1
00:00:08,717 --> 00:00:10,552
{\an8}Dinosaur menguasai dunia...
2
00:00:10,552 --> 00:00:12,179
{\an8}DIHOSKAN OLEH DAVID ATTENBOROUGH
3
00:00:12,179 --> 00:00:14,806
{\an8}...selama lebih 150 juta tahun.
4
00:00:15,682 --> 00:00:18,727
Ia menduduki hampir setiap sudut dunia ini
5
00:00:19,311 --> 00:00:23,148
dan wujud hampir
dalam pelbagai bentuk dan saiz.
6
00:00:24,358 --> 00:00:27,402
Ada yang amat luar biasa.
7
00:00:30,822 --> 00:00:34,535
Kini kita tahu T. rex perenang yang hebat,
8
00:00:36,787 --> 00:00:40,082
Velociraptor pemburu berbulu yang licik
9
00:00:42,000 --> 00:00:45,963
dan sesetengah dinosaur
mempunyai kelakuan yang amat aneh.
10
00:00:48,841 --> 00:00:52,594
Tapi hampir setiap hari
penemuan terbaharu diketahui
11
00:00:52,594 --> 00:00:57,641
yang menjelaskan lagi tentang kehidupan
di dunia ini, 66 juta tahun lalu.
12
00:01:02,604 --> 00:01:05,482
Dalam Prehistoric Planet kali ini,
13
00:01:05,482 --> 00:01:08,026
kami paparkan haiwan baharu...
14
00:01:09,403 --> 00:01:13,740
dan pengetahuan baharu
tentang cara ia mencari pasangan,
15
00:01:15,576 --> 00:01:18,203
cabaran yang dihadapi
untuk menjaga keluarga...
16
00:01:19,496 --> 00:01:21,415
dan pertempuran hebatnya.
17
00:01:29,506 --> 00:01:33,969
Saksikan zaman alam semula jadi
memperlihatkan keajaibannya.
18
00:01:37,514 --> 00:01:41,727
Ini Prehistoric Planet 2.
19
00:01:54,740 --> 00:02:00,037
TANAH TANDUS
20
00:02:00,037 --> 00:02:07,044
Inilah muntahan lava terbesar yang
membanjiri bumi selama 100 juta tahun.
21
00:02:09,755 --> 00:02:12,633
Deccan di tengah India,
22
00:02:14,176 --> 00:02:15,594
tempat bagai neraka
23
00:02:16,678 --> 00:02:20,349
dan tentu anda tak sangka
ada dinosaur di sini.
24
00:02:22,559 --> 00:02:26,897
Namun, dinosaur
membahayakan dirinya untuk ke sini.
25
00:02:35,697 --> 00:02:37,157
Isisaur.
26
00:02:40,661 --> 00:02:42,996
Semuanya betina.
27
00:02:55,259 --> 00:02:59,388
Lava telah mengalir di Deccan
buat masa yang lama
28
00:02:59,388 --> 00:03:02,558
sehingga di sesetengah tempat,
ia melingkungi 1.6 kilometer.
29
00:03:17,239 --> 00:03:21,869
Setiap musim bunga, Isisaur betina
tinggalkan keselesaan habitatnya di hutan
30
00:03:21,869 --> 00:03:26,415
dan melakukan perjalanan perih
ke tanah tandus ini.
31
00:03:44,975 --> 00:03:49,646
Ia boleh memilih jalan selamat
melalui lava yang telah sejuk dan keras...
32
00:03:52,733 --> 00:03:55,652
tapi ada bahaya lain di situ.
33
00:04:02,159 --> 00:04:08,332
Selain wap, gabungan maut
karbon dioksida dan hidrogen sulfida
34
00:04:08,332 --> 00:04:11,251
terbebas dari lohong gunung berapi.
35
00:04:14,463 --> 00:04:17,132
Dalam cuaca sebelum subuh yang sejuk,
36
00:04:17,132 --> 00:04:19,218
gas berat ini tenggelam
37
00:04:19,218 --> 00:04:23,096
untuk hasilkan
"selimut" halimunan yang menyesakkan.
38
00:04:25,224 --> 00:04:28,352
Beberapa sedut saja boleh membunuh.
