1
00:00:06,966 --> 00:00:11,137
NETFLIX — ORYGINALNY SERIAL DOKUMENTALNY

2
00:00:20,688 --> 00:00:22,857
<i>Zaledwie 50 lat temu</i>

3
00:00:23,483 --> 00:00:26,319
<i>wyruszyliśmy wreszcie na Księżyc.</i>

4
00:00:40,416 --> 00:00:45,838
<i>Po raz pierwszy mogliśmy</i>
<i>podziwiać z dala własną planetę.</i>

5
00:00:53,429 --> 00:00:58,726
<i>Od tamtego dnia ludzka populacja ponad</i>
<i>dwukrotnie zwiększyła swoją liczebność.</i>

6
00:01:04,232 --> 00:01:08,653
<i>Serial ten przedstawia</i>
<i>ocalałe cuda natury,</i>

7
00:01:09,612 --> 00:01:12,323
<i>odkrywając to, co musimy chronić,</i>

8
00:01:12,698 --> 00:01:16,953
<i>aby zapewnić przetrwanie</i>
<i>ludzkości i przyrodzie.</i>

9
00:01:34,720 --> 00:01:35,805
<i>Lasy.</i>

10
00:01:37,807 --> 00:01:42,603
<i>Ponad połowa wszystkich drzew na świecie,</i>
<i>iglastych i liściastych,</i>

11
00:01:42,854 --> 00:01:45,731
<i>rośnie w tych wielkich gromadach.</i>

12
00:01:54,991 --> 00:02:00,037
<i>Dla wielu z nas</i>
<i>to miejsca pełne tajemnic i mroku.</i>

13
00:02:09,172 --> 00:02:11,757
<i>Mają kluczowe znaczenie dla klimatu.</i>

14
00:02:12,216 --> 00:02:15,261
<i>Są domem niezliczonych,</i>
<i>wyjątkowych gatunków.</i>

15
00:02:19,849 --> 00:02:23,186
<i>W przeszłości niszczyliśmy je bez wahania.</i>

16
00:02:25,897 --> 00:02:30,359
<i>Lasy dysponują jednak zadziwiającymi</i>
<i>zdolnościami regeneracyjnymi.</i>

17
00:02:38,492 --> 00:02:43,831
LASY

18
00:02:52,965 --> 00:02:57,094
<i>Oto południowa granica tajgi.</i>

19
00:03:00,640 --> 00:03:03,559
<i>To las porastający daleką północ.</i>

20
00:03:07,521 --> 00:03:11,943
<i>Na wschodzie, w Rosji, rozciąga się</i>
<i>na długości tysięcy kilometrów.</i>

21
00:03:13,027 --> 00:03:16,739
<i>Teraz, w środku zimy, panuje w nim cisza.</i>

22
00:03:18,783 --> 00:03:21,911
<i>Wydaje się, że nie ma tu żadnych zwierząt.</i>

23
00:03:26,624 --> 00:03:32,004
<i>Mieszka tu jednak stworzenie tak rzadkie,</i>
<i>że niemal mityczne.</i>

24
00:03:56,404 --> 00:03:58,030
<i>Tygrys syberyjski.</i>

25
00:04:02,702 --> 00:04:04,996
<i>Pozostało ich mniej niż 600.</i>

26
00:04:22,847 --> 00:04:27,810
<i>Nikomu wcześniej nie udało się sfilmować</i>
<i>ich z tak bliska w naturalnym środowisku.</i>

27
00:04:40,031 --> 00:04:46,287
<i>Samiec tygrysa przemierza powierzchnię</i>
<i>niemal 2000 kilometrów kwadratowych.</i>

28
00:04:47,121 --> 00:04:51,000
<i>Nie ma wyboru,</i>
<i>jeśli chce znaleźć dość pożywienia,</i>

29
00:04:51,250 --> 00:04:55,004
<i>by przetrwać długą zimę.</i>

30
00:05:04,221 --> 00:05:09,560
<i>To ubogie tereny. Niewiele tu pokarmu.</i>

31
00:05:14,398 --> 00:05:15,691
<i>Szyszka sosnowa.</i>

32
00:05:18,444 --> 00:05:23,115
<i>Orzechy piniowe dostarczają zimą</i>
<i>niezbędnej energii.</i>

33
00:05:30,706 --> 00:05:33,584
<i>Zapewniają przetrwanie dzikom.</i>

34
00:05:37,171 --> 00:05:41,217
<i>Ucztowanie nie może jednak trwać długo.</i>

35
00:05:43,010 --> 00:05:46,639
<i>Dziki mogą stać się zdobyczą tygrysa.</i>

36
00:06:00,861 --> 00:06:05,449
<i>Ta zabawa w chowanego</i>
<i>rozgrywa się na wielkich połaciach lasu.</i>

37
00:06:05,991 --> 00:06:09,954
<i>Wszystkie zwierzęta szukają</i>
<i>kęp życiodajnych sosen.</i>

38
00:06:19,964 --> 00:06:24,135
<i>Kłusownictwo doprowadziło</i>
<i>tygrysa syberyjskiego na skraj wyginięcia,</i>

39
00:06:25,052 --> 00:06:29,723
<i>jednak od lat 80-tych</i>
<i>ich liczba powoli rośnie.</i>

