1
00:00:06,464 --> 00:00:08,800
Canada là đất nước như thế nào?
2
00:00:10,218 --> 00:00:12,470
Còn tùy bạn nhìn nhận dưới góc độ nào.
3
00:00:15,765 --> 00:00:19,728
Nova Scotia,
sân chơi đại dương của Canada.
4
00:00:23,857 --> 00:00:26,693
Tôi sinh ra và lớn lên ở thủ phủ Halifax.
5
00:00:28,069 --> 00:00:31,031
Chỉ cần lái xe chưa đến một giờ
theo hướng bất kỳ,
6
00:00:31,114 --> 00:00:34,743
bạn sẽ ở trên bờ biển thơ mộng,
chẳng cần lo gì việc thế gian.
7
00:00:35,493 --> 00:00:38,204
Theo cách hiểu nào đó,
Nova Scotia là hiện thân
8
00:00:38,288 --> 00:00:42,125
của những gì người ta hay nghĩ về Canada:
chốn thoát tục an yên.
9
00:00:44,544 --> 00:00:47,964
Hồi bé,
hình tượng về tỉnh này trong tôi là đây.
10
00:00:48,882 --> 00:00:52,177
Gần gũi với thiên nhiên, cởi mở...
11
00:00:52,719 --> 00:00:55,013
và hoan nghênh mọi tầng lớp xã hội.
12
00:00:55,597 --> 00:00:58,641
Canada vốn dĩ luôn chăm sóc người dân
chu toàn mà.
13
00:00:59,976 --> 00:01:01,352
- Người Canada?
- Sao...
14
00:01:02,854 --> 00:01:04,856
Ta có chăm sóc sức khỏe toàn diện.
15
00:01:07,233 --> 00:01:10,737
Hiện thực hóa hôn nhân đồng giới
từ 14 năm trước.
16
00:01:12,655 --> 00:01:15,450
Và là nước thứ hai hợp pháp hóa cần sa.
17
00:01:16,785 --> 00:01:18,703
Cần sa
18
00:01:20,955 --> 00:01:22,457
Nhưng khi đào sâu hơn,
19
00:01:24,667 --> 00:01:27,670
hình tượng hoàn hảo đó bắt đầu rạn nứt.
20
00:01:29,672 --> 00:01:36,638
Phản đối lắp đường ống!
21
00:01:37,806 --> 00:01:39,891
PHẢN ĐỐI PHÂN BIỆT CHỦNG TỘC MÔI TRƯỜNG
22
00:01:42,393 --> 00:01:45,188
Các chính khách
thì hứa một đằng làm một nẻo...
23
00:01:49,317 --> 00:01:52,403
Lịch sử thực dân nước ta vẫn tiếp diễn
tới ngày nay.
24
00:01:56,074 --> 00:01:59,953
Và cơ hội để chúng ta bảo vệ môi trường
ngày một mong manh hơn,
25
00:02:00,662 --> 00:02:03,790
và lợi ích doanh nghiệp
có vẻ quan trọng với chính phủ
26
00:02:03,873 --> 00:02:05,792
hơn sự quan ngại của công chúng.
27
00:02:07,252 --> 00:02:11,047
Càng chứng kiến, tôi càng quyết tâm
sử dụng nền tảng mình có
28
00:02:11,131 --> 00:02:12,549
để lên tiếng.
29
00:02:12,632 --> 00:02:16,845
Theo bạn, làm sao để khiến
dư luận và giới truyền thông
30
00:02:16,928 --> 00:02:19,222
chú ý hơn tới sự ấm lên toàn cầu?
31
00:02:19,305 --> 00:02:22,851
Tôi chỉ muốn nói là nhiều người,
những người bị cô lập nhất,
32
00:02:22,934 --> 00:02:26,062
những người chẳng dính dáng gì
đến hiện tượng này,
33
00:02:26,146 --> 00:02:29,899
thì lại là những người
đang bị ảnh hưởng nhất. Kể cả ở Canada.
34
00:02:29,983 --> 00:02:33,945
Kể cả nạn phân biệt chủng tộc môi trường
ở Canada, ở tỉnh quê tôi.
35
00:02:34,028 --> 00:02:36,489
Kiểu, đây là chuyện thực sự đang xảy ra,
36
00:02:36,656 --> 00:02:40,618
với những người bị cô lập nhất,
và đã đến lúc ta cần lên tiếng.
37
00:02:47,917 --> 00:02:51,462
HALIFAX, TỈNH NOVA SCOTIA
38
00:02:56,009 --> 00:02:57,093
Chào. Ingrid nghe.
39
00:02:57,385 --> 00:02:58,469
- Ingrid.
- Chào.
40
00:02:58,553 --> 00:03:00,305
Chào. Để tôi mở cửa nhé.
41
00:03:00,555 --> 00:03:01,556
Cảm ơn cô.
42
00:03:03,516 --> 00:03:06,352
Tôi chuẩn bị gặp giáo sư Ingrid Waldron,
43
00:03:06,811 --> 00:03:10,648
tác giả cuốn sách về phân biệt
chủng tộc môi trường ở Nova Scotia,
44
00:03:10,732 --> 00:03:12,400
There's Something in the Water.
45
00:03:13,151 --> 00:03:14,068
Hân hạnh ạ.
46
00:03:14,152 --> 00:03:16,529
- Cảm ơn cô.
- Hân hạnh. Ôi, có gì đâu.
47
00:03:16,738 --> 00:03:20,783
Một sáng nọ tôi tỉnh dậy...
trong văn phòng, và tôi truy cập Twitter.
48
00:03:21,326 --> 00:03:25,121
Tôi thấy có một người theo dõi mới.
Tên là "Người Canada Bé nhỏ".
49
00:03:26,331 --> 00:03:30,084
Chứ không phải "Diễn viên Ellen Page",
nên tôi không để ý lắm.
50
00:03:30,168 --> 00:03:32,170
Xong khoảng một tháng sau quay lại
51
00:03:32,253 --> 00:03:34,923
thì trang Twitter của tôi
tràn ngập bình luận.
52
00:03:35,924 --> 00:03:37,258
Chuyện chưa từng có.
53
00:03:37,342 --> 00:03:41,304
Tôi kiểu: "Cái gì thế này?"
Lúc đấy tôi mới nhận ra người đó là cô!
54
00:03:42,805 --> 00:03:46,559
Cuộc hành trình này bắt đầu
chính từ khoảnh khắc ấy đấy.
55
00:03:51,898 --> 00:03:55,485
Phân biệt chủng tộc môi trường
là hiện trạng, là vấn đề,
56
00:03:55,818 --> 00:04:00,240
của sự phơi nhiễm bất cân xứng
của cộng đồng bản địa, cộng đồng da đen
57
00:04:00,323 --> 00:04:04,786
và cộng đồng da màu với gánh nặng
môi trường, chất ô nhiễm và chất độc hại.
58
00:04:04,869 --> 00:04:09,958
Nó còn phản ánh động thái chậm chạp
của chính phủ trong việc xử lý vấn đề.
59
00:04:11,918 --> 00:04:15,255
Ta đều biết là nơi ta sống
60
00:04:15,338 --> 00:04:17,840
có ảnh hưởng nhất định
đến sức khỏe của ta.
61
00:04:18,341 --> 00:04:24,222
Ở Canada, mã vùng quyết định sức khỏe
của bạn. Nên có một số cộng đồng nhất định
62
00:04:24,305 --> 00:04:27,350
không được sống khỏe mạnh
vì nơi họ đang sống.
63
00:04:27,892 --> 00:04:31,688
Đa phần người Nova Scotia gốc Phi sống
ở các cộng đồng gốc Phi,
64
00:04:31,771 --> 00:04:33,690
đó là các cộng đồng nông thôn,
65
00:04:33,773 --> 00:04:36,317
và rất nhiều trong số đó
ở gần các bãi rác.
66
00:04:37,151 --> 00:04:39,153
Các cộng đồng bản địa cũng vậy,
67
00:04:39,237 --> 00:04:44,409
họ cũng có xu hướng bị sắp đặt
bất cân xứng gần các khu vực nguy hiểm.
68
00:04:46,577 --> 00:04:52,583
Khi bạn phải sống trong những cộng đồng
hẻo lánh, biệt lập như thế,
69
00:04:52,667 --> 00:04:56,629
những cộng đồng không có tiếng nói
và vô hình với chính phủ như thế,
70
00:04:57,922 --> 00:05:00,133
thì bạn sẽ không có tiếng nói gì hết.
71
00:05:02,635 --> 00:05:06,014
Cần nhìn nhận phân biệt chủng tộc
môi trường trong phạm vi
72
00:05:06,139 --> 00:05:09,309
bối cảnh lịch sử của Nova Scotia,
73
00:05:09,392 --> 00:05:14,230
trong phạm vi bối cảnh chủ nghĩa thực dân
ở Nova Scotia và ở Canada.
74
00:05:14,314 --> 00:05:19,610
Ở Canada, người ta sẽ miễn cưỡng, do dự
khi nhắc đến phân biệt chủng tộc.
75
00:05:19,736 --> 00:05:23,448
Phân biệt chủng tộc ăn sâu
vào mọi hạ tầng xã hội của chúng ta,
76
00:05:23,531 --> 00:05:27,243
thế nhưng ở Canada,
ta lại có xu hướng né tránh nó.
77
00:05:28,369 --> 00:05:32,790
Phân biệt chủng tộc và phân biệt chủng tộc
môi trường đã gây ra ảnh hưởng rõ
78
00:05:33,458 --> 00:05:36,127
đối với các cộng đồng cụ thể này.
79
00:05:36,461 --> 00:05:40,131
Nó đã tác động đến cộng đồng da đen
và bản địa cả về xã hội,
80
00:05:40,214 --> 00:05:42,550
kinh tế lẫn chính trị.
81
00:05:42,633 --> 00:05:46,929
Khi bạn nhìn nhận các cộng đồng
cụ thể nào đó là không xứng đáng...
82
00:05:47,805 --> 00:05:50,016
vô nhân tính...
83
00:05:50,725 --> 00:05:53,227
và chẳng có giá trị gì cả,
84
00:05:53,311 --> 00:05:56,939
đây cũng là cách ta hay nhìn nhận
người không phải da trắng...
85
00:05:57,982 --> 00:06:02,570
thì nó trở nên hợp lý theo nhiều nghĩa
khiến bạn không phản ứng lại
86
00:06:02,737 --> 00:06:07,742
theo cùng cách bạn sẽ phản ứng
với cộng đồng da trắng vì...
87
00:06:10,203 --> 00:06:15,041
những cộng đồng này đâu có ý nghĩa gì
với bạn, với các cá nhân đâu.
88
00:06:15,708 --> 00:06:18,544
Vấn đề là sự thờ ơ,
vì nếu bạn không bỏ thời gian
89
00:06:18,628 --> 00:06:22,632
gặp những cộng đồng này
để hiểu những ưu tiên, trải nghiệm của họ,
90
00:06:22,715 --> 00:06:25,927
thì khó khăn của họ sẽ không được ghi nhận
vào chính sách môi trường.
91
00:06:26,010 --> 00:06:30,932
Bạn phải lắng nghe các cộng đồng này,
mà điều đó lại thường không xảy ra.
92
00:06:44,487 --> 00:06:47,073
Nếu bạn nhìn vào bản đồ Nova Scotia
93
00:06:47,240 --> 00:06:51,536
và chấm những điểm hiển thị nơi
các cộng đồng da đen và bản địa sinh sống,
94
00:06:51,953 --> 00:06:55,748
sau đó đánh dấu nơi đặt các bãi rác
và ngành công nghiệp độc hại,
95
00:06:56,082 --> 00:06:58,626
bạn sẽ thấy rõ
một mối liên hệ đáng lo ngại.
96
00:06:59,877 --> 00:07:03,506
Tôi sẽ tới một vài cộng đồng
để hỏi xem gánh nặng môi trường
97
00:07:03,589 --> 00:07:05,383
tác động lên cuộc sống ra sao.
98
00:07:06,884 --> 00:07:09,887
Điểm đến đầu tiên tôi chọn
là thị trấn Shelburne,
99
00:07:10,138 --> 00:07:13,683
chỉ cách nơi vài người thân tôi đang ở
khoảng 20 phút lái xe.
100
00:07:17,520 --> 00:07:20,481
Được coi là thị trấn ven biển
toàn dân da trắng...
101
00:07:22,108 --> 00:07:27,196
Hạt Shelburne đã từng có số lượng người
da đen được giải phóng cao nhất Bắc Mỹ...
102
00:07:28,573 --> 00:07:32,285
Con cháu họ giờ sống chủ yếu
ở phía Nam Shelburne.
103
00:07:33,578 --> 00:07:37,039
Nhưng kể từ thời điểm họ định cư
ở đây 250 năm trước,
104
00:07:37,206 --> 00:07:41,586
công dân da đen đã không được đối đãi
như những người da trắng cùng địa vị.
105
00:07:43,421 --> 00:07:45,923
Ngày nay
họ vẫn phải đối mặt thực tại đó...
106
00:07:48,092 --> 00:07:51,345
khi cái bãi rác đặt tại thị trấn
hồi những năm 1940
107
00:07:51,637 --> 00:07:54,223
vẫn tiếp tục ám ảnh cư dân Nam Shelburne
108
00:07:54,307 --> 00:07:56,392
nhiều năm trời sau khi bị đóng cửa.
109
00:08:00,271 --> 00:08:04,859
Tôi sẽ gặp nhà hoạt động xã hội địa phương
Louise Delisle để tìm hiểu thêm.
110
00:08:08,738 --> 00:08:11,157
Chào cô, nhà cô thích chó quá nhỉ.
111
00:08:11,240 --> 00:08:12,366
Chào, cưng!
112
00:08:12,450 --> 00:08:14,243
- Ở đây đẹp thật đấy.
- Ừ.
113
00:08:14,327 --> 00:08:15,745
Ừ, đẹp mà.
114
00:08:15,828 --> 00:08:17,997
Nhà cháu ở ngay Lockeport đấy ạ.
115
00:08:18,080 --> 00:08:19,499
- Ừ, tôi biết.
- Vâng.
116
00:08:19,582 --> 00:08:22,210
- Cháu hay qua...
- Tôi biết vài người...
117
00:08:22,293 --> 00:08:23,794
- Biết Fred Page?
- ...Shelburne.
118
00:08:23,878 --> 00:08:25,254
- Fred? Không ạ.
- À.
119
00:08:25,338 --> 00:08:29,300
- Bố cháu là Dennis Page...
- Ở Lockeport hả.
120
00:08:29,467 --> 00:08:31,219
Dennis Page và Lorie Page ạ.
121
00:08:31,302 --> 00:08:33,221
- Lorie Page thì tôi biết.
- Dạ.
122
00:08:33,304 --> 00:08:35,515
Trời đất. Zach lảm nhảm suốt ấy:
123
00:08:35,598 --> 00:08:37,517
"Chị họ tôi đấy".
124
00:08:37,600 --> 00:08:39,560
- À, Zach Page.
- Lorie. Tôi biết.
125
00:08:39,644 --> 00:08:40,645
- À, vâng.
- Ừ.
126
00:08:40,728 --> 00:08:41,979
- Vâng.
- Hay quá!
127
00:08:47,026 --> 00:08:51,697
Từ thời mới tới đây,
nhóm Tôi trung Da màu,
128
00:08:51,822 --> 00:08:54,283
chúng tôi, đã tồn tại rất khăng khít.
129
00:08:55,034 --> 00:08:57,995
Chúng tôi đến đây
vì triển vọng được sống...
130
00:08:58,496 --> 00:09:03,584
một... cuộc sống tốt đẹp hơn,
vì trước đó chúng tôi là nô lệ mà.
131
00:09:03,960 --> 00:09:08,422
Nhiều người tới bằng Tuyến hỏa xa Ngầm,
có người thì leo tàu đi vào cảng,
132
00:09:08,506 --> 00:09:11,008
và... chúng tôi là hậu duệ của họ,
133
00:09:11,092 --> 00:09:13,594
và tôi cảm thấy vinh hạnh vô cùng
134
00:09:13,844 --> 00:09:19,225
khi được là một phần
của đại gia đình vững mạnh
135
00:09:19,308 --> 00:09:21,018
mang tên Tôi trung Da màu đó.
