1
00:00:08,717 --> 00:00:10,552
{\an8}150 milyon yıldan uzun süre...
2
00:00:10,552 --> 00:00:12,179
{\an8}DAVID ATTENBOROUGH SUNAR
3
00:00:12,179 --> 00:00:14,806
{\an8}...dinozorlar dünyaya hükmettiler.
4
00:00:15,682 --> 00:00:18,727
Gezegenin neredeyse her köşesinde varlardı
5
00:00:19,311 --> 00:00:23,148
ve neredeyse akla gelebilecek
her biçim ve boyuttaydılar.
6
00:00:24,358 --> 00:00:27,402
Bazıları gerçekten olağanüstüydü.
7
00:00:30,822 --> 00:00:34,535
T. rex'in
güçlü bir yüzücü olduğunu biliyoruz,
8
00:00:36,787 --> 00:00:40,082
Velociraptor'lar kurnaz, tüylü avcılardı
9
00:00:42,000 --> 00:00:45,963
ve bazı dinozorların
çok tuhaf davranışları vardı...
10
00:00:48,841 --> 00:00:52,594
...ama neredeyse her gün yapılan
yeni keşifler
11
00:00:52,594 --> 00:00:57,641
bu gezegende 66 milyon yıl önceki
yaşam hakkında daha çok şey anlatıyor.
12
00:01:02,604 --> 00:01:05,482
Prehistoric Planet'te
13
00:01:05,482 --> 00:01:08,026
yeni hayvanlar açığa çıkaracağız...
14
00:01:09,403 --> 00:01:13,740
...ve eş bulma arayışlarını,
aile kurarken yüzleştikleri zorlukları...
15
00:01:15,576 --> 00:01:18,203
...ve muazzam mücadelelerini...
16
00:01:19,496 --> 00:01:21,415
...yeni bir anlayışla kavrayacağız.
17
00:01:29,506 --> 00:01:33,969
Doğanın en büyük gösterisini yaptığı
zamana yolculuk.
18
00:01:37,514 --> 00:01:41,727
Karşınızda Prehistoric Planet 2.
19
00:01:54,740 --> 00:02:00,037
VERİMSİZ TOPRAKLAR
20
00:02:00,037 --> 00:02:07,044
Bu, 100 milyon yıldır dünyada görülmüş
en geniş lav baskını.
21
00:02:09,755 --> 00:02:12,633
Hindistan'ın merkezindeki Deccan,
22
00:02:14,176 --> 00:02:15,594
cehennem gibi
23
00:02:16,678 --> 00:02:20,349
ve kesinlikle dinozor bulmayı
beklemeyeceğiniz bir yer...
24
00:02:22,559 --> 00:02:26,897
...ama yine de devler burada dolaşmak için
hayatlarını riske atıyorlar.
25
00:02:35,697 --> 00:02:37,157
Isisaur'lar.
26
00:02:40,661 --> 00:02:42,996
Hepsi de dişi.
27
00:02:55,259 --> 00:02:59,388
Lav, Deccan'de
o kadar uzun zamandır akıyor ki
28
00:02:59,388 --> 00:03:02,558
bazı yerlerde
bir buçuk kilometre kalınlığında.
29
00:03:17,239 --> 00:03:21,869
Dişiler her bahar bu verimsiz topraklara
çok riskli bir yolculuk yapmak için
30
00:03:21,869 --> 00:03:26,415
ormandaki evlerinin güvenli ortamını
terk ederler.
31
00:03:44,975 --> 00:03:49,646
Soğumuş, katılaşmış lavda
güvenli bir rota seçebilirler...
32
00:03:52,733 --> 00:03:55,652
...ama burada başka tehlikeler var.
33
00:04:02,159 --> 00:04:08,332
Buhara ek olarak, volkan ağızlarından
karbondioksit ve hidrojenin
34
00:04:08,332 --> 00:04:11,251
ölümcül bir karışımı püskürüyor.
35
00:04:14,463 --> 00:04:17,132
Bu ağır gazlar şafak öncesi
36
00:04:17,132 --> 00:04:19,218
serin havada zar zor görülebilen,
37
00:04:19,218 --> 00:04:23,096
boğucu bir battaniye
oluşturmak için çökerler.
38
00:04:25,224 --> 00:04:28,352
Çekilen sadece birkaç nefes öldürebilir...