39
00:04:32,272 --> 00:04:36,109
Tapi isisaur ada satu kelebihan penting.
40
00:04:38,153 --> 00:04:43,825
Leher panjang membuatkannya
terelak daripada wasap beracun itu.
41
00:04:55,587 --> 00:04:59,675
Tapi jauh di depan, ialah tempat
yang menyukarkannya untuk mengelak.
42
00:05:07,975 --> 00:05:10,352
Kawanan ini memasuki kawasan rendah
43
00:05:10,352 --> 00:05:13,730
dan di situ gas berbahaya sangat tebal.
44
00:05:16,733 --> 00:05:21,572
Bagi kawanan isisaur betina ini,
masalah sudah pun berlaku.
45
00:05:26,201 --> 00:05:29,997
Lebih teruk, apabila
matahari terbit dan memanaskan udara,
46
00:05:29,997 --> 00:05:32,749
gas itu tersebar lebih tinggi.
47
00:05:37,963 --> 00:05:41,258
Leher panjang
tidak lagi dapat melindunginya.
48
00:05:46,471 --> 00:05:50,392
Ia perlu cepat pergi
ke tempat lebih tinggi.
49
00:05:57,524 --> 00:06:01,653
Pendakian yang cerun,
tapi udara di situ lebih segar.
50
00:06:16,168 --> 00:06:18,128
Lega akhirnya.
51
00:06:19,379 --> 00:06:22,758
Di depan ialah destinasi terakhirnya.
52
00:06:26,595 --> 00:06:29,598
Pulau gunung berapi tinggi
53
00:06:31,266 --> 00:06:35,020
di puncak tanah tandus berbahaya ini.
54
00:06:50,452 --> 00:06:56,416
Kawah besar, digelar kaldera
memberikan tempat selamat untuk bertelur.
55
00:06:57,960 --> 00:07:03,340
Gas beracun di sekelilingnya
membantu menghalau pemangsa...
56
00:07:06,552 --> 00:07:12,182
dan pemanas geoterma yang tersedia
menjadikannya alat pengeram yang ideal.
57
00:07:27,698 --> 00:07:32,452
Setiap ibu menggali pasir hangat
seluas 2.1 meter
58
00:07:32,452 --> 00:07:36,832
untuk meletakkan
20 biji telur bersaiz tembikai.
59
00:07:44,464 --> 00:07:47,718
Buat masa ini,
telur-telur selamat di dalam kaldera,
60
00:07:47,718 --> 00:07:51,221
tapi ini baru permulaan kisahnya.
61
00:07:53,724 --> 00:07:54,933
Beberapa bulan lagi,
62
00:07:54,933 --> 00:08:00,022
beratus ekor anak kecil akan menetas
untuk hadapi dunia asing ini.
63
00:08:02,191 --> 00:08:04,276
Jika mahu selamat,
64
00:08:04,276 --> 00:08:07,988
ia perlukan perubahan suasana
yang bertepatan pada masanya.
65
00:08:22,085 --> 00:08:25,422
Tanah tandus di planet prasejarah
66
00:08:25,422 --> 00:08:28,800
mampu menguji dinosaur juga.
67
00:08:35,640 --> 00:08:37,768
Landskap aneh
68
00:08:37,768 --> 00:08:41,813
yang terbentuk akibat angin
dan sungai-sungai purba yang luas,
69
00:08:41,813 --> 00:08:44,483
kelihatan seperti tiada hidupan.
70
00:08:52,658 --> 00:08:53,992
Namun di Asia,
71
00:08:54,743 --> 00:08:56,995
tersembunyi di celahan ngarai sempit...
72
00:09:00,457 --> 00:09:05,504
terdapat satu keluarga
Velociraptor baharu.
73
00:09:14,346 --> 00:09:17,224
Si anak baru berusia beberapa minggu.
74
00:09:43,417 --> 00:09:50,007
Di tempat tandus beginia seakan-akan
berdepan masa depan yang tak menentu.
75
00:09:52,384 --> 00:09:58,390
Ia bergantung kepada keadaan aneh,
bukan di sini, tapi jauh dari habitatnya.
76
00:10:04,021 --> 00:10:09,651
Di seberang gurun yang panas,
ada hutan yang terperangkap dalam pasir.