136
00:09:21,185 --> 00:09:25,314
Đầu những năm 1940,
họ bắt đầu sống tụ hợp với nhau.
137
00:09:25,398 --> 00:09:30,319
Cũng giống những người khác thôi.
Họ tụ hợp về bên gia đình của họ.
138
00:09:30,820 --> 00:09:33,906
Và người ta
bắt đầu xây nhà cửa gần với nhau.
139
00:09:34,865 --> 00:09:36,742
Cuối những năm 1940...
140
00:09:38,786 --> 00:09:41,872
thì người ta quyết định đặt...
một cái bãi rác ở đây.
141
00:09:42,999 --> 00:09:45,334
Có gì đổ hết. Không phân loại gì cả.
142
00:09:45,418 --> 00:09:48,129
Tất cả rác thải
từ các các khu vực lân cận,
143
00:09:48,212 --> 00:09:52,258
Shelburne, khu đô thị tự trị Shelburne,
tất cả đều đổ về đây.
144
00:09:52,341 --> 00:09:55,803
Có những thứ là rác thải y tế.
145
00:09:55,928 --> 00:09:58,431
Nói cách khác,
có thể có bộ phận cơ thể ấy.
146
00:09:59,265 --> 00:10:01,851
Có những thứ là rác thải
từ căn cứ Hải quân,
147
00:10:01,934 --> 00:10:04,854
không rõ là những gì nữa,
cũng bị đem đổ bỏ ở đây.
148
00:10:05,062 --> 00:10:07,982
Có những thứ từ xưởng đóng tàu,
sơn rồi dầu.
149
00:10:08,065 --> 00:10:11,319
Có xe hơi cũ.
Có đồ ăn thừa của các cửa hàng,
150
00:10:11,402 --> 00:10:14,655
đến cả động vật cũng bị bỏ ở đó,
xác động vật ấy.
151
00:10:14,864 --> 00:10:17,074
Trăm ngàn thứ hầm bà lằng trên đời...
152
00:10:17,908 --> 00:10:19,827
bị họ vứt ở cái bãi rác đó.
153
00:10:20,828 --> 00:10:24,624
Rồi họ phải tìm cách tiêu hủy nó
vì rác chất cao như núi vậy.
154
00:10:24,707 --> 00:10:26,375
Thế là họ đốt nó.
155
00:10:27,752 --> 00:10:30,713
Cái núi rác đó cháy hàng ngày trời...
156
00:10:31,422 --> 00:10:34,091
ròng rã,
cái mùi bốc lên thì kinh khủng khiếp.
157
00:10:34,175 --> 00:10:35,926
Và khói
158
00:10:36,052 --> 00:10:37,970
thì... phủ kín cả người.
159
00:10:38,054 --> 00:10:39,805
Không ai dám mở cửa sổ luôn.
160
00:10:40,306 --> 00:10:41,515
Tôi vẫn nhớ...
161
00:10:43,351 --> 00:10:45,936
có người hét lên: "Ơ, bãi rác cháy kìa".
162
00:10:46,020 --> 00:10:49,815
Thế là lũ mòng biển
bắt đầu kêu điếc cả tai.
163
00:10:50,483 --> 00:10:52,526
Rồi chúng bay mất.
164
00:10:53,152 --> 00:10:55,780
Khói bốc lên như một đám mây đen khổng lồ.
165
00:10:56,530 --> 00:10:57,615
Rồi đến bồ hóng,
166
00:10:57,865 --> 00:11:00,451
lúc lửa tắt dần hoặc lúc trời mưa ấy,
167
00:11:00,534 --> 00:11:04,747
là bồ hóng... phủ kín tất cả mọi thứ luôn.
168
00:11:04,830 --> 00:11:07,792
Tôi còn nhớ mỗi lần dậy đi học buổi sáng,
169
00:11:09,001 --> 00:11:12,713
phải may mắn lắm... mới đến được trường
170
00:11:13,798 --> 00:11:20,471
mà người không ám đầy mùi như...
kiểu... vừa tham gia...
171
00:11:21,806 --> 00:11:23,349
chiến tranh hóa học về ấy.
172
00:11:24,725 --> 00:11:29,730
Rồi tới lớp thì... giáo viên sẽ hỏi:
173
00:11:32,733 --> 00:11:34,568
"Sáng nay em tắm rồi à?"
174
00:11:37,238 --> 00:11:38,155
Kinh khủng lắm.
175
00:11:41,701 --> 00:11:44,370
Chúng tôi đã uống nước...
176
00:11:44,662 --> 00:11:50,042
lấy từ các con suối và giếng
có ở cộng đồng này...
177
00:11:50,835 --> 00:11:53,129
hàng thế hệ rồi.
178
00:11:53,754 --> 00:11:58,008
Ai mà biết được bãi rác đó ngấm
vào giếng nước của chúng tôi từ bao giờ?
179
00:11:58,259 --> 00:11:59,218
Ai mà biết được?
180
00:12:00,177 --> 00:12:01,762
Cô muốn hỏi...
181
00:12:03,848 --> 00:12:08,352
nạn phân biệt chủng tộc môi trường
đã ảnh hưởng thế nào đến cộng đồng này hả,
182
00:12:08,519 --> 00:12:11,230
nó đã...
Nó đang giết chết chúng tôi đây.
183
00:12:12,189 --> 00:12:14,108
Chúng tôi đâu có lập bãi rác đó.
184
00:12:15,025 --> 00:12:18,070
Các gia đình chúng tôi đâu có muốn thế.
185
00:12:18,904 --> 00:12:22,366
Nhưng giờ chúng tôi lại phải hứng chịu
hậu quả của nó...
186
00:12:22,908 --> 00:12:25,077
khi những người thân yêu cứ mất dần.
187
00:12:25,369 --> 00:12:26,287
Họ mất rồi đấy.
188
00:12:26,495 --> 00:12:29,790
Cộng đồng chúng tôi
nhiều người bị ung thư lắm,
189
00:12:29,874 --> 00:12:32,293
ai cũng bảo:
"Ôi, ung thư ở đâu chẳng có".
190
00:12:33,210 --> 00:12:34,837
Nhưng riêng ở khu vực này,
191
00:12:34,920 --> 00:12:38,466
tỉ lệ mắc đa u tủy xương
thuộc vào hàng cao nhất đấy.
192
00:12:38,716 --> 00:12:41,719
Người ta chết dần vì bệnh đó
quanh khu này. Tại sao?
193
00:12:43,846 --> 00:12:44,972
Vì cái bãi rác đấy.
194
00:12:48,559 --> 00:12:51,771
Mẹ tôi đây này. Đang ngồi ở đó đấy.
195
00:12:51,854 --> 00:12:54,064
Đây là... chúng tôi đang ở trong sân.
196
00:12:54,231 --> 00:12:57,568
- Tôi đây, tóc tết bím đây.
- Dễ thương quá ạ.
197
00:12:58,736 --> 00:13:02,156
- Cô là con thứ mấy trong bảy người? Là...
- Tôi là con cả.
198
00:13:03,449 --> 00:13:05,242
Đây là Robert, em trai tôi.
199
00:13:05,326 --> 00:13:08,454
Robert đây này. Đó. Cái đứa mà...
200
00:13:08,537 --> 00:13:11,332
Nó với... nó mất rồi, bị ung thư.
201
00:13:11,415 --> 00:13:14,668
Còn đây là em gái tôi, Babe,
bị đa u tủy xương.
202
00:13:15,044 --> 00:13:17,171
Đây là cậu em út, Frank.
203
00:13:17,880 --> 00:13:18,881
Nhà tôi đó.
204
00:13:19,340 --> 00:13:24,845
Đây là chú tôi, cũng mới mất vì ung thư.
205
00:13:24,929 --> 00:13:27,932
Chú ấy mới mất cách đây hai năm thôi.
206
00:13:28,349 --> 00:13:31,268
Sau khi bố tôi mất vì ung thư
207
00:13:31,352 --> 00:13:35,105
thì chú ấy gần như mang trọng trách
người cha trong nhà.
208
00:13:35,731 --> 00:13:37,149
Nhưng giờ họ mất cả rồi.
209
00:13:45,241 --> 00:13:46,242
Tôi không muốn...
210
00:13:47,201 --> 00:13:50,162
Tôi không muốn nói gì
làm người khác tổn thương,
211
00:13:50,246 --> 00:13:52,039
nhưng tôi phải nói ra sự thật.
212
00:13:52,122 --> 00:13:53,999
Quan trọng là thế, đúng không?
213
00:13:54,458 --> 00:13:57,419
Đôi khi khó lắm,
nhất là những thứ liên quan đến
214
00:13:57,503 --> 00:14:00,047
phân biệt chủng tộc và phân biệt đối xử.
215
00:14:03,717 --> 00:14:05,135
Có mấy con gà trống kìa.
216
00:14:06,971 --> 00:14:10,766
Cộng đồng người Da đen khởi nguồn
từ đây này.
217
00:14:12,059 --> 00:14:16,063
Chúng tôi từng làm xét nghiệm giếng nước
cho dân ở đây.
218
00:14:16,438 --> 00:14:18,774
Và những người này có...
219
00:14:20,150 --> 00:14:22,778
mức độ thạch tín trong nước cao lắm.
220
00:14:23,362 --> 00:14:27,199
Cộng đồng này thì nhỏ thôi.
221
00:14:27,283 --> 00:14:29,869
Gia đình này có rất nhiều người mất
222
00:14:31,120 --> 00:14:33,372
vì... bị ung thư.
223
00:14:33,455 --> 00:14:37,751
Ông này cũng vừa được chẩn đoán xong,
chắc chả sống được bao lâu nữa đâu.
224
00:14:38,210 --> 00:14:41,547
Ông ấy bị ung thư phổi.
225
00:14:41,964 --> 00:14:43,299
Ông ấy sống ở đây này.
226
00:14:44,383 --> 00:14:45,968
Nhà này tử tế lắm.
227
00:14:46,051 --> 00:14:48,012
Lẽ ra phải giới thiệu cô với họ,
228
00:14:48,095 --> 00:14:51,891
nhưng tôi chưa báo trước là ta tới,
nên chắc là thôi.
229
00:14:59,148 --> 00:15:01,275
Giếng của nhà này cũng nhiễm độc.
230
00:15:02,568 --> 00:15:04,153
Không uống được nước.
231
00:15:06,447 --> 00:15:08,407
Chồng cô này mất vì ung thư.
232
00:15:08,490 --> 00:15:09,992
Giờ cô ấy ở một mình.
233
00:15:10,534 --> 00:15:12,870
Chồng cô này cũng mất vì ung thư.
234
00:15:13,412 --> 00:15:15,497
Anh ấy... Mà cô ấy đi bước nữa rồi.
235
00:15:15,748 --> 00:15:18,751
Có chồng mới.
Anh này tử tế lắm, quê ở Newfoundland.
236
00:15:19,752 --> 00:15:22,087
Những gia đình từng sống ở nhà này...
237
00:15:22,671 --> 00:15:23,797
đều mất vì ung thư.
238
00:15:24,465 --> 00:15:27,217
Nhà này giờ là của một gia đình khác
239
00:15:27,301 --> 00:15:31,472
mới chuyển đến khu này,
họ đang cố sửa sang lại nhà để ở.
240
00:15:31,931 --> 00:15:34,892
Nhưng những ai từng ở nhà đó
đều mất vì ung thư cả.
241
00:15:37,853 --> 00:15:40,397
Chồng cô này mất vì ung thư.
242
00:15:40,856 --> 00:15:43,692
Giờ cô ấy cũng đang ung thư liệt giường.
243
00:15:44,568 --> 00:15:48,447
Cái ông xây nhà này này,
cả ông ấy lẫn vợ đều mất vì ung thư rồi.
244
00:15:49,156 --> 00:15:52,201
Con gái họ giờ sống ở Birchtown.
245
00:15:52,284 --> 00:15:55,120
Cô ấy cũng bị ung thư, nhưng lành rồi.
246
00:15:56,288 --> 00:15:57,122
Còn...
247
00:15:58,791 --> 00:16:02,628
mấy cậu con trai, hai cậu con còn lại ấy,
thì cũng mất vì ung thư.
248
00:16:05,589 --> 00:16:06,423
Đó.
249
00:16:08,467 --> 00:16:09,301
Thật tệ.
250
00:16:13,597 --> 00:16:15,766
Cái... cái nhà này này...
251
00:16:15,849 --> 00:16:17,559
là nhà ở gần nhất...
252
00:16:19,061 --> 00:16:19,895
với bãi rác.
253
00:16:20,688 --> 00:16:22,189
Cô gái trẻ này
254
00:16:22,272 --> 00:16:24,316
đã phải quay trở về nhà...
255
00:16:25,025 --> 00:16:26,485
và sống ở đây.
256
00:16:27,569 --> 00:16:30,990
Mẹ cô ấy mất vì ung thư.
Bố cũng mất vì ung thư.
257
00:16:31,740 --> 00:16:35,744
Và giờ thì cô ấy trở về đó.
Năm đứa con của cô ấy đang ở cùng nhà đó.
258
00:16:35,953 --> 00:16:40,124
Cô ấy không còn nơi nào khác để ở nữa.
Nên buộc phải quay lại nhà này.
259
00:16:44,336 --> 00:16:46,964
Và cô có thể... qua rặng cây kia kìa,
260
00:16:47,047 --> 00:16:49,258
đấy là nền cái bãi rác đó đấy.
261
00:16:50,384 --> 00:16:51,593
Không xa lắm đâu.
262
00:16:53,470 --> 00:16:56,098
Đó. Tụi tôi từng chơi
trong khu rừng này đấy.
263
00:16:58,225 --> 00:16:59,059
Đó.
264
00:17:00,769 --> 00:17:01,687
Tệ thật.
265
00:17:03,605 --> 00:17:05,858
Cô muốn ra ngoài đi bộ lên trên không?
266
00:17:05,941 --> 00:17:11,321
- Đi bộ lên chỗ bãi rác được ạ?
- Ừm, có cái biển đề "cấm vào".
267
00:17:12,072 --> 00:17:13,824
Nhưng tôi biết lối vào đó.
268
00:17:16,243 --> 00:17:17,953
Đây là nhà ông Clyke.
269
00:17:18,454 --> 00:17:20,581
Cái ông Clyke này lập dị lắm.
270
00:17:21,540 --> 00:17:23,500
Ông Clyke vừa bị chẩn đoán mắc...
271
00:17:23,584 --> 00:17:28,172
Chắc ông ấy là người da đen lớn tuổi nhất
trong cộng đồng này rồi.
272
00:17:28,922 --> 00:17:30,924
Chả biết ông ấy có nhà không.
273
00:17:35,387 --> 00:17:36,221
Hả?
274
00:17:39,058 --> 00:17:40,017
Ông làm gì đấy?
275
00:17:40,601 --> 00:17:42,895
- Đây là ông Clyke.
- Ừ, Ron Clyke.
276
00:17:42,978 --> 00:17:43,896
Đây là Ian.
277
00:17:43,979 --> 00:17:44,813
Ian gì cơ?
278
00:17:45,147 --> 00:17:46,523
Ian, tôi cũng chả rõ...
279
00:17:47,608 --> 00:17:48,442
Daniel ạ.
280
00:17:48,776 --> 00:17:50,694
- Daniel.
- Ian Daniel.
281
00:17:51,028 --> 00:17:53,363
- Nhiều máy quay chưa này.
- Vâng.
282
00:17:53,655 --> 00:17:56,366
- Tôi lôi thôi quá.
- Trông bác tuyệt lắm ạ.
283
00:17:56,450 --> 00:17:58,160
- Cháu là Ellen ạ.
- Sao cơ?
284
00:17:58,243 --> 00:18:00,496
- Cháu tên Ellen.
- Ellen. Ellen gì?
285
00:18:00,579 --> 00:18:01,872
- Page ạ.
- Page hả.
286
00:18:02,581 --> 00:18:05,084
Ellen đến để nói chuyện về cái bãi rác ấy.
287
00:18:06,418 --> 00:18:08,045
Tụi tôi nói chuyện nãy giờ.
288
00:18:08,128 --> 00:18:09,588
Tụi tôi nói chuyện về...
