1
00:00:10,463 --> 00:00:12,833
Ja, dit is ons thuis.

2
00:00:13,567 --> 00:00:15,835
Dit is de aarde.

3
00:00:15,870 --> 00:00:18,772
Heb je moeite een bekend
continent te vinden?

4
00:00:18,806 --> 00:00:21,708
Het verleden is een andere planeet.

5
00:00:21,742 --> 00:00:23,710
Meerdere, zelfs.

6
00:00:24,444 --> 00:00:29,147
Ik sta op de tijd die is verstreken
sinds de oerknal.

7
00:00:29,681 --> 00:00:33,119
Om dat te kunnen bevatten,
hebben we er één jaar van gemaakt.

8
00:00:33,154 --> 00:00:36,289
Het is 's ochtends vroeg
op 23 december,

9
00:00:36,323 --> 00:00:37,957
op de kosmische kalender.

10
00:00:37,992 --> 00:00:41,294
Dit is zo'n 350 miljoen jaar geleden

11
00:00:41,328 --> 00:00:44,697
toen onze wereld nog maar
4 miljard jaar oud was.

12
00:00:44,732 --> 00:00:46,366
De aarde zag er anders uit,

13
00:00:46,400 --> 00:00:48,301
onherkenbaar zelfs.

14
00:00:48,335 --> 00:00:50,136
De sterren hielpen niet,

15
00:00:50,171 --> 00:00:52,939
zelfs de sterrenbeelden
waren toen anders.

16
00:01:00,447 --> 00:01:04,350
De dinosauriërs zouden pas
over 100 miljoen jaar komen.

17
00:01:04,385 --> 00:01:07,253
Er waren geen vogels, geen bloemen.

18
00:01:07,888 --> 00:01:10,123
De lucht was ook anders.

19
00:01:13,292 --> 00:01:18,431
De atmosfeer bevatte meer zuurstof
dan voor of na die tijd.

20
00:01:18,466 --> 00:01:22,736
Daardoor konden insecten
veel groter worden dan nu.

21
00:01:26,138 --> 00:01:28,274
Hoe dan?
Insecten hebben geen longen.

22
00:01:28,309 --> 00:01:32,779
Ze nemen zuurstof op
door lichaamsopeningen.

23
00:01:32,813 --> 00:01:35,281
Die gaat dan door een buizenstelsel.

24
00:01:35,316 --> 00:01:37,283
Als een insect te groot is,

25
00:01:37,318 --> 00:01:40,720
wordt alle zuurstof geabsorbeerd

26
00:01:40,755 --> 00:01:43,623
voordat die bij de
inwendige organen kan komen.

27
00:01:45,793 --> 00:01:50,363
Maar in het Carboon was er
bijna twee keer meer zuurstof dan nu.

28
00:01:50,398 --> 00:01:52,766
Insecten konden groter worden

29
00:01:52,800 --> 00:01:55,435
en toch genoeg zuurstof binnen krijgen.

30
00:01:55,469 --> 00:01:59,072
Daarom zijn libellen zo groot
als adelaars

31
00:01:59,106 --> 00:02:02,142
en de duizendpoten zo groot
als alligators.

32
00:02:03,676 --> 00:02:05,278
Vanwaar al die zuurstof?

33
00:02:05,312 --> 00:02:08,448
Die werd gemaakt door
een nieuwe levensvorm.

34
00:03:37,441 --> 00:03:40,410
Nederlandse vertaling: Geminy
Aflevering 9 - The Lost Worlds of Planet Earth

35
00:03:43,044 --> 00:03:47,247
Welke levensvorm kon de atmosfeer
zo drastisch veranderen?

36
00:03:51,686 --> 00:03:55,655
Planten die naar de hemel
konden reiken.

37
00:03:55,690 --> 00:03:57,390
Bomen.

38
00:03:57,425 --> 00:03:59,059
In hun strijd om zonlicht

39
00:03:59,093 --> 00:04:01,995
tartten bomen de zwaartekracht.

40
00:04:02,729 --> 00:04:06,733
Voordien reikten de hoogste planten
tot aan je middel.

41
00:04:06,767 --> 00:04:10,103
Toen gebeurde er
iets wonderbaarlijks.

42
00:04:13,741 --> 00:04:17,877
Er evolueerde een plantenmolecuul
dat sterk en flexibel was.

43
00:04:17,912 --> 00:04:20,080
Het materiaal kon veel gewicht dragen,

44
00:04:20,114 --> 00:04:23,350
maar ook buigen in de wind
zonder te breken.

45
00:04:23,384 --> 00:04:25,752
Lignine maakte bomen mogelijk.

46
00:04:25,786 --> 00:04:28,188
Nu kon het leven omhoog groeien.

47
00:04:28,222 --> 00:04:30,390
Dat bood nieuw terrein:

48
00:04:30,424 --> 00:04:31,958
een driedimensionale bakermat

49
00:04:31,993 --> 00:04:34,394
voor samenlevingen boven de grond.

50
00:04:34,428 --> 00:04:38,131
De aarde werd
de planeet van de bomen.

51
00:04:38,165 --> 00:04:40,300
Maar lignine had een nadeel:

52
00:04:40,334 --> 00:04:42,736
het was moeilijk door te slikken.

53
00:04:43,570 --> 00:04:48,808
Als schimmels en bacteriën
iets aten waar lignine in zat

54
00:04:48,843 --> 00:04:51,411
konden ze dat niet verteren.

55
00:04:51,445 --> 00:04:55,482
Termieten zouden pas
over 100 miljoen jaar evolueren.

56
00:04:55,516 --> 00:04:58,818
Wat moest er gebeuren
met al die dode bomen?

57
00:04:58,853 --> 00:05:04,824
Het kostte de schimmels en bacteriën
miljoenen jaren om ze te consumeren.

58
00:05:04,859 --> 00:05:09,829
In de tussentijd bleven de bomen
groeien, sterven en omvallen

59
00:05:09,864 --> 00:05:13,299
en raakten ze bedolven onder modder.

60
00:05:13,334 --> 00:05:18,238
Uiteindelijk lagen er honderden
miljarden bomen onder de aardbodem.

61
00:05:18,272 --> 00:05:21,441
Begraven bossen,
overal op aarde.

62
00:05:22,475 --> 00:05:24,878
Wat kon dat nou voor kwaad?

63
00:05:34,622 --> 00:05:39,092
Dit klif in Nova Scotia is
ook een soort kalender.

64
00:05:40,626 --> 00:05:42,329
Die verteld het verhaal
van de wereld

65
00:05:42,363 --> 00:05:44,931
die hier ooit floreerde.

66
00:05:44,966 --> 00:05:49,836
Dit is het dodenmasker
van die 300 miljoen jaar oude boom.

67
00:05:49,870 --> 00:05:54,340
Het is gegoten uit mineralen die het
hout cel voor cel hebben vervangen.

68
00:05:54,374 --> 00:05:56,943
Ofwel: een fossiel.

69
00:05:56,978 --> 00:06:02,747
De boom heeft zijn moleculen allang
afgestaan, de koolstof, het water.

70
00:06:02,782 --> 00:06:04,784
Alleen de vorm is er nog.

71
00:06:04,819 --> 00:06:07,787
Toen de boom nog leefde
veranderde hij kooldioxide

72
00:06:07,822 --> 00:06:12,625
en water met zonlicht
in energierijke materie.

