1
00:00:06,966 --> 00:00:11,054
NETFLIX  – ORYGINALNY SERIAL DOKUMENTALNY

2
00:00:19,729 --> 00:00:21,939
<i>Zaledwie 50 lat temu</i>

3
00:00:22,523 --> 00:00:25,443
<i>wyruszyliśmy wreszcie na Księżyc.</i>

4
00:00:39,415 --> 00:00:44,921
<i>Po raz pierwszy</i>
<i>mogliśmy podziwiać z dala własną planetę.</i>

5
00:00:52,428 --> 00:00:57,809
<i>Od tamtego dnia ludzka populacja ponad</i>
<i>dwukrotnie zwiększyła swoją liczebność.</i>

6
00:01:03,314 --> 00:01:07,860
<i>Serial ten przedstawia</i>
<i>ocalałe cuda natury,</i>

7
00:01:08,611 --> 00:01:11,405
<i>odkrywając to, co musimy chronić,</i>

8
00:01:11,781 --> 00:01:16,035
<i>aby zapewnić przetrwanie</i>
<i>ludzkości i przyrodzie.</i>

9
00:01:35,471 --> 00:01:38,307
<i>Kiedy ludzie zbudowali pierwsze osady,</i>

10
00:01:38,391 --> 00:01:40,518
<i>jakieś 10 000 lat temu,</i>

11
00:01:41,310 --> 00:01:42,562
<i>świat wokół nich,</i>

12
00:01:43,437 --> 00:01:45,356
<i>tak na lądzie, jak i na morzu,</i>

13
00:01:45,648 --> 00:01:47,191
<i>był pełen życia.</i>

14
00:02:05,209 --> 00:02:11,382
<i>Przez pokolenia stabilny Eden</i>
<i>karmił nasze rosnące cywilizacje.</i>

15
00:02:16,053 --> 00:02:20,308
<i>Lecz teraz, na przestrzeni zaledwie</i>
<i>jednego życia ludzkiego,</i>

16
00:02:20,725 --> 00:02:22,810
<i>wszystko się zmieniło.</i>

17
00:02:26,397 --> 00:02:27,982
<i>Przez ostatnie pół wieku</i>

18
00:02:28,274 --> 00:02:32,987
<i>średnia populacji fauny spadła o 60%.</i>

19
00:02:36,365 --> 00:02:38,701
<i>Pierwszy raz w historii ludzkości</i>

20
00:02:39,160 --> 00:02:43,539
<i>nie możemy uznawać za pewnik</i>
<i>stabilności przyrody.</i>

21
00:02:55,176 --> 00:02:58,012
<i>Jednak natura jest odporna.</i>

22
00:02:59,472 --> 00:03:01,807
<i>Wciąż pozostały jej wspaniałe bogactwa.</i>

23
00:03:07,939 --> 00:03:12,026
<i>Planeta może wyzdrowieć z naszą pomocą.</i>

24
00:03:16,280 --> 00:03:22,036
<i>Musimy zrozumieć,</i>
<i>jak funkcjonuje otaczająca nas przyroda</i>

25
00:03:22,745 --> 00:03:24,455
<i>oraz jak możemy jej pomóc.</i>

26
00:03:29,293 --> 00:03:35,383
JEDNA PLANETA

27
00:03:46,769 --> 00:03:50,273
<i>Przyroda wciąż zdumiewa</i>
<i>bogactwem i liczebnością</i>

28
00:03:50,731 --> 00:03:53,150
<i>w kilku cennych zakątkach.</i>

29
00:03:59,031 --> 00:04:01,951
<i>Wzdłuż peruwiańskiego wybrzeża</i>
<i>Ameryki Południowej</i>

30
00:04:02,535 --> 00:04:07,081
<i>zbierają się</i>
<i>wielomilionowe kolonie ptactwa.</i>

31
00:04:11,252 --> 00:04:13,546
<i>Przylatują, by się rozmnażać.</i>

32
00:04:23,723 --> 00:04:26,851
<i>Każdego ranka ptaki opuszczają kolonie</i>

33
00:04:27,393 --> 00:04:31,105
<i>i udają się na połów</i>
<i>w jednym z bogatszych mórz na Ziemi.</i>

34
00:04:40,865 --> 00:04:44,243
<i>Niesamowita codzienna migracja</i>

35
00:04:44,869 --> 00:04:47,330
<i>pięciu milionów ptaków.</i>

36
00:04:52,251 --> 00:04:58,174
<i>Ogromne gromady kormoranów i głuptaków</i>
<i>szukają jednego:</i>

37
00:05:01,677 --> 00:05:02,636
<i>sardeli.</i>

38
00:05:16,025 --> 00:05:18,986
<i>Głuptaki urządzają</i>
<i>nalot dywanowy na ławice.</i>

39
00:05:27,828 --> 00:05:31,582
<i>Coraz więcej ptaków ogarnia szał jedzenia.</i>
<i>Całe to ogromne zgromadzenie</i>
<i>znajduje się tu,</i>