39
00:04:32,272 --> 00:04:36,109
...ama isisaur'ların
çok önemli bir avantajları var.
40
00:04:38,153 --> 00:04:43,825
Başları, boyunları sayesinde bu zehirli
duman battaniyesinin üzerinde kalıyor...
41
00:04:55,587 --> 00:04:59,675
...ama önlerinde
bunu yapmanın zor olacağı bir yer var.
42
00:05:07,975 --> 00:05:10,352
Ölümcül gazların özellikle kalın olduğu,
43
00:05:10,352 --> 00:05:13,730
düşük rakımlı bir bölgeye giriyorlar...
44
00:05:16,733 --> 00:05:21,572
...ve bu dişiler için
şimdiden bir terslik var...
45
00:05:26,201 --> 00:05:29,997
...ve daha da kötüsü
Güneş yükselip havayı ısıttıkça
46
00:05:29,997 --> 00:05:32,749
gazlar daha da yukarı çıkıyor.
47
00:05:37,963 --> 00:05:41,258
Uzun boyunlar artık sürüyü koruyamaz.
48
00:05:46,471 --> 00:05:50,392
Daha yüksek bir yere kaçmalılar,
hem de hızla.
49
00:05:57,524 --> 00:06:01,653
Tırmanış dik ama temiz hava sağlayabilir.
50
00:06:16,168 --> 00:06:18,128
Sonunda rahatlama
51
00:06:19,379 --> 00:06:22,758
ve ileride nihai varış noktaları.
52
00:06:26,595 --> 00:06:29,598
Gökyüzünde volkanik bir ada
53
00:06:31,266 --> 00:06:35,020
bu güvenilmez verimsiz toprakların
üstünde yükseliyor.
54
00:06:50,452 --> 00:06:56,416
Devasa bir krater, bir çukur,
güvenli, ortak bir yuvalama alanı sağlar.
55
00:06:57,960 --> 00:07:03,340
Çevreleyen zehirli gazlar denizi
avcıları uzak tutmaya yardım eder...
56
00:07:06,552 --> 00:07:12,182
...ve jeotermik ısıtma özelliği
burayı ideal bir kuluçka makinesi yapar.
57
00:07:27,698 --> 00:07:32,452
Her anne 20 karpuz büyüklüğündeki
yumurtaları korumak için
58
00:07:32,452 --> 00:07:36,832
bu sıcak kumda iki metrelik hendek kazar.
59
00:07:44,464 --> 00:07:47,718
Yumurtalar şimdilik bu çukurda güvende
60
00:07:47,718 --> 00:07:51,221
ama bu, hikâyelerinin sadece başlangıcı.
61
00:07:53,724 --> 00:07:54,933
Birkaç ay içinde
62
00:07:54,933 --> 00:08:00,022
yüzlerce minicik bebek,
yumurtalarından bu tenha dünyaya çıkacak.
63
00:08:02,191 --> 00:08:04,276
Hayatta kalacaklarsa
64
00:08:04,276 --> 00:08:07,988
koşullarda mükemmel zamanlanmış
bir değişikliğe ihtiyaçları olacak.
65
00:08:22,085 --> 00:08:25,422
Tarih öncesinin bu verimsiz toprakları
66
00:08:25,422 --> 00:08:28,800
dinozorların bile sınırlarını test eder.
67
00:08:35,640 --> 00:08:37,768
Aşındırıcı rüzgârlar,
68
00:08:37,768 --> 00:08:41,813
çok geniş antik nehirlerce oyulmuş
bu tuhaf tabiatta
69
00:08:41,813 --> 00:08:44,483
yaşam yokmuş gibi görünebilir...
70
00:08:52,658 --> 00:08:53,992
...ama burada, Asya'da,
71
00:08:54,743 --> 00:08:56,995
bu dar kanyonlarda saklanmış...
72
00:09:00,457 --> 00:09:05,504
...yeni bir Velociraptor ailesi var.
73
00:09:14,346 --> 00:09:17,224
Yavrular daha birkaç haftalık.
74
00:09:43,417 --> 00:09:50,007
Böylesine çorak bir yerde
gelecekleri belirsiz gibi görünebilir.
75
00:09:52,384 --> 00:09:58,390
Hayatta kalmaları burada değil, evlerinden
kilometrelerce uzakta bir tuhaflığa bağlı.