73
00:06:12,660 --> 00:06:15,628
De boom gaf zuurstof
als afvalproduct.

74
00:06:15,663 --> 00:06:18,999
Dat doen bomen en planten nu nog.

75
00:06:19,033 --> 00:06:23,370
Als planten sterven, vergaan ze.

76
00:06:23,404 --> 00:06:25,538
Dan wordt het proces omgekeerd.

77
00:06:25,573 --> 00:06:30,343
Hun materie komt samen
met zuurstof en ontbindt.

78
00:06:30,378 --> 00:06:32,746
Zo komt er weer kooldioxide
terug in de lucht.

79
00:06:32,780 --> 00:06:37,083
Dat houdt de atmosfeer
van de aarde in balans.

80
00:06:37,118 --> 00:06:41,520
Als de bomen bedolven raken,
gebeuren er twee dingen.

81
00:06:41,554 --> 00:06:45,425
Ze nemen de koolstof
en zonne-energie mee

82
00:06:45,459 --> 00:06:48,428
en de zuurstof bouwt zich op
in de atmosfeer.

83
00:06:48,462 --> 00:06:51,931
Dat gebeurde zo'n 300 miljoen
jaar geleden.

84
00:06:51,965 --> 00:06:53,266
Er was een zuurstofoverschot.

85
00:06:53,301 --> 00:06:56,336
Daarom werden insecten zo groot.

86
00:06:57,170 --> 00:06:59,339
En al die begraven koolstof?

87
00:06:59,373 --> 00:07:03,410
Die bleef miljarden jaren liggen
en deelde toen het leven op aarde

88
00:07:03,444 --> 00:07:08,381
de dodelijkste klap allertijden toe.

89
00:07:10,284 --> 00:07:13,386
Er zijn plekken op aarde
waar je terug in de tijd kunt.

90
00:07:13,421 --> 00:07:17,023
De geschiedenis staat te lezen
in de stenen.

91
00:07:17,058 --> 00:07:19,893
Dit strand in Nova Scotia is zo'n plek.

92
00:07:19,927 --> 00:07:21,461
Elke laag is een pagina.

93
00:07:21,495 --> 00:07:24,230
Elke pagina vertelt over
een overstroming

94
00:07:24,264 --> 00:07:27,467
miljoenen jaren achtereen.

95
00:07:27,501 --> 00:07:31,036
De overstromingsafzettingen
zijn begraven

96
00:07:31,071 --> 00:07:33,406
en in steen veranderd
door warmte en druk.

97
00:07:33,441 --> 00:07:37,911
Er werden bergen gevormd,
gekanteld en omhoog geduwd

98
00:07:37,945 --> 00:07:40,547
samen met de begraven fossielwouden.

99
00:07:40,581 --> 00:07:43,115
De nieuwe lagen kwamen altijd

100
00:07:43,249 --> 00:07:45,517
boven op de oudere.

101
00:07:45,651 --> 00:07:48,220
De pagina's liggen op volgorde

102
00:07:48,254 --> 00:07:51,791
en laten miljoenen jaren zien.

103
00:07:52,826 --> 00:07:55,595
Die kant op ligt het verre verleden.

104
00:07:55,630 --> 00:07:57,564
Met elke stap die ik zet,

105
00:07:57,598 --> 00:08:00,767
kom ik 1.000 jaar dichter bij het heden.

106
00:08:00,801 --> 00:08:04,137
En weg bij de wereld
van 300 miljoen jaar terug.

107
00:08:04,171 --> 00:08:07,707
50 miljoen jaar later
ligt die kant op.

108
00:08:15,616 --> 00:08:19,352
Dit was het begin van het einde
van het Perm

109
00:08:19,387 --> 00:08:22,355
een ongeëvenaard bloedbad.

110
00:08:22,390 --> 00:08:25,191
Het Perm is de donkerste gang

111
00:08:25,226 --> 00:08:28,862
in dit monument voor de afbraak
van de levensboom,

112
00:08:28,896 --> 00:08:31,097
de Hallen van Uitgestorven Soorten.

113
00:08:31,132 --> 00:08:35,001
De dood is niet meer zo dicht
bij de overheersing gekomen

114
00:08:35,036 --> 00:08:37,437
in de kwart miljard jaar sindsdien.

115
00:08:37,471 --> 00:08:40,273
De uitbarstingen in wat
nu Siberië is

116
00:08:40,308 --> 00:08:43,276
duurden honderdduizenden jaren.

117
00:08:43,311 --> 00:08:47,681
De lava bedolf ruim
2,5 miljoen vierkante kilometer.

118
00:08:48,715 --> 00:08:53,386
Hierbij verbleekt elke vulkaan-
uitbarsting in de geschiedenis.

119
00:09:02,856 --> 00:09:06,787
"de Hallen van Uitgestorven Soorten"

120
00:09:13,341 --> 00:09:16,810
Enorme hoeveelheden
kooldioxide stroomden

121
00:09:16,844 --> 00:09:18,478
uit vulkanische spleten.

122
00:09:18,512 --> 00:09:21,481
Dit broeikasgas warmde
het klimaat op.

123
00:09:21,515 --> 00:09:28,254
Toen kwam het lang begraven woud
uit het Carboon weer in het spel.

124
00:09:28,289 --> 00:09:30,757
In de tussenliggende
50 miljoen jaar

125
00:09:30,791 --> 00:09:34,427
waren die bomen veranderd
in steenkoolafzettingen.

126
00:09:34,462 --> 00:09:38,164
Een van de grootste voorraden
steenkool ter wereld

127
00:09:38,199 --> 00:09:40,767
lag daar begraven, in Siberië.

128
00:09:40,801 --> 00:09:46,740
Lava verhitte de steenkool en dreef
methaan en zwavelgas de grond uit.

129
00:09:46,774 --> 00:09:52,045
Daar zaten giftige,
radioactieve asdeeltjes in:

130
00:09:52,079 --> 00:09:54,514
kolenrook.

131
00:09:56,048 --> 00:09:58,285
Dit heksenbrouwsel vervuilde
de atmosfeer

132
00:09:58,319 --> 00:10:00,553
en ontwrichtte het klimaat.

133
00:10:00,588 --> 00:10:04,190
Een wolk van zwavelgas
hield zonlicht tegen

134
00:10:04,225 --> 00:10:06,192
en verduisterde de planeet.

135
00:10:06,227 --> 00:10:09,562
De temperatuur daalde tot onder nul.

136
00:10:12,633 --> 00:10:15,201
Als de uitbarsting even afnam,

137
00:10:15,236 --> 00:10:17,704
viel de zuurwolk op de bodem.

138
00:10:17,738 --> 00:10:22,776
De kooldioxide bleef zich opbouwen
en het broeikaseffect veroorzaken.

139
00:10:22,810 --> 00:10:27,547
Jaren van vrieskou werden afgewisseld
door bloedhete millennia.

140
00:10:27,581 --> 00:10:33,216
Planten en dieren werden geteisterd
en konden zich niet aanpassen

141
00:10:33,251 --> 00:10:36,456
aan de drastische klimaatschommelingen.

142
00:10:39,659 --> 00:10:44,263
Het water aan het oppervlak
en op de bodem vermengde zich

143
00:10:44,297 --> 00:10:48,268
waardoor het warmer werd
op de ooit zo koude zeebodem.