40
00:06:16,085 --> 00:06:19,380
<i>ponieważ potężny prąd oceaniczny,</i>
<i>zwany Prądem Humboldta,</i>

41
00:06:20,297 --> 00:06:26,679
<i>zgarnia od Antarktyki</i>
<i>bogate pożywienie</i> <i>z głębin oceanu.</i>

42
00:06:32,017 --> 00:06:35,354
<i>Dziewięćdziesiąt procent życia w oceanach</i>

43
00:06:35,563 --> 00:06:38,774
<i>znajduje się w płytkich morzach,</i>
<i>niedaleko wybrzeża.</i>

44
00:06:43,446 --> 00:06:44,864
<i>Z dala od lądu</i>

45
00:06:45,322 --> 00:06:48,951
<i>morza są w większej części</i>
<i>niebieską pustynią.</i>

46
00:06:50,286 --> 00:06:53,873
<i>Jednak nawet te odległe wody</i>
<i>mogą być wzbogacone</i>

47
00:06:53,956 --> 00:06:57,710
<i>o najmniej spodziewane powiązanie z lądem.</i>

48
00:07:02,882 --> 00:07:04,467
<i>Niektóre pustynie,</i>

49
00:07:04,550 --> 00:07:07,178
<i>często leżące setki kilometrów od oceanu,</i>

50
00:07:07,636 --> 00:07:11,307
<i>dostarczają surowców dla życia.</i>

51
00:07:21,817 --> 00:07:28,616
<i>Każdego roku wiatry unoszą</i>
<i>dwa miliardy ton pyłu.</i>

52
00:07:31,494 --> 00:07:35,623
<i>Przynajmniej jedna czwarta</i>
<i>w końcu opada na morze,</i>

53
00:07:36,540 --> 00:07:40,794
<i>dostarczając składników odżywczych,</i>
<i>których potrzebują mikroorganizmy,</i>

54
00:07:41,128 --> 00:07:44,465
<i>będące fundamentem życia w oceanie.</i>

55
00:07:55,100 --> 00:07:58,062
<i>Delfiny eksplorują ogromny, otwarty ocean,</i>

56
00:07:58,354 --> 00:08:03,108
<i>szukając bogactw odżywczych</i>
<i>zniesionych tu z odległych pustyń.</i>

57
00:08:12,326 --> 00:08:16,622
<i>Ławica makreli odkryła mnóstwo kryli,</i>

58
00:08:18,457 --> 00:08:19,833
<i>małych skorupiaków,</i>

59
00:08:19,917 --> 00:08:23,587
<i>żywiących się mikroskopijnymi roślinami</i>
<i>dryfującymi w oceanie.</i>

60
00:08:25,172 --> 00:08:29,009
<i>Same makrele są pożywieniem delfinów.</i>

61
00:08:45,150 --> 00:08:48,195
<i>Zapędzają one makrele</i>
<i>w stronę powierzchni,</i>

62
00:08:48,612 --> 00:08:51,240
<i>wprost w kierunku zasięgu ptaków.</i>

63
00:08:53,742 --> 00:08:55,077
<i>Burzyki.</i>

64
00:08:56,745 --> 00:08:59,790
<i>Skrzydła, które umożliwiają im</i>
<i>mknąć w powietrzu,</i>

65
00:08:59,873 --> 00:09:03,252
<i>pozwalają im zanurkować</i>
<i>na głębokość sześciu metrów.</i>

66
00:09:10,759 --> 00:09:13,262
<i>Ptaki żerują na rybach z góry ławicy,</i>

67
00:09:17,141 --> 00:09:19,727
<i>a delfiny atakują jej dolne szeregi.</i>

68
00:09:55,220 --> 00:09:57,306
<i>Po 20 minutach uczty</i>

69
00:09:58,223 --> 00:10:01,018
<i>drapieżcy z wody i powietrza</i>

70
00:10:01,935 --> 00:10:03,312
<i>zaspokajają głód.</i>

71
00:10:21,080 --> 00:10:23,874
<i>Stabilność życia na naszej planecie</i>

72
00:10:24,124 --> 00:10:28,462
<i>zależy od takich powiązań</i>
<i>między różnymi środowiskami.</i>

73
00:10:31,632 --> 00:10:34,760
<i>Woda parująca z powierzchni morza</i>

74
00:10:35,260 --> 00:10:38,180
<i>skrapla się i formuje wielkie chmury,</i>

75
00:10:40,891 --> 00:10:46,730
<i>które oddają słodką wodę</i>
<i>w postaci deszczu.</i>

76
00:10:50,943 --> 00:10:56,573
<i>Jednak te życiodajne deszcze</i>
<i>nie rozkładają się równomiernie nad lądem.</i>

77
00:11:04,081 --> 00:11:06,792
<i>Rozległe solnisko w Afryce</i>

78
00:11:07,710 --> 00:11:10,546
<i>jest jedyną pozostałością</i>
<i>po prastarym jeziorze.</i>

79
00:11:14,258 --> 00:11:17,594
<i>Nie ma tu ani kropli wody</i>
<i>i jest gorąco jak w piekarniku.</i>

