1
00:00:06,966 --> 00:00:11,137
NETFLIX — ORYGINALNY SERIAL DOKUMENTALNY

2
00:00:20,688 --> 00:00:22,815
<i>Zaledwie 50 lat temu</i>

3
00:00:23,483 --> 00:00:26,319
<i>wyruszyliśmy wreszcie na Księżyc.</i>

4
00:00:40,374 --> 00:00:42,210
<i>Po raz pierwszy</i>

5
00:00:42,960 --> 00:00:45,880
<i>mogliśmy podziwiać z dala własną planetę.</i>

6
00:00:53,429 --> 00:00:58,726
<i>Od tamtego dnia ludzka populacja ponad</i>
<i>dwukrotnie zwiększyła swoją liczebność.</i>

7
00:01:04,232 --> 00:01:08,694
<i>Serial ten przedstawia</i>
<i>ocalałe cuda natury,</i>

8
00:01:09,612 --> 00:01:12,406
<i>odkrywając to, co musimy chronić,</i>

9
00:01:12,698 --> 00:01:16,828
<i>aby zapewnić przetrwanie</i>
<i>ludzkości i przyrodzie.</i>

10
00:01:59,036 --> 00:02:00,413
<i>Słodka woda.</i>

11
00:02:01,789 --> 00:02:06,002
<i>Wszystkie zwierzęta i rośliny</i>
<i>zamieszkujące lądy</i>

12
00:02:06,544 --> 00:02:08,004
<i>potrzebują jej, by żyć.</i>

13
00:02:09,797 --> 00:02:13,801
<i>Jednak tylko jedna setna słodkiej wody</i>
<i>znajduje się w naszym zasięgu.</i>

14
00:02:16,470 --> 00:02:23,352
SŁODKA WODA

15
00:02:33,237 --> 00:02:35,573
<i>Pustynia środkowej Australii.</i>

16
00:02:38,409 --> 00:02:42,205
<i>To jedno z najgorętszych</i>
<i>i najsuchszych miejsc na Ziemi.</i>

17
00:02:45,917 --> 00:02:49,587
<i>Praktycznie nic</i>
<i>nie jest w stanie tu przeżyć.</i>

18
00:02:52,506 --> 00:02:57,553
<i>Jednak raz na dziesięć lat</i>
<i>ta olbrzymia pustynia ulega przemianie.</i>

19
00:03:00,973 --> 00:03:04,977
<i>Zjawisko to ma swoje źródła</i>
<i>2000 kilometrów na północ stąd,</i>

20
00:03:05,228 --> 00:03:07,813
<i>gdzie rozpoczyna się reakcja łańcuchowa.</i>

21
00:03:15,071 --> 00:03:19,533
<i>Każdego roku tworzą się tutaj</i>
<i>wielkie monsunowe chmury,</i>

22
00:03:20,117 --> 00:03:21,619
<i>pełne wilgoci.</i>

23
00:03:35,258 --> 00:03:39,428
<i>W końcu rozpoczyna się ulewa,</i>
<i>a wraz z nią – wyjątkowy proces.</i>

24
00:03:52,441 --> 00:03:55,569
<i>Wysuszone od lat koryta rzeczne</i>
<i>wypełniają się wodą.</i>

25
00:04:02,034 --> 00:04:05,830
<i>Potoki łączą się w drodze w głąb lądu,</i>

26
00:04:05,997 --> 00:04:08,332
<i>na najniżej położony obszar kontynentu.</i>

27
00:04:10,751 --> 00:04:15,798
<i>Woda zalewa pustynię,</i>
<i>tworząc największe jezioro Australii,</i>

28
00:04:16,007 --> 00:04:18,259
<i>Kati Thanda, jezioro Eyre.</i>

29
00:04:25,016 --> 00:04:31,105
<i>Niezliczone ryby płyną szerokimi rzekami</i>
<i>prosto do powiększającego się jeziora.</i>

30
00:04:37,445 --> 00:04:42,575
<i>Pelikany z australijskiego wybrzeża</i>
<i>pokonują setki kilometrów, by tu dotrzeć.</i>

31
00:04:46,120 --> 00:04:50,750
<i>Wiele z nich zobaczy powstanie jeziora</i>
<i>zaledwie raz w całym swoim życiu.</i>

32
00:04:51,625 --> 00:04:54,128
<i>Nie wiadomo, skąd ptaki wiedzą,</i>

33
00:04:54,211 --> 00:04:57,882
<i>że jezioro powstało</i>
<i>i jak do niego dotrzeć.</i>

34
00:05:07,558 --> 00:05:13,272
<i>W nowym jeziorze jest tyle pożywienia,</i>
<i>że ptaki zaczynają się rozmnażać.</i>

35
00:05:24,367 --> 00:05:26,077
<i>Mają jednak mało czasu.</i>

36
00:05:29,455 --> 00:05:30,790
<i>Pelikany jedzą...</i>

37
00:05:32,249 --> 00:05:33,167
<i>i jedzą...</i>

38
00:05:35,211 --> 00:05:36,045
<i>i jedzą.</i>

39
00:05:38,756 --> 00:05:40,591
<i>Pisklęta muszą szybko rosnąć.</i>

40
00:05:40,674 --> 00:05:44,220
<i>Nabierają sił, by odlecieć stąd</i>
<i>już za kilka tygodni.</i>