289
00:18:11,548 --> 00:18:15,761
khói rồi thì bồ hóng rồi thì tro
và mấy thứ kiểu như thế.
290
00:18:15,844 --> 00:18:17,888
- Rồi thì chúng ta muốn gì.
- Ừ.
291
00:18:18,347 --> 00:18:22,226
Vì mọi người mất hết rồi.
Giờ còn mỗi ông lớn tuổi nhất thôi.
292
00:18:22,309 --> 00:18:23,685
- Hình như thế nhỉ.
- Ừ.
293
00:18:23,769 --> 00:18:25,562
Ông lớn tuổi nhất rồi đấy nhỉ?
294
00:18:25,646 --> 00:18:29,024
Ừ, vì Wally Davis đâu như khoảng 70 thôi.
295
00:18:29,108 --> 00:18:33,529
- Wallace ấy hả, ừ. Wallace mới...
- Ông ấy cũng đang điều trị ung thư đấy.
296
00:18:33,821 --> 00:18:37,866
Wallace lại đang phải điều trị
ung thư phổi nhỉ, ừ.
297
00:18:37,950 --> 00:18:39,868
Tôi thì tuần này đi này.
298
00:18:40,327 --> 00:18:42,955
- Tuần này ông cũng đi à?
- Thứ Sáu tới.
299
00:18:43,038 --> 00:18:45,165
Thứ Sáu tới à. Đi khám xem sao hả.
300
00:18:45,249 --> 00:18:46,083
- Ừ.
- Ừ.
301
00:18:46,166 --> 00:18:47,751
- Tôi đi khám lại.
- Ừ.
302
00:18:47,835 --> 00:18:49,002
Mỗi năm một lần.
303
00:18:49,086 --> 00:18:53,006
Ừ. Ông có nghĩ bệnh ung thư của ông
có dính tới cái bãi rác không?
304
00:18:53,549 --> 00:18:54,383
Ai biết chứ?
305
00:18:54,591 --> 00:18:55,884
Ai biết, nhỉ?
306
00:18:56,260 --> 00:18:57,094
Có khi thế ấy?
307
00:18:59,012 --> 00:19:00,681
Vì cả khu này ai cũng bị mà.
308
00:19:00,764 --> 00:19:02,307
- Ừ.
- Đấy.
309
00:19:03,267 --> 00:19:05,435
Mấy ông là mất hết rồi đấy nhỉ?
310
00:19:05,519 --> 00:19:10,065
Frank này, Seldon này, Ed này,
Ed bạn ông ấy,
311
00:19:10,149 --> 00:19:11,233
mất hết rồi nhỉ?
312
00:19:11,316 --> 00:19:14,736
- Cả Bern Bruce với Shirley nữa.
- Ừ, Bern với Shirley nữa.
313
00:19:15,529 --> 00:19:18,365
Tụi tôi đang định tới chỗ này
rồi đi vòng lại.
314
00:19:18,448 --> 00:19:20,367
Tụi tôi định men theo hàng rào.
315
00:19:20,534 --> 00:19:22,161
Ừ, ở đấy có đường mòn đấy.
316
00:19:22,244 --> 00:19:24,163
Ừ, tụi tôi sẽ đi theo đường mòn.
317
00:19:25,789 --> 00:19:29,751
BÃI RÁC ĐÓNG CỬA
TỪ NGÀY 3 THÁNG MƯỜI HAI, NĂM 2016
318
00:19:41,972 --> 00:19:43,682
Tôi chỉ mong là...
319
00:19:45,058 --> 00:19:49,021
mọi người... rút ra được bài học gì đó
từ chuyện này...
320
00:19:50,564 --> 00:19:51,398
Tôi mong là...
321
00:19:52,316 --> 00:19:58,197
Tôi mong là mọi người sẽ học cách
tiêu dùng có lợi cho môi trường hơn.
322
00:19:59,865 --> 00:20:03,785
Được thế thì chả còn bãi rác nữa.
Tôi... Sẽ tốt biết mấy
323
00:20:03,869 --> 00:20:05,537
nếu ta tìm ra cách để...
324
00:20:05,704 --> 00:20:10,709
mọi thứ ta cần có thể...
325
00:20:11,460 --> 00:20:14,463
được tái sử dụng hết lần này đến lần khác.
326
00:20:16,256 --> 00:20:20,427
Được vậy thì tốt quá nhỉ?
Được vậy thì sẽ không bị vấn đề này nữa,
327
00:20:20,636 --> 00:20:25,140
bao người phải chết
vì những thứ ta... tiêu thụ xong rồi...
328
00:20:28,185 --> 00:20:29,102
đem đốt bỏ.
329
00:20:33,815 --> 00:20:37,027
Bãi rác này đã bị đóng cửa vĩnh viễn
vào năm 2016.
330
00:20:38,237 --> 00:20:42,532
Giờ đi dạo xung quanh đây,
nếu không vì còn tàn dư rải rác đây đó,
331
00:20:43,242 --> 00:20:45,327
bạn sẽ chả biết nó từng là bãi rác.
332
00:20:46,495 --> 00:20:49,122
Mối lo giờ đây là số rác bị chôn dưới đất
333
00:20:49,206 --> 00:20:52,918
và những ảnh hưởng của nó
đến nguồn nước và đất đai gần đây.
334
00:21:01,134 --> 00:21:04,972
Cháu cũng tưởng tượng ra được là
mọi người luôn cảm thấy lo sợ
335
00:21:05,055 --> 00:21:08,809
kiểu: "Nước của tôi nhiễm bẩn chưa?
Đã ngấm vào nước chưa?"
336
00:21:09,226 --> 00:21:13,689
Ơn trời là giờ chúng tôi bắt đầu
làm xét nghiệm nước rồi đấy,
337
00:21:14,189 --> 00:21:16,900
và đến gõ cửa từng nhà,
thuyết phục người ta.
338
00:21:16,984 --> 00:21:19,903
Chính tôi phải đi từng nhà một,
phải bảo người ta:
339
00:21:20,153 --> 00:21:23,991
"Phải kiểm tra giếng đi. Có tôi đây,
có một đội nữa, xem luôn đi".
340
00:21:24,783 --> 00:21:28,745
Và giờ người ta
dần dần nhận thức được điều đó rồi
341
00:21:28,829 --> 00:21:32,874
vì kết quả xét nghiệm nước trả về
cho thấy là nước nhà họ có gì đó.
342
00:21:32,958 --> 00:21:35,961
Không cần biết có phải do bị ngấm
từ bãi rác hay...
343
00:21:36,044 --> 00:21:38,297
bọn tôi biết chính nguồn nước khiến...
344
00:21:38,380 --> 00:21:43,552
Khi giếng của bạn
bị nhiễm trực khuẩn và E. coli
345
00:21:43,760 --> 00:21:48,515
và nhà bạn lại dùng nước giếng
để nấu ăn cho con,
346
00:21:48,598 --> 00:21:51,727
cho chồng... hoặc là để đánh răng,
347
00:21:51,810 --> 00:21:55,731
để tắm, để làm nhiều việc khác nữa
thì bạn sẽ biết.
348
00:21:56,523 --> 00:21:59,943
Và một khi đã biết
là nguồn nước nhà mình có vấn đề,
349
00:22:00,152 --> 00:22:03,238
chà, thì đó chính là cuộc sống của bạn.
Đời bạn đó.
350
00:22:03,405 --> 00:22:04,489
Cả đời bạn luôn.
351
00:22:05,782 --> 00:22:09,786
Cô biết đó, Chúa ban cho ta
quyền được dùng nước sạch kia mà.
352
00:22:10,412 --> 00:22:13,498
- Đấy đâu phải thứ phải đấu tranh mới có.
- Đâu phải.
353
00:22:13,582 --> 00:22:17,878
Chúng tôi nên... Và những người
mà chúng tôi bầu ra trong cộng đồng này,
354
00:22:17,961 --> 00:22:20,672
lẽ ra phải sát cánh với chúng tôi...
355
00:22:21,173 --> 00:22:22,591
để đòi nước sạch.
356
00:22:22,841 --> 00:22:24,384
Nhưng... tỉnh lại đi.
357
00:22:24,634 --> 00:22:27,763
Họ không hề...
họ còn chẳng coi đấy là vấn đề.
358
00:22:28,347 --> 00:22:31,141
Đấy chẳng phải vấn đề
vì họ có bị ảnh hưởng đâu.
359
00:22:31,308 --> 00:22:35,729
Vì họ được dùng thứ gọi là nước sạch,
nước uống được,
360
00:22:36,188 --> 00:22:39,024
vì họ có... nước được xử lý rồi.
361
00:22:39,858 --> 00:22:41,068
Chúng tôi thì không.
362
00:22:41,234 --> 00:22:45,364
Chúng tôi làm gì có cái quyền đó.
Chúng tôi còn chẳng được quyền nói:
363
00:22:45,447 --> 00:22:47,949
"Thôi, tôi không dùng
cái giếng này nữa đâu
364
00:22:48,116 --> 00:22:49,993
vì nó nhiễm bẩn rồi,
365
00:22:50,369 --> 00:22:52,496
tôi dùng nước đã được xử lý đây".
366
00:22:52,579 --> 00:22:53,705
Làm gì có quyền đó.
367
00:22:53,914 --> 00:22:59,920
Còn họ thì... Họ bảo việc lắp đường ống
cấp nước sạch cho chúng tôi không khả thi.
368
00:23:02,631 --> 00:23:08,011
Tại sao, chúng tôi, những người
ở cộng đồng này, lại thấp hèn
369
00:23:09,679 --> 00:23:12,265
hơn những người ở cộng đồng khác vậy?
370
00:23:13,225 --> 00:23:17,020
MỪNG ĐẾN SHELBURNE
THÀNH LẬP NĂM 1783 BỞI LIÊN HIỆP TÔI TRUNG
371
00:23:18,313 --> 00:23:21,274
Suốt vài năm qua,
Louise đã không ngừng lên tiếng,
372
00:23:21,858 --> 00:23:25,028
thúc đẩy chính phủ thông qua
một dự luật về môi trường
373
00:23:25,112 --> 00:23:28,532
để đảm bảo mọi cư dân được sống
trong môi trường lành mạnh,
374
00:23:28,698 --> 00:23:30,700
nhất là
người bị cô lập do tác động lịch sử.
375
00:23:32,202 --> 00:23:36,206
Thế nhưng các chính khách địa phương
đều phản hồi rất thiếu tích cực.
376
00:23:37,624 --> 00:23:42,629
Nạn phân biệt chủng tộc vẫn tiếp diễn,
vẫn đang tồn tại ở đây.
377
00:23:42,712 --> 00:23:46,216
Nếu ta không đề cập đến nó,
không chỉ mặt gọi tên nó,
378
00:23:46,842 --> 00:23:49,094
thì nó sẽ không bao giờ dừng lại cả.
379
00:23:49,177 --> 00:23:51,179
Việc tôi lên tiếng về nó
380
00:23:51,263 --> 00:23:55,267
đã khiến nhiều người trong cộng đồng này
xa lánh tôi,
381
00:23:55,434 --> 00:23:57,727
vì họ không muốn nhắc đến nó.
382
00:23:59,604 --> 00:24:01,148
Cô có nhắc đến thị trưởng.
383
00:24:01,815 --> 00:24:04,025
Vâng. Rồi, cháu biết câu trả lời rồi.
384
00:24:04,985 --> 00:24:08,071
- Thị trưởng.
- Cháu định hỏi thị trưởng đang làm gì?
385
00:24:08,530 --> 00:24:12,200
Thị trưởng cho là tôi chẳng có quyền gì
mà lên tiếng.
386
00:24:13,034 --> 00:24:13,869
Sao lại thế ạ?
387
00:24:14,828 --> 00:24:16,580
Vì cô ta...
388
00:24:16,663 --> 00:24:19,082
Thật ra, cô ta bảo thẳng với tôi là:
389
00:24:19,166 --> 00:24:23,003
"Cộng đồng này không cần cô...
lên tiếng về chuyện này đâu.
390
00:24:23,753 --> 00:24:25,380
Cả cộng đồng đâu quan tâm".
391
00:24:26,423 --> 00:24:27,591
Nhưng xin lỗi nhé.
392
00:24:28,884 --> 00:24:30,218
Tôi vẫn phải nói thôi.
393
00:24:32,721 --> 00:24:33,763
Là...
394
00:24:34,389 --> 00:24:37,767
Chúa ban cho tôi quyền...
được nói với các vị
395
00:24:37,851 --> 00:24:42,981
rằng các vị đang hủy hoại gia đình tôi,
cộng đồng tôi,
396
00:24:43,190 --> 00:24:47,444
và cộng đồng này bị hủy hoại vì các vị
đổ rác vào thẳng sân sau nhà tôi.
397
00:24:49,279 --> 00:24:50,113
Xin lỗi nhé.
398
00:24:50,864 --> 00:24:52,365
Nhưng sự thật là thế đấy.
399
00:24:52,449 --> 00:24:56,661
Hoặc là giúp, hoặc là đối đầu chúng tôi,
chọn một trong hai đi, nhé?
400
00:25:00,790 --> 00:25:03,585
Cứ mỗi đợt bầu cử,
401
00:25:03,668 --> 00:25:07,672
là họ lại tới cộng đồng này
rồi hứa hươu hứa vượn.
402
00:25:08,048 --> 00:25:11,718
"Tụi tôi sẽ làm cái này cái nọ,
làm cho quý vị cái này cái nọ",
403
00:25:11,801 --> 00:25:13,220
thế là người ta tin họ.
404
00:25:13,428 --> 00:25:14,888
Dân khu tôi cả tin lắm.
405
00:25:15,639 --> 00:25:18,600
Thế là dân khu tôi bỏ phiếu cho họ,
xong rồi họ...
406
00:25:21,645 --> 00:25:24,648
Nếu không lo nổi cho nơi mình sống...
407
00:25:26,107 --> 00:25:29,236
cho những người quanh mình,
hay người thân,
408
00:25:29,611 --> 00:25:32,531
thì còn có ích gì với ai chứ?
409
00:25:33,281 --> 00:25:36,117
Kiểu, họ ở đây làm gì?
410
00:25:36,826 --> 00:25:40,205
Nếu chẳng quan tâm gì đến anh chị em
411
00:25:40,288 --> 00:25:41,665
hay bất kỳ ai...
412
00:25:42,916 --> 00:25:44,501
thì họ ở đây làm gì?
413
00:25:44,668 --> 00:25:47,337
Kiểu, cô biết đó?
Mỗi sáng họ dậy vì cái gì?
414
00:25:48,338 --> 00:25:53,134
Chỉ vì họ thôi à? Sống thế thì cô độc lắm.
Nếu họ chỉ sống vì họ thì cô độc lắm.
415
00:25:53,635 --> 00:25:54,469
Đúng không?
416
00:25:56,346 --> 00:26:00,850
Tình yêu dành cho đồng bào...
phải được ưu tiên.
417
00:26:00,934 --> 00:26:04,062
Ta phải chăm lo cho nhau.
418
00:26:04,688 --> 00:26:06,439
Vì đời người chỉ có một thôi.
419
00:26:07,941 --> 00:26:12,445
Và nếu ta không sống cho đúng ngay từ đầu
là chẳng có cơ hội mà làm lại nữa.
420
00:26:13,572 --> 00:26:17,659
Cho nên, nếu điều đó
có nghĩa là đảm bảo...
421
00:26:17,951 --> 00:26:22,956
rằng những người quanh tôi
được khỏe mạnh, theo cách nào đó,
422
00:26:23,039 --> 00:26:26,251
và dù đó chỉ là một việc rất nhỏ bé
mà tôi có thể làm,
423
00:26:26,334 --> 00:26:27,294
tôi cũng sẽ làm.
424
00:26:33,216 --> 00:26:36,678
Xây một giếng nước công cộng
để cung cấp nước sạch
425
00:26:36,761 --> 00:26:39,139
tại địa điểm mà cô Louise đang đề xuất
426
00:26:39,472 --> 00:26:42,225
sẽ tiêu tốn khoảng 10.000 đô la.
427
00:26:43,518 --> 00:26:47,188
Chỉ riêng năm nay,
thị trấn đã dự thảo ngân sách 35.000 đô
428
00:26:47,272 --> 00:26:49,733
cho Lễ hội Ngày Sáng lập thường niên.
