1
00:00:06,966 --> 00:00:11,137
NETFLIX — ORYGINALNY SERIAL DOKUMENTALNY

2
00:00:20,688 --> 00:00:22,815
<i>Zaledwie 50 lat temu</i>

3
00:00:23,483 --> 00:00:26,319
<i>wyruszyliśmy wreszcie na Księżyc.</i>

4
00:00:40,374 --> 00:00:45,838
<i>Po raz pierwszy mogliśmy</i>
<i>podziwiać z dala własną planetę.</i>

5
00:00:53,387 --> 00:00:58,726
<i>Od tamtego dnia ludzka populacja ponad</i>
<i>dwukrotnie zwiększyła swoją liczebność.</i>

6
00:01:04,232 --> 00:01:08,653
<i>Serial ten przedstawia</i>
<i>ocalałe cuda natury,</i>

7
00:01:09,612 --> 00:01:12,323
<i>odkrywając to, co musimy chronić,</i>

8
00:01:12,698 --> 00:01:16,911
<i>aby zapewnić przetrwanie</i>
<i>ludzkości i przyrodzie.</i>

9
00:01:34,595 --> 00:01:36,848
<i>Oto las tropikalny.</i>

10
00:01:38,224 --> 00:01:39,642
<i>Las deszczowy.</i>

11
00:01:40,184 --> 00:01:42,353
<i>Najbogatsze siedlisko na Ziemi.</i>

12
00:01:44,981 --> 00:01:48,943
<i>Nie wiadomo dokładnie,</i>
<i>ile żyje tutaj gatunków.</i>

13
00:01:49,610 --> 00:01:51,571
<i>Na pewno są ich miliony.</i>

14
00:01:52,780 --> 00:01:55,032
<i>Co tydzień odkrywa się nowe.</i>

15
00:02:00,621 --> 00:02:05,501
<i>O niektórych, jak o tej panterze mglistej,</i>
<i>wciąż nie wiemy zupełnie nic.</i>

16
00:02:15,845 --> 00:02:19,265
<i>Choć dżungle pokrywają</i>
<i>zaledwie siedem procent lądów,</i>

17
00:02:19,640 --> 00:02:23,769
<i>mają ogromny wpływ</i>
<i>na zdrowie naszej planety.</i>

18
00:02:25,646 --> 00:02:32,612
DŻUNGLE

19
00:02:42,246 --> 00:02:45,499
<i>W sercu Afryki leży Kotlina Konga.</i>

20
00:02:49,420 --> 00:02:53,966
<i>Porasta ją najmłodszy las deszczowy</i>
<i>na planecie, liczący zaledwie 18 000 lat.</i>

21
00:02:54,508 --> 00:02:58,304
<i>W żadnej innej dżungli nie znajdziemy</i>
<i>tylu dużych zwierząt.</i>

22
00:03:17,531 --> 00:03:19,992
<i>Rodzina goryli nizinnych.</i>

23
00:03:24,080 --> 00:03:27,208
<i>Dowodzi nimi ten srebrnogrzbiety,</i>
<i>dominujący samiec.</i>

24
00:03:33,005 --> 00:03:36,217
<i>Goryl waży dwa razy tyle,</i>
<i>co dorównujący mu wzrostem człowiek.</i>

25
00:03:37,677 --> 00:03:40,263
<i>To od niego zależy</i>
<i>przetrwanie jego rodziny.</i>

26
00:03:44,267 --> 00:03:47,561
<i>Jako ich opiekun musi wypatrywać zagrożeń.</i>

27
00:03:57,196 --> 00:04:01,158
<i>Inny samiec mógłby go obalić</i>
<i>i doprowadzić do rozpadu rodziny.</i>

28
00:04:03,869 --> 00:04:07,748
<i>Jednak nad jednym zagrożeniem</i>
<i>goryl nie jest w stanie zapanować.</i>

29
00:04:10,209 --> 00:04:11,627
<i>W ciągu ostatnich 20 lat</i>

30
00:04:11,877 --> 00:04:16,132
<i>kłusownicy wybili połowę</i>
<i>populacji kongijskich goryli.</i>

31
00:04:29,103 --> 00:04:32,189
<i>Jego gatunek</i>
<i>jest obecnie krytycznie zagrożony.</i>

32
00:04:49,123 --> 00:04:53,419
<i>To tylko słoń leśny.</i>
<i>Goryl nie ma się czego bać.</i>

33
00:05:01,093 --> 00:05:04,930
<i>Jednak słoń także ma powody,</i>
<i>by obawiać się kłusowników.</i>

34
00:05:08,517 --> 00:05:11,687
<i>Jego długie, proste ciosy</i>
<i>są jeszcze cenniejsze</i>

35
00:05:11,771 --> 00:05:14,065
<i>niż ciosy jego kuzynów z sawanny.</i>

36
00:05:22,156 --> 00:05:26,369
<i>Słoń kroczy ścieżkami</i>
<i>wydeptanymi przez jego przodków.</i>

37
00:05:26,827 --> 00:05:28,162
<i>Szuka pożywienia.</i>

38
00:05:34,377 --> 00:05:39,006
<i>Podobnie jak słoń, goryl i jego rodzina</i>
<i>przemierzają dziennie kilka kilometrów,</i>

39
00:05:39,090 --> 00:05:41,050
<i>poszukując owoców i nasion.</i>

40
00:05:46,013 --> 00:05:49,642
<i>Goryle i słonie są tu ogrodnikami.</i>

41
00:05:50,601 --> 00:05:52,311
<i>Rozsiewają nasiona.</i>

42
00:05:54,563 --> 00:05:56,232
<i>Wiele z tutejszych drzew</i>

43
00:05:56,399 --> 00:05:59,318
<i>zawdzięcza tym dużym zwierzętom</i>
<i>swoje istnienie.</i>

44
00:06:05,991 --> 00:06:10,746
<i>Tutaj wszystkie drogi</i>
<i>prowadzą do Mbeli Bai.</i>

45
00:06:18,629 --> 00:06:22,842
<i>Takie otwarte przestrzenie występują</i>
<i>wyłącznie w kongijskich dżunglach.</i>

46
00:06:23,050 --> 00:06:26,595
<i>W całym lesie jest ich ponad sto.</i>

47
00:06:30,391 --> 00:06:35,312
<i>Polany nazywane </i>bai
<i>przyciągają wielu mieszkańców dżungli.</i>

48
00:06:47,741 --> 00:06:50,786
<i>Srebrnogrzbiety ostrożnie</i>
<i>prowadzi pozostałych.</i>

49
00:06:52,580 --> 00:06:54,582
<i>Jego rodzina podąża za nim.</i>

50
00:07:20,107 --> 00:07:24,278
<i>Goryle chcą się pożywić</i>
<i>wodnymi roślinami zawierającymi sól,</i>