41
00:05:48,641 --> 00:05:50,267
<i>Czas ucieka.</i>

42
00:05:50,351 --> 00:05:52,978
<i>Rodzice nie zdołają nakarmić potomstwa,</i>

43
00:05:53,062 --> 00:05:54,605
<i>gdy woda zniknie.</i>

44
00:06:00,736 --> 00:06:04,281
<i>Młode pelikany wyruszają</i>
<i>w swoją pierwszą daleką podróż.</i>

45
00:06:07,535 --> 00:06:10,913
<i>Czeka je wymagająca droga na wybrzeże.</i>

46
00:06:11,288 --> 00:06:14,125
<i>Pokonają co najmniej 500 kilometrów.</i>

47
00:06:17,711 --> 00:06:19,588
<i>Jezioro niedługo wyschnie,</i>

48
00:06:20,047 --> 00:06:23,968
<i>a woda może nie powrócić tu</i>
<i>przez kolejną dekadę.</i>

49
00:06:29,181 --> 00:06:34,520
<i>Ta gwałtowna przemiana krajobrazu</i>
<i>jest wyjątkiem na skalę światową.</i>

50
00:06:38,691 --> 00:06:41,944
<i>Jednak na całej planecie</i>
<i>dostępność słodkiej wody</i>

51
00:06:42,111 --> 00:06:46,157
<i>staje się coraz bardziej</i>
<i>nieprzewidywalna i niepewna.</i>

52
00:06:59,712 --> 00:07:04,133
<i>Duża część słodkiej wody naszej planety</i>
<i>jest dobrze ukryta.</i>

53
00:07:07,011 --> 00:07:11,891
<i>Niemal dwie trzecie jej zasobów</i>
<i>to lód na biegunach.</i>

54
00:07:13,976 --> 00:07:17,396
<i>Pokrywa ma grubość kilku kilometrów.</i>

55
00:07:17,480 --> 00:07:21,358
<i>Możliwe, że leży tu od milionów lat.</i>

56
00:07:34,413 --> 00:07:36,665
<i>Każdego lata część lodu topnieje,</i>

57
00:07:36,749 --> 00:07:39,960
<i>żłobiąc ścieżki do wnętrza lodowców.</i>

58
00:07:45,466 --> 00:07:48,511
<i>Powstałe wielkie jaskinie</i>
<i>są spektakularnie piękne,</i>

59
00:07:48,802 --> 00:07:53,891
<i>ale i niebezpieczne.</i>
<i>Lodowce trwają w ciągłym ruchu.</i>

60
00:08:15,287 --> 00:08:17,289
<i>Nawet z dala od biegunów</i>

61
00:08:17,373 --> 00:08:20,501
<i>spora część słodkich wód lądowych</i>
<i>zamarza każdej zimy.</i>

62
00:08:22,878 --> 00:08:28,092
<i>Gdy nadchodzi wiosna,</i>
<i>ogromne śnieżne zapasy topnieją.</i>

63
00:08:28,175 --> 00:08:30,261
<i>Rozpoczyna się wielka podróż.</i>

64
00:08:36,809 --> 00:08:40,813
<i>Lodowata woda</i>
<i>spływająca stromymi zboczami gór</i>

65
00:08:40,896 --> 00:08:43,274
<i>zbiera życiodajny składnik.</i>

66
00:08:46,402 --> 00:08:47,236
<i>Tlen.</i>

67
00:08:54,118 --> 00:08:57,246
Rzeki w Andach, w Ameryce Południowej,

68
00:08:57,830 --> 00:09:02,293
<i>zapewniają przetrwanie tym,</i>
<i>którym niestraszne silne prądy.</i>

69
00:09:03,586 --> 00:09:05,379
<i>Na przykład zbrojówkom.</i>

70
00:09:17,016 --> 00:09:20,561
<i>Choć chłodne rzeki dopływowe</i>
<i>są bogate w tlen,</i>

71
00:09:20,644 --> 00:09:23,063
<i>trudno znaleźć w nich składniki odżywcze.</i>

72
00:09:24,565 --> 00:09:27,109
<i>Zbrojówki znajdują skromny pokarm</i>

73
00:09:27,359 --> 00:09:29,236
<i>pod powierzchnią wody.</i>

74
00:09:43,208 --> 00:09:46,795
<i>Widelnice i larwy jętek mają skrzela,</i>

75
00:09:46,879 --> 00:09:49,590
<i>którymi pobierają z wody tlen.</i>

76
00:09:53,052 --> 00:09:56,930
<i>Ich spłaszczone ciała</i>
<i>opierają się nieubłaganym prądom.</i>

77
00:10:01,226 --> 00:10:02,436
<i>Larwy meszek.</i>

78
00:10:02,603 --> 00:10:04,563
<i>To jedno z ulubionych dań kaczek.</i>

79
00:10:06,565 --> 00:10:08,067
<i>Ich narządy gębowe</i>

80
00:10:08,150 --> 00:10:11,695
<i>odfiltrowują przepływające</i>
<i>cząsteczki pokarmu.</i>

81
00:10:13,989 --> 00:10:16,992
<i>Larwy wczepiają się w kamienie haczykami,</i>

82
00:10:17,534 --> 00:10:20,037
<i>jednak czasem prąd okazuje się zbyt silny.</i>

83
00:10:26,251 --> 00:10:31,131
<i>Na szczęście larwy posiadają własną linę</i>
<i>ratowniczą, po której wracają na miejsce.</i>

84
00:10:46,772 --> 00:10:51,902
<i>Każdego roku bogate w tlen rzeki</i>
<i>przyjmują niezwykłych gości.</i>

