358
Er was maar heel weinig licht.
40
00:03:11,692 --> 00:03:16,363
Hij deed iets over de lampenkappen
en begon me rond te leiden.
41
00:03:16,446 --> 00:03:18,156
Het was zijn kamer niet meer.
42
00:03:18,240 --> 00:03:20,951
Ik kreeg een rondleiding
door het land dat hij had gemaakt.
43
00:03:29,918 --> 00:03:34,172
Er stonden allemaal speelgoedfiguurtjes,
zoals cowboys, indiaantjes en soldaatjes.
44
00:03:34,506 --> 00:03:39,886
Maar hij had ze beschilderd
en er papier en glitters op geplakt.
45
00:03:39,970 --> 00:03:46,017
Hij had er veel interessantere
personages van gemaakt.
46
00:03:46,476 --> 00:03:49,980
En hij had er allemaal
situaties omheen bedacht.
47
00:03:51,064 --> 00:03:55,068
Hij liet me alle scènes zien
en hij vertelde me wat erin gebeurde.
48
00:03:55,444 --> 00:03:59,740
'Kijk, daar heb je TinkerBell,
Peter Pan, of Tijgerlelie.'
49
00:03:59,865 --> 00:04:03,118
Hij had ook een tafereeltje
met een spiegel...
50
00:04:03,201 --> 00:04:07,497
...die een meer of een schaatsbaan
moest voorstellen.
51
00:04:08,540 --> 00:04:11,960
Hij stopte er al zijn creativiteit in.
52
00:04:12,753 --> 00:04:15,839
De plekken die hij me liet zien...
53
00:04:16,006 --> 00:04:21,636
...vond je nergens bij ons
in Baltimore County in Maryland.
54
00:04:22,512 --> 00:04:26,558
Howard vond het geweldig om te doen.
55
00:04:26,683 --> 00:04:32,814
Hij had er plezier in om je mee te nemen
op reis, samen met hem.
56
00:04:35,025 --> 00:04:37,486
Hij voerde toneelstukjes op
in de achtertuin.
57
00:04:37,569 --> 00:04:42,783
Hij schreef het en verzorgde de casting.
Alle buurkinderen speelden een rol.
58
00:04:43,450 --> 00:04:48,497
Al onze oude lakens werden omgetoverd
in gordijnen en kostuums.
59
00:04:48,663 --> 00:04:50,332
Ik kon nooit iets weggooien.
60
00:04:52,751 --> 00:04:55,128
Mijn vader heette Ray Ashman.
61
00:04:55,253 --> 00:04:57,088
Hij heeft allerlei baantjes gehad...
62
00:04:57,214 --> 00:05:02,719
...maar ik weet nog dat hij
voor een ijshoorntjesfabrikant werkte...
63
00:05:02,844 --> 00:05:06,723
...en dat hij daar begon
als ijshoorntjesbezorger.
64
00:05:10,435 --> 00:05:14,773
Toen we voorstelden om Howard op
dansles te doen, zei zijn vader meteen:
65
00:05:15,106 --> 00:05:18,902
'Nee, jongens horen niet op dansles.'
66
00:05:19,778 --> 00:05:22,447
Mijn vader was een heel grappige man.
67
00:05:22,572 --> 00:05:25,450
Ik heb van hem geleerd
hoe je een verhaal moet vertellen.
68
00:05:25,534 --> 00:05:29,663
Ik vertelde hem eens een mop
en daar moest hij om lachen.
69
00:05:29,788 --> 00:05:34,000
De volgende dag had hij een heel
verhaal om die mop heen bedacht...
70
00:05:34,125 --> 00:05:35,460
...met zichzelf in de hoofdrol.
71
00:05:35,544 --> 00:05:38,338
Begin nooit met:
'Er kwam een man een kroeg binnen'...
72
00:05:38,421 --> 00:05:41,675
…maar zeg: 'Ik kwam een kroeg binnen'.
Zo was mijn vader.
73
00:05:42,467 --> 00:05:46,721
Hij heeft geprobeerd Howard kennis
te laten maken met vissen en honkbal...
74
00:05:46,805 --> 00:05:48,807
...maar hij had er geen interesse in.
75
00:05:49,683 --> 00:05:54,271
Ze gingen vissen, zaten op de oever
en hadden hun hengel uitgegooid.
76
00:05:54,396 --> 00:05:56,857
Ze zaten daar samen,
maar Howard was geen...
77
00:05:57,065 --> 00:05:58,692
Ray was ook geen visser...
78
00:05:58,817 --> 00:06:02,320
...maar hij dacht dat je dat soort dingen
met je zoon hoorde te doen.
79
00:06:03,280 --> 00:06:06,992
Ze zaten daar en ze keken elkaar aan.
Hij vroeg Howard of hij het leuk vond.
80
00:06:07,117 --> 00:06:10,787
Hij zei van niet. Ray ook niet,
dus zijn ze naar huis gegaan.
81
00:06:11,329 --> 00:06:13,415
Ze zijn dus zonder vis thuisgekomen.
82
00:06:14,332 --> 00:06:17,961
Mijn moeder werkte op een gegeven moment
als zangeres.
83
00:06:18,420 --> 00:06:22,966
Ze heeft een keer op tv gezongen.
In het begin was mijn moeder de ster.
84
00:06:23,091 --> 00:06:28,263
Howard heeft die rol van haar overgenomen.
Maar we hadden altijd al wat met showbizz.
85
00:06:28,555 --> 00:06:32,350
Toen hij een jaar of zes was,
zijn we naar een voorstelling gegaan.
86
00:06:33,268 --> 00:06:35,437
Het was een voorstelling met kinderen.
87
00:06:35,729 --> 00:06:39,065
Toen ze het toneel opkwamen,
stootte hij me aan...
88
00:06:39,149 --> 00:06:42,068
...en zei hij dat hij dat ook wel
graag zou willen doen.
89
00:06:42,485 --> 00:06:44,613
Ik heb het een en ander uitgezocht...
90
00:06:44,696 --> 00:06:49,534
...met wat mensen gesproken en geregeld
dat hij bij het kindertheater terechtkon.
91
00:06:49,701 --> 00:06:53,747
Dat leek me leuk voor hem,
want hij speelde graag de personages na.
92
00:06:53,830 --> 00:06:57,000
Dan speelde hij kapitein Haak.
Hij speelde alles wat hij wilde.
93
00:06:57,083 --> 00:07:00,003
Als je vroeg of hij iets kon spelen,
dan deed hij dat.
94
00:07:00,462 --> 00:07:02,631
Ik had veel vrienden die piano speelden...
95
00:07:02,714 --> 00:07:06,343
...en ik was altijd in de weer met Rodgers
and Hammerstein Vocal Selections.
96
00:07:06,426 --> 00:07:10,347
En toen zag ik Mitzi Green de hoofdrol
in Gypsy spelen, in Ford's in Baltimore.
97
00:07:11,890 --> 00:07:14,559
Ik weet niet meer wie de hoofdrol
in My Fair Lady speelde.
98
00:07:14,643 --> 00:07:20,106
Iedereen van mijn leeftijd kent die
stukken en heeft ze in hun hart gesloten.
99
00:07:20,523 --> 00:07:25,236
Hij schreef altijd gedichtjes.
Voor verjaardagen, vakanties, jubilea.
100
00:07:25,779 --> 00:07:27,405
Die gedichtjes werden verhalen.
101
00:07:28,281 --> 00:07:31,576
En die verhalen
werden toneelstukken en liedteksten.
102
00:07:32,327 --> 00:07:34,371
Die liedteksten vertelden
altijd een verhaal.
103
00:07:34,871 --> 00:07:39,084
Op mijn veertiende maakte ik
letterlijk overal een musical van.
104
00:07:39,167 --> 00:07:45,507
Op school zette ik mijn hele waslijst op
muziek. Dat was een soort hobby van me.
105
00:07:46,424 --> 00:07:50,011
Howard en ik waren de eersten
in onze familie die gingen studeren.
106
00:07:50,470 --> 00:07:52,514
Onze ouders hadden geen idee...
107
00:07:52,597 --> 00:07:57,811
...dat Yale de beste school was
voor als je het theater in wilde.
108
00:07:58,019 --> 00:08:03,149
Howard ging naar Boston University
en daarna naar Goddard.
109
00:08:03,316 --> 00:08:08,863
De grap was dat er geen vrijere,
gekkere school was dan Goddard.
110
00:08:09,030 --> 00:08:13,243
Ze deden er niet aan cijfers.
Het was een plek voor vrije geesten.
111
00:08:13,660 --> 00:08:17,789
Hij had het daar erg naar zijn zin.
Hij heeft daar veel theater gedaan.
112
00:08:17,998 --> 00:08:21,626
Hij maakte kennis met experimenteel
theater. Dat was heel onconventioneel.
113
00:08:21,710 --> 00:08:27,215
Volgens mijn moeder lag hij eens voor
haar neus naakt op de vloer te kronkelen.
114
00:08:27,340 --> 00:08:30,385
Dat was voor allebei geen hoogtepunt.
115
00:08:30,468 --> 00:08:34,764
Hij heeft een zomer een theatercursus
gevolgd waar hij Stuart White ontmoette.
116
00:08:34,848 --> 00:08:37,183
Ze noemden hem toen 'Snooze'.
Snooze White.
117
00:08:37,267 --> 00:08:41,312
Hij kwam ook uit Baltimore,
maar ze hadden elkaar nooit ontmoet.
118
00:08:41,896 --> 00:08:47,527
Op een gegeven moment
kregen ze in het geheim een relatie.
119
00:08:48,903 --> 00:08:55,827
Stuart bruiste van de energie.
Hij was een soort elfje.
120
00:08:56,119 --> 00:09:02,625
Hij kon geweldig acteren,
maar zijn hart lag bij het regisseren.
121
00:09:02,709 --> 00:09:04,711
Dat was wat hij echt wilde.
122
00:09:04,794 --> 00:09:06,671
Ze werden verliefd.
123
00:09:07,213 --> 00:09:14,137
Voor hun masterstudie hebben ze zich
allebei aangemeld bij Indiana University.
124
00:09:14,220 --> 00:09:18,433
Ze kregen allebei een beurs omdat ze
bij het schooltoneel zaten...
125
00:09:19,184 --> 00:09:24,064
...en ze gingen samenwonen.
Ze kregen echt een leven samen.
126
00:09:24,647 --> 00:09:27,067
Howard was daar erg gelukkig.
127
00:09:27,859 --> 00:09:32,447
Ik heb Howard in 1971 ontmoet...
128
00:09:32,572 --> 00:09:35,658
...op de theaterafdeling
van Indiana University.
129
00:09:36,451 --> 00:09:38,036
Ik was eerstejaars...
130
00:09:38,119 --> 00:09:43,708
...en hij was acteur
bij de Indiana Touring Company.
131
00:09:43,833 --> 00:09:48,963
Hij zag zichzelf niet echt als acteur,
maar hij kon geweldig acteren.
132
00:09:49,172 --> 00:09:52,801
Hij had alleen andere ambities.
Hij wilde schrijven en regisseren.
133
00:09:53,885 --> 00:09:56,262
Hij was bezig
met een master toneelschrijven.
134
00:09:56,387 --> 00:10:01,810
Voor zijn scriptie wilde hij een eigen
versie van De Sneeuwkoningin schrijven.
135
00:10:01,893 --> 00:10:05,271
Hij zou de liedteksten schrijven
en het stuk regisseren.
136
00:10:05,647 --> 00:10:10,944
Iedereen, en iedereens broers en zussen,
wilde in deze productie spelen.
137
00:10:11,986 --> 00:10:18,243
Howard was heel charismatisch en hij had
altijd allerlei groupies achter zich aan.
138
00:10:19,119 --> 00:10:24,290
Howard was altijd heel opgewekt.
139
00:10:25,125 --> 00:10:29,546
En Stuart was heel aanwezig,
maar op een onschuldige manier.
140
00:10:30,839 --> 00:10:34,259
Zij trokken samen...
141
00:10:34,384 --> 00:10:38,179
...heel veel mensen aan.
142
00:10:38,721 --> 00:10:43,226
Met hun krachten gebundeld,
waren ze ontzettend sterk.
143
00:10:43,810 --> 00:10:48,940
Ze pasten heel goed bij elkaar.
Howard schreef en Stuart regisseerde.
144
00:10:49,065 --> 00:10:54,028
Na hun studie zijn ze samen
naar New York vertrokken.
145
00:10:59,576 --> 00:11:04,998
In de jaren 70 was New York
doodeng en smerig.
146
00:11:05,331 --> 00:11:06,875
Het was angstaanjagend.
147
00:11:07,000 --> 00:11:10,879
Het sprak tot de verbeelding
en was bedreigend tegelijk.
148
00:11:11,087 --> 00:11:12,630
Ik ben een paar keer beroofd...
149
00:11:13,131 --> 00:11:17,218
...maar je kon de creatieve energie
daar gewoon voelen.
150
00:11:20,430 --> 00:11:24,559
Howard zat niet in het theaterkliekje.
151
00:11:24,767 --> 00:11:30,648
Veel acteurs en regisseurs hadden
banden met Yale en die had hij niet.
152
00:11:31,107 --> 00:11:35,028
Zijn vrienden waren zijn vrienden
van Indiana University...
153
00:11:35,153 --> 00:11:36,905
...en wij hadden nog niks bereikt.
154
00:11:37,780 --> 00:11:40,700
In New York ben ik als auteur
bij een project begonnen...
155
00:11:40,825 --> 00:11:45,622
...want ik schreef toneelstukken en
mijn stukken werden af en toe opgevoerd.
156
00:11:45,705 --> 00:11:46,956
Korte eenakters en zo.
157
00:11:47,540 --> 00:11:51,836
Hij verdiende nog geen stuiver
met al zijn bezigheden in New York.
158
00:11:51,961 --> 00:11:55,215
Op een gegeven moment
besloot hij te stoppen met theater...
159
00:11:55,340 --> 00:11:57,508
...en een baan bij een uitgever te zoeken.
160
00:11:57,675 --> 00:12:01,554
Hij ging flapteksten schrijven
omdat hij geld nodig had.
161
00:12:01,930 --> 00:12:05,391
Hij mocht de redactie van het Mickey Mouse
Clubhouse Scrapbook doen.
162
00:12:05,516 --> 00:12:11,856
Dat vond hij geweldig, want als kind
keek hij daar altijd met plezier naar.
163
00:12:11,981 --> 00:12:17,445
Hij mocht naar Disney in Californië
om eraan te werken.
164
00:12:17,570 --> 00:12:21,157
Dat was echt zijn favoriete project.
165
00:12:21,241 --> 00:12:24,702
Maar dit was niet de baan
waar zijn hart lag.
166
00:12:24,869 --> 00:12:27,121
Hij wilde het liefst schrijven
en regisseren.
167
00:12:27,664 --> 00:12:32,210
Zoveel jonge mensen voelden zich
aangetrokken door de kunsten...
168
00:12:32,669 --> 00:12:39,175
...maar wisten er nooit werk in te vinden.
Dus hebben ze hun eigen banen gecreëerd.
169
00:12:39,759 --> 00:12:44,138
Howard belde me op en vroeg wat ik ervan
vond om een eigen theater te beginnen.
170
00:12:44,222 --> 00:12:45,223
Prima idee.
171
00:12:45,598 --> 00:12:46,474
JULI 1977
172
00:12:46,557 --> 00:12:53,231
Stuart vond een bovenverdieping.
Het leek op een soort theaterlokaal.
173
00:12:53,398 --> 00:12:54,732
Op de tweede verdieping.
174
00:12:54,857 --> 00:13:01,823
Het was een klein, onopvallend theater.
Het was er donker en somber.
175
00:13:01,906 --> 00:13:06,703
Het zat boven
een heel smerige donutwinkel.
176
00:13:07,829 --> 00:13:12,875
Iedereen die we kenden, raadde het ons af.
177
00:13:13,334 --> 00:13:17,463
Er kwam niemand op Lower Fifth Avenue.
Je had er niks.
178
00:13:18,131 --> 00:13:22,969
Mensen zouden er niet naartoe gaan.
Het was er 's avonds doodeng. Niet doen.
179
00:13:23,928 --> 00:13:27,765
Toen kwam er een Koreaans bordeel
op de bovenste verdieping...
180
00:13:27,932 --> 00:13:33,438
...en dat liep natuurlijk een stuk beter
dan alle andere zaken die er zaten.
181
00:13:33,688 --> 00:13:40,403
Ze besloten een lege, nietsbetekenende
ruimte te veranderen in een theater.
182
00:13:40,528 --> 00:13:42,488
Een vlakkevloertheater.
183
00:13:43,281 --> 00:13:49,120
De grootte van het podium was perfect.
Er konden 99 bezoekers in.
184
00:13:49,912 --> 00:13:53,624
Het plan was dat ik de directeur
zou worden.
185
00:13:54,792 --> 00:13:58,921
Howard en Stuart zouden
de artistieke leiding op zich nemen.
186
00:14:00,006 --> 00:14:05,053
Howard koos de toneelstukken uit
en Stuart regisseerde de stukken.