144
00:10:48,602 --> 00:10:49,970
Methaanrijk ijs

145
00:10:50,004 --> 00:10:53,940
dat bevroren was geweest,
begon te smelten.

146
00:10:58,112 --> 00:11:02,682
Het ontsnapte methaangas
kwam boven en in de atmosfeer.

147
00:11:02,717 --> 00:11:07,652
Methaan vangt warmte
veel efficiënter dan kooldioxide.

148
00:11:07,686 --> 00:11:10,190
Dus het klimaat werd nog warmer.

149
00:11:10,224 --> 00:11:14,327
En het methaan tastte ook
de ozonlaag in de stratosfeer aan.

150
00:11:14,362 --> 00:11:19,899
Het zonnescherm dat beschermt tegen
dodelijk uv-licht, werd aangevreten.

151
00:11:22,069 --> 00:11:25,438
De circulatie in de wereldzee hield op.

152
00:11:25,473 --> 00:11:28,942
Dit stilstaande water werd zuurstofarm.

153
00:11:28,976 --> 00:11:31,344
Bijna alle vissen in zee stierven.

154
00:11:31,379 --> 00:11:34,681
Eén levensvorm floreerde
in deze wrede condities:

155
00:11:34,715 --> 00:11:40,553
bacteriën die dodelijk
waterstofsulfide produceerden.

156
00:11:40,588 --> 00:11:43,456
Dat was de druppel.

157
00:11:43,491 --> 00:11:49,362
Het gifgas doodde vrijwel alle
overige planten en dieren aan land.

158
00:11:49,397 --> 00:11:52,532
Dit was de grootste massa-uitsterving.

159
00:11:52,566 --> 00:11:56,536
Dichter bij uitroeiing
is het aardse leven nooit gekomen.

160
00:11:56,570 --> 00:12:00,240
Negen van de tien soorten
stierven uit.

161
00:12:00,274 --> 00:12:02,842
Het herstel duurde lang.

162
00:12:02,877 --> 00:12:08,348
Een paar miljoen jaar had de aarde
"de planeet van de doden" kunnen heten.

163
00:12:09,382 --> 00:12:13,887
Wij stammen af van een van
de weinige soorten die overleefden.

164
00:12:16,557 --> 00:12:20,026
Jij bent nu mens,
en je leeft nog

165
00:12:20,061 --> 00:12:22,696
omdat zij volhielden.

166
00:12:22,730 --> 00:12:25,832
Ze hebben hun DNA overgedragen
in een van de gevaarlijkste periodes

167
00:12:25,866 --> 00:12:28,034
in de geschiedenis van het leven.

168
00:12:43,833 --> 00:12:49,671
Deze berg is ontstaan door
het leven dat floreerde

169
00:12:49,705 --> 00:12:53,107
in het Perm, voordat
de hel losbarstte.

170
00:12:53,142 --> 00:12:56,076
Hij hoort bij de Guadalupe Mountains.

171
00:12:56,111 --> 00:12:59,013
Die lopen door Texas en New Mexico.

172
00:12:59,048 --> 00:13:02,417
Het is 's werelds
grootste fossielenrif.

173
00:13:02,451 --> 00:13:05,453
Dit was ooit een
grote binnenzee.

174
00:13:06,488 --> 00:13:09,824
Het rif groeide miljoenen jaren

175
00:13:09,859 --> 00:13:13,194
en bood een thuis
aan sponzen, groene algen

176
00:13:13,229 --> 00:13:15,797
en diertjes die te klein zijn
om te kunnen zien.

177
00:13:15,831 --> 00:13:17,799
Als ze stierven,

178
00:13:17,833 --> 00:13:20,935
werden ze begraven onder
het slib op de bodem.

179
00:13:20,970 --> 00:13:23,138
In miljoenen jaren tijd

180
00:13:23,172 --> 00:13:26,141
veranderden ze in olie en gas.

181
00:13:26,175 --> 00:13:30,545
Uiteindelijk slibde het reservoir
dicht en stierf het rif.

182
00:13:30,579 --> 00:13:35,049
De spookstad werd 1,5 kilometer
onder het oppervlak begraven.

183
00:13:35,084 --> 00:13:39,119
Later werd het rif door de tektoniek
boven zeeniveau getild.

184
00:13:39,154 --> 00:13:43,491
Daar werd het talloze jaren
gevormd door wind en regen.

185
00:13:43,526 --> 00:13:48,296
Bedenk eens hoe het er hier
275 miljoen jaar geleden uitzag.

186
00:13:48,330 --> 00:13:50,365
Toen was het een levendige binnenzee

187
00:13:50,399 --> 00:13:55,236
bezaaid met eilanden
en boordevol leven.

188
00:13:58,674 --> 00:14:01,242
Tot 220 miljoen jaar geleden

189
00:14:01,277 --> 00:14:05,313
waren de VS en Noord-Afrika buren.

190
00:14:05,347 --> 00:14:07,348
Er bestond geen Atlantische Oceaan.

191
00:14:07,383 --> 00:14:11,686
Die dunne blauwe vingers
in het midden waren meren.

192
00:14:11,720 --> 00:14:16,224
De eerste tekenen dat
het supercontinent uiteenviel.

193
00:14:16,258 --> 00:14:19,427
Het aardse leven stond
nog een schok te wachten.

194
00:14:19,462 --> 00:14:22,730
Een miljoen jaar later
werden de meren een lange baai.

195
00:14:22,765 --> 00:14:25,667
Die groeide uit
tot aan de Atlantische Oceaan.

196
00:14:25,701 --> 00:14:29,269
Deze oppervlakteveranderingen
waren symptomen

197
00:14:29,304 --> 00:14:33,741
van een drama dat zich voltrok
in de krochten van de aarde.

198
00:14:36,145 --> 00:14:40,782
Toen wij verschenen,
waren deze tekenen begraven

199
00:14:40,816 --> 00:14:43,017
op de bodem van de zee.

200
00:14:43,052 --> 00:14:47,188
We kenden ons gewelddadige verleden
niet, als een soort zonder geheugen.

201
00:14:47,223 --> 00:14:55,930
We zochten uit wie we waren en
wat er gebeurde voor wij ontwaakten.

202
00:14:55,965 --> 00:15:01,534
In 1570 maakte Abraham Ortelius
de eerste moderne wereldatlas

203
00:15:01,569 --> 00:15:05,039
met daarin de ontdekkingen
van de 80 jaar daarvoor:

204
00:15:05,074 --> 00:15:08,276
De Gouden Eeuw
van de ontdekkingsreizigers.

205
00:15:08,310 --> 00:15:10,078
Voordat de inkt droog was,

206
00:15:10,112 --> 00:15:12,547
stapte Ortelius achteruit

207
00:15:12,581 --> 00:15:15,917
en hij werd de eerste die de
perfecte puzzelvorm zag

208
00:15:15,951 --> 00:15:20,622
van de continenten
aan de Atlantische Oceaan.

209
00:15:20,656 --> 00:15:24,892
Hij schreef dat Amerika
was losgerukt van Europa en Afrika

210
00:15:24,926 --> 00:15:26,961
door aardbevingen en overstromingen.

211
00:15:26,996 --> 00:15:32,600
Ortelius' observatie bleef
een vermoeden, de eeuwen daarna.