80
00:11:18,595 --> 00:11:22,307
<i>Niewiele jest na lądzie miejsc,</i>
<i>które są bardziej wrogie życiu.</i>

81
00:11:29,106 --> 00:11:30,774
<i>Przebiega tu kilka szlaków</i>

82
00:11:31,233 --> 00:11:35,571
<i>wydeptanych przez zwierzęta</i>
<i>bezskutecznie szukające wody.</i>

83
00:11:55,632 --> 00:12:01,638
<i>Jednak raz na jakiś czas</i>
<i>ten krajobraz się przeobraża.</i>

84
00:12:20,574 --> 00:12:24,369
<i>Rzęsista ulewa nad solniskiem.</i>

85
00:12:40,427 --> 00:12:42,888
<i>Wiedzione nieznanym sygnałem,</i>

86
00:12:43,263 --> 00:12:48,769
<i>stado flamingów małych przylatuje</i>
<i>z odległości tysięcy kilometrów.</i>

87
00:12:59,655 --> 00:13:02,282
<i>Algi, stanowiące pokarm dla flamingów,</i>

88
00:13:02,616 --> 00:13:05,911
<i>leżały uśpione w pyle w formie zarodników.</i>

89
00:13:10,833 --> 00:13:12,543
<i>Ale przede wszystkim,</i>

90
00:13:13,043 --> 00:13:15,546
<i>ptaki przyleciały tu, by się rozmnażać.</i>

91
00:13:17,965 --> 00:13:22,803
<i>Idealne warunki mogą przytrafić się</i>
<i>zaledwie raz na dziesięć lat.</i>

92
00:13:29,059 --> 00:13:32,145
<i>Ptaki gniazdują</i>
<i>na wyspie z dala od brzegu.</i>

93
00:13:34,898 --> 00:13:38,068
<i>Budują kopce z błota, by jaja leżały wyżej</i>

94
00:13:38,151 --> 00:13:43,073
<i>w nieco niższej temperaturze niż na ziemi.</i>

95
00:13:47,244 --> 00:13:50,247
<i>Woda otaczająca wyspę jest tak zasolona,</i>

96
00:13:50,330 --> 00:13:52,833
<i>że drapieżcy nie ważą się do niej wejść,</i>

97
00:13:53,917 --> 00:13:55,878
<i>gniazda są więc bezpieczne.</i>

98
00:14:00,340 --> 00:14:05,220
<i>Trzydzieści dni później</i>
<i>wylęga się tysiące młodych.</i>

99
00:14:18,692 --> 00:14:22,613
<i>Nie ma jednak ucieczki</i>
<i>przed palącym słońcem.</i>

100
00:14:25,782 --> 00:14:29,411
<i>Woda, niegdyś otaczająca ich wyspę</i>
<i>i broniąca do nich dostępu,</i>

101
00:14:29,536 --> 00:14:31,288
<i>teraz zupełnie wyschła.</i>

102
00:14:38,712 --> 00:14:43,842
<i>Ostatnie pisklątko zderza się</i>
<i>z przeszywająco wrogim światem.</i>

103
00:14:57,439 --> 00:15:02,611
<i>Rosnące młode muszą jakoś znaleźć</i>
<i>słodką wodę do picia.</i>

104
00:15:07,157 --> 00:15:12,454
<i>Jeszcze nie umieją latać,</i>
<i>chodzą więc, prowadzone przez dorosłe.</i>

105
00:15:26,802 --> 00:15:30,055
<i>Może ich czekać</i>
<i>nawet 50 kilometrów wędrówki.</i>

106
00:16:01,253 --> 00:16:04,006
<i>Niektóre nie nadążają.</i>

107
00:16:09,636 --> 00:16:12,931
<i>Sól zbryla się wokół ich łapek.</i>

108
00:16:49,342 --> 00:16:52,137
<i>Wbrew przeszkodom, większość młodych</i>

109
00:16:52,471 --> 00:16:54,306
<i>po wielu dniach wędrówki</i>

110
00:16:54,389 --> 00:16:56,767
<i>wreszcie dociera do słodkiej wody.</i>

111
00:17:17,496 --> 00:17:19,581
<i>To koniec długiej podróży,</i>

112
00:17:21,500 --> 00:17:26,338
<i>ale jedynie pierwsze z wielu wyzwań,</i>
<i>które staną na drodze tych flamingów</i>

113
00:17:26,505 --> 00:17:29,091
<i>przez nieregularność opadów deszczu.</i>

114
00:17:39,351 --> 00:17:42,479
<i>W przypadku</i>
<i>bardziej przewidywalnych deszczów,</i>

115
00:17:42,562 --> 00:17:45,232
<i>życie może bujniej się rozwijać.</i>

116
00:17:46,358 --> 00:17:49,611
<i>Tak pod względem liczebności,</i>
<i>jak różnorodności.</i>

117
00:17:53,865 --> 00:17:59,496
<i>Na równinie Serengeti w Afryce Wschodniej</i>
<i>żyje ponad milion antylop gnu.</i>