187
00:14:05,261 --> 00:14:10,516
Ze konden doen wat ze wilden
met dit theater.
188
00:14:11,809 --> 00:14:17,315
Het was een soort heilig clubhuis.
Het was heel knus.
189
00:14:17,398 --> 00:14:21,736
Het was bijna
een artistiek klooster of zo.
190
00:14:22,111 --> 00:14:28,576
Het was echt een magische plek,
want alles was daar mogelijk.
191
00:14:28,993 --> 00:14:32,538
Broadway was niet per se
het hoogst haalbare.
192
00:14:32,622 --> 00:14:36,167
Je had ook deze buitengewone beweging
ver buiten Broadway.
193
00:14:38,961 --> 00:14:42,757
Eenmaal in New York
kwam het beest in Stuart los.
194
00:14:43,341 --> 00:14:49,680
Hij liet zich in met dingen waar
een volwassener persoon voor zou bedanken.
195
00:14:49,847 --> 00:14:54,644
Hij wilde meer avontuur,
vooral op seksueel gebied.
196
00:14:55,561 --> 00:14:58,606
Howard wilde juist meer huiselijkheid.
197
00:14:59,482 --> 00:15:03,694
Hij ging er volgens mij in mee
tot hij het niet meer kon opbrengen.
198
00:15:03,945 --> 00:15:10,576
Hij noemde Howard weleens 'oma', want
Howard gedroeg zich meer als de ouder...
199
00:15:10,827 --> 00:15:14,539
...en voor Stuart was het
lang leve de lol.
200
00:15:14,747 --> 00:15:18,167
Hij wilde New York onveilig maken.
201
00:15:19,085 --> 00:15:23,214
Stuart had geen zin om te werken
en dat deed hij ook niet.
202
00:15:24,340 --> 00:15:27,802
Hij was continu dronken.
Hij was alleen maar aan het drinken.
203
00:15:28,344 --> 00:15:33,224
Hij ging vreemd.
We waren al bijna 30 jaar.
204
00:15:33,850 --> 00:15:36,644
Hij had nog nooit een dubbeltje verdiend.
205
00:15:37,937 --> 00:15:40,022
Stuart was zelfdestructief bezig.
206
00:15:41,149 --> 00:15:44,777
We liepen eens op Eight Avenue
en we hadden het over ouder worden.
207
00:15:45,027 --> 00:15:48,239
Hij zei dat hij toch geen 39 wilde worden.
208
00:15:49,532 --> 00:15:54,704
Howard vertelde me dat ze
het WPA waren begonnen...
209
00:15:54,787 --> 00:15:57,039
...omdat hij hun relatie wilde redden.
210
00:15:58,082 --> 00:15:59,292
En dat is niet gelukt.
211
00:15:59,500 --> 00:16:03,921
Ze gingen uit elkaar en dat had
zijn weerslag op de hele familie.
212
00:16:04,088 --> 00:16:09,260
Je moest namelijk een kant kiezen,
net als bij een scheiding.
213
00:16:11,637 --> 00:16:14,432
Stuart vertrok.
214
00:16:15,725 --> 00:16:21,522
Ik zei altijd ja tegen Howard en Stuart
omdat ik in hen allebei geloofde.
215
00:16:23,107 --> 00:16:27,778
Buiten het WPA trof Stuart het wat minder.
216
00:16:27,862 --> 00:16:31,449
Veel mensen wezen hem af en vonden
dat hij zich als een diva gedroeg.
217
00:16:32,950 --> 00:16:38,539
Om zelf te kunnen overleven,
heb ik Howards kant gekozen...
218
00:16:38,664 --> 00:16:41,626
...omdat ik dan
met hem kon blijven werken.
219
00:16:42,126 --> 00:16:43,586
Het was voor mij duidelijk...
220
00:16:43,711 --> 00:16:49,717
...dat Howard
een veelbelovende kant op ging.
221
00:16:50,593 --> 00:16:53,095
Daar wilde ik bij zijn.
222
00:16:54,847 --> 00:16:58,267
Ik was pianist bij balletlessen,
begeleidde zangers...
223
00:16:58,351 --> 00:17:00,436
...en schreef liedjes voor Sesamstraat.
224
00:17:00,561 --> 00:17:02,772
We grepen alles aan
om succesvol te worden.
225
00:17:02,855 --> 00:17:05,650
Je moest de concurrentiestrijd aangaan...
226
00:17:05,775 --> 00:17:10,905
...om te proberen het grote publiek
te bereiken en kansen te krijgen.
227
00:17:12,073 --> 00:17:16,035
We kennen elkaar...
Ik werd gebeld door Maury Yeston.
228
00:17:16,953 --> 00:17:21,415
Hij kende een auteur, Howard Ashman...
229
00:17:21,499 --> 00:17:24,919
...en die wilde Gods Rijkste Zegen,
Mr. Rosewater opvoeren.
230
00:17:25,002 --> 00:17:26,546
Ik vond Vonnegut geweldig.
231
00:17:26,629 --> 00:17:32,093
Maar hij zei dat hij de tekst wilde
schrijven. Prima, ik wilde wel afspreken.
232
00:17:33,010 --> 00:17:39,559
Toen stond er een jongen voor de deur met
gaten in zijn broek en een bomberjack aan.
233
00:17:39,642 --> 00:17:44,480
Het was een bruin lederen bomberjack
met een bontkraag die omhoog stond.
234
00:17:44,605 --> 00:17:50,695
Hij had zijn kraag dus omhoog
en hij droeg een shirt zonder mouwen.
235
00:17:50,820 --> 00:17:55,741
Hij kwam binnen. Hij rookte als een ketter
en had zich niet geschoren.
236
00:17:55,825 --> 00:18:01,372
Wie is die vent? Howard heeft
met meerdere componisten gesproken...
237
00:18:01,497 --> 00:18:04,584
...maar hij wilde met mij werken.
En dat deden we dus.
238
00:18:05,167 --> 00:18:11,966
Ik weet nog dat ik dacht dat we samen
aan het schrijven zouden gaan...
239
00:18:13,009 --> 00:18:16,887
...en dat ik hem met mijn ervaring als
tekstschrijver wel zou moeten helpen.
240
00:18:16,971 --> 00:18:21,100
Ik wilde hem zoveel mogelijk helpen,
dus dan gaf ik commentaar...
241
00:18:21,225 --> 00:18:25,813
...en dan wees hij met zijn lange vinger
naar de tekst die er stond.
242
00:18:25,938 --> 00:18:29,442
'Nee, ik wil het zo.'
En dan zei ik: 'Goed.'
243
00:18:30,318 --> 00:18:35,364
Hij had niet alleen een beeld
bij hoe de tekst moest klinken...
244
00:18:35,448 --> 00:18:37,325
...maar ook bij de muziek.
245
00:18:37,575 --> 00:18:41,954
Hij was geen componist
en bespeelde geen instrument...
246
00:18:42,121 --> 00:18:44,332
...maar hij kon prachtig zingen.
247
00:18:44,457 --> 00:18:47,501
Hij had alles in zijn hoofd.
248
00:18:47,835 --> 00:18:50,296
Ik denk dat hij Alan flink
achter de broek zat...
249
00:18:50,421 --> 00:18:52,340
...om het te krijgen zoals hij wilde.
250
00:18:53,257 --> 00:18:55,343
Ik durfde geen liedteksten te schrijven.
251
00:18:55,426 --> 00:19:00,264
Naast mij, als auteur, waren er een
tekstschrijver en componist bij betrokken.
252
00:19:00,389 --> 00:19:05,519
Dat frustreerde me,
want ik had bepaalde dingen voor ogen...
253
00:19:05,728 --> 00:19:10,858
...en ik begreep eigenlijk niet waarom ik
zelf die teksten niet durfde te schrijven.
254
00:19:10,983 --> 00:19:12,860
Toen ben ik het zelf gaan doen.
255
00:19:12,943 --> 00:19:18,658
Ik kwam erachter dat ik er goed in was
en dat er niets was wat ik liever deed.
256
00:19:18,783 --> 00:19:22,703
Ik vind het veel leuker om liedjes te
schrijven dan om dialogen te schrijven.
257
00:19:27,708 --> 00:19:33,589
Daar stond voor het eerst een liedtekst
van Howard voor me op de piano.
258
00:19:34,173 --> 00:19:37,593
Ik ervoer voor het eerst hoe het was...
259
00:19:38,678 --> 00:19:42,890
...om een tekst van Howard Ashman
voor je neus te hebben.
260
00:19:43,140 --> 00:19:47,103
Als we daar samen zaten,
voelde je de creatieve energie stromen.
261
00:19:48,479 --> 00:19:52,817
Het was worstelen zonder beperkingen.
262
00:19:55,403 --> 00:19:57,947
Er was maar één regel...
263
00:19:58,072 --> 00:20:03,077
...en die was dat we pas weg mochten
als er een goed liedje was geschreven.
264
00:20:03,828 --> 00:20:08,207
Hij stimuleerde, hij joeg aan,
hij liet zijn enthousiasme zien...
265
00:20:08,290 --> 00:20:14,255
...hij zong... Het deed me altijd goed
om hem te horen zeggen: 'Dat is het.'
266
00:20:15,715 --> 00:20:18,884
'CHEESE NIPS' UIT DE VERNIEUWDE
GODS RIJKSTE ZEGEN, MR. ROSEWATER!
267
00:20:29,437 --> 00:20:34,316
We waren een voor een de scènes
aan het repeteren en de deur ging open.
268
00:20:35,484 --> 00:20:37,194
Ik hoorde iemand roepen:
269
00:20:38,362 --> 00:20:43,993
'Kurt Vonnegut is er.'
We keken hem allemaal zenuwachtig aan.
270
00:20:44,118 --> 00:20:48,247
Ik weet nog dat hij heel streng keek...
271
00:20:48,372 --> 00:20:51,083
...terwijl hij toekeek en luisterde
naar wat we deden.
272
00:20:51,584 --> 00:20:56,881
Na de repetitie, of na de lezing,
waren we klaar en stond hij op.
273
00:20:56,964 --> 00:21:02,052
Hij vertrok huppelend, met een grote lach.
Toen wisten we dat het goed was.
274
00:21:02,136 --> 00:21:04,805
Hij vond het goed. Hij vond ons goed.
275
00:21:06,682 --> 00:21:10,770
Rosewater werd heel goed ontvangen
toen we het in het WPA speelden.
276
00:21:11,145 --> 00:21:14,315
Warner Brothers wilde het wel produceren.
277
00:21:14,482 --> 00:21:17,443
We verhuisden daarna
naar het Entermediatheater.
278
00:21:17,735 --> 00:21:21,363
Maar het komt niet altijd over
als je zoiets op een andere plek speelt.
279
00:21:21,906 --> 00:21:26,660
Het is niet zo'n goed idee
om een klein, intiem verhaal...
280
00:21:26,827 --> 00:21:32,708
...op te voeren op een set met bewegende
onderdelen en realistische decors...
281
00:21:32,833 --> 00:21:36,003
...in een theater op Broadway.
282
00:21:36,086 --> 00:21:41,300
Hoe kleiner het verhaal
en hoe meer het op mensen gericht is...
283
00:21:41,383 --> 00:21:45,137
...in plaats van op energie,
hoe belangrijker een klein theater is.
284
00:21:46,305 --> 00:21:48,349
Zijn specialiteit was het klein houden.
285
00:21:49,308 --> 00:21:53,854
Voor mij was dat
onze eerste belangrijke les.
286
00:21:53,979 --> 00:22:00,402
Wat werkt in een klein theater,
waar je verwachtingen bescheiden zijn...
287
00:22:01,195 --> 00:22:04,240
...waar je dat verrassingselement
duidelijker hebt...
288
00:22:05,574 --> 00:22:08,327
...waar het publiek dichtbij zit...
289
00:22:08,869 --> 00:22:12,748
...waar je dingen ziet
waarin je jezelf herkent...
290
00:22:13,541 --> 00:22:19,797
...is anders dan wat je ziet in een groot
theater, waar je de hoofdprijs betaalt...
291
00:22:19,922 --> 00:22:24,385
...op afstand zit en sneller
een oordeel hebt over wat je ziet.
292
00:22:25,469 --> 00:22:29,974
Het was bijna één grote nachtmerrie.
293
00:22:30,599 --> 00:22:36,856
De producent van Warner Brothers wilde
Howard op een gegeven moment ontslaan.
294
00:22:37,273 --> 00:22:39,441
Er waren veel spanningen.
295
00:22:40,526 --> 00:22:42,278
Het was een flop.
296
00:22:42,361 --> 00:22:48,868
Walter Kerr heeft het in
de New York Times zelfs finaal afgekraakt.
297
00:22:50,786 --> 00:22:55,416
Na mijn bewerking van
Gods Rijkste Zegen, Mr. Rosewater...
298
00:22:56,166 --> 00:23:01,839
...wat een beetje een succès d'estime was,
gezien het op Broadway niet echt liep...
299
00:23:02,840 --> 00:23:07,052
...besloot ik iets te maken
dat de aandacht op zich zou vestigen...
300
00:23:07,177 --> 00:23:09,513
...maar met een cast
van maximaal acht mensen.
301
00:23:10,764 --> 00:23:15,978
Het middelpunt moest één grote gimmick
zijn, zodat het niet te missen was.
302
00:23:16,061 --> 00:23:19,231
Ik heb honger.
-Dat kan me niet schelen.
303
00:23:19,732 --> 00:23:24,236
Zie je niet dat ik het moeilijk heb?
Ik heb net iemand vermoord.
304
00:23:25,654 --> 00:23:29,283
Ik was 14 toen ik de film
voor het eerst zag.
305
00:23:29,366 --> 00:23:33,287
Ik moest allang naar bed
en ik lag in mijn kamer in de kelder...
306
00:23:33,454 --> 00:23:37,082
...en hij kwam op televisie.
Het is een humoristische horrorfilm.
307
00:23:37,207 --> 00:23:42,922
Het was een soort horrorparodie.
Ik had nog nooit zoiets grappigs gezien.
308
00:23:43,213 --> 00:23:46,008
In de artistieke wereld
was het ook iets heel aparts...
309
00:23:46,091 --> 00:23:49,887
...want er is zelden een film gemaakt
met een lager budget.
310
00:23:49,970 --> 00:23:55,267
De film is in 1960 in twee dagen tijd
geschoten op de set van een andere film.
311
00:23:56,018 --> 00:24:00,064
Die plant is zo leuk.
Die maakte de film zo interessant.
312
00:24:00,356 --> 00:24:04,443
Voor zover ik weet, heeft niemand ooit
een monsterfilm op het toneel gebracht.
313
00:24:04,526 --> 00:24:06,028
Wel horrortoneelstukken...
314
00:24:06,111 --> 00:24:10,240
...maar volgens mij is er nooit
een horrorfilm bewerkt voor het toneel.
315
00:24:10,616 --> 00:24:15,871
Ik weet nog dat we bij elkaar zaten en
dat hij vertelde dat hij dat wilde doen.
316
00:24:16,830 --> 00:24:19,500
We keken hem aan
en verklaarden hem allemaal voor gek.
317
00:24:19,583 --> 00:24:25,047
We vonden het allemaal een stomme,
afgezaagde film en raadden het hem af.
318
00:24:25,130 --> 00:24:29,176
Hij is zo grappig,
want natuurlijk wilde hij niet luisteren.
319
00:24:29,259 --> 00:24:35,933
Onze mening maakte hem niks uit.
Hij dacht dat het een succes kon worden.
320
00:24:36,767 --> 00:24:41,605
Als je een bewerking maakt, moet je er
een samenhangend verhaal van maken.
321
00:24:42,398 --> 00:24:48,821
Voor een musical moet je een eenvoudige
en overtuigende plotstructuur gebruiken...
322
00:24:49,154 --> 00:24:50,948
...want er wordt weinig in gesproken.
323
00:24:52,324 --> 00:24:55,661
De plot van de film
viel halverwege uiteen.
324
00:24:55,786 --> 00:24:59,790
Het is allemaal heel grappig
en vermakelijk voor iemand van 12...
325
00:24:59,873 --> 00:25:03,377
...maar iemand van 30 begint zich
na het eerste halfuur te vervelen...
326
00:25:03,502 --> 00:25:05,546
...tenzij je een stonede student bent.
327
00:25:05,754 --> 00:25:08,465
O, nee. Niet stoppen, hoor.
328
00:25:08,924 --> 00:25:14,638
Een bewerking is alsof je aan
een vriend uitlegt wat je hebt gelezen.
329
00:25:14,805 --> 00:25:19,268
Bij een bewerking richt je je op de dingen
die indruk op je hebben gemaakt...
330
00:25:19,351 --> 00:25:21,353
...in dat verhaal dat je zo aanspreekt.
331
00:25:22,771 --> 00:25:28,986
Bij een bewerking breng je jouw beleving
van een verhaal over op iemand anders.
332
00:25:29,111 --> 00:25:32,614
Ik vond de film op een bepaalde manier
hip, grappig en gevat...