429
00:27:10,503 --> 00:27:14,841
Chỉ cách ba giờ lái xe về phía Bắc,
cộng đồng Pictou Landing First Nation
430
00:27:14,924 --> 00:27:18,762
cũng đang phải đối mặt
hậu quả độc hại từ sự thờ ơ của chính phủ.
431
00:27:21,014 --> 00:27:25,894
Trận chiến hiện có của người Mi'kmaq ở đây
phản ánh một chuỗi đấu tranh dai dẳng
432
00:27:25,977 --> 00:27:28,438
giữa các cộng đồng bản địa và chính phủ
433
00:27:28,647 --> 00:27:31,524
kể từ khi quá trình thực dân hóa
của Canada ngày nay bắt đầu.
434
00:27:33,610 --> 00:27:38,031
Sự diệt chủng, đàn áp bởi đặc vụ liên bang
và việc mở trường nội trú Công giáo
435
00:27:38,114 --> 00:27:41,660
đã tước đi đa số đất đai,
bản sắc văn hóa của người Mi'kmaq.
436
00:27:43,912 --> 00:27:47,123
Ngày nay, họ còn phải đối phó
với thảm họa môi trường
437
00:27:47,207 --> 00:27:50,502
đã ám ảnh cộng đồng họ hơn 50 năm qua.
438
00:27:57,759 --> 00:27:59,302
Cảng Tàu đậu, Nova Scotia.
439
00:27:59,386 --> 00:28:02,472
Hàng ngàn con cá đang hớp lấy
chút hơi thở cuối cùng.
440
00:28:03,306 --> 00:28:07,352
Nhìn những hình ảnh này,
đa phần khán giả chắc sẽ rất phẫn nộ.
441
00:28:07,727 --> 00:28:09,062
Sao lại có chuyện này?
442
00:28:09,979 --> 00:28:14,192
Thế nhưng đó chỉ là những hình ảnh
mới nhất trong lịch sử ô nhiễm ở đây.
443
00:28:17,487 --> 00:28:18,405
Chào!
444
00:28:18,905 --> 00:28:21,157
- Rất vui được gặp cô.
- Tôi cũng thế.
445
00:28:21,241 --> 00:28:24,452
- Vào đi.
- Xin lỗi vì chuyện đó. Cái GPS cứ...
446
00:28:24,536 --> 00:28:26,746
Thế nào mà tôi kẹt luôn vào vũng lầy.
447
00:28:26,830 --> 00:28:30,625
Tôi biết cô đi vào đường phụ mà.
Kiểu: "Đường bị chặn à. Hừm".
448
00:28:30,709 --> 00:28:32,043
Vâng.
449
00:28:37,549 --> 00:28:42,303
Trước khi bị ô nhiễm, nơi gọi là
Cảng Tàu đậu ngày nay đã có tên là A'Se'K.
450
00:28:42,762 --> 00:28:44,472
A'Se'K nghĩa là "phòng kia".
451
00:28:44,556 --> 00:28:48,727
Đó là nơi... các thành viên
trong cộng đồng chúng tôi chạy tới
452
00:28:48,810 --> 00:28:50,687
mỗi lần các đặc vụ Da đỏ đến
453
00:28:51,271 --> 00:28:52,605
để bắt trẻ con đem đi.
454
00:28:53,022 --> 00:28:54,983
Họ từng chạy tới A'Se'K.
455
00:28:55,608 --> 00:29:00,280
A'Se'K là vậy đấy, như một trong các
trưởng lão của chúng tôi từng tuyên bố,
456
00:29:00,363 --> 00:29:03,199
nơi đó từng có thời
giống như cha mẹ họ vậy.
457
00:29:05,034 --> 00:29:06,202
Nó bao bọc họ.
458
00:29:06,619 --> 00:29:08,455
Cho họ ăn mỗi khi đói.
459
00:29:08,538 --> 00:29:11,291
Cô biết đó, cho họ nơi nương tựa,
rồi khi...
460
00:29:12,500 --> 00:29:15,795
cái nhà máy đó xuất hiện vào năm 1965
461
00:29:15,879 --> 00:29:20,175
bắt đầu cho cái kế hoạch
có chủ định rất rõ ràng của họ là muốn...
462
00:29:20,842 --> 00:29:24,929
thâm nhập vào vùng đất của chúng tôi,
vào A'Se'K của chúng tôi...
463
00:29:28,725 --> 00:29:31,311
thì tất cả những thứ đó
đều bị tước đi hết.
464
00:29:31,770 --> 00:29:36,649
Năm 1965, Công ty Giấy Scott muốn xây
một nhà máy giấy - bột giấy ở Nova Scotia.
465
00:29:37,567 --> 00:29:41,196
Họ biết chính xác nơi họ muốn tới.
Đó là thị trấn Pictou.
466
00:29:41,946 --> 00:29:43,990
Thứ anh có tương đương với...
467
00:29:44,073 --> 00:29:48,077
Tiến sĩ John Bates, cố vấn công ty,
đã ngắm vị trí này vài năm trước.
468
00:29:48,620 --> 00:29:53,124
Ông ta đề xuất như sau:
Công ty Scott sẽ xây một nhà máy bột giấy.
469
00:29:54,334 --> 00:29:58,129
Chất thải nhà máy sẽ được dẫn
theo đường ống bên dưới Cảng Pictou
470
00:29:58,463 --> 00:30:00,465
rồi đổ thẳng ra Cảng Tàu đậu.
471
00:30:02,217 --> 00:30:05,804
Để rồi, lượng chất thải công nghiệp này
sẽ tràn ra đại dương.
472
00:30:07,639 --> 00:30:11,851
Lúc đưa ra đề xuất này, Tiến sĩ Bates
không còn là cố vấn cho Scott nữa.
473
00:30:13,144 --> 00:30:16,064
Mà đã lên làm
Trưởng cục Cấp Nước của Nova Scotia.
474
00:30:16,815 --> 00:30:19,484
Mọi thứ đã được sắp đặt
cho một thỏa thuận siêu lợi nhuận
475
00:30:19,567 --> 00:30:22,403
giữa Công ty Giấy Scott
và tỉnh Nova Scotia.
476
00:30:23,988 --> 00:30:26,699
Chính phủ đồng ý chịu trách nhiệm
về chất thải từ nhà máy
477
00:30:26,908 --> 00:30:29,035
và bắt đầu mua đất ở khu vực này.
478
00:30:30,245 --> 00:30:34,624
Khúc mắc duy nhất là những người Da đỏ
đang định cư ở rìa Cảng Tàu đậu.
479
00:30:35,625 --> 00:30:39,128
Cục Cấp Nước đã gạ gẫm ông của tôi,
480
00:30:39,212 --> 00:30:42,340
lúc đó đang là thủ lĩnh,
và cả hội đồng nữa.
481
00:30:43,132 --> 00:30:46,761
Bọn họ bảo: "Ông biết đó, tụi tôi
định xây nhà máy ở đây.
482
00:30:47,804 --> 00:30:48,805
Ừ, cứ yên tâm đi.
483
00:30:48,888 --> 00:30:51,432
Chẳng sao đâu. Nước hồ sẽ vẫn sạch mà.
484
00:30:51,516 --> 00:30:53,601
Sẽ chẳng ảnh hưởng gì đâu mà".
485
00:30:54,102 --> 00:30:58,022
Đã có nhiều lo ngại từng được ghi nhận
về ảnh hưởng lên môi trường,
486
00:30:58,106 --> 00:31:01,776
ảnh hưởng lên nghề thủy sản,
vậy là họ bày tỏ những lo ngại này
487
00:31:01,860 --> 00:31:04,821
như bao thủ lĩnh khác đã làm
suốt hàng thập kỷ.
488
00:31:05,238 --> 00:31:08,867
Khi bọn họ biết chúng tôi lo ngại
về các vấn đề đó, liền bảo:
489
00:31:08,950 --> 00:31:11,286
"Vậy đưa mấy người đó đi tham quan đi".
490
00:31:11,452 --> 00:31:14,080
Thế là họ tới và đưa ông tôi
491
00:31:14,163 --> 00:31:17,959
và một hội viên hội đồng nữa,
ông Martin Sapier,
492
00:31:18,042 --> 00:31:20,336
đến... một cái trạm ở...
493
00:31:21,546 --> 00:31:22,380
New Brunswick,
494
00:31:22,797 --> 00:31:27,760
vốn còn chẳng phải một cái trạm xử lý
giống cái mà bọn họ đang xây.
495
00:31:28,303 --> 00:31:29,971
Ông Wigglesworth đến,
496
00:31:30,513 --> 00:31:35,476
đưa bọn tôi tới... St. John's, hay
Lancaster gì đó, nơi có nhà máy bột giấy.
497
00:31:36,686 --> 00:31:42,650
Rồi ông ta chỉ cho chúng tôi xem là...
nước không bị đổi màu, không có mùi.
498
00:31:42,734 --> 00:31:45,820
- Ông ấy cho xem nước không bị đổi màu ạ.
- Đúng vậy.
499
00:31:45,904 --> 00:31:48,907
Không có mùi hay gì khác bốc lên
từ nhà máy đó.
500
00:31:50,074 --> 00:31:52,577
Đây là khói từ nhà máy bột giấy St. John.
501
00:31:53,453 --> 00:31:58,166
Nhưng những người Da đỏ không được đưa
tới đó. Cái họ thấy là một nhà máy xử lý
502
00:31:58,499 --> 00:32:01,085
nước thải sinh hoạt... cách đó vài cây số.
503
00:32:05,381 --> 00:32:08,259
Chỗ đó chỉ là cái bình phong thôi.
504
00:32:09,510 --> 00:32:11,971
Rồi, cô biết đó, bọn họ tiếp tục nói dối,
505
00:32:12,055 --> 00:32:15,475
cô biết đó, cố khiến cho ông tôi
và hội đồng hiểu rằng:
506
00:32:15,558 --> 00:32:18,645
"Sẽ chả ảnh hưởng gì hồ này đâu.
Sẽ vẫn là cái hồ mà.
507
00:32:18,728 --> 00:32:22,982
Mấy ông vẫn có thể xả hơi, tiêu khiển,
vẫn sẽ làm được nhiều thứ...
508
00:32:23,441 --> 00:32:26,194
mà mấy ông muốn làm thôi''.
509
00:32:26,653 --> 00:32:30,323
Có những điều kiện
trong thỏa thuận bị họ hoàn toàn lờ đi.
510
00:32:30,406 --> 00:32:33,743
Ví dụ là, ông tôi và mọi người muốn...
biết...
511
00:32:35,828 --> 00:32:39,582
chắc chắn là, tác động là gì,
nhưng họ không hề thực hiện.
512
00:32:39,666 --> 00:32:44,045
Điều duy nhất mà họ thực hiện
đó là việc đưa 60.000 đô.
513
00:32:44,295 --> 00:32:48,174
Cô biết đó, 60.000 đô hồi ấy,
với một cộng đồng bị áp bức đã lâu,
514
00:32:48,257 --> 00:32:50,176
một cộng đồng phải chịu khổ
515
00:32:50,259 --> 00:32:55,473
dưới những tác động của trường nội trú
và... Đó là số tiền rất lớn.
516
00:32:55,556 --> 00:32:59,769
Tôi hình dung được ông tôi nghĩ gì lúc ấy.
"Phải đồng ý thôi... Chúa ơi.
517
00:33:00,186 --> 00:33:02,897
Môi trường sẽ không bị ảnh hưởng gì đâu.
518
00:33:02,981 --> 00:33:04,983
Mình chỉ nghĩ cho cả hạt thôi mà.
519
00:33:05,441 --> 00:33:08,987
Nghĩ cho... Mình đang giúp mà.
Chả có điều gì tệ xảy ra đâu".
520
00:33:10,196 --> 00:33:14,492
Thế là ông tôi, ngay tại New Brunswick,
cùng với ông Martin Sapier,
521
00:33:14,575 --> 00:33:15,994
ký tên lên một tờ giấy.
522
00:33:16,077 --> 00:33:17,704
LEWIS J. FRANCIS - THỦ LĨNH
523
00:33:17,787 --> 00:33:20,581
Tờ giấy ấy.
Lúc đó bọn họ bắt thóp được ông rồi.
524
00:33:24,544 --> 00:33:27,213
Người Da đỏ bán quyền sở hữu đất
Cảng Tàu đậu,
525
00:33:28,047 --> 00:33:30,299
với giá khoảng 65.000 đô.
526
00:33:36,597 --> 00:33:39,225
Hai năm sau, nhà máy đi vào hoạt động.
527
00:33:42,979 --> 00:33:45,565
Và chất thải bắt đầu đổ vào Cảng Tàu đậu.
528
00:33:46,899 --> 00:33:48,526
Bọn họ giết sạch cá ở đó,
529
00:33:48,609 --> 00:33:51,529
ôi, ngay ngày hôm sau thôi,
nằm chết dọc bờ sông.
530
00:33:51,612 --> 00:33:54,866
Cá, cá ốt me, hải cẩu
và mọi thứ quanh đó đều chết.
531
00:33:56,242 --> 00:33:58,745
Họ giết sạch ngay lập tức,
chỉ sau một đêm.
532
00:34:00,663 --> 00:34:03,082
Đó là trong tuần đầu nhà máy hoạt động ạ.
533
00:34:03,166 --> 00:34:05,543
Tầm ba, bốn hôm từ khi đi vào hoạt động.
534
00:34:05,918 --> 00:34:07,795
Ừ. Nó giết sạch tất cả.
535
00:34:15,928 --> 00:34:19,557
Tôi cứ tưởng tượng...
ông tôi đau đớn đến nhường nào
536
00:34:20,433 --> 00:34:24,228
khi ông nhận ra rằng...
Cảng Tàu đậu đã chết.
537
00:34:25,980 --> 00:34:29,942
Cô biết đó, tới tận lúc ông mất,
ông vẫn nghĩ đó là tại ông.
538
00:34:34,280 --> 00:34:36,949
Rồi ông truyền tiếp, cô biết đó...
539
00:34:37,366 --> 00:34:41,954
cái cảm giác tội lỗi ấy
xuống gia đình và con cái của mình,
540
00:34:42,038 --> 00:34:44,582
và họ phải chịu đựng sao đây khi...
541
00:34:45,041 --> 00:34:45,958
Rồi lại tới...
542
00:34:47,919 --> 00:34:50,546
Cái vòng luẩn quẩn ấy phải ngừng lại.
543
00:34:51,214 --> 00:34:53,758
Cuộc sống gia đình tôi sẽ ra sao...
544
00:34:54,801 --> 00:34:56,594
nếu không có vụ Cảng Tàu đậu?
545
00:34:59,138 --> 00:35:01,974
Ông bà tôi có 13 người con.
546
00:35:06,145 --> 00:35:08,439
Ông tôi mất ở độ tuổi rất, cô biết đó,
547
00:35:08,523 --> 00:35:10,066
rất trẻ, mới gần 50 thôi.
548
00:35:12,110 --> 00:35:15,321
Hiện giờ thì mẹ tôi vẫn còn sống,
dì tôi nữa.
549
00:35:17,240 --> 00:35:19,742
Còn những người khác
đều đã mất vì ung thư.
550
00:35:20,701 --> 00:35:22,036
Hoặc vì tự sát cả rồi.
551
00:35:24,831 --> 00:35:28,209
Cô biết đó, rượu bia và ma túy
khiến họ mất tự chủ.
552
00:35:29,710 --> 00:35:34,966
Tôi cứ băn khoăn mãi... nếu không có
chuyện này, liệu gia đình tôi có cơ hội...
553
00:35:38,761 --> 00:35:40,096
được sống...
554
00:35:43,224 --> 00:35:45,226
tới già bên nhau không?
555
00:35:53,776 --> 00:35:59,782
Tôi sẽ đưa các bạn tới xem
trạm xử lý chất thải...
556
00:36:01,492 --> 00:36:03,452
ở khu Simpson's Lane nhé.
557
00:36:03,828 --> 00:36:05,788
Cũng gần khu chúng tôi sống thôi.
558
00:36:07,039 --> 00:36:09,834
Đây là đường vào cái trạm xử lý
559
00:36:09,917 --> 00:36:13,171
đã tồn tại từ năm 1967.