85
00:10:54,738 --> 00:10:55,572
<i>Łososie.</i>

86
00:10:58,117 --> 00:11:01,620
<i>Większość życia spędzają w Pacyfiku.</i>

87
00:11:06,750 --> 00:11:11,505
<i>Teraz dorosłe ryby wracają</i>
<i>do znanych im rzek w Ameryce Północnej,</i>

88
00:11:11,797 --> 00:11:14,258
<i>by złożyć jajeczka.</i>

89
00:11:18,679 --> 00:11:22,891
<i>Łososie potrafią coś niezwykłego:</i>
<i>pokonują wodospady, wyskakując z wody.</i>

90
00:11:24,476 --> 00:11:29,481
<i>Jednak nawet one nie przeskoczą tam</i>
<i>zbudowanych przez człowieka.</i>

91
00:11:34,069 --> 00:11:39,283
<i>Liczba łososi pacyficznych</i>
<i>spadła do dziś o ponad 99 procent.</i>

92
00:11:39,783 --> 00:11:43,078
<i>Stwarza to problemy</i>
<i>dla wielu innych gatunków zwierząt.</i>

93
00:11:48,459 --> 00:11:52,045
<i>Niedźwiedzie brunatne</i>
<i>czekają na łososie przy wodospadach.</i>

94
00:11:59,428 --> 00:12:03,599
<i>Jeśli się nimi nie pożywią,</i>
<i>nie zgromadzą zapasów tłuszczu</i>

95
00:12:03,682 --> 00:12:07,311
<i>potrzebnych im do przetrwania</i>
<i>długiej zimowej hibernacji.</i>

96
00:12:13,776 --> 00:12:17,446
<i>Niedźwiedzie walczą zaciekle</i>
<i>o najlepsze miejsca połowu.</i>

97
00:12:55,108 --> 00:12:59,655
<i>Woda przepływająca przez twarde skały</i>
<i>nie zawiera wielu składników odżywczych,</i>

98
00:12:59,947 --> 00:13:02,282
<i>dlatego rośnie w niej niewiele roślin.</i>

99
00:13:04,117 --> 00:13:06,245
<i>Jednak tutaj, w Ameryce Południowej,</i>

100
00:13:06,328 --> 00:13:10,249
<i>rośliny z rodziny zasennikowatych</i>
<i>radzą sobie w trudnych warunkach.</i>

101
00:13:13,293 --> 00:13:15,045
<i>Przez kilka miesięcy w roku,</i>

102
00:13:15,254 --> 00:13:18,632
<i>gdy niski poziom wody</i>
<i>pozwala światłu dotrzeć do dna,</i>

103
00:13:18,924 --> 00:13:21,176
<i>rośliny zakwitają.</i>

104
00:13:27,432 --> 00:13:31,895
<i>Oto Caño Cristales,</i>
<i>tęczowa rzeka w Kolumbii.</i>

105
00:13:41,738 --> 00:13:45,534
<i>Czasem woda znika pod ziemią,</i>

106
00:13:45,826 --> 00:13:47,536
<i>gdzie nie dociera słońce.</i>

107
00:13:47,870 --> 00:13:50,664
<i>Nie przetrwają tam żadne rośliny.</i>

108
00:13:53,750 --> 00:13:58,589
<i>Trzydzieści procent słodkich wód planety</i>
<i>kryje się pod powierzchnią ziemi,</i>

109
00:13:59,047 --> 00:14:01,842
<i>w porowatych skałach</i>

110
00:14:02,009 --> 00:14:05,053
<i>lub w postaci podziemnych jezior i rzek.</i>

111
00:14:08,682 --> 00:14:10,726
<i>Delikatnie kwasowa woda deszczowa</i>

112
00:14:11,226 --> 00:14:14,855
<i>stopniowo rozpuszcza wapienie,</i>
<i>tworząc wielkie jaskinie.</i>

113
00:14:16,982 --> 00:14:22,696
<i>Labirynt kamiennych korytarzy i komnat</i>
<i>leży u podłoża niemal całej Florydy.</i>

114
00:14:24,364 --> 00:14:26,491
<i>To w większości jałowe przestrzenie.</i>

115
00:14:29,661 --> 00:14:33,373
<i>Jednak tam, gdzie woda wypływa</i>
<i>na powierzchnię, tętni życie.</i>

116
00:14:35,542 --> 00:14:37,252
<i>Nie brakuje tu ryb.</i>

117
00:14:44,176 --> 00:14:46,178
<i>A także i rybnych smakoszy:</i>

118
00:14:47,971 --> 00:14:48,805
<i>wydr.</i>

119
00:15:01,944 --> 00:15:05,530
<i>W całym stanie słodka woda</i>
<i>wypływa na powierzchnię</i>

120
00:15:05,614 --> 00:15:09,284
<i>z największego skupienia źródeł na Ziemi.</i>

121
00:15:27,594 --> 00:15:32,265
<i>Źródła wypełniają rzeki i zbiorniki wodne,</i>
<i>w których żyją najróżniejsze gatunki,</i>

122
00:15:32,349 --> 00:15:35,644
<i>w tym jeden typowy dla Florydy.</i>

123
00:15:37,521 --> 00:15:38,522
<i>Manaty.</i>

124
00:15:44,361 --> 00:15:46,613
<i>Wiele z nich spędza lato w morzu,</i>

125
00:15:47,280 --> 00:15:50,200
<i>by z nadejściem zimy</i>
<i>popłynąć w górę rzeki,</i>

126
00:15:50,492 --> 00:15:52,035
<i>gdzie jest nieco cieplej.</i>

127
00:16:00,711 --> 00:16:04,881
<i>Na miejscu żywią się</i>
<i>bujnie rosnącą słodkowodną roślinnością.</i>

