1
00:00:02,060 --> 00:00:07,501
NIGERIA, GRUDZIEŃ 2015 ROKU

2
00:00:12,941 --> 00:00:16,421
Co jest z tym chłopcem?
Coś mu dolega?

3
00:00:16,580 --> 00:00:17,700
Jemu?

4
00:00:17,861 --> 00:00:21,660
- Jest głodny.
- Możemy go nakarmić?

5
00:00:22,180 --> 00:00:23,781
Nie ma co jeść ani pić.

6
00:00:42,421 --> 00:00:45,620
Zdjęcie, na którym karmię Hope'a,
odmieniło moje życie.

7
00:00:46,541 --> 00:00:48,781
To stało się niespodziewanie.

8
00:00:53,100 --> 00:00:54,740
DANIA, ROK 2023

9
00:00:54,901 --> 00:00:59,981
Naszą pracę dostrzegł nagle
cały świat.

10
00:01:00,461 --> 00:01:03,781
Stało się to,
o co walczyliśmy od wielu lat.

11
00:01:03,941 --> 00:01:07,821
Sprawa nigeryjskich dzieci
oskarżanych o czary stała się głośna.

12
00:01:10,981 --> 00:01:12,941
Zdarzało mi się wcześniej myśleć,

13
00:01:13,100 --> 00:01:17,341
że chciałabym wrócić do Danii,
do normalnego życia,

14
00:01:17,501 --> 00:01:19,021
i po prostu

15
00:01:20,140 --> 00:01:21,901
zapomnieć o wszystkim.

16
00:01:22,061 --> 00:01:25,140
Miałam ochotę się ukryć.

17
00:01:31,501 --> 00:01:33,901
Nazywam się Anja Ringgren Loven.

18
00:01:34,061 --> 00:01:36,700
Mam 44 lata.

19
00:01:36,861 --> 00:01:38,620
Najchętniej mówię o sobie

20
00:01:38,781 --> 00:01:42,141
jako o humanitarystce
i pracownicy socjalnej.

21
00:01:50,141 --> 00:01:52,221
Wychowałam się na północy Danii.

22
00:01:52,381 --> 00:01:53,581
Mieszkałam z mamą,

23
00:01:53,741 --> 00:01:56,421
siostrą bliźniaczką
i starszą siostrą.

24
00:01:58,501 --> 00:02:02,661
Ojciec był alkoholikiem,
więc mama od niego odeszła.

25
00:02:02,821 --> 00:02:06,021
Już jako dziecko
chciałam zbawiać świat.

26
00:02:06,181 --> 00:02:10,661
A zaczęło się od tego,
że chciałam ratować ojca.

27
00:02:11,341 --> 00:02:15,981
Tylko jak dziecko miałoby pomóc
dorosłemu mężczyźnie,

28
00:02:16,141 --> 00:02:18,741
który wybrał pijaństwo?

29
00:02:21,141 --> 00:02:23,581
Kiedy mama podawała nam obiad

30
00:02:23,741 --> 00:02:27,101
i nie zjadałyśmy z siostrą
wszystkiego z talerzy,

31
00:02:27,261 --> 00:02:31,221
mówiła tak:
"Skoro nie chcecie dokończyć,

32
00:02:31,381 --> 00:02:35,381
pomyślcie o głodujących dzieciach
w Afryce!".

33
00:02:37,381 --> 00:02:41,141
Dlatego już mając sześć
czy siedem lat, marzyłam o tym,

34
00:02:41,301 --> 00:02:43,661
by pomagać dzieciom w Afryce.

35
00:02:45,741 --> 00:02:47,901
REALIZACJA

36
00:03:03,701 --> 00:03:11,701
HOPE

37
00:03:30,181 --> 00:03:31,861
Davidzie,

38
00:03:32,021 --> 00:03:35,981
mówisz,
że chcesz zostać piłkarzem,

39
00:03:36,141 --> 00:03:39,501
ale wiem,
że lubisz też taniec i muzykę.

40
00:03:39,661 --> 00:03:42,421
Może będziesz
muzykiem albo tancerzem?

41
00:03:55,941 --> 00:04:01,221
Matka zmarła, mając ledwie 53 lata.
Poczułam wtedy gniew.

42
00:04:03,981 --> 00:04:07,941
Po jej śmierci nie potrafiłam
odnaleźć się na nowo.

43
00:04:08,741 --> 00:04:12,341
Zmagałam się z napadami lękowymi
i utratą wagi.

44
00:04:13,141 --> 00:04:16,461
Przez trzy miesiące leżałam
w szpitalu.

45
00:04:19,061 --> 00:04:21,981
Ważyłam zaledwie 45 kilogramów.

46
00:04:25,781 --> 00:04:31,101
Postanowiłam spieniężyć wszystko,
co miałam w Danii.

47
00:04:31,261 --> 00:04:35,541
Sprzedałam własny dom,
by pomagać dzieciom w Afryce.

48
00:04:47,381 --> 00:04:51,861
Ministrowie spraw zagranicznych
na całym świecie

49
00:04:52,021 --> 00:04:54,981
odradzają wyjazdy do Nigerii
jako zbyt niebezpieczne.

50
00:04:58,541 --> 00:05:02,821
To bardzo biedny kraj,
w którym ludzie cierpią nędzę

51
00:05:02,981 --> 00:05:05,381
i próbują przetrwać za wszelką cenę.

52
00:05:05,781 --> 00:05:08,901
Trzeba stawiać czoło swoim lękom.

53
00:05:09,061 --> 00:05:12,661
Zawsze starałam się tak postępować.

54
00:05:12,821 --> 00:05:15,981
Nie potrafiłabym zresztą żyć inaczej.

55
00:05:19,541 --> 00:05:21,261
Jesteście gotowi?

56
00:05:21,341 --> 00:05:23,221
Czy tak?

57
00:05:23,621 --> 00:05:25,381
Zaczynamy!

58
00:05:32,541 --> 00:05:35,861
Nigeryjczycy
to ludzie bardzo przyjaźni.

59
00:05:40,621 --> 00:05:42,821
Nastawieni pokojowo.

60
00:05:43,381 --> 00:05:48,221
Ale cierpią skrajną biedę
z powodu strasznej korupcji.

61
00:06:20,861 --> 00:06:24,141
Powitajmy dzisiejszych gości.

62
00:06:24,701 --> 00:06:27,501
Zapraszam na scenę Anję Loven,

63
00:06:27,701 --> 00:06:30,261
by pozdrowiła kongregację
wraz z Martyną.

64
00:06:32,461 --> 00:06:34,541
Przyjechałam z Polski.

65
00:06:34,701 --> 00:06:36,581
To kraj w Europie.

66
00:06:39,621 --> 00:06:44,421
Podróżuję po całym świecie,
realizując dla telewizji materiały

67
00:06:44,581 --> 00:06:47,861
o niezwykłych,
inspirujących kobietach.

68
00:06:48,021 --> 00:06:52,861
Jedną z takich ważnych postaci
jest właśnie Anja.

69
00:06:53,021 --> 00:06:56,101
Chcę pokazać jej pracę tutaj.

70
00:06:58,141 --> 00:07:00,581
Pochodzę z dalekiego kraju,

71
00:07:00,741 --> 00:07:04,701
z Danii na północy Europy,

72
00:07:05,661 --> 00:07:08,341
ale moim prawdziwym domem
jest Nigeria.

73
00:07:08,541 --> 00:07:10,261
Otóż to!

74
00:07:12,261 --> 00:07:15,221
Mój syn, który tu siedzi,
jest Nigeryjczykiem,

75
00:07:15,381 --> 00:07:18,101
jego ojciec także,
więc i ja jestem Nigeryjką.

76
00:07:18,381 --> 00:07:20,101
Zgadza się!

77
00:07:20,261 --> 00:07:23,101
Jestem też założycielką
ośrodka Land of Hope.

78
00:07:23,261 --> 00:07:28,661
Naszym celem jest przekonywanie
lokalnych społeczności,

79
00:07:28,741 --> 00:07:33,221
że dzieci nie są winne
uprawiania czarów.

80
00:07:33,381 --> 00:07:39,261
Wielu członków kongregacji Solid Rock
pomaga nam ratować dzieci.

81
00:07:39,421 --> 00:07:43,781
Jestem za to wdzięczna pastorowi
i całemu waszemu kościołowi.

82
00:07:48,021 --> 00:07:53,221
Według wielu ludzi czarownictwo
jest obecne w każdej sytuacji.

83
00:07:54,461 --> 00:07:56,821
Dużo z nich myśli,

84
00:07:57,861 --> 00:08:01,621
że gdy papryka lub mango nie owocują,

85
00:08:01,781 --> 00:08:04,101
to wina czarów.

86
00:08:04,261 --> 00:08:08,381
Inni myślą tak samo,
gdy nie wyrosły im plantany.

87
00:08:08,541 --> 00:08:11,301
Dla nich czary wpływają
na każdy aspekt życia.

88
00:08:21,061 --> 00:08:22,941
Trudno takich znaleźć

89
00:08:23,781 --> 00:08:27,581
wśród wiernych mojego kościoła.

90
00:08:28,541 --> 00:08:32,261
Dużo łatwiej
wśród ludzi nieoświeconych.

91
00:08:33,181 --> 00:08:35,621
O wiele łatwiej nimi manipulować.

92
00:08:37,981 --> 00:08:42,341
Kaznodzieja zarzucił tej dziewczynce
uprawianie czarów.

93
00:08:43,261 --> 00:08:45,061
Dzieci są często celem oskarżeń.