560
00:36:21,053 --> 00:36:25,183
Đây là thứ được nhà máy
trực tiếp thải ra đây.
561
00:36:26,809 --> 00:36:28,895
Chất thải thô, chưa qua xử lý.
562
00:36:30,146 --> 00:36:31,272
CẢNH BÁO: NƯỚC SÂU
563
00:36:31,355 --> 00:36:35,067
Chất thải đó từng đổ thẳng vào trong,
lên đất của bọn tôi đó.
564
00:36:35,151 --> 00:36:39,238
Không hề có hệ thống xử lý nào hết,
cứ dùng ống mà xả thẳng ra thôi.
565
00:36:44,118 --> 00:36:46,621
Mỗi lần đến đây... tôi lại thấy buồn.
566
00:37:06,766 --> 00:37:08,601
Mùi của cộng đồng tôi đấy.
567
00:37:08,684 --> 00:37:11,187
Thỉnh thoảng đi vào mấy tòa nhà
hay căn hộ,
568
00:37:11,270 --> 00:37:14,440
cảm giác như cái mùi này bám dính
vào tường rồi ấy.
569
00:37:23,199 --> 00:37:27,453
Đây là các máy sục khí.
Phải lắp máy này để tạo ô-xy cho nước,
570
00:37:27,536 --> 00:37:28,955
nghe khá là buồn nhỉ,
571
00:37:29,038 --> 00:37:32,875
nhưng hồi đó, khi họ bảo
nó không gây ra ảnh hưởng gì đâu...
572
00:37:34,001 --> 00:37:35,378
đây là cách duy nhất.
573
00:37:40,007 --> 00:37:43,594
Tất cả thứ này đang sôi sục
chảy về cộng đồng của chúng tôi,
574
00:37:43,678 --> 00:37:48,391
nên chúng tôi không chỉ đau đớn khi biết
rằng thứ này có trong nước của mình,
575
00:37:48,474 --> 00:37:50,601
nhìn cả không khí của chúng tôi này.
576
00:37:52,186 --> 00:37:53,688
Và... vậy đấy.
577
00:37:53,771 --> 00:37:54,647
Đáng...
578
00:37:55,273 --> 00:37:56,107
Đáng buồn lắm.
579
00:37:59,527 --> 00:38:01,320
Cô lo cho sức khỏe mình không?
580
00:38:05,574 --> 00:38:07,368
Anh hỏi câu đó nghe vui thật,
581
00:38:07,451 --> 00:38:13,207
vì tôi biết mình tới từ đâu và biết
những người thân đã mất trước tôi mà,
582
00:38:13,291 --> 00:38:17,795
nên tôi chưa từng nghĩ mình sẽ sống lâu.
Sang tuần là tôi 41 tuổi rồi.
583
00:38:19,964 --> 00:38:20,881
Và...
584
00:38:21,674 --> 00:38:25,052
tôi biết những người quanh mình
đều mất khi còn quá trẻ...
585
00:38:26,929 --> 00:38:28,431
nên tôi luôn cảm thấy là,
586
00:38:28,514 --> 00:38:31,684
tôi sẽ chẳng có cơ hội
được sống đến tận lúc già đâu.
587
00:38:32,643 --> 00:38:34,270
Đôi khi tôi nghĩ vậy đó.
588
00:38:37,481 --> 00:38:40,901
Đau khổ,
tôi biết là tôi dùng từ ấy nhiều
589
00:38:40,985 --> 00:38:43,404
vì tôi chả biết từ nào khác để diễn tả...
590
00:38:45,281 --> 00:38:48,617
đau khổ có nhiều hình thái lắm.
Nó... anh biết đấy...
591
00:38:48,951 --> 00:38:50,661
Sao đương đầu nổi chuyện này?
592
00:38:53,080 --> 00:38:55,082
Nếu là anh, sao anh đương đầu nổi?
593
00:38:59,879 --> 00:39:01,589
Hồi đó ông có từng quan ngại
594
00:39:01,672 --> 00:39:06,010
việc vũng nước thải ở quá gần...
khu bảo tồn người Da đỏ không?
595
00:39:08,637 --> 00:39:12,266
Chà, nó có gây hại gì tới họ đâu nhỉ.
596
00:39:14,268 --> 00:39:18,147
Họ có ở trong nước đâu,
họ đâu có sống dưới nước nhỉ.
597
00:39:19,565 --> 00:39:21,734
Họ chỉ ở gần nguồn nước thôi mà.
598
00:39:23,652 --> 00:39:25,363
Thế thì... có sao đâu?
599
00:39:28,866 --> 00:39:33,954
Đây là một số thành viên cộng đồng
đã qua đời kể từ khi nhà máy mở cửa.
600
00:39:35,456 --> 00:39:36,290
Đó.
601
00:39:36,916 --> 00:39:39,001
Và, ừ, có thể thấy rõ là họ...
602
00:39:40,002 --> 00:39:43,714
- Họ chết khá trẻ.
- Họ chết trẻ. Ừ. Đúng mà.
603
00:39:44,840 --> 00:39:47,760
Tôi không muốn đếm số người đã mất.
Có quá nhiều.
604
00:39:48,052 --> 00:39:51,722
Rất nhiều người lẽ ra giờ vẫn còn sống.
Vẫn còn ở đây.
605
00:39:51,806 --> 00:39:56,852
Sát cánh chiến đấu cùng chúng tôi.
Đáng ra họ có thể chứng kiến hồi kết...
606
00:39:57,895 --> 00:40:01,232
của sự ô nhiễm nguồn nước này.
Lẽ ra là vậy, nhưng không.
607
00:40:01,816 --> 00:40:04,568
Nên chúng tôi muốn tưởng nhớ họ.
608
00:40:04,652 --> 00:40:07,863
Họ sẽ vẫn ở đây.
Đang xem và biết chúng tôi làm gì.
609
00:40:07,947 --> 00:40:08,948
Và họ sẽ tự hào.
610
00:40:09,949 --> 00:40:14,161
Cái này giúp nhắc nhở tôi.
Nhắc tôi lý do tôi làm điều tôi đang làm,
611
00:40:14,245 --> 00:40:15,121
bởi vì...
612
00:40:19,625 --> 00:40:20,459
Quá đủ rồi.
613
00:40:22,294 --> 00:40:26,882
Năm 2014, căng thẳng lên đến đỉnh điểm
khi đường ống của nhà máy bị vỡ,
614
00:40:26,966 --> 00:40:31,595
gây rò rỉ 47 triệu lít chất thải độc hại
chưa qua xử lý vào khu vực...
615
00:40:32,513 --> 00:40:35,516
vào phần đất chôn cất của người Mi'kmaq.
616
00:40:37,935 --> 00:40:41,272
Chính phủ đã cam kết đóng cửa Cảng Tàu đậu
rất nhiều lần
617
00:40:41,355 --> 00:40:42,773
nhưng không giữ lời.
618
00:40:43,232 --> 00:40:47,778
Lần này, Michelle và cộng đồng của cô
đã hành động, lập một vành đai phong tỏa
619
00:40:48,237 --> 00:40:51,532
và thề không rời đi
chừng nào Cảng Tàu đậu chưa đóng cửa,
620
00:40:51,740 --> 00:40:54,743
buộc chính quyền tỉnh bang
cuối cùng phải hành động.
621
00:40:56,579 --> 00:40:58,914
Chắc cô cũng biết, tháng Sáu năm 2014
622
00:40:58,998 --> 00:41:01,750
là lúc được dư luận đặc biệt quan tâm
623
00:41:01,834 --> 00:41:05,546
về cuộc biểu tình ôn hòa của chúng tôi
suốt vụ rò rỉ chất thải
624
00:41:05,963 --> 00:41:07,256
từ đường ống.
625
00:41:07,756 --> 00:41:10,384
Chúng tôi bước ra tiền tuyến,
quá chán nản.
626
00:41:10,843 --> 00:41:13,762
Quá chán nản khi mọi thứ cứ tiếp diễn,
627
00:41:13,846 --> 00:41:16,474
chất thải này đã là gánh nặng từ khi...
628
00:41:16,557 --> 00:41:20,102
cô biết đó, năm thập kỷ rồi,
vẫn tiếp tục làm hại chúng tôi.
629
00:41:20,728 --> 00:41:25,149
Chúng tôi cứ nói đi nói lại. Thủ lĩnh
của chúng tôi họp mặt với chính phủ
630
00:41:25,608 --> 00:41:30,321
khá thường xuyên, cố tìm ra giải pháp
cho vấn đề đang xảy ra.
631
00:41:30,404 --> 00:41:32,990
Chúng tôi tụ tập
ở nhà thể chất địa phương,
632
00:41:33,073 --> 00:41:35,284
rồi thủ lĩnh quay về thông báo: "Rồi,
633
00:41:35,367 --> 00:41:38,871
chúng tôi vừa thảo luận
với chính phủ xong, họ bảo như sau",
634
00:41:38,954 --> 00:41:41,165
nhưng tất nhiên chúng tôi không tin.
635
00:41:41,373 --> 00:41:44,418
Đấy là quy tắc số một,
vì lòng tin đã mất rồi,
636
00:41:44,502 --> 00:41:49,131
qua biết bao đời chính phủ,
biết bao lời hứa hẹn suông
637
00:41:49,215 --> 00:41:51,300
suốt hàng thập kỷ qua.
638
00:41:51,425 --> 00:41:56,764
Đấy là vấn đề nghiêm trọng nhất. Rằng
chúng tôi thật sự phải cố tìm hiểu xem,
639
00:41:56,847 --> 00:41:59,016
liệu họ có đang nói thật không?
640
00:41:59,099 --> 00:42:02,394
Rất may mắn là rốt cuộc đôi bên
cũng đạt được thỏa thuận,
641
00:42:02,728 --> 00:42:05,940
một thỏa thuận mà chúng tôi
không hoàn toàn hài lòng.
642
00:42:06,524 --> 00:42:10,027
Họ cuối cùng cũng chịu thừa nhận
sự tàn phá bị gây ra
643
00:42:10,110 --> 00:42:12,488
và họ sẽ đề xuất ngày đóng cửa
644
00:42:12,863 --> 00:42:14,949
Trạm Xử lý Chất thải Cảng Tàu đậu.
645
00:42:15,950 --> 00:42:19,411
Cái ngày mà họ đề xuất...
chưa phải là ngày chúng tôi muốn.
646
00:42:21,872 --> 00:42:23,499
Chúng tôi muốn sớm hơn kia.
647
00:42:24,166 --> 00:42:26,961
Ngày họ đề xuất
là ngày 31 tháng Một năm 2020.
648
00:42:28,254 --> 00:42:30,881
Chúng tôi cân nhắc rất lâu, rất kỹ.
649
00:42:32,841 --> 00:42:35,261
Nhưng rồi cũng đành thỏa hiệp.
650
00:42:37,972 --> 00:42:41,892
Xin nói rõ, thỏa hiệp được thực hiện
không phải là đóng cửa nhà máy
651
00:42:41,976 --> 00:42:44,144
mà là Trạm Xử lý Chất thải Cảng Tàu đậu,
652
00:42:44,228 --> 00:42:46,897
nơi đã gây tổn hại
cho cộng đồng hàng thập kỷ.
653
00:42:48,566 --> 00:42:51,819
Chính quyền Nova Scotia thông qua
Đạo luật Cảng Tàu đậu,
654
00:42:52,194 --> 00:42:57,783
một đạo luật yêu cầu tới ngày 31 tháng Một
năm 2020, việc sử dụng trạm Cảng Tàu đậu
655
00:42:57,866 --> 00:43:02,162
"để tiếp nhận và xử lý chất thải Nhà máy
phải dừng lại ngay lập tức..."
656
00:43:02,955 --> 00:43:07,793
để trong thời gian đó, họ làm hai việc:
lên kế hoạch, xây trạm xử lý chất thải mới
657
00:43:07,876 --> 00:43:10,087
và lên kế hoạch dọn dẹp Cảng Tàu đậu.
658
00:43:11,255 --> 00:43:15,384
Nhà máy Bột giấy Phương Bắc có thêm
năm năm để có kế hoạch thay thế.
659
00:43:15,843 --> 00:43:18,971
Nhưng bốn năm sau,
kế hoạch tốt nhất mà họ đưa ra được
660
00:43:19,054 --> 00:43:20,598
là xây một đường ống mới
661
00:43:20,681 --> 00:43:21,932
để xả chất thải
662
00:43:22,016 --> 00:43:23,892
ra Eo biển Northumberland,
663
00:43:23,976 --> 00:43:25,686
ngay cạnh Pictou Landing...
664
00:43:27,062 --> 00:43:30,232
ngư trường sinh lợi cho cả
cộng đồng bản địa lẫn không phải bản địa.
665
00:43:31,150 --> 00:43:33,485
Kế hoạch này đã khiến dư luận phẫn nộ.
666
00:43:38,198 --> 00:43:42,202
Phải, chúng tôi muốn sống vui vẻ.
Muốn ăn mừng sự kiện đóng cửa.
667
00:43:42,286 --> 00:43:43,370
Muốn chữa lành.
668
00:43:43,454 --> 00:43:48,959
Muốn làm mọi thứ mà chúng tôi nghĩ...
lẽ ra mình phải được quyền làm.
669
00:43:49,335 --> 00:43:52,755
Nhưng làm sao ăn mừng cho được
khi họ đề xuất
670
00:43:52,838 --> 00:43:56,133
xây một đường ống mới,
một trạm xử lý mới
671
00:43:56,216 --> 00:43:59,053
thay vì xả nước ra mặt hậu
thì sẽ xả ra mặt tiền?
672
00:43:59,136 --> 00:44:03,766
Nhưng cái làm tôi ức nhất
là họ cứ luôn mồm: "chất thải đã xử lý".
673
00:44:04,725 --> 00:44:09,271
Chúng tôi đã bị thứ chất thải đã xử lý đó
ảnh hưởng hơn năm mươi năm trời rồi.
674
00:44:11,065 --> 00:44:14,526
Kiểu, đáng ra chúng tôi không phải
mãi tranh đấu thế này.
675
00:44:14,693 --> 00:44:17,237
Đáng ra chúng tôi không phải ra ngoài đó,
676
00:44:17,780 --> 00:44:20,282
gào lên: "Các người bị làm sao thế?
677
00:44:21,158 --> 00:44:23,744
Sao lại đề xuất đặt thứ đó ở đấy chứ?''
678
00:44:23,827 --> 00:44:27,623
Kiểu, tại sao chính phủ lại xuôi theo họ?
679
00:44:28,207 --> 00:44:32,670
Dù biết rõ cuộc sống của chúng tôi
đã bị tàn phá đến mức nào.
680
00:44:32,753 --> 00:44:33,962
Lịch sử nữa.
681
00:44:36,131 --> 00:44:39,510
Chúng tôi... Chúng tôi
sẽ không bao giờ thoát khỏi nó mất.
682
00:44:42,471 --> 00:44:46,100
Đầu năm 2019, cộng đồng Pictou đã tề tựu
683
00:44:46,183 --> 00:44:50,604
để thu hút sự chú ý của dư luận
vào ngày đóng cửa dự kiến năm 2020.
684
00:44:50,979 --> 00:44:53,232
Sự lạc quan tràn ngập cả căn phòng
685
00:44:53,315 --> 00:44:57,027
khi người Pictou Landing First Nations
bắt đầu đếm ngược một năm
686
00:44:57,111 --> 00:44:59,405
tới ngày đóng Trạm Xử lý Cảng Tàu đậu.
687
00:44:59,488 --> 00:45:02,241
Cùng nhau,
chúng tôi muốn một môi trường sạch.
688
00:45:02,324 --> 00:45:07,037
Cùng nhau, chúng tôi muốn sửa chữa sai lầm
và đó là mục tiêu quan trọng nhất.
689
00:45:07,121 --> 00:45:12,167
Ngày này có ý nghĩa rất lớn không chỉ
với dân Pictou Landing First Nation,
690
00:45:12,251 --> 00:45:13,919
mà còn với tất cả mọi người.
691
00:45:14,002 --> 00:45:17,673
"Tôi muốn con em tôi được bơi,
được câu cá ở Cảng Tàu đậu
692
00:45:18,048 --> 00:45:21,844
khi bằng tuổi tôi. Để con em tôi
có tuổi thơ trọn vẹn hơn tôi".