77
00:10:11,987 --> 00:10:16,200
Perubahan musim membuatkan
air mengalir ke kawasan ini.
78
00:10:19,286 --> 00:10:21,580
Sekelompok besar pokok poplar
79
00:10:21,580 --> 00:10:25,250
menandakan ketibaannya
dengan daun-daun yang berkhasiat.
80
00:10:28,545 --> 00:10:31,548
Umpama magnet yang menarik
banyak haiwan kelaparan.
81
00:10:38,555 --> 00:10:44,186
Nemegtosaur berleher panjang
disertai titanosaur Mongolia...
82
00:10:55,197 --> 00:10:57,950
begitu juga dengan
Prenocephale yang lebih kecil.
83
00:11:05,958 --> 00:11:08,001
Namun ada satu penghalang.
84
00:11:13,924 --> 00:11:15,926
Penara besar ini.
85
00:11:21,974 --> 00:11:27,145
Satu-satunya cara untuk ke hutan
adalah melalui ngarai berselirat ini.
86
00:11:37,281 --> 00:11:40,951
Apabila masuk,
kawanan dinosaur menjadi gementar.
87
00:11:45,998 --> 00:11:49,334
Serangan hendap boleh berlaku di sini.
88
00:11:59,303 --> 00:12:01,763
Velociraptor menunggu.
89
00:12:10,272 --> 00:12:13,233
Namun ia takkan dapat
mengalahkan titanosaur.
90
00:12:15,777 --> 00:12:20,449
Kejayaannya bergantung kepada
pemburu lain yang memerhati.
91
00:13:04,409 --> 00:13:05,786
Tarbosaur.
92
00:13:11,917 --> 00:13:16,296
Tyrannosaurus rex versi Asia.
93
00:13:23,387 --> 00:13:27,224
Apabila pemangsa semakin mendekati,
panik tercetus.
94
00:13:47,327 --> 00:13:51,164
Hanya Prenocephale dapat melarikan diri
ke tempat lebih tinggi.
95
00:13:57,421 --> 00:14:01,258
Inilah yang Velociraptor nantikan.
96
00:14:09,850 --> 00:14:14,354
Kini, barulah Velociraptor
dapat menyerang.
97
00:14:23,238 --> 00:14:24,239
Akhirnya.
98
00:14:27,618 --> 00:14:32,080
Hasil kerjasama, ia berjaya dapatkan
makanan untuk seluruh keluarga.
99
00:14:38,921 --> 00:14:41,715
Tarbosaur juga dapat ganjarannya.
100
00:14:44,343 --> 00:14:47,888
Bagi pemangsa, semuanya berjalan lancar.
101
00:14:52,643 --> 00:14:57,981
Bagi Velociraptor,
ini masa sesuai untuk membina keluarga.
102
00:15:13,622 --> 00:15:18,293
Memiliki ibu bapa yang bijak dan penyayang
ialah permulaan bagus buat si anak.
103
00:15:20,295 --> 00:15:22,464
Di tanah tandus di Asia,
104
00:15:22,464 --> 00:15:26,635
ada beberapa lagi ibu bapa dinosaur
yang lebih gigih daripada ini.
105
00:15:28,846 --> 00:15:32,140
Satu koloni Corythoraptors
yang sedang bertelur.
106
00:15:40,274 --> 00:15:45,529
Beberapa hari lalu, si betina
bertelur di timbunan bulat ini.
107
00:15:50,701 --> 00:15:54,413
Namun tugas menjaga telur
jatuh kepada si jantan.
108
00:15:57,249 --> 00:15:59,126
Tugas itu bukan mudah.
109
00:16:13,682 --> 00:16:18,854
Jika terdedah kepada terik matahari,
anak-anak akan mati.
110
00:16:25,986 --> 00:16:29,990
Namun si bapa gunakan ekor lebar
dan bulu bawah lengan
111
00:16:29,990 --> 00:16:31,742
untuk melindungi telurnya.
112
00:16:36,205 --> 00:16:37,706
Akibatnya amat perit.
113
00:16:40,876 --> 00:16:45,005
Ia perlu bertahan
terik matahari selama berjam-jam.