118
00:18:02,249 --> 00:18:05,335
<i>Stada przemieszczają się</i>
<i>wraz z sezonowymi deszczami,</i>

119
00:18:05,627 --> 00:18:09,464
<i>pasąc się na świeżej trawie</i>
<i>wyrastającej po opadach.</i>

120
00:18:20,225 --> 00:18:22,769
<i>Każdego roku w okresie trzech tygodni</i>

121
00:18:23,061 --> 00:18:27,816
<i>samice rodzą ponad ćwierć miliona młodych.</i>

122
00:18:36,950 --> 00:18:39,786
<i>Ten młodzieniec ma zaledwie kilka dni.</i>

123
00:18:40,912 --> 00:18:45,167
<i>Zabawa wzmacnia nogi</i>
<i>przed czekającą go długą podróżą.</i>

124
00:19:16,740 --> 00:19:19,326
<i>Młode musi trzymać się matki.</i>

125
00:19:19,868 --> 00:19:22,245
<i>Nie przeżyje bez jej mleka.</i>

126
00:19:26,458 --> 00:19:29,002
<i>Stada cały czas się przemieszczają,</i>

127
00:19:30,128 --> 00:19:33,215
<i>idąc po równinie tropem deszczu</i>

128
00:19:33,924 --> 00:19:35,842
<i>i szukając młodej trawy.</i>

129
00:19:39,888 --> 00:19:43,308
<i>W końcu docierają do lasu.</i>

130
00:20:02,202 --> 00:20:03,703
<i>Likaony.</i>

131
00:20:08,208 --> 00:20:11,211
<i>Ich ulubioną ofiarą są młode antylopy gnu.</i>

132
00:20:15,590 --> 00:20:17,425
<i>Likaony są głodne.</i>

133
00:20:32,107 --> 00:20:36,528
<i>Młode musi zostać przy matce,</i>
<i>chronione przez stado.</i>

134
00:21:19,654 --> 00:21:22,073
<i>Likaony mają niesamowitą kondycję,</i>

135
00:21:26,036 --> 00:21:28,747
<i>ale stado broni młode.</i>

136
00:21:37,547 --> 00:21:39,674
<i>Dla likaonów młode musi być samotne.</i>

137
00:21:58,318 --> 00:22:02,030
<i>Matka osłania młode przed likaonami.</i>

138
00:22:09,704 --> 00:22:11,664
<i>Młode biegnie, by się uratować.</i>

139
00:22:22,675 --> 00:22:25,804
<i>Udaje mu się dołączyć do stada.</i>

140
00:22:52,539 --> 00:22:58,461
<i>Przyszłość całej tej migracji</i>
<i>zależy od regularności deszczów,</i>

141
00:22:59,421 --> 00:23:04,175
<i>ale też od dalszego istnienia</i>
<i>otwartych terenów porośniętych trawą</i>

142
00:23:04,342 --> 00:23:07,887
<i>przemierzanych przez stada.</i>

143
00:23:15,645 --> 00:23:21,651
<i>W miejscach o obfitych,</i>
<i>całorocznych opadach rosną lasy,</i>

144
00:23:22,944 --> 00:23:25,113
<i>a w cieple tropików</i>

145
00:23:25,196 --> 00:23:28,616
<i>rozwija się niezrównane bogactwo życia.</i>

146
00:23:32,078 --> 00:23:35,248
<i>Połowa gatunków zwierząt lądowych</i>

147
00:23:35,331 --> 00:23:37,709
<i>zamieszkuje te stabilne lasy.</i>

148
00:23:41,463 --> 00:23:44,757
<i>Różnorodność zapiera dech w piersiach.</i>

149
00:23:50,722 --> 00:23:53,516
<i>Wciąż nie skatalogowaliśmy</i>
<i>wszystkich gatunków</i>

150
00:23:53,600 --> 00:23:56,186
<i>żyjących w tych lasach tropikalnych.</i>

151
00:24:10,742 --> 00:24:16,664
<i>Łączą je liczne i złożone relacje.</i>

152
00:24:22,295 --> 00:24:26,382
<i>Rośliny są często zależne od zwierząt,</i>
<i>które zapylają kwiaty,</i>

153
00:24:30,053 --> 00:24:31,971
<i>a te intymne powiązania</i>

154
00:24:32,055 --> 00:24:35,725
<i>są tak samo ważne, jak relacje globalne.</i>

155
00:24:45,485 --> 00:24:47,320
<i>To pułapki.</i>

156
00:24:48,613 --> 00:24:50,782
<i>Kwiaty w kształcie wiadra</i>

157
00:24:51,449 --> 00:24:52,825
<i>wydane przez orchideę.</i>

158
00:25:02,168 --> 00:25:07,298
<i>Każde czerwone wiaderko wypełnione jest</i>
<i>oleistą cieczą kapiącą z góry.</i>

159
00:25:12,971 --> 00:25:16,558
<i>Męskie osobniki pszczół Euglossini</i>
<i>potrzebują mocnej woni,</i>