40
00:06:40,901 --> 00:06:43,195
<i>Te rzadkie zdjęcia pokazują,</i>

41
00:06:43,487 --> 00:06:50,244
<i>że przyszłość tych zwierząt zależy od</i>
<i>istnienia lasów, w których mogą polować.</i>

42
00:07:00,254 --> 00:07:04,008
<i>Tajga rozciąga się od wschodniej Rosji,</i>

43
00:07:04,383 --> 00:07:06,594
<i>przez Europę, aż po Amerykę Północną.</i>

44
00:07:08,220 --> 00:07:12,475
<i>Na jej terenach rośnie</i>
<i>750 miliardów drzew,</i>

45
00:07:13,267 --> 00:07:16,562
<i>które magazynują</i>
<i>ponad 40% światowego dwutlentku węgla.</i>

46
00:07:17,396 --> 00:07:21,692
<i>Są niezwykle ważnym elementem</i>
<i>walki ze zmianami klimatu.</i>

47
00:07:27,156 --> 00:07:32,328
<i>Zimą dni są tak krótkie,</i>
<i>a temperatury tak niskie,</i>

48
00:07:33,037 --> 00:07:35,164
<i>że zamiera wszelki wzrost.</i>

49
00:07:42,421 --> 00:07:46,383
<i>Lasy dalekiej północy zapewniają byt</i>
<i>dużo mniejszej liczbie zwierząt</i>

50
00:07:46,467 --> 00:07:48,928
<i>niż tropikalny las deszczowy.</i>

51
00:07:52,806 --> 00:07:57,353
<i>Wiele zwierząt polega na pożywieniu</i>
<i>kryjącym się w leśnych rzekach.</i>

52
00:08:09,532 --> 00:08:14,495
<i>W zachodniej Alasce,</i>
<i>wiosną i, jak teraz, jesienią,</i>

53
00:08:14,828 --> 00:08:16,956
<i>łososie opuszczają ocean</i>

54
00:08:17,039 --> 00:08:20,668
<i>i płyną w górę rzek,</i>
<i>szukając swoich wieloletnich tarlisk.</i>

55
00:08:22,378 --> 00:08:24,630
<i>Ich podróż z morza do lasu</i>

56
00:08:24,713 --> 00:08:29,718
<i>to największe na planecie</i>
<i>przemieszczenie składników odżywczych</i>

57
00:08:30,135 --> 00:08:31,971
<i>z jednego środowiska do innego.</i>

58
00:08:38,936 --> 00:08:41,564
<i>Ryby są kluczowym sezonowym pożywieniem</i>

59
00:08:41,647 --> 00:08:44,191
<i>wszystkich drapieżników w tym lesie.</i>

60
00:08:48,070 --> 00:08:52,616
<i>Bielik amerykański żyje tu przez cały rok.</i>
<i>Gniazduje w pobliżu rzeki.</i>

61
00:09:12,928 --> 00:09:15,931
<i>Młode bieliki, jeszcze bez białego</i>
<i>opierzenia głowy,</i>

62
00:09:16,223 --> 00:09:19,643
<i>przez pierwsze lata życia</i>
<i>szukają pożywienia w lesie.</i>

63
00:09:21,395 --> 00:09:23,897
<i>Ta czteroletnia samica</i>

64
00:09:24,273 --> 00:09:27,443
<i>jest już dość duża,</i>
<i>by zawalczyć o pozycję nad rzeką.</i>

65
00:09:33,407 --> 00:09:37,911
<i>Początkowo może liczyć</i>
<i>tylko na resztki po innych ptakach.</i>

66
00:09:41,040 --> 00:09:44,710
<i>Jednak nawet tego nie zdobędzie bez walki.</i>

67
00:10:05,731 --> 00:10:07,441
<i>Musi szukać gdzie indziej.</i>

68
00:10:13,614 --> 00:10:15,699
<i>Choć tajga jest olbrzymia,</i>

69
00:10:16,075 --> 00:10:20,746
<i>wszystkie drapieżniki doskonale wiedzą,</i>
<i>gdzie znajdują się tarliska łososi.</i>

70
00:10:26,669 --> 00:10:31,590
<i>Gdy rzeki zaczynają zamarzać,</i>
<i>konkurencja się zaostrza.</i>

71
00:10:43,185 --> 00:10:47,231
<i>Młoda samica ma szczęście.</i>
<i>Ale nie zdoła ukryć tego przed innymi.</i>

72
00:11:22,224 --> 00:11:24,226
<i>Ma jednak pewną przewagę.</i>

73
00:11:27,104 --> 00:11:30,524
<i>Samice, nawet te młode,</i>
<i>są większe od samców.</i>

74
00:11:32,025 --> 00:11:33,777
<i>Tutaj rozmiar ma znaczenie.</i>

75
00:12:16,653 --> 00:12:18,280
<i>Postępująca zima</i>

76
00:12:18,739 --> 00:12:24,161
<i>zmusza młodsze i starsze zwierzęta</i>
<i>do walki ze straszliwym ziąbem.</i>

77
00:12:26,079 --> 00:12:29,500
<i>Jeśli samica bielika przetrwa,</i>
<i>wywalczy sobie pozycję</i>