76
00:10:04,021 --> 00:10:09,651
Kızgın çölün diğer ucunda
kumdan bir denize hapsolmuş bir orman var.
77
00:10:11,987 --> 00:10:16,200
Mevsimlerdeki bir değişiklik
nadir bulunan suyu bu bölgeye getirir.
78
00:10:19,286 --> 00:10:21,580
Suyun gelişi, devasa kavak ağaçlarından
79
00:10:21,580 --> 00:10:25,250
besleyici yaprakların fışkırmasıyla
belli oluyor.
80
00:10:28,545 --> 00:10:31,548
Birçok aç hayvanı çeken bir mıknatıs.
81
00:10:38,555 --> 00:10:44,186
Uzun boyunlu nemegtosaur'lara
Moğolistan titanosaur'ları katılıyor...
82
00:10:55,197 --> 00:10:57,950
...ve beraberinde
çok daha küçük Prenocephale'ler...
83
00:11:05,958 --> 00:11:08,001
...ama yollarına çıkan bir şey var.
84
00:11:13,924 --> 00:11:15,926
Bu engin plato...
85
00:11:21,974 --> 00:11:27,145
...ve ormana çıkan tek yol
bu kanyon labirentinden geçiyor.
86
00:11:37,281 --> 00:11:40,951
Sürü içeri girerken gerginleşiyor.
87
00:11:45,998 --> 00:11:49,334
Tuzak için iyi bir yer.
88
00:11:59,303 --> 00:12:01,763
Velociraptor'lar bekliyor...
89
00:12:10,272 --> 00:12:13,233
...ama bir titanosaur'u yakalamaları
mümkün değil.
90
00:12:15,777 --> 00:12:20,449
Başarı
arayıştaki diğer avcılara bağlı olacak.
91
00:13:04,409 --> 00:13:05,786
Tarbosaur'lar.
92
00:13:11,917 --> 00:13:16,296
Tyrannosaurus rex'in Asya versiyonu.
93
00:13:23,387 --> 00:13:27,224
Avcılar yaklaştıkça panik yayılıyor.
94
00:13:47,327 --> 00:13:51,164
Sadece Prenocephale
daha yüksek bir yere kaçabilir.
95
00:13:57,421 --> 00:14:01,258
Velociraptor'ların bekledikleri de bu.
96
00:14:09,850 --> 00:14:14,354
Şimdi Velociraptor'lar
nihayet hızlıca pusu kurabilirler.
97
00:14:23,238 --> 00:14:24,239
Sonunda.
98
00:14:27,618 --> 00:14:32,080
Birlikte çalışarak
tüm aile için yiyecek temin ettiler.
99
00:14:38,921 --> 00:14:41,715
Tarbosaur'lar da başarıya ulaştı.
100
00:14:44,343 --> 00:14:47,888
Aslında yırtıcılar için bolluk vakti...
101
00:14:52,643 --> 00:14:57,981
...ve Velociraptor'ların aile kurmaya
başlaması için mükemmel zaman.
102
00:15:13,622 --> 00:15:18,293
Zeki, ilgili ebeveynlere sahip olmak
gençlere müthiş bir başlangıç sağlar...
103
00:15:20,295 --> 00:15:22,464
...ve Asya'nın verimsiz topraklarında
104
00:15:22,464 --> 00:15:26,635
kendini adamış
birkaç dinozor ebeveyn daha var.
105
00:15:28,846 --> 00:15:32,140
Yuva yapan bir Corythoraptor kolonisi.
106
00:15:40,274 --> 00:15:45,529
Dişiler birkaç gün önce
bu dairesel tümseklere yumurtladı...
107
00:15:50,701 --> 00:15:54,413
...ama kuluçkaya yatmak erkeklere düşüyor...
108
00:15:57,249 --> 00:15:59,126
...bu, kolay değil.
109
00:16:13,682 --> 00:16:18,854
Öğle güneşine maruz kalan
yumurtalar hemen pişebilir...
110
00:16:25,986 --> 00:16:29,990
...ama babaları yuvaya gölge yapmak için
geniş kuyruklarını
111
00:16:29,990 --> 00:16:31,742
ve ön kol tüylerini kullanıyor...
112
00:16:36,205 --> 00:16:37,706
...ve ağır bir bedel ödüyor.
113
00:16:40,876 --> 00:16:45,005
Saatlerce yakıcı sıcaklığa katlanıyorlar.