160
00:25:16,641 --> 00:25:18,893
<i>by wywrzeć wrażenie na samiczkach.</i>

161
00:25:20,436 --> 00:25:22,647
<i>Orchidee zapewniają taki zapach.</i>

162
00:25:25,984 --> 00:25:29,028
<i>Wiaderko jest jednak śliskie,</i>

163
00:25:32,031 --> 00:25:35,577
<i>a ciecz, do której wpadła pszczoła,</i>
<i>jest lepka.</i>

164
00:25:39,497 --> 00:25:41,040
<i>Jedyną drogą ucieczki</i>

165
00:25:42,458 --> 00:25:44,210
<i>jest wąski tunel.</i>

166
00:25:47,672 --> 00:25:51,050
<i>Pszczoła pozostaje w mocnym uścisku,</i>

167
00:25:53,720 --> 00:25:56,222
<i>co daje roślinie wystarczająco dużo czasu,</i>

168
00:25:56,973 --> 00:26:00,226
<i>by woreczki pyłowe</i>
<i>przylgnęły do tyłu owada.</i>

169
00:26:03,771 --> 00:26:08,192
<i>Pyłek orchidei jest transportowany</i>
<i>do innej rośliny,</i>

170
00:26:10,653 --> 00:26:13,197
<i>a nagrodą dla pszczoły są perfumy,</i>

171
00:26:13,406 --> 00:26:16,159
<i>dzięki którym, po odzyskaniu siły,</i>

172
00:26:16,367 --> 00:26:18,244
<i>może uwodzić samiczkę.</i>

173
00:26:25,668 --> 00:26:29,213
<i>W lasach tropikalnych</i>
<i>nie ma wyraźnego podziału na pory roku.</i>

174
00:26:32,717 --> 00:26:37,055
<i>Pożywienie jest produkowane</i>
<i>w różnych formach przez cały rok.</i>

175
00:26:41,184 --> 00:26:44,395
<i>Lasy tak w nie obfitują,</i>
<i>że samice niektórych ptaków</i>

176
00:26:44,479 --> 00:26:47,899
<i>są w stanie zupełnie samodzielnie</i>
<i>wychować młode,</i>

177
00:26:48,232 --> 00:26:52,820
<i>co pozwala samcom na spędzanie</i>
<i>całego czasu na uwodzeniu samic.</i>

178
00:26:54,405 --> 00:26:56,199
<i>Tak właśnie robią gorzykowate.</i>

179
00:26:58,201 --> 00:27:00,495
<i>Jest ich ponad 50 gatunków,</i>

180
00:27:00,578 --> 00:27:03,998
<i>a każdy ma własny,</i>
<i>skomplikowany taniec godowy.</i>

181
00:27:11,714 --> 00:27:13,424
<i>Manakin złotawy</i>

182
00:27:13,800 --> 00:27:16,302
<i>rozpoczyna od sprzątania parkietu.</i>

183
00:27:25,061 --> 00:27:28,231
<i>Przybywa samiczka,</i>
<i>a samiec rozpoczyna taniec,</i>

184
00:27:28,314 --> 00:27:30,608
<i>mknąc od gałęzi do gałęzi.</i>

185
00:27:35,488 --> 00:27:38,116
<i>Samiczka sprawdza każdy szczegół.</i>

186
00:27:47,291 --> 00:27:50,920
<i>Na końcu czas na ruch popisowy samca.</i>

187
00:27:53,214 --> 00:27:54,340
<i>Salto do tyłu...</i>

188
00:27:58,344 --> 00:27:59,554
<i>z przewrotem.</i>

189
00:28:04,100 --> 00:28:05,017
<i>Idealne.</i>

190
00:28:09,147 --> 00:28:13,067
<i>Gorzyk czerwonogłowy</i>
<i>ma zupełnie inny występ.</i>

191
00:28:16,404 --> 00:28:18,823
<i>Pokazuje coś w rodzaju ślizgu.</i>

192
00:28:28,916 --> 00:28:30,668
<i>Trzaskając też skrzydłami.</i>

193
00:28:43,306 --> 00:28:45,725
<i>Występ zdaje się nie przynosić rezultatu.</i>

194
00:29:02,784 --> 00:29:04,452
<i>Samiczka już swoje widziała.</i>

195
00:29:09,290 --> 00:29:13,711
<i>Modrogrzbiecik tęposterny</i>
<i>ma najbardziej złożony występ.</i>

196
00:29:15,505 --> 00:29:20,009
<i>Główny tancerz jest wspomagany</i>
<i>przez trzech tancerzy pobocznych.</i>

197
00:29:22,637 --> 00:29:25,348
<i>Ćwiczą razem prawie codziennie.</i>

198
00:29:28,392 --> 00:29:29,560
<i>Podczas prób</i>

199
00:29:29,644 --> 00:29:33,689
<i>młody samiec w świeżym upierzeniu</i>
<i>gra rolę samiczki.</i>

200
00:29:38,778 --> 00:29:41,739
<i>Taniec musi być idealnie zsynchronizowany.</i>