128
00:16:09,845 --> 00:16:14,266
<i>Jednak ludzie eksploatują</i>
<i>i zanieczyszczają źródła</i>

129
00:16:14,349 --> 00:16:16,059
<i>do tego stopnia,</i>

130
00:16:16,685 --> 00:16:19,688
<i>że manaty tracą swoje zimowe schronienia.</i>

131
00:16:33,827 --> 00:16:37,873
<i>Stosunkowo płytkie rzeki</i>
<i>szybko się ogrzewają.</i>

132
00:16:38,123 --> 00:16:40,167
<i>Wiosną w całej Europie</i>

133
00:16:40,375 --> 00:16:44,379
<i>rosnące temperatury</i>
<i>nagle pobudzają naturę do życia.</i>

134
00:17:00,187 --> 00:17:05,150
<i>Na węgierskiej rzece Cisa</i>
<i>pojawiają się odródki długoogoniaste.</i>

135
00:17:11,698 --> 00:17:14,826
<i>Larwy jętek przez trzy lata żyły pod wodą.</i>

136
00:17:16,578 --> 00:17:18,872
<i>Teraz, w zaledwie trzy godziny,</i>

137
00:17:19,081 --> 00:17:24,586
<i>miliony dorosłych osobników wirują</i>
<i>we wspólnym tańcu godowym i umierają.</i>

138
00:17:41,061 --> 00:17:45,315
<i>To cudowne widowisko było niegdyś</i>
<i>powszechne w całej Europie Wschodniej.</i>

139
00:17:45,816 --> 00:17:49,027
<i>Dziś wiele rzek posiada</i>
<i>ustabilizowane brzegi.</i>

140
00:17:49,152 --> 00:17:50,654
<i>To i ich zanieczyszczenie</i>

141
00:17:50,904 --> 00:17:53,281
<i>doprowadziło do zniknięcia jętek.</i>

142
00:17:56,743 --> 00:18:00,956
<i>Jednak gdy rzeki są czyste,</i>
<i>życie szybko do nich powraca.</i>

143
00:18:23,353 --> 00:18:27,107
<i>Zimorodek jest jednym</i>
<i>z najwspanialszych nurków.</i>

144
00:18:57,053 --> 00:19:00,849
<i>Rybołów, jeden</i>
<i>z najzręczniejszych myśliwych.</i>

145
00:19:39,346 --> 00:19:43,934
<i>Iguazú na granicy Brazylii i Argentyny.</i>

146
00:19:46,478 --> 00:19:49,981
<i>To największe wodospady świata.</i>

147
00:19:51,691 --> 00:19:56,613
<i>Każdej sekundy przepływają przez nie</i>
<i>tysiące ton słodkiej wody.</i>

148
00:20:06,957 --> 00:20:11,253
<i>Duża część wód Iguazú</i>
<i>pochodzi z amazońskiego lasu deszczowego,</i>

149
00:20:11,544 --> 00:20:13,463
<i>leżącego tysiąc kilometrów stąd.</i>

150
00:20:22,681 --> 00:20:26,685
<i>Para unosi się nad dżunglą.</i>

151
00:20:28,520 --> 00:20:32,315
<i>Jedno drzewo może oddać</i>
<i>nawet tysiąc litrów wody dziennie.</i>

152
00:20:34,234 --> 00:20:39,739
<i>Para unosząca się w niebo</i>
<i>kondensuje się i formuje chmury.</i>

153
00:20:43,034 --> 00:20:46,663
<i>Każdego dnia dżunglę opuszcza</i>
<i>20 miliardów ton wody.</i>

154
00:20:47,038 --> 00:20:50,125
<i>To więcej, niż przepływa przez Amazonkę.</i>

155
00:20:53,378 --> 00:20:55,588
<i>Gdy las ulegnie zniszczeniu,</i>

156
00:20:55,755 --> 00:20:58,258
<i>życiodajny cykl zostanie przerwany.</i>

157
00:21:00,343 --> 00:21:04,139
<i>Chmury wędrujące nad kontynentem</i>
<i>uwalniają deszcz,</i>

158
00:21:04,431 --> 00:21:07,017
<i>nawadniając pola uprawne i lasy.</i>

159
00:21:08,351 --> 00:21:09,978
<i>Na równinach Brazylii</i>

160
00:21:10,228 --> 00:21:13,898
<i>tworzą największe</i>
<i>tropikalne mokradła na Ziemi...</i>

161
00:21:14,941 --> 00:21:16,067
<i>Pantanal.</i>

162
00:21:17,986 --> 00:21:22,115
<i>Każdego roku zmiany sezonowe</i>
<i>zmniejszają przepływ rzeki,</i>

163
00:21:22,490 --> 00:21:26,161
<i>a Pantanal kurczy się</i>
<i>do zaledwie kilku kanałów rzecznych.</i>

164
00:21:31,416 --> 00:21:34,294
<i>Korzysta na tym główny drapieżnik.</i>

165
00:21:38,256 --> 00:21:39,215
<i>Jaguar.</i>

166
00:21:41,968 --> 00:21:43,678
<i>Choć myśliwy świetnie pływa,</i>

167
00:21:43,762 --> 00:21:48,600
<i>w wodzie nie potrafi wykonać</i>
<i>swojego popisowego, śmiercionośnego skoku.</i>