94
00:08:45,221 --> 00:08:47,461
Ludzie tu wierzą, że te opętane

95
00:08:47,621 --> 00:08:50,421
rzucają zaklęcia
i przekazują moce innym dzieciom.

96
00:08:50,581 --> 00:08:54,701
Raz napiętnowane dziecko
będzie odtąd zawsze budzić strach.

97
00:08:57,701 --> 00:09:00,341
W 2008 roku
obejrzałam film dokumentalny

98
00:09:00,501 --> 00:09:03,141
o ratowaniu dzieci
oskarżanych o czary.

99
00:09:03,301 --> 00:09:04,501
Byłam wstrząśnięta.

100
00:09:04,661 --> 00:09:07,341
O tym, że dzieciom
zarzuca się czarownictwo,

101
00:09:07,501 --> 00:09:10,301
usłyszałam pierwszy raz w życiu.

102
00:09:10,461 --> 00:09:14,861
Co roku taki los spotyka
10 tysięcy nigeryjskich dzieci.

103
00:09:15,821 --> 00:09:20,581
Czułam, że muszę tu przyjechać,
choćby nie wiem co.

104
00:09:44,301 --> 00:09:47,581
Moim pierwszym spotkaniem

105
00:09:47,661 --> 00:09:50,421
z kontynentem afrykańskim,

106
00:09:50,581 --> 00:09:53,061
z tak zwanym
"gorącym sercem Afryki",

107
00:09:53,261 --> 00:09:55,061
był pobyt w Malawi.

108
00:09:55,421 --> 00:09:57,701
Już wtedy myślałam o Nigerii,

109
00:09:57,861 --> 00:09:59,941
ale chciałam zdobyć doświadczenie

110
00:10:00,101 --> 00:10:02,661
przed podróżą
do tak niebezpiecznego kraju.

111
00:10:02,821 --> 00:10:05,701
Byłam tam wolontariuszką
obserwatorką.

112
00:10:05,861 --> 00:10:10,621
Moim zadaniem było mieszkać
z biedną malawijską rodziną.

113
00:10:11,501 --> 00:10:14,421
Jednego stamtąd nigdy nie zapomnę...

114
00:10:15,061 --> 00:10:18,501
Przez całe dzieciństwo
i czas dorastania

115
00:10:18,661 --> 00:10:22,821
oglądałam mnóstwo dokumentów
o kulturze Afryki.

116
00:10:22,981 --> 00:10:25,781
Czytałam, co tylko wpadło mi w ręce.

117
00:10:25,861 --> 00:10:29,021
Sądziłam, że wiem już wszystko
i znam sens słowa "bieda".

118
00:10:29,181 --> 00:10:34,381
A jednak dopiero tam zrozumiałam,
co znaczy być głodnym

119
00:10:35,021 --> 00:10:36,421
i czym jest głód.

120
00:10:42,501 --> 00:10:45,501
Po powrocie z Malawi wiedziałam już,

121
00:10:45,661 --> 00:10:48,701
że chcę założyć własną NGO

122
00:10:49,301 --> 00:10:54,541
i skupić się na sprawie
oskarżeń dzieci o czary w Nigerii.

123
00:10:59,741 --> 00:11:04,421
Chodźcie, pranie już wyschło,
przynajmniej część.

124
00:11:04,581 --> 00:11:06,181
Zbierzmy je.

125
00:11:08,741 --> 00:11:11,901
To jeszcze wilgotne, to już suche.

126
00:11:12,581 --> 00:11:14,021
To też.

127
00:11:14,141 --> 00:11:16,861
Zaniesiemy do pokojów, dobrze?

128
00:11:28,821 --> 00:11:30,941
Wiesz, czyje to jest?

129
00:11:32,301 --> 00:11:33,661
Prince'a?

130
00:11:33,821 --> 00:11:36,181
Zaniesiemy do jego pokoju.

131
00:11:36,341 --> 00:11:38,501
To rzeczy Sundaya?

132
00:11:40,821 --> 00:11:44,661
Dziewczyny, oglądacie telewizję?

133
00:11:44,821 --> 00:11:48,341
No wiecie co?!
Idźcie się bawić na dworze!

134
00:11:50,621 --> 00:11:52,021
Victoria?

135
00:11:52,861 --> 00:11:54,021
Źle się czujesz?

136
00:11:56,221 --> 00:11:58,501
Byłaś u pielęgniarza?

137
00:12:00,061 --> 00:12:03,101
Dostałaś lekarstwa? Jesteś rozpalona.

138
00:12:05,821 --> 00:12:06,821
Cześć, Ernest!

139
00:12:11,261 --> 00:12:13,341
Opowiedz mi o Anji.

140
00:12:14,221 --> 00:12:16,061
Nie usłyszy cię tu.

141
00:12:21,221 --> 00:12:24,661
Co lubi?
Kiedyś miała czarne włosy.

142
00:12:25,421 --> 00:12:27,741
Teraz nosi blond.

143
00:12:28,701 --> 00:12:30,821
Lubi też tańczyć.

144
00:12:31,661 --> 00:12:34,301
Każdego ranka pije kawę.

145
00:12:34,461 --> 00:12:36,181
To moje koło ratunkowe.

146
00:12:37,981 --> 00:12:40,181
- Dla mnie pół.
- Okej.

147
00:12:41,261 --> 00:12:42,981
Jak moja siostra

148
00:12:43,141 --> 00:12:44,541
wolisz czarną.

149
00:12:44,701 --> 00:12:47,461
I dziesięć słodzików!

150
00:12:47,621 --> 00:12:51,101
Mama Anja pomaga dzieciom.

151
00:12:52,101 --> 00:12:56,021
Robi dużo dobra. Pomogła mi.

152
00:13:00,821 --> 00:13:03,381
Deborah, co tam?

153
00:13:03,981 --> 00:13:05,221
Moje buty...

154
00:13:05,381 --> 00:13:09,061
Co się stało? I co ja mam zrobić?

155
00:13:09,221 --> 00:13:11,701
- Chcę nowe.
- Ach, tak?

156
00:13:11,861 --> 00:13:14,461
Te były już naprawiane wiele razy.

157
00:13:14,701 --> 00:13:17,501
Uśmiechnij się! Dostaniesz nowe.

158
00:13:21,341 --> 00:13:22,901
Jest wyjątkowa.

159
00:13:23,741 --> 00:13:29,221
Przyjechała z bardzo daleka,

160
00:13:29,861 --> 00:13:33,261
z kraju w pełni rozwiniętego,

161
00:13:33,981 --> 00:13:38,021
tutaj,
gdzie ludzie żyją zupełnie inaczej,

162
00:13:38,181 --> 00:13:42,381
i stara się dawać nadzieję

163
00:13:42,621 --> 00:13:45,421
i stwarzać nam perspektywy,

164
00:13:45,581 --> 00:13:47,701
próbuje coś zmieniać.

165
00:13:48,261 --> 00:13:50,101
Jest bardzo silna.

166
00:13:52,141 --> 00:13:53,421
To anioł.

167
00:13:54,461 --> 00:13:55,941
Tak myślisz?

168
00:14:02,981 --> 00:14:04,421
Fantastyczna dziewczyna.

169
00:14:08,821 --> 00:14:10,381
Gdy przyjechała do Nigerii,

170
00:14:10,941 --> 00:14:14,781
zgłosiłem się
do jej ośrodka dla dzieci.

171
00:14:15,781 --> 00:14:18,181
Nawet na mnie nie spojrzała.

172
00:14:19,341 --> 00:14:22,861
Była nieco wrogo nastawiona.

173
00:14:25,501 --> 00:14:29,621
Przy pierwszym spotkaniu
David bardzo mnie zirytował.

174
00:14:34,101 --> 00:14:35,701
Graliśmy wtedy w piłkę.

175
00:14:35,861 --> 00:14:38,181
Kiedy nadszedł,

176
00:14:38,341 --> 00:14:40,861
wszystkie dzieci przestały grać

177
00:14:41,021 --> 00:14:44,501
i rzuciły się do niego, wołając:
"Wujek David!".

178
00:14:44,701 --> 00:14:47,061
Rozmawiał z nimi, bawił się.

179
00:14:47,301 --> 00:14:50,181
A ja zastanawiałam się,
co to za jeden?

180
00:14:54,061 --> 00:14:57,861
Zdziwiła się,
bo była na miejscu już tydzień,

181
00:14:58,021 --> 00:15:02,261
ale dzieciaki przybiegły do mnie,
kiedy tylko się zjawiłem.

182
00:15:02,421 --> 00:15:06,381
A to dlatego,
że znałem je od małego,

183
00:15:06,661 --> 00:15:10,061
niektóre już od sześciu
czy siedmiu lat.

184
00:15:15,781 --> 00:15:19,621
Wyobraźcie sobie,
to był młody student prawa,

185
00:15:20,501 --> 00:15:22,261
pełen charyzmy.

186
00:15:22,421 --> 00:15:25,861
Miał 21 lat, ja 32.

187
00:15:26,021 --> 00:15:28,501
Przyjechałam ratować dzieci.

188
00:15:28,901 --> 00:15:30,941
Nie miałam czasu na miłość.

189
00:15:31,101 --> 00:15:33,781
Myślałam, że to nie dla mnie.

190
00:15:34,501 --> 00:15:38,141
Pewnego dnia ktoś próbował
zabrać dziecko z ośrodka.

191
00:15:38,301 --> 00:15:40,941
Zezłościłem się wtedy.