51
00:07:24,737 --> 00:07:27,781
<i>minerał, którego brakuje</i>
<i>w innych częściach lasu,</i>

52
00:07:28,491 --> 00:07:30,493
<i>potrzebny zwierzętom do przeżycia.</i>

53
00:07:43,631 --> 00:07:48,010
<i>Słonie wykopują sole z błota,</i>
<i>używając swoich trąb.</i>

54
00:07:56,268 --> 00:07:58,979
<i>Piją też wodę wzbogaconą w minerały.</i>

55
00:08:06,487 --> 00:08:09,907
<i>Srebrnogrzbiety i jego rodzina</i>
<i>nie są tu jedynymi gorylami.</i>

56
00:08:11,408 --> 00:08:14,620
<i>Przychodzi tu niemal</i>
<i>200 przedstawicieli ich gatunku.</i>

57
00:08:15,704 --> 00:08:18,791
<i>A także ponad 530 słoni.</i>

58
00:08:19,500 --> 00:08:21,919
<i>To dowód na wielkie znaczenie Mbeli.</i>

59
00:08:29,218 --> 00:08:33,264
Bai <i>odgrywają w życiu słoni</i>
<i>jeszcze jedną ważną rolę.</i>

60
00:08:37,184 --> 00:08:38,727
<i>Przez większość życia</i>

61
00:08:38,811 --> 00:08:42,022
<i>zwierzęta te przemierzają las samotnie.</i>

62
00:08:43,107 --> 00:08:46,485
<i>Tylko tutaj mogą spotkać</i>
<i>innych przedstawicieli gatunku.</i>

63
00:08:55,286 --> 00:08:59,957
<i>W przeciwieństwie do innych kongijskich</i>
bai, <i>to znajduje się pod ścisłą ochroną.</i>

64
00:09:00,040 --> 00:09:02,543
<i>Zwierzęta kryją się tu przed kłusownikami.</i>

65
00:09:06,672 --> 00:09:10,259
<i>Gdy stąd odchodzą,</i>
<i>znów narażają się na niebezpieczeństwo.</i>

66
00:09:13,971 --> 00:09:17,057
<i>Ponieważ to duże zwierzęta</i>
<i>rozsiewają nasiona roślin,</i>

67
00:09:17,349 --> 00:09:21,395
<i>ich wymieranie może być</i>
<i>tragiczne w skutkach</i>

68
00:09:21,604 --> 00:09:26,275
<i>dla drugiego pod względem wielkości</i>
<i>lasu deszczowego na Ziemi.</i>

69
00:09:35,743 --> 00:09:40,998
<i>Choć wszystkie dżungle wyglądają podobnie,</i>
<i>w każdej z nich żyją wyjątkowe istoty.</i>

70
00:09:45,252 --> 00:09:48,797
<i>Nowa Gwinea jest największą</i>
<i>pokrytą dżunglą wyspą.</i>

71
00:09:49,214 --> 00:09:51,717
<i>Ponad połowa żyjących tu roślin i zwierząt</i>

72
00:09:51,800 --> 00:09:54,595
<i>nie występuje w żadnym innym</i>
<i>miejscu na świecie.</i>

73
00:09:58,849 --> 00:10:02,853
<i>Burzliwa geologiczna przeszłość</i>
<i>tej wielkiej wyspy</i>

74
00:10:03,187 --> 00:10:07,024
<i>ukształtowała niezwykły krajobraz,</i>
<i>pełen gór i dolin.</i>

75
00:10:11,570 --> 00:10:15,240
<i>Proces ten odizolował wiele gatunków.</i>

76
00:10:19,119 --> 00:10:24,166
<i>Dzięki temu zwierzęta Nowej Gwinei</i>
<i>przybrały niezwykłe postaci.</i>

77
00:10:27,252 --> 00:10:29,963
<i>Samiec czarownika,</i>
<i>ptaka z rodziny cudowronków,</i>

78
00:10:30,047 --> 00:10:33,967
<i>jako jedyny na świecie</i>
<i>wykształcił tak nietypowe pióra.</i>

79
00:10:35,594 --> 00:10:39,181
<i>Łaskocze nimi twarz</i>
<i>potencjalnej partnerki.</i>

80
00:10:41,892 --> 00:10:44,103
<i>Cudowronki dzielące wspólnego przodka</i>

81
00:10:44,186 --> 00:10:48,399
<i>wyewoluowały do 40 różnych gatunków.</i>

82
00:10:50,401 --> 00:10:53,946
<i>W każdym zakątku wyspy</i>
<i>żyje wyjątkowy rodzaj rajskiego ptaka.</i>

83
00:10:55,906 --> 00:10:59,702
<i>Oto długoogon większy</i>
<i>z górzystych terenów Nowej Gwinei.</i>

84
00:11:04,081 --> 00:11:07,918
<i>Potrafi on przybierać</i>
<i>niesamowite kształty.</i>

85
00:11:16,093 --> 00:11:21,473
<i>Każdy samiec cudowronka</i>
<i>ma własny sposób na wabienie samic.</i>

86
00:11:22,474 --> 00:11:24,643
<i>Trudno o bardziej niezwykły pokaz,</i>

87
00:11:24,893 --> 00:11:28,105
<i>niż ten, który rozegra się na tej scenie.</i>

88
00:11:33,402 --> 00:11:37,781
<i>Jej właściciel, sześciopiór czarny,</i>
<i>ma sporo pracy do wykonania.</i>

89
00:11:41,285 --> 00:11:45,122
<i>Każdego ranka oczyszcza swój teren</i>
<i>z opadłych nocą śmieci.</i>

90
00:11:50,169 --> 00:11:53,922
<i>Bez tego nie zdoła zwabić partnerki.</i>

91
00:11:56,925 --> 00:11:59,887
<i>Samice odwiedzają</i>
<i>tylko najczystsze posiadłości.</i>

92
00:12:03,307 --> 00:12:06,602
<i>Jeden niesforny liść</i>
<i>może pogrzebać szanse kawalera.</i>

93
00:12:16,862 --> 00:12:17,738
<i>Doskonale.</i>

94
00:12:19,531 --> 00:12:21,867
<i>Pedantyzm popłaca.</i>

95
00:12:23,076 --> 00:12:25,537
<i>Samica wpadła na inspekcję.</i>

96
00:12:27,331 --> 00:12:29,875
<i>Pora jej zaimponować.</i>

97
00:12:30,959 --> 00:12:32,336
<i>Łatwo nie będzie.</i>

98
00:12:34,213 --> 00:12:35,631
<i>Samice są wybredne.</i>

99
00:12:36,173 --> 00:12:40,302
<i>Choreografia sześciopióra</i>
<i>musi być doskonała.</i>