333
00:25:32,698 --> 00:25:36,952
...en ik wilde dat het publiek datzelfde
kon ervaren, dus heb ik dat overgebracht.
334
00:25:37,036 --> 00:25:41,999
Dat doe je door middel van regie,
schrijven, liedjes, het concept vormgeven.
335
00:25:42,124 --> 00:25:44,084
En voor mij is dat één ding.
336
00:25:44,460 --> 00:25:48,797
Howard heeft mijn kijk
op het schrijven van liedjes veranderd...
337
00:25:49,757 --> 00:25:53,427
...in de zin van dat hij een stijl koos.
338
00:25:53,552 --> 00:25:55,804
Hij wilde die stijl
zo goed mogelijk benaderen.
339
00:25:56,388 --> 00:26:02,019
In het begin wilde hij het een beetje
jazzy hebben, een beetje off-beat.
340
00:26:02,144 --> 00:26:05,522
Zo was het ook
in de originele film van Corman.
341
00:26:05,647 --> 00:26:07,232
Daar kwamen we op terug...
342
00:26:07,357 --> 00:26:11,403
...toen Howard het idee kreeg
voor de duistere kant van Grease.
343
00:26:21,914 --> 00:26:26,543
Hij wilde een doowop-thema, zoiets
als de meidengroepen van Phil Spector.
344
00:26:26,668 --> 00:26:30,964
Dat klopte precies.
Alles viel op zijn plek.
345
00:26:31,423 --> 00:26:36,095
Ik had mijn eigen theater. En volgens
mijn agent was dat maar goed ook...
346
00:26:36,178 --> 00:26:39,890
...want wie wilde zo'n mal idee
nu produceren?
347
00:26:40,015 --> 00:26:42,434
Ze kende de film en zei dat ik gek was.
348
00:26:42,601 --> 00:26:46,271
Ze vond mijn bewerking goed,
maar dacht dat niemand interesse had.
349
00:26:46,355 --> 00:26:51,193
Dus we hebben het zelf geproduceerd
en het was meteen een succes.
350
00:26:51,318 --> 00:26:53,779
Nooit eerder in de geschiedenis
van het Amerikaanse toneel...
351
00:26:53,862 --> 00:26:55,155
...zag je zoveel drama...
352
00:26:55,280 --> 00:26:58,575
In de achterbuurt kom je nooit
een lieve jongen tegen, Mr Mushnik.
353
00:26:58,909 --> 00:26:59,910
...spanning...
354
00:26:59,993 --> 00:27:01,829
De ingewanden lagen overal.
355
00:27:01,954 --> 00:27:03,205
...en romantiek.
356
00:27:03,288 --> 00:27:05,040
ineens staat Seymour...
357
00:27:05,165 --> 00:27:09,711
Het is angstaanjagend,
het is bloedstollend, het is een musical.
358
00:27:10,003 --> 00:27:12,297
Het is Little Shop of Horrors.
359
00:27:12,631 --> 00:27:13,882
Bij ons zit Howard Ashman...
360
00:27:14,049 --> 00:27:18,053
...de schrijver, liedjesschrijver
en regisseur van Little Shop of Horrors...
361
00:27:18,178 --> 00:27:20,389
...nu te zien in het Orpheum.
362
00:27:20,472 --> 00:27:22,307
Inderdaad.
-En het is heel grappig.
363
00:27:22,391 --> 00:27:24,560
Het is geprezen
door de Outer Critics Circle...
364
00:27:24,768 --> 00:27:29,481
...en heeft een Drama Desk Award
gewonnen voor de beste liedteksten.
365
00:27:29,565 --> 00:27:31,775
Ja, en ook de Drama Critics' Circle.
366
00:27:32,151 --> 00:27:34,236
Wat zei je?
-Ook de Drama Critics' Circle.
367
00:27:34,319 --> 00:27:39,158
Gefeliciteerd. Het moet heerlijk zijn
om zoiets op de planken te krijgen...
368
00:27:39,283 --> 00:27:42,786
...en er een succes van te maken.
Je bent een pionier, zoals hij zei.
369
00:27:42,870 --> 00:27:44,413
Dat is erg aardig van hem.
370
00:27:44,496 --> 00:27:46,915
Het is zo.
-Ik voel me net een opa.
371
00:27:47,499 --> 00:27:51,837
Ik zou graag willen weten
waarom deze man jou een pionier noemt.
372
00:27:51,962 --> 00:27:55,674
Wat heb jij gedaan dat nog nooit iemand
op die manier heeft gedaan?
373
00:27:55,757 --> 00:28:01,054
Ik heb helemaal niks gedaan. Godspell
heeft de weg voor ons vrijgemaakt.
374
00:28:01,471 --> 00:28:04,600
In New York kennen we een geschiedenis
van kleinere musicals.
375
00:28:05,017 --> 00:28:08,937
Het begon in de jaren 50
met de Threepenny Opera in Theater de Lys.
376
00:28:09,188 --> 00:28:10,772
Toen kreeg je Dames at Sea.
377
00:28:10,939 --> 00:28:14,902
Ik wilde met Little Shop
de Dames at Sea van de horrorfilms maken.
378
00:28:14,985 --> 00:28:18,071
Ik probeerde iets na te bootsen dat...
379
00:28:19,114 --> 00:28:23,952
Ik weet het niet. Ik probeerde
een heel bondige vorm na te bootsen.
380
00:28:24,036 --> 00:28:30,375
Ik heb heel bewust een conventionele,
Amerikaanse musicalkomedie willen maken.
381
00:28:30,542 --> 00:28:33,003
Het is daar zelfs een parodie op.
382
00:28:33,420 --> 00:28:37,466
In het tweede nummer zit een meisje op
een vuilnisbak te zingen over wat ze wil.
383
00:28:37,591 --> 00:28:42,054
Zoals Eliza Doolittle ook deed,
en Fiona Mc... Dat meisje in Brigadoon.
384
00:28:42,179 --> 00:28:46,892
Dat doen vrouwen al zo lang in musicals.
Maar ons meisje, Audrey...
385
00:28:47,017 --> 00:28:52,356
...zingt over een broodrooster,
simpele woonwijk en afvalvermaler...
386
00:28:52,439 --> 00:28:54,316
...in plaats van over een luchtkasteel.
387
00:28:54,942 --> 00:28:58,737
lucifers van onszelf
388
00:29:28,475 --> 00:29:30,978
Het was alsof je zat te kijken...
389
00:29:31,103 --> 00:29:36,566
...naar iets wat door getalenteerde mensen
in een garage in elkaar was geflanst...
390
00:29:36,692 --> 00:29:40,904
...maar dan met geweldige acteurs,
met prachtige sets en kostuums...
391
00:29:40,988 --> 00:29:46,326
...die in een krot een heel professioneel
uitziende voorstelling speelden.
392
00:29:46,827 --> 00:29:50,831
Howard wilde de voorstelling
heel duidelijk niet op Broadway hebben.
393
00:29:51,665 --> 00:29:54,293
Maar men vond...
394
00:29:54,501 --> 00:29:59,506
...dat het stuk op Broadway thuishoorde
als het succesvol zou worden.
395
00:30:00,257 --> 00:30:03,552
Maar toen kwam dat magische moment
waarop Roger Corman zei:
396
00:30:03,635 --> 00:30:09,224
'Dit is perfect, want dit theater
staat in een achterbuurt.'
397
00:30:10,267 --> 00:30:14,104
We hebben aanbiedingen
van een stuk of 30 producenten gehad.
398
00:30:14,229 --> 00:30:19,401
We hebben de Shubert Organization, David
Geffen en Cameron Mackintosh uitgekozen...
399
00:30:19,568 --> 00:30:24,114
...als een soort samenwerkingsverband
en die verhuisden ons naar het Orpheum.
400
00:30:24,239 --> 00:30:27,617
Daar is het nooit meer weggegaan.
Even afkloppen.
401
00:30:28,744 --> 00:30:30,871
De volgende film
is Little Shop of Horrors.
402
00:30:30,954 --> 00:30:35,000
Deze film heeft bereikt wat zoveel
andere films wilden bereiken.
403
00:30:35,083 --> 00:30:38,670
De magie is vergelijkbaar met die
van The Rocky Horror Picture Show.
404
00:30:38,754 --> 00:30:43,633
Ik denk dat deze film weleens een opvolger
van deze langlopende culthit kan zijn.
405
00:30:43,717 --> 00:30:45,844
Geef me nu te eten, Krelborn.
406
00:30:47,095 --> 00:30:50,807
De film was een groot succes.
Hoe kwam dat?
407
00:30:50,891 --> 00:30:57,731
Ik denk dat de muziek is gebruikt
op een manier die je niet zou verwachten.
408
00:30:57,856 --> 00:30:59,358
Het is niet serieus bedoeld.
409
00:30:59,608 --> 00:31:03,612
Terwijl het in West Side Story
de bedoeling is...
410
00:31:03,695 --> 00:31:07,282
...dat je op de serieuze momenten
moet doen alsof er niet wordt gezongen.
411
00:31:07,449 --> 00:31:12,621
Hier werken we altijd met humor.
Dan accepteert het publiek het ook eerder.
412
00:31:12,746 --> 00:31:16,917
Ten tweede wordt er
een soort popmuziek gebruikt.
413
00:31:17,000 --> 00:31:18,794
Daar staan ze voor open.
414
00:31:18,877 --> 00:31:24,966
Dat accepteren ze eerder dan
de operettestijl van de meeste musicals.
415
00:31:25,092 --> 00:31:26,676
Ik heb gewoon heel veel geluk.
416
00:31:28,929 --> 00:31:31,431
Ik ben in Cincinnati geboren.
417
00:31:31,556 --> 00:31:34,643
Ik ben geadopteerd
toen ik drie maanden oud was.
418
00:31:34,851 --> 00:31:38,313
We zijn in Cincinnati opgegroeid.
Ik zat op katholieke scholen.
419
00:31:38,522 --> 00:31:42,359
Ik ben toen ik een jaar of 13 was
van een jezuïetenschool getrapt.
420
00:31:42,818 --> 00:31:46,947
Daarna ben ik naar Ohio State
in Columbus gegaan.
421
00:31:47,322 --> 00:31:51,785
Ik wist al meteen
dat ik iets met architectuur wilde doen.
422
00:31:51,868 --> 00:31:54,913
Eind december 1979
was ik klaar met mijn studie.
423
00:31:55,372 --> 00:31:59,334
Ik ging op bezoek
bij mijn oom in New York.
424
00:31:59,418 --> 00:32:05,632
Ik ging met mijn portfolio en cv langs
enkele bureaus waar hij voor had gewerkt.
425
00:32:05,757 --> 00:32:08,176
Een bureau bood me een baan aan.
426
00:32:08,343 --> 00:32:13,807
In januari 1980 betrok ik een
studio-appartement aan West 34th Street...
427
00:32:13,890 --> 00:32:16,893
...en zo begon mijn avontuur in New York.
428
00:32:18,311 --> 00:32:21,565
Het was zaterdagavond.
Ik zat in een bar in The Village.
429
00:32:21,898 --> 00:32:26,027
Ik denk dat Howard die avond
Little Shop had bezocht.
430
00:32:26,111 --> 00:32:31,658
Onze blikken kruisten elkaar,
we raakten aan de praat...
431
00:32:31,741 --> 00:32:34,494
...en het klikte.
432
00:32:35,537 --> 00:32:38,957
Hij belde een paar dagen later
om me mee uit te vragen.
433
00:32:39,374 --> 00:32:41,418
Natuurlijk wilde ik graag met hem uit.
434
00:32:41,626 --> 00:32:43,837
Hij vroeg of ik weleens
naar de Grammy's was geweest.
435
00:32:47,048 --> 00:32:51,219
Hij zei dat z'n cast-album was genomineerd
en vroeg of ik zin had om mee te gaan.
436
00:32:51,845 --> 00:32:57,976
Het werd al vrij snel serieus tussen ons.
437
00:32:58,059 --> 00:33:00,729
Little Shop had aardig
wat geld opgebracht...
438
00:33:00,854 --> 00:33:07,486
...en Howard zei dat hij een huis
wilde huren, dus zijn we gaan kijken.
439
00:33:07,569 --> 00:33:13,158
Tegen Memorial Day woonden we samen
in een huis in East Hampton.
440
00:33:13,783 --> 00:33:16,536
Bill was een soort anker voor Howard.
441
00:33:16,661 --> 00:33:21,958
Hij was de levenspartner
die hij altijd graag had gewild.
442
00:33:22,083 --> 00:33:27,589
Hij wilde iemand die trouw en stabiel was.
443
00:33:28,048 --> 00:33:31,510
De relatie ontwikkelde
zich heel natuurlijk.
444
00:33:31,593 --> 00:33:37,182
We hebben nooit gezegd:
'Nu gaan we samen een leven opbouwen.'
445
00:33:37,307 --> 00:33:42,812
Pas toen we samen een huis gingen bouwen,
waren we echt verbonden aan elkaar.
446
00:33:43,230 --> 00:33:49,694
Het huis was een symbool waarmee Howard
zijn vertrouwen in Bill wilde tonen...
447
00:33:49,861 --> 00:33:51,821
...en zijn loyaliteit aan hem.
448
00:33:51,947 --> 00:33:58,870
Hij vertrouwde deze jonge architect
de taak toe een prachtig huis te bouwen...
449
00:33:58,954 --> 00:34:02,832
...waar ze samen in zouden gaan wonen
en wat fantastisch zou worden.
450
00:34:03,208 --> 00:34:09,381
Na twee jaar samen wisten we heel goed
dat we met elkaar verder wilden...
451
00:34:09,464 --> 00:34:14,594
...en dat we een serieuze relatie hadden,
zoals een getrouwd stel.
452
00:34:18,098 --> 00:34:22,435
Het wordt gezien als een epidemie,
maar je hoort er niet veel over.
453
00:34:22,561 --> 00:34:25,605
Eerst leek het of het alleen
een bepaald deel van de bevolking trof...
454
00:34:25,689 --> 00:34:28,900
...maar volgens Barry Peterson
is dat niet meer zo.
455
00:34:29,109 --> 00:34:33,196
Bobby Campbell vecht voor zijn leven,
als één van een snelgroeiende groep...
456
00:34:33,280 --> 00:34:36,825
...wier gevecht de moderne wetenschap
zowel fascineert als beangstigt.
457
00:34:37,325 --> 00:34:41,580
De kans dat het slachtoffer in
het eerste jaar overlijdt, is één op vijf.
458
00:34:41,997 --> 00:34:46,418
De ziekte begon in de homogemeenschap,
maar verspreidde zich al snel.
459
00:34:46,668 --> 00:34:50,255
Deskundigen noemen de ziekte inmiddels
een nationale epidemie.
460
00:34:50,338 --> 00:34:53,842
Het eist meer levens...
461
00:34:53,967 --> 00:34:58,555
...dan het toxische shock syndroom
en legionellose bij elkaar.
462
00:34:58,722 --> 00:35:01,641
Toch is het onder de bevolking
een vrij onbekende ziekte.
463
00:35:01,725 --> 00:35:04,436
Waarom?
-Omdat het een homoziekte is.
464
00:35:06,605 --> 00:35:10,609
Ik weet nog dat Howard me opbelde...
465
00:35:10,734 --> 00:35:15,238
...en me vroeg of ik
van de homoziekte had gehoord.
466
00:35:17,991 --> 00:35:18,992
Stuart had het.
467
00:35:21,244 --> 00:35:24,664
Toen Stuart ziek was,
hebben Nancy en ik hem gebeld.
468
00:35:25,498 --> 00:35:30,378
We hadden hem jaren niet gesproken,
want na de breuk kozen wij Howards kant.
469
00:35:30,462 --> 00:35:34,215
En we waren heel boos op hem.
470
00:35:34,341 --> 00:35:36,968
Maar we hebben hem gebeld
en we hebben bijgepraat.
471
00:35:37,093 --> 00:35:41,056
Hij woonde in Connecticut. We zeiden
dat we hem wilden komen opzoeken.
472
00:35:41,139 --> 00:35:44,434
Dat wilde hij op dat moment niet.
Pas als hij zich beter voelde.
473
00:35:45,602 --> 00:35:51,775
Stuart werd ziek, nog voor we wisten
wat de ziekte precies inhield.
474
00:35:51,858 --> 00:35:58,531
Ik denk dat we dachten dat hij wel
beter zou worden, maar dat gebeurde niet.
475
00:36:00,116 --> 00:36:03,620
Het was een klap voor ons allemaal.
Vooral voor Howard.
476
00:36:03,745 --> 00:36:08,416
Ze zijn samen volwassen geworden.
477
00:36:09,793 --> 00:36:14,964
Ze hadden een onstuimige,
hartstochtelijke...
478
00:36:15,507 --> 00:36:21,763
...artistieke relatie, die heel belangrijk
was voor hun beider ontwikkeling.
479
00:36:23,056 --> 00:36:26,851
Toen Howard zich realiseerde
dat hij zou sterven...
