1
00:00:15,640 --> 00:00:21,520
Thanksgiving-avond 1999,
ik deed iemand iets heel doms aan...

2
00:00:21,520 --> 00:00:23,680
...en diegene verdiende dat niet.

3
00:00:25,680 --> 00:00:29,760
Ik liet m'n boosheid omslaan in woede.

4
00:00:31,800 --> 00:00:34,520
Maar zo ben ik niet meer.

5
00:00:37,400 --> 00:00:44,200
IN DE VS ZITTEN VEROORDEELDE MOORDENAARS
DOORGAANS 60% VAN HUN STRAF UIT

6
00:00:45,840 --> 00:00:51,760
GEDETINEERDEN MOETEN BEROUW TONEN
OM VOORWAARDELIJK VRIJ TE KOMEN

7
00:00:53,400 --> 00:00:58,160
DIT IS HET VERHAAL VAN GEDETINEERDE #31472

8
00:00:59,960 --> 00:01:04,320
Ik heb bijna 24 jaar
die avond opnieuw moeten beleven.

9
00:01:05,280 --> 00:01:09,680
Ik weet echt niet wat me triggerde...

10
00:01:10,200 --> 00:01:13,240
...maar ik vind
dat ik vrijgelaten moet worden.

11
00:01:13,240 --> 00:01:18,960
Ik ben bij lange na
niet meer zo gewelddadig als ik was.

12
00:01:23,360 --> 00:01:25,640
We kunnen allemaal gevaarlijk zijn.

13
00:01:26,160 --> 00:01:28,440
Mensen zeggen dat je een monster bent.

14
00:01:29,560 --> 00:01:31,920
Ik zeg niet dat ik onschuldig ben.

15
00:01:31,920 --> 00:01:34,360
Ik heb iemand in koelen bloede vermoord.

16
00:01:54,440 --> 00:01:57,800
{\an8}Ik heb me altijd afgevraagd
hoe m'n leven eruit zou zien...

17
00:01:57,800 --> 00:01:59,400
{\an8}...als m'n vader hier was...

18
00:02:00,560 --> 00:02:03,120
...en hoe anders het zou zijn.

19
00:02:11,520 --> 00:02:14,080
Haal die camera uit m'n gezicht. Hé.

20
00:02:21,000 --> 00:02:24,440
Hij zou degene zijn
die ik hoe dan ook kon bellen...

21
00:02:24,440 --> 00:02:26,040
...en zou komen.

22
00:02:26,760 --> 00:02:30,120
{\an8}Als m'n vader hier was,
zouden we beste vrienden zijn.

23
00:02:34,760 --> 00:02:37,960
Er is geen excuus
voor wat Michael Highley deed.

24
00:02:39,240 --> 00:02:43,680
Of het nu drugs of een geestesziekte was,
of een combinatie van die twee.

25
00:02:43,680 --> 00:02:47,320
Ik denk niet dat er een excuus is
voor de moord op m'n vader.

26
00:03:01,080 --> 00:03:03,160
{\an8}MONTANA STAATGEVANGENIS, MONTANA

27
00:03:03,160 --> 00:03:08,760
{\an8}Sinds ik opgesloten zit,
bijna de laatste kwart eeuw...

28
00:03:08,760 --> 00:03:11,880
...heb ik veel aan zelfreflectie gedaan.

29
00:03:13,920 --> 00:03:18,000
En ik begrijp nog steeds niet
waarom ik zo reageerde.

30
00:03:19,920 --> 00:03:21,480
Ik maak dit even vast.

31
00:03:31,920 --> 00:03:36,480
IN 2000 WERD HIGHLEY VEROORDEELD
TOT 60 JAAR GEVANGENISSTRAF

32
00:03:36,480 --> 00:03:40,240
VOOR HET DOODSTEKEN
VAN DE 33-JARIGE PAUL HARRIS

33
00:03:42,720 --> 00:03:47,360
Het roept nog steeds verwarde gevoelens op
als ik aan die dag denk.

34
00:03:48,880 --> 00:03:51,200
Het was niet m'n bedoeling.

35
00:03:51,800 --> 00:03:54,480
M'n leven had zoveel beter moeten zijn.

36
00:04:08,560 --> 00:04:12,160
Ik groeide op
in de zuidelijke buitenwijk van Chicago.

37
00:04:12,160 --> 00:04:18,240
Ik woonde bij m'n moeder,
m'n oma, m'n opa...

38
00:04:18,240 --> 00:04:20,800
...en een paar broers en zussen die ik had.

39
00:04:25,240 --> 00:04:30,000
Van m'n vader weet ik alleen
dat hij bij de marine zat...

40
00:04:30,000 --> 00:04:32,840
...en de enige herinnering aan hem...

41
00:04:32,840 --> 00:04:37,680
...is hoe hij wegreed bij ons huis.

42
00:04:41,640 --> 00:04:45,480
Ik begon met drinken
toen ik zeven of acht was.

43
00:04:45,480 --> 00:04:50,200
Een van m'n jeugdvrienden
maakte deel uit van een lokale bende.

44
00:04:50,200 --> 00:04:53,840
Hij en z'n vrienden
kwamen altijd aanzetten...

45
00:04:53,840 --> 00:04:57,640
...met 12-packs bier en flessen whiskey.

46
00:04:57,640 --> 00:04:58,560
En...

47
00:05:00,720 --> 00:05:05,760
...tegen de tijd dat ik negen werd,
was ik al alcoholist.

48
00:05:07,400 --> 00:05:13,400
Door dronken te zijn,
kon ik m'n verwardheid...

49
00:05:14,360 --> 00:05:16,840
...en woede onderdrukken.

50
00:05:16,840 --> 00:05:21,120
En het hielp me...

51
00:05:22,600 --> 00:05:26,880
...intieme zaken weg te stoppen
die ik niet onder ogen wilde zien.

52
00:05:32,040 --> 00:05:37,560
ALS KIND IN CHICAGO RAAKTE HIGHLEY
BETROKKEN BIJ LOKALE STRAATBENDES

53
00:05:40,320 --> 00:05:44,560
Ik deed dat omdat ik erbij wilde horen...

54
00:05:45,280 --> 00:05:50,760
...en om ervoor te zorgen dat ik
mensen had die ik vrienden kon noemen.

55
00:05:50,760 --> 00:05:54,200
Ik werd blootgesteld aan veel geweld.

56
00:05:54,200 --> 00:05:59,880
Ik was een heethoofd
en had veel woede in me.

57
00:06:00,400 --> 00:06:03,800
Je werd kwaad,
probeerde mensen in elkaar te slaan.

58
00:06:03,800 --> 00:06:07,680
Je sloeg, je trapte
en gaf mensen kopstoten.

59
00:06:07,680 --> 00:06:12,080
Zo bewees je dat je erbij hoorde.

60
00:06:26,200 --> 00:06:31,840
IN 1985 HERTROUWDE HIGHLEY'S MOEDER
HET GEZIN VERHUISDE NAAR MISSOULA, MONTANA

61
00:06:36,040 --> 00:06:40,680
Na de verhuizing naar Montana
moest ik voor m'n stiefvader werken...