212
00:15:34,003 --> 00:15:38,473
Tot een Duitse astronoom
en meteoroloog begin 20e eeuw

213
00:15:38,507 --> 00:15:42,477
het bewijs vergaarde
om de theorie te staven.

214
00:15:42,511 --> 00:15:45,647
Alfred Wegener moest in dienst
in de eerste wereldoorlog,

215
00:15:45,681 --> 00:15:48,116
maar raakte al snel gewond.

216
00:15:48,150 --> 00:15:52,587
In het veldhospitaal spitte hij
wetenschappelijke boeken door

217
00:15:52,621 --> 00:15:55,323
naar aanwijzingen
over het verleden van de aarde.

218
00:15:55,357 --> 00:15:59,461
Jaren eerder had hij een
intrigerend essay gevonden

219
00:15:59,495 --> 00:16:03,029
in de universiteitsbibliotheek.

220
00:16:03,063 --> 00:16:07,268
Het verbaasde Wegener dat fossielen
van een uitgestorven varen

221
00:16:07,303 --> 00:16:11,940
aan weerszijden van de Atlantische
Oceaan gevonden waren.

222
00:16:11,974 --> 00:16:17,879
Nog vreemder was de ontdekking van
fossielen van dezelfde dinosauriërs.

223
00:16:17,913 --> 00:16:22,383
Begin 20e eeuw legden geologen
de oversteek over de oceanen uit

224
00:16:22,418 --> 00:16:27,222
door zich voor te stellen
dat er landbruggen hadden bestaan.

225
00:16:27,256 --> 00:16:33,995
Die bruggen zouden geleidelijk
zijn verdwenen in de golven.

226
00:16:34,029 --> 00:16:39,834
Maar er was één bewijsstuk
waardoor Wegener dat niet geloofde:

227
00:16:39,869 --> 00:16:42,470
De aarde zelf.

228
00:16:42,505 --> 00:16:48,243
Waarom zou een bergketen
doorlopen op een ander continent?

229
00:16:48,277 --> 00:16:50,378
En waarom vind je dezelfde
unieke rotspatronen

230
00:16:50,412 --> 00:16:54,048
in Brazilië en Zuid-Afrika?

231
00:16:54,083 --> 00:16:56,050
En dan nog wat:

232
00:16:56,085 --> 00:16:59,320
hoe konden tropische planten
gebloeid hebben

233
00:16:59,355 --> 00:17:02,724
op de bevroren vlakten
in het Noordpoolgebied?

234
00:17:02,758 --> 00:17:07,259
Wegener concludeerde dat er maar 
één logische verklaring was van deze puzzel.

235
00:17:07,330 --> 00:17:14,502
Er was ooit één supercontinent
op aarde geweest: Pangea.

236
00:17:14,537 --> 00:17:18,373
Wegener werd zeker een
coryfee binnen de wetenschap?

237
00:17:18,407 --> 00:17:20,341
Niet bepaald.

238
00:17:20,376 --> 00:17:24,746
De meeste geologen staken de draak
met zijn theorie.

239
00:17:24,780 --> 00:17:30,752
Ze gebruikten hun denkbeeldige land-
bruggen om Wegener tegen te spreken.

240
00:17:32,655 --> 00:17:38,726
Hoe kon een continent door de massieve
oceaanbodem heen bewegen?

241
00:17:38,761 --> 00:17:41,629
Wegener had geen
overtuigend antwoord.

242
00:17:41,664 --> 00:17:46,868
Hij werd de risee, een paria
op wetenschapscongressen.

243
00:17:48,137 --> 00:17:51,372
Desondanks bleef Wegener vechten
voor zijn ideeën.

244
00:17:51,407 --> 00:17:54,742
Hij ondernam riskante expedities
om bewijs te vergaren.

245
00:17:56,177 --> 00:18:01,449
Op een daarvan vond hij collega's
die vastzaten zonder voedsel.

246
00:18:01,484 --> 00:18:03,651
Op de terugweg van de missie

247
00:18:03,686 --> 00:18:05,620
verdwaalde hij in een sneeuwstorm.

248
00:18:05,654 --> 00:18:09,791
Een dag of twee na zijn 50e verjaardag
verdween hij

249
00:18:09,825 --> 00:18:12,960
niet wetende dat
zijn naam gezuiverd zou worden.

250
00:18:12,994 --> 00:18:14,395
Hij zou later gezien worden

251
00:18:14,430 --> 00:18:17,999
als een van de beste geologen ooit.

252
00:18:23,105 --> 00:18:25,306
Wetenschappers zijn mensen

253
00:18:25,341 --> 00:18:28,608
met blinde vlekken
en vooroordelen.

254
00:18:28,643 --> 00:18:32,013
De wetenschap is ontworpen
om die te ontdekken.

255
00:18:32,047 --> 00:18:36,251
Maar we houden ons niet altijd
aan de bijbehorende waarden.

256
00:18:37,785 --> 00:18:40,655
Dat wisten weinig mensen zo goed
als Marie Tharp.

257
00:18:46,562 --> 00:18:53,268
Het is 1952, en Marie ondergaat
het kleinerende gedrag van collega's.

258
00:18:53,302 --> 00:18:57,138
Haar studies geologie
en wiskunde deren hen niet.

259
00:18:57,173 --> 00:19:00,308
Bruce Heezen, een student aan Iowa

260
00:19:00,342 --> 00:19:05,346
is net terug van een expeditie
om de oceaanbodem in kaart te brengen.

261
00:19:08,250 --> 00:19:10,251
Doe hier eens wat mee.

262
00:19:16,724 --> 00:19:18,026
Bruce, kijk!

263
00:19:18,060 --> 00:19:19,160
Alles valt op zijn plek.

264
00:19:19,195 --> 00:19:23,031
Een enorm breukdal op de bodem
van de Atlantische Oceaan.

265
00:19:23,065 --> 00:19:26,034
Marie, hou op met die meidenpraat.

266
00:19:26,068 --> 00:19:28,703
Heb je nog niet genoeg problemen?

267
00:19:28,738 --> 00:19:30,672
Dit lijkt op continentverschuiving.

268
00:19:30,706 --> 00:19:32,674
Wil je eindigen als Wegener?

269
00:19:35,010 --> 00:19:38,913
Marie liet zich niet ontmoedigen.

270
00:19:38,948 --> 00:19:45,253
Later legden Marie en Bruce een kaart
van zeebevingen op een lichtbak

271
00:19:45,287 --> 00:19:46,755
op de oceaanbodemkaart.

272
00:19:46,789 --> 00:19:49,824
De bevingen vonden plaats
bij het breukdal.

273
00:19:49,859 --> 00:19:54,362
Dit bewees dat de continenten bewogen.

274
00:19:54,396 --> 00:19:59,567
Heezen wist nu
dat Marie gelijk had gehad.

275
00:19:59,602 --> 00:20:05,273
Samen maakten ze de eerste
echte wereldkaart, ook van de oceaanbodem.

276
00:20:08,310 --> 00:20:12,614
Eindelijk waren we klaar om de
autobiografie van de aarde te lezen.

277
00:20:18,539 --> 00:20:23,175
We gaan met het Schip de Verbeelding
naar een deel van de wereld

278
00:20:23,209 --> 00:20:27,046
dat slechts voor enkelen van ons
bereikbaar is.