168
00:21:53,897 --> 00:21:55,523
<i>Teraz, w porze suchej,</i>

169
00:21:57,442 --> 00:21:59,736
<i>brzegi bywają dość zatłoczone.</i>

170
00:22:04,741 --> 00:22:09,204
<i>Jaguar wypatrzył jednak swoją zdobycz.</i>

171
00:22:24,219 --> 00:22:25,053
<i>Kapibarę.</i>

172
00:22:28,556 --> 00:22:30,934
<i>By ją upolować, musi podejść bliżej.</i>

173
00:22:59,963 --> 00:23:04,175
<i>Dwie nieostrożne kapibary</i>
<i>stoją w płytkiej wodzie.</i>

174
00:23:15,854 --> 00:23:17,480
<i>Ofiary zauważyły myśliwego.</i>

175
00:23:22,777 --> 00:23:24,737
<i>Kto pierwszy zerwie się do biegu?</i>

176
00:23:47,218 --> 00:23:52,056
<i>W tym miejscu gęsta roślinność</i>
<i>zapewnia drapieżcy lepszą osłonę.</i>

177
00:23:54,184 --> 00:23:56,728
<i>Brzeg jest jednak dość wysoki.</i>

178
00:24:00,440 --> 00:24:02,901
<i>Kapibary mają wyostrzony słuch.</i>

179
00:24:05,862 --> 00:24:07,489
<i>Jeden głośniejszy krok...</i>

180
00:24:09,240 --> 00:24:10,492
<i>i szansa przepada.</i>

181
00:24:25,423 --> 00:24:26,633
<i>Kolejna klęska.</i>

182
00:25:10,677 --> 00:25:14,472
<i>Chyba pora zapolować na inną zdobycz.</i>

183
00:25:21,437 --> 00:25:23,940
<i>Walka z takim rywalem</i>
<i>będzie niebezpieczna,</i>

184
00:25:24,357 --> 00:25:26,943
<i>ale jaguar jest naprawdę głodny.</i>

185
00:25:36,869 --> 00:25:38,913
<i>Chcąc upolować kajmana,</i>

186
00:25:38,997 --> 00:25:43,543
<i>jaguar musi wgryźć się w jego szyję</i>
<i>i mocno trzymać, by uniknąć kontrataku.</i>

187
00:25:46,504 --> 00:25:50,216
<i>Musi obrać pozycję</i>
<i>bezpośrednio nad swoją ofiarą.</i>

188
00:25:56,848 --> 00:25:58,558
<i>To niebezpieczne.</i>

189
00:26:21,414 --> 00:26:24,626
<i>Kajman przewraca się na plecy,</i>
<i>próbując utopić jaguara.</i>

190
00:26:30,381 --> 00:26:32,634
<i>Myśliwy trafił na godnego przeciwnika.</i>

191
00:26:39,974 --> 00:26:41,934
<i>Jaguar mocno trzyma.</i>

192
00:27:01,162 --> 00:27:06,751
<i>Po 20 minutach bliski wyczerpania jaguar</i>
<i>odnosi zwycięstwo.</i>

193
00:27:17,136 --> 00:27:21,516
<i>Płynąca rzeka napotyka po drodze jeziora.</i>

194
00:27:22,850 --> 00:27:28,731
<i>Jeziora naszej planety mieszczą 40 razy</i>
<i>więcej wody niż wszystkie rzeki świata.</i>

195
00:27:31,984 --> 00:27:34,028
<i>Afrykańskie jezioro Tanganika</i>

196
00:27:34,320 --> 00:27:39,158
<i>mieści niemal jedną piątą wszystkich</i>
<i>dostępnych słodkich wód na Ziemi.</i>

197
00:27:44,288 --> 00:27:49,377
<i>Jak na tak wielkie jezioro,</i>
<i>w Tanganice żyje niewiele istot.</i>

198
00:27:55,550 --> 00:27:58,386
<i>Zbiornik ma niemal</i>
<i>półtora kilometra głębokości.</i>

199
00:27:59,178 --> 00:28:03,725
<i>Na dnie woda jest niemal nieruchoma.</i>
<i>Brakuje tu tlenu.</i>

200
00:28:06,227 --> 00:28:10,857
<i>Tylko bliżej powierzchni,</i>
<i>na głębokości do 150 metrów,</i>

201
00:28:11,149 --> 00:28:14,986
<i>tlenu jest na tyle dużo,</i>
<i>by mogło tu przetrwać życie.</i>

202
00:28:17,822 --> 00:28:20,992
<i>W wodzie roi się od żywych istot.</i>

203
00:28:24,078 --> 00:28:28,249
<i>Rozwinęło się tu 250 gatunków pielęgnic.</i>

204
00:28:28,332 --> 00:28:30,543
<i>Niektóre żyją tylko w tym jezierze.</i>

205
00:28:40,845 --> 00:28:44,599
<i>W zatłoczonych wodach</i>
<i>panuje zaciekła rywalizacja.</i>

206
00:28:47,852 --> 00:28:51,731
<i>Samiec pielęgnicy Lamprologus callipterus</i>
<i>zbiera muszle.</i>

207
00:28:54,192 --> 00:28:58,279
<i>Im więcej ich uzbiera,</i>
<i>tym więcej przyciągnie samic.</i>

208
00:29:02,950 --> 00:29:05,077
<i>Ten radzi sobie świetnie.</i>

209
00:29:34,690 --> 00:29:37,777
<i>Jego sąsiad zbudował</i>
<i>nieco mniejszy kopiec.</i>