192
00:15:41,621 --> 00:15:46,141
Podniosłem głos.
Zaciekle broniłem tego dziecka.

193
00:15:46,301 --> 00:15:48,461
Anja kazała mi się uspokoić.

194
00:15:48,621 --> 00:15:52,141
Spojrzała na mnie raz,
drugi, trzeci...

195
00:15:52,301 --> 00:15:55,581
Następnego dnia
już się ze mną przywitała.

196
00:15:55,741 --> 00:15:58,781
Spytałem, jak się miewa.
Zaczęliśmy rozmawiać.

197
00:15:59,581 --> 00:16:01,381
Po prostu - stało się.

198
00:16:09,381 --> 00:16:13,341
Kiedy przyjechałam do Nigerii
po raz drugi,

199
00:16:14,021 --> 00:16:18,861
a wróciłam jakiś miesiąc
po pierwszym pobycie,

200
00:16:19,021 --> 00:16:23,981
postanowiliśmy z Davidem,
że będziemy mieli dziecko.

201
00:16:24,181 --> 00:16:26,501
Już po miesiącu byłam w ciąży.

202
00:16:28,861 --> 00:16:31,781
Wystarczyło,
że spojrzeliśmy na siebie, i już!

203
00:16:36,341 --> 00:16:40,181
Założyliśmy nasz ośrodek
pomocy dzieciom

204
00:16:40,341 --> 00:16:43,181
blisko uniwersytetu,
gdzie studiował prawo.

205
00:16:43,341 --> 00:16:47,061
W pierwszych latach
opiekowaliśmy się 30 dzieci.

206
00:16:50,021 --> 00:16:54,341
Na samym początku spaliśmy na macie
w niedokończonym budynku.

207
00:16:54,421 --> 00:16:57,661
Przyjmowaliśmy zgłoszenia
o kolejnych przypadkach.

208
00:17:02,181 --> 00:17:04,501
Wynajęliśmy budynki.

209
00:17:04,901 --> 00:17:07,981
Napadli tam na nas

210
00:17:08,141 --> 00:17:10,301
miejscowi z bronią.

211
00:17:10,461 --> 00:17:15,381
Przyszli w nocy.
Mierzyli do personelu i do dzieci.

212
00:17:15,541 --> 00:17:19,981
Zrabowali nam wszystko,
a bardzo wiele rzeczy zniszczyli.

213
00:17:20,581 --> 00:17:24,941
Dzieci uciekały z krzykiem
i chowały się w zaroślach.

214
00:17:25,461 --> 00:17:30,221
Jeden z napastników
zgwałcił dziewczynkę.

215
00:17:30,981 --> 00:17:32,701
To było straszne.

216
00:17:47,981 --> 00:17:50,621
Mogli nas wtedy zaatakować,

217
00:17:50,781 --> 00:17:54,341
ponieważ nasz ośrodek
nie miał wysokiego ogrodzenia

218
00:17:54,501 --> 00:17:58,061
ani ochrony,
którą teraz zatrudniamy.

219
00:18:05,341 --> 00:18:08,501
Zmotywowało mnie to
do wyjazdu do Danii,

220
00:18:08,661 --> 00:18:11,101
gdzie pracowicie zbierałam fundusze

221
00:18:11,261 --> 00:18:13,301
na budowę Land of Hope.

222
00:18:21,781 --> 00:18:25,501
David był na miejscu
i pilnował prac budowlanych.

223
00:18:25,661 --> 00:18:29,221
Ośrodek stworzyliśmy wspólnie.

224
00:18:42,941 --> 00:18:46,941
Tu mieszkają chłopcy,
to tak zwana bursa męska.

225
00:18:47,101 --> 00:18:51,141
A tam, na końcu, jest żeńska,
w której mieszkają dziewczyny.

226
00:18:55,661 --> 00:18:57,621
Gdzie ty mieszkasz?

227
00:18:58,461 --> 00:19:01,901
Tutaj, na wprost.

228
00:19:02,541 --> 00:19:06,981
Mieszkam w takim samym budynku
jak obie bursy.

229
00:19:07,141 --> 00:19:08,941
Kiedy budowaliśmy ośrodek,

230
00:19:09,101 --> 00:19:13,781
zamierzaliśmy wydzielić
część pomieszczeń

231
00:19:13,941 --> 00:19:16,781
na oddzielną kuchnię
i salon z telewizorem,

232
00:19:16,861 --> 00:19:19,101
by mieć nieco prywatności.

233
00:19:19,181 --> 00:19:21,901
- I co?
- Został nam jeden pokój.

234
00:19:25,741 --> 00:19:31,501
- To twoja prywatna przestrzeń?
- Zgadza się.

235
00:19:31,661 --> 00:19:34,421
Czy ten pokój różni się od innych?

236
00:19:34,581 --> 00:19:39,141
Nie, jest zupełnie taki sam
jak sale dla dzieci,

237
00:19:39,941 --> 00:19:42,181
tyle że ma oddzielną łazienkę.

238
00:19:42,381 --> 00:19:44,941
Zresztą spędzam wewnątrz
niewiele czasu.

239
00:19:45,101 --> 00:19:48,821
Wolę być na zewnątrz,
a nie przesiadywać w pokoju.

240
00:19:48,981 --> 00:19:49,981
A to kto?

241
00:19:51,021 --> 00:19:52,021
Cześć!

242
00:19:53,581 --> 00:19:55,061
Jak się macie?

243
00:19:55,221 --> 00:19:57,861
Jasne, pokój mamy zawsze najlepszy!

244
00:19:58,101 --> 00:20:01,141
Anju, co to takiego?

245
00:20:01,301 --> 00:20:03,581
Urządziliśmy tu sylwestra.

246
00:20:03,741 --> 00:20:07,181
Musiałam założyć coś specjalnego
na Nowy Rok.

247
00:20:07,901 --> 00:20:10,621
Ciekawa jestem, jak w niej wyglądasz.

248
00:20:12,021 --> 00:20:14,421
Przetańczyłam w niej całą noc.

249
00:20:15,141 --> 00:20:18,181
- Bardzo elegancka.
- Spójrz na tę sukienkę.

250
00:20:18,301 --> 00:20:20,541
Uszył ją miejscowy krawiec.

251
00:20:21,061 --> 00:20:22,341
Wspaniała!

252
00:20:22,421 --> 00:20:25,421
Jedna z moich ulubionych.
Taka barwna!

253
00:20:26,061 --> 00:20:28,701
Zobacz, jaka jest obcisła w talii.

254
00:20:28,861 --> 00:20:32,341
Bardzo podkreśla biust i pupę.

255
00:20:33,581 --> 00:20:34,781
Lubisz modę?

256
00:20:34,981 --> 00:20:37,061
Tu jest tak gorąco,

257
00:20:37,221 --> 00:20:40,621
że czasem sukienka już po godzinie
jest przepocona

258
00:20:40,781 --> 00:20:42,341
i muszę ją zmienić.

259
00:20:45,821 --> 00:20:48,101
Wiesz, o czym pomyślałam?

260
00:20:48,581 --> 00:20:52,061
Że tutaj, wewnątrz tych murów,

261
00:20:52,621 --> 00:20:56,181
- możecie się czuć bezpieczni...
- Tak.

262
00:20:56,421 --> 00:20:58,701
Ale na zewnątrz jest inaczej.

263
00:20:58,981 --> 00:21:04,261
W Land of Hope
panuje pełnia szczęścia i miłość.

264
00:21:04,421 --> 00:21:06,021
Ale za murami

265
00:21:06,341 --> 00:21:09,781
zaczyna się zwariowany świat.

266
00:21:11,541 --> 00:21:15,981
Pewnego poranka
David odebrał telefon z informacją

267
00:21:16,141 --> 00:21:18,621
o porzuconym na wsi dwulatku.

268
00:21:18,781 --> 00:21:21,101
Nie chciało mi się wierzyć.

269
00:21:21,261 --> 00:21:25,781
Ktoś porzucił dwuletnie dziecko?
Czy ono ma szansę przetrwać?

270
00:21:25,941 --> 00:21:30,061
Spojrzałam na Davida
i pojechaliśmy to sprawdzić.

271
00:21:30,981 --> 00:21:34,181
- Nikt go nie karmi?
- Nie ma matki ani ojca.

272
00:21:34,941 --> 00:21:36,381
To smutne.

273
00:21:41,341 --> 00:21:44,621
Przykucnęłam,
by dać mu wodę i herbatnika.

274
00:21:44,781 --> 00:21:46,421
Poczułam smród...

275
00:21:48,381 --> 00:21:50,501
To był zapach śmierci.

276
00:21:50,661 --> 00:21:52,261
Tak jakby...

277
00:21:54,981 --> 00:21:57,461
Coś nie do opisania.

278
00:21:58,421 --> 00:22:01,741
Zaczęłam iść z małym do busa,
którym przyjechaliśmy.

279
00:22:03,101 --> 00:22:06,301
Jakiś mężczyzna spytał,
dokąd go zabieram.

280
00:22:10,821 --> 00:22:14,181
Przyspieszyłam kroku,
a wtedy raptem

281
00:22:14,341 --> 00:22:17,581
wokół busa zebrał się tłum.

282
00:22:17,621 --> 00:22:19,941
Na to wtrącił się David i powiedział:

283
00:22:20,261 --> 00:22:24,261
"Spójrzcie, to dziecko jest chore!
Musi jechać do szpitala".

284
00:22:24,501 --> 00:22:27,701
A potem zatrzasnął drzwi i zawołał:
"Jazda!".