114
00:17:21,124 --> 00:17:26,839
Akhirnya, dalam kesejukan malam,
si jantan boleh beredar mencari makanan.
115
00:17:30,300 --> 00:17:34,012
Ketika inilah dapat dilihat
kelebihan bertelur dalam koloni.
116
00:17:37,474 --> 00:17:42,104
Corythoraptors tak beredar serentak,
sebaliknya mengikut giliran.
117
00:17:45,524 --> 00:17:49,319
Jadi, akan sentiasa ada "jiran"
yang memerhatikan kawasan.
118
00:17:52,489 --> 00:17:57,369
Namun kawalan sebegini pun
tak menjamin keselamatan.
119
00:18:12,593 --> 00:18:17,347
Kuru kulla betina,
yang seakan-akan Velociraptor.
120
00:18:18,807 --> 00:18:21,560
Ia kebuluran tapi berhati-hati
121
00:18:21,560 --> 00:18:25,063
dengan paruh dan kuku Corythoraptors
yang tajam.
122
00:18:31,320 --> 00:18:34,156
Namun, ia ada satu kelebihan utama.
123
00:18:37,367 --> 00:18:42,039
Penglihatannya pada waktu malam
lebih jelas daripada si pemilik sarang.
124
00:18:50,380 --> 00:18:55,761
Jika ia diam, ia boleh menyelinap
ke dalam koloni tanpa disedari.
125
00:18:58,847 --> 00:19:01,266
Ia memilih mangsa dengan berhati-hati.
126
00:19:17,324 --> 00:19:19,243
Inilah peluangnya.
127
00:19:26,458 --> 00:19:28,001
Namun bukan untuk menyerang.
128
00:19:30,003 --> 00:19:33,632
Pemangsa ini juga ialah pencuri.
129
00:20:05,539 --> 00:20:09,376
Ia akan makan telur
dengan sebanyak dan secepat mungkin.
130
00:20:18,886 --> 00:20:21,555
Masa dah tamat. Kehadirannya disedari.
131
00:20:23,724 --> 00:20:25,809
Ambil satu biji telur lagi.
132
00:20:50,250 --> 00:20:54,796
Kini ia ada peluang untuk menikmati
telur curi dengan tenang.
133
00:20:59,927 --> 00:21:03,222
Namun pencuri ini
berkongsi hasil tangkapan.
134
00:21:05,057 --> 00:21:10,062
Dengan bunyi panggilan prr,
ia memanggil anaknya.
135
00:21:27,454 --> 00:21:31,124
Tak lama lagi, anak-anaknya pun
akan tinggalkan sarang.
136
00:21:39,424 --> 00:21:43,679
Ia perlu belajar
yang objek aneh ini ialah makanan.
137
00:21:45,848 --> 00:21:48,433
Serta belajar cara memecahkannya.
138
00:21:55,148 --> 00:22:01,446
Mungkin boleh gunakan paruh atau kuku.
139
00:22:21,508 --> 00:22:27,139
Berjaya, tapi lebih disebabkan
tuah, bukan kemahiran.
140
00:22:29,391 --> 00:22:35,355
Namun ini masih pengajaran yang penting
buat generasi baharu pencuri telur.
141
00:22:44,740 --> 00:22:47,951
Di tanah tandus,
keselesaan kesejukan malam
142
00:22:47,951 --> 00:22:53,624
pantas berakhir dengan kembalinya
kepanasan matahari yang terik.
143
00:22:57,669 --> 00:23:04,676
Suhu di permukaan pasir
boleh mencapai lebih 71 darjah Celsius.
144
00:23:07,888 --> 00:23:12,392
Apa saja air di sini
akan pantas kering atau tersejat.
145
00:23:14,853 --> 00:23:18,899
Ini tempat paling kering di dunia.
146
00:23:30,744 --> 00:23:34,289
Tanpa air, haiwan tak dapat hidup.
147
00:23:37,042 --> 00:23:40,546
Namun, inilah habitat bagi Tarchia muda.
148
00:23:50,222 --> 00:23:53,433
Ia ankylosaur yang tinggal di gurun.
149
00:23:59,690 --> 00:24:03,360
Memiliki ekor yang besar dan tajam.