62
00:06:40,680 --> 00:06:42,560
...maar hij betaalde me niet.

63
00:06:42,560 --> 00:06:48,800
Dus ik besloot wraak te nemen
door een paar geweren te stelen.

64
00:06:48,800 --> 00:06:55,240
Ik kende mensen die bereid waren
om ze te kopen of te ruilen voor drugs.

65
00:06:56,520 --> 00:06:59,680
Maar sommige individuen
met wie ik zaken deed...

66
00:06:59,680 --> 00:07:02,800
...leverden wat jachtgeweren in
bij de politie.

67
00:07:03,320 --> 00:07:06,000
Dus ik werd gearresteerd...

68
00:07:07,000 --> 00:07:10,320
...en dat was het begin van m'n...

69
00:07:12,280 --> 00:07:13,480
...gevangenisleven.

70
00:07:17,640 --> 00:07:21,840
TUSSEN DE LEEFTIJD VAN 15 EN 29
ZAT HIGHLEY HERHAALDELIJK VAST

71
00:07:21,840 --> 00:07:25,680
VOOR DRUGSGEBRUIK, WAPENBEZIT
EN OVERTREDINGEN IN ZIJN PROEFTIJD

72
00:07:28,680 --> 00:07:33,200
De gevangenis was niet
de leerervaring die ze voor ogen hadden...

73
00:07:33,200 --> 00:07:39,160
...en ondanks dat ik vastzat,
dronk ik nog steeds veel.

74
00:07:44,600 --> 00:07:48,720
IN 1999, 29 JAAR OUD,
WERD HIGHLEY VOORWAARDELIJK VRIJGELATEN

75
00:07:48,720 --> 00:07:53,440
HIJ MOCHT GEEN ALCOHOL DRINKEN
OF BARS BEZOEKEN

76
00:07:56,680 --> 00:08:03,200
Ik kwam vrij en had de problemen
met m'n gevoelens diep genoeg weggestopt...

77
00:08:03,200 --> 00:08:05,440
...zodat ik ze niet onder ogen zag...

78
00:08:05,440 --> 00:08:11,080
...en m'n grootste zorg was
waar ik m'n volgende 12-pack kon halen.

79
00:08:11,080 --> 00:08:14,600
Of waar ik
m'n volgende kwart gram kon halen.

80
00:08:15,600 --> 00:08:19,040
Ik dacht: niemand kan me dit verbieden.

81
00:08:19,040 --> 00:08:23,360
Ik bleef drinken en bleef high worden.

82
00:08:24,320 --> 00:08:28,720
Helaas was dat geen goede instelling.

83
00:08:28,720 --> 00:08:32,440
Ik werd er alleen maar explosiever van.

84
00:08:37,480 --> 00:08:41,800
IN DE VIER MAANDEN NADAT HIJ VRIJKWAM,
BLEEF HIGHLEY DRINKEN

85
00:08:41,800 --> 00:08:44,600
EN HIJ GING REGELMATIG
NAAR BARS IN MISSOULA

86
00:08:48,720 --> 00:08:55,640
De avond voor Thanksgiving in 1999
fietste ik naar de lokale bar.

87
00:08:55,640 --> 00:08:59,080
Ik nam m'n fiets mee naar binnen
en zette 'm in de hoek.

88
00:08:59,720 --> 00:09:05,520
Een oude kennis van me, Mr Harris,
zou 'm voor me in de gaten houden.

89
00:09:05,520 --> 00:09:09,640
Ik zei hem dat ik naar de pooltafel ging...

90
00:09:10,280 --> 00:09:15,280
...en dat was zo'n beetje
het begin van een slechte avond.

91
00:09:20,960 --> 00:09:27,560
Een van de barmannen kwam naar me toe
en hij beschuldigde me ervan dat ik...

92
00:09:27,560 --> 00:09:29,280
...een van de mensen was...

93
00:09:29,280 --> 00:09:35,320
...die een avond of twee geleden
achter de bar waren gelopen...

94
00:09:36,440 --> 00:09:40,320
...en geld hadden gepakt uit de fooienpot.

95
00:09:43,040 --> 00:09:46,640
M'n woedemeter ging al snel omhoog.

96
00:09:46,640 --> 00:09:50,960
Als je me ergens van beschuldigt,
weet dan zeker dat ik het was.

97
00:09:54,440 --> 00:10:00,280
Ik was niet buiten zinnen, maar wel bijna.

98
00:10:04,120 --> 00:10:09,000
Ik weet niet zeker
hoeveel tijd er tussen zat...

99
00:10:09,000 --> 00:10:14,240
...maar de barman trok m'n aandacht en zei:

100
00:10:14,240 --> 00:10:19,160
'Het spijt me, degene die het geld
heeft gestolen, heeft het opgebiecht.'

101
00:10:21,560 --> 00:10:27,040
Maar ik bleef maar denken
dat ik onterecht beschuldigd was.

102
00:10:31,600 --> 00:10:33,400
Ik bleef doordrinken.

103
00:10:35,240 --> 00:10:36,600
Ik bleef erin hangen.

104
00:10:40,040 --> 00:10:44,360
En toen ik opkeek,
zag ik dat m'n fiets weg was.

105
00:10:44,360 --> 00:10:50,240
Ik werd meteen woedend.

106
00:10:53,880 --> 00:10:57,200
Ik vroeg Mr Harris: 'Waar is m'n fiets?'

107
00:10:57,800 --> 00:11:00,400
En ik sloeg hem op z'n schouder.

108
00:11:00,400 --> 00:11:03,600
Hij draaide zich om, keek me aan en zei:

109
00:11:03,600 --> 00:11:07,560
'Zelfs als ik wist waar hij was,
zou ik het je niet vertellen.'

110
00:11:07,560 --> 00:11:08,720
En...

111
00:11:10,080 --> 00:11:11,920
...dat was het.

112
00:11:11,920 --> 00:11:18,160
Ik was al kwaad,
maar kreeg nu een woedeaanval.

113
00:11:22,120 --> 00:11:27,600
Ik weet nog dat de barman schreeuwde:
'Doe dat maar buiten.'

114
00:11:29,480 --> 00:11:34,680
Ik weet nog dat Mr Harris
de bar uit ging en over straat liep.

115
00:11:36,720 --> 00:11:42,080
Zodra hij dicht genoeg bij me was,
heb ik hem drie keer gestoken.

116
00:11:48,920 --> 00:11:53,080
HIGHLEY VLUCHTTE ONMIDDELLIJK

117
00:11:53,080 --> 00:11:56,960
TOEN DE AMBULANCE ARRIVEERDE,
WAS PAUL HARRIS AL DOOD

118
00:12:01,320 --> 00:12:06,840
Ik begrijp nog steeds niet
wat me getriggerd heeft.

119
00:12:07,440 --> 00:12:12,160
Ik kan niet eens gissen
wat er in m'n hoofd omging.