100
00:12:42,221 --> 00:12:44,014
<i>Najpierw ukłon.</i>

101
00:12:46,225 --> 00:12:48,894
<i>A teraz żółty błysk niebieskiego oka.</i>

102
00:12:52,523 --> 00:12:54,149
<i>Na razie idzie mu świetnie.</i>

103
00:12:55,984 --> 00:12:58,070
<i>To się nazywa technika!</i>

104
00:12:59,905 --> 00:13:01,198
<i>Piękna praca stóp.</i>

105
00:13:04,409 --> 00:13:05,953
<i>Wirujący derwisz.</i>

106
00:13:12,751 --> 00:13:15,879
<i>Potrząsanie piórami... i obrót.</i>

107
00:13:18,841 --> 00:13:23,554
<i>Nastroszone pióra na głowie</i>
<i>i drżące skrzydła samicy dobrze wróżą.</i>

108
00:13:32,354 --> 00:13:35,858
<i>Finezyjne ruchy</i>
<i>wyglądają świetnie z każdego miejsca,</i>

109
00:13:37,276 --> 00:13:38,610
<i>ale popisowy numer</i>

110
00:13:38,694 --> 00:13:41,780
<i>w pełni doceni tylko</i>
<i>siedząca na gałęzi partnerka.</i>

111
00:13:44,366 --> 00:13:45,284
<i>Uwaga...</i>

112
00:13:47,286 --> 00:13:50,497
<i>Oto i one! Mieniące się pióra na gardle.</i>

113
00:13:53,667 --> 00:13:55,544
<i>Zachwyt samicy rośnie.</i>
<i>Występ zakończył się sukcesem.</i>

114
00:14:17,566 --> 00:14:19,568
<i>Adorator został przyjęty.</i>

115
00:14:27,951 --> 00:14:32,289
<i>Izolacja Nowej Gwinei</i>
<i>zrodziła niezwykłą różnorodność fauny.</i>

116
00:14:34,207 --> 00:14:37,586
<i>Jednak to wiek lasu ma największy wpływ</i>

117
00:14:37,669 --> 00:14:40,005
<i>na bogactwo żyjących w nim istot.</i>

118
00:14:43,717 --> 00:14:46,428
<i>Dżungle Borneo</i>
<i>w południowo-wschodniej Azji</i>

119
00:14:46,720 --> 00:14:50,891
<i>rosną tu od niemal 130 milionów lat.</i>

120
00:14:51,683 --> 00:14:54,102
<i>To najstarsze dżungle świata.</i>

121
00:14:59,691 --> 00:15:03,278
<i>Ten wapienny szczyt w górach Borneo</i>

122
00:15:03,737 --> 00:15:05,697
<i>powstał pod powierzchnią morza.</i>

123
00:15:08,283 --> 00:15:12,079
<i>Czas i deszcz</i>
<i>stopniowo kształtowały dżunglę</i>

124
00:15:12,287 --> 00:15:14,790
<i>na 40-metrowych wieżach.</i>

125
00:15:25,342 --> 00:15:29,304
<i>Sędziwy wiek dżungli porastającej wyspę</i>
<i>znajduje swoje odbicie</i>

126
00:15:29,554 --> 00:15:32,349
<i>w jednym z najstarszych</i>
<i>drapieżców na Ziemi.</i>

127
00:15:43,110 --> 00:15:44,695
<i>Oto pazurnica.</i>

128
00:15:46,238 --> 00:15:49,366
<i>Na wilgotnym poszyciu leśnym</i>
<i>czuje się jak w domu.</i>

129
00:15:53,286 --> 00:15:55,789
<i>Pazurnice żyją tu od czasów dinozaurów.</i>

130
00:15:56,081 --> 00:15:58,917
<i>Nie uległy praktycznie żadnym zmianom.</i>

131
00:16:06,091 --> 00:16:10,095
<i>Pazurnica wyczuwa swoją zdobycz</i>
<i>przy pomocy wibracji i dotyku.</i>

132
00:16:11,805 --> 00:16:13,598
<i>Brakuje jej szybkości.</i>

133
00:16:14,057 --> 00:16:17,060
<i>Jak więc złapie zwinnego owada?</i>

134
00:16:20,647 --> 00:16:23,150
<i>Zwierzę wykorzystuje</i>
<i>nieprawdopodobną broń.</i>

135
00:16:28,822 --> 00:16:30,115
<i>Pistolety klejowe.</i>

136
00:16:34,411 --> 00:16:36,455
<i>Lepka maź natychmiast twardnieje,</i>

137
00:16:38,165 --> 00:16:40,167
<i>unieruchamiając pechowego owada.</i>

138
00:16:41,585 --> 00:16:45,088
<i>Pazurnica wstrzykuje karaluchowi</i>
<i>substancję trawiącą,</i>

139
00:16:45,964 --> 00:16:48,550
<i>a następnie wysysa jego wnętrzności.</i>

140
00:16:55,599 --> 00:17:00,312
<i>Wysoka wilgotność poszycia</i>
<i>sprzyja nie tylko pazurnicom.</i>

141
00:17:06,401 --> 00:17:08,904
<i>Zapewnia idealne środowisko także grzybom.</i>

142
00:17:10,697 --> 00:17:14,576
<i>W pradawnych dżunglach Borneo</i>
<i>rośnie wiele ich gatunków.</i>

143
00:17:27,005 --> 00:17:28,840
<i>Rozkładając martwą materię,</i>

144
00:17:29,466 --> 00:17:34,179
<i>śluzowce i grzyby przetwarzają</i>
<i>rzadkie składniki odżywcze.</i>

145
00:17:50,570 --> 00:17:55,700
<i>Czas zapewnił dżunglom Borneo</i>
<i>bogactwo i różnorodność.</i>

146
00:17:57,828 --> 00:18:00,497
<i>Na zaledwie kilku hektarach lasu</i>

147
00:18:00,956 --> 00:18:04,960
<i>rośnie więcej gatunków roślin</i>
<i>niż w całej Europie.</i>

148
00:18:08,588 --> 00:18:12,551
<i>Niektóre z nich należą do najbardziej</i>
<i>wyspecjalizowanych na świecie.</i>

149
00:18:18,890 --> 00:18:20,058
<i>W kilka tygodni</i>

150
00:18:20,142 --> 00:18:25,188
<i>rosnące końcówki</i>
<i>przybierają formę dzbanów.</i>

151
00:18:34,698 --> 00:18:38,118
<i>W Borneo występuje</i>
<i>39 gatunków dzbaneczników.</i>

152
00:18:38,618 --> 00:18:41,121
<i>Większość z nich znajdziemy tylko tutaj.</i>

153
00:18:44,416 --> 00:18:49,796
<i>Dzbaneczniki zdobywają składniki odżywcze,</i>
<i>wykorzystując zwierzęta.</i>