150
00:24:07,656 --> 00:24:12,536
Tompokan gelap melindungi mata Tarchia
daripada sinaran matahari.
151
00:24:22,796 --> 00:24:25,174
Beginilah bunyi
152
00:24:25,174 --> 00:24:28,343
sistem penyaman udara Tarchia
yang tersendiri.
153
00:24:30,596 --> 00:24:34,683
Hidung besarnya menyejukkan udara
apabila ia keluar dari badan,
154
00:24:34,683 --> 00:24:39,229
memeluwap dan menyimpan
air berharga dalam setiap hembusan.
155
00:24:43,984 --> 00:24:48,488
Ini membolehkannya bertahan
tanpa minum buat masa lama
156
00:24:48,488 --> 00:24:50,157
sementara mencari makanan.
157
00:24:54,494 --> 00:24:58,415
Suhu tinggi di sini
menghasilkan angin yang menghakis,
158
00:24:58,415 --> 00:25:01,793
yang mengukir batu-batu
kepada bentuk luar biasa.
159
00:25:05,964 --> 00:25:08,509
Namun, ia juga menyebabkan
kawasan ini tandus.
160
00:25:12,471 --> 00:25:17,226
Namun, sesetengah tumbuhan
mampu berakar di celahan batu.
161
00:25:24,191 --> 00:25:27,110
Makanan sikit tapi mengenyangkan
amat berbaloi direbut.
162
00:25:43,627 --> 00:25:46,880
Setiap minit yang berlalu,
matahari semakin tinggi.
163
00:25:48,715 --> 00:25:51,051
Tak lama lagi,
takkan ada lagi tempat teduh.
164
00:25:54,096 --> 00:25:59,768
Malah, dinosaur gurun ini pun
kadangkala memerlukan air.
165
00:26:05,983 --> 00:26:07,442
Seperti kebanyakan nomad,
166
00:26:07,442 --> 00:26:10,571
Tarchia dapat mengingati laluan di gurun
167
00:26:11,196 --> 00:26:15,951
dan mampu merentasi
landskap gersang ini tanpa sesat.
168
00:26:22,165 --> 00:26:27,004
Ia ingat tempat unik
yang mempunyai mata air semula jadi.
169
00:26:31,675 --> 00:26:34,303
Wahah gurun seperti ini.
170
00:26:39,308 --> 00:26:42,269
Penyelamat buat haiwan
yang dapat menemuinya.
171
00:26:49,484 --> 00:26:50,527
Prenocephale.
172
00:27:17,054 --> 00:27:20,641
Suasana tegang sentiasa
menyelubungi sekitar wahah...
173
00:27:24,353 --> 00:27:28,440
tapi pertarungan berbahaya dapat dielak
dengan mempamerkan kekuatan.
174
00:27:38,492 --> 00:27:42,538
Akhirnya, Prenocephale rasa amat jengkel.
175
00:27:47,835 --> 00:27:50,879
Namun Tarchia dewasa pula lain halnya.
176
00:27:57,010 --> 00:28:01,056
Terutamanya yang dua kali lebih besar
daripada si muda.
177
00:28:13,819 --> 00:28:17,698
Ia ayunkan ekor
seberat hampir 23 kilogram.
178
00:28:27,624 --> 00:28:32,087
Jika tercetus pertempuran,
si muda takkan menang.
179
00:28:46,727 --> 00:28:50,397
Namun bantuan akan tiba.
180
00:28:56,987 --> 00:28:59,698
Kedua-duanya bersatu.
181
00:29:02,993 --> 00:29:07,748
Kini, si dewasa perlu berdepan
dengan dua ekor tajam.
182
00:29:21,303 --> 00:29:25,098
Ia memutuskan,
mungkin air di sini mencukupi
183
00:29:25,098 --> 00:29:26,850
untuk dikongsi bersama.
184
00:29:46,787 --> 00:29:50,332
Tarchia muda
akhirnya dapat minum dengan aman.
185
00:29:55,754 --> 00:29:59,383
Namun ia mungkin
tak dapat nikmatinya buat masa lama.
186
00:30:04,680 --> 00:30:09,393
Di tanah tandus,
keadaan boleh berubah sekelip mata.