210
00:29:43,783 --> 00:29:45,993
<i>Okazuje się złodziejem.</i>

211
00:29:52,124 --> 00:29:53,835
<i>Gdy tylko samiec się odwraca,</i>

212
00:29:57,088 --> 00:29:59,048
<i>złodziej nadpływa...</i>

213
00:30:01,843 --> 00:30:03,177
<i>i kradnie muszlę.</i>

214
00:30:14,188 --> 00:30:18,734
<i>Pracowity właściciel większego kopca</i>
<i>zdaje się niczego nie zauważać.</i>

215
00:30:21,404 --> 00:30:25,074
<i>Złodziej powtarza swoją zbrodnię</i>
<i>kolejny raz...</i>

216
00:30:26,993 --> 00:30:27,827
<i>i kolejny.</i>

217
00:30:32,206 --> 00:30:35,668
<i>W końcu to jego kopiec jest największy.</i>

218
00:30:40,214 --> 00:30:42,425
<i>Muszle nie służą tylko do ozdoby.</i>

219
00:30:42,842 --> 00:30:46,470
<i>Samice przerobią je na kołyski.</i>

220
00:30:50,558 --> 00:30:51,767
<i>Oto samica.</i>

221
00:30:52,435 --> 00:30:55,605
<i>Jest maleńka,</i>
<i>dziesięć razy mniejsza od samca.</i>

222
00:30:57,690 --> 00:31:01,277
<i>Jej rozmiary pozwalają jej</i>
<i>schować się we wnętrzu muszli.</i>

223
00:31:10,244 --> 00:31:15,333
<i>Samica składa jajeczka,</i>
<i>a jej partner szybko je zapładnia.</i>

224
00:31:18,127 --> 00:31:20,713
<i>Samica będzie chroniła swoją ikrę</i>

225
00:31:20,796 --> 00:31:23,424
<i>przez dwa tygodnie,</i>
<i>aż wykluje się potomstwo.</i>

226
00:31:29,347 --> 00:31:33,059
<i>Oto największy przedstawiciel</i>
<i>pielęgnicowatych w jeziorze.</i>

227
00:31:36,062 --> 00:31:40,399
<i>Niemal metrowa samica</i>
<i>wychowuje swoje młode bez żadnej osłony.</i>

228
00:31:46,322 --> 00:31:50,743
<i>Ochrona młodych w pełni angażuje</i>
<i>oboje rodziców.</i>

229
00:32:00,127 --> 00:32:03,631
<i>Przyszłość wszystkich tych ryb</i>
<i>jest jednak niepewna.</i>

230
00:32:07,134 --> 00:32:11,389
<i>Planeta się ociepla,</i>
<i>a wraz z nią – jezioro Tanganika.</i>

231
00:32:13,432 --> 00:32:16,894
<i>Wody zbiornika nie mieszają się już</i>
<i>tak dobrze, jak kiedyś,</i>

232
00:32:17,186 --> 00:32:20,731
<i>co powoduje zmniejszanie się</i>
<i>wierzchniej, utlenionej warstwy.</i>

233
00:32:31,075 --> 00:32:33,494
<i>Rzeka Mekong</i>
<i>w południowo-wschodniej Azji.</i>

234
00:32:34,370 --> 00:32:39,208
<i>Ma 4000 kilometrów długości</i>
<i>i najdziksze wodospady na Ziemi.</i>

235
00:32:43,170 --> 00:32:47,883
<i>Rzeka zapewnia dziś utrzymanie</i>
<i>ponad 60 milionom ludzi.</i>

236
00:33:11,157 --> 00:33:14,952
<i>Deszcze monsunowe powodują</i>
<i>tak ogromny napływ wody,</i>

237
00:33:15,202 --> 00:33:17,788
<i>że wodospady niemal znikają.</i>

238
00:33:20,833 --> 00:33:23,085
<i>Woda jest pełna osadu</i>

239
00:33:23,210 --> 00:33:27,173
<i>zebranego przez rzekę podczas</i>
<i>jej podróży z Wyżyny Tybetańskiej.</i>

240
00:33:30,801 --> 00:33:35,222
<i>Nawet przed wylewem rzeki</i>
<i>woda zakrywa wielką część lądu.</i>

241
00:33:41,395 --> 00:33:43,314
<i>Odsłonięte korzenie drzew</i>

242
00:33:43,397 --> 00:33:47,276
<i>zapowiadają nadchodzący</i>
<i>wzrost poziomu wody.</i>

243
00:33:52,782 --> 00:33:54,575
<i>Gdy rzeka wylewa,</i>

244
00:33:54,658 --> 00:33:57,661
<i>woda sięga konarów drzew.</i>

245
00:34:02,500 --> 00:34:07,296
<i>Rozlewisko na kilka miesięcy staje się</i>
<i>największym tarliskiem słodkowodnych ryb</i>

246
00:34:07,379 --> 00:34:08,714
<i>na całej planecie.</i>

247
00:34:12,802 --> 00:34:16,722
<i>Pewien gatunek znalazł niezwykły sposób</i>

248
00:34:16,806 --> 00:34:20,643
<i>na przetrwanie w płytkich,</i>
<i>ubogich w tlen wodach.</i>

249
00:34:23,938 --> 00:34:26,148
<i>Bojownik wspaniały.</i>

250
00:34:31,779 --> 00:34:34,990
<i>Samiec wdycha powietrze</i>
<i>z powierzchni wody,</i>

251
00:34:35,199 --> 00:34:37,952
<i>a podczas tarła</i>
<i>wykorzystuje tę umiejętność</i>

252
00:34:38,410 --> 00:34:40,579
<i>do stworzenia tratwy z pęcherzyków.</i>

253
00:34:42,832 --> 00:34:45,042
<i>Praca trwa wiele dni.</i>

254
00:34:52,258 --> 00:34:56,887
<i>Czekająca nieopodal samica</i>
<i>przypływa na inspekcję.</i>