114
00:17:21,124 --> 00:17:26,839
Erkekler akşam serinliğiyle nihayet
yiyecek aramak için uzaklaşabiliyor.
115
00:17:30,300 --> 00:17:34,012
Bir kolonide yuva yapmanın faydası bu.
116
00:17:37,474 --> 00:17:42,104
Hep birlikte aynı anda ayrılmak yerine
Corythoraptor'lar nöbet değiştiriyorlar.
117
00:17:45,524 --> 00:17:49,319
Yani her zaman tehlike gözetecek
bir komşu oluyor...
118
00:17:52,489 --> 00:17:57,369
...ama bu mahalle nöbeti bile
güvenliklerini garanti edemez.
119
00:18:12,593 --> 00:18:17,347
Bir dişi Kuru kulla,
Velociraptor'ların bir akrabası.
120
00:18:18,807 --> 00:18:21,560
Aşırı aç ama Corythoraptor'ların
121
00:18:21,560 --> 00:18:25,063
güçlü gagalarına
ve pençelerine karşı temkinli...
122
00:18:31,320 --> 00:18:34,156
...ama önemli bir avantajı var.
123
00:18:37,367 --> 00:18:42,039
Gece görüşü
yuvaların sahiplerinden daha iyi.
124
00:18:50,380 --> 00:18:55,761
Sessiz olursa
fark edilmeden koloniye sızabilir.
125
00:18:58,847 --> 00:19:01,266
Hedefini dikkatle seçiyor.
126
00:19:17,324 --> 00:19:19,243
İşte onun için bir fırsat...
127
00:19:26,458 --> 00:19:28,001
...ama saldırmak için değil.
128
00:19:30,003 --> 00:19:33,632
Bu avcı aynı zamanda bir hırsız.
129
00:20:05,539 --> 00:20:09,376
Hızla olabildiği kadar çok
yumurta yiyecek.
130
00:20:18,886 --> 00:20:21,555
Vakit doldu. Fark edildi.
131
00:20:23,724 --> 00:20:25,809
Götürecek son bir yumurta kaldı.
132
00:20:50,250 --> 00:20:54,796
Şimdi huzur içinde çalıntı yumurtasının
keyfini çıkarma şansı var...
133
00:20:59,927 --> 00:21:03,222
...ama bu hırsız yağmasını paylaşıyor.
134
00:21:05,057 --> 00:21:10,062
Bu mırlama sesleriyle
yavrularını çağırıyor.
135
00:21:27,454 --> 00:21:31,124
Yavruları yuvalarından çıkalı çok olmadı.
136
00:21:39,424 --> 00:21:43,679
Bu tuhaf, yeni nesnenin
yiyecek olduğunu öğrenmeleri...
137
00:21:45,848 --> 00:21:48,433
...ve nasıl kıracaklarını
keşfetmeleri gerekiyor.
138
00:21:55,148 --> 00:22:01,446
Belki gagalarıyla
ya da belki de pençeleriyle.
139
00:22:21,508 --> 00:22:27,139
Belki de beceriden çok
şansla gelen başarı...
140
00:22:29,391 --> 00:22:35,355
...ama yine de bu, bir sonraki kuşak
yumurta hırsızları için hayati bir ders.
141
00:22:44,740 --> 00:22:47,951
Verimsiz topraklarda
gece serinliğinin rahatlığını
142
00:22:47,951 --> 00:22:53,624
Güneş ışınlarının
yoğun ısının dönüşü takip eder.
143
00:22:57,669 --> 00:23:04,676
Kum yüzeyinin ısısı
71 santigrat derecenin üstüne çıkabilir.
144
00:23:07,888 --> 00:23:12,392
Var olan su saniyeler içinde emilebilir
ya da buharlaşabilir.
145
00:23:14,853 --> 00:23:18,899
Burası dünyanın en kuru yerlerinden biri.
146
00:23:30,744 --> 00:23:34,289
Hiçbir hayvan susuz hayatta kalamaz.
147
00:23:37,042 --> 00:23:40,546
Yine de burası bu genç Tarchia'nın evi.
148
00:23:50,222 --> 00:23:53,433
Onlar çölde yaşayan ankylosaur'lardır.
149
00:23:59,690 --> 00:24:03,360
Kalın zırhları
ve devasa, sopamsı kuyrukları var.