154
00:18:50,505 --> 00:18:52,716
<i>Często robią to w zaskakujący sposób.</i>

155
00:18:57,387 --> 00:19:02,309
<i>Oto tupaja górska,</i>
<i>gatunek żyjący wyłącznie na Borneo.</i>

156
00:19:12,194 --> 00:19:15,822
<i>Każdego ranka</i>
<i>tupaja odwiedza pobliskie dzbaneczniki.</i>

157
00:19:17,157 --> 00:19:19,326
<i>Pożywia się słodkim roztworem</i>

158
00:19:19,409 --> 00:19:22,495
<i>wydzielanym przez włoski na wieku dzbana.</i>

159
00:19:25,498 --> 00:19:28,793
<i>Po osuszeniu jednego wieka</i>
<i>przenosi się do następnego...</i>

160
00:19:32,047 --> 00:19:33,423
<i>I kolejnego.</i>

161
00:19:38,678 --> 00:19:42,766
<i>Przyjęcie takiej ilości cukru</i>
<i>może się skończyć tylko w jeden sposób.</i>

162
00:19:50,315 --> 00:19:54,611
<i>W zamian za pożywienie</i>
<i>tupaja zostawia po sobie prezent.</i>

163
00:19:56,112 --> 00:19:58,114
<i>Nawóz dla rośliny.</i>

164
00:20:00,533 --> 00:20:03,411
<i>Potrzeba jeszcze tylko</i>
<i>popołudniowego deszczu,</i>

165
00:20:03,495 --> 00:20:07,207
<i>który spłucze odchody na dno dzbana.</i>

166
00:20:13,338 --> 00:20:17,133
<i>Roślina nie przetrwałaby</i>
<i>bez tych dodatkowych azotanów.</i>

167
00:20:19,386 --> 00:20:24,474
<i>Niektóre dzbaneczniki korzystają</i>
<i>z mrożących krew w żyłach metod.</i>

168
00:20:28,937 --> 00:20:30,897
<i>Dzbanecznik smukły</i>

169
00:20:31,273 --> 00:20:35,777
<i>zwabia na swoje wieko mrówki,</i>
<i>używając kropel słodkiego nektaru.</i>

170
00:20:37,862 --> 00:20:40,699
<i>Czym odwdzięczają się mrówki?</i>

171
00:20:43,952 --> 00:20:47,414
<i>Wynik tej transakcji</i>
<i>także uzależniony jest od deszczu.</i>

172
00:20:50,125 --> 00:20:51,668
<i>Siła spadających kropel</i>

173
00:20:51,751 --> 00:20:54,587
<i>nie pozwala mrówkom</i>
<i>utrzymać się na wieku dzbana.</i>

174
00:21:01,219 --> 00:21:05,265
<i>To jedyna taka pułapka w świecie roślin.</i>

175
00:21:07,225 --> 00:21:10,603
<i>Ten dzbanecznik żywi się mrówkami.</i>

176
00:21:18,486 --> 00:21:21,656
<i>Wszystkie dzbaneczniki</i>
<i>polegają na zwierzętach.</i>

177
00:21:23,325 --> 00:21:26,911
<i>Jeden z nich</i>
<i>dogadał się nawet z nietoperzem.</i>

178
00:21:29,539 --> 00:21:32,667
<i>Wełniaczek odnajduje,</i>
<i>dzbanecznik </i>hemsleyana,

179
00:21:32,917 --> 00:21:38,381
<i>ponieważ tylna ściana rośliny</i>
<i>odbija ultradźwięki nietoperza.</i>

180
00:21:44,346 --> 00:21:48,391
<i>Podłużne dzbany doskonale</i>
<i>nadają się na schronienie.</i>

181
00:21:52,479 --> 00:21:55,398
<i>Nietoperz zdobywa wygodną kwaterę,</i>

182
00:21:55,732 --> 00:21:59,694
<i>w zamian nawożąc roślinę</i>
<i>swoimi odchodami.</i>

183
00:22:04,115 --> 00:22:07,911
<i>Podobne relacje</i>
<i>tworzyły się przez miliony lat,</i>

184
00:22:08,411 --> 00:22:11,289
<i>jednak mogą zniknąć w zaledwie dekadę.</i>

185
00:22:14,959 --> 00:22:20,048
<i>W ciągu ostatnich 50 lat</i>
<i>Borneo straciło ponad 50% swojej dżungli.</i>

186
00:22:23,593 --> 00:22:28,014
<i>Na sąsiednich Filipinach</i>
<i>sprawy mają się jeszcze gorzej.</i>

187
00:22:30,266 --> 00:22:34,437
<i>Powierzchnia tutejszych lasów deszczowych</i>
<i>zmniejszyła się o 90%.</i>

188
00:22:41,111 --> 00:22:46,533
<i>Ocalała dżungla jest ostatnim azylem</i>
<i>najrzadszych ptaków drapieżnych świata.</i>

189
00:22:47,659 --> 00:22:49,869
<i>Potężnych małpożerów.</i>

190
00:22:57,001 --> 00:22:59,671
<i>Pozostało zaledwie 400 par tych ptaków,</i>

191
00:22:59,921 --> 00:23:03,341
<i>więc widok pisklęcia w gnieździe</i>
<i>należy do bardzo rzadkich.</i>

192
00:23:07,387 --> 00:23:10,515
<i>Naukowcy śledzą jego matkę,</i>
<i>odkąd ukończyła rok.</i>

193
00:23:11,182 --> 00:23:14,727
<i>Dziesięcioletnia dziś samica</i>
<i>wychowuje swoje pierwsze pisklę.</i>

194
00:23:22,318 --> 00:23:26,072
<i>Czteromiesięczna samica</i>
<i>mierzy już niemal metr</i>

195
00:23:26,865 --> 00:23:28,867
<i>i ma coraz więcej pewności siebie.</i>

196
00:23:31,536 --> 00:23:35,039
<i>Mimo to matka wciąż lubi jej pomagać.</i>

197
00:23:42,839 --> 00:23:45,258
<i>Pisklę jest bardzo wymagające.</i>

198
00:23:48,845 --> 00:23:51,514
<i>Domaga się regularnego dokarmiania,</i>

199
00:23:52,140 --> 00:23:56,978
<i>jednak, niczym grymaszące dziecko,</i>
<i>nie chce pomocy przy jedzeniu.</i>

200
00:24:01,316 --> 00:24:03,943
<i>Rozmiarami dorównuje już ojcu.</i>

201
00:24:04,527 --> 00:24:06,571
<i>To zniechęca go do dyskusji.</i>

202
00:24:08,573 --> 00:24:11,493
<i>Ojciec wie jednak,</i>
<i>że tylko twarde wychowanie</i>