480
00:36:27,977 --> 00:36:33,942
...werd het feit dat ze ooit zoveel
van elkaar hadden gehouden belangrijker...
481
00:36:34,025 --> 00:36:38,196
...dan hun emotionele breuk. Hij is
heel vaak bij hem op bezoek geweest.
482
00:36:38,405 --> 00:36:43,243
Howard verloor ook
een heel goede vriend, David Evans.
483
00:36:44,411 --> 00:36:46,871
David is gestorven aan aids.
484
00:36:46,955 --> 00:36:52,794
Dus in die periode heeft Howard
van veel mensen afscheid moeten nemen.
485
00:36:53,545 --> 00:36:59,175
Hij wilde op een creatieve manier
uiten hoe hij zich voelde...
486
00:36:59,300 --> 00:37:02,011
...omdat hij dat
als enige mogelijke manier zag.
487
00:37:02,095 --> 00:37:06,683
Sheridan Square was in New York
het middelpunt van de homocultuur.
488
00:37:06,933 --> 00:37:13,857
Hij wilde die plek noemen om te laten zien
dat daar veel verdriet schuilt.
489
00:37:14,524 --> 00:37:16,985
en als elk nadeel echt zijn voordeel heeft
490
00:37:17,152 --> 00:37:21,990
dan herrijst de feniks daar uit zijn as
491
00:37:22,824 --> 00:37:28,246
in de ogen die bang maar begripvol zijn
vanavond
492
00:37:29,497 --> 00:37:34,252
op Sheridan Square
493
00:37:34,335 --> 00:37:35,670
Het was pijnlijk...
494
00:37:35,754 --> 00:37:39,507
...want iedereen had vrienden
en minnaars die ziek werden en doodgingen.
495
00:37:39,591 --> 00:37:45,597
Het was ontzettend eng, want je wist nooit
wanneer jij aan de beurt zou zijn.
496
00:37:49,726 --> 00:37:54,022
Het meest bekeken sportevenement
in Amerika is niet de Super Bowl...
497
00:37:54,105 --> 00:37:57,275
...de Olympische Spelen,
of de World Series.
498
00:37:59,486 --> 00:38:01,029
Het is de missverkiezing.
499
00:38:01,279 --> 00:38:05,784
Het volgende project dat Howard na
Little Shop of Horrors besloot te doen...
500
00:38:05,867 --> 00:38:09,579
...was een musicalbewerking
van de film Smile.
501
00:38:19,839 --> 00:38:23,843
Dit stuk zingt. Het is een musical.
Het vraagt erom om een musical te zijn.
502
00:38:23,927 --> 00:38:27,472
Als we het niet goed doen,
hebben we een fout gemaakt.
503
00:38:27,555 --> 00:38:31,184
Mensen met een carrière zoals ik
krijgen niet vaak de kans dit te doen.
504
00:38:31,309 --> 00:38:33,895
Het is een cadeautje dat ik dit mag doen.
505
00:38:34,229 --> 00:38:37,273
Er werden audities gehouden voor Smile.
506
00:38:37,357 --> 00:38:40,235
Het was een nieuw stuk van Howard Ashman
en Marvin Hamlisch.
507
00:38:40,318 --> 00:38:46,282
Ik kon het bijna niet geloven.
Mijn eerste lp was A Chorus Line.
508
00:38:46,366 --> 00:38:52,789
Little Shop kende ik ook uit mijn hoofd.
Dus dit leek me fantastisch om te doen.
509
00:39:04,634 --> 00:39:07,095
Ik mocht zes keer terugkomen.
510
00:39:07,262 --> 00:39:11,766
Ik ging naar binnen en Marvin zat weer
een broodje met corned beef te eten.
511
00:39:11,850 --> 00:39:17,772
Het was zo'n enorm broodje waar
alles uit valt als je een hap neemt.
512
00:39:17,897 --> 00:39:20,650
Maar Howard was altijd
heel lief en attent.
513
00:39:20,733 --> 00:39:25,613
Dan zat hij op het puntje van zijn stoel
aantekeningen te maken.
514
00:39:25,697 --> 00:39:28,616
Je wist dat hij een missie had.
515
00:39:28,741 --> 00:39:33,413
Hij wilde een actrice die kon zingen.
Geen zangeres die kon acteren.
516
00:39:33,621 --> 00:39:38,668
Dat was het moment dat ik zeker wist
dat ik met hem wilde werken...
517
00:39:38,751 --> 00:39:40,920
...want hij begreep acteurs.
518
00:39:43,840 --> 00:39:46,551
'UNTIL TOMORROW NIGHT'
UIT SMILE
519
00:39:55,518 --> 00:40:01,190
Voor Howard was het een droom die uitkwam.
Hij wilde dit heel graag.
520
00:40:01,274 --> 00:40:04,819
Hij kreeg de kans
om met een topcast te werken...
521
00:40:04,944 --> 00:40:09,782
...en met iemand van Marvins kaliber.
Dit was zijn ticket naar Broadway.
522
00:40:09,866 --> 00:40:12,619
Het gaat goed. Daar komt het op neer.
523
00:40:12,952 --> 00:40:17,040
Wat mij betreft zitten we precies
op het punt waar we moeten zijn.
524
00:40:17,123 --> 00:40:21,044
En we weten wat we tussen nu
en 11 december moeten doen.
525
00:40:21,794 --> 00:40:23,963
11 december,
de auditie voor de financiers.
526
00:40:24,047 --> 00:40:29,802
Iedereen is erbij. Ook platenbaas
en producent David Geffen...
527
00:40:30,261 --> 00:40:32,931
...en vertegenwoordigers
van de Shubert Organization...
528
00:40:33,014 --> 00:40:35,308
...de machtigste Broadwayproducenten.
529
00:40:36,184 --> 00:40:39,270
De vraag is of zij
het ontbrekende bedrag bijleggen...
530
00:40:39,395 --> 00:40:42,690
...of dat het doek voor Smile nu al valt.
531
00:40:43,524 --> 00:40:45,860
Het antwoord? Het liep bijna niet goed af.
532
00:40:47,236 --> 00:40:52,450
Het ging allemaal heel goed
in die kleine ruimte...
533
00:40:52,617 --> 00:40:58,331
...maar het zou veel geld gaan kosten om
dit in een Broadwaytheater te gaan doen.
534
00:40:58,414 --> 00:41:02,168
Het zou een grote productie worden
en de producenten zagen het niet zitten.
535
00:41:02,835 --> 00:41:05,964
Shubert en Geffen wilden het niet doen.
536
00:41:06,214 --> 00:41:10,551
Maar Howard hield er niet van om afgewezen
te worden en hij was dat ook niet gewend.
537
00:41:10,635 --> 00:41:12,762
Het greep hem ook wel aan.
538
00:41:13,137 --> 00:41:17,767
Ik weet niet waarom David en de Shubert
Organization het niet aandurfden.
539
00:41:17,850 --> 00:41:20,728
Dat hebben ze ook niet verteld.
Maar hij was erg gekwetst.
540
00:41:20,812 --> 00:41:22,772
Het voelde alsof ze hem lieten vallen.
541
00:41:22,855 --> 00:41:28,569
Natuurlijk wist hij dat het een risicovol
project was, maar toch voelde het zo.
542
00:41:28,736 --> 00:41:31,698
Wat er ook gebeurde,
Howard zou doorzetten.
543
00:41:32,365 --> 00:41:37,328
Hij en Marvin
wisten er andere producenten bij te halen.
544
00:41:37,453 --> 00:41:42,375
Ze kregen het benodigde geld bij elkaar
en zetten de productie voort.
545
00:41:42,458 --> 00:41:49,424
Je zag dat er meer druk op de schouders
van Marvin en Howard kwam te liggen.
546
00:41:49,590 --> 00:41:53,136
Ze begonnen ook meer ruzie te maken.
547
00:41:53,428 --> 00:41:58,641
Er was tussen hen nooit een klik
die het schrijfproces bevorderde.
548
00:41:59,767 --> 00:42:01,269
Tot dat punt klopt het.
549
00:42:01,394 --> 00:42:03,896
WINNERS ALL
SCHRIJFESSIE HOWARD EN MARVIN
550
00:42:04,022 --> 00:42:06,441
Mag ik eerlijk tegen je zijn?
-Ja, ga je gang.
551
00:42:06,607 --> 00:42:09,610
Dat wordt toch niet de melodie?
-Het probleem met Winners All...
552
00:42:09,694 --> 00:42:12,488
Dit is het probleem daarmee.
553
00:42:12,822 --> 00:42:17,744
er moeten verliezers zijn
maar dat willen wij best zijn
554
00:42:17,827 --> 00:42:23,207
Als ik dat doe...
Daar klopt grammaticaal niets van.
555
00:42:23,291 --> 00:42:26,836
'Je hebt winnaars en verliezers, maar we
zijn allemaal winnaars.' Dat klopt niet.
556
00:42:26,919 --> 00:42:28,421
Daar zit ik mee.
557
00:42:28,838 --> 00:42:30,214
Marvin was de ster.
558
00:42:30,298 --> 00:42:36,387
Howard had geen Tony, Pulitzer
of Oscars gewonnen, zoals Marvin.
559
00:42:36,596 --> 00:42:41,517
Dus hij kon zijn mening
er niet doorheen drukken.
560
00:42:42,518 --> 00:42:45,438
Is het een hit?
-Wie weet.
561
00:42:45,563 --> 00:42:46,439
24 NOV 1986
562
00:42:46,564 --> 00:42:50,526
Het publiek was uitzinnig na de première.
563
00:42:50,610 --> 00:42:53,654
We vonden het gewoon geweldig.
564
00:42:54,363 --> 00:42:59,494
Na de voorstelling zijn we bij de New York
Times op de krant gaan wachten.
565
00:42:59,577 --> 00:43:02,205
Marvin Hamlisch ging er ook naartoe.
566
00:43:02,830 --> 00:43:08,419
We hoefden de krant niet te zien, want we
zagen al aan Marvins gezicht wat er stond.
567
00:43:08,544 --> 00:43:09,796
We begrepen het al.
568
00:43:10,630 --> 00:43:16,469
Ik heb Marvin niet meer gezien.
Hij trok zich terug en verdween.
569
00:43:17,178 --> 00:43:22,266
Howard wist dat het
nu waarschijnlijk afgelopen was.
570
00:43:23,184 --> 00:43:24,811
Hij was heel kwaad.
571
00:43:24,894 --> 00:43:27,772
Hij was heel boos op de theatergemeenschap
van New York.
572
00:43:28,064 --> 00:43:29,232
Heel boos.
573
00:43:31,150 --> 00:43:34,946
'POSTCARD'
UIT SMILE
574
00:43:44,747 --> 00:43:47,291
Hij liet zich nergens door tegenhouden.
575
00:43:47,875 --> 00:43:53,840
Ik had het ook nog nooit meegemaakt
dat hij zich uit het veld liet slaan.
576
00:43:53,923 --> 00:43:55,675
Maar dat was nu wel gebeurd.
577
00:43:56,259 --> 00:43:58,219
Het was verschrikkelijk.
578
00:43:58,803 --> 00:44:02,098
Ik denk dat hij zich schaamde.
579
00:44:02,223 --> 00:44:07,562
Hij wilde weg, de stad uit,
zich niet laten zien.
580
00:44:07,645 --> 00:44:11,607
Ik denk dat Jeffrey
hem precies op het juiste moment trof.
581
00:44:12,233 --> 00:44:15,403
Jeffrey Katzenberg stond op dat moment
aan het hoofd van Walt Disney Studios.
582
00:44:15,486 --> 00:44:17,697
Hij wilde graag dat Howard naar LA kwam.
583
00:44:17,905 --> 00:44:20,658
'Beste Howard, ik ben blij
dat we hebben kunnen afspreken.
584
00:44:20,825 --> 00:44:25,538
Het is een prettig vooruitzicht om met jou
samen te werken aan een aantal projecten.
585
00:44:25,830 --> 00:44:28,958
Voor de combinatie van jouw talent
en de naam Walt Disney...
586
00:44:29,083 --> 00:44:32,461
...ligt veel moois in het verschiet.
Met vriendelijke groet, Jeffrey.'
587
00:44:33,212 --> 00:44:38,259
Ik was goed bevriend met David Geffen.
Hij was een soort mentor voor me.
588
00:44:38,426 --> 00:44:42,388
Hij wilde me voorstellen
aan Howard Ashman.
589
00:44:43,264 --> 00:44:45,850
Via hem heb ik Howard
de eerste keer ontmoet.
590
00:44:46,601 --> 00:44:52,023
Het was seideravond, we waren
bij Howard thuis. We vierden Pesach.
591
00:44:52,607 --> 00:44:56,736
Tijdens de maaltijd belde Jeffrey.
Het was of hij Elia was.
592
00:44:58,029 --> 00:45:01,157
Je wacht tot Elia verschijnt
en dan belt Jeffrey.
593
00:45:01,282 --> 00:45:06,412
Howard nam natuurlijk op, terwijl we
midden in de seidermaaltijd zaten...
594
00:45:06,537 --> 00:45:07,747
...want het was Jeffrey.
595
00:45:07,830 --> 00:45:14,337
Jeffrey bleef maar doorzeuren.
'Wanneer kom je tekenen? Kom nou.'
596
00:45:22,678 --> 00:45:27,975
In de Walt Disney Studios in Burbank zijn
zoveel geweldige animatiefilms geboren.
597
00:45:28,100 --> 00:45:30,978
Maar in de jaren 80
liep het toch wat terug.
598
00:45:31,854 --> 00:45:37,193
De animatieafdeling was zelfs verplaatst
naar een paar gebouwen in Glendale.
599
00:45:37,318 --> 00:45:40,738
Dit is nog zo'n gezellig gebouw
waar ze ons hebben ondergebracht.
600
00:45:40,863 --> 00:45:42,490
Eens kijken wie hier zijn.
601
00:45:42,823 --> 00:45:48,371
Hij ging naar LA. Hij dacht vast dat hij
in een prachtig complex terecht zou komen.
602
00:45:48,454 --> 00:45:54,543
Hij verwachtte de zeven dwergen te zien
en een iconische plek te betreden.
603
00:45:55,127 --> 00:46:00,258
Maar de animatieafdeling was verplaatst
naar een industrieterrein verderop.
604
00:46:00,591 --> 00:46:03,052
En Howard zat ineens in een caravan.
605
00:46:03,219 --> 00:46:06,514
Ik had zoiets van:
is dit serieus de Walt Disney Company?
606
00:46:06,722 --> 00:46:08,432
Ik dacht echt...
607
00:46:08,516 --> 00:46:12,561
...zitten we werkelijk in een caravan op
een parkeerplaats naast een bowlingbaan?
608
00:46:12,979 --> 00:46:14,313
Toen Howard in LA kwam...
609
00:46:14,438 --> 00:46:17,566
...had hij veel besprekingen
met regisseurs en producenten.
610
00:46:17,692 --> 00:46:22,863
Vrij in het begin schreef hij een script
met Tina Turner voor Ik, Tina.
611
00:46:22,989 --> 00:46:26,284
Maar de liveaction-wereld
trok hem nooit echt.
612
00:46:26,867 --> 00:46:31,080
Net als op Broadway voelde hij zich
in Hollywood een buitenbeentje.
613
00:46:32,665 --> 00:46:37,962
Maar bij de animatieafdeling had je
mensen die dol waren op tekenfilms...
614
00:46:38,045 --> 00:46:41,090
...en die met hun ondergoed
op hun hoofd rondliepen.
615
00:46:41,340 --> 00:46:45,303
Daar voelde Howard zich veel meer thuis.
616
00:46:45,386 --> 00:46:46,721
Eng, of niet?
617
00:46:47,930 --> 00:46:51,309
Ik heb een achtergrond in musicals
en dat is best interessant...
618
00:46:51,434 --> 00:46:56,439
...want deze twee media
hebben veel raakvlakken.
619
00:46:56,689 --> 00:47:02,611
Toen ik door Disney werd benaderd
om voor hen te komen werken...
620
00:47:03,154 --> 00:47:06,073
...vroeg ik direct
naar de animatieafdeling.
621
00:47:06,157 --> 00:47:09,869
Ik vroeg of ik daar kon werken,
want dat was wat ik hier graag wilde doen.
622
00:47:09,952 --> 00:47:13,164
De sprookjestekenfilms
van Disney hebben iets.
623
00:47:13,289 --> 00:47:16,584
Dat was al zo in het begin
bij Sneeuwwitje en Pinokkio.
624
00:47:16,667 --> 00:47:19,337
Ik ben groot geworden
met Pinokkio en Peter Pan.
625
00:47:19,462 --> 00:47:22,048
Dat ik nu zelf aan zoiets mag werken...
626
00:47:22,131 --> 00:47:25,801
Het is of je een bibliotheek hebt met
boeken als Sneeuwwitje, Doornroosje...
627
00:47:25,885 --> 00:47:28,179
...Assepoester, Peter Pan en Pinokkio.
628
00:47:28,262 --> 00:47:32,141
Nu mag ik proberen iets te maken
dat bij die boeken op de plank mag staan.