78
00:12:29,792 --> 00:12:33,921
<i>w jednym z największych</i>
<i>i najsurowszych lasów świata.</i>

79
00:12:47,184 --> 00:12:52,564
<i>Nieco dalej na południe</i>
<i>rośnie ostatni wielki las sekwojowy.</i>

80
00:12:56,527 --> 00:13:01,782
<i>Jeszcze nie tak dawno takie lasy porastały</i>
<i>całe Wybrzeże Północno-Zachodnie.</i>

81
00:13:09,122 --> 00:13:12,626
<i>Ich powierzchnia zmniejszyła się o aż 95%.</i>

82
00:13:22,177 --> 00:13:24,680
<i>Panują tu nieco łagodniejsze warunki.</i>

83
00:13:25,430 --> 00:13:28,976
<i>Wiatry przywiewają</i>
<i>ciepłe i wilgotne powietrze znad Pacyfiku,</i>

84
00:13:29,351 --> 00:13:32,563
<i>więc drzewa mogą tu rosnąć przez cały rok.</i>

85
00:13:35,899 --> 00:13:39,236
<i>W roślinności wilgotnego leśnego poszycia</i>

86
00:13:39,319 --> 00:13:42,030
<i>kryje się tętniący życiem świat.</i>

87
00:13:48,495 --> 00:13:51,415
<i>Samiec pacyfotrytona szorstkiego.</i>

88
00:13:54,626 --> 00:13:58,213
<i>Każdej wiosny tajemniczy impuls</i>
<i>popycha go</i>

89
00:13:58,505 --> 00:14:02,050
<i>w stronę stawu,</i>
<i>w którym wykluł się jako kijanka.</i>

90
00:14:06,179 --> 00:14:08,140
<i>Musi tam dotrzeć jak najszybciej.</i>

91
00:14:12,352 --> 00:14:14,563
<i>Takich jak on jest wielu.</i>

92
00:14:19,568 --> 00:14:21,695
<i>Wszyscy chcą tego samego.</i>
<i>Poszukują samicy.</i>

93
00:14:47,304 --> 00:14:52,142
<i>Wędrówka przez setki metrów poszycia</i>
<i>sprawia jednak spore trudności.</i>

94
00:15:00,359 --> 00:15:02,110
<i>Panuje duża konkurencja.</i>

95
00:15:11,828 --> 00:15:15,457
<i>Samica nie może się już doczekać.</i>

96
00:15:21,254 --> 00:15:23,465
<i>Samiec kurczowo trzyma się partnerki.</i>

97
00:15:23,548 --> 00:15:27,761
<i>Złożenie wszystkich jaj</i>
<i>może potrwać nawet kilka godzin.</i>

98
00:15:34,643 --> 00:15:37,813
<i>Rywale wciąż próbują</i>
<i>zastąpić zwycięskiego samca.</i>

99
00:15:48,657 --> 00:15:50,701
<i>Walka jest tak zaciekła,</i>

100
00:15:50,784 --> 00:15:53,996
<i>że samice uwięzione</i>
<i>wśród wijących się konkurentów</i>

101
00:15:54,246 --> 00:15:56,915
<i>czasem toną z braku powietrza.</i>

102
00:16:08,552 --> 00:16:11,430
<i>Pierwszy partner trzyma się jednak mocno.</i>

103
00:16:13,724 --> 00:16:16,643
<i>Kijanki wyklują się za kilka tygodni.</i>

104
00:16:19,604 --> 00:16:24,526
<i>Pojawią się w samą porę.</i>
<i>Krótko potem las drastycznie się zmieni.</i>

105
00:16:30,115 --> 00:16:34,161
<i>Pod koniec lata spieczone słońcem lasy</i>

106
00:16:34,619 --> 00:16:37,039
<i>są wysuszone na wiór.</i>

107
00:17:01,021 --> 00:17:03,315
<i>Silne wiatry podsycają płomienie.</i>

108
00:17:04,900 --> 00:17:08,737
<i>Temperatury sięgają 700 stopni Celsjusza.</i>

109
00:18:05,460 --> 00:18:09,714
<i>Wygląda na to, że pożary</i>
<i>doszczętnie wszystko zniszczyły.</i>

110
00:18:23,603 --> 00:18:26,857
<i>Wiatr uderzający</i>
<i>w świeżo odsłonięte podłoże</i>

111
00:18:27,315 --> 00:18:29,401
<i>unosi chmury pyłu.</i>

112
00:18:43,373 --> 00:18:46,710
<i>Ziemia wydaje się być bez życia.</i>

113
00:19:03,518 --> 00:19:06,229
<i>Ale las wcale nie jest martwy.</i>

114
00:19:16,198 --> 00:19:18,116
<i>W zaledwie kilka miesięcy</i>

115
00:19:18,408 --> 00:19:22,329
<i>z gleby wyrastają kwiaty i sadzonki drzew.</i>

116
00:19:32,214 --> 00:19:37,844
<i>Wiele z nich w ogóle by nie zakiełkowało,</i>
<i>nie przeszedłszy tego chrztu ognia.</i>

117
00:19:55,612 --> 00:19:59,032
<i>Światło przenikające</i>
<i>przez świeży baldachim liści</i>

118
00:19:59,241 --> 00:20:02,953
<i>zapewnia energię potrzebną roślinom</i>
<i>do szybkiego wzrostu.</i>