285
00:22:36,421 --> 00:22:39,141
Kiedy go niosła, powiedziała:

286
00:22:39,701 --> 00:22:44,501
"Davidzie, ten chłopiec umrze.

287
00:22:48,061 --> 00:22:52,301
Zanim to się stanie,
musimy dać mu imię".

288
00:22:56,861 --> 00:22:58,821
I daliśmy mu na imię Hope,
Nadzieja.

289
00:22:59,061 --> 00:23:04,661
Lekarz w szpitalu ocenił jego szanse
na przeżycie jako nikłe.

290
00:23:05,901 --> 00:23:08,061
Oddychał bardzo słabo.

291
00:23:08,501 --> 00:23:11,701
Odliczaliśmy sekundy między wdechami.

292
00:23:12,621 --> 00:23:15,461
Był naprawdę bliski śmierci.

293
00:23:23,901 --> 00:23:27,861
Zabraliśmy naszego syna
Davida juniora do szpitala

294
00:23:28,141 --> 00:23:33,701
i położyliśmy ich w łóżeczku razem,
by mogli się bawić.

295
00:23:33,941 --> 00:23:37,781
Wtedy Hope wreszcie się uśmiechnął,
a potem nawet zaśmiał.

296
00:23:48,941 --> 00:23:51,541
To istny cud, że przeżył!

297
00:24:17,181 --> 00:24:19,581
Dzisiaj uśmiecham się na myśl o nim.

298
00:24:20,861 --> 00:24:23,061
Jest taki inteligentny.

299
00:24:23,861 --> 00:24:26,981
To naprawdę przezabawny chłopak.

300
00:24:27,341 --> 00:24:29,021
Bardzo wesoły.

301
00:24:32,381 --> 00:24:37,021
Poza tym trochę się martwię,

302
00:24:37,661 --> 00:24:40,021
że nie nauczy się mówić.

303
00:24:52,221 --> 00:24:55,301
Myślę, że ma wiele do powiedzenia.

304
00:24:55,461 --> 00:24:57,861
Mam nadzieję, że kiedyś przemówi.

305
00:25:11,101 --> 00:25:13,781
Ośrodek pomocy dzieciom
Land of Hope

306
00:25:15,221 --> 00:25:17,421
zajmuje ponad hektar ziemi.

307
00:25:17,661 --> 00:25:20,181
Kiedy kupowaliśmy z Davidem
tę działkę,

308
00:25:20,341 --> 00:25:24,701
marzyło nam się nie tylko
stworzenie centrum pomocy dzieciom,

309
00:25:25,381 --> 00:25:29,101
ale też ośrodka edukacyjnego,

310
00:25:29,261 --> 00:25:32,701
w którym dzieci mogłyby
uczyć się różnych przedmiotów:

311
00:25:32,861 --> 00:25:36,541
plastyki, fizyki i obsługi komputera.

312
00:25:37,341 --> 00:25:40,781
Tutaj odbywają się
wspólne śpiewy i zabawy.

313
00:26:38,061 --> 00:26:39,661
Kocham was!

314
00:26:46,461 --> 00:26:50,181
Zawsze bardzo się tu wzruszam.

315
00:26:50,381 --> 00:26:53,021
Myślę o tym, że je uratowaliśmy,

316
00:26:53,181 --> 00:26:55,621
i patrzę, jak stoją tu odważnie,

317
00:26:55,861 --> 00:26:58,781
śpiewają
i są pełne wiary w siebie.

318
00:26:59,061 --> 00:27:02,821
Te młode kobiety
dodają sobie nawzajem sił.

319
00:27:03,061 --> 00:27:04,941
I to jest wspaniałe.

320
00:27:05,181 --> 00:27:07,501
Aż mam gęsią skórkę!

321
00:27:08,021 --> 00:27:09,901
Jestem zachwycona!

322
00:27:18,221 --> 00:27:22,101
Spójrzmy na Danię, Polskę
i inne kraje Europy.

323
00:27:22,701 --> 00:27:24,981
Cofnijmy się do XVIII wieku.

324
00:27:25,181 --> 00:27:28,381
Taki los spotykał wtedy
u nas wiele osób.

325
00:27:29,981 --> 00:27:34,501
W Danii spłonęło na stosach
ponad 2000 kobiet,

326
00:27:34,661 --> 00:27:36,861
które skazano jako czarownice.

327
00:27:37,221 --> 00:27:39,581
Dlaczego dzisiaj w Danii

328
00:27:40,221 --> 00:27:42,341
nie palimy nikogo na stosach?

329
00:27:42,581 --> 00:27:45,381
Bo zaczęliśmy posyłać dzieci
do szkoły.

330
00:27:45,981 --> 00:27:48,741
Sztuka jest formą terapii,

331
00:27:49,261 --> 00:27:51,181
może was uleczyć,

332
00:27:51,781 --> 00:27:55,181
jest sposobem wyrażania siebie.

333
00:27:55,381 --> 00:27:58,781
Pobudza kreatywność i wyobraźnię.

334
00:27:58,941 --> 00:28:01,941
Jakie macie pomysły?
Jakie koncepcje?

335
00:28:02,941 --> 00:28:08,101
W Nigerii na edukację jednego dziecka
przypada jeden dolar rocznie.

336
00:28:09,221 --> 00:28:14,141
Tutejszy budżet oświaty
to zwykła kpina.

337
00:28:14,981 --> 00:28:20,901
Na to nakładają się
kwestie przesądów i biedy.

338
00:28:21,061 --> 00:28:24,381
Jeśli dzieci
nie będą chodzić do szkoły,

339
00:28:24,541 --> 00:28:26,501
nie nastąpi żaden postęp.

340
00:28:26,901 --> 00:28:31,181
Przykro patrzeć,
ile talentów marnuje się w tym kraju.

341
00:28:36,061 --> 00:28:39,221
"Hope" to nadzieja,
ale dla mnie ma podwójną wymowę.

342
00:28:39,381 --> 00:28:41,101
H.O.P.E.

343
00:28:41,301 --> 00:28:45,221
Help One Person Every day
(Pomagaj Komuś Co Dnia).

344
00:28:46,101 --> 00:28:50,541
Stąd nazwa Land of Hope,
czyli Kraina Nadziei.

345
00:28:57,461 --> 00:28:58,981
Co tu się stało?

346
00:28:59,301 --> 00:29:03,061
Kiedy dzieciaki grają w piłkę,
pielęgniarz jest na miejscu.

347
00:29:03,301 --> 00:29:06,541
Dla nich każdy mecz
jest walką na śmierć i życie.

348
00:29:06,821 --> 00:29:08,501
Nic ci nie będzie, Davidzie.

349
00:29:08,741 --> 00:29:12,581
Znasz po imieniu wszystkie dzieci?

350
00:29:12,821 --> 00:29:14,421
Bez wyjątku.

351
00:29:14,661 --> 00:29:17,021
Kojarzę je nie tylko z twarzy.

352
00:29:17,541 --> 00:29:19,181
Poznaję też po głosie.

353
00:29:29,541 --> 00:29:31,541
Macie własne ujęcie wody?

354
00:29:31,701 --> 00:29:34,821
Tak, zbudowaliśmy studnię
i stację pomp.

355
00:29:35,061 --> 00:29:38,541
David, mój mąż,
zawsze o tym marzył,

356
00:29:38,741 --> 00:29:43,861
żeby ludzie tu mieli dostęp
do niedrogiej wody.

357
00:29:51,621 --> 00:29:54,301
Nasz ośrodek jest jak Arka Noego.

358
00:29:54,541 --> 00:29:56,421
Mamy kury, ryby,

359
00:29:57,061 --> 00:30:01,581
duży teren pod uprawę warzyw

360
00:30:02,261 --> 00:30:07,421
oraz różnego rodzaju ziół,
używanych w miejscowej kuchni.

361
00:30:08,101 --> 00:30:12,421
Wszystko prawie tak,
jak sobie wymarzyliśmy.

362
00:30:12,581 --> 00:30:16,821
Stworzyliśmy zaplecze,
które pozwala nam przetrwać.

363
00:30:20,021 --> 00:30:24,461
To rodzinne miasteczko Davida.

364
00:30:26,661 --> 00:30:30,941
Cała tutejsza społeczność
bardzo go szanuje,

365
00:30:31,261 --> 00:30:33,861
więc jesteśmy tu bezpieczni.

366
00:30:35,541 --> 00:30:38,021
Kiedy budowaliśmy Land of Hope,

367
00:30:38,221 --> 00:30:41,901
zatrudniliśmy
150 miejscowych robotników.

368
00:30:42,221 --> 00:30:44,661
Daliśmy pracę wielu ludziom.

369
00:30:44,941 --> 00:30:49,141
Dziś nasz ośrodek
jest dla nich powodem do dumy.

370
00:32:03,101 --> 00:32:06,221
Kiedy jadę do Danii,
brakuje mi Nigerii,

371
00:32:06,381 --> 00:32:09,301
a gdy jestem w Nigerii,
tęsknię za Danią.

372
00:32:09,461 --> 00:32:13,061
Stoję w rozkroku
między obydwoma krajami.

373
00:32:13,221 --> 00:32:16,821
Codziennie czuję się rozdarta.

374
00:32:26,621 --> 00:32:29,901
W Danii załatwiam
sprawy administracyjne,

375
00:32:30,061 --> 00:32:33,741
udzielam wywiadów
i jestem zapraszana na konferencje.