201
00:29:48,246 --> 00:29:50,081
<i>Starszy samiec jest zadowolony,</i>

202
00:29:53,251 --> 00:29:56,462
<i>są więc gotowi zaprezentować taniec.</i>

203
00:30:09,141 --> 00:30:13,563
<i>W karuzeli ruchów każdy samiec</i>
<i>po kolei przejmuje pozycję na przodzie.</i>

204
00:30:34,959 --> 00:30:37,837
<i>Główny samiec wykonuje finalny ruch.</i>

205
00:30:42,300 --> 00:30:43,676
<i>Czy zrobili, co trzeba?</i>

206
00:30:45,261 --> 00:30:46,762
<i>Jaka jest decyzja samicy?</i>

207
00:30:53,394 --> 00:30:54,312
<i>Ona...</i>

208
00:30:54,770 --> 00:30:55,855
<i>się zgadza!</i>

209
00:31:00,401 --> 00:31:02,028
<i>Świetny wysiłek grupowy.</i>

210
00:31:07,617 --> 00:31:12,538
<i>Lasy tropikalne pokrywają zaledwie</i>
<i>siedem procent lądów na planecie.</i>

211
00:31:14,373 --> 00:31:18,127
Daleko stąd, w chłodniejszym klimacie
z sezonową pogodą,

212
00:31:18,544 --> 00:31:19,879
<i>lasy są zupełnie inne.</i>

213
00:31:23,424 --> 00:31:27,011
<i>Największym jest tajga,</i>

214
00:31:27,678 --> 00:31:31,390
<i>która rozciąga się</i>
<i>wzdłuż Ameryki Północnej i Eurazji.</i>

215
00:31:38,481 --> 00:31:42,026
<i>W mroźnych okowach zimy nie może rosnąć.</i>

216
00:31:46,322 --> 00:31:48,991
<i>Lasy stanowią istotne schronienie</i>

217
00:31:49,450 --> 00:31:53,829
<i>dla stosunkowo niewielu gatunków,</i>
<i>które są w stanie tu przetrwać.</i>

218
00:32:03,297 --> 00:32:04,715
<i>Gdy zbliża się zima,</i>

219
00:32:05,174 --> 00:32:08,636
<i>karibu, pasące się na otwartej tundrze</i>
<i>na północy,</i>

220
00:32:09,095 --> 00:32:13,474
<i>zmierzają na południe,</i>
<i>by w lesie szukać pokarmu i schronienia.</i>

221
00:32:25,069 --> 00:32:29,949
<i>Temperatury tam mogą spadać</i>
<i>poniżej 40 stopni Celsjusza.</i>

222
00:32:38,499 --> 00:32:42,878
<i>Las może zapewnić nieco ochrony</i>
<i>przed najgorszą pogodą.</i>

223
00:33:08,904 --> 00:33:13,284
<i>Karibu nie są już jednak same.</i>

224
00:33:22,877 --> 00:33:23,753
<i>Wilki.</i>

225
00:33:24,920 --> 00:33:27,298
<i>Cały rok żyją w lesie.</i>

226
00:33:32,803 --> 00:33:36,640
<i>Zimą specjalizują się</i>
<i>w polowaniach na karibu.</i>

227
00:33:51,530 --> 00:33:53,949
<i>Muszą znaleźć najświeższe tropy.</i>

228
00:34:05,544 --> 00:34:08,923
<i>Poruszają się szybko,</i>
<i>unikając głębokiego śniegu</i>

229
00:34:09,590 --> 00:34:13,177
<i>i biegnąc szlakami</i>
<i>wydeptanymi przez karibu.</i>

230
00:34:18,516 --> 00:34:21,185
<i>Ten wilk zwietrzył świeży zapach.</i>

231
00:34:31,529 --> 00:34:33,364
<i>Karibu muszą być blisko.</i>

232
00:34:43,791 --> 00:34:48,462
<i>Stado decyduje się odpocząć</i>
<i>na zamarzniętym jeziorze.</i>

233
00:34:50,422 --> 00:34:54,260
<i>Na otwartej połaci mogą zauważyć</i>
<i>zbliżające się niebezpieczeństwo.</i>

234
00:34:58,139 --> 00:35:01,308
<i>Wilki je oczywiście doganiają.</i>

235
00:35:15,781 --> 00:35:17,992
<i>Zaczynają sprawdzać karibu,</i>

236
00:35:18,909 --> 00:35:20,619
<i>próbując wyczuć słabość.</i>

237
00:35:33,674 --> 00:35:35,551
<i>Na otwartej przestrzeni jeziora</i>

238
00:35:36,093 --> 00:35:38,637
<i>karibu mogą prześcignąć wilki.</i>

239
00:35:45,436 --> 00:35:48,397
<i>Wilki zaganiają więc karibu</i>
<i>z powrotem do lasu.</i>

240
00:35:56,614 --> 00:36:01,577
<i>Tu, w głębokim śniegu,</i>
<i>ruchy są o wiele trudniejsze i wolniejsze.</i>

241
00:36:10,711 --> 00:36:14,924
<i>Ukrywając się między drzewami,</i>
<i>wilki mogą się zbliżyć.</i>