150
00:24:07,656 --> 00:24:12,536
Koyu lekeler Tarchia'nın gözlerini
parıldayan Güneş'ten korur...
151
00:24:22,796 --> 00:24:25,174
...ve bu, Tarchia'nın
152
00:24:25,174 --> 00:24:28,343
kendine has
havalandırma sisteminin sesidir.
153
00:24:30,596 --> 00:24:34,683
Geniş burunları havayı
vücutlarından çıkarırken soğutur
154
00:24:34,683 --> 00:24:39,229
ve değerli su
her nefeste yoğunlaşır ve korunur.
155
00:24:43,984 --> 00:24:48,488
Bu sayede yiyecek ararlarken
içmeden uzun süre
156
00:24:48,488 --> 00:24:50,157
hayatta kalabilirler.
157
00:24:54,494 --> 00:24:58,415
Buradaki yüksek sıcaklıklar
aşındırıcı rüzgârlar oluşturur,
158
00:24:58,415 --> 00:25:01,793
böylece kayalar olağanüstü şekiller alır...
159
00:25:05,964 --> 00:25:08,509
...ama toprağın yüzeyini de soyarlar.
160
00:25:12,471 --> 00:25:17,226
Yine de bazı bitkiler kayaların arasındaki
çatlaklarda kök salmayı başarır.
161
00:25:24,191 --> 00:25:27,110
Ağız dolusu her zayıf bitki
uğruna yarışmaya değer.
162
00:25:43,627 --> 00:25:46,880
Geçen her dakika Güneş daha da yükseliyor.
163
00:25:48,715 --> 00:25:51,051
Birazdan hiç gölge kalmayacak...
164
00:25:54,096 --> 00:25:59,768
...ve bu çöl ustaları bile
bazen içmeyi memnuniyetle karşılar.
165
00:26:05,983 --> 00:26:07,442
Çoğu göçebe gibi
166
00:26:07,442 --> 00:26:10,571
Tarchia'lar da çölün haritasını
akıllarında tutarlar
167
00:26:11,196 --> 00:26:15,951
ve şaşmaz bir doğrulukla
boş arazilerde seyahat edebilirler.
168
00:26:22,165 --> 00:26:27,004
Doğal kaynakların bulunduğu
ender yerleri hatırlarlar.
169
00:26:31,675 --> 00:26:34,303
Bunun gibi çöl vahalarını.
170
00:26:39,308 --> 00:26:42,269
Bulabilen hayvanlar için
bir hayat kurtarıcı.
171
00:26:49,484 --> 00:26:50,527
Prenocephale.
172
00:27:17,054 --> 00:27:20,641
Bir vaha civarında
gerilim genelde yüksek olur...
173
00:27:24,353 --> 00:27:28,440
...ama bir güç gösterisi
tehlikeli bir savaşı önleyebilir.
174
00:27:38,492 --> 00:27:42,538
Sonuç olarak Prenocephale
rahatsız edici olmaktan biraz fazlasıdır...
175
00:27:47,835 --> 00:27:50,879
...ama yetişkin bir Tarchia
başka bir meseledir.
176
00:27:57,010 --> 00:28:01,056
Özellikle gençlerin ağırlığının
neredeyse iki katı olanlar.
177
00:28:13,819 --> 00:28:17,698
Yaklaşık 23 kilo ağırlığında
bir sopa savuruyor.
178
00:28:27,624 --> 00:28:32,087
Konu kavga etmeye gelirse
bu genç kazanamaz...
179
00:28:46,727 --> 00:28:50,397
...ama takviye yolda.
180
00:28:56,987 --> 00:28:59,698
Çift tekrar bir arada.
181
00:29:02,993 --> 00:29:07,748
Şimdi yetişkinin uğraşması gereken
iki kat fazla sallanan sopa var.
182
00:29:21,303 --> 00:29:25,098
Herkesin paylaşabileceği kadar su olduğuna
183
00:29:25,098 --> 00:29:26,850
karar verdi.
184
00:29:46,787 --> 00:29:50,332
Genç Tarchia'lar nihayet
huzur içinde içebilirler...
185
00:29:55,754 --> 00:29:59,383
...ama dinlenmenin keyfini
uzun süre çıkaramayabilirler.
186
00:30:04,680 --> 00:30:09,393
Verimsiz topraklarda
koşullar şaşırtıcı bir hızda değişebilir.