376
00:32:34,221 --> 00:32:36,221
To dla nas ważna platforma

377
00:32:37,101 --> 00:32:41,861
służąca nagłaśnianiu naszej pracy
i pozyskiwaniu dotacji.

378
00:32:47,701 --> 00:32:49,341
Potrzebujemy pieniędzy,

379
00:32:49,501 --> 00:32:52,341
by pomagać dzieciom
i dawać nadzieję na przyszłość.

380
00:32:52,501 --> 00:32:57,701
To ja jeżdżę do Danii
i zbieram potrzebne środki.

381
00:32:57,861 --> 00:33:01,541
Na moich barkach
spoczywa wielka odpowiedzialność.

382
00:33:09,141 --> 00:33:10,941
Jestem z niej dumna.

383
00:33:11,101 --> 00:33:15,581
Ma wiele serca
dla Nigerii i Nigeryjczyków.

384
00:33:15,821 --> 00:33:18,861
Od trzech lat nie miałam wakacji.
Nie było czasu.

385
00:33:19,061 --> 00:33:23,021
- Teraz się cieszę...
- Sama byłaś sobie winna!

386
00:33:23,181 --> 00:33:26,741
- Wiem, ale strasznie się cieszę.
- Ja też.

387
00:33:26,981 --> 00:33:30,501
Pracuję dla Anji w Land of Hope.

388
00:33:30,661 --> 00:33:32,741
Jestem jej zastępczynią.

389
00:33:32,901 --> 00:33:37,901
Zajmuję się komunikacją medialną,
marketingiem i piarem w sieci.

390
00:33:38,741 --> 00:33:41,221
Mam poczucie,
że muszę się nią opiekować,

391
00:33:41,381 --> 00:33:43,021
jak kiedyś kazała mi mama.

392
00:33:43,181 --> 00:33:47,341
Ona dobrze wiedziała,
jak bardzo się różnimy.

393
00:33:47,501 --> 00:33:51,021
Anja była zawsze gotowa
skakać na głęboką wodę.

394
00:33:51,181 --> 00:33:54,021
Ja byłam znacznie ostrożniejsza,

395
00:33:54,181 --> 00:33:56,981
wolałam najpierw wybadać grunt.

396
00:33:57,141 --> 00:33:58,541
Ale nie ona!

397
00:34:01,021 --> 00:34:03,261
Chociaż wiem, że tu się wychowała,

398
00:34:03,421 --> 00:34:06,141
że jesteśmy Dunkami z krwi i kości,

399
00:34:06,301 --> 00:34:09,341
mam wrażenie, że dopiero w Nigerii

400
00:34:09,541 --> 00:34:12,621
jest naprawdę szczęśliwa.

401
00:34:17,381 --> 00:34:20,661
Zdarza nam się czasem pokłócić.

402
00:34:20,821 --> 00:34:23,181
Jesteśmy bliźniaczkami,
pracujemy razem.

403
00:34:23,341 --> 00:34:25,661
Zawsze są powody do sporów.

404
00:34:26,301 --> 00:34:29,381
Bywa, że jestem na nią wściekła,
a tu ktoś mi wmawia,

405
00:34:29,541 --> 00:34:31,181
że jest wspaniała.

406
00:34:31,381 --> 00:34:34,101
Tymczasem to nie do końca prawda.

407
00:34:35,701 --> 00:34:37,061
Nie jest ideałem!

408
00:34:41,341 --> 00:34:45,621
Z pozoru mogło się wydawać,
że mamy na koncie pasmo sukcesów,

409
00:34:45,781 --> 00:34:49,221
ale za kulisami zmagaliśmy się
z wieloma przeciwnościami.

410
00:34:49,781 --> 00:34:53,381
Jednak zawsze najważniejsze
było dobro dzieci.

411
00:35:03,381 --> 00:35:05,821
Dzieci, które są oskarżane o czary,

412
00:35:05,981 --> 00:35:09,301
nigdy nie zbliżą się do ciebie same.

413
00:35:09,461 --> 00:35:12,821
Dla nich każdy dorosły to zagrożenie.
Są nieufne.

414
00:35:13,021 --> 00:35:14,741
Ludzie dorośli

415
00:35:14,901 --> 00:35:18,061
kojarzą im się głównie z groźbami.

416
00:35:19,621 --> 00:35:23,861
Przychodzą, żeby bić, męczyć,

417
00:35:24,141 --> 00:35:27,661
a czasem by zabić.
Są źródłem zagrożeń.

418
00:35:32,141 --> 00:35:36,621
Zawsze staram się przekonać je,
że mam dobre zamiary.

419
00:35:42,261 --> 00:35:45,181
W naszym ośrodku przebywa 91 dzieci.

420
00:35:45,461 --> 00:35:49,461
Tylko 21 spośród nich to dziewczynki,
resztę stanowią chłopcy.

421
00:35:49,621 --> 00:35:53,141
Dlaczego to oni są częściej
oskarżani o czarownictwo?

422
00:35:53,301 --> 00:35:57,301
Ponieważ mają z reguły
bardziej dominującą osobowość,

423
00:35:57,461 --> 00:36:01,261
większą skłonność do przemocy,
a na dodatek nie są potrzebni.

424
00:36:01,861 --> 00:36:04,381
Są traktowani jako zbędni.

425
00:36:09,421 --> 00:36:14,181
To było w grudniu 2019 roku,
w dzień Bożego Narodzenia.

426
00:36:14,381 --> 00:36:16,781
Panował już świąteczny nastrój,

427
00:36:16,941 --> 00:36:19,221
gdy przyszło zgłoszenie.

428
00:36:19,541 --> 00:36:21,421
David powiedział:

429
00:36:21,581 --> 00:36:24,341
"Nie wiem, czy chcesz go zobaczyć,

430
00:36:24,941 --> 00:36:29,541
ale mam informację
o chłopcu w bardzo złym stanie".

431
00:36:29,781 --> 00:36:31,381
Od razu pojechaliśmy.

432
00:36:37,581 --> 00:36:42,941
Na miejscu zobaczyliśmy dziecko,
które nie miało siły chodzić.

433
00:36:43,101 --> 00:36:46,341
To był chłopiec. Strasznie cierpiał.

434
00:36:46,501 --> 00:36:49,141
Dziś nosi imię Saviour, Zbawca.

435
00:36:50,101 --> 00:36:53,061
Został wielokrotnie zgwałcony.

436
00:36:53,261 --> 00:36:55,861
Zdiagnozowano u niego HIV.

437
00:36:56,021 --> 00:37:00,381
Krył się wewnątrz wielkich rur

438
00:37:01,341 --> 00:37:03,741
przy placu budowy.

439
00:37:04,301 --> 00:37:06,501
Zabraliśmy go stamtąd.

440
00:37:06,661 --> 00:37:08,741
Kurczowo przytrzymywał spodenki.

441
00:37:08,901 --> 00:37:12,621
Widać było, że okropnie cierpi.

442
00:37:21,381 --> 00:37:23,301
Zabili twoją siostrę?

443
00:37:26,301 --> 00:37:28,421
Jego też by zabili,

444
00:37:28,581 --> 00:37:31,381
pewnie dzień czy dwa później,
gdyby nie my.

445
00:37:32,061 --> 00:37:33,621
Nie przeżyłby.

446
00:37:36,661 --> 00:37:40,541
Pojechał tam z nami Ernest,
jeden z naszych starszych chłopców.

447
00:37:41,101 --> 00:37:44,741
Czasem zabieramy wychowanków
na wyjazdy ratunkowe.

448
00:37:44,901 --> 00:37:46,861
Chętnie nam pomagają.

449
00:37:47,021 --> 00:37:51,341
To dla mnie bardzo inspirujące.

450
00:37:52,061 --> 00:37:57,821
Ernest łagodnie i z wyczuciem
zaprowadził chłopczyka do samochodu.

451
00:37:57,981 --> 00:37:59,261
Usiadł obok niego,

452
00:37:59,421 --> 00:38:02,341
podał mu coś do picia
i nakarmił go herbatnikami.

453
00:38:02,461 --> 00:38:05,901
Na dodatek
David puścił świąteczną melodię.

454
00:38:06,061 --> 00:38:07,621
Byliśmy poruszeni.

455
00:38:07,781 --> 00:38:13,501
W drodze powrotnej słuchaliśmy kolęd
w stylu gospel.

456
00:38:13,981 --> 00:38:17,861
Odwróciłam się wtedy,
spojrzałam na Ernesta z Saviourem

457
00:38:18,021 --> 00:38:19,661
i się rozpłakałam.

458
00:38:21,141 --> 00:38:23,661
To było takie wzruszające!

459
00:38:23,821 --> 00:38:27,101
Uratowaliśmy ludzkie życie
w Boże Narodzenie.

460
00:38:27,581 --> 00:38:32,301
To były najlepsze Święta
mojego życia.

461
00:38:45,061 --> 00:38:48,821
Pamiętasz chwilę,
gdy zjawił się tu Hope?

462
00:38:49,101 --> 00:38:53,101
Tuż po uratowaniu był mały i drobny.

463
00:38:53,781 --> 00:38:56,141
Kiedy przywieźli go do Land of Hope,

464
00:38:56,301 --> 00:39:00,421
przedstawiał sobą
bardzo smutny widok.

465
00:39:00,581 --> 00:39:03,181
A mało co nie umarł.

466
00:39:03,341 --> 00:39:05,381
Przykro było patrzeć.

467
00:39:05,581 --> 00:39:08,141
A jak ten chłopak wygląda dziś?