242
00:36:20,721 --> 00:36:22,389
<i>Polowanie rozpoczęte.</i>

243
00:36:34,985 --> 00:36:39,031
<i>Stado musi zdecydować,</i>
<i>którego osobnika karibu obrać za cel,</i>

244
00:36:40,908 --> 00:36:42,451
<i>którym śladem podążyć.</i>

245
00:36:49,708 --> 00:36:51,293
<i>Karibu się rozpraszają,</i>

246
00:36:53,504 --> 00:36:56,257
<i>a wilk przywódca wybiera złą drogę.</i>

247
00:37:00,010 --> 00:37:04,807
<i>To znaczący błąd,</i>
<i>wilki zaprzestają pościgu.</i>

248
00:37:14,108 --> 00:37:18,445
<i>Wraz z nastaniem wiosny</i>
<i>karibu ponownie ruszą na północ,</i>

249
00:37:18,696 --> 00:37:21,657
<i>opuszczając wilki i las.</i>

250
00:37:24,660 --> 00:37:29,790
<i>Przemierzą 600 kilometrów</i>
<i>i pokonają góry, by dotrzeć do tundry,</i>

251
00:37:30,082 --> 00:37:32,918
<i>gdzie znów wyrośnie młoda trawa</i>

252
00:37:33,294 --> 00:37:34,920
<i>i gdzie mogą urodzić młode.</i>

253
00:37:37,423 --> 00:37:42,261
<i>Jednak te migracje</i>
<i>są tylko cieniem dawnych wędrówek.</i>

254
00:37:44,388 --> 00:37:48,350
<i>Stado straciło</i>
<i>prawie 70 procent liczebności</i>

255
00:37:48,434 --> 00:37:50,311
<i>w ciągu ostatnich dwóch dekad.</i>

256
00:37:53,355 --> 00:37:58,193
<i>Ich świat i cała nasza planeta</i>
<i>zmieniają się bardzo szybko.</i>

257
00:38:05,075 --> 00:38:07,703
<i>Na dwóch przeciwległych biegunach</i>

258
00:38:08,329 --> 00:38:13,584
<i>znajdują się zamarznięte krainy</i>
<i>Antarktydy i Arktyki.</i>

259
00:38:18,130 --> 00:38:21,216
<i>Wielu z nas mogą wydawać się odległe,</i>

260
00:38:22,009 --> 00:38:27,431
<i>jednak stabilność lodowych wód</i>
<i>jest kluczowa dla życia na planecie.</i>

261
00:38:33,228 --> 00:38:39,068
<i>W ciągu zaledwie 70 lat</i>
<i>zmiany nastąpiły w zastraszającym tempie.</i>

262
00:38:41,612 --> 00:38:46,492
<i>Regiony polarne ocieplają się szybciej</i>
<i>niż którakolwiek inna część planety.</i>

263
00:38:53,665 --> 00:38:57,753
<i>Arktyka na północy</i>
<i>jest zamarzniętym oceanem,</i>

264
00:38:59,713 --> 00:39:03,509
<i>a lodowe morze,</i>
<i>od którego zależy wszelkie życie,</i>

265
00:39:04,551 --> 00:39:05,677
<i>znika.</i>

266
00:39:21,568 --> 00:39:22,820
<i>Niedźwiedzie polarne</i>

267
00:39:23,404 --> 00:39:27,449
<i>specjalizują się w polowaniu na foki</i>
<i>na zamarzniętym oceanie.</i>

268
00:39:33,163 --> 00:39:38,085
<i>Teraz jednak świat dosłownie</i>
<i>topi im się pod łapami.</i>

269
00:39:42,381 --> 00:39:44,842
<i>Lód morski kruszy się co rok,</i>

270
00:39:45,384 --> 00:39:47,428
<i>ale teraz dzieje się to wcześniej,</i>

271
00:39:47,761 --> 00:39:51,390
<i>a ograniczony sezon polowań niedźwiedzi</i>
<i>skraca się.</i>

272
00:39:53,892 --> 00:39:57,146
<i>Ma to już na nie ogromny wpływ.</i>

273
00:40:09,575 --> 00:40:11,994
<i>Młode mają niedowagę,</i>
<i>co obniża ich szansę na przetrwanie.</i>

274
00:40:35,142 --> 00:40:37,686
<i>W ciągu życia tych młodych</i>

275
00:40:37,769 --> 00:40:42,774
<i>Arktyka latem może być w dużej mierze</i>
<i>pozbawiona lodu.</i>

276
00:40:58,874 --> 00:41:02,294
<i>Jednak nie tylko lód morski znika.</i>

277
00:41:03,921 --> 00:41:08,217
<i>Lód lądowy</i>
<i>również ulega szybkim przemianom.</i>

278
00:41:12,846 --> 00:41:14,890
<i>Oto Grenlandia,</i>

279
00:41:15,724 --> 00:41:20,896
<i>rozległa połać lodu</i>
<i>wielkości jednej piątej USA.</i>