187
00:30:16,441 --> 00:30:20,654
Yükselen yaz sıcaklıkları
yüzlerce kilometre çapında elektrik yüklü
188
00:30:20,654 --> 00:30:22,281
fırtınayı besliyor.
189
00:30:26,660 --> 00:30:31,999
Deccan'de bu mevsimsel fırtınalar
rüzgârın yönünde değişikliğe neden oluyor
190
00:30:33,542 --> 00:30:35,419
ve aylar önce
191
00:30:35,419 --> 00:30:39,590
isisaur dişilerinin
yumurta bıraktığı çukurun etrafındaki
192
00:30:39,590 --> 00:30:42,676
zehirli gazlar uçup gidiyor
193
00:30:43,260 --> 00:30:46,305
ve kritik bir fırsat penceresi açıyor.
194
00:30:57,524 --> 00:31:01,820
Kumun altından tuhaf sesler geliyor.
195
00:31:03,155 --> 00:31:07,618
Bebek isisaur'lar yumurtalarının içinden
birbirlerine sesleniyorlar.
196
00:31:09,494 --> 00:31:11,914
Böylece yumurtadan
eş zamanlı çıkabiliyorlar.
197
00:31:51,036 --> 00:31:55,457
Bebekler nispeten küçük,
30 santimden kısalar.
198
00:32:01,129 --> 00:32:05,551
Annelerinin dışkıları dışında
yiyecek bir şey yok.
199
00:32:08,512 --> 00:32:09,763
Şaşırtıcı biçimde
200
00:32:09,763 --> 00:32:15,853
bu, çok besleyici ve yavrular için
başka açılardan da önemli.
201
00:32:20,607 --> 00:32:24,361
Bağırsakları sağlıklı bakterilerle tanışır
202
00:32:24,361 --> 00:32:28,615
ve ayrıca kokular gibi feromonlar içermesi
203
00:32:28,615 --> 00:32:31,159
annelerinin sürüsünü
bulmalarını sağlayacak.
204
00:32:35,330 --> 00:32:38,542
Onları güvenli ormana götürecek...
205
00:32:52,723 --> 00:32:54,975
...ama yolculuk kolay değil.
206
00:33:00,689 --> 00:33:03,567
Rüzgâr lehlerine değişmiş olabilir
207
00:33:05,027 --> 00:33:09,573
ama bu genç isisaur'ların önünde
birçok tehlike var.
208
00:33:15,204 --> 00:33:19,499
Kaplıcalar
ve sıvı çamurdan fokurdayan havuzlar.
209
00:33:22,002 --> 00:33:23,587
Ölümcül bir tuzak.
210
00:33:56,453 --> 00:33:58,956
İki günlük yürüyüşün ardından
211
00:33:58,956 --> 00:34:01,792
bebeklerin rezervleri azalıyor...
212
00:34:04,461 --> 00:34:07,339
...ama onları tekrar kurtarmak için
anneleri geldi.
213
00:34:09,591 --> 00:34:12,886
Küçük bitkiler lav çatlağına kök salmış,
214
00:34:13,719 --> 00:34:17,516
annelerinin dışkısından düşen
tohumlardan filizlenmişler...
215
00:34:25,524 --> 00:34:28,277
...ama yeni bir tehlike
onlara doğru geliyor.
216
00:34:31,154 --> 00:34:37,661
Rüzgâr zehirli gazları temizleyince
kapılar yırtıcılara açıldı.
217
00:34:40,789 --> 00:34:42,123
Bir rajasaur.
218
00:34:47,880 --> 00:34:52,885
Açıkta bu kadar çok bebek olunca
bu, bir ziyafet olabilir.
219
00:35:13,071 --> 00:35:17,201
Lavdaki çatlaklar
saklanabilinecek tek yer.
220
00:36:09,336 --> 00:36:11,755
Daha çok rajasaur geliyor.
221
00:37:26,747 --> 00:37:31,877
Tehlikelere rağmen yüzlerce bebek
ormana varmayı başardı.
222
00:37:35,506 --> 00:37:40,385
Burada, çalılıkların içinde gizlenerek
birkaç yıl yaşayacaklar.
223
00:37:46,183 --> 00:37:47,518
Sonunda
224
00:37:47,518 --> 00:37:50,562
annelerinin sürülerine katılacak kadar
büyüyüne dek.