119
00:20:16,007 --> 00:20:19,261
<i>Starsze, silniejsze sekwoje przetrwały,</i>

120
00:20:19,594 --> 00:20:22,681
<i>chronione przez swoją</i>
<i>grubą, ognioodporną korę.</i>

121
00:20:29,145 --> 00:20:34,818
<i>Ta naturalna odporność</i>
<i>zapewnia zdrowie tutejszym lasom.</i>

122
00:20:47,330 --> 00:20:51,084
<i>Jednak większość lasów</i>
<i>nie potrafi samodzielnie się zregenerować.</i>

123
00:20:54,504 --> 00:20:57,716
<i>Wiele z nich potrzebuje pomocy zwierząt.</i>

124
00:21:02,304 --> 00:21:05,807
<i>Drzewa i ich mieszkańcy</i>
<i>są od siebie współzależne.</i>

125
00:21:10,437 --> 00:21:13,648
<i>Owe zależności widać szczególnie</i>

126
00:21:13,732 --> 00:21:16,151
<i>w indyjskich Ghatach Zachodnich.</i>

127
00:21:17,569 --> 00:21:19,696
<i>To siedlisko o globalnym znaczeniu</i>

128
00:21:19,904 --> 00:21:23,742
<i>jest domem jednej trzeciej</i>
<i>występujących w Indiach zwierząt.</i>

129
00:21:35,462 --> 00:21:37,547
<i>Makaki lwie.</i>

130
00:21:43,345 --> 00:21:46,056
<i>Żywią się owocami wielu drzew,</i>

131
00:21:46,723 --> 00:21:49,726
<i>rozsiewając przy okazji nasiona roślin,</i>

132
00:21:49,809 --> 00:21:52,771
<i>przechodzące bez szwanku</i>
<i>przez ich układ pokarmowy.</i>

133
00:21:57,359 --> 00:22:00,028
<i>Małpy rzadko się jednak przemieszczają.</i>

134
00:22:01,821 --> 00:22:05,658
<i>Rośliny, których nasiona</i>
<i>muszą trafić w odleglejsze miejsca,</i>

135
00:22:06,409 --> 00:22:08,787
<i>potrzebują innego środka transportu.</i>

136
00:22:21,966 --> 00:22:22,884
<i>Skrzydeł.</i>

137
00:22:44,614 --> 00:22:48,827
<i>Skrzydła dzioborożców wielkich</i>
<i>mają niemal dwa metry rozpiętości.</i>

138
00:22:49,160 --> 00:22:53,832
<i>Pozwalają ptakom pokonywać wielkie</i>
<i>odległości w poszukiwaniu jedzenia.</i>

139
00:22:57,335 --> 00:23:01,798
<i>Dzioborożce</i> <i>żywią się owocami</i>
<i>około 40 gatunków drzew</i>

140
00:23:02,215 --> 00:23:05,218
<i>i roznoszą ich niestrawne nasiona</i>

141
00:23:05,677 --> 00:23:07,470
<i>po całych Ghatach Zachodnich.</i>

142
00:23:12,767 --> 00:23:17,439
<i>Przyciąganie uwagi tych ptaków</i>
<i>leży więc w interesie drzew.</i>

143
00:23:33,621 --> 00:23:36,332
<i>Figi, choć smakowite,</i>

144
00:23:36,541 --> 00:23:38,585
<i>nie są szczególnie pożywne.</i>

145
00:23:38,918 --> 00:23:41,838
<i>Dzioborożec musi zjeść ich wielką ilość.</i>

146
00:23:47,677 --> 00:23:49,053
<i>Bywa to męczące.</i>

147
00:23:52,348 --> 00:23:54,225
<i>Ale to nie jedyna trudność.</i>

148
00:23:59,564 --> 00:24:03,776
<i>Owocujący figowiec</i>
<i>przyciąga wiele dzioborożców.</i>

149
00:24:12,243 --> 00:24:14,829
<i>To oznacza zaciekłą walkę.</i>

150
00:24:32,514 --> 00:24:36,893
<i>Powietrzne potyczki samców</i>
<i>zostały sfilmowane po raz pierwszy.</i>

151
00:24:37,393 --> 00:24:40,188
<i>Nie wiadomo, co kryje się</i>
<i>za zachowaniem ptaków.</i>

152
00:24:42,232 --> 00:24:45,568
<i>Możliwe, że dzioborożce</i>
<i>walczą po prostu o pożywienie,</i>

153
00:24:46,486 --> 00:24:48,821
<i>choć wygląda to na coś więcej.</i>

154
00:25:22,272 --> 00:25:26,109
<i>Zwycięzca może zademonstrować</i>
<i>swoją siłę i umiejętności</i>

155
00:25:26,317 --> 00:25:27,902
<i>odwiedzającym go samicom.</i>

156
00:25:37,579 --> 00:25:41,499
<i>Widać, że samce lubią się przypochlebiać.</i>

157
00:25:51,217 --> 00:25:54,929
<i>Znalezienie jak najlepszej partnerki</i>
<i>jest dla nich bardzo ważne.</i>