120
00:12:16,440 --> 00:12:18,880
DE VOLGENDE DAG WERD HIGHLEY GEARRESTEERD

121
00:12:18,880 --> 00:12:22,000
EN AANGEKLAAGD
VOOR MOORD MET VOORBEDACHTEN RADE

122
00:12:34,160 --> 00:12:37,120
{\an8}Michael had z'n hele leven een gewoonte.

123
00:12:37,920 --> 00:12:41,000
Hij wordt boos, hij doet iets...

124
00:12:41,680 --> 00:12:45,120
...en hij denkt er niet over na
tot hij het gedaan heeft.

125
00:12:47,320 --> 00:12:48,800
Ik begreep het niet.

126
00:12:51,520 --> 00:12:54,560
Ik ben Carol,
de moeder van Michael Highley.

127
00:13:02,480 --> 00:13:05,560
Toen Michael jonger was,
dronk hij constant.

128
00:13:06,080 --> 00:13:07,840
En hij gebruikte drugs...

129
00:13:08,360 --> 00:13:12,360
...maar dat wist ik niet
omdat hij dat niet hier deed.

130
00:13:12,360 --> 00:13:15,560
{\an8}Ik kwam thuis,
hij kwam thuis voor het avondeten...

131
00:13:15,560 --> 00:13:19,840
...en vroeg of hij
met z'n vrienden mocht spelen.

132
00:13:21,760 --> 00:13:26,200
Maar dan ging hij eigenlijk
naar een drugsdealer.

133
00:13:27,720 --> 00:13:32,520
Als hij in de problemen kwam,
koos hij altijd voor vechten of vluchten.

134
00:13:33,080 --> 00:13:37,200
Op een dag
zat de drugsdealer achter hem aan.

135
00:13:38,360 --> 00:13:42,240
Waarschijnlijk omdat Michael
hem geld schuldig was.

136
00:13:42,240 --> 00:13:45,840
En hij pakte het geweer van z'n zus.

137
00:13:45,840 --> 00:13:49,520
Hij stak het geweer uit het raam
en hij schoot hem neer.

138
00:13:54,600 --> 00:13:59,360
DE DRUGSDEALER OVERLEEFDE 'T, MAAR HIGHLEY
WERD AANGEKLAAGD VOOR DE SCHIETPARTIJ

139
00:14:00,880 --> 00:14:03,160
HIGHLEY ONTLIEP DE GEVANGENIS

140
00:14:03,160 --> 00:14:07,760
TOEN CAROL IN 1985 MET HAAR FAMILIE
VERHUISDE VAN CHICAGO NAAR MONTANA

141
00:14:09,960 --> 00:14:13,080
Ik dacht dat als ik hem weghaalde
uit deze omgeving...

142
00:14:13,080 --> 00:14:15,160
...het beter zou worden.

143
00:14:16,680 --> 00:14:20,760
Maar het leek alsof
wat we ook zeiden of deden...

144
00:14:20,760 --> 00:14:24,760
...het op een of andere manier
niet bij hem binnenkwam.

145
00:14:24,760 --> 00:14:27,920
Het ging het ene oor in,
het andere oor uit.

146
00:14:28,640 --> 00:14:30,800
Voor de woedeaanvallen...

147
00:14:30,800 --> 00:14:35,800
...heb ik hem naar dokters gebracht
om de oorzaak te achterhalen.

148
00:14:36,520 --> 00:14:40,400
Iedereen wilde het achterhalen,
maar niemand wist het.

149
00:14:40,920 --> 00:14:43,120
Daarom zei ik altijd tegen Michael:

150
00:14:43,840 --> 00:14:47,880
'Denk na voor je iets doet.
Draai je om en loop weg.'

151
00:14:48,520 --> 00:14:50,240
Maar hij luisterde niet...

152
00:14:50,240 --> 00:14:54,320
...en daarom is dit laatste incident
met het mes gebeurd.

153
00:14:58,560 --> 00:15:02,400
KORT NA HET NEERSTEKEN VAN PAUL HARRIS

154
00:15:02,400 --> 00:15:06,920
ARRESTEERDE DE POLITIE HIGHLEY
BIJ CAROLS HUIS

155
00:15:09,440 --> 00:15:13,120
Toen ik erachter kwam
dat Michael iemand had vermoord...

156
00:15:13,120 --> 00:15:17,040
...dacht ik: hier kan ik hem niet uithelpen.

157
00:15:19,400 --> 00:15:21,480
Geen idee waarom hij zo boos was.

158
00:15:22,520 --> 00:15:25,800
Hij heeft waarschijnlijk
nooit na kunnen denken...

159
00:15:25,800 --> 00:15:28,800
...over de gevolgen voordat hij iets deed.

160
00:15:48,360 --> 00:15:52,800
HIGHLEY BEKENDE DE MOORD OP PAUL HARRIS

161
00:15:52,800 --> 00:15:58,120
EN OP 10 AUGUSTUS 2000
MOET HIJ VOORKOMEN IN DE RECHTBANK

162
00:16:05,920 --> 00:16:08,840
Deze zaken zijn altijd tragisch.

163
00:16:10,840 --> 00:16:14,240
{\an8}Dit conflict
had anders opgelost kunnen worden.

164
00:16:14,240 --> 00:16:17,000
{\an8}Maar dit is gebeurd en er is iemand dood.

165
00:16:20,240 --> 00:16:23,680
Ik ben John W. Larson.
Ik ben rechter in Montana...

166
00:16:23,680 --> 00:16:26,560
...en ik behandelde
de zaak van Michael Highley.

167
00:16:30,280 --> 00:16:36,320
LARSON HAD IN 6 JAAR TIJD
AL MEERDERE ZAKEN VAN HIGHLEY BEHANDELD

168
00:16:46,200 --> 00:16:50,880
ONDANKS EERDERE AANKLACHTEN
VAN DIEFSTAL, BEZIT VAN EEN DODELIJK WAPEN

169
00:16:50,880 --> 00:16:55,560
EN OVERTREDINGEN IN ZIJN PROEFTIJD
WAS HIGHLEY NIET WEER IN DE CEL BELAND

170
00:16:56,480 --> 00:17:00,360
GELIJKHEID

171
00:17:00,360 --> 00:17:02,840
De gevangenis is een laatste redmiddel.

172
00:17:02,840 --> 00:17:05,960
Ze moeten de kans krijgen
hun leven te veranderen.

173
00:17:05,960 --> 00:17:09,680
{\an8}Je komt niet weer vast
voor elke overtreding.

174
00:17:09,680 --> 00:17:14,160
Maar Highley heeft veel kansen gekregen
en het houdt een keer op.

175
00:17:16,440 --> 00:17:20,280
Mr Highley had
voldoende mogelijkheden om te veranderen...

176
00:17:20,280 --> 00:17:22,720
...maar hij had gewelddadige neigingen.

177
00:17:24,080 --> 00:17:26,680
En uiteindelijk is er iemand doodgestoken.