255
00:35:11,861 --> 00:35:16,907
<i>Ryby łączą się w czułym uścisku.</i>

256
00:35:26,917 --> 00:35:30,629
<i>Zachęcona pieszczotą samica uwalnia ikrę.</i>

257
00:35:33,632 --> 00:35:37,094
<i>Samiec zapładnia tonące jajeczka.</i>

258
00:35:42,933 --> 00:35:44,935
<i>Para ostrożnie je zbiera...</i>

259
00:35:49,732 --> 00:35:54,904
<i>i wdmuchuje je pojedynczo</i>
<i>do gniazda z bąbelków.</i>

260
00:35:58,866 --> 00:36:01,785
<i>Choć w zastałej wodzie brakuje tlenu,</i>

261
00:36:01,994 --> 00:36:04,330
<i>pęcherzyki pozwolą jajeczkom</i>

262
00:36:04,413 --> 00:36:05,831
<i>prawidłowo się rozwijać.</i>

263
00:36:08,459 --> 00:36:11,420
<i>Wylew rzeki nie osiągnął jeszcze</i>
<i>swojej kulminacji.</i>

264
00:36:14,006 --> 00:36:17,551
<i>Łącznie przez Mekong przepłynie tyle wody,</i>

265
00:36:17,885 --> 00:36:23,390
<i>że jezioro Tonle Sap</i>
<i>pięciokrotnie zwiększy swoją powierzchnię.</i>

266
00:36:25,851 --> 00:36:30,439
<i>Na nowe żerowisko</i>
<i>przypływają ogromne liczby ryb.</i>

267
00:36:32,441 --> 00:36:36,278
<i>Ludzie od tysiącleci</i>
<i>korzystają z tego sezonowego wydarzenia.</i>

268
00:36:37,863 --> 00:36:40,532
<i>Rozciągają sieci w poprzek połowy rzeki,</i>

269
00:36:40,908 --> 00:36:45,454
<i>puszczając resztę ryb wolno,</i>
<i>by mogły płynąć dalej i się rozmnażać.</i>

270
00:36:49,541 --> 00:36:55,172
<i>W ten sposób rzeka Mekong stała się</i>
<i>największym śródlądowym łowiskiem świata.</i>

271
00:37:01,595 --> 00:37:06,141
<i>Aż jedna piąta wszystkich</i>
<i>poławianych na świecie słodkowodnych ryb</i>

272
00:37:06,600 --> 00:37:08,644
<i>pochodzi z tego systemu rzecznego.</i>
<i>Jednak przyszłość Mekongu,</i>

273
00:37:13,148 --> 00:37:15,651
<i>jak i wielu innych rzek na całym świecie,</i>

274
00:37:15,901 --> 00:37:17,695
<i>jest coraz bardziej zagrożona.</i>

275
00:37:21,115 --> 00:37:23,158
<i>Zmieniliśmy naturalny przepływ</i>

276
00:37:23,242 --> 00:37:26,787
<i>ponad dwóch trzecich</i>
<i>najdłuższych rzek świata,</i>

277
00:37:27,037 --> 00:37:31,000
<i>między innymi poprzez budowę tam.</i>

278
00:37:39,508 --> 00:37:44,138
<i>Wiele rzek na całym świecie</i>
<i>przestało płynąć.</i>

279
00:37:50,978 --> 00:37:54,898
<i>W Afryce Wschodniej,</i>
<i>w Parku Narodowym Ruaha w Tanzanii,</i>

280
00:37:55,858 --> 00:37:58,319
<i>słonie poszukują wody.</i>

281
00:38:01,822 --> 00:38:05,367
<i>Każdy z nich musi</i>
<i>wypić jej dziennie 200 litrów,</i>

282
00:38:05,784 --> 00:38:08,329
<i>a tutaj nie ma ani kropli.</i>

283
00:38:09,747 --> 00:38:14,668
<i>Słonie wiedzą jednak,</i>
<i>że drewno baobabu zawiera sporo wilgoci.</i>

284
00:38:17,212 --> 00:38:20,883
<i>Gdy zachodzi taka potrzeba,</i>
<i>zjadają je w wielkich ilościach.</i>

285
00:38:28,557 --> 00:38:31,101
<i>Lwy także potrzebują wody.</i>

286
00:38:35,773 --> 00:38:41,028
<i>Na szczęście dla nich, tam gdzie jest</i>
<i>woda, gromadzi się także ich zdobycz.</i>

287
00:38:44,948 --> 00:38:48,869
<i>Myśliwi i ich ofiary</i>
<i>zmierzają razem w kierunku rzek.</i>

288
00:38:54,833 --> 00:38:56,335
<i>Jeszcze 30 lat temu</i>

289
00:38:56,418 --> 00:38:59,338
<i>rzeki w tej części Afryki</i>
<i>nigdy nie wysychały.</i>

290
00:39:04,718 --> 00:39:08,347
<i>Obecnie rolnictwo zużywa</i>
<i>tak wielkie ilości wody,</i>

291
00:39:08,722 --> 00:39:13,352
<i>że w porze suchej z rzeki</i>
<i>pozostają jedynie sadzawki.</i>

292
00:39:30,494 --> 00:39:36,208
<i>Hipopotamy potrzebują płynącej wody,</i>
<i>by schładzać się w ciągu dnia.</i>