629
00:47:32,224 --> 00:47:37,772
Dat is een lastige taak,
maar tegelijk ook een geweldige.
630
00:47:37,855 --> 00:47:43,694
Het is heel gaaf, omdat je een heel ander
pakket aan vaardigheden moet aanboren...
631
00:47:43,861 --> 00:47:45,363
...en anders moet werken.
632
00:47:45,488 --> 00:47:51,577
Misschien is animatie wel de laatste plek
waar je een goeie musical kunt maken.
633
00:47:51,702 --> 00:47:53,621
Het is een heel andere wereld.
634
00:47:54,580 --> 00:47:56,832
Jeffrey vroeg met wie hij wilde werken.
635
00:47:57,249 --> 00:47:59,752
Hij zei dat hij Alan er graag bij wilde.
636
00:48:00,252 --> 00:48:03,672
De eerste keer in LA was zo geweldig.
637
00:48:03,798 --> 00:48:08,511
Je had er palmbomen,
je had Sunset Boulevard. Het was geweldig.
638
00:48:09,303 --> 00:48:15,851
Toen we bij animatie kwamen, vond
ik het een verrassend kleine afdeling.
639
00:48:15,976 --> 00:48:18,270
Mijn eerste contactpersoon
was Peter Schneider...
640
00:48:18,396 --> 00:48:22,441
...die ik kende als company manager
van Little Shop of Horrors.
641
00:48:22,566 --> 00:48:25,486
Hij had de leiding
over de animatieafdeling.
642
00:48:25,986 --> 00:48:30,950
Mijn eerste indruk van John en Ron was...
643
00:48:31,033 --> 00:48:36,789
...dat het typische Amerikanen
uit de middenklasse waren.
644
00:48:37,206 --> 00:48:41,752
Nadat Howard het voorstel had gelezen,
had hij al meteen een idee.
645
00:48:41,877 --> 00:48:45,506
In het originele script hadden we
een personage en dat was een krab.
646
00:48:45,840 --> 00:48:48,175
Howard stelde voor
om hem Jamaicaans te maken.
647
00:48:48,259 --> 00:48:53,597
We stonden perplex. Het was iets heel
anders dan wat we in gedachten hadden.
648
00:48:53,681 --> 00:48:57,226
Howard was er al vroeg bij betrokken.
We gingen naar New York, naar Howard.
649
00:48:57,309 --> 00:49:02,106
Nog voor het script was geschreven,
had hij al wat liedjesvoorstellen.
650
00:49:02,189 --> 00:49:05,985
Ik denk dat hij alles praktisch al af had
zodra hij het voorstel had gelezen.
651
00:49:06,110 --> 00:49:09,655
Hij zei: 'Stel, we hebben een liedje
dat Dat is mijn wens heet...
652
00:49:09,738 --> 00:49:12,241
...het zou ook anders kunnen heten,
maar stel...'
653
00:49:12,324 --> 00:49:16,954
We zaten in Howards woning in Greenwich
Village en toen kwam Alan erbij.
654
00:49:17,037 --> 00:49:20,124
Hij speelde het voor op de piano
en Howard zong de tekst...
655
00:49:20,207 --> 00:49:22,084
...en het klonk geweldig.
656
00:49:22,168 --> 00:49:28,299
Howard leerde ons hoe je een verhaal
vertelt door middel van een liedje.
657
00:49:28,466 --> 00:49:33,596
Het leek me voor mezelf leuk
om te proberen meer details te geven...
658
00:49:33,721 --> 00:49:36,932
...maar het toch
als een ballad te laten klinken.
659
00:49:37,475 --> 00:49:41,353
Het is haar wens. Zo wordt nog maar
eens duidelijk waar de film over gaat.
660
00:49:41,437 --> 00:49:43,481
Haar wens staat centraal in de film.
661
00:49:43,564 --> 00:49:49,361
Door het haar te laten zingen, vergeet je
dat niet meer. Ze wil graag een mens zijn.
662
00:49:49,445 --> 00:49:53,240
Aan het einde wordt ze een mens en leeft
ze lang en gelukkig. Dat is haar wens.
663
00:49:54,033 --> 00:49:55,493
Wat zei hij daar nou?
664
00:49:56,785 --> 00:49:59,997
Je hoofdpersonage
moet een sterke wens hebben...
665
00:50:00,080 --> 00:50:02,416
...en een liedje wat daarover gaat.
666
00:50:02,500 --> 00:50:05,044
Voordat Howard er was,
hadden we dat nooit bedacht.
667
00:50:05,169 --> 00:50:07,171
Je zou denken dat we dat wel wisten.
668
00:50:07,838 --> 00:50:10,132
Je kon met elk creatief probleem
bij hem terecht.
669
00:50:10,216 --> 00:50:14,220
En nog steeds is hij de enige
die ik ooit heb ontmoet...
670
00:50:14,345 --> 00:50:19,725
...die 90% van de keren
dat ik bij hem kwam met een probleem...
671
00:50:19,850 --> 00:50:23,521
...een oplossing had die werkte.
672
00:50:24,021 --> 00:50:28,984
Ik was bezig met de vormgeving van Ursula.
In het script werd ze omschreven...
673
00:50:29,068 --> 00:50:31,153
...als een soort Joan Collins.
674
00:50:31,237 --> 00:50:35,908
Dus we hadden schetsen van een dunne
vrouw met hoge jukbeenderen en zwart haar.
675
00:50:36,200 --> 00:50:41,205
Ze was een soort punkachtige bikermoeder.
Ze zag er heel gek uit.
676
00:50:41,288 --> 00:50:45,459
Ik heb me ook laten inspireren
door de travestiet Devine.
677
00:50:45,793 --> 00:50:48,879
UIT JOHN WATERS' FEMALE TROUBLE
678
00:50:51,507 --> 00:50:54,718
Dat kwam naast een stel andere ontwerpen
op het bord terecht.
679
00:50:54,802 --> 00:50:57,680
Toen Howard Ashman
de ontwerpen kwam bekijken...
680
00:50:57,805 --> 00:50:59,348
...sprong dat er voor hem uit.
681
00:50:59,807 --> 00:51:02,726
Pat is geweldig, maar je hebt
het heksennummer pas echt gehoord...
682
00:51:02,935 --> 00:51:05,771
...als je Howard
of zelfs Audrey II hebt gehoord.
683
00:51:05,854 --> 00:51:07,356
Hij is...
-Beter van niet.
684
00:51:08,524 --> 00:51:14,029
WERKOPNAME
AL DIE KOMMER EN KWEL
685
00:51:20,578 --> 00:51:23,747
Iedereen schrijft liever
voor kapitein Haak dan voor Peter Pan.
686
00:51:23,831 --> 00:51:28,335
Dat is gewoon leuker. Ik weet niet waarom.
En vooral Ursula is een leuke slechterik.
687
00:51:28,419 --> 00:51:30,087
Niet alleen omdat ze een octopus is...
688
00:51:30,170 --> 00:51:33,591
...en omdat er veel beweging
in haar onderlijf zit...
689
00:51:33,716 --> 00:51:36,552
...maar ze is ook
een heel verfijnd personage.
690
00:51:36,635 --> 00:51:40,639
Ze is welbespraakt
en dat is leuk voor een tekstschrijver.
691
00:51:40,889 --> 00:51:44,685
Ik kon meer doen met rijm
en meer woordgrapjes maken...
692
00:51:44,768 --> 00:51:47,521
...en een verfijndere humor toepassen.
693
00:51:47,646 --> 00:51:51,275
Ik zie haar nummer ten eerste
als een soort komedienummer...
694
00:51:51,400 --> 00:51:55,904
...en als een personagenummer en ten derde
kon je vanuit haar verder met het verhaal.
695
00:51:55,988 --> 00:52:01,160
Aan het begin van het nummer
kent Ariël Ursula nog helemaal niet.
696
00:52:01,285 --> 00:52:07,207
En aan het eind is ze een mens.
Er gebeurt heel veel in die drie minuten.
697
00:52:17,760 --> 00:52:22,181
Goedenavond. Dank u voor uw komst
naar de 92nd Street Y...
698
00:52:22,264 --> 00:52:25,476
...voor de opening
van onze serie Plays into Film.
699
00:52:25,934 --> 00:52:31,649
Deze serie is ontstaan uit werken die van
één medium zijn vertaald naar een ander.
700
00:52:31,774 --> 00:52:32,775
3 MAART 1988
701
00:52:32,858 --> 00:52:35,944
We zijn verheugd dat Mr Menken
en Mr Ashman hier zijn.
702
00:52:36,070 --> 00:52:38,030
Een groot applaus. Dank u wel.
703
00:52:39,198 --> 00:52:45,746
Ik ben erg blij dat ik vanavond Howard
Ashman en Alan Menken mag interviewen...
704
00:52:45,871 --> 00:52:50,084
...en dat ze wilden aanschuiven
om te praten over Little Shop of Horrors.
705
00:52:50,459 --> 00:52:57,174
Het lijkt me interessant om vanavond
dieper in te gaan op de muzikale film...
706
00:52:57,299 --> 00:53:01,929
...die in Hollywood
weer een opleving lijkt te hebben.
707
00:53:03,681 --> 00:53:08,727
Klopt het dat het een heel ander proces is
om van een musical een film te maken...
708
00:53:08,811 --> 00:53:11,647
...dan om van een toneelstuk
een film te maken?
709
00:53:11,772 --> 00:53:15,275
Kun je daar antwoord op geven?
-Ja, het is gekkenwerk.
710
00:53:17,444 --> 00:53:22,908
Echt. Ik weet niet waarom mensen denken
dat filmmusicals werken.
711
00:53:23,033 --> 00:53:26,245
Dat was natuurlijk wel zo
tijdens de recessie...
712
00:53:26,328 --> 00:53:29,790
...en misschien ook nog
in de jaren 40 en 50...
713
00:53:29,873 --> 00:53:34,253
...maar de kern van dat medium
is gewoon heel lastig.
714
00:53:34,336 --> 00:53:38,632
Als mensen in zingen uitbarsten,
is dat in het theater al gek...
715
00:53:38,716 --> 00:53:44,388
...maar als je het op beeld vastlegt,
is het nog gekker.
716
00:53:44,722 --> 00:53:49,768
Kun je uitleggen welke verschillen er zijn
tussen de toneelversie en de film?
717
00:53:49,852 --> 00:53:55,441
We zien nogal drastische veranderingen.
Kun je daar iets over zeggen?
718
00:53:55,524 --> 00:54:01,196
Films worden eerst getest bij een publiek.
Het is eigenlijk net als met tandpasta.
719
00:54:01,321 --> 00:54:03,699
Dat komt misschien als een verrassing.
720
00:54:03,949 --> 00:54:06,785
Tijdens dat previewproces...
721
00:54:06,910 --> 00:54:10,581
...namen we de kaartjes door
die het publiek had ingevuld.
722
00:54:10,831 --> 00:54:14,293
Ik heb ze gelezen.
Ik heb de ingevulde kaartjes gezien.
723
00:54:14,376 --> 00:54:17,713
Die jongeren van een jaar of 15, 16, 17...
724
00:54:17,838 --> 00:54:21,508
...die ze hadden verzameld om te bepalen
welke films Amerika dat jaar zou zien...
725
00:54:21,759 --> 00:54:25,763
...schreven dingen op als:
'Waarom gingen ze zingen?'
726
00:54:28,932 --> 00:54:31,393
Maar buiten dat ben ik ontzettend blij...
727
00:54:31,477 --> 00:54:37,608
...dat we zijn beland in een wereld
waar muziek in films wel werkt...
728
00:54:37,733 --> 00:54:40,319
...en dat zijn de animaties van Disney.
729
00:54:40,444 --> 00:54:46,950
Er lijkt toch nog een plek te zijn waar
Broadwayvaardigheden van pas komen.
730
00:54:47,075 --> 00:54:48,577
Ik denk dat er misschien...
731
00:54:48,827 --> 00:54:54,249
Howard was een paar dagen voor
dat interview naar de dokter geweest.
732
00:54:54,333 --> 00:54:58,629
Hij had al een paar weken last...
733
00:54:58,754 --> 00:55:04,384
...van witte vlekken in zijn keel
en op zijn tong.
734
00:55:04,551 --> 00:55:07,262
We wisten allebei dat dat spruw was...
735
00:55:07,387 --> 00:55:11,642
...en dat dat voorkomt bij mensen
met een aangetast immuunsysteem.
736
00:55:12,935 --> 00:55:18,190
De dokter wilde hem op hiv laten testen,
maar dat wilde hij niet...
737
00:55:18,315 --> 00:55:23,362
...omdat hij zijn verzekering zou
kwijtraken als dit in zijn dossier kwam.
738
00:55:23,529 --> 00:55:27,699
Daarop stelde de dokter voor
een t-celonderzoek te doen.
739
00:55:28,325 --> 00:55:32,788
Hoe denk je dat de toekomst van
de nieuwe Amerikaanse musical eruitziet?
740
00:55:34,039 --> 00:55:36,750
Ik weet het echt niet.
741
00:55:36,834 --> 00:55:40,879
We zien het somber in.
-Ik weet het niet.
742
00:55:43,173 --> 00:55:49,763
De uitslag kwam de middag
voor het interview in 92nd Street Y.
743
00:55:49,847 --> 00:55:54,560
Het aantal T-cellen was zo laag
dat het wel duidelijk was dat hij hiv had.
744
00:55:56,144 --> 00:55:59,857
Het was voor ons allebei een enorme klap.
We waren kapot.
745
00:56:00,023 --> 00:56:05,904
Ik zei dat hij natuurlijk niet
naar die lezing kon gaan.
746
00:56:06,029 --> 00:56:08,949
Ik zat letterlijk te trillen.
747
00:56:09,700 --> 00:56:14,288
Maar hij zag geen reden om niet te gaan.
748
00:56:14,830 --> 00:56:19,626
Dus we zijn allebei in de taxi gestapt
en naar 92nd Street Y gegaan.
749
00:56:20,544 --> 00:56:23,297
Howard, heb je nog een theaterproject
op stapel staan?
750
00:56:24,089 --> 00:56:29,219
Nee, niet echt. Misschien als ik
de moed weer heb verzameld.
751
00:56:29,344 --> 00:56:33,765
Maar op dit moment nog niet.
Ik ben er even tussenuit.
752
00:56:36,059 --> 00:56:39,646
Bedankt voor jullie komst
en tot volgende week.
753
00:56:46,445 --> 00:56:48,280
Als ik het luchtiger doe, dan...
754
00:56:48,363 --> 00:56:49,740
16 AUGUSTUS 1989
OPNAMESESSIE
755
00:56:49,865 --> 00:56:51,575
Misschien moet ik naar achteren.
-Ja.
756
00:56:51,658 --> 00:56:54,995
Ik had het idee dat Howard
zich schuldig voelde...
757
00:56:55,162 --> 00:56:59,833
...na het plotselinge,
dramatische eind van Smile...
758
00:56:59,917 --> 00:57:03,337
...en dat hij me daarom de kans gaf
om auditie te doen.
759
00:57:04,588 --> 00:57:09,301
Ik weet nog dat ik die eerste paar dagen
heel erg nerveus was.
760
00:57:09,593 --> 00:57:12,137
Hij was zo perfectionistisch...
761
00:57:12,262 --> 00:57:15,807
...wat betreft een monoloog die toevallig
in liedjesvorm was geschreven.
762
00:57:15,933 --> 00:57:17,643
Dat is dus Dat is mijn wens.
763
00:57:17,726 --> 00:57:23,273
Op een gegeven moment
had ik het 25 of 30 keer gezongen...
764
00:57:23,649 --> 00:57:28,403
...en toen vroeg ik of Howard
het niet gewoon kon voordoen.
765
00:57:28,612 --> 00:57:30,781
Dan kon ik hem nadoen.
766
00:57:31,114 --> 00:57:33,241
heel tolerant
767
00:57:33,325 --> 00:57:36,870
heel tolerant
768
00:57:36,954 --> 00:57:39,748
en ik wil zo graag
als ik hen iets vraag
769
00:57:39,873 --> 00:57:44,169
Toen we aan het opnemen waren,
zette je het veel meer aan, toch?
770
00:57:44,252 --> 00:57:45,253
Hou het klein...
771
00:57:45,337 --> 00:57:49,675
Na de diagnose veranderde alles.
772
00:57:50,634 --> 00:57:54,262
Maar zijn werk hield hem op de been.
773
00:57:54,805 --> 00:58:00,060
Daardoor wilde hij doorzetten
en blijven leven.
774
00:58:00,811 --> 00:58:02,437
Je doet het trouwens geweldig.
775
00:58:02,646 --> 00:58:05,565
Ik begrijp het. Het moet intiemer.
776
00:58:06,024 --> 00:58:09,695
Alsof je voor een publiek van 1500 man
in het Lunt-Fontanne staat.
777
00:58:10,570 --> 00:58:14,199
daar wil ik heen
als dat toch kon
778
00:58:14,324 --> 00:58:17,744
heerlijk genieten warm in de zon
779
00:58:17,828 --> 00:58:24,668
dat is mijn wens, net als een mens
bij hen te zijn
780
00:58:33,427 --> 00:58:35,804
We wilden liedjes maken
die het verhaal vertelden.