468
00:39:08,901 --> 00:39:12,101
Hope jest chyba, tak myślę,

469
00:39:12,261 --> 00:39:15,781
najszczęśliwszym dzieckiem
na całym świecie.

470
00:39:16,621 --> 00:39:18,221
Najweselszym.

471
00:39:19,701 --> 00:39:22,021
Niezwykle się zmienił.

472
00:39:22,901 --> 00:39:27,541
Jest teraz zdrowy
i mieszka w bezpiecznym miejscu.

473
00:39:28,341 --> 00:39:31,421
Naprawdę mu tutaj dobrze.

474
00:39:31,701 --> 00:39:33,181
Bystry chłopak.

475
00:39:37,701 --> 00:39:41,101
Historię Hope'a
znamy tylko z relacji jego ojca.

476
00:39:41,381 --> 00:39:45,341
Który jest czarownikiem i szamanem.

477
00:39:49,021 --> 00:39:51,821
To człowiek o sporych wpływach.

478
00:39:51,981 --> 00:39:56,181
Pierwsze, o co mnie spytał,
to ile jest mi winien.

479
00:39:56,341 --> 00:39:58,981
Odpowiedziałam, że nic,

480
00:39:59,181 --> 00:40:01,101
że nie chcę pieniędzy

481
00:40:01,261 --> 00:40:06,781
i że odnaleźliśmy go po to,
by chłopak wiedział, skąd się wziął.

482
00:40:06,941 --> 00:40:09,621
Ojciec zrzucił wszelką winę na matkę,

483
00:40:09,781 --> 00:40:12,101
ale znamy tylko jego wersję.

484
00:40:15,981 --> 00:40:19,821
Matki Hope'a także szukaliśmy,
odkąd go znaleźliśmy.

485
00:40:21,581 --> 00:40:25,581
To bardzo ważne,
by się z nią spotkał,

486
00:40:26,421 --> 00:40:29,181
by ją zobaczył i poznał.

487
00:40:29,941 --> 00:40:31,821
To ważne także dla niej,

488
00:40:31,981 --> 00:40:35,461
by zrozumiała,
że dzieci nie są czarownikami.

489
00:40:56,781 --> 00:41:00,941
Davidzie, co właściwie sądzisz
o jego spotkaniu z matką?

490
00:41:01,221 --> 00:41:04,541
Nie wiem, czego się spodziewać.
Muszę ją zobaczyć.

491
00:41:05,621 --> 00:41:08,901
Umówiłem się z nią.
Miała na nas czekać.

492
00:41:10,141 --> 00:41:13,421
Ale przed chwilą zadzwoniłem do niej

493
00:41:13,621 --> 00:41:15,701
i jej telefon był wyłączony.

494
00:41:15,861 --> 00:41:19,021
Z tego, co wiem,
w waszym ośrodku przykłada się

495
00:41:19,181 --> 00:41:23,621
dużą wagę do tego,
by dzieci miały kontakt z rodzicami.

496
00:41:23,781 --> 00:41:26,101
Gdy odwiedzamy rodziny podopiecznych,

497
00:41:26,261 --> 00:41:28,661
przekonujemy je do naszych racji.

498
00:41:29,341 --> 00:41:31,301
Staramy się edukować

499
00:41:31,461 --> 00:41:34,181
nie tylko bliskich,
ale całe społeczności.

500
00:41:51,981 --> 00:41:54,221
To ten mężczyzna

501
00:41:54,421 --> 00:41:57,781
skontaktował się z Davidem,
żeby poinformować nas

502
00:41:58,021 --> 00:42:03,781
o kolejnym porzuconym dwulatku.
To właśnie on.

503
00:42:05,661 --> 00:42:10,741
Od 10 lat prowadzimy aktywną
działalność w okolicznych wsiach.

504
00:42:11,421 --> 00:42:13,821
Mamy tu wielu ambasadorów,

505
00:42:13,981 --> 00:42:16,621
ludzi, którzy nas znają
i dzwonią po nas.

506
00:42:16,781 --> 00:42:19,381
Są naszymi oczami i uszami.

507
00:42:48,221 --> 00:42:51,621
- Kiedy ostatnio ją widzieliście?
- Wczoraj rano.

508
00:42:52,341 --> 00:42:56,061
Mówią, że oddaliła się z wioski,

509
00:42:56,301 --> 00:42:59,901
ale spróbujemy ją jeszcze znaleźć.

510
00:43:09,021 --> 00:43:12,861
Niby świeci słońce
i wszędzie dookoła są dzieci,

511
00:43:13,021 --> 00:43:15,981
ale sytuacja może się nagle zmienić

512
00:43:16,501 --> 00:43:18,461
i stać niebezpieczna.

513
00:43:24,221 --> 00:43:27,901
Przed miesiącem uratowaliśmy chłopca
z pewnej wioski.

514
00:43:28,101 --> 00:43:31,421
Dwaj jego koledzy
zostali tam poćwiartowani.

515
00:43:33,301 --> 00:43:37,461
Dosłownie,
odcięto im głowy i ręce.

516
00:43:38,021 --> 00:43:40,381
Zarąbano ich.

517
00:43:40,661 --> 00:43:43,381
Zabito ciosami siekier i maczet.

518
00:43:56,661 --> 00:43:58,501
Odwiedzamy starszego wioski,

519
00:43:58,661 --> 00:44:01,061
by dać znać o powodzie wizyty.

520
00:44:01,221 --> 00:44:03,461
Współpracujemy ze społecznością.

521
00:44:12,141 --> 00:44:15,381
Wiele dzieci oskarża się
u was o czary?

522
00:44:15,861 --> 00:44:18,301
Nie, tak było kiedyś.

523
00:44:18,461 --> 00:44:21,541
Dlaczego się je podejrzewa?
Za co?

524
00:44:22,461 --> 00:44:26,021
Za różne dziwne zachowania.

525
00:44:26,221 --> 00:44:29,741
Kiedyś dużo ich ginęło.

526
00:44:31,141 --> 00:44:34,221
Ale odkąd ja tu jestem,
to się nie zdarza.

527
00:44:34,461 --> 00:44:35,461
Dlaczego?

528
00:44:36,941 --> 00:44:40,261
Daję im specjalną miksturę.

529
00:44:41,501 --> 00:44:45,301
Kiedy ją wypiją i zwymiotują,
są uleczone.

530
00:44:47,221 --> 00:44:50,181
Ile rodzice płacą za lekarstwo?

531
00:44:50,421 --> 00:44:51,421
Milion.

532
00:44:51,581 --> 00:44:54,221
Przecież tu nikt nie ma miliona nair.

533
00:44:54,461 --> 00:44:56,101
Czy to nie za wiele?

534
00:44:56,301 --> 00:44:59,261
Jeśli rodzice nie mają pieniędzy,

535
00:45:00,261 --> 00:45:02,821
dają mi kawałek ziemi o tej wartości.

536
00:45:03,381 --> 00:45:06,541
A co, jeśli nie mają ani ziemi

537
00:45:06,701 --> 00:45:08,181
ani pieniędzy?

538
00:45:08,741 --> 00:45:11,581
Porzucają wtedy dziecko czy co?

539
00:45:13,141 --> 00:45:15,021
Jest jeszcze możliwość

540
00:45:15,181 --> 00:45:17,941
oddania go do mnie na służbę.

541
00:45:18,501 --> 00:45:22,781
Jest tu ktoś,
kto pracuje w tym domu,

542
00:45:22,941 --> 00:45:25,381
bo jego rodziców
nie było stać na zapłatę?

543
00:45:25,581 --> 00:45:28,381
Zawołajcie chłopaka!
Niech zobaczą.

544
00:45:32,101 --> 00:45:36,501
Czym się zajmujesz? Pomagasz wodzowi?

545
00:45:36,661 --> 00:45:41,941
Robię, co każe.
Przynoszę mu różne rzeczy.

546
00:45:42,101 --> 00:45:44,741
Dostajesz za to pieniądze?

547
00:45:45,541 --> 00:45:49,621
Daje mi tylko jedzenie.
Pieniądze idą do niego.

548
00:45:50,301 --> 00:45:52,661
To niewolnictwo.

549
00:45:52,901 --> 00:45:55,501
Pracujesz ciężko od 15 lat

550
00:45:56,381 --> 00:45:58,101
tylko za jedzenie.

551
00:46:04,861 --> 00:46:08,501
Łatwo manipulować
niewykształconymi ludźmi.

552
00:46:09,301 --> 00:46:12,061
Tacy łatwo uwierzą we wszystko,

553
00:46:12,301 --> 00:46:14,341
zwłaszcza w to, co mówi pastor,

554
00:46:14,581 --> 00:46:17,981
bo religia jest ważną częścią życia
w Nigerii.

555
00:46:26,261 --> 00:46:30,421
Pastorzy wykorzystują niewiedzę.

556
00:46:31,181 --> 00:46:35,301
Wmawiają ludziom,
że dzieci zajmują się czarami.

557
00:46:35,461 --> 00:46:37,421
A oni w to wierzą.

558
00:46:39,741 --> 00:46:41,861
Straszenie czarami

559
00:46:42,021 --> 00:46:46,981
to dobry pretekst do tego,
by ludzi okradać.

560
00:46:47,301 --> 00:46:50,701
Dlatego wielu pastorów
nie chce mnie widzieć

561
00:46:50,861 --> 00:46:54,141
w organizacjach chrześcijańskich
w naszym mieście,

562
00:46:54,461 --> 00:46:57,381
Od wielu lat nauczam,

563
00:46:58,061 --> 00:47:01,821
że rzucanie posądzeń o czary
nie ma nic wspólnego z pobożnością.