279
00:20:40,361 --> 00:20:45,498
Twee derde van de aarde ligt
onder ruim 300 meter water.

280
00:20:45,532 --> 00:20:48,835
Het is een uitgestrekte,
grotendeels onverkende grens.

281
00:20:48,869 --> 00:20:51,404
We kennen de Alpen en de
Rocky Mountains.

282
00:20:51,438 --> 00:20:55,608
Maar 's werelds mooiste
bergketens kun je niet zien.

283
00:20:57,911 --> 00:21:03,216
Dieper dan 1.000 meter kom je
in een wereld zonder zonlicht.

284
00:21:04,785 --> 00:21:08,454
Verborgen in de duisternis
ligt een wereld vol wonderen.

285
00:21:11,058 --> 00:21:14,360
Dit is de langste bergketen onder zee
ter wereld:

286
00:21:14,395 --> 00:21:17,597
De Mid-Atlantische Rug.

287
00:21:17,631 --> 00:21:21,634
Die loopt om de aardbol heen
als de naad op een honkbal.

288
00:21:24,838 --> 00:21:28,641
Het verleden is een andere planeet,

289
00:21:28,676 --> 00:21:31,911
maar deze kennen de meesten niet.

290
00:21:31,945 --> 00:21:35,581
We zien de bergen niet
door het water.

291
00:21:35,616 --> 00:21:39,152
Deze wereld had Marie Tharp
als eerste voor ogen.

292
00:21:39,186 --> 00:21:41,154
De hoogste pieken van de Rug

293
00:21:41,188 --> 00:21:45,558
steken 4 km. boven de oceaanbodem uit.

294
00:21:45,592 --> 00:21:48,494
Er zijn uitgestrekte bergketens
en ook ravijnen.

295
00:21:48,529 --> 00:21:51,164
Nu zijn we in de Marianentrog

296
00:21:51,198 --> 00:21:52,932
het diepste ravijn op aarde,

297
00:21:52,966 --> 00:21:55,835
ruim 10 kilometer diep.

298
00:21:55,869 --> 00:22:00,807
De oceaanbodem schoof
onder de continentale plaat ernaast.

299
00:22:00,841 --> 00:22:03,242
Er hebben meer mensen op
de maan gelopen

300
00:22:03,277 --> 00:22:05,845
dan er ooit hier geweest zijn.

301
00:22:05,879 --> 00:22:10,116
De druk is hier zwaar, 1 ton per cm2.

302
00:22:10,150 --> 00:22:16,022
Zo diep in de oceaan is het alsof
er 50 jumbojets op je liggen.

303
00:22:16,056 --> 00:22:19,859
Maar zelfs hier
heeft zich leven gevestigd.

304
00:22:23,029 --> 00:22:25,932
De zonlicht hier niet kan komen,

305
00:22:25,966 --> 00:22:28,534
wil niet zeggen dat er geen licht is.

306
00:22:28,569 --> 00:22:31,537
Veel onderwaterwezens geven licht

307
00:22:31,572 --> 00:22:34,607
door het proces van bioluminescentie.

308
00:22:34,641 --> 00:22:39,510
Door ons verleden als landzoogdieren
in een wereld met zonlicht

309
00:22:39,544 --> 00:22:44,949
zijn we niet voorbereid op
het veelsoortige leven dat is geëvolueerd,

310
00:22:44,984 --> 00:22:46,852
diep in de oceaan.

311
00:22:48,389 --> 00:22:50,723
Omdat hier geen zonlicht is,

312
00:22:50,758 --> 00:22:53,192
is er geen fotosynthese.

313
00:22:53,227 --> 00:22:57,297
Dus er zijn geen planten
om van te eten.

314
00:22:57,331 --> 00:23:00,700
En toch is er zelfs hier,
waar het permanent nacht is

315
00:23:00,734 --> 00:23:02,702
een bloeiende voedselketen.

316
00:23:02,736 --> 00:23:06,506
Het begint met chemosynthese.

317
00:23:06,540 --> 00:23:09,475
De microscopisch kleine wezens eten

318
00:23:09,510 --> 00:23:13,179
wat er uit die opening stroomt:

319
00:23:13,213 --> 00:23:16,249
een schadelijk mengsel,
waterstofsulfide.

320
00:23:16,283 --> 00:23:20,353
Die dikke zwarte rook levert
chemische energie

321
00:23:20,387 --> 00:23:22,522
die hier leven mogelijk maakt.

322
00:23:22,556 --> 00:23:25,525
Schaaldiertjes eten de bacterïen op.

323
00:23:25,559 --> 00:23:28,961
En grotere dieren eten
de schaaldiertjes op.

324
00:23:32,433 --> 00:23:34,901
Op een dag,
op een toekomstige aarde,

325
00:23:34,935 --> 00:23:38,905
kunnen de bergen boven water komen.

326
00:23:38,939 --> 00:23:42,108
De tektoniek blijft
onze planeet vormgeven.

327
00:23:42,142 --> 00:23:46,079
De toekomst is ook
een andere planeet.

328
00:23:46,113 --> 00:23:50,281
Een vulkaan zoals deze heeft
Hawaï gevormd

329
00:23:50,315 --> 00:23:52,919
miljoenen jaren geleden.

330
00:24:12,573 --> 00:24:16,042
We leven op de korst van een kookpot.

331
00:24:16,076 --> 00:24:19,112
De planeet heeft een ijzeren kern.

332
00:24:19,146 --> 00:24:22,949
Die ligt in een grotere huls
van vloeibaar ijzer.

333
00:24:22,983 --> 00:24:26,786
Daaroverheen ligt de mantel.

334
00:24:26,820 --> 00:24:29,722
Die is rotsachtig,
maar heet en stroperig.

335
00:24:29,757 --> 00:24:34,460
Als een pan soep op het fornuis
borrelt de mantel.

336
00:24:34,495 --> 00:24:36,496
Wat houdt hem in beweging?

337
00:24:36,530 --> 00:24:40,400
De hitte van de vorming van de aarde

338
00:24:40,434 --> 00:24:44,070
en het verval van
radioactieve elementen in de kern.

339
00:24:44,104 --> 00:24:46,673
De buitenlaag, de korst,

340
00:24:46,707 --> 00:24:49,742
waar jij en ik en
alle anderen leven?

341
00:24:49,777 --> 00:24:52,145
is maar zo dik
als de schil van een appel.

342
00:24:53,179 --> 00:24:57,083
De mantel sleept de solide korst mee.

343
00:24:57,117 --> 00:25:00,453
De korst biedt weerstand,
omdat die koud en rigide is.

344
00:25:00,487 --> 00:25:04,257
Van tijd tot tijd komt er een breekpunt.

345
00:25:04,291 --> 00:25:07,593
Als dat gebeurt, beeft de aarde.

346
00:25:07,628 --> 00:25:11,964
Niet omdat iemand straf verdient,

347
00:25:11,999 --> 00:25:16,269
maar door willekeurige krachten
die de natuur bepaalt.

348
00:25:16,303 --> 00:25:19,605
We denken ten onrechte
dat de aarde stabiel is,

349
00:25:19,640 --> 00:25:21,808
omdat we zo kort leven.