178
00:17:27,200 --> 00:17:28,840
En bij zo veel geweld...

179
00:17:28,840 --> 00:17:32,640
...moeten we ervoor zorgen
dat anderen beschermd worden.

180
00:17:32,640 --> 00:17:35,080
GERECHTIGHEID

181
00:17:36,240 --> 00:17:39,240
OP 10 AUGUSTUS 2000
VEROORDEELDE RECHTER LARSON

182
00:17:39,240 --> 00:17:45,880
HIGHLEY TOT 60 JAAR GEVANGENISSTRAF
VOOR DE MOORD OP PAUL HARRIS

183
00:17:48,280 --> 00:17:51,800
De straf in Highley's zaak is passend.

184
00:17:51,800 --> 00:17:56,120
De straf was zwaar genoeg,
maar niet extreem.

185
00:17:56,120 --> 00:17:58,880
Er was een rehabilitatie-component.

186
00:17:58,880 --> 00:18:03,120
VRIJHEID - GELIJKHEID - RECHTVAARDIGHEID

187
00:18:04,080 --> 00:18:10,640
HIGHLEY KON NA 15 JAAR
VOORWAARDELIJK VRIJKOMEN

188
00:18:13,000 --> 00:18:18,800
Voor een vervroegde vrijlating moest hij
rehabilitatieprogramma's afronden...

189
00:18:18,800 --> 00:18:22,280
...voor z'n verslavingen
en geestelijke gezondheid.

190
00:18:23,680 --> 00:18:27,080
Dus Highley moet
gebruikmaken van z'n straf...

191
00:18:27,080 --> 00:18:30,440
...en deze kansen benutten om te veranderen.

192
00:18:44,080 --> 00:18:49,440
HIGHLEY ZIT NU 24 JAAR VAST

193
00:18:52,480 --> 00:18:57,160
De eerste jaren in de gevangenis
waren heel zwaar voor me.

194
00:18:58,120 --> 00:18:59,560
Ik sloot me helemaal af.

195
00:19:00,240 --> 00:19:03,440
Ik wilde niet nadenken
over hoe ik hier was beland.

196
00:19:03,960 --> 00:19:08,240
En dat was zo'n beetje
wat ik de eerste jaren deed.

197
00:19:09,800 --> 00:19:12,680
Maar ik had een punt bereikt...

198
00:19:12,680 --> 00:19:17,440
...waar ik probeerde
om m'n leven te veranderen.

199
00:19:18,200 --> 00:19:21,920
En ik luisterde naar gay personen...

200
00:19:23,240 --> 00:19:27,200
...die uitlegden
hoe de wereld was veranderend...

201
00:19:27,200 --> 00:19:30,440
...en dat dingen
veel meer geaccepteerd werden.

202
00:19:30,440 --> 00:19:35,080
In 2016 kwam ik
uit de kast als transgender persoon.

203
00:19:37,080 --> 00:19:40,040
En mentaal heb ik
nooit meer achterom gekeken.

204
00:19:42,160 --> 00:19:48,760
En het heeft me vooruitgeholpen
van waar ik stond in 1999.

205
00:19:52,360 --> 00:19:56,040
18 JAAR NA ZIJN VEROORDELING
VOOR DE MOORD OP PAUL HARRIS

206
00:19:56,040 --> 00:19:59,360
BEGON HIGHLEY MET HET TRANSITIEPROCES

207
00:19:59,360 --> 00:20:03,560
ZE GEBRUIKT NU DE VOORNAAMWOORDEN ZIJ/HAAR

208
00:20:03,560 --> 00:20:10,000
EN ZE HEEFT HAAR NAAM VERANDERD IN EZDETH

209
00:20:13,000 --> 00:20:16,080
Dat had ik al veel eerder moeten doen.

210
00:20:17,600 --> 00:20:20,320
Maar er moest iemand sterven...

211
00:20:20,840 --> 00:20:25,840
...en ik moest naar de gevangenis
voor bijna de rest van m'n leven...

212
00:20:25,840 --> 00:20:29,720
...om te beseffen dat mijn manier van leven...

213
00:20:31,320 --> 00:20:33,920
...geen leven was dat ik had moeten leiden.

214
00:20:35,480 --> 00:20:41,760
En ik moest alles overdenken
wat ik ooit in m'n leven heb gedaan.

215
00:20:42,280 --> 00:20:43,840
Het hielp me...

216
00:20:45,760 --> 00:20:51,680
...te beseffen dat ik me
niet had moeten schamen voor wie ik was.

217
00:21:05,040 --> 00:21:09,960
Ik begon op heel jonge leeftijd
vrouwenkleren te dragen.

218
00:21:09,960 --> 00:21:13,240
Het begon rond de tijd
dat m'n vader vertrokken was.

219
00:21:15,160 --> 00:21:20,120
Ik heb veel gedaan
om het te onderdrukken, want...

220
00:21:22,440 --> 00:21:28,000
Hoe de maatschappij in die tijd
naar mensen keek die transgender waren...

221
00:21:28,000 --> 00:21:32,000
Het was sociaal niet aanvaardbaar.

222
00:21:32,960 --> 00:21:38,800
En ik was een paar keer betrapt
in vrouwenondergoed...

223
00:21:38,800 --> 00:21:41,200
...toen ik op de middelbare school zat.

224
00:21:45,240 --> 00:21:51,200
Ik werd betrapt
in de jongenskleedkamer in lingerie...

225
00:21:53,040 --> 00:21:57,760
...en met m'n gymbroek op m'n enkels en...

226
00:21:58,640 --> 00:22:03,880
Ik werd uitgelachen
en belachelijk gemaakt en...

227
00:22:07,400 --> 00:22:10,280
Ja, het was een traumatische ervaring.

228
00:22:15,520 --> 00:22:21,160
Om proberen te passen in een mannenwereld
terwijl ik me vanbinnen anders voelde...

229
00:22:21,680 --> 00:22:23,600
Dat heb ik niet goed verwerkt.

230
00:22:25,480 --> 00:22:29,680
Ik probeerde er mee om te gaan
door de hele tijd te drinken...

231
00:22:29,680 --> 00:22:33,040
...mezelf te verdoven
tot ik er niet meer aan dacht.

232
00:22:33,040 --> 00:22:36,920
En dronken worden om te helpen omgaan...

233
00:22:36,920 --> 00:22:40,760
...met m'n neerslachtige gedachtes.

234
00:22:42,600 --> 00:22:46,960
Ik bleef drinken en bleef high worden...

235
00:22:46,960 --> 00:22:50,440
...en er was veel geweld.

236
00:22:55,280 --> 00:23:00,560
Maar sinds ik uit de kast kwam
als transgender persoon, ben ik gelukkig.

237
00:23:04,280 --> 00:23:08,480
HIGHLEY KOMT IN 2011 DE EERSTE KEER
IN AANMERKING VOOR VRIJLATING

238
00:23:08,480 --> 00:23:13,600
HET VERZOEK IS SINDSDIEN 6 KEER GEWEIGERD

239
00:23:14,640 --> 00:23:16,600
RANCH MONTANA STAATSGEVANGENIS

240
00:23:16,600 --> 00:23:23,200
Ik blijf het proberen, want m'n drang
naar rehabilitatie is nog nooit...