203
00:24:11,576 --> 00:24:14,787
<i>pozwoli córce się uniezależnić.</i>

204
00:24:16,247 --> 00:24:19,292
<i>Od teraz będzie ją odwiedzał</i>
<i>znacznie rzadziej.</i>

205
00:24:30,970 --> 00:24:34,807
<i>Rodzice podrzucają jej czasem</i>
<i>coś na ząb.</i>

206
00:24:37,685 --> 00:24:41,147
<i>Trudno jednak nazwać ucztą</i>
<i>niewielkiego nietoperza.</i>

207
00:24:48,738 --> 00:24:53,993
<i>Nietrudno o poczucie zagubienia,</i>
<i>gdy rodzice przestają nas odwiedzać.</i>

208
00:25:04,963 --> 00:25:06,673
<i>Pisklę wzywa rodziców...</i>

209
00:25:08,341 --> 00:25:10,426
<i>ale nikt nie zwraca na to uwagi.</i>

210
00:25:15,640 --> 00:25:16,766
<i>Samica jest głodna.</i>

211
00:25:18,017 --> 00:25:20,395
<i>Zostały jej same resztki.</i>

212
00:25:26,317 --> 00:25:29,279
<i>Pora zasłużyć na miano jastrzębia.</i>

213
00:25:34,284 --> 00:25:38,496
<i>Machanie wzmacnia mięśnie</i>
<i>dwumetrowych skrzydeł.</i>

214
00:25:43,167 --> 00:25:46,671
<i>Skrzydła te będą musiały unieść</i>
<i>ciężką zdobycz samicy.</i>

215
00:25:51,718 --> 00:25:55,138
<i>Choć na opanowanie tej umiejętności</i>
<i>przyjdzie jeszcze czas.</i>

216
00:26:00,018 --> 00:26:03,771
<i>Do tej pory samica</i>
<i>nie opuszczała bezpiecznego gniazda.</i>

217
00:26:09,027 --> 00:26:10,528
<i>Nic dziwnego.</i>

218
00:26:15,575 --> 00:26:18,911
<i>Od ziemi dzieli ją 70 metrów.</i>

219
00:26:24,000 --> 00:26:25,710
<i>Upadek byłby zabójczy.</i>

220
00:26:33,009 --> 00:26:37,096
<i>Samica wyraźnie się stresuje,</i>
<i>ale musi doprowadzić sprawę do końca.</i>

221
00:26:39,474 --> 00:26:42,435
<i>Tylko szpony ratują ją przed upadkiem.</i>

222
00:26:52,612 --> 00:26:58,159
<i>Nagłe powiewy wiatru nie ułatwiają</i>
<i>śmiertelnie niebezpiecznych akrobacji.</i>

223
00:27:00,912 --> 00:27:03,748
<i>Codzienne ulewy</i>
<i>również dają się jej we znaki.</i>

224
00:27:14,300 --> 00:27:18,888
<i>Każdego dnia samica</i>
<i>nabiera siły i śmiałości.</i>

225
00:27:25,144 --> 00:27:30,441
<i>Pewnego dnia jej umiejętności</i>
<i>dorównują pewności siebie.</i>

226
00:27:48,459 --> 00:27:51,546
<i>Pora sięgnąć chmur.</i>

227
00:28:00,513 --> 00:28:03,558
<i>To jej pierwszy lot na inne drzewo.</i>

228
00:28:07,270 --> 00:28:11,023
<i>Minie niemal rok,</i>
<i>nim samica całkowicie się uniezależni.</i>

229
00:28:12,984 --> 00:28:16,487
<i>Wtedy jej przetrwanie będzie zależało</i>
<i>od znalezienia terenów</i>

230
00:28:16,946 --> 00:28:19,824
<i>porośniętych wielką, nieskalaną dżunglą.</i>

231
00:28:26,414 --> 00:28:28,499
<i>W podzielonym filipińskim lesie</i>

232
00:28:28,708 --> 00:28:32,712
<i>brakuje pożywienia dla wielkich jastrzębi.</i>

233
00:28:36,799 --> 00:28:40,762
<i>Istnieje jednak dżungla,</i>
<i>której rozmiary wciąż zachwycają.</i>

234
00:28:45,141 --> 00:28:49,187
<i>Dorzecze Amazonki rozciąga się</i>
<i>na długości 3000 kilometrów.</i>

235
00:28:49,520 --> 00:28:53,775
<i>Rośnie tu połowa ocalałych</i>
<i>lasów deszczowych naszej planety.</i>

236
00:29:00,656 --> 00:29:05,036
<i>Mieszkańcy głębokiej dżungli muszą się</i>
<i>jednak mierzyć z wieloma wyzwaniami.</i>

237
00:29:14,420 --> 00:29:16,047
<i>Czepiaki czarne...</i>

238
00:29:17,673 --> 00:29:19,884
<i>mają na oku lizawkę.</i>

239
00:29:23,930 --> 00:29:27,975
<i>W takiej odległości od morza</i>
<i>zwierzętom brakuje soli.</i>

240
00:29:28,643 --> 00:29:31,729
<i>Czepiaki muszą więc odwiedzać miejsca,</i>
<i>w których ją znajdą.</i>

241
00:29:36,234 --> 00:29:40,279
<i>Wcześniej muszą sprawdzić,</i>
<i>czy w pobliżu nie czai się drapieżnik.</i>

242
00:29:42,907 --> 00:29:45,493
<i>Niegroźne aguti. To dobry znak.</i>

243
00:29:54,335 --> 00:29:58,339
<i>To jedyny moment,</i>
<i>w którym czepiak schodzi na ziemię.</i>

244
00:30:04,095 --> 00:30:05,930
<i>Przed zajrzeniem do dziury</i>

245
00:30:07,473 --> 00:30:09,392
<i>trzeba postawić kogoś na straży.</i>

246
00:30:11,769 --> 00:30:14,647
<i>Małpy potrzebują tych minerałów do życia.</i>

247
00:30:16,190 --> 00:30:17,733
<i>Drapieżcy o tym wiedzą.</i>

248
00:30:22,989 --> 00:30:24,782
<i>Czujka informuje o zagrożeniu.</i>

249
00:30:35,543 --> 00:30:37,211
<i>To nie był fałszywy alarm.</i>

250
00:30:41,591 --> 00:30:42,550
<i>Jaguar.</i>

251
00:30:44,635 --> 00:30:48,180
<i>Choć nie widuje się go często,</i>
<i>to główny drapieżca Amazonii.</i>