350
00:25:21,842 --> 00:25:25,712
Als we onze planeet in zijn
eigen schema zagen

351
00:25:25,746 --> 00:25:30,350
waarin grote veranderingen
miljoenen jaren vergen

352
00:25:30,384 --> 00:25:35,021
zouden we zien dat hij
een dynamisch organisme is.

353
00:25:40,260 --> 00:25:43,730
Dit is de wereld
aan het einde van het Trias

354
00:25:43,764 --> 00:25:46,899
zo'n 200 miljoen jaar geleden.

355
00:25:46,934 --> 00:25:49,035
Dat kereltje daar?

356
00:25:49,069 --> 00:25:51,504
Is een verre voorouder van ons.

357
00:25:51,538 --> 00:25:54,440
Hij leefde in Newark, New Jersey.

358
00:25:56,744 --> 00:26:00,913
Waar je ook komt op aarde

359
00:26:00,948 --> 00:26:03,916
er liggen verloren werelden
onder je voeten.

360
00:26:03,951 --> 00:26:06,152
50 of 100 miljoen jaar geleden

361
00:26:06,186 --> 00:26:08,654
waren zelfs doodgewone plekken

362
00:26:08,689 --> 00:26:11,357
de locatie van
ingrijpende veranderingen.

363
00:26:11,392 --> 00:26:14,560
Deze kliffen herinneren aan de breuk

364
00:26:14,594 --> 00:26:16,996
van het supercontinent Pangea.

365
00:26:17,031 --> 00:26:21,165
De vulkaanuitbarstingen
die deze kliffen vormden

366
00:26:21,199 --> 00:26:26,673
leidden ook tot de volgende massa-
uitsterving, het einde van het Trias.

367
00:26:26,707 --> 00:26:30,343
Het uitsterven van de ene soort

368
00:26:30,377 --> 00:26:32,412
is een gouden kans voor de andere.

369
00:26:36,784 --> 00:26:41,120
Door de uitstervingen in het Trias
kreeg een bestaande groep

370
00:26:41,155 --> 00:26:43,922
de kans om een hoofdrol
op te eisen.

371
00:26:46,827 --> 00:26:49,095
Die dinosauriërs hielden het lang vol,

372
00:26:49,129 --> 00:26:52,231
170 miljoen jaar.

373
00:26:53,266 --> 00:26:56,069
Toen was India nog een eiland.

374
00:26:56,103 --> 00:26:59,772
Het kroop noordwaarts met
enkele centimeters per jaar

375
00:26:59,807 --> 00:27:03,609
om langzaam maar zeker
verenigd te worden met Azië.

376
00:27:03,644 --> 00:27:09,214
Toen barstte het gesmolten gesteente
onder het aardoppervlak uit

377
00:27:09,248 --> 00:27:13,385
en overstroomde een
enorm deel van West-India.

378
00:27:18,826 --> 00:27:23,830
Die doodsklap kwam letterlijk
uit het niets.

379
00:28:01,795 --> 00:28:08,200
Weinig dieren van meer dan 50 kilo
overleefden het Krijt.

380
00:28:08,235 --> 00:28:12,538
De stofwolk maakte het maandenlang
donker en koud.

381
00:28:12,572 --> 00:28:14,807
Dinosauriërs vroren dood
of verhongerden.

382
00:28:15,641 --> 00:28:18,711
Sommige diertjes verschuilden
zich in de aarde.

383
00:28:18,845 --> 00:28:20,746
Toen ze bovenkwamen,

384
00:28:20,781 --> 00:28:25,284
waren er geen monsters meer
die hen terroriseerden.

385
00:28:25,318 --> 00:28:29,088
De aarde werd
de planeet van de zoogdieren.

386
00:28:29,122 --> 00:28:33,092
En de aarde bleef continu veranderen.

387
00:28:35,028 --> 00:28:38,164
Dit is een woestijn geweest
waar niets groeide.

388
00:28:38,198 --> 00:28:41,901
2,5 miljoen km2 van zand en zout.

389
00:28:41,935 --> 00:28:45,271
Veel onherbergzamer
dan tegenwoordig op aarde.

390
00:28:45,305 --> 00:28:48,841
In de hitte kon je brood bakken,

391
00:28:48,875 --> 00:28:51,510
en dit lag 1,5 km onder zeeniveau.

392
00:28:51,545 --> 00:28:55,915
De luchtdruk was 50% hoger
dan we gewend zijn.

393
00:28:55,949 --> 00:29:00,486
Een uitzichtlozere omgeving
is bijna ondenkbaar.

394
00:29:00,520 --> 00:29:03,289
Toch was dit
het Middellandse Zeebekken

395
00:29:03,323 --> 00:29:07,993
5,5 miljoen jaar geleden,
voor het een zee werd.

396
00:29:08,028 --> 00:29:10,963
De aarde staat nooit lang stil.

397
00:29:11,997 --> 00:29:15,101
De natuurlijke dam in het westen
begaf het

398
00:29:15,135 --> 00:29:17,770
waarschijnlijk door aardbevingen

399
00:29:17,804 --> 00:29:21,307
en de stortvloed begon.

400
00:29:21,341 --> 00:29:26,544
Het water stroomde toe, 40.000 keer
harder dan in de Niagara-watervallen.

401
00:29:26,578 --> 00:29:32,953
Een uitgestrekte woestijn werd
de Middellandse Zee, in een jaar tijd.

402
00:29:34,787 --> 00:29:38,357
Er waren nog geen mensen
die dit konden zien

403
00:29:38,391 --> 00:29:41,160
of de schoonheid ervan
konden bewonderen.

404
00:29:41,194 --> 00:29:43,562
Een halve wereld verderop

405
00:29:43,597 --> 00:29:47,333
scheidde een breed kanaal
Noord- en Zuid-Amerika.

406
00:29:47,367 --> 00:29:52,204
Oceaanstromingen konden van
de Atlantische naar de Grote Oceaan.

407
00:29:52,239 --> 00:29:57,076
De tektoniek bracht
de twee continenten samen

408
00:29:57,110 --> 00:30:00,413
en creëerde de landengte
van Panama.

409
00:30:00,447 --> 00:30:03,682
De oceaanstromingen
veranderden hierdoor

410
00:30:03,717 --> 00:30:06,452
wat weer effect had op het klimaat.

411
00:30:09,222 --> 00:30:12,091
In Afrika maakten groene bossen

412
00:30:12,125 --> 00:30:14,493
plaats voor een kaler landschap.

413
00:30:16,028 --> 00:30:20,900
Sommige soorten die in bomen leefden,
stierven uit.

414
00:30:20,934 --> 00:30:26,172
Maar de generalisten, die hoe dan ook
wel wisten te overleven

415
00:30:26,206 --> 00:30:28,941
hielden vol en evolueerden.

416
00:30:31,978 --> 00:30:37,917
Onze voorouders verborgen zich ooit
ondergronds voor roofdieren.

417
00:30:37,951 --> 00:30:42,054
Toen de dinosauriërs uitstierven,
traden ze in het daglicht.

418
00:30:42,089 --> 00:30:46,025
Door de jaren heen
bouwden ze een leven op in bomen.

419
00:30:46,059 --> 00:30:48,594
Ze kregen
opponeerbare duimen en tenen.

420
00:30:48,628 --> 00:30:54,366
Ze konden tussen bomen slingeren,
waar ze niets tekortkwamen.