241
00:23:23,200 --> 00:23:26,960
...zo sterk geweest...

242
00:23:26,960 --> 00:23:32,320
...als nu,
sinds ik heb geaccepteerd wie ik ben.

243
00:23:38,400 --> 00:23:41,480
Ik heet nu Ezdeth Antinua Highley.

244
00:23:41,480 --> 00:23:43,640
Of je het nou bevalt of niet.

245
00:23:43,640 --> 00:23:46,080
Ik moet met mezelf leven, jij niet.

246
00:23:48,600 --> 00:23:54,280
MONTANA STAATGEVANGENIS

247
00:24:12,400 --> 00:24:15,320
IN 2022 WERD PAUL HARRIS' FAMILIE

248
00:24:15,320 --> 00:24:19,200
OP DE HOOGTE GESTELD
VAN HIGHLEY'S NAAMSVERANDERING

249
00:24:19,200 --> 00:24:24,080
MAAR ER WERD NIET METEEN VERTELD
DAT DIT HOORDE BIJ HAAR TRANSITIE

250
00:24:28,680 --> 00:24:32,840
We hoorden dat Michael Highley
z'n naam wilde veranderen.

251
00:24:32,840 --> 00:24:36,680
En ze vertelden ons
welke naam hij ging gebruiken.

252
00:24:37,480 --> 00:24:40,840
De vrouw aan de telefoon
spelde de naam voor me...

253
00:24:41,360 --> 00:24:44,840
...en het was E-Z-D-E-T-H.

254
00:24:44,840 --> 00:24:46,720
En ik zei: <i>'Easy death?'</i>

255
00:24:47,800 --> 00:24:49,040
Ik was geschokt.

256
00:24:49,040 --> 00:24:52,840
{\an8}Dat is een klap in 't gezicht
van de familie van 't slachtoffer...

257
00:24:52,840 --> 00:24:54,920
...als dat z'n naam is.

258
00:24:55,520 --> 00:24:57,640
Uiteindelijk, toen ze ons vertelden...

259
00:24:57,640 --> 00:25:01,800
...dat Highley bezig was
met een transitieproces...

260
00:25:02,560 --> 00:25:03,760
Ik weet het niet.

261
00:25:03,760 --> 00:25:07,040
Dat is veel om te verwerken
en proberen te begrijpen.

262
00:25:07,560 --> 00:25:10,120
En ik weet zeker dat het voor hem zelf is...

263
00:25:10,840 --> 00:25:12,160
...voor wat hij voelt.

264
00:25:14,920 --> 00:25:19,040
LESLIE EN HAAR FAMILIE
GEBRUIKEN NOG DE VOORNAAMWOORDEN

265
00:25:19,040 --> 00:25:22,920
DIE HIGHLEY GEBRUIKTE
TEN TIJDE VAN PAULS MOORD

266
00:25:33,160 --> 00:25:36,120
Paul was vroeger een echte grappenmaker.

267
00:25:37,760 --> 00:25:43,200
We moesten op hem letten om zelf niet
in de problemen te komen door z'n streken.

268
00:25:43,960 --> 00:25:46,040
Het was altijd leuk met hem.

269
00:25:46,040 --> 00:25:47,080
Een goede broer.

270
00:25:49,680 --> 00:25:52,360
Eind jaren 90 woonde Paul in Missoula.

271
00:25:52,360 --> 00:25:57,840
En hij ontmoette
z'n vriendin Tracy rond 1997.

272
00:25:57,840 --> 00:26:01,040
Ze gingen samen verder
en kregen een tweeling.

273
00:26:01,040 --> 00:26:03,560
De meisjes werden in 1999 geboren.

274
00:26:06,200 --> 00:26:09,720
Hij keek ernaar uit om vader te zijn.

275
00:26:12,240 --> 00:26:13,880
Ik vind het jammer...

276
00:26:14,800 --> 00:26:17,760
...dat hij doodging
en veel heeft moeten missen.

277
00:26:28,960 --> 00:26:34,320
Ik weet niet eens zeker waarom Highley
m'n broer neer wilde steken.

278
00:26:34,320 --> 00:26:38,560
Maar uiteindelijk
kregen ze ruzie om die fiets.

279
00:26:38,560 --> 00:26:41,680
Paul zei tegen een vriend:
'Zet 'm in je truck.

280
00:26:41,680 --> 00:26:45,520
Het wordt grappig als hij vraagt:
"Waar is m'n fiets?"'

281
00:26:45,520 --> 00:26:49,320
Weet je, het was gewoon
een simpele grap die fout liep.

282
00:26:49,320 --> 00:26:55,200
Je hebt nogal ernstige agressieproblemen
als je iemand wilt neersteken...

283
00:26:56,520 --> 00:26:59,160
...voor een fiets
die niet eens gestolen was.

284
00:27:08,680 --> 00:27:11,880
Highley probeert steeds
voorwaardelijk vrij te komen.

285
00:27:12,880 --> 00:27:15,160
Maar als je iemand vermoordt...

286
00:27:15,160 --> 00:27:18,840
...hoor je de rest van je leven
in de gevangenis te blijven.

287
00:27:19,720 --> 00:27:23,400
Bij de laatste hoorzitting
via een videoverbinding...

288
00:27:23,400 --> 00:27:26,800
...zei Highley dat hij zich
als een vrouw voelde...

289
00:27:26,800 --> 00:27:31,440
...en dat daar misschien
z'n woede en agressie vandaan kwam.

290
00:27:32,000 --> 00:27:34,480
Wat moet ik daar nou van zeggen?

291
00:27:34,480 --> 00:27:38,800
Ik heb medelijden met mensen
die zich zo voelen in hun leven.

292
00:27:40,160 --> 00:27:42,360
Maar hij heeft iemand bruut vermoord...

293
00:27:42,360 --> 00:27:45,680
...en een naamsverandering
verandert daar niks aan.

294
00:28:01,920 --> 00:28:06,120
{\an8}MONTANA STAATSUNIVERSITEIT, MONTANA

295
00:28:09,160 --> 00:28:13,760
Ezdeths gedrag wordt niet alleen bepaald
door haar genderidentiteit.

296
00:28:15,680 --> 00:28:19,480
Het vormt een verklaring
voor sommige dingen die ze doormaakte...

297
00:28:19,480 --> 00:28:21,880
...en voor dingen waar ze mee worstelde.

298
00:28:21,880 --> 00:28:25,400
Maar vrijwel niemand
met genderidentiteitsproblemen...

299
00:28:25,400 --> 00:28:26,720
...pleegt een moord.

300
00:28:32,040 --> 00:28:36,120
Ik ben Laura Kirsch,
klinisch forensisch psycholoog in Montana.

301
00:28:36,120 --> 00:28:39,640
En ik evalueer vooral
criminele verdachten...