225
00:38:00,989 --> 00:38:05,577
Şansları yaver giderse ileriki yıllarda
kendi yumurtalarını bırakmak için
226
00:38:05,577 --> 00:38:09,581
aralarındaki dişiler bu kratere dönecek.
227
00:38:12,376 --> 00:38:16,380
Böyle yaşanması zor yerlerde bulunan
birçok hayvan gibi
228
00:38:16,380 --> 00:38:18,257
riskler yüksek olacak...
229
00:38:22,511 --> 00:38:29,518
...ama tarih öncesi bu verimsiz topraklarda
harika fırsatlar da var.
230
00:38:34,147 --> 00:38:40,571
PREHISTORIC PLANET: KEŞFEDİLDİ
231
00:38:40,571 --> 00:38:43,866
DİNOZORLAR İYİ EBEVEYNLER MİYDİ?
232
00:38:44,825 --> 00:38:48,829
Bu, dev bir dinozorun
fosilleşmiş yumurtası.
233
00:38:48,829 --> 00:38:50,247
Bir titanosaur.
234
00:38:50,998 --> 00:38:52,457
Yeni çıktığında
235
00:38:52,457 --> 00:38:55,752
ağırlığı yaklaşık 1,5 kilo olurdu
236
00:38:55,752 --> 00:38:59,381
ve kabuğu
yaklaşık iki milimetre kalınlığındaydı.
237
00:39:02,384 --> 00:39:04,845
Yumurtalar sert olsalar da
238
00:39:06,221 --> 00:39:08,682
yine de güvende
ve sıcak tutulmaları gerekiyordu.
239
00:39:12,644 --> 00:39:16,106
Peki, dinozorlar
yumurtalarına nasıl baktı?
240
00:39:19,276 --> 00:39:21,361
Yumurtalarını yırtıcılardan korumak
241
00:39:21,361 --> 00:39:24,489
{\an8}ve sıcak tutmak için
dinozorlar bir dizi strateji geliştirmiş.
242
00:39:24,489 --> 00:39:25,991
{\an8}BAŞ BİLİM DANIŞMANI
243
00:39:25,991 --> 00:39:27,701
{\an8}Bunlardan biri yuva yapmak
244
00:39:27,701 --> 00:39:30,037
{\an8}ve sonra yuvanın üstüne oturmak.
245
00:39:31,663 --> 00:39:33,540
Bunu yaptıklarını kesin olarak biliyoruz
246
00:39:33,540 --> 00:39:38,837
çünkü yuvaların üstüne oturmuş
dinozor fosillerimiz var.
247
00:39:41,048 --> 00:39:45,719
Bu yuvalarda bulunan
yumurtalarda yetişkinlerle aynı türden
248
00:39:45,719 --> 00:39:46,803
bebekler var,
249
00:39:48,138 --> 00:39:49,681
bu da bazı dinozorların
250
00:39:49,681 --> 00:39:53,268
yavrularına baktıklarının
ilk kanıtını sunuyor...
251
00:39:56,480 --> 00:40:00,234
...ama bu, şartlara karşı
bir koruma ve barınak sağlasa da
252
00:40:00,901 --> 00:40:04,154
bu şekilde kuluçkaya yatmanın
olumsuz bir tarafı vardı.
253
00:40:06,281 --> 00:40:09,034
Yumurtanın üstüne oturmak ve ona bakmak
254
00:40:09,034 --> 00:40:12,871
yumurtadan çıkma noktasına gelene dek
tüm gelişimleri boyunca
255
00:40:12,871 --> 00:40:14,623
bu yumurtaya bakmaya
256
00:40:14,623 --> 00:40:16,625
kendini adamak demekti.
257
00:40:18,377 --> 00:40:21,755
Bazı dinozorlar için
bu, kendini adamaya değerdi...
258
00:40:25,759 --> 00:40:30,138
...ama sauropod'lar gibi diğerleri
farklı bir meydan okumayla yüzleşiyordu.
259
00:40:32,057 --> 00:40:34,434
Bazıları bunu hiç yapmamış olabilir.
260
00:40:34,434 --> 00:40:36,520
{\an8}Ne de olsa çoğu tonlarca ağırlıkta...
261
00:40:36,520 --> 00:40:38,021
{\an8}DOĞA TARİHİ MÜZESİ
262
00:40:38,021 --> 00:40:41,066
{\an8}...ve yumurtadan çıkma fırsatı bulamadan
onları ezebilirlerdi.