158
00:25:55,221 --> 00:25:59,058
<i>Samce i samice łączące się w pary</i>

159
00:25:59,309 --> 00:26:01,352
<i>zostają razem do końca życia.</i>

160
00:26:09,068 --> 00:26:11,696
<i>Na utarczkach ptaków korzysta także las.</i>

161
00:26:12,280 --> 00:26:14,449
<i>Nawet pokonany dzioborożec</i>

162
00:26:14,532 --> 00:26:18,703
<i>roznosi nasiona na wielkie odległości,</i>
<i>poszukując kolejnego posiłku.</i>

163
00:26:25,209 --> 00:26:28,588
<i>Relacje pomiędzy drzewami</i>
<i>i leśnymi zwierzętami</i>

164
00:26:28,796 --> 00:26:30,923
<i>nie zawsze bywają tak harmonijne.</i>

165
00:26:33,843 --> 00:26:37,597
<i>Oto największy las Afryki, Miombo,</i>

166
00:26:38,014 --> 00:26:40,850
<i>którego nazwa pochodzi</i>
<i>od porastających go drzew.</i>

167
00:26:42,852 --> 00:26:45,563
<i>Rozciąga się na długości</i>
<i>ponad 1600 kilometrów,</i>

168
00:26:45,647 --> 00:26:49,025
<i>od Angoli na zachodzie,</i>
<i>po Mozambik na wschodzie.</i>

169
00:26:59,327 --> 00:27:01,037
<i>W środku pory suchej</i>

170
00:27:01,120 --> 00:27:05,041
<i>Miombo przyciąga zwierzęta</i>
<i>z całej południowej Afryki.</i>

171
00:27:17,762 --> 00:27:22,350
<i>Ulubionym pokarmem słoni</i>
<i>jest pożywna trawa.</i>

172
00:27:26,562 --> 00:27:27,730
<i>Gdy jej brakuje,</i>

173
00:27:27,897 --> 00:27:32,151
<i>zwierzęta karmią się</i>
<i>liśćmi i gałęziami Miombo.</i>

174
00:27:39,701 --> 00:27:42,537
<i>Nie są tu jednak jedynymi głodomorami.</i>

175
00:27:47,792 --> 00:27:49,460
<i>Robaki mopane,</i>

176
00:27:49,794 --> 00:27:52,338
<i>pomimo swej nazwy,</i>
<i>są w istocie gąsienicami.</i>

177
00:27:56,759 --> 00:27:59,971
<i>Wykluwają się równocześnie</i>
<i>w ogromnych liczbach.</i>

178
00:28:05,518 --> 00:28:09,856
<i>Gdy las pokrywa się świeżymi liśćmi,</i>
<i>gąsienice przypuszczają atak.</i>

179
00:28:24,537 --> 00:28:26,164
<i>Dzięki swej żarłoczności</i>

180
00:28:26,581 --> 00:28:31,419
<i>w zaledwie sześć tygodni gąsienice</i>
<i>40-krotnie zwiększają swoje rozmiary.</i>

181
00:28:36,549 --> 00:28:40,094
<i>Licząca milion osobników armia,</i>
<i>nim osiągnie dojrzałość,</i>

182
00:28:40,344 --> 00:28:43,639
<i>ogołoci z liści cały las.</i>

183
00:28:50,438 --> 00:28:52,774
<i>Miombo szybko jednak się regeneruje.</i>

184
00:28:55,067 --> 00:28:56,444
<i>Gdy znikają gąsienice,</i>

185
00:28:56,652 --> 00:28:59,989
<i>drzewa ponownie wypuszczają liście.</i>

186
00:29:06,496 --> 00:29:10,041
<i>Świeży pokarm przyciąga słonie.</i>

187
00:29:15,004 --> 00:29:17,423
<i>Ssaki nie są tak wybredne, jak gąsienice.</i>

188
00:29:19,217 --> 00:29:21,511
<i>Zjadają wszystkie części drzewa.</i>

189
00:29:23,554 --> 00:29:28,893
<i>Głodny słoń potrafi dziennie zjeść</i>
<i>200 kilogramów roślinnego pokarmu.</i>

190
00:29:36,651 --> 00:29:39,779
<i>Nawet taka destrukcja</i>
<i>przynosi pewne korzyści.</i>

191
00:29:41,447 --> 00:29:46,536
<i>Tworzy przyjazne środowisko dla jednego</i>
<i>z najbardziej zagrożonych gatunków Afryki.</i>

192
00:29:50,414 --> 00:29:51,624
<i>To likaony pstre.</i>

193
00:29:56,128 --> 00:30:00,174
<i>Najczęściej widuje się je</i>
<i>na obszarach trawiastych,</i>

194
00:30:00,800 --> 00:30:04,762
<i>jednak to otwarte lasy</i>
<i>są ich ulubionym środowiskiem.</i>

195
00:30:10,935 --> 00:30:13,312
<i>Pożywiające się słonie przerzedzają las,</i>

196
00:30:13,980 --> 00:30:17,149
<i>przyciągając zwierzęta,</i>
<i>na które polują likaony.</i>

197
00:30:59,108 --> 00:31:03,362
<i>Las Miombo to dla likaonów łowiecki raj...</i>

198
00:31:07,408 --> 00:31:11,621
<i>a także idealne miejsce</i>
<i>do wychowywania potomstwa.</i>