302
00:28:39,640 --> 00:28:42,280
...voor het rechtssysteem van Montana.

303
00:28:46,120 --> 00:28:51,440
LAURA KIRSCH HEEFT HIGHLEY'S ZAAK BEKEKEN
EN HAAR LEVENSOMSTANDIGHEDEN

304
00:28:51,440 --> 00:28:53,600
VOORDAT ZE WERD OPGESLOTEN

305
00:28:56,000 --> 00:28:59,600
Menselijk gedrag is moeilijk te ontleden.

306
00:28:59,600 --> 00:29:05,680
{\an8}Waarom iemand zoiets doet,
is een samenspel van zoveel variabelen.

307
00:29:05,680 --> 00:29:10,640
Interne persoonlijke variabelen
en externe als onderdeel van een situatie.

308
00:29:10,640 --> 00:29:15,440
Ik denk dat haar gedrag op dat moment...

309
00:29:15,440 --> 00:29:17,840
...vooral komt door woede...

310
00:29:18,360 --> 00:29:22,920
...drugsgebruik
en antisociale persoonlijkheidskenmerken.

311
00:29:22,920 --> 00:29:27,000
Komt dat deels door haar genderidentiteit?
Waarschijnlijk wel.

312
00:29:27,000 --> 00:29:31,040
Maar een rechte lijn trekken
van haar genderidentiteit tot de moord...

313
00:29:31,040 --> 00:29:34,360
...dat is onmogelijk te doen.

314
00:29:37,320 --> 00:29:40,000
Gebaseerd op de informatie
die ik heb gelezen...

315
00:29:40,000 --> 00:29:45,480
...zat ze in haar jeugd
in een antisociale en criminele omgeving.

316
00:29:45,480 --> 00:29:49,880
En ik denk dat als iemand van nature...

317
00:29:49,880 --> 00:29:54,080
...al niet beschikt over een groot vermogen
om emoties te reguleren...

318
00:29:54,080 --> 00:29:58,400
...en opgroeit in een omgeving
waar je geen extra hulp krijgt...

319
00:29:58,400 --> 00:30:02,960
...die wel nodig is,
dat zeker kan leiden tot geweld.

320
00:30:02,960 --> 00:30:06,760
Als middel om problemen op te lossen
of om zich uit te drukken.

321
00:30:07,440 --> 00:30:11,920
{\an8}Maar dat is geen excuus
of rechtvaardiging voor haar gedrag.

322
00:30:30,080 --> 00:30:34,840
Maar sinds ik uit de kast kwam
als transgender persoon, ben ik gelukkig.

323
00:30:35,440 --> 00:30:41,240
Het gaf me een lichamelijke high
zoals ik nooit eerder heb gevoeld.

324
00:30:42,480 --> 00:30:48,440
Ik besloot
om m'n probleem onder ogen te zien...

325
00:30:48,440 --> 00:30:52,160
...toen ik dacht aan de voldoening...

326
00:30:52,160 --> 00:30:55,600
...en de vrijheid die ik voelde...

327
00:30:55,600 --> 00:31:00,400
...elke keer als ik in de kelder was
met een jurk en hoge hakken.

328
00:31:00,920 --> 00:31:06,200
En ik besloot dat het me
niks kon schelen wat mensen denken.

329
00:31:06,720 --> 00:31:10,080
Maar dat iemand moest sterven...

330
00:31:10,080 --> 00:31:15,160
...en ik naar de gevangenis moest
voor bijna de rest van m'n leven...

331
00:31:15,160 --> 00:31:19,120
...om te beseffen
dat mijn kijk op de wereld...

332
00:31:20,640 --> 00:31:23,320
...geen leven was dat ik had moeten leiden.

333
00:31:23,320 --> 00:31:25,880
M'n leven had zoveel beter moeten zijn.

334
00:31:32,640 --> 00:31:37,360
Een van de kenmerken die hoort
bij een antisociale persoonlijkheid...

335
00:31:37,360 --> 00:31:40,600
...is een soort egocentrisme
of zelfingenomenheid.

336
00:31:40,600 --> 00:31:45,520
Ik vond het opvallend in al het materiaal
dat ze erg op zichzelf gericht was.

337
00:31:45,520 --> 00:31:50,760
Dus wellicht komt haar gedrag door
antisociale persoonlijkheidskenmerken.

338
00:31:50,760 --> 00:31:54,360
En ik vind het opvallend
hoezeer ze op zichzelf is gefocust...

339
00:31:54,360 --> 00:31:58,600
...en hoe weinig ze zegt
over het slachtoffer en z'n familie.

340
00:32:08,000 --> 00:32:12,560
Als Ezdeth een betere kans wil
om voorwaardelijk vrij te komen...

341
00:32:12,560 --> 00:32:16,520
...moet ze oprecht berouw tonen
voor wat ze heeft gedaan.

342
00:32:17,280 --> 00:32:23,360
Als deel van dit traject
moet ze rekening houden...

343
00:32:23,360 --> 00:32:29,760
...met de impact van haar gedrag
op de familie van haar slachtoffer...

344
00:32:29,760 --> 00:32:31,480
...op zijn jonge dochters...

345
00:32:31,480 --> 00:32:35,520
...die het lastig hadden
door op te groeien zonder vader.

346
00:32:35,520 --> 00:32:38,960
En het is niet duidelijk
uit wat ik heb gezien en gehoord...

347
00:32:38,960 --> 00:32:41,960
...dat ze ziet en begrijpt...

348
00:32:41,960 --> 00:32:45,720
...dat ze een belangrijke factor was
in hun moeilijke jeugd.

349
00:33:19,800 --> 00:33:22,480
Ik heb wat foto's
van m'n broer Paul Harris.

350
00:33:23,320 --> 00:33:26,560
{\an8}Ik heb iets wat m'n nichtje Madison
nooit heeft gezien.

351
00:33:32,360 --> 00:33:36,040
Toen Paul stierf, wisten we niet
wat er met de meisjes zou gebeuren.

352
00:33:36,040 --> 00:33:40,040
Ik was een alleenstaande moeder
van een vijfjarige en wist niet...

353
00:33:40,040 --> 00:33:45,200
...of ik twee baby's erbij kon hebben
en drie kinderen aan zou kunnen.

354
00:33:45,200 --> 00:33:48,760
Nu denk ik: ik had het moeten doen.

355
00:33:53,400 --> 00:33:58,640
NA PAUL HARRIS' DOOD,
HAD ZIJN VRIENDIN HET ZWAAR

356
00:33:58,640 --> 00:34:03,120
HUN 2 BABYDOCHTERS
WERDEN UIT HUIS GEPLAATST

357
00:34:03,120 --> 00:34:06,800
TOTDAT FAMILIELEDEN
ONDERSTEUNING KONDEN BIEDEN

358
00:34:11,040 --> 00:34:14,400
Ik denk dat dit de eerste foto is
die ik van jullie zag.

359
00:34:14,400 --> 00:34:17,720
Kijk eens hoe klein je bent.
Weet jij wie wie is?