187
00:30:16,441 --> 00:30:20,654
Suhu musim panas yang meningkat
membentuk ribut elektrik
188
00:30:20,654 --> 00:30:22,281
sehingga beratus batu.
189
00:30:26,660 --> 00:30:31,999
Di Deccan, ribut bermusim ini boleh
menyebabkan pertukaran arah angin.
190
00:30:33,542 --> 00:30:35,419
Di sekitar kaldera,
191
00:30:35,419 --> 00:30:39,590
tempat isisaur betina meninggalkan
telurnya beberapa bulan lalu,
192
00:30:39,590 --> 00:30:42,676
gas beracun sudah tiada,
193
00:30:43,260 --> 00:30:46,305
dan ini memberikan
satu kesempatan penting.
194
00:30:57,524 --> 00:31:01,820
Terdapat bunyi aneh
datang dari bawah pasir.
195
00:31:03,155 --> 00:31:07,618
Anak-anak isisaur saling memanggil
dari dalam telur.
196
00:31:09,494 --> 00:31:11,914
Cara itu membantu menyelaraskan penetasan.
197
00:31:51,036 --> 00:31:55,457
Anak isisaur sangat kecil,
kurang dari 30 cm.
198
00:32:01,129 --> 00:32:05,551
Tiada makanan di sini,
selain najis si ibu.
199
00:32:08,512 --> 00:32:09,763
Tidak disangka,
200
00:32:09,763 --> 00:32:15,853
ia amat berkhasiat
dan ada kepentingan lain buat si anak.
201
00:32:20,607 --> 00:32:24,361
Ia membekalkan bakteria sihat
dalam perutnya
202
00:32:24,361 --> 00:32:28,615
dan juga mengandungi feromon
yang, sama seperti bau,
203
00:32:28,615 --> 00:32:31,159
membolehkannya mencari kawanan ibunya.
204
00:32:35,330 --> 00:32:38,542
Ia akan membawanya ke hutan yang selamat.
205
00:32:52,723 --> 00:32:54,975
Namun, perjalanannya tidak mudah.
206
00:33:00,689 --> 00:33:03,567
Walaupun angin memihak kepada isisaur,
207
00:33:05,027 --> 00:33:09,573
ada banyak lagi bahaya menanti si anak.
208
00:33:15,204 --> 00:33:19,499
Mata air panas dan
lumpur cecair yang menggelegak.
209
00:33:22,002 --> 00:33:23,587
Perangkap maut.
210
00:33:56,453 --> 00:33:58,956
Selepas dua hari berjalan,
211
00:33:58,956 --> 00:34:01,792
anak-anak ini semakin lemah,
212
00:34:04,461 --> 00:34:07,339
tapi si ibu menyelamatkan
anak-anak sekali lagi.
213
00:34:09,591 --> 00:34:12,886
Tumbuhan kecil telah tumbuh
di celahan lava,
214
00:34:13,719 --> 00:34:17,516
daripada benih
yang terdapat dalam najis si ibu.
215
00:34:25,524 --> 00:34:28,277
Namun, bahaya baharu sedang menanti.
216
00:34:31,154 --> 00:34:37,661
Memandangkan tiada lagi gas bertoksik,
pemangsa mula muncul.
217
00:34:40,789 --> 00:34:42,123
Seekor rajasaur.
218
00:34:47,880 --> 00:34:52,885
Memandangkan banyak anak isisaur
berkeliaran, ini satu ganjaran besar.
219
00:35:13,071 --> 00:35:17,201
Rekahan pada lava ialah
satu-satunya tempat untuk bersembunyi.
220
00:36:09,336 --> 00:36:11,755
Lebih banyak rajasaur tiba.
221
00:37:26,747 --> 00:37:31,877
Walaupun bahaya, beratus ekor anak isisaur
berjaya tiba ke hutan.
222
00:37:35,506 --> 00:37:40,385
Di sinia akan tinggal bersama-sama
dan terlindung selama beberapa tahun.
223
00:37:46,183 --> 00:37:47,518
Sehingga akhirnya,
224
00:37:47,518 --> 00:37:50,562
ia cukup dewasa
untuk sertai kawanan si ibu.