781
00:58:35,929 --> 00:58:37,973
Liedjes die voortgang
in het verhaal brachten...
782
00:58:38,098 --> 00:58:41,893
...die belangrijk waren voor het verhaal
en zorgden voor ontwikkeling.
783
00:58:42,019 --> 00:58:45,439
Het is dus niet zomaar even
een liedje tussendoor.
784
00:58:45,522 --> 00:58:49,860
Op een gegeven moment probeert de krab
de zeemeermin ervan te overtuigen...
785
00:58:49,943 --> 00:58:53,071
...niet naar boven te gaan
en haar leven te veranderen.
786
00:58:53,155 --> 00:58:57,159
Dus hij moet Diep in de zee zingen
en zij moet Dat is mijn wens zingen...
787
00:58:57,242 --> 00:58:59,703
...want ze wil zo graag op het land leven.
788
00:58:59,786 --> 00:59:05,792
Kus haar dan is ook zo'n mooi voorbeeld,
want als de prins haar niet kust...
789
00:59:05,959 --> 00:59:09,588
...zal er iets vreselijks gebeuren.
Dan raakt ze hem kwijt.
790
00:59:09,671 --> 00:59:14,259
Ik wil het verhaal niet verklappen,
maar het is een heel gespannen situatie.
791
00:59:14,342 --> 00:59:17,429
En dan komt dat liedje.
Dus de liedjes voegen altijd wat toe.
792
00:59:21,099 --> 00:59:23,477
Super.
-Een betere opname zul je niet krijgen.
793
00:59:23,560 --> 00:59:24,561
Geweldig.
794
00:59:25,062 --> 00:59:27,314
Zijn jullie tevreden?
-Ja.
795
00:59:33,278 --> 00:59:36,865
Ik weet nog dat we de animatie
voor Dat is mijn wens klaar hadden...
796
00:59:36,990 --> 00:59:43,413
...en Jeffrey zei na de vertoning dat hij
dat nummer eruit wilde. Hij vond het saai.
797
00:59:43,497 --> 00:59:47,751
Als je bij een langzaam nummer
zonder al te veel poespas komt...
798
00:59:47,918 --> 00:59:51,421
...verlies je de aandacht. Zeker kinderen.
799
00:59:51,546 --> 00:59:54,508
Wij waren erop getraind
dat soort momenten te herkennen.
800
00:59:54,591 --> 00:59:59,471
Ik heb gezegd dat ze erover moesten
nadenken om dat nummer te schrappen.
801
00:59:59,846 --> 01:00:03,475
'Over mijn lijk', zei Howard Ashman.
'Dan wurg ik je.'
802
01:00:04,017 --> 01:00:09,147
Howard genoot van het proces en niemand
mocht zich met de leiding bemoeien.
803
01:00:09,356 --> 01:00:12,025
Toen we aan
De Kleine Zeemeermin werkten...
804
01:00:12,150 --> 01:00:17,572
...vond ik een memo
onder het kopieerapparaat.
805
01:00:17,697 --> 01:00:22,244
Ik pakte het en wilde het teruggeven
aan degene die het was vergeten.
806
01:00:22,619 --> 01:00:28,875
Ik las het en er stond dat er door Howard
te veel tijd in ging zitten...
807
01:00:29,292 --> 01:00:33,672
...dat er dingen over moesten en dat hij
de studio te veel tijd en geld kostte.
808
01:00:34,172 --> 01:00:36,633
En dat ze hem misschien
beter konden ontslaan.
809
01:00:37,300 --> 01:00:42,180
Elke film had een liedje
wat bijdroeg aan het succes van de film.
810
01:00:42,347 --> 01:00:44,182
Dat had elke film.
811
01:00:44,266 --> 01:00:49,312
Denk maar aan Als er eens een ster
verschiet, of welk voorbeeld dan ook.
812
01:00:49,729 --> 01:00:54,693
Op zichzelf is er misschien niet veel aan,
maar in het geheel is het heel belangrijk.
813
01:00:54,818 --> 01:00:57,612
Op bepaalde momenten
wil je worden geraakt.
814
01:00:57,821 --> 01:00:59,781
Ik wil hem niet met Walt vergelijken...
815
01:00:59,948 --> 01:01:06,246
...maar hij had een zekere invloed op
mensen. Een heel grote invloed zelfs.
816
01:01:06,580 --> 01:01:09,958
Als Howard het zei, geloofde iedereen het.
817
01:01:10,417 --> 01:01:14,629
We hebben er veel over gediscussieerd,
maar hij heeft uiteindelijk gelijk gehad.
818
01:01:14,754 --> 01:01:19,926
Het is zelfs een scène geworden
die iedereen bijblijft.
819
01:01:20,760 --> 01:01:25,015
Hij ging naar Disney om te doen
wat die dag op stapel stond...
820
01:01:25,140 --> 01:01:31,104
...en als hij thuiskwam,
werd hij aan het infuus gelegd...
821
01:01:31,271 --> 01:01:33,857
...om hem vocht en medicijnen
toe te dienen.
822
01:01:34,357 --> 01:01:39,571
We hebben van onze woonkamer
een soort van ziekenhuiskamer gemaakt.
823
01:01:40,906 --> 01:01:43,533
In het begin was het
gemakkelijk te verbergen.
824
01:01:43,617 --> 01:01:46,620
Er leek niets met hem aan de hand.
825
01:01:46,745 --> 01:01:53,376
Hij heeft een jaar, of zelfs twee jaar,
goed kunnen functioneren.
826
01:01:53,919 --> 01:01:56,922
Het ging heel geleidelijk aan slechter.
827
01:01:57,547 --> 01:02:00,675
Ik heb er nooit aan gedacht
dat hij aids zou kunnen hebben.
828
01:02:00,759 --> 01:02:05,138
Maar ik weet wel dat er dagen bij waren
dat Nancy hem van de bank moest halen...
829
01:02:05,263 --> 01:02:07,349
...en hem naar zijn werk moest sturen.
830
01:02:08,808 --> 01:02:15,565
Toen we hoorden dat Howard ziek was,
sloeg dat wel in als een bom.
831
01:02:15,649 --> 01:02:19,319
Zijn werk bij Disney, het huis...
832
01:02:19,402 --> 01:02:23,365
Wat moesten we
nu we dit nieuws hadden gekregen?
833
01:02:23,740 --> 01:02:26,660
We spraken af dat we
zouden doorgaan met de bouw.
834
01:02:26,785 --> 01:02:31,122
We hebben een huis
vlak bij de bouwplaats gehuurd.
835
01:02:31,206 --> 01:02:33,917
We woonden in Beacon. Dat was in de buurt.
836
01:02:34,125 --> 01:02:40,298
Er was zoveel te doen en het ergste was
dat het geheim moest blijven.
837
01:02:40,423 --> 01:02:46,596
Niemand mocht ervan weten. We hebben het
lange tijd aan niemand kunnen vertellen.
838
01:02:47,514 --> 01:02:54,020
Je zou het liefst weg willen gaan,
je verstoppen, niets hoeven uitleggen.
839
01:02:54,104 --> 01:02:59,025
Daarom zijn we ook
vertrokken uit New York.
840
01:03:00,402 --> 01:03:04,197
Als we in mijn studio
aan een nummer werkten...
841
01:03:04,614 --> 01:03:07,867
...en het niet zo ging als hij wilde,
dan werd hij kwaad.
842
01:03:09,035 --> 01:03:12,831
Hij wilde een versie van het nummer
opnemen en hij had een Walkman Pro.
843
01:03:12,914 --> 01:03:16,584
Een Walkman Pro was in die tijd
het beste van het beste.
844
01:03:17,127 --> 01:03:21,464
Daar had hij een microfoontje voor dat
erin kon, waarschijnlijk niet eens duur.
845
01:03:21,548 --> 01:03:25,218
Maar de verbinding haperde. Hij stoorde.
846
01:03:25,719 --> 01:03:29,431
De meeste mensen zouden dan gewoon
een ander microfoontje halen.
847
01:03:30,348 --> 01:03:34,644
Maar Howard gooide
zijn Walkman Pro kapot tegen de muur.
848
01:03:35,895 --> 01:03:39,399
Hij zei dat ik er niet aan mocht komen.
849
01:03:39,816 --> 01:03:43,028
Ik dacht toen
dat het misschien aan mij lag.
850
01:03:43,153 --> 01:03:48,616
Is hij zo teleurgesteld in mijn werk of...
851
01:03:49,409 --> 01:03:54,998
Dan zei ik dat ik even weg moest en
heb ik echt even een potje zitten huilen.
852
01:03:55,081 --> 01:03:58,501
Het was gewoon zo zwaar.
853
01:04:00,295 --> 01:04:04,758
Ik denk dat dat kwam
doordat hij wist dat hij ziek was.
854
01:04:05,383 --> 01:04:06,676
En wij wisten van niks.
855
01:04:07,093 --> 01:04:10,096
Maar de woede
die dat met zich meebrengt...
856
01:04:10,180 --> 01:04:14,559
...dat je weet dat je leven
waarschijnlijk te vroeg zal eindigen...
857
01:04:14,642 --> 01:04:18,897
...en dat er geen tijd meer is
om je werk te voltooien.
858
01:04:19,022 --> 01:04:21,858
Er was niet genoeg tijd
om het goed te doen.
859
01:04:21,983 --> 01:04:24,694
En dan staan al die idioten
ook nog in de weg.
860
01:04:25,070 --> 01:04:27,697
Daarom wilde hij
geen bemoeienis van anderen.
861
01:04:38,208 --> 01:04:41,795
We waren begonnen aan Aladdin terwijl
we nog bezig waren met De Zeemeermin.
862
01:04:42,337 --> 01:04:43,421
Dat was geweldig.
863
01:04:43,505 --> 01:04:44,881
HOWARD ALS ALADDIN IN 1965
864
01:04:44,964 --> 01:04:49,844
Aladdin was in het begin een knipoog
naar de Road-films van Hope en Crosby.
865
01:04:50,095 --> 01:04:51,638
Had ik maar een drankje.
866
01:04:52,430 --> 01:04:56,434
En ook naar de tekenfilms van Fleischer.
Het was heel gelikt en amicaal.
867
01:04:56,935 --> 01:05:02,148
Zo'n vriend als ik was sterk geïnspireerd
door de malle toeren van Fats Waller.
868
01:05:02,732 --> 01:05:05,777
Het was duidelijk dat Howard
Aladdin helemaal geweldig vond.
869
01:05:05,944 --> 01:05:09,948
Dat snapte ik ook wel, want hij had
als kind zelf de hoofdrol gespeeld.
870
01:05:10,490 --> 01:05:12,617
Terwijl hij nog bezig was
met De Zeemeermin...
871
01:05:12,742 --> 01:05:16,871
...kwam hij aanzetten met een 30 pagina's
tellend voorstel en een stel liedjes.
872
01:05:16,996 --> 01:05:22,377
Dat waren geen eenvoudige liedjes,
maar ingewikkelde, verhalende teksten...
873
01:05:22,460 --> 01:05:25,630
...geschreven zoals alleen Howard
en Alan dat konden.
874
01:05:25,713 --> 01:05:27,340
Iedereen stond er versteld van.
875
01:05:28,383 --> 01:05:29,884
Voor een liedjesschrijver...
876
01:05:30,176 --> 01:05:31,386
We kunnen beginnen met...
877
01:05:32,220 --> 01:05:34,013
...begint het werk
niet bij de eerste noot.
878
01:05:35,849 --> 01:05:39,769
Het begint met het ritme...
-Gesproken tekst.
879
01:05:39,853 --> 01:05:44,232
...en dan een gebeurtenis waar het lied
uit voortkomt en waar het over moet gaan.
880
01:05:44,315 --> 01:05:49,654
Nog meer gesproken tekst.
-En wat er na het liedje gebeurt.
881
01:05:52,615 --> 01:05:56,202
WERKOPNAME OOSTERSE NACHT
882
01:05:58,872 --> 01:06:04,627
Howard was geniaal in het bepalen
van al die kleine details...
883
01:06:04,752 --> 01:06:07,255
...en ze er op de juiste manier
in verwerken.
884
01:06:07,839 --> 01:06:11,468
De eerste drie of vier liedjes,
Zo'n vriend als ik, Prins Ali...
885
01:06:11,885 --> 01:06:14,179
...die zou niemand anders
kunnen schrijven.
886
01:06:14,512 --> 01:06:19,142
Het was gewoon fantastisch wat er
allemaal uit Howards pen kwam.
887
01:06:26,983 --> 01:06:30,862
WERKOPNAME PRINS ALI
888
01:06:52,550 --> 01:06:55,470
Schitterend. Weergaloos.
889
01:06:56,596 --> 01:07:01,100
Mensen denken dat het voor Disney geen
moeite kost om een verhaal te vertellen.
890
01:07:01,184 --> 01:07:03,978
Het rolt gewoon uit je ogen
en klaar is Kees.
891
01:07:04,229 --> 01:07:06,064
Dat is niet zo.
892
01:07:06,189 --> 01:07:11,402
Disney bestaat uit mensen die met
hun tekenspullen aan een bureau zitten...
893
01:07:11,486 --> 01:07:15,198
...om iets te maken dat vermakelijk,
grappig en ontroerend is.
894
01:07:15,281 --> 01:07:16,157
PLOT-OVERLEG
895
01:07:16,241 --> 01:07:19,953
Maar heel vaak draait het op niks uit.
896
01:07:20,078 --> 01:07:24,415
We moeten de kern van Aladdin
door en door begrijpen...
897
01:07:24,541 --> 01:07:25,833
...en daar zijn we nog niet.
898
01:07:25,959 --> 01:07:30,046
We hebben de film aan Jeffrey laten zien
en we zijn langs Don Ernst geweest.
899
01:07:30,129 --> 01:07:34,676
Dat was de producent van de film.
Hij riep ons naar binnen. 'Wat is er?'
900
01:07:34,801 --> 01:07:39,639
'Jeffrey zei dat hij het verschrikkelijk
vond. De hele film was verschrikkelijk.'
901
01:07:39,931 --> 01:07:43,518
Dus we zijn bij Jeffrey
verhaal gaan halen.
902
01:07:43,643 --> 01:07:46,229
Hij zei dat het voor geen meter werkte...
903
01:07:46,312 --> 01:07:51,651
...en dat hij ondertussen bezig was met de
gastenlijst voor het feest van zijn vrouw.
904
01:07:51,901 --> 01:07:53,945
Aladdin werd op pauze gezet...
905
01:07:54,070 --> 01:07:58,241
...en iedereen stapte in het vliegtuig
en ging naar Walt Disney World in Florida.
906
01:07:58,324 --> 01:08:02,537
Mijn vrienden zijn nerveus, want
ik vind alles wat ik doe verschrikkelijk.
907
01:08:02,620 --> 01:08:04,789
Alles waar ik me aan verbind.
908
01:08:04,872 --> 01:08:10,128
Dit is de eerste film waarover ik heb
durven zeggen dat ik hem echt goed vond.
909
01:08:10,253 --> 01:08:11,713
Ik ben echt heel tevreden.
910
01:08:12,005 --> 01:08:16,968
Als je aan een normale film werkt...
-Normale film.
911
01:08:17,051 --> 01:08:19,929
...kan er van alles misgaan.
Het weer, het budget.
912
01:08:20,054 --> 01:08:22,348
Wat kan er misgaan bij een Disneyfilm?
913
01:08:22,432 --> 01:08:29,105
Bij elke film die er wordt gemaakt,
zijn er wel spanningen en discussies.
914
01:08:29,188 --> 01:08:30,982
Vooral in creatieve zin.
915
01:08:31,107 --> 01:08:37,030
Howard moest naar persbijeenkomsten
die per dag wel acht uur duurden.
916
01:08:37,155 --> 01:08:40,908
In die tijd had hij
een katheter in zijn borst...
917
01:08:40,992 --> 01:08:46,080
...en kreeg hij dagelijks kuren toegediend
die we zelf konden geven.
918
01:08:46,205 --> 01:08:50,335
Ik hielp hem daarbij.
Dat was om infecties de baas te blijven.
919
01:08:50,668 --> 01:08:54,088
Toen wist niemand het nog.
920
01:08:54,255 --> 01:08:56,507
Het was de bedoeling
dat we in attracties gingen.
921
01:08:56,591 --> 01:09:00,261
We hadden iemand die ons rondleidde...
922
01:09:00,386 --> 01:09:03,723
...en die meeging in de achtbaan
als Howard zich niet goed voelde.
923
01:09:03,806 --> 01:09:07,935
Alles om zijn geheim te bewaren,
om hem overeind te houden...
924
01:09:08,019 --> 01:09:13,316
...en te zorgen dat hij die twee dagen
alle interviews kon doen.
925
01:09:13,566 --> 01:09:15,777
Dat was ontzettend moeilijk.