360
00:34:17,720 --> 00:34:20,640
Ja, dat is Brianna met haar donkere haar.

361
00:34:21,560 --> 00:34:25,280
Nadat m'n vader was overleden,
was m'n moeder er niet altijd...

362
00:34:25,280 --> 00:34:30,840
...en m'n tweelingzus en ik
zaten regelmatig in opvanghuizen.

363
00:34:31,360 --> 00:34:33,160
Door wat Michael Highley deed...

364
00:34:33,160 --> 00:34:39,040
{\an8}...kreeg ik in m'n jeugd te maken met
drugsgebruik, misbruik en verwaarlozing.

365
00:34:39,680 --> 00:34:44,400
Ik had er toen alles voor over
om een gewoon gezin te hebben.

366
00:34:45,640 --> 00:34:51,000
Ik ben kwaad dat we die kans niet kregen...

367
00:34:51,000 --> 00:34:53,080
...door de keuze van iemand anders.

368
00:34:54,440 --> 00:34:56,720
Ik denk dat als hij hier was geweest...

369
00:34:58,080 --> 00:34:59,640
...alles anders was geweest.

370
00:35:09,440 --> 00:35:14,440
Maar ik ben dankbaar
voor de familie die we hebben...

371
00:35:14,440 --> 00:35:18,320
...en dat ze kwamen helpen, want...

372
00:35:20,080 --> 00:35:24,240
...ondanks alles wat we
als kinderen hebben meegemaakt...

373
00:35:26,640 --> 00:35:28,560
...gaat het wel goed met ons.

374
00:35:39,560 --> 00:35:42,920
Het maakt me niet uit
of Highley veranderd is of niet.

375
00:35:43,560 --> 00:35:47,320
Of hij leed aan een psychische aandoening
of verslaafd was.

376
00:35:48,240 --> 00:35:51,800
Ik denk niet dat er een excuus is
voor de moord op m'n vader.

377
00:35:55,360 --> 00:36:00,640
MADDIE HEEFT GESPROKEN
OP HOORZITTINGEN VAN HIGHLEY

378
00:36:03,400 --> 00:36:05,480
Ik kreeg maar weinig tijd.

379
00:36:05,480 --> 00:36:10,280
Ze vroegen: 'Waarom vind je dat hij
niet vervroegd vrijgelaten moet worden?'

380
00:36:11,200 --> 00:36:17,320
En ik zei alleen maar: 'Omdat hij
m'n vader van ons heeft afgenomen.'

381
00:36:18,160 --> 00:36:22,400
Ik vind dat hij de straf moet uitzitten
die hij kreeg voor moord.

382
00:36:23,480 --> 00:36:25,800
Alle toekomstige hoorzittingen...

383
00:36:25,800 --> 00:36:30,040
...zal ik getuigen dat Highley
niet vervroegd vrijgelaten mag worden.

384
00:36:58,240 --> 00:36:59,760
Het voelt vreselijk.

385
00:37:00,320 --> 00:37:03,080
Iemand belt en vertelt je
dat je zoon dood is.

386
00:37:03,640 --> 00:37:07,200
Elke moeder is bang
om haar kinderen verliezen.

387
00:37:10,440 --> 00:37:12,840
Maar ik heb Highley vergeven.

388
00:37:15,440 --> 00:37:18,240
{\an8}Je moet daar niet in blijven hangen...

389
00:37:18,240 --> 00:37:21,240
{\an8}...omdat het zoveel pijn doet.

390
00:37:27,360 --> 00:37:30,360
Ik ben Cheryl, de moeder van Paul Harris.

391
00:37:36,160 --> 00:37:41,400
Ik denk vaak aan het scenario:
wat als Paul de fiets niet had verplaatst?

392
00:37:41,400 --> 00:37:42,920
Zou hij hier nog zijn?

393
00:37:44,560 --> 00:37:46,800
Zonder dat ene kleine dingetje.

394
00:37:46,800 --> 00:37:49,120
Er zijn veel parameters...

395
00:37:50,080 --> 00:37:54,320
...die we erbij kunnen halen
om te kunnen begrijpen wat er gebeurd is.

396
00:37:54,320 --> 00:37:57,960
Maar geloof me,
ik heb er wel 10.000 doorlopen...

397
00:37:57,960 --> 00:37:59,280
...maar dat helpt niet.

398
00:38:00,360 --> 00:38:05,560
Niets dat ik kon zeggen of doen,
zou m'n zoon terugbrengen.

399
00:38:06,400 --> 00:38:07,240
Niets.

400
00:38:11,600 --> 00:38:14,080
Dus ik besloot dat ik hem zou vergeven...

401
00:38:15,120 --> 00:38:19,200
...en ik wilde hem op z'n minst
een kans geven dat hij kon veranderen.

402
00:38:22,640 --> 00:38:25,360
BIJ DE OORSPRONKELIJKE VEROORDELING

403
00:38:25,360 --> 00:38:31,200
HEEFT CHERYL GEVRAAGD
TE SPREKEN TEN GUNSTE VAN HIGHLEY

404
00:38:34,200 --> 00:38:38,320
Ik vroeg of Michaels straf
verlaagd kon worden.

405
00:38:38,320 --> 00:38:42,800
Ik wilde hem niet straffen
en hem voor altijd laten opsluiten.

406
00:38:43,880 --> 00:38:46,680
Ik vroeg of hij trainingen zou krijgen.

407
00:38:46,680 --> 00:38:51,720
Ik probeerde een positieve kant
te vinden voor z'n gevangenisstraf.

408
00:38:51,720 --> 00:38:54,800
Dat hij cursussen zou volgen...

409
00:38:56,160 --> 00:38:57,920
Een die hem zou helpen.

410
00:39:03,720 --> 00:39:06,360
Ik ben blij dat Michael Highley verandert.

411
00:39:07,880 --> 00:39:10,200
Het was een harde leerschool voor hem.

412
00:39:12,120 --> 00:39:15,280
Maar hij komt in het reine
als transgender persoon...

413
00:39:15,280 --> 00:39:18,040
...en ik denk dat het moeilijk voor hem is...

414
00:39:18,040 --> 00:39:22,240
...om vast te zitten, te veranderen
en de antwoorden te vinden.

415
00:39:22,240 --> 00:39:24,320
Ik hoop dat hij vrijkomt...

416
00:39:24,320 --> 00:39:27,400
...en een leven kan leiden
dat iedereen verdient.

417
00:39:27,400 --> 00:39:33,480
Ik gun hem het allerbeste,
maar hij moet zelf ook iets doen.

418
00:39:37,960 --> 00:39:44,920
MONTANA STAATGEVANGENIS

419
00:39:45,720 --> 00:39:50,520
Alles wat ik heb gedaan
in de afgelopen 13 jaar...

420
00:39:50,520 --> 00:39:56,680
...deed ik om mezelf te verbeteren,
maar ik ben nog in ontwikkeling.

421
00:40:08,760 --> 00:40:11,840
Ik had m'n slachtoffer
niet moeten plaatsen...