199
00:31:22,006 --> 00:31:26,344
<i>Szczenięta witają wracających z polowania</i>
<i>dorosłych z wielkim entuzjazmem.</i>

200
00:31:33,517 --> 00:31:34,352
<i>Jedzenie!</i>

201
00:31:45,112 --> 00:31:49,575
<i>Pierwsze trzy miesiące życia</i>
<i>szczenięta spędzają pod ziemią.</i>

202
00:31:55,081 --> 00:31:57,124
<i>Teraz są już na tyle pewne siebie,</i>

203
00:31:57,208 --> 00:32:00,044
<i>że przez większość czasu</i>
<i>przebywają poza schronieniem.</i>

204
00:32:01,921 --> 00:32:05,174
<i>Jak wszystkie szczeniaki, kochają psoty.</i>

205
00:32:21,899 --> 00:32:24,443
<i>Zabawa jest ważną</i>
<i>częścią rozwoju szczeniąt.</i>

206
00:32:24,777 --> 00:32:28,447
<i>Pomaga im budować więzi,</i>

207
00:32:28,531 --> 00:32:31,951
<i>których będą kiedyś potrzebowały</i>
<i>podczas wspólnych polowań.</i>

208
00:32:43,671 --> 00:32:46,966
<i>Miombo ma dla likaonów pstrych</i>
<i>ogromne znaczenie.</i>

209
00:32:47,383 --> 00:32:51,637
<i>To dla nich tereny łowne</i>
<i>i bezpieczne schronienie.</i>

210
00:32:56,600 --> 00:32:58,728
<i>Przyszłość tego zagrożonego gatunku</i>

211
00:32:58,811 --> 00:33:02,690
<i>jak nigdy wcześniej zależy</i>
<i>od przetrwania lasu.</i>

212
00:33:07,319 --> 00:33:10,740
<i>Likaony przeżyją, jeśli inne zwierzęta</i>

213
00:33:11,240 --> 00:33:13,784
<i>stworzą dla nich odpowiednie środowisko.</i>

214
00:33:22,043 --> 00:33:23,878
<i>Madagaskar porasta las</i>

215
00:33:24,086 --> 00:33:27,882
<i>zdominowany przez</i>
<i>jedne z najdziwniejszych drzew.</i>

216
00:33:29,759 --> 00:33:30,843
<i>Baobaby.</i>

217
00:33:36,682 --> 00:33:40,686
<i>Przez ponad 80 milionów lat</i>
<i>wyspa była odizolowana.</i>

218
00:33:41,979 --> 00:33:45,399
<i>Przez ten ogrom czasu rośliny i zwierzęta</i>

219
00:33:45,483 --> 00:33:49,695
<i>wyewoluowały tu</i>
<i>w niespotykany nigdzie indziej sposób.</i>

220
00:33:54,241 --> 00:33:58,204
<i>Oznacza to, że tutejsze lasy</i>
<i>są najcenniejszymi w skali światowej.</i>

221
00:34:09,048 --> 00:34:13,344
<i>To nie małpa, a jej daleki kuzyn, lemur.</i>

222
00:34:13,719 --> 00:34:16,931
<i>Istnieje co najmniej</i>
<i>40 gatunków tych ssaków.</i>

223
00:34:17,348 --> 00:34:21,060
<i>Wszystkie żyją na Madagaskarze</i>
<i>i są zagrożone.</i>

224
00:34:23,104 --> 00:34:25,439
<i>Lemury odgrywają w lasach ważną rolę.</i>

225
00:34:26,524 --> 00:34:30,277
<i>Bez nich nie przetrwałoby</i>
<i>wiele gatunków drzew.</i>

226
00:34:36,325 --> 00:34:40,329
<i>Las posiada nawet własnego</i>
<i>myśliwego polującego na lemury.</i>

227
00:34:50,297 --> 00:34:52,341
<i>To główny drapieżnik Madagaskaru.</i>

228
00:34:53,717 --> 00:34:56,470
<i>Jego obecność to powód do obaw.</i>

229
00:35:01,308 --> 00:35:04,019
<i>Ów ssak może mieć</i>
<i>nawet półtora metra długości.</i>

230
00:35:05,104 --> 00:35:07,606
<i>Bardzo rzadko widuje się go na wolności.</i>

231
00:35:09,817 --> 00:35:10,734
<i>To fossa.</i>

232
00:35:20,035 --> 00:35:22,413
<i>Przez większość roku</i>
<i>fossy polują samotnie,</i>

233
00:35:22,746 --> 00:35:27,168
<i>jednak w okresie godowym gromadzą się</i>
<i>w wyjątkowy dla siebie sposób.</i>

234
00:35:30,254 --> 00:35:35,259
<i>Każda z samic wspina się</i>
<i>na specjalne „drzewo godowe”.</i>

235
00:35:49,273 --> 00:35:53,485
<i>Pod drzewem czeka kilku samców.</i>

236
00:35:56,739 --> 00:35:58,824
<i>Dama jest jednak zajęta.</i>

237
00:36:02,077 --> 00:36:04,580
<i>Jeden z zalotników pozostawia swój zapach.</i>

238
00:36:07,249 --> 00:36:09,919
<i>Wizytówkę informującą samicę</i>
<i>o jego obecności.</i>