280
00:41:28,111 --> 00:41:31,657
<i>Ten lód lodowcowy, wraz z lodem morskim,</i>

281
00:41:31,949 --> 00:41:35,953
<i>chronią naszą planetę,</i>
<i>odbijając promieniowanie słoneczne</i>

282
00:41:36,036 --> 00:41:40,332
<i>od powierzchni i tym samym</i>
<i>zapobiegając przegrzaniu Ziemi.</i>

283
00:41:45,921 --> 00:41:48,924
<i>Jednak Arktyka gwałtownie się ociepla.</i>

284
00:41:56,390 --> 00:42:00,936
<i>Najbardziej wysunięty skraj lodowca</i>
<i>Store Glacier może wydawać się nieruchomy,</i>

285
00:42:02,145 --> 00:42:06,149
<i>ale lodowce mogą przemieszczać się</i>
<i>do 45 metrów na dobę.</i>

286
00:42:13,115 --> 00:42:18,078
<i>Przy granicy z morzem,</i>
<i>wznosi się on 100 metrów nad wodą,</i>

287
00:42:19,580 --> 00:42:24,501
<i>a zanurzony jest na głębokość 400 metrów.</i>

288
00:43:07,919 --> 00:43:12,883
<i>Przez ostatnie 20 lat</i>
<i>Grenlandia traci lód,</i>

289
00:43:19,181 --> 00:43:22,809
<i>a tempo utraty wzrasta.</i>

290
00:43:38,116 --> 00:43:41,495
<i>Ogromne lawiny lodowe,</i>
<i>schodzące ze szczytu lodowca,</i>

291
00:43:41,870 --> 00:43:43,413
<i>są tylko początkiem</i>

292
00:43:43,872 --> 00:43:45,832
<i>o wiele większego zjawiska.</i>

293
00:43:50,629 --> 00:43:55,258
<i>Przedni odcinek lodowca</i>
<i>o długości ponad kilometra</i>

294
00:43:55,342 --> 00:43:57,386
<i>zaczyna się odrywać.</i>

295
00:44:08,563 --> 00:44:11,233
<i>Lód ukryty 400 metrów</i>
<i>pod powierzchnią wody</i>

296
00:44:11,775 --> 00:44:14,695
<i>zaczyna wypływać na powierzchnię.</i>

297
00:44:32,754 --> 00:44:36,633
<i>Rozpad góry lodowej wielkości wieżowca</i>

298
00:44:37,676 --> 00:44:40,721
<i>wytwarza przeogromną falę pływową.</i>

299
00:45:56,713 --> 00:46:02,928
<i>W ciągu 20 minut 75 milionów ton lodu</i>
<i>odrywa się od masywu.</i>

300
00:46:10,143 --> 00:46:13,814
<i>Lodowce zawsze dostarczały oceanom lodu,</i>

301
00:46:14,981 --> 00:46:18,235
<i>ale obecnie dzieje się to</i>
<i>prawie dwukrotnie szybciej</i>

302
00:46:18,318 --> 00:46:20,403
<i>niż dziesięć lat temu.</i>

303
00:46:23,615 --> 00:46:29,162
<i>Na całym świecie lód przenosi</i>
<i>ogromne ilości słodkiej wody do mórz,</i>

304
00:46:29,871 --> 00:46:35,669
<i>co podnosi ich poziom, zmienia zasolenie</i>
<i>i zakłóca prądy oceaniczne.</i>

305
00:46:39,047 --> 00:46:44,386
<i>Bez Prądu Humboldta</i>
<i>wybrzeże Peru opanowałaby cisza.</i>

306
00:46:45,846 --> 00:46:48,932
<i>Skończyłoby się ptasie widowisko.</i>

307
00:47:00,569 --> 00:47:05,532
<i>Na całej plancie zakłócane są</i>
<i>istotne relacje.</i>

308
00:47:09,452 --> 00:47:14,708
<i>Tracimy stabilność,</i>
<i>od której zależymy my i całe życie.</i>

309
00:47:18,086 --> 00:47:21,131
<i>Nasze działania przez następne 20 lat</i>

310
00:47:22,465 --> 00:47:26,678
<i>zdecydują o przyszłości życia</i>
<i>na całej Ziemi.</i>

311
00:47:35,478 --> 00:47:40,609
<i>Pozostałe części serii zgłębią</i>
<i>najważniejsze środowiska naszej planety</i>

312
00:47:42,110 --> 00:47:45,822
<i>i będą wysławiać</i>
<i>wciąż rozwijające się tam życie.</i>

313
00:47:53,413 --> 00:47:56,833
<i>Odkryjemy, co musi zostać zachowane,</i>

314
00:47:57,042 --> 00:48:03,715
<i>jeśli mamy zapewnić</i>
<i>dobry rozwój ludzkości i przyrody.</i>

315
00:48:13,850 --> 00:48:17,896
<i>Na stronie ourplanet.com dowiesz się,</i>

316
00:48:17,979 --> 00:48:21,650
<i>w jaki sposób musimy</i>
<i>chronić naszą planetę.</i>