225
00:38:00,989 --> 00:38:05,577
Jika bernasib baik, isisaur betina dalam
kalangannya akan kembali ke kawah ini
226
00:38:05,577 --> 00:38:09,581
beberapa tahun lagi untuk bertelur.
227
00:38:12,376 --> 00:38:16,380
Seperti haiwan lain
yang tinggal di kawasan berbahaya,
228
00:38:16,380 --> 00:38:18,257
risiko sentiasa tinggi.
229
00:38:22,511 --> 00:38:29,518
Namun, peluang hebat juga ada
di tanah tandus planet prasejarah.
230
00:38:34,147 --> 00:38:40,571
PREHISTORIC PLANET: DISINGKAP
231
00:38:40,571 --> 00:38:43,866
ADAKAH DINOSAUR IBU BAPA TERBAIK?
232
00:38:44,825 --> 00:38:48,829
Ini telur terfosil milik seekor dinosaur.
233
00:38:48,829 --> 00:38:50,247
Titanosaur.
234
00:38:50,998 --> 00:38:52,457
Apabila baru bertelur,
235
00:38:52,457 --> 00:38:55,752
beratnya mungkin sekitar 1.5 kilogram,
236
00:38:55,752 --> 00:38:59,381
dan kulitnya setebal
kira-kira dua milimeter.
237
00:39:02,384 --> 00:39:04,845
Walaupun telurnya keras,
238
00:39:06,221 --> 00:39:08,682
ia masih perlu dijaga dan dilindungi.
239
00:39:12,644 --> 00:39:16,106
Jadi, bagaimana dinosaur
menjaga telur-telurnya?
240
00:39:19,276 --> 00:39:21,361
Bagi melindungi telur daripada pemangsa
241
00:39:21,361 --> 00:39:24,489
{\an8}dan memastikan ia hangat,
dinosaur mempunyai beberapa strategi.
242
00:39:24,489 --> 00:39:25,991
{\an8}DR. DARREN NAISH
KETUA PERUNDING SAINTIFIK
243
00:39:25,991 --> 00:39:27,701
{\an8}Antaranya ialah membina sarang,
244
00:39:27,701 --> 00:39:30,037
{\an8}kemudian duduk di atas sarang itu.
245
00:39:31,663 --> 00:39:33,540
Kami tahu sesetengah dinosaur buat begini
246
00:39:33,540 --> 00:39:38,837
kerana kami ada fosil dinosaur
yang duduk di atas sarang.
247
00:39:41,048 --> 00:39:45,719
Telur yang ditemui
mengandungi anak daripada spesies sama
248
00:39:45,719 --> 00:39:46,803
seperti dinosaur dewasa,
249
00:39:48,138 --> 00:39:49,681
lalu menjadi bukti pertama
250
00:39:49,681 --> 00:39:53,268
sesetengah dinosaur menjaga anak-anaknya.
251
00:39:56,480 --> 00:40:00,234
Walaupun terjaga
dan terlindung daripada cuaca,
252
00:40:00,901 --> 00:40:04,154
ada juga keburukan
mengeram telur dengan cara begitu.
253
00:40:06,281 --> 00:40:09,034
Ia perlu duduk di atas telur
dan menjaganya, ini bermakna
254
00:40:09,034 --> 00:40:12,871
ia perlu menjaga telur itu
255
00:40:12,871 --> 00:40:14,623
sepanjang masa pembentukannya
256
00:40:14,623 --> 00:40:16,625
sehingga tempoh ia menetas.
257
00:40:18,377 --> 00:40:21,755
Bagi sesetengah dinosaur,
komitmen ini amat berbaloi.
258
00:40:25,759 --> 00:40:30,138
Namun dinosaur lain seperti sauropod
berdepan cabaran berbeza.
259
00:40:32,057 --> 00:40:34,434
Ada kemungkinan sesetengah
dinosaur tak pernah eram telurnya.
260
00:40:34,434 --> 00:40:36,520
{\an8}Lagipun, kebanyakan haiwan ini amat berat...
261
00:40:36,520 --> 00:40:38,021
{\an8}PROFESOR PAUL BARRETT
MUZIUM SEJARAH SEMULA JADI
262
00:40:38,021 --> 00:40:41,066
{\an8}...dan telur boleh hancur
sebelum ia sempat menetas.