239
00:36:24,058 --> 00:36:28,312
<i>Kawaler musi czekać.</i>
<i>Może samica zwróci na niego uwagę?</i>

240
00:36:34,026 --> 00:36:37,279
<i>Jej aktualny wybranek</i>
<i>może zostać u niej przez całą noc.</i>

241
00:36:42,910 --> 00:36:46,872
<i>Gdy drapieżniki są skupione na sobie,</i>
<i>pozostali mieszkańcy lasu</i>

242
00:36:46,956 --> 00:36:50,834
<i>mogą w spokoju</i>
<i>zająć się własnymi nocnymi sprawami.</i>

243
00:36:54,088 --> 00:36:58,801
<i>Oto niedojrzałe liśćce, gatunek</i>
<i>występujący wyłącznie na Madagaskarze.</i>

244
00:37:01,720 --> 00:37:04,807
<i>Nie wiadomo,</i>
<i>skąd wziął się ich niezwykły kształt.</i>

245
00:37:09,228 --> 00:37:11,021
<i>Żywią się sokiem drzewnym,</i>

246
00:37:11,438 --> 00:37:15,234
<i>wchłaniając potrzebne składniki</i>
<i>i wydalając słodki płyn,</i>

247
00:37:15,484 --> 00:37:19,530
<i>czyli spadź, zwaną czasem rosą miodową.</i>

248
00:37:25,536 --> 00:37:31,750
<i>Spadź stanowi z kolei pokarm</i>
<i>pewnego gatunku niewielkiego lemura.</i>

249
00:37:43,846 --> 00:37:47,433
<i>Mikrusek myszaty</i>
<i>ma zaledwie 15 centymetrów długości.</i>

250
00:37:47,808 --> 00:37:50,519
<i>To jeden</i>
<i>z najmniejszych naczelnych na świecie.</i>

251
00:37:55,065 --> 00:37:59,153
<i>Jest bardzo aktywny, dlatego potrzebuje</i>
<i>wysokokalorycznego pożywienia.</i>

252
00:38:01,363 --> 00:38:03,782
<i>Choć słodkie kropelki są pyszne,</i>

253
00:38:04,241 --> 00:38:06,160
<i>nie należą do najpożywniejszych.</i>

254
00:38:10,372 --> 00:38:13,876
<i>Samica nie może zmarnować nawet kropli.</i>

255
00:38:38,817 --> 00:38:42,404
<i>Samce fossy wciąż czekają na swą kolej.</i>

256
00:38:45,282 --> 00:38:47,826
<i>Dlatego też najedzona samica</i>

257
00:38:48,118 --> 00:38:51,246
<i>wycofuje się</i>
<i>do swojej bezpiecznej dziupli,</i>

258
00:38:51,372 --> 00:38:53,791
<i>w której prześpi cały dzień.</i>

259
00:39:16,230 --> 00:39:19,400
<i>Samiec czekający pod godowym drzewem</i>

260
00:39:19,608 --> 00:39:21,568
<i>nie ma powodów do radości.</i>

261
00:39:26,698 --> 00:39:29,827
<i>Para wciąż wygląda na bardzo zajętą.</i>

262
00:39:33,747 --> 00:39:38,293
<i>Samiec musi znaleźć inne drzewo</i>
<i>lub uzbroić się w cierpliwość.</i>

263
00:39:46,301 --> 00:39:48,846
<i>Możliwe jednak, że ostatecznie zawiedzie.</i>

264
00:39:51,557 --> 00:39:56,478
<i>W ciągu ostatnich 20 lat liczebność jego</i>
<i>gatunku zmniejszyła się o jedną trzecią.</i>

265
00:39:57,438 --> 00:40:02,025
<i>To skutek ciągłego niszczenia lasu</i>
<i>dokonywanego przez ludzi.</i>

266
00:40:06,530 --> 00:40:08,240
<i>Od nagrania tych ujęć</i>

267
00:40:08,782 --> 00:40:11,743
<i>ten las i jego niezwykli mieszkańcy</i>

268
00:40:12,202 --> 00:40:14,246
<i>zniknęli z powierzchni ziemi.</i>

269
00:40:19,835 --> 00:40:24,339
<i>Do dziś na Madagaskarze ostało się</i>
<i>zaledwie 3% powierzchni lasów suchych.</i>

270
00:40:31,930 --> 00:40:34,224
<i>Na całym świecie zniszczyliśmy</i>

271
00:40:34,308 --> 00:40:38,187
<i>ponad połowę zdrowych niegdyś lasów.</i>

272
00:40:41,690 --> 00:40:44,776
<i>Nie tylko tracimy żyjące w nich zwierzęta,</i>

273
00:40:45,360 --> 00:40:49,072
<i>ale i zmieniamy klimat całej planety.</i>

274
00:41:02,044 --> 00:41:05,047
<i>Jednak nasze lasy, jeśli dać im szansę,</i>

275
00:41:05,214 --> 00:41:08,008
<i>wykazują niewiarygodną wolę życia.</i>

276
00:41:13,055 --> 00:41:16,767
<i>Najlepszy dowód</i>
<i>na ich zdolność do regeneracji</i>

277
00:41:17,059 --> 00:41:21,063
<i>kryje się w miejscu</i>
<i>jednej z największych katastrof.</i>