421
00:30:54,401 --> 00:30:58,137
Ze konden ook rechtop lopen,
kleine stukjes maar.

422
00:30:58,171 --> 00:31:01,774
Met al die bomen
hoefden ze niet ver te lopen.

423
00:31:01,808 --> 00:31:03,776
Maar toen werd het kouder,

424
00:31:03,810 --> 00:31:07,378
en de bomen maakten plaats
voor gras.

425
00:31:07,412 --> 00:31:11,050
Dit moesten onze voorouders
doorkruisen, op zoek naar eten.

426
00:31:11,084 --> 00:31:14,920
Je moest veel meer kunnen
om op de savanne te overleven.

427
00:31:14,955 --> 00:31:20,893
Vroeger kon je vanaf een boomtak
veilig naar de grote katten kijken.

428
00:31:20,927 --> 00:31:24,497
Nu moest je hetzelfde
gevaarlijke terrein op.

429
00:31:28,001 --> 00:31:33,272
De overlevers leerden ver te lopen
op hun achterpoten

430
00:31:33,306 --> 00:31:35,073
en indien nodig te rennen.

431
00:31:35,709 --> 00:31:38,844
Ze gingen de wereld anders bezien.

432
00:31:38,879 --> 00:31:42,114
Handen en armen waren
niet meer nodig om te lopen.

433
00:31:42,116 --> 00:31:46,285
Ze konden voedsel verzamelen,
stokken en beenderen oppakken.

434
00:31:46,319 --> 00:31:48,854
Die konden dienen als
wapens en gereedschap.

435
00:31:48,889 --> 00:31:50,689
Denk er eens over na:

436
00:31:50,724 --> 00:31:55,293
een topografische verandering,
ver weg.

437
00:31:55,327 --> 00:31:57,596
leidt de oceaanstromingen om.

438
00:31:57,631 --> 00:31:59,965
Afrika wordt kouder en droger.

439
00:32:00,000 --> 00:32:02,868
De meeste bomen bezwijken daarom.

440
00:32:02,903 --> 00:32:06,970
De primaten moeten
een ander onderkomen zoeken.

441
00:32:07,005 --> 00:32:11,177
Voor je het weet,
bewerken ze het land met gereedschap.

442
00:32:11,211 --> 00:32:15,047
De aarde heeft het lot
van de mens bepaald.

443
00:32:15,082 --> 00:32:19,852
Evenals de onzichtbare aantrekkings-
kracht van verre werelden.

444
00:32:46,524 --> 00:32:49,358
De planeten hebben ons leven beïnvloed,

445
00:32:49,393 --> 00:32:51,695
maar niet zoals je denkt.

446
00:32:51,729 --> 00:32:53,730
De zwaartekracht van Venus,

447
00:32:53,765 --> 00:32:56,266
klein maar dichtbij,

448
00:32:56,300 --> 00:32:59,903
en die van Jupiter,
ver weg maar groot,

449
00:32:59,937 --> 00:33:04,408
lieten de aarde kantelen,
van de ene naar de andere kant.

450
00:33:06,711 --> 00:33:10,113
Daardoor werd de vorm van de baan
een beetje aangepast.

451
00:33:12,717 --> 00:33:17,821
Zo veranderde de hoeveelheid
zonlicht op de noordelijke ijskap.

452
00:33:21,125 --> 00:33:23,527
Soms werden de zomers er kouder.

453
00:33:23,561 --> 00:33:27,097
De gletsjers rukten dan op
naar het zuiden.

454
00:33:27,131 --> 00:33:31,401
Ze knarsten, schraapten,
verpletterden alles op hun pad.

455
00:33:33,237 --> 00:33:35,372
Dat noemen we een ijstijd.

456
00:33:35,406 --> 00:33:40,510
Andere keren maakte de kantelende as
de Noordpoolzomers warmer.

457
00:33:42,180 --> 00:33:44,781
Dan trokken de smeltende
gletsjers zich terug.

458
00:33:46,184 --> 00:33:48,885
Onze voorouders moesten
vindingrijk zijn

459
00:33:48,920 --> 00:33:51,989
om die klimaatschommelingen
te overleven.

460
00:33:52,023 --> 00:33:56,994
In elke ijstijd groeien de ijskappen,
ten koste van de oceanen.

461
00:33:57,028 --> 00:34:00,397
Het zeeniveau daalt
met ruim 120 meter.

462
00:34:00,431 --> 00:34:04,501
Er vallen grote stukken land droog
aan de rand van continenten.

463
00:34:04,535 --> 00:34:07,838
15.000 tot 25.000 jaar geleden

464
00:34:07,872 --> 00:34:12,609
trok het ijs zich terug en viel er
een tijdelijke landbrug bloot.

465
00:34:12,644 --> 00:34:16,013
De poort naar de andere helft
van de planeet zwaait open.

466
00:34:16,047 --> 00:34:18,749
Nomaden staken de landbrug over

467
00:34:18,783 --> 00:34:21,485
naar Noord-Amerika en naar het zuiden.

468
00:34:21,519 --> 00:34:23,855
Zo'n 10.000 jaar geleden

469
00:34:23,889 --> 00:34:28,258
hielden de hevige klimaat-
en zeespiegelschommelingen op.

470
00:34:28,293 --> 00:34:31,962
Een nieuw, milder klimaat-
tijdperk breekt aan.

471
00:34:31,996 --> 00:34:35,032
Daar leven we nu in.

472
00:34:35,066 --> 00:34:39,102
De ijskappen smolten,
de zee steeg naar het huidige peil.

473
00:34:39,137 --> 00:34:46,009
Rivieren voerden slib mee en vormden
delta's waar ze in zee uitkwamen.

474
00:34:46,044 --> 00:34:49,846
Op die vruchtbare vlaktes
leerden we anders te leven.

475
00:34:49,881 --> 00:34:53,884
We leerden gewassen verbouwen
om te eten, en meer.

476
00:34:53,918 --> 00:34:59,255
Voor de meeste mensen was dit
het einde van een nomadisch bestaan.

477
00:35:00,591 --> 00:35:04,962
Omdat de planeten aan elkaar trekken
en de aardkorst beweegt

478
00:35:04,996 --> 00:35:10,167
omdat die bewegingen klimaat
en evolutie beïnvloeden

479
00:35:10,201 --> 00:35:12,903
kregen we de middelen

480
00:35:12,937 --> 00:35:18,742
om van de modderige rivierdelta's
de eerste beschavingen te maken.

481
00:35:18,776 --> 00:35:22,079
Er gaat niks boven een interglaciaal,

482
00:35:22,113 --> 00:35:25,048
een onderbreking van een ijstijd.

483
00:35:25,083 --> 00:35:28,518
Het geweldige nieuws is dat deze

484
00:35:28,553 --> 00:35:32,089
nog eens 50.000 jaar
zal blijven voortduren.

485
00:35:33,725 --> 00:35:36,927
Wat een bof voor onze soort.

486
00:35:36,961 --> 00:35:39,429
Er is maar één probleem:

487
00:35:39,464 --> 00:35:46,403
wij blijven die begraven bomen maar
verbranden in de vorm van steenkool.

488
00:35:46,437 --> 00:35:48,872
En de restanten van oud plankton,

489
00:35:48,906 --> 00:35:51,942
in de vorm van olie en gas.