293
00:39:36,917 --> 00:39:40,212
<i>Teraz musi im wystarczyć błoto.</i>

294
00:39:44,466 --> 00:39:48,429
<i>Gdy poziom wody spada,</i>
<i>zwierzęta tłoczą się na małej przestrzeni.</i>

295
00:39:52,683 --> 00:39:54,476
<i>Hipopotamom puszczają nerwy.</i>

296
00:40:14,830 --> 00:40:20,711
<i>Każdego dnia błotne zbiorniki się kurczą,</i>
<i>a sytuacja zwierząt się pogarsza.</i>

297
00:40:33,849 --> 00:40:36,977
<i>Bawoły rozpaczliwie poszukują wody.</i>

298
00:40:49,072 --> 00:40:52,951
<i>Do wodopoju dotarły już lwy.</i>

299
00:41:01,877 --> 00:41:06,924
<i>Bawoły nie są jednak w stanie</i>
<i>przezwyciężyć przemożnego pragnienia.</i>

300
00:41:20,979 --> 00:41:23,398
<i>Zwierzęta muszą pić codziennie.</i>

301
00:41:38,789 --> 00:41:41,083
<i>Każdy łyk wody jest okupiony ryzykiem.</i>

302
00:41:42,834 --> 00:41:44,795
<i>Bawoły nie mają jednak wyboru.</i>

303
00:42:59,786 --> 00:43:03,749
<i>Susza trwa, a bawoły słabną.</i>

304
00:43:05,667 --> 00:43:08,587
<i>To daje przewagę lwom.</i>

305
00:43:24,478 --> 00:43:27,189
<i>Słonie dotarły do swojej rzeki.</i>

306
00:43:31,068 --> 00:43:35,113
<i>Nie napotykają innych zwierząt,</i>
<i>bo rzeka wyschła.</i>

307
00:43:47,250 --> 00:43:50,879
<i>Słonie potrafią jednak znaleźć wodę,</i>
<i>której inni nie wykryją.</i>

308
00:43:52,673 --> 00:43:57,052
<i>Kopią trąbami dołki</i>
<i>w piachu łożyska rzeki.</i>

309
00:44:06,561 --> 00:44:09,022
<i>Ich nadzwyczajny zmysł powonienia,</i>

310
00:44:09,356 --> 00:44:12,901
<i>pozwalający im wykryć wodę</i>
<i>oddaloną o wiele kilometrów,</i>
<i>pomaga im także znaleźć ją pod ziemią,</i>

311
00:44:17,531 --> 00:44:20,283
<i>w miejscach, gdzie występuje najpłycej.</i>

312
00:44:25,038 --> 00:44:29,292
<i>Podczas ciężkich susz wykopane</i>
<i>przez słonie studnie ratują im życie.</i>

313
00:44:38,677 --> 00:44:42,472
<i>Trudy pory suchej</i>
<i>zawsze były częścią życia </i>

314
00:44:42,556 --> 00:44:44,391
<i>na równinach Afryki Wschodniej.</i>

315
00:44:45,142 --> 00:44:46,893
<i>Jednak ocieplanie się planety</i>

316
00:44:46,977 --> 00:44:50,605
<i>i nadmierna eksploatacja</i>
<i>zasobów wodnych przez ludzi</i>

317
00:44:51,314 --> 00:44:54,693
<i>zwiększają częstotliwość i natężenie susz.</i>

318
00:45:09,082 --> 00:45:12,878
<i>Rzeka Platte w Nebrasce,</i>
<i>w Ameryce Północnej.</i>

319
00:45:30,979 --> 00:45:33,982
<i>Co roku żurawie kanadyjskie</i>
<i>zatrzymują się tu</i>

320
00:45:34,065 --> 00:45:36,109
<i>podczas swej podróży na północ.</i>

321
00:45:36,485 --> 00:45:40,447
<i>To jedna z ostatnich</i>
<i>tak wielkich migracji zwierząt.</i>

322
00:45:42,824 --> 00:45:45,327
<i>To dla nich bardzo ważny przystanek.</i>

323
00:45:53,960 --> 00:45:58,590
<i>Rzeka zalewała niegdyś prerię na odległość</i>
<i>półtora kilometra w każdym kierunku.</i>

324
00:46:02,177 --> 00:46:06,681
<i>Ptaki mogły się tu pożywić i odpocząć.</i>

325
00:46:12,521 --> 00:46:14,397
<i>Gdy wybudowaliśmy tu tamy</i>

326
00:46:15,440 --> 00:46:18,485
<i>i zagarnęliśmy większość wody dla siebie,</i>

327
00:46:19,027 --> 00:46:22,405
<i>nie pozostawiliśmy</i>
<i>wiele miejsca dla żurawi.</i>

328
00:46:36,962 --> 00:46:41,591
<i>Na szczęście ekolodzy</i>
<i>kontrolują obecnie przepływ rzeki,</i>

329
00:46:42,092 --> 00:46:45,804
<i>dzięki czemu powstają mielizny</i>
<i>niezbędne żurawiom.</i>

330
00:46:57,983 --> 00:47:00,986
<i>Nie tylko my potrzebujemy wody.</i>

331
00:47:06,950 --> 00:47:12,831
<i>Możemy jednak zadbać o to,</i>
<i>by słodka woda nie przestała płynąć.</i>

332
00:47:14,833 --> 00:47:19,379
<i>To od nas zależy,</i>
<i>kto będzie miał do niej dostęp.</i>

333
00:47:29,931 --> 00:47:34,394
<i>Na stronie ourplanet.com dowiesz się,</i>
<i>co musimy zrobić,</i>