263
00:40:44,528 --> 00:40:46,405
Peki, çözümleri neydi?
264
00:40:49,199 --> 00:40:51,451
Bazı sauropod yumurta yığınları
265
00:40:51,451 --> 00:40:55,873
dişinin arka ayağıyla kazdığı
uzun hendeklerde duruyor.
266
00:40:58,542 --> 00:41:02,671
Dişi tüm yumurtaları yumurtladıktan sonra
hendeği tekrar doldurmuş.
267
00:41:04,298 --> 00:41:06,717
Bu davranış bugün de görülüyor.
268
00:41:07,885 --> 00:41:11,597
Kaplumbağalar yumurtalarını
yırtıcılardan korumak için gömer
269
00:41:12,723 --> 00:41:17,269
ve güneşten ısınan kum
onları ideal ısıda tutar...
270
00:41:19,396 --> 00:41:23,192
...ama bazı dinozorların yumurtaları sıcak
tutmak için başka bir numarası vardı.
271
00:41:25,068 --> 00:41:28,447
Bazı dinozor gruplarının
çürüyen bitkileri kasten toplayıp
272
00:41:28,447 --> 00:41:30,657
yığdıklarını düşünüyoruz.
273
00:41:31,700 --> 00:41:36,079
Yumurta dolu yuvalarının üstüne
organik bir yığın oluşturuyorlardı.
274
00:41:38,415 --> 00:41:42,127
Avusturalya'daki çalı hindileri
bu olağanüstü tekniği kullanır.
275
00:41:43,420 --> 00:41:45,339
Bitki örtüsü bozuldukça
276
00:41:45,339 --> 00:41:48,759
yaklaşık yedi hafta boyunca
kuluçkaya yatmak için
277
00:41:48,759 --> 00:41:50,677
yeterli ısıyı salar...
278
00:41:53,055 --> 00:41:55,724
...ama 2010'da yapılan bir keşif
279
00:41:56,517 --> 00:42:01,522
bazılarının yumurtaları sıcak tutmak için
daha sıra dışı bir yöntemi olduğunu
280
00:42:01,522 --> 00:42:03,148
ortaya çıkardı.
281
00:42:04,858 --> 00:42:07,569
Yeryüzünün kendi ısısını kullanmak.
282
00:42:09,488 --> 00:42:11,323
Arjantin'deki bu bölgede
283
00:42:11,323 --> 00:42:13,700
bir sürü sauropod yumurtası keşfedildi,
284
00:42:13,700 --> 00:42:16,703
bazı jeotermik kaynakların hemen yanında.
285
00:42:17,287 --> 00:42:20,624
Sauropod'ların yumurtaları
sıcak tutsun diye volkanik hareketliliği
286
00:42:20,624 --> 00:42:22,292
kullandığını düşünüyoruz.
287
00:42:24,628 --> 00:42:28,215
Bir başka yer,
Hindistan'ın Deccan bölgesi,
288
00:42:28,215 --> 00:42:32,052
Mezozoik dönemin sonlarında
en volkanik bölgelerden biri
289
00:42:32,052 --> 00:42:33,971
daha çok kanıt sunuyor.
290
00:42:35,556 --> 00:42:38,308
Bir sürü lav katmanı var,
291
00:42:38,976 --> 00:42:42,396
sonra lav akıntılarının arasında
dinozor yumurtaları buluyoruz.
292
00:42:46,441 --> 00:42:48,569
Volkanik aktivitenin
yüksek olmasına rağmen
293
00:42:48,569 --> 00:42:50,988
dinozorlar bu yere gelmişler,
294
00:42:50,988 --> 00:42:55,117
kelimenin tam anlamıyla yüzyıllarca
yuvalama bölgesi olarak kullanmışlar.
295
00:43:01,164 --> 00:43:05,127
Dinozorların yumurtaların
çatlaması için bir sürü yöntemi vardı...
296
00:43:07,296 --> 00:43:09,548
...ama bir şeyden emin olabiliyoruz.
297
00:43:11,758 --> 00:43:14,553
Yöntemleri çok etkili oldu,
298
00:43:15,262 --> 00:43:20,684
150 milyon yıldan fazla
dünyayı yönetmelerine yardımcı oldu.
299
00:45:51,418 --> 00:45:53,420
Alt yazı çevirmeni: Murat Lü