564
00:47:07,861 --> 00:47:10,141
Według naszych obliczeń,

565
00:47:12,661 --> 00:47:18,581
co tydzień z każdej miejscowości
znika średnio 10 dzieci.

566
00:47:23,181 --> 00:47:27,461
Należy wiedzieć,
że oskarżenia o czary

567
00:47:27,621 --> 00:47:30,421
spowodowane są nędzą.

568
00:47:30,581 --> 00:47:33,461
Rodziny nie mogą
wykarmić wszystkich dzieci.

569
00:47:33,981 --> 00:47:37,341
Korzystają więc z okazji
i wypędzają któreś z domu,

570
00:47:37,501 --> 00:47:41,181
oskarżając je o czary,
by nie musieć go karmić.

571
00:47:41,701 --> 00:47:44,821
Jest to zatem kwestia przetrwania.

572
00:47:48,381 --> 00:47:50,901
Trudno podać dokładną liczbę,

573
00:47:51,421 --> 00:47:53,781
ale takich przypadków jest wiele.

574
00:47:53,941 --> 00:47:58,301
Tymczasem nawet jedno zabite dziecko
to już zbyt dużo.

575
00:48:00,901 --> 00:48:04,061
Dorastające w tym społeczeństwie
dzieci wiedzą,

576
00:48:04,221 --> 00:48:08,061
że gdy padnie na nie zarzut,
ludzie nie dadzą im żyć,

577
00:48:08,221 --> 00:48:10,101
dlatego uciekają.

578
00:48:15,581 --> 00:48:19,221
Dzieci mieszkające na ulicy
spotyka wszystko, co złe:

579
00:48:19,381 --> 00:48:21,141
handel ludźmi,

580
00:48:21,341 --> 00:48:24,061
obrót narządami ludzkimi

581
00:48:24,661 --> 00:48:26,861
i wszelka przemoc.

582
00:48:27,141 --> 00:48:28,701
Można stwierdzić,

583
00:48:28,861 --> 00:48:32,341
że każda dziewczynka,
która spędza noc poza domem,

584
00:48:32,501 --> 00:48:33,821
zostaje zgwałcona.

585
00:48:35,061 --> 00:48:40,061
Uciekłam z naszej wioski
i zaczęłam żebrać na ulicy.

586
00:48:40,861 --> 00:48:43,621
Oskarżyli mnie o to, że zabiłam ojca.

587
00:48:48,701 --> 00:48:50,941
Każdego ranka mnie bili.

588
00:48:53,661 --> 00:48:55,781
Nie dostawałam jedzenia.

589
00:48:56,341 --> 00:48:59,821
Matka przypalała mnie żelazkiem.

590
00:49:00,581 --> 00:49:04,141
Co czujesz, gdy myślisz o tych,
którzy cię oskarżyli?

591
00:49:06,541 --> 00:49:11,341
Uważam, że powinniśmy zapomnieć
o tym, co było w przeszłości,

592
00:49:11,501 --> 00:49:13,021
i żyć dalej.

593
00:49:17,421 --> 00:49:22,381
Wszystkie dzieci u nas
doświadczyły rzeczy strasznych.

594
00:49:30,981 --> 00:49:34,781
Mają blizny na głowach
i ślady po ranach zadanych nożem.

595
00:49:35,861 --> 00:49:40,101
Te przeżycia będą ciążyć
na ich przyszłości.

596
00:50:05,981 --> 00:50:11,021
Zdarza się, że dzieci trzymane są
w zamknięciu i w łańcuchach.

597
00:50:11,181 --> 00:50:16,501
Tkwią w pomieszczeniu
bez picia i bez jedzenia

598
00:50:16,661 --> 00:50:20,661
aż do chwili,
gdy przyznają się do czarownictwa.

599
00:50:38,221 --> 00:50:39,781
Też cię oskarżyli?

600
00:50:39,861 --> 00:50:41,061
Tak.

601
00:50:49,301 --> 00:50:51,301
Mam na imię Benjamin.

602
00:50:51,501 --> 00:50:53,861
Rodzice zarzucili mi czary.

603
00:50:55,861 --> 00:50:59,021
Co dziś myślisz o tej sytuacji?

604
00:51:02,661 --> 00:51:08,221
Wyobrażam sobie,
że kiedy ukończę szkołę,

605
00:51:08,541 --> 00:51:12,861
będę próbował przekonać ludzi
w mojej wiosce,

606
00:51:13,101 --> 00:51:15,861
że dzieci nie są czarownikami.

607
00:51:21,501 --> 00:51:25,901
Moje problemy z rodziną zaczęły się,
kiedy poszedłem do szkoły.

608
00:51:26,061 --> 00:51:30,341
Dalsi krewni oskarżyli wtedy ojca,
że jest czarownikiem,

609
00:51:31,261 --> 00:51:36,541
bo moja nadmierna chęć do nauki
nie jest normalna.

610
00:51:37,501 --> 00:51:41,661
Dopatrywali się jakichś powodów
i uznali, że to przez czary.

611
00:51:42,581 --> 00:51:45,381
Od tego zaczęły się zarzuty.

612
00:51:45,621 --> 00:51:48,581
Kiedy ktoś oskarży cię o czary,

613
00:51:49,381 --> 00:51:51,901
wszyscy patrzą na ciebie inaczej.

614
00:51:52,741 --> 00:51:56,021
Nawet twoi krewni.

615
00:51:56,861 --> 00:52:00,861
Na przykład kiedy mój ojciec
został oskarżony o czary,

616
00:52:01,621 --> 00:52:05,781
został wykluczony
z szeroko pojętej rodziny.

617
00:52:07,061 --> 00:52:09,781
Potem przybywało kłopotów.

618
00:52:11,021 --> 00:52:14,581
Ludzie zaczęli być
wobec nas agresywni.

619
00:52:14,741 --> 00:52:16,821
Pobili moją matkę.

620
00:52:18,461 --> 00:52:24,061
Kiedy doszło do przemocy fizycznej,
zrobiło się już bardzo groźnie.

621
00:52:24,981 --> 00:52:28,061
- Co się stało z twoim ojcem?
- Zabili go.

622
00:52:32,221 --> 00:52:33,381
Zginął.

623
00:52:35,421 --> 00:52:38,021
Wtedy zostałem zabrany
do Land of Hope.

624
00:52:46,501 --> 00:52:50,701
Nasze dorosłe życie
jest odzwierciedleniem dzieciństwa.

625
00:52:50,861 --> 00:52:53,661
Przekonałam się o tym
na wiele sposobów.

626
00:52:59,541 --> 00:53:04,861
Bardzo się cieszyłam
na pierwsze spotkanie z matką Hope'a.

627
00:53:05,021 --> 00:53:08,461
Byłam ciekawa jej wyglądu
i reakcji ich obojga.

628
00:53:09,301 --> 00:53:14,541
Przepełniały nas
najróżniejsze uczucia.

629
00:53:15,461 --> 00:53:17,181
Nagle przyjechała.

630
00:53:17,341 --> 00:53:20,461
Hope był bardzo,
ale to bardzo wzruszony.

631
00:53:27,901 --> 00:53:28,901
Dzień dobry.

632
00:53:31,981 --> 00:53:34,261
Witam. Usiądźmy.

633
00:53:35,861 --> 00:53:37,981
Jak ci na imię?

634
00:53:38,141 --> 00:53:39,621
Justina.

635
00:53:39,781 --> 00:53:43,221
- Ile masz lat?
- 23.

636
00:53:44,221 --> 00:53:48,421
Zatem miałaś 14 czy 15 lat,

637
00:53:49,221 --> 00:53:51,501
gdy byłaś w ciąży z Hope'em?

638
00:53:52,221 --> 00:53:53,621
Tak, 15.

639
00:53:54,741 --> 00:53:57,301
Co się właściwie stało?

640
00:53:57,461 --> 00:54:01,901
Opowiesz nam, dlaczego
znaleźliśmy go tak zaniedbanego?

641
00:54:03,221 --> 00:54:04,461
Mów, śmiało.

642
00:54:06,221 --> 00:54:11,421
Jesteśmy tu, bo zależy nam na tym,
byś spotkała się ze swoim synem.

643
00:54:12,701 --> 00:54:15,221
Nie zamierzamy cię osądzać.

644
00:54:22,061 --> 00:54:24,781
Sama byłaś wtedy dzieckiem.

645
00:54:25,541 --> 00:54:29,581
Czy twój mąż cię poślubił
czy po prostu cię wziął?

646
00:54:30,341 --> 00:54:32,741
Jak to wyglądało między wami?

647
00:54:32,901 --> 00:54:34,541
To starszy mężczyzna.

648
00:54:36,181 --> 00:54:39,661
Nie wiem, czemu tak wyszło.
Przyszedł kiedyś do nas.

649
00:54:40,781 --> 00:54:43,861
Prosił, żebym z nim poszła,
ale ja nie chciałam.

650
00:54:44,021 --> 00:54:45,221
Odmawiałaś?

651
00:54:45,421 --> 00:54:47,981
Tak, ale mnie zmusił.

652
00:54:49,901 --> 00:54:54,981
Steven miał rok,
kiedy urodziłam Daniela.

653
00:54:55,581 --> 00:54:58,141
Czyli nazwałaś go Steven?

654
00:54:58,301 --> 00:55:00,821
- Mają jednego ojca?
- Tak.