926
01:09:20,948 --> 01:09:27,914
Howard zei dat hij tranen
in zijn ogen kreeg toen hij de parade zag.
927
01:09:28,081 --> 01:09:33,378
Hij realiseerde zich namelijk dat dit na
zijn dood nog steeds zou voortbestaan.
928
01:09:34,504 --> 01:09:39,342
Ik dacht dat hij geroerd was omdat hij
trots was op wat hij had gemaakt.
929
01:09:39,509 --> 01:09:42,261
Ik wist niet dat hij eigenlijk
op iets anders doelde.
930
01:09:43,096 --> 01:09:44,764
En de Oscar gaat naar...
931
01:09:46,015 --> 01:09:48,518
26 MAART 1990
932
01:09:48,643 --> 01:09:52,438
...Alan Menken en Howard Ashman voor
Diep in de zee uit De Kleine Zeemeermin.
933
01:09:58,444 --> 01:10:01,489
Ik zal geen vissengrapjes maken,
maar alleen mijn dank uitspreken.
934
01:10:01,572 --> 01:10:07,120
Bedankt, Jeff Katzenberg, Peter Schneider,
Sam Wright, die het nummer zong...
935
01:10:07,286 --> 01:10:09,664
...en natuurlijk John Musker
en Ron Clements...
936
01:10:09,747 --> 01:10:13,334
...want De Kleine Zeemeermin is van hen.
Ik ben ontzettend blij. Bedankt.
937
01:10:15,503 --> 01:10:20,425
Na afloop zaten we met onze drie beeldjes
bij het Governors Ball.
938
01:10:20,550 --> 01:10:23,594
Howard vertelde me
dat hij ontzettend blij was...
939
01:10:24,387 --> 01:10:30,476
...maar dat hij, als we terug waren
in New York, iets wilde bespreken.
940
01:10:31,018 --> 01:10:33,020
Ik vroeg wat dan.
941
01:10:33,479 --> 01:10:36,274
Ik dacht dat hij niet meer
met me wilde samenwerken.
942
01:10:36,399 --> 01:10:40,903
Ik weet niet waarom ik er niet aan dacht
dat er iets met Howard aan de hand was.
943
01:10:41,028 --> 01:10:44,866
De Oscaruitreiking
was volgens mij op zondagavond...
944
01:10:44,991 --> 01:10:49,454
...en we spraken op dinsdag af
bij hem thuis.
945
01:10:49,579 --> 01:10:54,876
Ik kwam zijn woonkamer binnen en
vroeg hem waar hij het over wilde hebben.
946
01:10:55,585 --> 01:10:57,628
Toen vertelde hij dat hij ziek was.
947
01:10:59,130 --> 01:11:02,175
En ineens vielen alle dominosteentjes om.
948
01:11:03,593 --> 01:11:08,347
Hij zei dat hij blij was
dat hij het me nu vertelde...
949
01:11:08,431 --> 01:11:10,683
...omdat hij wist
dat het wel goed met mij zou komen.
950
01:11:11,684 --> 01:11:14,353
Hij vertelde me gewoon dat hij doodging.
951
01:11:15,396 --> 01:11:17,690
En hij was nog niet eens 40.
952
01:11:17,815 --> 01:11:21,402
'Ik ga dood en ik ben blij dat ik weet
dat het wel goed komt met jou.'
953
01:11:22,111 --> 01:11:25,364
In die tijd was je ten dode opgeschreven.
954
01:11:26,240 --> 01:11:31,162
Nu hoorde je dat deze geweldige man,
waar je het zo leuk mee had...
955
01:11:31,287 --> 01:11:36,083
...waar je zoveel moois mee hebt gemaakt,
over niet al te lange tijd zou sterven.
956
01:11:36,584 --> 01:11:38,419
Dat werkt heel ontnuchterend.
957
01:11:39,504 --> 01:11:42,548
Ik was boos op hem toen ik het hoorde.
958
01:11:44,383 --> 01:11:48,596
En ik was boos omdat hij er niet
bij elke opnamesessie bij was...
959
01:11:48,679 --> 01:11:51,015
...van De Kleine Zeemeermin.
960
01:11:51,432 --> 01:11:52,517
Hij kon niet reizen.
961
01:11:53,601 --> 01:11:56,312
Maar hij verzon een smoesje.
962
01:11:56,729 --> 01:11:59,607
Ik was boos dat hij het ons
niet eerder had verteld.
963
01:12:00,858 --> 01:12:05,780
Als we het hadden geweten,
hadden we de muziek in New York opgenomen.
964
01:12:07,240 --> 01:12:13,996
Hij wilde niet dat iemand het wist.
Hij was bang voor wat men zou zeggen.
965
01:12:14,080 --> 01:12:17,917
Bang voor kritiek
en voor de mening van anderen.
966
01:12:18,334 --> 01:12:25,258
Hij zei dat hij het niet had verteld omdat
hij niet wist hoe Disney zou reageren.
967
01:12:25,383 --> 01:12:30,221
'Ik ben een homoseksuele man
en ik werk aan een kinderfilm.
968
01:12:30,346 --> 01:12:31,931
Ik wilde niet worden ontslagen.'
969
01:12:34,475 --> 01:12:36,227
Hij genoot ervan
aan die films te werken...
970
01:12:36,310 --> 01:12:42,441
...en dat was het belangrijkst voor hem,
en wat hij het liefst wilde doen...
971
01:12:42,525 --> 01:12:45,778
...in de tijd die hij nog op aarde had.
972
01:12:45,903 --> 01:12:50,992
Niemand wist toen nog hoelang hij nog had,
maar hij wist dat hij ziek was.
973
01:12:51,367 --> 01:12:53,911
Hij was doodsbang,
maar hij dacht niet aan opgeven.
974
01:12:54,036 --> 01:12:57,874
Niemand kon hem van zijn werk afbrengen.
975
01:12:59,292 --> 01:13:03,880
BELLE EN HET BEEST
976
01:13:06,424 --> 01:13:09,343
Iemand had me de reel laten zien.
977
01:13:10,845 --> 01:13:14,265
Het zag er gelikt uit,
maar weinig inspirerend.
978
01:13:14,348 --> 01:13:19,020
Iemand omschreef het
als een geanimeerd kostuumdrama.
979
01:13:19,353 --> 01:13:24,400
Toen zei Jeffrey dat we Howard en Alan
erop moesten zetten...
980
01:13:24,483 --> 01:13:27,153
...want zij zouden er wel
iets moois van kunnen maken.
981
01:13:27,820 --> 01:13:31,908
Hij wist dat het niet gemakkelijk zou zijn
om naar Californië te gaan...
982
01:13:33,034 --> 01:13:35,536
...en uiteindelijk zelfs onmogelijk.
983
01:13:35,786 --> 01:13:40,124
Dus dat moest hij Jeffrey
eerlijk vertellen.
984
01:13:40,249 --> 01:13:43,794
Toen Howard terugkwam,
waren we allemaal heel benieuwd.
985
01:13:43,920 --> 01:13:49,216
'Jeffrey was ineens heel aardig en hij
vroeg zelfs hoe het voor mijn moeder was.'
986
01:13:49,300 --> 01:13:53,846
Hij zei dat hij steeds zwakker werd en
dat zijn uithoudingsvermogen verminderde.
987
01:13:54,347 --> 01:13:58,392
Hij wilde al zijn energie
in het creatieve proces kunnen steken.
988
01:13:58,976 --> 01:14:03,105
Ik vroeg hoe ik hem daarmee kon helpen.
989
01:14:03,189 --> 01:14:08,027
Hij antwoordde dat een groot deel
van het proces naar hem moest komen...
990
01:14:08,152 --> 01:14:15,076
...in plaats van andersom,
en vroeg of ik dat voor hem kon regelen.
991
01:14:15,159 --> 01:14:21,582
Ik zei dat dat alleen kon door
toe te geven dat hij een diva was...
992
01:14:23,584 --> 01:14:27,213
...te zeggen dat hij van groot belang was
voor de film en het bedrijf...
993
01:14:27,880 --> 01:14:31,342
...en dat mensen dus
naar hem moesten komen.
994
01:14:32,301 --> 01:14:37,807
Wacht, we moeten al onze storyboards
en apparatuur...
995
01:14:37,890 --> 01:14:44,146
...uit elkaar halen en met zijn zevenen
naar New York vliegen...
996
01:14:44,313 --> 01:14:46,816
...en alles bij Howard
weer in elkaar zetten?
997
01:14:46,899 --> 01:14:49,694
Het was alsof we de berg
naar Mohammed brachten. Waarom?
998
01:14:49,819 --> 01:14:56,200
Het voelde als: Howard heeft
een Oscar op zijn schoorsteenmantel...
999
01:14:56,283 --> 01:14:58,077
...dus we moeten nu naar hem toe.
1000
01:14:58,661 --> 01:15:02,373
We kwamen aan in het plaatsje Fishkill,
ten noorden van New York.
1001
01:15:02,498 --> 01:15:07,003
We pakten alles uit. Onze storyboards,
papier, potloden, snoeprepen...
1002
01:15:07,128 --> 01:15:11,090
...alles wat een animator maar nodig had.
Howard kwam elke ochtend langs.
1003
01:15:11,257 --> 01:15:14,093
Hij had altijd donuts mee.
En dan begonnen we.
1004
01:15:14,176 --> 01:15:17,888
Het was heel inspannend, want Howard
had een heel specifiek beeld voor ogen.
1005
01:15:17,972 --> 01:15:21,517
Het was moeilijk.
Sommige dagen ging het heel goed...
1006
01:15:24,145 --> 01:15:25,688
...en andere dagen niet.
1007
01:15:27,023 --> 01:15:30,401
Hoi, Linda. Met Howard en Alan.
1008
01:15:30,484 --> 01:15:37,450
We hebben een ruwe demoversie
van het openingsnummer voor je. Goed?
1009
01:15:38,659 --> 01:15:42,747
Onze opzet voor Belle en het Beest
was een opening zonder liedje.
1010
01:15:43,164 --> 01:15:45,875
Belle vertrekt van huis
en gaat naar het dorp.
1011
01:15:46,000 --> 01:15:48,961
Ze komt Gaston en LeFou tegen,
ze haalt brood en een boek.
1012
01:15:49,045 --> 01:15:52,089
En dan komt ze thuis.
Howard zei: 'Geef maar hier.'
1013
01:16:06,896 --> 01:16:12,401
Hij ging er met Alan mee aan de slag en
maakte er een fantastische operette van...
1014
01:16:12,610 --> 01:16:16,697
...waarin alles gebeurde
binnen een liedje van vijf minuten.
1015
01:16:16,781 --> 01:16:19,158
Maar hij durfde het niet
naar Disney te sturen.
1016
01:16:20,076 --> 01:16:21,952
We stuurden Belle en Kom erbij op.
1017
01:16:22,078 --> 01:16:27,708
Maar dit geweldige nummer niet, want
hij was bang dat ze ons zouden uitlachen.
1018
01:16:27,958 --> 01:16:32,838
Ze hadden immers niet gevraagd om een lang
openingsnummer met tegenmelodieën en...
1019
01:16:32,922 --> 01:16:34,548
Waar zijn we mee bezig?
1020
01:16:35,216 --> 01:16:37,134
Hij was bang voor vernedering.
1021
01:16:37,635 --> 01:16:43,390
We waren allebei mensen die een groot deel
van onszelf blootgaven via ons werk.
1022
01:16:43,808 --> 01:16:48,145
Want ons werk
is onze emotionele uitlaatklep.
1023
01:16:48,229 --> 01:16:49,438
8 JUNI 1990
1024
01:16:49,522 --> 01:16:51,565
Daar moet iets komen dat...
1025
01:16:51,649 --> 01:16:55,444
David vond dat het daarna
weer kleiner moest.
1026
01:16:55,528 --> 01:16:59,240
Je vond dat je niet direct van tempo
moest veranderen, toch?
1027
01:16:59,365 --> 01:17:03,619
Wil je dat we eerder versnellen?
-Ja, je bouwt het langzaam op.
1028
01:17:03,702 --> 01:17:04,870
Het gaat niet om het tempo.
1029
01:17:05,538 --> 01:17:08,541
Ik snap wat je bedoelt.
Het komt niet op...
1030
01:17:08,624 --> 01:17:12,002
Een groot deel van het orkest dacht dat,
want het werd veel zachter.
1031
01:17:12,086 --> 01:17:13,337
Misschien is dat het wel.
1032
01:17:13,420 --> 01:17:15,840
Kan het blijven...
-Er is daar veel zang.
1033
01:17:16,257 --> 01:17:21,637
Toen ik terugvloog had American Airlines
een keer een potje op een dienblad...
1034
01:17:21,720 --> 01:17:24,140
...met melk en suiker erbij.
1035
01:17:24,223 --> 01:17:27,393
En het theezakje
hoort in de pot te zitten.
1036
01:17:27,476 --> 01:17:28,561
Om te trekken.
1037
01:17:28,644 --> 01:17:33,357
Want als het geen kokend water is,
krijg je geen thee.
1038
01:17:33,440 --> 01:17:34,984
Met water uit de kraan.
1039
01:17:36,026 --> 01:17:38,821
Ik heb een hele theepottenverzameling.
1040
01:17:39,321 --> 01:17:41,490
Ik kan je alles over thee vertellen.
1041
01:17:44,827 --> 01:17:50,541
We zijn zeer vereerd
je hier te mogen begroeten.
1042
01:17:50,624 --> 01:17:54,712
En nu mag je je ontspannen...
1043
01:17:54,795 --> 01:17:59,425
...terwijl de eetzaal je voorstelt
aan je diner.
1044
01:18:01,343 --> 01:18:08,267
kom erbij, kom erbij
zet je zorgen maar opzij
1045
01:18:09,143 --> 01:18:15,566
Ze waren fantastisch. Ik weet nog dat
zowel Jerry Orbach als Angela erbij waren.
1046
01:18:15,733 --> 01:18:18,569
Het was de musicalhemel.
1047
01:18:18,819 --> 01:18:25,075
Het was geweldig om die studio
in New York binnen te gaan...
1048
01:18:25,201 --> 01:18:30,164
...en dat hele orkest en dat hele koor
alles live te zien spelen.
1049
01:18:30,247 --> 01:18:33,792
We hebben de soundtrack gemaakt
alsof het een musical-castalbum was.
1050
01:18:34,627 --> 01:18:38,214
Howards aanwijzingen
waren altijd duidelijk.
1051
01:18:38,631 --> 01:18:42,509
Hij gaf nooit halfbakken, vaag commentaar.
1052
01:18:42,593 --> 01:18:47,097
Hij gaf altijd precies aan
om welk woord het ging...
1053
01:18:47,223 --> 01:18:50,184
...en op welk woord
meer nadruk moest komen.
1054
01:18:50,726 --> 01:18:54,605
Hij kon heel goed uitleggen
wat hij precies wilde.
1055
01:18:54,688 --> 01:18:56,357
'al die zorgen eet je weg'
1056
01:18:56,440 --> 01:19:00,319
De muziek zwelt daar flink aan. Misschien
moet ik Danny vragen dat in te tomen...
1057
01:19:00,444 --> 01:19:03,697
...zodat je niet zo je best hoeft te doen
om erbovenuit te komen.
1058
01:19:03,781 --> 01:19:06,325
Het zijn losse sporen, toch?
-Dat is zo.
1059
01:19:06,408 --> 01:19:08,827
Ik vroeg me alleen af
of je jezelf kunt horen.
1060
01:19:09,578 --> 01:19:13,249
Ik doe het een keer hard
en een keer zachter, dan kijken we wel.
1061
01:19:13,666 --> 01:19:18,587
Dan moet er ook nog minstens één
in deze opbouw.
1062
01:19:20,005 --> 01:19:22,091
Dan komt voor jou 'kom erbij'.
1063
01:19:22,174 --> 01:19:25,970
't is een gast
die ons met haar komst verrast
1064
01:19:26,053 --> 01:19:29,765
haal de wijn voor het festijn
pak servetjes uit de kast
1065
01:19:29,848 --> 01:19:33,602
wil jij twee kopjes thee?
nou, daar zit ik echt niet mee
1066
01:19:33,727 --> 01:19:37,564
als het water staat te zingen
gaan mijn kopjes vrolijk springen
1067
01:19:37,690 --> 01:19:41,318
in mijn thee heb ik trek
wat zie ik daar: een vlek?
1068
01:19:41,527 --> 01:19:46,991
haal 'm weg, we hebben hier een eregast
is het zo naar je zin?
1069
01:19:47,116 --> 01:19:48,575
Dit is een heel goede take.
1070
01:19:51,453 --> 01:19:52,746
Dave, dit is hem.
1071
01:19:53,539 --> 01:19:54,748
Even luisteren.
1072
01:19:55,499 --> 01:19:57,960
Laten we even wachten op Jerry en Angela.