693
00:45:22,511 --> 00:45:25,514
Cùng lúc cả cộng đồng Da đỏ đang ăn mừng,
694
00:45:25,931 --> 00:45:28,934
nhà máy Giấy Phương Bắc cũng tổ chức
buổi họp riêng.
695
00:45:29,101 --> 00:45:34,189
Chưa có kế hoạch xử lý chất thải thay thế
và muốn tránh đóng cửa cả nhà máy giấy,
696
00:45:34,982 --> 00:45:38,819
họ đã xin gia hạn hoạt động
của trạm Cảng Tàu đậu.
697
00:45:39,653 --> 00:45:41,905
Chúng ta đều có chung một mục tiêu,
698
00:45:42,448 --> 00:45:46,702
đó là đưa Cảng Tàu đậu
trở về trạng thái tự nhiên vốn có.
699
00:45:47,411 --> 00:45:52,666
Chúng tôi chỉ muốn xin thêm chút thời gian
để đảm bảo có đủ thì giờ và sự chuyên tâm
700
00:45:52,875 --> 00:45:54,585
tiến hành từng công đoạn,
701
00:45:54,918 --> 00:45:56,962
từ việc thẩm định môi trường
702
00:45:57,129 --> 00:46:01,216
đến thi công
và cuối cùng là vận hành trạm xử lý mới.
703
00:46:02,843 --> 00:46:07,723
Hôm nay đáng lẽ ra phải là ngày ăn mừng,
thì chỉ một giờ trước khi bắt đầu sự kiện,
704
00:46:07,806 --> 00:46:11,477
Nhà máy Bột giấy Phương Bắc lại thông báo
họ cần được nới rộng
705
00:46:11,560 --> 00:46:13,937
hạn chót đóng cửa trạm Cảng Tàu đậu.
706
00:46:14,146 --> 00:46:17,858
Thủ lĩnh Andrea Paul tuyên bố thất vọng
với thời điểm đưa ra thông báo
707
00:46:17,941 --> 00:46:20,360
và việc gia hạn là không chấp nhận được.
708
00:46:20,444 --> 00:46:22,571
Họ đã nhận lệnh từ năm 2015 rồi,
709
00:46:23,113 --> 00:46:27,117
nếu họ chủ động hơn
trong suốt quãng thời gian từ đó tới nay
710
00:46:27,409 --> 00:46:29,620
thay vì phản ứng lại quyết định đó,
711
00:46:30,204 --> 00:46:34,333
thì họ đã có thể tiến xa hơn
trong việc thực hiện những gì họ muốn rồi.
712
00:46:35,209 --> 00:46:39,004
Chưa dừng lại ở đó, ông Stephen McNeil,
thủ hiến của Nova Scotia,
713
00:46:39,087 --> 00:46:42,508
người đầu tiên của chính phủ
từng cương quyết đặt hạn chót,
714
00:46:42,633 --> 00:46:44,384
thì nay cũng lại thay đổi.
715
00:46:45,219 --> 00:46:48,430
Chúng tôi cho họ năm năm,
tôi đã nói rất rõ về điều đó,
716
00:46:48,514 --> 00:46:51,308
rằng ngày 31 tháng Một năm 2020
là hạn chót.
717
00:46:51,391 --> 00:46:54,353
Nhưng tôi cũng đã bàn với cộng đồng
và bên công ty,
718
00:46:54,436 --> 00:46:59,441
là nếu họ có thể tìm được tiếng nói chung,
tìm ra hướng đi đến một thỏa thuận gia hạn
719
00:46:59,608 --> 00:47:00,818
thì tôi sẽ cân nhắc.
720
00:47:01,485 --> 00:47:03,779
Thay vì tuyên bố một cách cứng rắn là:
721
00:47:03,862 --> 00:47:09,159
"Không, chính quyền A'Se'K đã ra pháp chế
đóng cửa đúng ngày 31/1/2020 rồi
722
00:47:09,493 --> 00:47:10,994
nên cứ thế mà thực hiện",
723
00:47:11,286 --> 00:47:12,579
thì họ lại...
724
00:47:14,164 --> 00:47:15,791
đổ lỗi cho chúng tôi.
725
00:47:16,375 --> 00:47:20,963
"Ừ thì, biết đâu đấy,
bên Pictou Landing mà đồng ý thì..."
726
00:47:21,046 --> 00:47:22,422
Thật quá bất công.
727
00:47:22,923 --> 00:47:24,633
Quá bất công cho chúng tôi.
728
00:47:25,592 --> 00:47:28,470
Nếu đúng là họ muốn giữ
mối quan hệ hòa hảo...
729
00:47:29,596 --> 00:47:33,976
như họ hay khua môi múa mép,
thì họ đã tuyên bố: "Phải là 31/1/2020.
730
00:47:34,059 --> 00:47:36,353
Pháp chế có rồi, cứ thế mà làm,
731
00:47:36,436 --> 00:47:38,856
thế thôi, chấm hết". Nhưng không.
732
00:47:39,898 --> 00:47:42,734
Tôi rất muốn đặt niềm tin
vào một điều gì đó,
733
00:47:42,818 --> 00:47:43,652
và...
734
00:47:45,237 --> 00:47:48,240
và hiện giờ tôi vẫn tin
vào ngày 31/1/2020.
735
00:47:49,908 --> 00:47:51,869
Hy vọng người ta sẽ nhận ra
736
00:47:51,952 --> 00:47:55,122
là chúng tôi đấu tranh
không phải vì muốn gây rối,
737
00:47:55,539 --> 00:47:59,042
hay muốn làm tất cả mọi người đau khổ.
738
00:47:59,126 --> 00:48:02,045
Mà chúng tôi đấu tranh
vì tương lai của chúng tôi.
739
00:48:02,713 --> 00:48:05,340
Chúng tôi muốn gắn bó với mảnh đất này.
740
00:48:05,424 --> 00:48:08,594
Chúng tôi cần một môi trường bền vững
741
00:48:09,678 --> 00:48:12,222
cho con em chúng tôi, cháu chắt chúng tôi.
742
00:48:12,306 --> 00:48:16,894
Chúng tôi đấu tranh vì chúng tôi
thuộc về nơi đây và cần phải làm vậy.
743
00:48:17,477 --> 00:48:20,355
Tóm lại là,
chúng tôi chán cảnh bệnh tật lắm rồi.
744
00:48:22,274 --> 00:48:23,984
Chúng tôi mong được khỏe lại.
745
00:48:24,151 --> 00:48:27,905
Mong là sau tất cả, chúng tôi
được chữa lành khỏi mọi thứ này,
746
00:48:27,988 --> 00:48:30,782
nhưng trong đầu tôi cứ văng vẳng câu nói,
747
00:48:30,866 --> 00:48:35,287
là không ai lành lặn lại được
trong cái môi trường họ từng lâm bệnh đâu.
748
00:48:35,787 --> 00:48:39,041
Nên để chúng tôi khỏe lại
thì nước thải phải thôi xả ra.
749
00:48:41,960 --> 00:48:44,588
Kể cả nước thải có ngừng chảy thật
750
00:48:45,088 --> 00:48:47,299
vẫn cần quá trình dọn dẹp chuyên sâu
751
00:48:47,925 --> 00:48:50,218
ước tính mất khoảng năm năm
752
00:48:50,302 --> 00:48:52,554
và ngốn hơn 200 triệu đô la
753
00:48:53,055 --> 00:48:56,183
để loại bỏ các độc tố như thủy ngân
khỏi Cảng Tàu đậu.
754
00:48:57,017 --> 00:49:01,939
Có vậy khu vực này mới mong
ít nhiều trở lại được trạng thái ban đầu.
755
00:49:03,315 --> 00:49:05,984
Chúng tôi đã bắt đầu
nói chuyện với nhau...
756
00:49:08,111 --> 00:49:10,989
Cảng Tàu đậu sẽ trông thế nào...
757
00:49:11,073 --> 00:49:12,866
trông thế nào trong tương lai?
758
00:49:13,325 --> 00:49:17,579
Chúng tôi sẽ muốn thấy những gì
khi lại được ghé thăm A'Se'K lần nữa,
759
00:49:17,663 --> 00:49:19,998
khi giành lại được mảnh đất này?
760
00:49:20,082 --> 00:49:22,918
Chúng tôi bảo nhau,
giờ ta gọi là Cảng Tàu đậu,
761
00:49:23,001 --> 00:49:25,253
nhưng đấy là cái tên ô nhiễm thôi.
762
00:49:25,462 --> 00:49:30,300
Cảng Tàu đậu là tên ô nhiễm. Là A'Se'K cơ,
và khi quay lại, chúng tôi muốn thấy gì?
763
00:49:32,386 --> 00:49:35,472
Chúng tôi nói về quang cảnh thiên nhiên,
764
00:49:35,555 --> 00:49:41,478
nhiều người thì nói là chỉ muốn
có thể gắn kết trở lại với mảnh đất này.
765
00:49:44,731 --> 00:49:48,986
Giản dị vậy thôi nhưng là liều thuốc
chữa lành đối với nhiều người đấy.
766
00:49:51,613 --> 00:49:55,534
Tôi muốn, cô biết đó,
ông tôi được yên nghỉ.
767
00:49:56,034 --> 00:50:01,289
Tôi muốn các chiến binh Cảng Tàu đậu
đi trước chúng tôi được yên nghỉ.
768
00:50:01,832 --> 00:50:03,458
Tôi muốn họ được tự hào...
769
00:50:03,834 --> 00:50:07,004
rằng... chúng tôi đã chiến đấu đến cùng.
770
00:50:23,562 --> 00:50:28,233
Trong khi Michelle và cộng đồng tiếp tục
thúc ép để đóng Cảng Tàu đậu đúng ngày,
771
00:50:28,692 --> 00:50:32,237
chỉ cách đó một giờ lái xe,
lịch sử đang có nguy cơ tái diễn,
772
00:50:32,320 --> 00:50:35,490
khi chính quyền nơi đây
cũng vì lợi ích doanh nghiệp
773
00:50:35,574 --> 00:50:38,577
mà lại hi sinh một cộng đồng bản địa khác,
774
00:50:39,286 --> 00:50:41,079
đây là điểm dừng cuối của tôi,
775
00:50:41,163 --> 00:50:45,292
thị trấn Stewiacke, nơi người ta
đang đấu tranh để ngăn việc đó xảy ra.
776
00:50:46,084 --> 00:50:48,754
Tập đoàn AltaGas đang đề xuất xây
777
00:50:48,837 --> 00:50:52,716
một kho chứa ngầm trên lãnh thổ
thuộc sở hữu của người Mi'kmaq.
778
00:50:54,634 --> 00:50:58,847
AltaGas mới phát tích một hệ thống
động muối ngầm gần sông Shubenacadie,
779
00:50:58,930 --> 00:51:00,766
có thể lưu trữ khí thiên nhiên.
780
00:51:01,308 --> 00:51:02,517
Để làm được điều đó,
781
00:51:02,893 --> 00:51:06,396
họ dự định hòa tan các mỏ muối trong động
bằng nước sông
782
00:51:06,813 --> 00:51:10,150
rồi xả thẳng hỗn hợp nước muối đó
vào lại lòng sông,
783
00:51:10,484 --> 00:51:12,444
lên tới 3.000 tấn mỗi ngày.
784
00:51:13,570 --> 00:51:15,697
Hỗn hợp nước muối này có độ mặn
785
00:51:15,781 --> 00:51:19,409
cao gấp sáu lần mức độ an toàn
để các loài cá có thể sống.
786
00:51:20,243 --> 00:51:24,748
Đương nhiên, các thành viên cộng đồng
và lãnh đạo địa phương không vui vẻ gì.
787
00:51:25,415 --> 00:51:27,334
Cộng đồng rất không hài lòng.
788
00:51:27,417 --> 00:51:30,045
Cộng đồng Sipekne'katik phản đối
dự án này.
789
00:51:30,128 --> 00:51:33,423
Thủ lĩnh Rufus Copage nói
báo cáo môi trường mới nhất
790
00:51:33,840 --> 00:51:36,593
chưa được lý giải cặn kẽ
cho hội đồng của ông.
791
00:51:36,676 --> 00:51:38,386
Tôi tưởng sẽ được bàn với họ,
792
00:51:38,470 --> 00:51:41,681
nhưng... chính quyền không muốn
cho chúng tôi cơ hội đó
793
00:51:41,765 --> 00:51:43,433
nên phải đấu tranh thôi.
794
00:51:44,518 --> 00:51:47,479
Họ chưa từng làm thế ở bất kỳ đâu
trên thế giới.
795
00:51:47,562 --> 00:51:50,398
Tại sao họ lại muốn làm
ở Nova Scotia nhỏ bé này?
796
00:51:50,690 --> 00:51:55,821
Tại sao họ muốn làm trên dòng sông
nơi con cháu chúng tôi câu cá... mỗi năm,
797
00:51:56,404 --> 00:51:57,864
nơi chúng kiếm ăn,
798
00:51:58,281 --> 00:52:02,869
nơi các thành viên cộng đồng chúng tôi
vẫn thường tề tựu bao thế hệ nay?
799
00:52:02,953 --> 00:52:06,164
Kẻ đe dọa an toàn công cộng thực sự ở đây
là Alton Gas.
800
00:52:06,248 --> 00:52:09,209
HÃY TÔN TRỌNG HIỆP ƯỚC VỚI NGƯỜI BẢN ĐỊA
801
00:52:09,334 --> 00:52:13,630
Tôi chuẩn bị gặp hội Bảo vệ Nguồn nước
địa phương ở địa hạt Sipekne'katik,
802
00:52:13,755 --> 00:52:16,424
hay còn được gọi là
Những Người bà Thường dân.
803
00:52:16,967 --> 00:52:21,054
Họ đang lãnh đạo cuộc chiến không chỉ
để ngăn một thảm họa môi trường,
804
00:52:21,138 --> 00:52:23,140
mà còn để bảo vệ
quyền lợi hiệp ước của họ.
805
00:52:23,223 --> 00:52:25,100
SỰ THẬT, ĐỒNG THUẬN ĐÂU? THẬT BẤT CÔNG!
806
00:52:25,183 --> 00:52:28,854
Nhiều người trong số họ bị bắt
trước khi chúng tôi tới vài hôm.
807
00:52:28,937 --> 00:52:31,523
ỦNG HỘ HỘI BẢO VỆ NGUỒN NƯỚC
808
00:52:31,982 --> 00:52:35,068
Phụ nữ Mi'kmaq nói
họ đang bảo vệ đất và nguồn nước,
809
00:52:35,152 --> 00:52:38,822
và vì không chịu tự nguyên giải tán
nên họ bị bắt giam
810
00:52:38,905 --> 00:52:41,158
vì tội dân sự, bất tuân lệnh huấn thị.
811
00:52:41,241 --> 00:52:43,952
Song, họ tuyên bố
phong trào chưa dừng lại.
812
00:52:44,035 --> 00:52:46,746
Chúng tôi sẽ luôn bảo vệ
những gì thiêng liêng.
813
00:52:47,497 --> 00:52:50,167
Sẽ không dừng lại đâu.
Nhớ nhé, Alton Gas...
814
00:52:50,542 --> 00:52:52,169
các người sẽ thua thôi.
815
00:52:52,252 --> 00:52:53,378
SÔNG LÀ CỦA CÁ HỒI
816
00:52:53,461 --> 00:52:56,840
CHÀO MỪNG ĐẾN STEWIACKE DÒNG SÔNG CƠ HỘI
HÀNH LANG GIỮA XÍCH ĐẠO VÀ BẮC CỰC
817
00:52:57,799 --> 00:53:01,344
Tôi hẹn gặp Dorene và Michelle,
hai nhà Bảo vệ Nguồn nước.
818
00:53:01,428 --> 00:53:02,762
NHÀ BẢO VỆ NGUỒN NƯỚC
819
00:53:02,846 --> 00:53:05,557
Họ đưa tôi đến cổng chính của Alton Gas,
820
00:53:05,640 --> 00:53:07,934
nơi họ đang ra sức cản trở dự án.