252
00:30:56,147 --> 00:30:59,817
<i>Gdy jaguar znika, małpy wracają po sól.</i>

253
00:31:01,068 --> 00:31:02,570
<i>Wciąż ryzykują.</i>

254
00:31:03,237 --> 00:31:06,198
<i>Nie wiadomo, kiedy wróci drapieżnik.</i>

255
00:31:13,748 --> 00:31:18,169
<i>Nie tylko czepiaki muszą zapomnieć</i>
<i>o strachu, gdy zachodzi potrzeba.</i>

256
00:31:19,837 --> 00:31:24,008
<i>W Amazonii lizawki można porównać</i>
<i>do oazy na pustyni.</i>

257
00:31:31,140 --> 00:31:33,225
<i>Każdy szmer może nieść zagrożenie.</i>

258
00:31:33,309 --> 00:31:36,979
<i>Zwierzęta muszą być gotowe do ucieczki.</i>

259
00:32:00,503 --> 00:32:01,963
<i>Fałszywy alarm.</i>

260
00:32:02,380 --> 00:32:04,548
<i>To znowu nieszkodliwe aguti.</i>

261
00:32:10,137 --> 00:32:14,600
<i>W Amazonii w ramach jednego rodzaju</i>
<i>występuje wiele gatunków zwierząt.</i>

262
00:32:17,687 --> 00:32:19,522
<i>Dotyczy to również żab.</i>

263
00:32:22,984 --> 00:32:26,529
<i>Uważa się, że występuje tutaj</i>
<i>ponad tysiąc gatunków.</i>

264
00:32:30,658 --> 00:32:33,411
<i>Wciąż odkrywa się nowe.</i>

265
00:32:49,844 --> 00:32:53,014
<i>Obecność żab świadczy o zdrowiu lasu.</i>

266
00:32:54,598 --> 00:32:59,770
<i>Jednak to najmniejsze istoty</i>
<i>są najważniejszymi mieszkańcami dżungli.</i>

267
00:33:17,288 --> 00:33:22,043
<i>Uważa się, że w Amazonii</i>
<i>żyją ponad dwa miliony gatunków owadów.</i>

268
00:33:23,544 --> 00:33:25,796
<i>Oto najliczniejszy z nich.</i>

269
00:33:30,885 --> 00:33:35,097
<i>Kolonia mrówek może liczyć</i>
<i>miliony osobników.</i>

270
00:33:41,353 --> 00:33:45,399
<i>Każda kolonia jest superorganizmem</i>
<i>wykonującym jedno zadanie:</i>

271
00:33:46,650 --> 00:33:51,113
<i>zbieranie liści i przenoszenie ich</i>
<i>do podziemnych gniazd.</i>

272
00:34:13,219 --> 00:34:15,596
<i>Na terytorium kolonii</i>

273
00:34:15,721 --> 00:34:21,811
<i>mrówki zbiorą nawet jedną piątą</i>
<i>wszystkich liści.</i>

274
00:34:23,562 --> 00:34:26,649
<i>Owady tną liście swoimi żuchwami,</i>

275
00:34:26,899 --> 00:34:32,113
<i>wytwarzając wibracje o wysokiej</i>
<i>częstotliwości, które usztywniają liść</i>

276
00:34:32,947 --> 00:34:34,323
<i>i ułatwiają pracę.</i>

277
00:34:36,659 --> 00:34:41,205
<i>Współpracujące mrówki potrafią</i>
<i>w 24 godziny ogołocić całe drzewo.</i>

278
00:34:52,133 --> 00:34:56,428
<i>Najważniejsze, by podczas upadku</i>
<i>trzymać się liścia.</i>

279
00:35:01,308 --> 00:35:02,935
<i>To wcale nie takie proste.</i>

280
00:35:04,645 --> 00:35:08,107
<i>Lepiej nie wracać do gniazda</i>
<i>z pustymi odnóżami.</i>

281
00:35:15,698 --> 00:35:19,118
<i>Kolonia mrówek</i>
<i>przypomina megaroślinożercę,</i>

282
00:35:19,368 --> 00:35:21,829
<i>takiego jak kongijski słoń.</i>

283
00:35:22,246 --> 00:35:26,041
<i>Jej wpływ na ekosystem jest równie wielki.</i>

284
00:35:28,752 --> 00:35:32,256
<i>Mrówki wracają do gniazda</i>
<i>po ścieżkach zapachowych.</i>

285
00:35:35,426 --> 00:35:37,595
<i>Omijają niespodziewane przeszkody.</i>

286
00:35:42,099 --> 00:35:47,104
<i>Aby praca szła sprawniej,</i>
<i>oczyszczają swoje ścieżki ze śmieci.</i>

287
00:36:04,538 --> 00:36:08,125
<i>Gniazdo mrówek może mieć</i>
<i>nawet osiem metrów głębokości</i>

288
00:36:08,334 --> 00:36:11,212
<i>i składać się z tysięcy połączonych komór.</i>

289
00:36:15,132 --> 00:36:18,302
<i>Robotnice przynoszą świeżo zebrane liście</i>

290
00:36:18,385 --> 00:36:20,888
<i>do obróbki w specjalnych pomieszczeniach.</i>

291
00:36:23,891 --> 00:36:28,729
<i>Liście nie są pokarmem mrówek.</i>
<i>Wyrosną na nich grzyby,</i>

292
00:36:29,063 --> 00:36:30,689
<i>którymi pożywią się larwy.</i>

293
00:36:35,903 --> 00:36:40,866
<i>Powodzenie kolonii zależy</i>
<i>od zdrowia hodowli.</i>

294
00:36:42,076 --> 00:36:46,830
<i>Mrówki połączyły więc siły z bakteriami,</i>
<i>które pomagają im kontrolować patogeny</i>

295
00:36:46,997 --> 00:36:49,291
<i>zagrażające ich cennym grzybom.</i>

296
00:36:53,420 --> 00:36:54,880
<i>Naukowcy uważają,</i>

297
00:36:54,964 --> 00:36:59,343
<i>że owe bakterie mogą okazać się</i>
<i>przydatne w walce z chorobami ludzi.</i>

298
00:37:03,264 --> 00:37:05,641
<i>Choć mrówki doskonale sobie radzą,</i>

299
00:37:05,724 --> 00:37:11,647
<i>różnorodność lasu deszczowego</i>
<i>zależy od równowagi pomiędzy gatunkami.</i>

300
00:37:18,946 --> 00:37:21,615
<i>Mrówki wcale tu nie rządzą.</i>

301
00:37:25,077 --> 00:37:27,288
<i>Ta zachowuje się dziwnie.</i>

302
00:37:32,751 --> 00:37:35,379
<i>Coś zmusza ją do wspinaczki.</i>

303
00:37:35,796 --> 00:37:39,091
<i>Jest już kilka metrów nad ziemią.</i>

304
00:37:40,843 --> 00:37:43,887
<i>Coś zapanowało nad jej ruchami.</i>

305
00:37:44,221 --> 00:37:47,474
<i>Przypomina marionetkę</i>
<i>zdaną na łaskę lalkarza.</i>