655
00:55:01,141 --> 00:55:06,181
Kiedy go uratowaliśmy,
nie znaliśmy jego imienia.

656
00:55:06,501 --> 00:55:08,101
Nikt nam go nie podał.

657
00:55:08,581 --> 00:55:12,061
Musieliśmy nadać mu nowe.

658
00:55:12,341 --> 00:55:16,421
- Mówimy na niego Hope, Nadzieja.
- Bardzo ładnie.

659
00:55:17,381 --> 00:55:21,381
Czy to ojciec doprowadził go
do tak złego stanu?

660
00:55:21,741 --> 00:55:25,061
Wypędził go z domu.

661
00:55:26,901 --> 00:55:29,861
- Nie miejcie mi za złe.
- Bez obaw.

662
00:55:30,101 --> 00:55:33,341
Najważniejsze, że tu jesteś.

663
00:55:50,341 --> 00:55:51,461
To twój syn.

664
00:55:52,301 --> 00:55:53,701
Hope, to twoja mama.

665
00:55:55,101 --> 00:55:57,581
Nosiła cię w swoim brzuchu.

666
00:56:02,021 --> 00:56:03,221
Synku...

667
00:56:04,981 --> 00:56:08,501
Nie słyszy zbyt dobrze
i mało rozumie.

668
00:56:10,101 --> 00:56:14,501
Bardzo cię przepraszam, za wszystko.

669
00:56:16,501 --> 00:56:19,621
Gdzie jest znak plemienny?
Zrobiłaś mu go?

670
00:56:23,501 --> 00:56:25,341
Tutaj.

671
00:56:34,821 --> 00:56:37,381
- To twój znak?
- Tak.

672
00:56:56,621 --> 00:56:57,661
Przepraszam.

673
00:56:57,821 --> 00:57:00,981
Proszę cię, wybacz mi!

674
00:57:12,861 --> 00:57:15,101
W porządku, Hope?

675
00:57:15,501 --> 00:57:16,501
Jest okej?

676
00:57:23,101 --> 00:57:24,861
Wszystko gra? Nie...

677
00:57:25,221 --> 00:57:27,101
Możliwe, że nie zrozumiał.

678
00:57:27,621 --> 00:57:30,221
Może uznał, że chcesz go zabrać.

679
00:57:30,381 --> 00:57:32,341
- Nie zamierzam.
- Wiem.

680
00:57:32,541 --> 00:57:35,781
Mam nadzieję,
że będziesz często go odwiedzać.

681
00:57:37,261 --> 00:57:41,541
- Są podobni z Danielem?
- Daniel jest wyższy.

682
00:57:41,701 --> 00:57:43,061
Przerósł go?

683
00:57:43,221 --> 00:57:45,341
Nie chciałam przeszkadzać.

684
00:57:46,181 --> 00:57:47,661
Cześć, Hope.

685
00:57:47,941 --> 00:57:50,061
Mam na imię Martyna.

686
00:57:50,221 --> 00:57:54,221
- Justina.
- Bardzo mi miło.

687
00:57:54,421 --> 00:57:57,341
- Mnie też.
- Masz świetnego syna.

688
00:57:57,661 --> 00:58:01,621
Widzę, że jest zdezorientowany.

689
00:58:02,741 --> 00:58:04,541
To dumny chłopak.

690
00:58:04,781 --> 00:58:07,901
Wie, w jakich okolicznościach
go znaleźliśmy.

691
00:58:08,021 --> 00:58:12,141
Jest w nim radość,
ale być może także...

692
00:58:13,021 --> 00:58:14,021
gniew.

693
00:58:14,341 --> 00:58:16,181
Ona tu nie zostanie.

694
00:58:17,061 --> 00:58:20,101
Ona wróci do siebie,

695
00:58:20,461 --> 00:58:22,341
ty zostaniesz.

696
00:58:22,461 --> 00:58:25,141
Jeszcze tylko obejrzy to miejsce,

697
00:58:26,101 --> 00:58:28,101
a potem pójdzie.

698
00:58:33,701 --> 00:58:37,741
Może kiedyś znajdzie dla mnie
przebaczenie w swoim sercu.

699
00:59:39,781 --> 00:59:43,461
Jeżeli mamy zmieniać świat,
powinniśmy zacząć od dzieci.

700
00:59:43,621 --> 00:59:48,581
Jeśli damy im lepsze dzieciństwo,
odmienimy los całego pokolenia.

701
00:59:50,821 --> 00:59:52,821
Trzeba patrzeć w przyszłość.

702
00:59:55,821 --> 00:59:58,381
Hope ucieszył się dopiero później.

703
00:59:58,461 --> 01:00:01,261
Matka wracała do niego wiele razy

704
01:00:01,461 --> 01:00:04,821
i spędziła długi czas
w naszym ośrodku.

705
01:00:04,981 --> 01:00:06,381
Był szczęśliwy.

706
01:00:06,541 --> 01:00:12,101
Brał ją za rękę
i z dumą mówił wszystkim:

707
01:00:12,261 --> 01:00:13,821
"Patrzcie, to moja mama!".

708
01:00:21,381 --> 01:00:25,501
Trzeba uczyć się brać brzemię innych
na swoje barki.

709
01:00:34,381 --> 01:00:38,341
Jako przywódcy społeczności
musimy nieść ulgę tym,

710
01:00:38,501 --> 01:00:40,381
o których się troszczymy.

711
01:00:40,541 --> 01:00:42,221
Poświęcać się dla nich.

712
01:00:45,581 --> 01:00:48,901
To najważniejsze: poświęcenie.

713
01:00:51,861 --> 01:00:53,101
Znam go 10 lat

714
01:00:53,261 --> 01:00:55,941
i tylko dwa razy widziałam,
jak płacze.

715
01:00:56,141 --> 01:01:00,981
Jedna z najważniejszych dla nas spraw
znalazła wreszcie zakończenie.

716
01:01:01,141 --> 01:01:03,541
Mówię o przypadku Hope'a.

717
01:01:03,741 --> 01:01:07,501
To były krew, pot i łzy,
ogromny wysiłek,

718
01:01:07,701 --> 01:01:10,421
nie tylko dla mnie i dla niego,

719
01:01:10,541 --> 01:01:13,741
ale też dla naszego związku
jako rodziców.

720
01:01:14,021 --> 01:01:15,021
Raz...

721
01:01:15,901 --> 01:01:19,181
- dwa, trzy...
DANIA

722
01:01:19,261 --> 01:01:21,301
cztery, pięć!

723
01:01:22,261 --> 01:01:23,461
Oszukujesz!

724
01:01:24,821 --> 01:01:27,181
To było poświęcenie.

725
01:01:27,341 --> 01:01:31,061
Kiedy zaszłam w ciążę,
musieliśmy się zastanowić,

726
01:01:31,301 --> 01:01:33,941
gdzie będzie mieszkać nasz syn

727
01:01:34,221 --> 01:01:36,181
z uwagi na bezpieczeństwo.

728
01:01:38,341 --> 01:01:41,701
Nasz ośrodek
jest dla nas najważniejszy,

729
01:01:41,861 --> 01:01:44,421
jednak syna wychowałam w Danii,

730
01:01:44,581 --> 01:01:47,981
ponieważ to kraj
znacznie bardziej bezpieczny

731
01:01:48,141 --> 01:01:50,821
i o wiele zdrowszy środowiskowo.

732
01:01:56,261 --> 01:01:58,461
Czasami odczuwam zazdrość,

733
01:01:58,621 --> 01:02:02,341
gdy widzę pary przechadzające się
z dziećmi po ulicach.

734
01:02:02,781 --> 01:02:07,421
Chciałabym zawsze móc
tak spacerować z synem i mężem.

735
01:02:07,581 --> 01:02:10,301
Puścić ci to jeszcze raz?

736
01:02:10,461 --> 01:02:15,141
Prawdę mówiąc,
w Danii często czuję się samotna.

737
01:02:15,341 --> 01:02:20,581
Ale gdy patrzę na 92 dzieci,
które mieszkają w naszym ośrodku,

738
01:02:21,061 --> 01:02:24,101
dzieci, które wyratowaliśmy z buszu,

739
01:02:24,261 --> 01:02:26,301
które wypędzono z domów,

740
01:02:26,981 --> 01:02:30,141
które prawie umierały
na naszych rękach...

741
01:02:30,301 --> 01:02:35,381
Kiedy dziś widzę,
jak kończą szkoły i studia,

742
01:02:35,541 --> 01:02:37,941
niczego nie żałuję.

743
01:02:38,141 --> 01:02:41,701
To była ciężka praca,
moje życiowe wyzwanie,

744
01:02:41,861 --> 01:02:44,021
ale mam powody do dumy.

745
01:02:44,381 --> 01:02:49,221
Widzę owoce swoich decyzji
i czuję się szczęśliwa.

746
01:02:56,501 --> 01:03:02,501
KOCHAM WAS WSZYSTKICH

747
01:03:14,261 --> 01:03:19,421
W Nigerii co roku 15 tysięcy dzieci
zostaje oskarżonych o czary.

748
01:03:19,581 --> 01:03:23,541
Wiele z nich ginie w męczarniach
albo znika bez śladu.

749
01:03:23,701 --> 01:03:26,781
Ośrodek "Land of Hope"
odmienił los 92 z nich.

750
01:03:43,741 --> 01:03:46,501
Wersja polska na zlecenie HBO
HIVENTY POLAND

751
01:03:47,541 --> 01:03:50,181
Tekst: Tomasz Tworkowski