278
00:41:29,446 --> 00:41:30,280
<i>W Czarnobylu.</i>

279
00:41:36,453 --> 00:41:42,751
<i>W 1986 roku doszło tu do wybuchu</i>
<i>jednego z czterech reaktorów jądrowych.</i>

280
00:41:44,586 --> 00:41:49,258
<i>Utopijna wizja przyszłości</i>
<i>przemieniła się w miasto duchów.</i>

281
00:41:55,764 --> 00:42:01,520
<i>Z miasta natychmiast i bezpowrotnie</i>
<i>ewakuowano ponad 100 tysięcy ludzi.</i>

282
00:42:08,610 --> 00:42:11,697
<i>Strefę opadu promieniotwórczego</i>
<i>uznano za niezamieszkalną</i>

283
00:42:11,780 --> 00:42:14,616
<i>przez następnych 20 tysięcy lat.</i>

284
00:42:25,460 --> 00:42:29,798
<i>Pomimo promieniowania,</i>
<i>zaszedł tu niezwykły proces.</i>

285
00:42:56,783 --> 00:42:58,619
<i>Wystarczyła dekada,</i>

286
00:42:59,119 --> 00:43:02,581
<i>by w zrujnowanym mieście</i>
<i>zaczęła kiełkować roślinność.</i>

287
00:43:09,171 --> 00:43:14,843
<i>W odrodzonym lesie</i>
<i>zaczęły pojawiać się zwierzęta.</i>

288
00:43:39,660 --> 00:43:43,830
<i>Z początku zdawało się,</i>
<i>że to nieliczni goście.</i>

289
00:43:48,543 --> 00:43:51,588
<i>Szybko jednak okazało się,</i>
<i>że dawne miasto</i>

290
00:43:51,797 --> 00:43:56,218
<i>stało się domem licznej,</i>
<i>dzikiej społeczności.</i>

291
00:44:23,453 --> 00:44:28,458
<i>Wystarczyło 20 lat, by badacze</i>
<i>zarejestrowali tu populacje zwierząt</i>

292
00:44:28,542 --> 00:44:31,628
<i>przypominające te zamieszkujące</i>
<i>dzikie części Europy.</i>

293
00:44:35,757 --> 00:44:40,345
<i>Sarny wędrujące po przedmieściach</i>
<i>są tu częstym widokiem.</i>

294
00:44:48,603 --> 00:44:51,565
<i>Stada zagrożonych koni Przewalskiego</i>

295
00:44:51,690 --> 00:44:54,776
<i>swobodnie włóczą się</i>
<i>po niegdyś zatłoczonych ulicach.</i>

296
00:44:57,696 --> 00:44:59,448
<i>Chyba najbardziej zaskakujący</i>

297
00:45:00,073 --> 00:45:03,618
<i>okazał się powrót</i>
<i>głównych drapieżników tutejszych lasów...</i>

298
00:45:06,204 --> 00:45:07,289
<i>Wilków.</i>

299
00:45:11,418 --> 00:45:13,879
<i>Drapieżniki nie wróciłyby tutaj,</i>

300
00:45:13,962 --> 00:45:17,924
<i>gdyby las i żyjąca w nim zdobycz</i>
<i>zdrowo się nie rozwijały.</i>

301
00:45:20,260 --> 00:45:22,179
<i>Według ostatnich badań</i>

302
00:45:22,345 --> 00:45:28,018
<i>w strefie wykluczenia żyje</i>
<i>siedem razy więcej wilków niż poza nią.</i>

303
00:45:36,485 --> 00:45:38,612
<i>Nieprzygotowany odpowiednio człowiek</i>

304
00:45:38,820 --> 00:45:41,907
<i>narażony jest tutaj</i>
<i>na śmiertelne niebezpieczeństwo.</i>

305
00:45:44,534 --> 00:45:46,203
<i>Wypędzając nas,</i>

306
00:45:46,620 --> 00:45:50,999
<i>promieniowanie stworzyło przestrzeń</i>
<i>dla powrotu dzikich zwierząt.</i>

307
00:45:59,382 --> 00:46:05,305
<i>Oszałamiająca rekolonizacja Czarnobyla</i>
<i>na przestrzeni zaledwie 30 lat</i>

308
00:46:05,639 --> 00:46:09,810
<i>jest dowodem</i>
<i>na nadzwyczajną wytrzymałość lasów.</i>

309
00:46:21,613 --> 00:46:25,116
<i>Jeśli zapewnimy lasom czas i miejsce,</i>

310
00:46:25,534 --> 00:46:27,577
<i>mogą ponownie obdarować Ziemię</i>

311
00:46:27,911 --> 00:46:31,706
<i>bogactwem i różnorodnością</i>
<i>wielu gatunków roślin i zwierząt,</i>

312
00:46:32,082 --> 00:46:35,293
<i>z których niedawno ją obrabowaliśmy.</i>

313
00:46:39,464 --> 00:46:46,179
<i>Przyszłość z większą ilością lasów</i>
<i>jest receptą na zdrowie naszej planety.</i>

314
00:47:04,030 --> 00:47:10,787
<i>Na stronie ourplanet.com dowiesz się,</i>
<i>co może przywrócić świetność naszym lasom.</i>