306
00:37:54,106 --> 00:37:58,777
<i>Mrówka nie ma żadnego wyboru.</i>
<i>Musi wykonać ostatnią czynność.</i>

307
00:38:03,699 --> 00:38:09,038
<i>Odnajduje miejsce, w które może się</i>
<i>wgryźć, wczepiając się w roślinę.</i>

308
00:38:24,386 --> 00:38:26,930
<i>Gdy mrówka tkwi już</i>
<i>w śmiertelnym potrzasku,</i>

309
00:38:27,222 --> 00:38:31,560
<i>pasożytniczy grzyb, Cordyceps,</i>
<i>wydostaje się z jej ciała.</i>

310
00:38:41,528 --> 00:38:46,283
<i>W końcu z głowy owada wyrasta karpofor.</i>

311
00:39:01,215 --> 00:39:05,719
<i>Zarodniki z kulistej zarodni</i>
<i>zostaną rozniesione przez wiatr</i>

312
00:39:06,303 --> 00:39:09,098
<i>i zaatakują kolejne ofiary.</i>

313
00:39:13,519 --> 00:39:15,104
<i>Nie będą to tylko mrówki.</i>

314
00:39:15,896 --> 00:39:19,358
<i>Wiele innych gatunków</i>
<i>zostaje zarażonych grzybem Cordyceps.</i>

315
00:39:38,502 --> 00:39:40,546
<i>Im bardziej liczny gatunek,</i>

316
00:39:40,671 --> 00:39:45,092
<i>tym większe ma szanse na to,</i>
<i>by paść ofiarą zabójczego grzyba.</i>

317
00:39:52,433 --> 00:39:57,104
<i>Podobne mechanizmy równowagi</i>
<i>zapobiegają dominacji jednego gatunku.</i>

318
00:39:58,272 --> 00:40:01,567
<i>W ten sposób dżungla chroni</i>
<i>swoją niezwykłą różnorodność.</i>

319
00:40:15,164 --> 00:40:19,460
<i>Obecnie różnorodność lasów deszczowych</i>

320
00:40:19,668 --> 00:40:22,296
<i>zmniejsza się w zatrważającym tempie.</i>

321
00:40:23,172 --> 00:40:25,048
<i>To nasza wina.</i>

322
00:40:29,136 --> 00:40:35,017
<i>Niemal 27 milionów hektarów</i>
<i>dziewiczej dżungli zastąpiliśmy</i>

323
00:40:35,392 --> 00:40:37,853
<i>jednym gatunkiem drzewa.</i>

324
00:40:42,441 --> 00:40:44,276
<i>Oto palma oleista,</i>

325
00:40:44,776 --> 00:40:47,488
<i>jedna z najbardziej wydajnych</i>
<i>roślin uprawnych.</i>

326
00:40:48,614 --> 00:40:49,907
<i>Takie monokultury</i>

327
00:40:49,990 --> 00:40:55,537
<i>zapewniają przetrwanie jedynie ułamkowi</i>
<i>istot żyjących w lasach deszczowych.</i>

328
00:40:56,413 --> 00:40:59,583
<i>Powoduje to wymieranie</i>
<i>wielu gatunków zwierząt.</i>

329
00:41:04,046 --> 00:41:07,549
<i>W bagiennych lasach</i>
<i>północnej Sumatry, w Indonezji,</i>

330
00:41:07,841 --> 00:41:11,970
<i>w niebezpieczeństwie znalazł się</i>
<i>jeden z naszych najbliższych przodków.</i>

331
00:41:14,348 --> 00:41:15,641
<i>Orangutan.</i>

332
00:41:21,104 --> 00:41:25,817
<i>Mały orangutan uniezależnia się</i>
<i>dopiero po ukończeniu dziesięciu lat.</i>

333
00:41:28,362 --> 00:41:30,697
<i>Wszystkiego musi się nauczyć od matki.</i>

334
00:41:31,782 --> 00:41:35,035
<i>Na przykład przeskakiwania</i>
<i>z drzewa na drzewo.</i>

335
00:41:40,874 --> 00:41:43,335
<i>Jeśli orangutany mają przetrwać,</i>

336
00:41:43,418 --> 00:41:46,505
<i>muszą poznać każdy zakątek lasu.</i>

337
00:41:49,424 --> 00:41:53,679
<i>Naukowcy nazwali tę parę Ellie i Eden.</i>

338
00:41:56,390 --> 00:41:58,016
<i>Ellie ma 18 lat,</i>

339
00:41:59,977 --> 00:42:02,813
<i>a Eden, jej pierwsze dziecko – trzy.</i>

340
00:42:07,651 --> 00:42:11,446
<i>W tej chwili</i>
<i>Eden potrzebuje małej zachęty.</i>

341
00:42:20,872 --> 00:42:22,416
<i>Jak inne orangutany,</i>

342
00:42:22,874 --> 00:42:25,627
<i>Ellie ma w głowie mapę swojego otoczenia.</i>

343
00:42:26,628 --> 00:42:29,881
<i>Znajdują się na niej</i>
<i>wszystkie owocujące drzewa.</i>

344
00:42:35,012 --> 00:42:37,806
<i>Eden też będzie potrzebował tej wiedzy,</i>

345
00:42:37,889 --> 00:42:41,643
<i>ale na razie</i>
<i>musi bacznie obserwować matkę.</i>

346
00:42:43,020 --> 00:42:47,733
<i>Dowie się, co jest jadalne</i>
<i>i w jaki sposób to jeść.</i>

347
00:42:58,702 --> 00:43:02,080
<i>Każdego dnia Eden uczy się czegoś nowego.</i>

348
00:43:06,168 --> 00:43:11,173
<i>Mrówki są ważną częścią diety orangutanów.</i>
<i>Istnieje specjalny sposób ich zbierania.</i>

349
00:43:15,844 --> 00:43:19,514
<i>Najłatwiej łapie się</i>
<i>owady zaplątane w futro.</i>

350
00:43:23,935 --> 00:43:28,398
<i>Mały Eden cały swój czas poświęca</i>
<i>na obserwację i naukę.</i>

351
00:43:35,072 --> 00:43:38,784
<i>Jego kuzyn, Louis,</i>
<i>ma już więcej doświadczenia.</i>

352
00:43:40,035 --> 00:43:41,578
<i>Jest o cztery lata starszy</i>

353
00:43:42,079 --> 00:43:44,581
<i>i z łatwością przeskakuje</i>
<i>między gałęziami.</i>

354
00:43:55,258 --> 00:43:57,928
<i>Długo nad tym pracował.</i>

355
00:43:58,845 --> 00:44:02,516
<i>Widać, że lubi się popisywać</i>
<i>swoimi umiejętnościami.</i>