490
00:35:53,711 --> 00:35:56,680
We kunnen veilig zijn,

491
00:35:56,714 --> 00:36:00,283
maar dumpen kooldioxide
in de atmosfeer

492
00:36:00,318 --> 00:36:05,621
in een tempo dat de aarde alleen
kent van de oude klimaatrampen

493
00:36:05,656 --> 00:36:08,358
die leidden tot massa-uitsterving.

494
00:36:08,393 --> 00:36:11,962
We zijn verslaafd aan brandstoffen

495
00:36:11,996 --> 00:36:15,699
die een klimaat terughalen
uit de tijd van de dinosauriërs.

496
00:36:15,733 --> 00:36:19,069
Kuststeden zullen overstromen

497
00:36:19,103 --> 00:36:24,041
en het milieu en onze voedingsbronnen
zullen aangetast worden.

498
00:36:24,075 --> 00:36:29,980
Terwijl de zon schone,
gratis energie op ons schijnt.

499
00:36:30,014 --> 00:36:32,816
Meer dan er ooit nodig zal zijn.

500
00:36:32,850 --> 00:36:35,585
Waarom zijn we niet
zo vindingrijk en moedig

501
00:36:35,620 --> 00:36:37,888
als de generaties voor ons.

502
00:36:38,422 --> 00:36:41,758
De dinosauriërs zagen
die asteroïde niet aankomen.

503
00:36:41,793 --> 00:36:44,127
Wat is ons excuus?

504
00:36:54,038 --> 00:37:00,277
Er is een gang in de Hallen van
Uitgestorven Soorten die leegstaat.

505
00:37:00,311 --> 00:37:05,015
De autobiografie van de aarde
wordt nog geschreven.

506
00:37:05,049 --> 00:37:09,653
De kans bestaat dat het einde
van ons verhaal zich daar bevindt.

507
00:37:18,299 --> 00:37:20,233
Gefeliciteerd.

508
00:37:21,235 --> 00:37:23,436
Je leeft.

509
00:37:23,438 --> 00:37:28,641
Er is een ononderbroken draad
die zich 3 miljard jaar uitstrekt.

510
00:37:28,643 --> 00:37:34,814
Die verbindt ons
met het eerste leven op deze wereld.

511
00:37:34,816 --> 00:37:40,486
Onze voorouders moeten taai,
vindingrijk en fortuinlijk zijn geweest

512
00:37:40,488 --> 00:37:44,855
om te overleven en de levens-
boodschap te kunnen doorgeven

513
00:37:44,857 --> 00:37:51,531
aan de volgende, de volgende
en de volgende generatie.

514
00:37:51,533 --> 00:37:54,433
Honderden miljoenen keren

515
00:37:59,840 --> 00:38:01,507
voordat de boodschap ons bereikte.

516
00:38:05,512 --> 00:38:09,448
Er waren veel rivieren over te steken,
gevaren onderweg.

517
00:38:09,450 --> 00:38:12,585
Roofdieren, honger, ziekte,

518
00:38:12,587 --> 00:38:15,754
verkeerde inschattingen,
lange winters,

519
00:38:15,756 --> 00:38:18,157
droogte, overstromingen
en geweld.

520
00:38:18,159 --> 00:38:22,826
Om nog maar te zwijgen van
de verschuivingen van onze planeet

521
00:38:22,828 --> 00:38:25,396
en de onverwachte rampen.

522
00:38:25,398 --> 00:38:26,899
Waar we ook vandaan komen,

523
00:38:26,901 --> 00:38:30,035
wie onze ouders ook waren,
we stammen af

524
00:38:30,037 --> 00:38:33,205
van de overlevers van
onvoorstelbare rampen.

525
00:38:33,207 --> 00:38:39,612
Elk van ons rent mee in de langste
gevaarlijkste estafette ooit.

526
00:38:39,614 --> 00:38:43,482
Op dit moment hebben wij
het estafettestokje in handen.

527
00:38:48,488 --> 00:38:52,825
Het verleden is een andere planeet.

528
00:38:52,827 --> 00:38:55,361
De toekomst ook.

529
00:38:55,363 --> 00:38:58,898
Over zo'n 250 miljoen jaar

530
00:38:58,900 --> 00:39:03,803
zullen volgens veel geologen
de continenten weer verenigd zijn.

531
00:39:18,218 --> 00:39:22,488
Al deze pracht zal verdwenen zijn
en onze aarde

532
00:39:22,490 --> 00:39:26,559
zal zijn plaats innemen
tussen de verloren werelden.

533
00:39:26,561 --> 00:39:31,263
De inwendige motor, tektoniek,
geeft niets om het leven.

534
00:39:31,265 --> 00:39:34,200
Net zomin als de baan van de aarde
en de aardas

535
00:39:34,202 --> 00:39:39,238
en de incidentele botsingen
met uit hun baan geraakte wereldjes.

536
00:39:39,240 --> 00:39:44,743
Die processen weten niet wat er
al miljarden jaren op aarde gebeurt.

537
00:39:44,745 --> 00:39:47,780
Het kan ze niets schelen.

538
00:39:47,782 --> 00:39:53,719
Ieder van ons is een wezentje
op de korst van een kleine planeet

539
00:39:53,721 --> 00:39:56,956
enkele tientallen tripjes
om de plaatselijke ster heen.

540
00:39:59,759 --> 00:40:06,465
De oudste wezens bestaan een miljoen
keer minder lang dan de aarde zelf.

541
00:40:06,467 --> 00:40:11,070
Natuurlijk zien organismen niets
van het algehele patroon.

542
00:40:11,072 --> 00:40:14,106
Van veranderende continenten,

543
00:40:14,108 --> 00:40:16,609
het klimaat,

544
00:40:16,611 --> 00:40:18,644
de evolutie.

545
00:40:18,646 --> 00:40:25,885
Dat we iets begrijpen van onze komaf
is een grote prestatie van de mens.

546
00:40:25,887 --> 00:40:29,655
Wie we zijn en waarom we hier zijn,
ontdek je

547
00:40:29,657 --> 00:40:32,591
door het totaalplaatje te bekijken,

548
00:40:32,593 --> 00:40:36,595
dat miljarden jaren bestrijkt,

549
00:40:36,597 --> 00:40:39,331
miljoenen soorten

550
00:40:42,502 --> 00:40:45,070
en een veelvoud aan werelden.

551
00:40:52,078 --> 00:40:57,082
Dus het is niet verrassend
dat we onszelf een raadsel zijn.

552
00:40:57,084 --> 00:41:02,588
Dat we wel doen alsof,
maar geen baas in eigen huis zijn.

553
00:41:08,495 --> 00:41:12,464
Bij deze nieuwe gang staat er
geen naam boven de ingang.

554
00:41:12,466 --> 00:41:14,400
We weten nog niet

555
00:41:14,402 --> 00:41:18,771
welk uitgestorven soorten
hier vereeuwigd zullen worden.

556
00:41:18,773 --> 00:41:23,476
Wat hier gebeurt, op kleine
en grote schaal,

557
00:41:23,478 --> 00:41:25,845
wordt door ons geschreven.

558
00:41:25,847 --> 00:41:28,147
Op dit moment.

559
00:41:38,963 --> 00:41:42,786
Sync and corrections by n17t01/Geminy
www.addic7ed.com