263
00:40:44,528 --> 00:40:46,405
Jadi, apa penyelesaiannya?
264
00:40:49,199 --> 00:40:51,451
Sesetengah telur sauropod
yang keluar sekali gus
265
00:40:51,451 --> 00:40:55,873
diletakkan dalam lubang panjang,
digali si ibu dengan kaki belakangnya.
266
00:40:58,542 --> 00:41:02,671
Kemudian, ia kambus semula
sebaik saja semua telur diletakkan.
267
00:41:04,298 --> 00:41:06,717
Perbuatan ini
dapat dilihat pada masa kini.
268
00:41:07,885 --> 00:41:11,597
Penyu menanam telurnya
untuk melindungi daripada pemangsa
269
00:41:12,723 --> 00:41:17,269
dan pasir yang hangat
dapat mengekalkan suhu yang sesuai.
270
00:41:19,396 --> 00:41:23,192
Namun, sesetengah dinosaur ada
cara lain untuk menghangatkan telur.
271
00:41:25,068 --> 00:41:28,447
Kami fikir, sesetengah kumpulan
dinosaur sengaja mengumpul
272
00:41:28,447 --> 00:41:30,657
dan menimbunkan tumbuhan reput.
273
00:41:31,700 --> 00:41:36,079
Ia bina timbunan kompos
di atas sarang yang mempunyai telur.
274
00:41:38,415 --> 00:41:42,127
Burung bush turkey
di Australia menggunakan teknik ini.
275
00:41:43,420 --> 00:41:45,339
Apabila tumbuhan itu hancur,
276
00:41:45,339 --> 00:41:48,759
ia membebaskan haba yang cukup
untuk mengeram telur
277
00:41:48,759 --> 00:41:50,677
selama sekitar tujuh minggu.
278
00:41:53,055 --> 00:41:55,724
Namun, penemuan pada tahun 2010
279
00:41:56,517 --> 00:42:01,522
yang mendedahkan sesetengah dinosaur
mempunyai cara lebih aneh
280
00:42:01,522 --> 00:42:03,148
untuk menghangatkan telur.
281
00:42:04,858 --> 00:42:07,569
Ia menggunakan haba daripada bumi sendiri.
282
00:42:09,488 --> 00:42:11,323
Di satu kawasan di Argentina
283
00:42:11,323 --> 00:42:13,700
yang mempunyai banyak
penemuan telur sauropod,
284
00:42:13,700 --> 00:42:16,703
ia bersebelahan
beberapa mata air geoterma.
285
00:42:17,287 --> 00:42:20,624
Kami merasakan, sauropod
menggunakan aktiviti gunung berapi
286
00:42:20,624 --> 00:42:22,292
untuk menghangatkan telurnya.
287
00:42:24,628 --> 00:42:28,215
Di lokasi lain iaitu Deccan di India,
288
00:42:28,215 --> 00:42:32,052
antara kawasan gunung berapi paling aktif
semasa penghujung Zaman Batu Kapur,
289
00:42:32,052 --> 00:42:33,971
lebih banyak bukti ditemui.
290
00:42:35,556 --> 00:42:38,308
Terbanyak banyak lapisan lava,
291
00:42:38,976 --> 00:42:42,396
dan di antara aliran lava itu,
kami temui telur dinosaur.
292
00:42:46,441 --> 00:42:48,569
Dinosaur datang ke lokasi ini
293
00:42:48,569 --> 00:42:50,988
walaupun gunung berapi ini sangat aktif
294
00:42:50,988 --> 00:42:55,117
dan menggunakannya sebagai
tapak bersarang selama berabad-abad.
295
00:43:01,164 --> 00:43:05,127
Dinosaur ada banyak cara
untuk pastikan telurnya menetas...
296
00:43:07,296 --> 00:43:09,548
tapi kita boleh yakin akan satu perkara.
297
00:43:11,758 --> 00:43:14,553
Tekniknya sangat berkesan
298
00:43:15,262 --> 00:43:20,684
dan membantunya menguasai dunia
selama lebih 150 juta tahun.
299
00:45:51,418 --> 00:45:53,420
Terjemahan sari kata oleh Hamizah