356
00:44:13,360 --> 00:44:18,782
<i>Wspinaczka na wysokie drzewa</i>
<i>to dopiero pierwszy poziom wtajemniczenia.</i>

357
00:44:19,449 --> 00:44:22,202
<i>Louis musi się nauczyć</i>
<i>jeszcze innych rzeczy.</i>

358
00:44:24,913 --> 00:44:26,081
<i>Wielu innych.</i>

359
00:44:29,459 --> 00:44:32,379
<i>Jego matka, Lisa,</i>
<i>znalazła przegniły pień drzewa,</i>

360
00:44:32,963 --> 00:44:34,673
<i>a w nim – masę mrówek.</i>

361
00:44:35,882 --> 00:44:40,095
<i>Pożywianie się nimi</i>
<i>wymaga specjalnych umiejętności.</i>

362
00:44:41,555 --> 00:44:45,016
<i>Lisa wydobywa mrówki,</i>
<i>odłamując kawałki pnia.</i>

363
00:44:50,897 --> 00:44:54,109
<i>Louis jest już za stary na to,</i>
<i>by tylko ją obserwować.</i>

364
00:44:56,820 --> 00:44:57,988
<i>Musi ją naśladować.</i>

365
00:45:16,047 --> 00:45:17,132
<i>Nieźle mu idzie.</i>

366
00:45:21,928 --> 00:45:27,017
<i>Minie jednak jeszcze sporo czasu, nim</i>
<i>siedmiolatek osiągnie mistrzowski poziom.</i>

367
00:45:33,148 --> 00:45:35,150
<i>Wiele jeszcze przed nim.</i>

368
00:45:39,696 --> 00:45:44,117
<i>Pluto już dawno ukończył swoją edukację.</i>

369
00:45:46,161 --> 00:45:48,872
<i>Ważący niemal sto kilogramów</i>
<i>trzydziestolatek</i>

370
00:45:49,206 --> 00:45:51,166
<i>jest królem tej dżungli.</i>

371
00:45:54,085 --> 00:45:57,172
<i>Fałdy na jego policzkach</i>
<i>są symbolem władzy.</i>

372
00:45:58,089 --> 00:46:00,300
<i>Louis może kiedyś zająć jego miejsce.</i>

373
00:46:06,056 --> 00:46:09,017
<i>Pluto wciąż poszukuje jedzenia.</i>

374
00:46:10,769 --> 00:46:13,772
<i>Właśnie dojrzał coś obiecującego.</i>

375
00:46:16,817 --> 00:46:19,903
<i>Te osy kojarzą mu się tylko z jednym.</i>

376
00:46:21,696 --> 00:46:22,948
<i>Pyszną przekąską.</i>

377
00:46:28,453 --> 00:46:33,166
<i>Aby je zdobyć, nie przebiera w środkach.</i>

378
00:46:39,297 --> 00:46:43,343
<i>Jego gęste futro chroni go</i>
<i>przed większością rozwścieczonych os,</i>

379
00:46:43,844 --> 00:46:46,805
<i>jednak kilka użądleń</i>
<i>to niewielka cena za przysmak.</i>

380
00:46:52,644 --> 00:46:54,437
<i>Louis woli patrzeć z daleka.</i>

381
00:46:58,024 --> 00:47:00,652
<i>Jest za mały i nie dość włochaty</i>

382
00:47:00,819 --> 00:47:02,863
<i>na potyczkę z osami.</i>

383
00:47:10,370 --> 00:47:15,166
<i>A oto sztuczka, której opanowanie</i>
<i>może zająć orangutanowi pół życia.</i>

384
00:47:22,507 --> 00:47:27,137
<i>Matka Louisa, Lisa,</i>
<i>nauczyła się robić narzędzia z patyków,</i>

385
00:47:27,512 --> 00:47:29,431
<i>którymi wydłubuje owady.</i>

386
00:47:31,641 --> 00:47:33,184
<i>Tutejsze orangutany</i>

387
00:47:33,351 --> 00:47:36,771
<i>jako jedyne na świecie</i>
<i>odkryły tę technikę.</i>

388
00:47:40,400 --> 00:47:42,402
<i>Louis także musi się jej nauczyć,</i>

389
00:47:42,527 --> 00:47:46,156
<i>ale pewnie opanuje ją nie wcześniej,</i>
<i>niż za osiem lat.</i>

390
00:47:49,409 --> 00:47:52,329
<i>Długi czas nauki sprawił, że orangutany</i>

391
00:47:52,412 --> 00:47:56,249
<i>stały się wyjątkowo bezradne</i>
<i>w obliczu zmian zachodzących w lesie.</i>

392
00:48:01,463 --> 00:48:06,384
<i>Szacuje się, że co tydzień</i>
<i>w wyniku ludzkiej działalności</i>

393
00:48:06,843 --> 00:48:08,511
<i>tracimy sto orangutanów.</i>

394
00:48:17,771 --> 00:48:23,401
<i>Louis i Eden mogą być przedstawicielami</i>
<i>ostatniego pokolenia dzikich orangutanów.</i>

395
00:48:28,573 --> 00:48:33,787
<i>Gdy Pluto był w ich wieku,</i>
<i>dżungla sięgała aż po horyzont.</i>

396
00:48:39,668 --> 00:48:41,127
<i>Te czasy minęły.</i>

397
00:48:44,381 --> 00:48:46,299
<i>W ciągu ostatnich czterech dekad</i>

398
00:48:46,716 --> 00:48:50,679
<i>dziewicza nizinna dżungla,</i>
<i>od której zależy przetrwanie orangutanów</i>

399
00:48:51,262 --> 00:48:55,517
<i>skurczyła się o oszałamiające 75%.</i>

400
00:48:58,770 --> 00:49:02,232
<i>Na całym świecie tracimy lasy tropikalne</i>

401
00:49:02,482 --> 00:49:07,153
<i>w tempie niemal</i>
<i>15 milionów hektarów rocznie.</i>

402
00:49:08,405 --> 00:49:12,617
<i>Wraz z nimi tracimy skarbiec</i>
<i>różnorodnej dzikiej natury.</i>

403
00:49:15,578 --> 00:49:21,960
<i>Dżungle magazynują więcej dwutlenku węgla</i>
<i>niż jakiekolwiek inne lądowe środowisko.</i>

404
00:49:23,211 --> 00:49:24,963
<i>Ochładzają naszą planetę,</i>

405
00:49:25,880 --> 00:49:27,841
<i>dostarczają pożywienia i leków.</i>

406
00:49:29,676 --> 00:49:32,095
<i>Tracąc je, bardzo ryzykujemy.</i>

407
00:49:44,024 --> 00:49:46,234
<i>Na stronie ourplanet.com</i>