1073
01:20:00,170 --> 01:20:06,260
gang voor gang, keer op keer
1074
01:20:06,593 --> 01:20:09,179
tot je gilt: ik kan niet meer
1075
01:20:09,555 --> 01:20:13,017
en als je naar bed toe gaat,
dan zingen wij
1076
01:20:13,100 --> 01:20:17,062
wij hopen dat vanavond
jou het eten aanstond
1077
01:20:17,146 --> 01:20:21,942
kom erbij, kom erbij, kom erbij
1078
01:20:22,067 --> 01:20:29,033
kom er toch bij
1079
01:20:34,705 --> 01:20:37,750
Het was zo'n scherp contrast.
1080
01:20:40,252 --> 01:20:44,923
De vreugde en de magie van die film...
1081
01:20:45,799 --> 01:20:49,720
...en het feit dat hij de dood
in de ogen keek...
1082
01:20:49,803 --> 01:20:52,973
...terwijl hij pas 39 was.
1083
01:20:53,599 --> 01:20:58,812
Ik weet nog dat ik op een avond tot laat
wilde doorwerken. Dat deed ik vaak.
1084
01:20:58,896 --> 01:21:02,066
Ik wilde het namelijk af hebben.
1085
01:21:02,149 --> 01:21:05,694
Ik weet niet wie het tegen me zei,
misschien Howard zelf wel...
1086
01:21:05,778 --> 01:21:07,863
...maar het ging die avond niet.
1087
01:21:07,946 --> 01:21:10,783
Die avond werd ik bijgepraat
over de situatie.
1088
01:21:11,241 --> 01:21:17,915
Want als het zo geleidelijk gaat...
Ik kon niet aan hem zien dat er iets was.
1089
01:21:17,998 --> 01:21:20,793
Maar als het dan wordt gezegd,
denk je: natuurlijk.
1090
01:21:23,796 --> 01:21:28,926
Hoe ging de sessie de vorige keer?
-Geweldig. Hebben jullie het gehoord?
1091
01:21:29,051 --> 01:21:31,595
Nee, nog niet.
-Angela is geweldig.
1092
01:21:31,762 --> 01:21:35,057
Super.
-Ze kwam echt tot bloei.
1093
01:21:35,391 --> 01:21:38,394
We hebben haar gewoon haar gang
laten gaan. Het was super.
1094
01:21:39,061 --> 01:21:44,024
Ze heeft een paar takes opgenomen,
maar het was heel goed.
1095
01:21:44,274 --> 01:21:48,695
Ik ben er heel trots op. En de orkestratie
van Dood het beest is fantastisch.
1096
01:21:49,446 --> 01:21:53,909
Hoe gaat het met jou? Kun je het nog
opbrengen om naar de sessie te komen?
1097
01:21:53,992 --> 01:21:57,996
Qua uithoudingsvermogen?
Dat gaat eigenlijk best goed.
1098
01:21:58,664 --> 01:22:02,584
Ik houd het wel vijf, zes uur vol.
1099
01:22:02,709 --> 01:22:05,546
Acht of tien uur lukt me niet meer.
1100
01:22:05,629 --> 01:22:08,090
Zo is het nou eenmaal.
1101
01:22:08,173 --> 01:22:13,137
Na vijf, zes uur
heb ik de energie gewoon niet meer.
1102
01:22:14,138 --> 01:22:20,436
Toen we weer aan Aladdin gingen werken,
wist de hele wereld dat Howard ziek was.
1103
01:22:21,311 --> 01:22:25,399
Er moest een lied voor Jafar komen.
We wilden proberen een lied te schrijven.
1104
01:22:25,732 --> 01:22:29,945
Howard koos het moment
waarop Jafar de macht heeft...
1105
01:22:30,404 --> 01:22:35,242
...en dat Aladdin alles een voor een
wordt afgenomen.
1106
01:22:35,951 --> 01:22:41,039
Op dat moment had Howard
last van neuropathische pijnen.
1107
01:22:41,248 --> 01:22:45,878
Dan had hij geen gevoel meer in
zijn vingers, of was hij zijn stem kwijt.
1108
01:22:46,628 --> 01:22:50,174
Hij kon slechter zien.
Het ging steeds slechter.
1109
01:22:50,799 --> 01:22:55,804
Hij had voor Jafar het vrolijke nummer
Verneder die jongen bedacht.
1110
01:22:59,183 --> 01:23:02,728
En een voor een
werd Aladdin alles ontnomen...
1111
01:23:02,853 --> 01:23:04,480
...tot hij niets meer overhad.
1112
01:23:05,272 --> 01:23:10,569
We hadden allemaal wel in de gaten
dat er een onderliggend verhaal was.
1113
01:23:11,361 --> 01:23:15,824
Grote kunstenaars laten je de wereld
van een andere kant zien.
1114
01:23:16,450 --> 01:23:20,204
Dat lukt ze alleen
door je hun wereld te laten zien.
1115
01:23:20,996 --> 01:23:26,877
Ik denk dat Howard ons met deze tekst
zijn wereld en zijn verhaal liet zien.
1116
01:23:27,419 --> 01:23:29,963
Met Dood het beest
in Belle en het Beest...
1117
01:23:30,380 --> 01:23:35,719
...probeert hij een bepaald standpunt...
1118
01:23:36,136 --> 01:23:38,680
...op een subtiele manier
te laten doorschemeren.
1119
01:23:38,805 --> 01:23:42,184
Hij wilde er geen
politiek theater van maken...
1120
01:23:42,267 --> 01:23:46,480
...maar ik denk dat hij personages
wilde laten zien...
1121
01:23:46,563 --> 01:23:51,527
...die een zekere mening hadden
over bepaalde onderwerpen.
1122
01:24:07,751 --> 01:24:10,796
Dood het beest is een weergave...
1123
01:24:10,879 --> 01:24:12,798
HOMOSEKSUALITEIT
IS TEGEN DE WIL VAN GOD
1124
01:24:12,881 --> 01:24:16,051
...van mensen die een zondebok zoeken
voor hun problemen...
1125
01:24:16,134 --> 01:24:17,761
GOD HOUDT NIET VAN HOMOSEKSUALITEIT
1126
01:24:17,844 --> 01:24:20,764
...een slechterik aanwijzen
en hem proberen te doden.
1127
01:24:20,889 --> 01:24:22,224
'BEROUW' IS GEEN SLECHT WOORD
1128
01:24:22,307 --> 01:24:24,851
Er was veel onwetendheid wat aids betreft.
1129
01:24:24,977 --> 01:24:29,398
Mensen dachten nog steeds dat je het kon
oplopen van een eenvoudige aanraking.
1130
01:24:29,648 --> 01:24:31,108
HET IS EEN STRAF VAN GOD
1131
01:24:31,233 --> 01:24:34,319
Dat alleen zedeloze mensen
het konden krijgen...
1132
01:24:34,736 --> 01:24:39,032
...en mensen die het verdienden.
Als je daar blijkbaar bij hoorde...
1133
01:24:39,116 --> 01:24:40,534
ONDERZOEK, GEEN HYSTERIE
1134
01:24:40,701 --> 01:24:44,830
...vroeg je erom te worden geschuwd.
1135
01:24:45,581 --> 01:24:50,294
Je kunt Belle en het Beest nooit los zien
van de aidsepidemie...
1136
01:24:50,419 --> 01:24:52,546
...want het is een weergave van die tijd.
1137
01:24:52,629 --> 01:24:55,299
Het is een aidsmetafoor...
1138
01:24:55,424 --> 01:25:00,095
...waarvan ik niet eens weet of de makers
zich daarvan bewust waren.
1139
01:25:01,388 --> 01:25:06,018
Mensen vragen zich af of hij met
Dood het beest en het beest aids bedoelde.
1140
01:25:06,143 --> 01:25:08,478
Ik vind dat allemaal maar onzin.
1141
01:25:08,562 --> 01:25:14,109
Hij betrok zijn privéleven
nooit in zijn werk.
1142
01:25:14,276 --> 01:25:16,862
Maar Howard was wel een gevoelsmens.
1143
01:25:17,446 --> 01:25:21,783
Hij kon zichzelf
goed in anderen verplaatsen.
1144
01:25:21,867 --> 01:25:24,620
Het is niet zo dat hij zelf
een zeemeermin wilde zijn.
1145
01:25:25,162 --> 01:25:31,668
Maar hij verplaatste zich in Ariël
en haar situatie. Dat is empathie.
1146
01:25:32,044 --> 01:25:36,131
Van daaruit kun je een personage creëren.
1147
01:25:37,049 --> 01:25:39,092
Dat is de definitie van een kunstenaar.
1148
01:25:39,760 --> 01:25:43,221
Daarom was hij zo briljant.
Het was hem niet om politiek te doen.
1149
01:25:43,764 --> 01:25:48,602
Hij was een mens, met menselijke problemen
en menselijke gedachtes.
1150
01:25:49,436 --> 01:25:51,730
Hij liet de vriendelijkheid
van de mens zien.
1151
01:25:52,522 --> 01:25:54,983
Dat is zijn geschenk aan ons allemaal.
1152
01:25:55,150 --> 01:26:01,031
WAT IS EEN BEEST?
WAT IS MENSELIJK?
1153
01:26:05,744 --> 01:26:12,167
Als ik ergens spijt van heb,
uit onze laatste jaren samen...
1154
01:26:12,292 --> 01:26:16,088
...heeft dat vooral te maken
met de beslissing om het huis te bouwen...
1155
01:26:16,213 --> 01:26:20,008
...en om daar afgezonderd te leven,
buiten de stad.
1156
01:26:20,258 --> 01:26:25,347
De laatste paar maanden
waren nogal chaotisch.
1157
01:26:25,472 --> 01:26:30,977
Hij werd opgenomen in het ziekenhuis
en hij had werkverplichtingen.
1158
01:26:31,895 --> 01:26:38,819
We hebben niet veel tijd meer samen
als partners doorgebracht.
1159
01:26:38,902 --> 01:26:43,657
Hij kon de trap niet meer op,
dus hij sliep in een andere kamer.
1160
01:26:43,865 --> 01:26:48,829
Ons enige contact bestond eruit dat ik
hem vroeg waar ik hem mee kon helpen.
1161
01:26:48,954 --> 01:26:52,833
Ik gaf hem zijn medicijnen,
ik zorgde dat hij op tijd at.
1162
01:26:52,916 --> 01:26:54,876
We volgden gewoon een schema.
1163
01:26:56,086 --> 01:27:00,006
Ik had het huis ontworpen voor ons,
maar we hadden geen toekomst meer.
1164
01:27:00,090 --> 01:27:02,134
Dat was mijn herinnering daaraan.
1165
01:27:02,884 --> 01:27:04,177
Ik denk dat we...
1166
01:27:05,345 --> 01:27:10,267
...lang voordat hij uiteindelijk stierf
al afscheid hadden genomen.
1167
01:27:11,560 --> 01:27:16,398
Ik weet niet of het kwam
doordat de ziekte hem zo uitputte...
1168
01:27:16,481 --> 01:27:18,692
...maar hij was veel zachter geworden.
1169
01:27:19,025 --> 01:27:21,528
In het begin was hij best wel fel.
1170
01:27:21,653 --> 01:27:27,284
Hij was natuurlijk kwaad,
want hij had die stomme ziekte gekregen...
1171
01:27:27,451 --> 01:27:31,163
...en hij wist dat genezing
niet echt mogelijk was.
1172
01:27:31,288 --> 01:27:33,915
Dus we hadden wel zoiets van...
1173
01:27:34,541 --> 01:27:39,421
...hij gaat net lekker en nu komt
die stomme ziekte roet in het eten gooien.
1174
01:27:41,173 --> 01:27:44,551
We waren zo bezig met het werk dat...
1175
01:27:44,676 --> 01:27:48,555
De laatste sessie van Belle, nog
voor we echt bezig waren met Aladdin...
1176
01:27:48,638 --> 01:27:50,474
...hielden we de telefoon in de lucht...
1177
01:27:50,557 --> 01:27:53,018
...zodat hij in het ziekenhuis
kon meeluisteren.
1178
01:27:54,352 --> 01:27:57,189
We schreven liedjes in het ziekenhuis.
Ik schreef Prins Ali.
1179
01:27:57,272 --> 01:28:00,776
Ik had een keyboard meegesleept
naar St. Vincent's Hospital.
1180
01:28:00,859 --> 01:28:03,820
We hebben het letterlijk
op zijn bed geschreven.
1181
01:28:04,571 --> 01:28:08,992
Ik heb hem in het ziekenhuis bezocht.
Ik kuste hem op zijn wang.
1182
01:28:09,117 --> 01:28:12,996
Ik hield zijn hand vast
en vertelde hem dat we van hem hielden.
1183
01:28:14,873 --> 01:28:17,083
Ik weet nog dat ik de gang op liep...
1184
01:28:18,293 --> 01:28:20,337
...en in huilen uitbarstte.
1185
01:28:24,007 --> 01:28:28,011
We gingen bij hem op bezoek.
Hij woog nog maar 40 kilo.
1186
01:28:28,094 --> 01:28:34,267
Hij kon niet meer zien
en zijn stem was bijna weg.
1187
01:28:35,268 --> 01:28:38,396
Belle en het Beest was nog lang niet af.
We gingen bij Howard langs...
1188
01:28:38,522 --> 01:28:43,944
...en we wisten dat dit waarschijnlijk
de laatste keer was dat we hem zagen.
1189
01:28:45,070 --> 01:28:47,280
Ik boog me voorover
om afscheid te nemen...
1190
01:28:48,907 --> 01:28:52,536
...en te zeggen wat hij voor ons
betekende. Ik zei: 'Dit geloof je niet.
1191
01:28:52,661 --> 01:28:56,748
Iedereen is gek op deze film.
Wie had dat ooit gedacht?'
1192
01:28:57,249 --> 01:28:59,668
En Howard zei: 'Ik.'
1193
01:29:03,129 --> 01:29:08,635
Op 14 maart werd ik
's ochtends wakker uit een droom.
1194
01:29:08,718 --> 01:29:13,682
In die droom ging ik bij Howard langs
in het ziekenhuis.
1195
01:29:14,266 --> 01:29:18,562
Hij begroette me en vroeg me
of ik hem wilde helpen opstaan.
1196
01:29:19,563 --> 01:29:24,568
Ik deed mijn armen om hem heen
en tilde hem voorzichtig op...
1197
01:29:25,193 --> 01:29:27,195
...maar hij woog niets.
1198
01:29:28,196 --> 01:29:32,367
Toen zag ik dat hij een zwarte mantel
droeg en toen legde ik hem op het bed.
1199
01:29:34,286 --> 01:29:37,956
Ik werd wakker
en ik weet nog dat ik naar de klok keek.
1200
01:29:38,707 --> 01:29:41,084
Het was iets van zes uur of zo.
1201
01:29:42,002 --> 01:29:44,379
Dat was het tijdstip
waarop Howard overleed.
1202
01:30:09,905 --> 01:30:13,742
Howard vond het geweldig om te doen.
1203
01:30:13,867 --> 01:30:18,538
Hij had er plezier in om je mee te nemen
op reis, samen met hem.
1204
01:30:18,663 --> 01:30:21,750
Daar ging het die dag in zijn kamer om.
1205
01:30:21,833 --> 01:30:26,588
Hij had een fantasiewereld
voor mij gemaakt.
1206
01:30:27,172 --> 01:30:31,301
Daar zagen we nog maar
het topje van de ijsberg.
1207
01:30:32,427 --> 01:30:35,013
Wie weet wat hij nog meer
had kunnen maken.
1208
01:30:35,847 --> 01:30:38,808
Howard en ik leefden samen.
1209
01:30:38,934 --> 01:30:43,813
Ik ben trots dat ik dit in ontvangst
mag nemen, al is het wel bitterzoet.
1210
01:30:43,897 --> 01:30:47,817
Dit is de eerste Academy Award die is
toegekend aan iemand die stierf aan aids.
1211
01:30:48,985 --> 01:30:51,571
Na zijn dood...
1212
01:30:51,655 --> 01:30:57,327
...dacht ik dat ik wel iemand anders zou
ontmoeten met een vergelijkbaar talent.
1213
01:30:57,410 --> 01:30:58,662
Maar dat gebeurde niet.
1214
01:31:00,288 --> 01:31:05,001
In de geschiedenis van de animatie,
de film en de musical...
1215
01:31:05,126 --> 01:31:07,420
...heeft hij een onuitwisbare
indruk achtergelaten.
1216
01:31:07,504 --> 01:31:11,466
En hij wordt nog steeds
onverminderd gewaardeerd.
1217
01:31:11,549 --> 01:31:14,928
Wat hij te geven had, was zo sterk
en hij bracht zoveel licht...
1218
01:31:15,011 --> 01:31:18,848
...dat het vandaag
nog net zo sterk is als toen.
1219
01:31:22,769 --> 01:31:26,189
Hij was de kracht achter dit alles.
1220
01:31:27,440 --> 01:31:30,193
Het is geboren uit zijn hart
en zijn ideeën.
1221
01:31:32,320 --> 01:31:37,075
Hij heeft het zelf niet meer mogen
meemaken, maar zijn werk leeft voort.
1222
01:34:11,646 --> 01:34:13,648
Ondertiteld door: Jessica Rietveld