821
00:53:09,186 --> 00:53:14,024
NHỮNG NGƯỜI BÀ THƯỜNG DÂN
822
00:53:14,107 --> 00:53:17,068
Giờ ta sẽ tới...
823
00:53:18,361 --> 00:53:20,655
cổng Alton Gas.
824
00:53:21,615 --> 00:53:24,034
Nơi họ mới bắt giữ mấy cô gái xong.
825
00:53:24,701 --> 00:53:27,495
- Họ tháo dây buộc thuốc lá rồi kìa.
- Ừ, phải.
826
00:53:27,579 --> 00:53:29,831
- Không được rồi.
- Để tôi hỏi họ.
827
00:53:29,915 --> 00:53:32,292
- Sao ở đây lại có xe cảnh sát?
- Chịu.
828
00:53:32,959 --> 00:53:36,588
Suốt bốn năm qua,
đây là tiền tuyến của cuộc kháng chiến,
829
00:53:36,671 --> 00:53:38,882
và xung đột xảy ra gần như hàng ngày.
830
00:53:39,424 --> 00:53:43,386
Tôi chỉ muốn xuống xem
đống dây buộc thuốc lá,
831
00:53:43,470 --> 00:53:46,056
đống dây cầu nguyện buộc trên cổng ấy.
832
00:53:46,848 --> 00:53:50,685
Nó được làm trong nghi lễ đấy.
Chúng tôi buộc trong lúc làm lễ.
833
00:53:50,977 --> 00:53:53,396
Chúng tôi cố hết sức để tôn kính chúng.
834
00:53:53,480 --> 00:53:57,150
Chúng tôi vẫn để đầu dây thòng ở bên kia
rồi dán băng dính lại.
835
00:53:57,525 --> 00:54:01,947
- Để tôi lấy cho bác nhé.
- Tôi... Tôi tự vào lấy được không?
836
00:54:02,030 --> 00:54:04,616
Tôi không cho bác qua được, để tôi đi lấy.
837
00:54:04,699 --> 00:54:05,784
Để tôi đem ra cho.
838
00:54:07,744 --> 00:54:10,080
Không được rồi, thế này bất kính quá.
839
00:54:24,219 --> 00:54:28,473
AltaGas cuối cùng phải lập riêng
một khu vực biểu tình chỉ định
840
00:54:28,556 --> 00:54:30,976
để ngăn người dân chặn cổng vào.
841
00:54:31,434 --> 00:54:33,144
Cái chuồng của chúng tôi đây.
842
00:54:33,561 --> 00:54:36,231
Cái chuồng biểu tình họ xây
cho chúng tôi đây.
843
00:54:36,815 --> 00:54:38,984
Tôi không bước vào trong đó đâu.
844
00:54:39,234 --> 00:54:41,486
Vì tinh thần của tôi không ở trong đó.
845
00:54:43,530 --> 00:54:46,992
"Người biểu tình ôn hòa có thể sử dụng
khu chỉ định này
846
00:54:47,075 --> 00:54:50,912
vào ban ngày để giữ gìn khu vực xung quanh
an toàn và sạch sẽ.
847
00:54:51,246 --> 00:54:52,330
Vui lòng dọn rác.
848
00:54:52,414 --> 00:54:54,749
Không đậu xe, cắm trại hoặc đốt lửa.
849
00:54:55,583 --> 00:54:59,713
Lưu ý, nghiêm cấm sử dụng
rượu bia và ma túy. Cảm ơn".
850
00:55:01,089 --> 00:55:04,134
Cái sự ngu dốt và bất kính
851
00:55:05,302 --> 00:55:07,554
của những dòng chữ này cho thấy...
852
00:55:11,641 --> 00:55:13,268
Các anh đến đây làm gì thế?
853
00:55:14,227 --> 00:55:17,439
Tụi tôi đến nói chuyện với họ
về mấy cộng đồng ở đây.
854
00:55:17,981 --> 00:55:19,232
Tụi tôi có quan ngại.
855
00:55:20,400 --> 00:55:22,610
Tôi hỏi vì tôi không nhận ra các anh.
856
00:55:23,278 --> 00:55:24,195
Khuôn mặt ấy.
857
00:55:24,487 --> 00:55:28,199
Cái biểu tượng này thì tôi biết.
Mặt các anh thì không.
858
00:55:28,950 --> 00:55:33,121
Tỉnh chúng tôi
đang tiêu tốn cả núi tiền...
859
00:55:35,123 --> 00:55:38,543
để mở đường, viện trợ và tiếp tay
cho đám tội phạm thật sự.
860
00:55:39,794 --> 00:55:42,464
Còn cái tội mà chúng gây ra cho dân tôi...
861
00:55:43,923 --> 00:55:47,469
thì lại chả bao giờ được nhắc tới.
862
00:55:48,428 --> 00:55:51,139
Lũ tội phạm thật sự là cái công ty
định tới đây
863
00:55:51,222 --> 00:55:53,475
để đổ nước muối xuống con sông này.
864
00:55:53,558 --> 00:55:56,519
Chúng mới là tội phạm,
nhưng chúng lại được bảo vệ
865
00:55:56,603 --> 00:55:59,230
bởi lực lượng cảnh sát. Thật sự là...
866
00:56:00,190 --> 00:56:02,525
thật sự là rất đáng lo ngại.
867
00:56:04,152 --> 00:56:05,362
Đấy, lại một xe nữa.
868
00:56:08,698 --> 00:56:11,326
Dorene đưa chúng tôi đi gặp
những Người bà khác
869
00:56:11,409 --> 00:56:13,119
ở căn cứ kháng chiến thứ hai,
870
00:56:13,453 --> 00:56:14,996
căn nhà lưu động hiệp ước,
871
00:56:15,080 --> 00:56:19,084
nơi cô vô tình phát hiện ra
điểm thi công đầu tiên của Alton Gas
872
00:56:19,167 --> 00:56:20,126
cách đây ba năm.
873
00:56:21,836 --> 00:56:23,380
Bằng cách xây căn nhà này,
874
00:56:23,463 --> 00:56:27,884
hội Bảo vệ Nguồn nước chủ động xác nhận
quyền hiệp ước và chiếm giữ khu vực,
875
00:56:28,510 --> 00:56:31,513
khiến Alton Gas tạm thời
không thể tiếp tục
876
00:56:31,596 --> 00:56:34,599
kế hoạch xâm nhập
lãnh thổ của người Mi'kmaq.
877
00:56:37,352 --> 00:56:39,312
Đây là đường lưu thông công cộng.
878
00:56:40,271 --> 00:56:43,566
Và lúc đó có một cái máy xúc
ở ngay trên đây này,
879
00:56:46,319 --> 00:56:47,529
đang đổ đất làm đê.
880
00:56:47,821 --> 00:56:50,949
Thế là tôi mới chạy lên hỏi
họ đang làm gì đấy,
881
00:56:51,032 --> 00:56:53,743
thì họ đáp: "Cô không được vào đây đâu.
882
00:56:53,827 --> 00:56:56,121
Đây là công trường đang thi công.
883
00:56:56,579 --> 00:56:59,541
Tụi tôi đang phải đắp đê
884
00:56:59,624 --> 00:57:02,377
theo lệnh của Trưởng Cục Môi trường".
885
00:57:02,460 --> 00:57:05,839
Tôi ngạc nhiên:
"Cái gì cơ? Cô ta ra lệnh làm thế ư?"
886
00:57:05,922 --> 00:57:09,467
Tôi hỏi, "Thế cô ta đã lệnh cho các người
cút khỏi đây chưa?"
887
00:57:10,468 --> 00:57:14,139
Xong rồi tôi xuống sông,
dâng dây buộc thuốc lá lên cầu nguyện,
888
00:57:14,222 --> 00:57:17,892
xong có hai gã bảo vệ
tiến đến sau lưng tôi,
889
00:57:18,393 --> 00:57:21,938
chúng cứ đứng đó
trong khi tôi hát nguyện với dòng nước.
890
00:57:22,772 --> 00:57:26,151
Xong chúng dẫn tôi quay lại xe.
891
00:57:27,444 --> 00:57:30,613
Sau đó thì tôi đăng đoạn clip đó lên,
892
00:57:30,697 --> 00:57:34,409
quay cảnh có mấy cái máy xúc ở trên này
đang đào xới xây cất.
893
00:57:34,868 --> 00:57:38,496
Và tôi bảo mọi người:
"Chúng đang làm thế với dòng sông đấy.
894
00:57:38,580 --> 00:57:39,873
Mọi người tới đi".
895
00:57:39,956 --> 00:57:42,459
Và ngay cuối tuần đó, chúng tôi đến xây...
896
00:57:42,667 --> 00:57:45,962
Để tôi đưa cô
đến chỗ nhà lưu động hiệp ước nhé.
897
00:57:46,588 --> 00:57:47,422
Được rồi.
898
00:57:48,715 --> 00:57:50,508
- Rồi.
- Cần cháu xách không ạ?
899
00:57:51,926 --> 00:57:56,055
Đây là điểm khởi nguồn
của quá trình chiếm dụng đấy.
900
00:57:56,139 --> 00:57:58,808
Hôm đó toàn là đàn bà con gái
với nhau thôi.
901
00:57:59,142 --> 00:58:04,272
Chúng tôi đem theo bản sao hiệp ước,
cuộn tròn như cái ống quyển ấy,
902
00:58:04,606 --> 00:58:06,816
chúng tôi giở ra, giơ lên cho họ xem,
903
00:58:06,900 --> 00:58:09,277
rồi chúng tôi trích dẫn điều khoản
904
00:58:09,486 --> 00:58:12,238
số bốn trong hiệp ước năm 1752,
nội dung là,
905
00:58:12,322 --> 00:58:16,743
"Nếu người Da đỏ nhất trí, cho phép
xây nhà lưu động bên sông Shubenacadie".
906
00:58:16,826 --> 00:58:20,371
Chúng tôi nhìn nhau
rồi nói: "Chúng tôi nhất trí".
907
00:58:24,459 --> 00:58:28,379
Bước lên nấc thang cuối này rồi,
chỉ cần nhìn sơ...
908
00:58:28,880 --> 00:58:34,636
Chỉ cần nhìn sơ qua thôi là cô sẽ hiểu...
tại sao chúng tôi ở đây.
909
00:58:36,763 --> 00:58:38,681
Con sông này rất thiêng liêng.
910
00:58:38,973 --> 00:58:43,019
Con sông...
chính là đường quốc lộ của cộng đồng tôi.
911
00:58:43,394 --> 00:58:45,396
Nó nối liền toàn bộ lãnh thổ.
912
00:58:45,480 --> 00:58:46,689
Từ xa xưa lắm rồi.
913
00:58:47,607 --> 00:58:49,359
Chúng tôi sẽ tiếp tục thế.
914
00:58:49,442 --> 00:58:52,403
Chúng tôi sẽ không để
công ty này phá hủy nó đâu.
915
00:58:52,487 --> 00:58:53,738
NHÀ LƯU ĐỘNG HIỆP ƯỚC
916
00:58:53,821 --> 00:58:59,202
KHÔNG CẦN ALTON GAS
NƯỚC CHÍNH LÀ KHÍ ĐỐT
917
00:59:26,729 --> 00:59:30,024
Theo tôi, một trong những điều
thực sự quan trọng là...
918
00:59:30,358 --> 00:59:33,653
việc biết rằng
phụ nữ chúng tôi chính là người mang nước.
919
00:59:35,363 --> 00:59:39,242
Phụ nữ được trao trọng trách này vì...
920
00:59:40,451 --> 00:59:43,830
phụ nữ là những người mang đến sự sống.
921
00:59:45,206 --> 00:59:50,378
Điều này đã được truyền lại qua mỗi thế hệ
phụ nữ trong gia đình chúng tôi,
922
00:59:51,379 --> 00:59:54,799
rằng nước rất thiêng liêng
và là trọng trách của chúng tôi.
923
00:59:55,842 --> 00:59:59,846
Chúng tôi được ban tặng một món quà,
đồng thời là một trọng trách.
924
01:00:01,723 --> 01:00:05,018
Với việc nguồn nước bị đe dọa,
hiệp ước của họ bị vi phạm
925
01:00:05,101 --> 01:00:07,645
và luật môi trường của nhà nước
bị phớt lờ,
926
01:00:07,895 --> 01:00:11,190
những Người bà này bắt đầu
đối chất chính các chính khách
927
01:00:11,274 --> 01:00:12,692
đã tuyên thệ bảo vệ họ.
928
01:00:13,860 --> 01:00:16,237
Tôn trọng hiệp ước đi, ông McNeil!
929
01:00:16,738 --> 01:00:18,156
Nói gì đi chứ!
930
01:00:18,239 --> 01:00:21,075
- Sao ông không nói gì hết?
- Hạ cửa sổ xuống đi.
931
01:00:21,576 --> 01:00:25,121
- Hạ cửa sổ xuống đi. Mau lên.
- Đừng chặn xe.
932
01:00:25,204 --> 01:00:27,165
- Đâu có.
- Lùi lại không tôi bắt.
933
01:00:27,832 --> 01:00:31,377
- Cấm chặn xe. Biểu tình sao thì tùy...
- Tôn trọng hiệp ước!
934
01:00:31,461 --> 01:00:32,295
Tôn trọng...
935
01:00:32,378 --> 01:00:34,797
- Trả lời dân đi.
- Tôn trọng hiệp ước!
936
01:00:34,881 --> 01:00:36,299
Ngăn AltaGas đi!
937
01:00:40,178 --> 01:00:44,641
Không, anh là của chính phủ liên bang,
anh là người thông qua bộ luật.
938
01:00:44,724 --> 01:00:46,225
Anh đang đầu độc nước.
939
01:00:46,309 --> 01:00:47,894
- Anh để đám công ty...
- Cảm ơn bà.
940
01:00:47,977 --> 01:00:53,149
- xông vào nước... "Cảm ơn" cái gì.
- Tôi cảm ơn bà đã thẳng thắn với tôi mà.
941
01:00:53,232 --> 01:00:54,776
- Tôi thẳng lắm.
- Cảm ơn .
942
01:00:55,193 --> 01:00:57,278
Sắp tới, các quy định sẽ...
943
01:00:57,362 --> 01:01:00,823
Quy định gì, chúng tôi không muốn
ngồi trên đống khí đốt!
944
01:01:00,907 --> 01:01:04,285
Chúng tôi sẽ làm việc với lãnh đạo bản địa
và tỉnh bang...
945
01:01:04,369 --> 01:01:06,329
Làm việc với những Người bà đi?
946
01:01:06,412 --> 01:01:09,791
Đuổi Alton Gas
khỏi tỉnh bang chúng tôi ngay đi.
947
01:01:11,584 --> 01:01:15,588
Đạo luật mà Trudeau đang định thông qua
phải chấm dứt ngay.
948
01:01:15,922 --> 01:01:18,758
Anh ta đang định thay đổi đạo luật
949
01:01:18,841 --> 01:01:21,886
để cho phép Alton Gas đổ nước muối
xuống sông.
950
01:01:21,969 --> 01:01:25,056
Các quy định hiện tại
họ đã không tuân thủ rồi,
951
01:01:25,139 --> 01:01:29,811
thế mà chính phủ liên bang lại còn đề xuất
tạo ra các quy định mới
952
01:01:29,894 --> 01:01:33,815
để khiến họ thành... tuân thủ, chắc vậy,
điều này đúng là...
953
01:01:33,898 --> 01:01:36,442
- tiếp tay cho họ.
- Phải, đúng là...
954
01:01:36,526 --> 01:01:39,195
Đúng là lại một ví dụ khác
về sự khinh miệt
955
01:01:39,278 --> 01:01:41,989
và coi thường
đối với quyền lợi của chúng tôi.
956
01:01:42,073 --> 01:01:44,367
Họ cứ làm, chả cần che mắt chúng tôi.
957
01:01:44,450 --> 01:01:47,245
Họ cứ thế thực hiện
một cách trắng trợn luôn.
958
01:01:47,662 --> 01:01:50,957
Rồi chúng tôi được một bên là Cục Thủy sản
959
01:01:51,040 --> 01:01:54,168
trả lời chắc chắn
là họ không thể can thiệp được
960
01:01:54,252 --> 01:01:57,255
trừ phi và cho tới khi có gì đó
đổ vào dòng nước,
961
01:01:57,714 --> 01:01:58,548
Cô biết đó?