422
00:40:12,600 --> 00:40:14,800
...in de positie van slachtoffer.

423
00:40:15,520 --> 00:40:20,880
Maar ik denk altijd
aan z'n moeder en z'n kinderen...

424
00:40:20,880 --> 00:40:27,800
...en het betekent veel voor me
om te horen dat ze me heeft vergeven.

425
00:40:28,480 --> 00:40:32,880
Ze moet wel een sterke vrouw zijn
om dat te zeggen.

426
00:40:37,280 --> 00:40:40,680
VIER MAANDEN NA EZDETH HIGHLEY'S
EERSTE INTERVIEW

427
00:40:40,680 --> 00:40:43,600
STEMT ZE TOE MEER VRAGEN TE BEANTWOORDEN

428
00:40:45,800 --> 00:40:48,680
In het reine komen met wat ik deed...

429
00:40:49,600 --> 00:40:55,560
...op Thanksgiving-avond in 1999
heeft lang geduurd.

430
00:40:57,040 --> 00:40:59,880
Maar zo ben ik niet meer.

431
00:41:02,480 --> 00:41:06,960
M'n transitie hielp me om
over rehabilitatie na te blijven denken...

432
00:41:06,960 --> 00:41:10,840
...want het geeft me
iets om naar te streven.

433
00:41:12,480 --> 00:41:17,800
Ik ben een paar stappen verwijderd
van de persoon die ik altijd wilde zijn.

434
00:41:17,800 --> 00:41:21,000
Ik ben een vrouw
opgesloten in 't lichaam van een man.

435
00:41:21,000 --> 00:41:23,240
Ik ben niet die Michael Highley.

436
00:41:23,880 --> 00:41:25,760
Ik ben Ezdeth.

437
00:41:31,320 --> 00:41:34,720
Highley probeert steeds
voorwaardelijk vrij te komen.

438
00:41:34,720 --> 00:41:37,080
Maar als je iemand vermoordt...

439
00:41:37,080 --> 00:41:40,680
...moet je de rest van je leven
in de gevangenis blijven.

440
00:41:41,800 --> 00:41:45,000
En ze vertelden ons
welke naam hij ging gebruiken.

441
00:41:45,000 --> 00:41:48,560
De vrouw aan de telefoon
spelde de naam voor me...

442
00:41:48,560 --> 00:41:52,200
...en het was E-Z-D-E-T-H.

443
00:41:52,200 --> 00:41:54,080
En ik zei: <i>'Easy death?'</i>

444
00:41:55,120 --> 00:41:56,320
Ik was geschokt.

445
00:41:56,320 --> 00:42:01,240
Dat is een klap in het gezicht
van de familie van het slachtoffer...

446
00:42:01,240 --> 00:42:02,760
...als dat z'n naam is.

447
00:42:07,560 --> 00:42:13,040
Het spijt me dat ze het zo ziet...

448
00:42:13,040 --> 00:42:17,840
...en ik hoop echt
dat ze ruimdenkend genoeg is...

449
00:42:17,840 --> 00:42:20,480
...om me de kans te geven te bewijzen...

450
00:42:20,480 --> 00:42:27,520
...dat het niet bedoeld is als
een klap in het gezicht van haar familie.

451
00:42:27,520 --> 00:42:29,680
Toen ik de naam bedacht...

452
00:42:30,200 --> 00:42:36,600
...was het een verzonnen personage
in een rollenspel...

453
00:42:39,280 --> 00:42:42,840
...met eigenschappen die ik op prijs stelde.

454
00:42:42,840 --> 00:42:49,600
Ze probeerde om te gaan
met situaties op 'n communicatieve manier.

455
00:42:51,280 --> 00:42:53,840
En ze probeerde altijd balans te vinden.

456
00:42:53,840 --> 00:42:58,680
Het was niet bedoeld om iets te betekenen...

457
00:42:59,240 --> 00:43:01,160
...voor anderen, alleen voor mij.

458
00:43:10,480 --> 00:43:15,400
Wat ik terugzie
in alles wat ik lees en zie over Ezdeth...

459
00:43:15,400 --> 00:43:20,080
...is dat ze een aantal antisociale
persoonlijkheidskenmerken heeft.

460
00:43:20,080 --> 00:43:25,080
Een van de kenmerken die hoort
bij een antisociale persoonlijkheid...

461
00:43:25,080 --> 00:43:28,960
...is een soort egocentrisme
of zelfingenomenheid<i>.</i>

462
00:43:30,640 --> 00:43:32,080
Ik vind het opvallend...

463
00:43:32,080 --> 00:43:36,120
...hoe weinig ze zegt
over het slachtoffer en z'n familie.

464
00:43:36,120 --> 00:43:39,560
En het is niet duidelijk
uit wat ik heb gezien en gehoord...

465
00:43:39,560 --> 00:43:42,520
...dat ze ziet en begrijpt...

466
00:43:42,520 --> 00:43:47,440
...dat ze een belangrijke factor was
in hun moeilijke jeugd.

467
00:43:57,600 --> 00:44:00,360
Hoe zeg je dat het je spijt...

468
00:44:01,440 --> 00:44:05,200
...voor het afpakken van iemands geliefde?

469
00:44:06,640 --> 00:44:08,320
Hoe zeg je dat het je spijt?

470
00:44:09,640 --> 00:44:16,320
Misschien moet ik de mooie woorden leren
die mensen zullen accepteren.

471
00:44:17,280 --> 00:44:21,440
Het spijt me
dat ze opgroeiden zonder hun vader.

472
00:44:21,440 --> 00:44:26,760
Maar voor mij geldt:
geen woorden, maar daden.

473
00:44:26,760 --> 00:44:32,240
Vijfentwintig jaar geleden
was ik een dronken, verslaafde eikel.

474
00:44:32,240 --> 00:44:34,280
Alles draaide om mij.

475
00:44:34,280 --> 00:44:36,680
Zo ben ik niet meer.

476
00:44:37,960 --> 00:44:40,960
Het zijn je daden die moeten bewijzen...

477
00:44:40,960 --> 00:44:44,520
...dat je ervan hebt geleerd,
dat je probeert te veranderen.

478
00:44:44,520 --> 00:44:47,080
Ik wil dat de familie van m'n slachtoffer...

479
00:44:47,080 --> 00:44:52,520
...leert leven met de wreedheid
die ik heb veroorzaakt.

480
00:44:54,440 --> 00:44:57,520
Ik wil dat mijn overgebleven familieleden...

481
00:44:57,520 --> 00:45:01,960
...leert leven met al deze onzin.

482
00:45:04,600 --> 00:45:07,960
En niemand anders
zal dat lukken totdat het mij lukt.

483
00:45:09,000 --> 00:45:10,840
En ik doe m'n best.

484
00:45:12,240 --> 00:45:14,600
Dat wil ik door m'n daden laten zien.

485
00:45:49,520 --> 00:45:52,440
{\an8}Ondertiteld door: Miel Cuppen