962
01:01:58,673 --> 01:02:02,969
Chúng tôi bảo họ là không để đến
lúc ấy được vì như thế quá rủi ro.
963
01:02:03,052 --> 01:02:05,638
Bút sa là gà chết mà.
964
01:02:06,347 --> 01:02:09,726
Đúng không? Nước muối mà đã đổ xuống sông
965
01:02:09,809 --> 01:02:11,978
là phá hoại độ mặn ngay.
966
01:02:12,061 --> 01:02:13,479
Cá sẽ chết hết.
967
01:02:13,771 --> 01:02:15,732
Và lúc đó... lúc đó thì sao đây?
968
01:02:17,567 --> 01:02:20,486
Họ đang mở cửa lãnh thổ này
cho người ta làm ăn.
969
01:02:20,778 --> 01:02:23,489
Alton Gas hay các công ty khai thác,
970
01:02:23,573 --> 01:02:25,950
khai thác khoáng vật đất hiếm
971
01:02:26,033 --> 01:02:27,577
hay mỏ vàng
972
01:02:27,660 --> 01:02:31,080
thì đều là các dự án ảnh hưởng
đến hiệp ước của chúng tôi.
973
01:02:31,164 --> 01:02:38,129
Họ coi thường quyền lợi chúng tôi rõ ràng
nhưng lại miễn trừ luật cho Alton Gas.
974
01:02:38,629 --> 01:02:41,382
Canada ấy hả,
Canada đâu phải một quốc gia.
975
01:02:42,675 --> 01:02:45,678
Quốc gia gì chứ, nói thẳng luôn,
nó là nghiệp đoàn.
976
01:02:46,387 --> 01:02:50,099
Cô biết đó, học thuyết khám phá.
Họ có khám phá ra cái gì đâu.
977
01:02:50,767 --> 01:02:54,187
Cứ mỗi lần chúng tôi hỏi:
"Đâu, bằng chứng đâu",
978
01:02:54,437 --> 01:02:55,563
là họ lại ngậm tăm.
979
01:02:55,646 --> 01:02:59,192
Bảo sao hệ thống này chẳng bao giờ
cho chúng tôi công bằng,
980
01:02:59,275 --> 01:03:01,652
vì chúng tôi là thổ dân, là dân bản địa.
981
01:03:01,778 --> 01:03:03,654
Đến lúc phải dừng lại rồi.
982
01:03:04,030 --> 01:03:09,452
Đến lúc để phụ nữ chúng ta tự hào
mình là người Mi'kmaqi rồi,
983
01:03:09,827 --> 01:03:15,041
đến lúc phải nhớ tổ tiên ta từng đấu tranh
cho mảnh đất này, đến lúc thức tỉnh rồi.
984
01:03:15,541 --> 01:03:17,376
Phải vực dậy tinh thần xưa kia.
985
01:03:17,668 --> 01:03:21,214
Ta phải yêu cầu họ rời đi.
Vì họ không thuộc về nơi này.
986
01:03:22,548 --> 01:03:25,218
Đúng chứ?
Thật ra đó cũng là điều ta đang làm,
987
01:03:25,301 --> 01:03:28,137
yêu cầu họ rời đi.
Vì họ không thuộc về nơi này.
988
01:03:28,221 --> 01:03:29,597
Ta không muốn họ ở đây.
989
01:03:30,264 --> 01:03:33,142
Phải nói là chuyện này
không chỉ xảy ra ở đây,
990
01:03:33,476 --> 01:03:35,978
mà xảy ra ở khắp nơi trên thế giới.
991
01:03:37,063 --> 01:03:38,022
Khắp mọi nơi.
992
01:03:38,105 --> 01:03:41,776
Cứ thử nhìn xem...
những nơi mà ngành công nghiệp
993
01:03:41,859 --> 01:03:46,113
đang gây ảnh hưởng đến đời sống người dân,
sẽ thấy đó là người bản địa,
994
01:03:46,405 --> 01:03:47,865
thuộc những vùng đất đó.
995
01:03:48,241 --> 01:03:52,203
Và các công ty đó,
đa phần toàn là công ty Canada.
996
01:03:52,912 --> 01:03:55,915
Và chúng có khả năng...
997
01:03:56,082 --> 01:03:57,917
sát hại người ta.
998
01:03:58,668 --> 01:04:02,338
Chúng có khả năng ám sát những người bà
999
01:04:02,922 --> 01:04:06,259
và giết những người đứng chặn
cổng nhà máy của chúng đấy.
1000
01:04:07,009 --> 01:04:10,429
Tôi đã nói, "Điều ta làm bây giờ
y hệt như hồi ở Guatemala.
1001
01:04:10,513 --> 01:04:14,809
Chặn trước cổng công ty".
Và cũng đã có người bị giết rồi đấy.
1002
01:04:14,892 --> 01:04:17,478
Ta mà không làm ầm, chắc cũng bị hại rồi.
1003
01:04:17,562 --> 01:04:19,647
- Ừ.
- Đang bị hại rồi mà.
1004
01:04:19,730 --> 01:04:22,942
Cứ xem số phụ nữ bản địa bị mất tích,
bị giết xem.
1005
01:04:23,025 --> 01:04:25,528
- Chúng đang hại phụ nữ cộng đồng ta.
- Ừ.
1006
01:04:26,153 --> 01:04:29,365
Sự thật là chúng tôi không được quyền
lựa chọn.
1007
01:04:29,866 --> 01:04:34,120
Con người chúng tôi là thế rồi,
và chúng tôi sẽ mãi mãi thế này.
1008
01:04:34,453 --> 01:04:36,664
Nó ăn vào ADN. Vào máu chúng tôi rồi.
1009
01:04:37,331 --> 01:04:42,628
Họ đâu ngăn được chúng tôi làm người
bản địa. Nhận diện của chúng tôi rồi.
1010
01:04:42,712 --> 01:04:46,883
Họ không thể ngăn chúng tôi học cách
chăm lo cho Trái đất,
1011
01:04:47,049 --> 01:04:48,968
nghiên cứu quan hệ với Trái Đất.
1012
01:04:49,051 --> 01:04:51,429
Càng chả thể ngăn chúng tôi dạy lại nó
1013
01:04:51,512 --> 01:04:54,265
cho con cháu chúng tôi
lẫn con cháu người khác.
1014
01:04:55,308 --> 01:04:57,643
Lời sấm truyền chúng tôi được dạy
1015
01:04:57,727 --> 01:05:03,900
là nếu không biết chăm lo cho Mẹ Trái Đất,
1016
01:05:04,525 --> 01:05:06,444
cho đất đai và nguồn nước,,
1017
01:05:06,611 --> 01:05:08,195
cho thức ăn, thuốc men,
1018
01:05:08,821 --> 01:05:12,366
động vật, hoa trái
và mọi thứ giúp chúng tôi duy trì sự sống,
1019
01:05:12,825 --> 01:05:18,497
thì sẽ có ngày một ao-xơ nước còn đắt hơn
một ao-xơ vàng.
1020
01:05:19,498 --> 01:05:22,460
Chẳng cần biết bạn giàu có đến đâu,
1021
01:05:22,793 --> 01:05:24,754
bạn sẽ không thể mua nổi...
1022
01:05:25,546 --> 01:05:28,716
dù chỉ một ao-xơ nước,
vì nước quá quý giá.
1023
01:05:30,009 --> 01:05:32,386
Có bao nhiêu vàng cũng chẳng quan trọng.
1024
01:05:33,220 --> 01:05:35,848
Vàng đâu có uống được.
Tiền đâu có uống được.
1025
01:05:38,225 --> 01:05:41,145
Đấy là lời răn
không chỉ cho riêng người bản địa.
1026
01:05:41,228 --> 01:05:43,022
Chúng tôi chỉ truyền đạt thôi.
1027
01:05:43,481 --> 01:05:46,609
Lời răn đó là cho loài người,
cho cả nhân loại.
1028
01:05:48,861 --> 01:05:51,072
Tất cả những ai đang sống đều phải
1029
01:05:51,155 --> 01:05:54,033
răn dạy con cháu,
cả những sinh linh chưa ra đời
1030
01:05:54,116 --> 01:05:57,536
rằng ta đã làm hết khả năng để thay đổi,
1031
01:05:57,620 --> 01:06:02,166
để tạo nên sự khác biệt,
để ngăn chặn sự tuyệt diệt, sự ô nhiễm,
1032
01:06:02,249 --> 01:06:04,752
để ngăn những vấn nạn tiếp tục kéo dài.
1033
01:06:05,086 --> 01:06:07,338
Chúng tôi chỉ là người thường mà thôi.
1034
01:06:07,588 --> 01:06:10,591
Là những người nắm quyền lợi,
ngồi trước mặt cô đây.
1035
01:06:11,008 --> 01:06:15,554
Nhưng chúng tôi gắn kết với cô
vì cô cũng sinh ra ở đây.
1036
01:06:15,930 --> 01:06:20,184
Cô cũng chào đời ở đây. Nên cô
có sự gắn kết đó với mảnh đất này.
1037
01:06:20,393 --> 01:06:23,854
Dù có đặt chân lên lãnh thổ khác
thì cô vẫn là người ở đây.
1038
01:06:23,938 --> 01:06:26,357
Linh hồn cô thuộc về Mi'kma'ki.
1039
01:06:26,440 --> 01:06:30,277
Hy vọng những gì được chứng kiến hôm nay,
cô sẽ đem theo
1040
01:06:30,361 --> 01:06:32,989
trong tâm khảm, và nó mạnh lắm đó.
1041
01:06:40,413 --> 01:06:43,332
NHÓM BIỂU TÌNH THỀ SẼ TRỤ LẠI
1042
01:06:43,416 --> 01:06:45,334
NGĂN CHẶN ALTON GAS
1043
01:06:45,418 --> 01:06:49,839
KHÔNG CHỊ EM NÀO BỊ MẤT ĐI NỮA!
1044
01:06:49,922 --> 01:06:52,341
NGĂN CHẶN ALTON GAS
1045
01:07:08,649 --> 01:07:11,819
Hình tượng hoàn hảo về quê hương
trong tôi hồi bé
1046
01:07:11,902 --> 01:07:13,696
đã sụp đổ từ lâu rồi.
1047
01:07:14,113 --> 01:07:18,325
Nhưng mãi tới giờ tôi mới nhận ra
tôi chưa thấy hết bức tranh toàn cảnh.
1048
01:07:19,577 --> 01:07:21,829
Rằng, sau cái bóng của những tập đoàn,
1049
01:07:22,288 --> 01:07:26,292
sau những chính quyền thờ ơ
với những công dân dễ bị tổn thương nhất,
1050
01:07:27,376 --> 01:07:30,504
là tình yêu bất khuất
dành cho thiên nhiên, cộng đồng.
1051
01:07:36,093 --> 01:07:38,846
Tôi thấm nhuần sức mạnh và sự quyết tâm
1052
01:07:38,929 --> 01:07:40,806
của Những người bà Thường dân,
1053
01:07:40,890 --> 01:07:43,559
của những phụ nữ tôi gặp
suốt cuộc hành trình.
1054
01:07:44,643 --> 01:07:48,189
Sự thật là, dù họ có hy sinh thân mình,
1055
01:07:48,272 --> 01:07:50,941
ta cũng chẳng thể nào biết được tương lai
1056
01:07:51,025 --> 01:07:53,402
của họ hay của hành tinh này sẽ ra sao,
1057
01:07:53,986 --> 01:07:57,073
trừ phi ta sát cánh
và những kẻ nắm chính quyền
1058
01:07:57,156 --> 01:07:58,532
sẽ phải có trách nhiệm,
1059
01:07:58,991 --> 01:08:02,244
trừ khi ta chịu thay đổi quan điểm
để thôi ích kỷ...
1060
01:08:03,496 --> 01:08:07,166
và nhận ra thứ ảnh hưởng tới một người
sẽ ảnh hưởng tới tất cả.
1061
01:08:09,627 --> 01:08:11,962
Bạn có chung ADN với một con ruồi giấm.
1062
01:08:13,089 --> 01:08:16,217
Bạn gắn kết với mọi thực thể sống
trên Trái Đất này.
1063
01:08:17,051 --> 01:08:19,053
Trong bạn có sức mạnh của sự sống.
1064
01:08:20,387 --> 01:08:21,305
Hãy sử dụng nó.
1065
01:08:34,235 --> 01:08:38,364
Đã có một khoản tài trợ giấu tên
được tặng để xây giếng cộng đồng
1066
01:08:38,447 --> 01:08:42,159
cung cấp nước sạch
cho cư dân Nam Shelburne.
1067
01:08:42,243 --> 01:08:46,872
Louise trình bản đề xuất
lên hội đồng thị trấn Shelburne
1068
01:08:46,956 --> 01:08:48,707
xin được phê chuẩn.
1069
01:08:48,791 --> 01:08:51,127
Và họ đã chấp thuận đề nghị.
1070
01:08:51,210 --> 01:08:54,505
Hội Những Người bà Thường dân
và Người Bảo vệ Nguồn nước
1071
01:08:54,588 --> 01:08:57,341
tiếp tục gây sức ép
lên chính quyền Nova Scotia
1072
01:08:57,424 --> 01:08:58,968
để bác bỏ dự án Alton Gas.
1073
01:08:59,051 --> 01:09:03,013
Để biết các tình tiết mới,
hãy theo dõi họ qua Twitter @stopaltongas
1074
01:09:03,097 --> 01:09:06,016
Ngày 17/12/2019,
chính quyền Nova Scotia thông báo
1075
01:09:06,100 --> 01:09:08,978
không hài lòng với bản khai báo
của nhà máy Bột giấy Phương Bắc
1076
01:09:09,061 --> 01:09:12,148
và tạm ngưng chấp thuận
xây trạm xử lý chất thải mới
1077
01:09:12,231 --> 01:09:15,484
dự kiến xả chất thải bột giấy
ra Eo biển Northumberland.
1078
01:09:15,568 --> 01:09:19,989
Nhà máy Bột giấy Phương Bắc bị buộc
làm báo cáo thẩm định môi trường đầy đủ,
1079
01:09:20,072 --> 01:09:21,574
ước tính mất tới hai năm.
1080
01:09:21,657 --> 01:09:24,618
Phán quyết này
một lần nữa làm dấy lên thắc mắc,
1081
01:09:24,702 --> 01:09:29,832
liệu trạm xử lý chất thải Cảng Tàu đậu
có bị đóng cửa ngày 31/1/2020 hay không.
1082
01:09:29,915 --> 01:09:31,625
Và rồi, ngày 20/12/2019,
1083
01:09:31,709 --> 01:09:34,837
thủ hiến Stephen Mcneil
ra thông báo chính thức.
1084
01:09:35,880 --> 01:09:39,425
Đây là một trong những quyết định
khó khăn nhất mà chính quyền chúng tôi
1085
01:09:39,508 --> 01:09:40,509
từng phải đưa ra.
1086
01:09:41,468 --> 01:09:43,554
Tôi đã cam kết dọn dẹp Cảng Tàu đậu
1087
01:09:43,637 --> 01:09:44,847
một cách nghiêm túc,
1088
01:09:45,264 --> 01:09:48,225
và chính quyền chúng tôi
không hề xem nhẹ việc này.
1089
01:09:49,101 --> 01:09:52,354
Các lứa chính quyền trước đều hứa
sẽ dọn dẹp Cảng,
1090
01:09:52,688 --> 01:09:53,731
rồi lại thất hứa.
1091
01:09:55,524 --> 01:09:58,027
Chúng tôi sẽ không đi vào
vết xe đổ đó nữa.
1092
01:09:58,986 --> 01:10:04,158
Đạo luật Cảng Tàu đậu sẽ được thi hành
từ ngày 31/1/2020.
1093
01:10:05,159 --> 01:10:09,163
Nhà máy Bột giấy Phương Bắc sẽ bị buộc
ngừng xả chất thải vào Cảng.
1094
01:10:10,247 --> 01:10:11,498
Và xin được nói rõ,
1095
01:10:12,041 --> 01:10:14,084
sẽ không có gia hạn gì thêm hết.
1096
01:11:30,661 --> 01:11:32,955
Biên dịch: Joy Ng