1
00:00:05,063 --> 00:00:06,897
Các bạn có nhìn thấy
2
00:00:06,931 --> 00:00:08,932
và nghe thấy tôi không?
3
00:00:09,367 --> 00:00:10,701
Bằng cách nào vậy?
4
00:00:10,735 --> 00:00:13,270
Tôi có thể cách xa các bạn
hàng nghìn dặm
5
00:00:13,304 --> 00:00:15,739
nhưng khi bạn bật thiết bị điện tử
6
00:00:15,774 --> 00:00:17,908
đang phát hình ảnh và giọng nói của tôi,
7
00:00:18,242 --> 00:00:19,710
tôi tức thời
8
00:00:19,744 --> 00:00:21,478
đến với bạn.
9
00:00:21,513 --> 00:00:23,714
Làm thế nào điều đó lại xảy ra?
10
00:00:23,748 --> 00:00:25,783
Tổ tiên chúng ta
11
00:00:25,817 --> 00:00:27,718
sẽ tưởng đây là phép thuật.
12
00:00:27,752 --> 00:00:29,953
Đối với họ, tốc độ liên lạc
13
00:00:29,988 --> 00:00:32,056
chỉ nhanh bằng tốc độ của
con ngựa nhanh nhất
14
00:00:32,090 --> 00:00:34,158
hay của các tàu trên biển.
15
00:00:34,192 --> 00:00:37,995
Ngày nay, thông điệp của chúng ta
được truyền đi vô hình ở tốc độ ánh sáng.
16
00:00:38,029 --> 00:00:40,831
Làm sao chúng ta có được
sức mạnh thần kì ấy?
17
00:00:40,865 --> 00:00:43,834
Chuyện bắt đầu từ trí tuệ
của một con người.
18
00:00:43,868 --> 00:00:46,170
Một đứa bé nghèo,
19
00:00:46,204 --> 00:00:49,173
không được kì vọng gì nhiều.
20
00:00:51,843 --> 00:00:55,813
Trên thực tế, nếu không có
người đàn ông này,
21
00:00:59,551 --> 00:01:03,020
thế giới của chúng ta ngày nay
có thể đã không tồn tại.
22
00:01:12,021 --> 00:01:19,021
Biên dịch: tieu_dao_tac | tdt.sub @gmail.com
Biên tập: anhcos
23
00:02:37,924 --> 00:02:40,563
VŨ TRỤ: HÀNH TRÌNH
KHÔNG-THỜI GIAN
24
00:02:42,964 --> 00:02:45,364
Tập 10: Cậu bé điện từ
25
00:02:46,858 --> 00:02:48,525
Sớm hay muộn
26
00:02:48,560 --> 00:02:50,361
cũng sẽ có người tìm ra
27
00:02:50,395 --> 00:02:52,263
những khám phá của
người đàn ông ấy.
28
00:02:52,297 --> 00:02:54,798
Nhưng nếu không có Michael Faraday,
29
00:02:54,833 --> 00:02:56,767
có thể cuộc sống của chúng ta ngày nay
30
00:02:56,801 --> 00:02:59,103
sẽ không khác gì thế kỉ 17.
31
00:02:59,137 --> 00:03:01,504
Chúng ta vẫn sẽ không biết tới
32
00:03:01,539 --> 00:03:04,208
những lực lượng vô hình
ta có thể sử dụng.
33
00:03:04,242 --> 00:03:07,144
Đây là câu chuyện về cách chúng ta
34
00:03:07,178 --> 00:03:09,947
tìm cách thu dụng electron.
35
00:03:09,981 --> 00:03:12,016
Ở một phương diện nhất định,
câu chuyện bắt đầu
36
00:03:12,050 --> 00:03:14,952
với nhà bác học vĩ đại nhất
từng sống,
37
00:03:14,986 --> 00:03:16,987
Isaac Newton.
38
00:03:21,993 --> 00:03:25,829
Đây là Woolsthorpe, căn nhà
của gia đình Newton.
39
00:03:25,831 --> 00:03:29,233
Ông từng bước đi trên những cánh đồng này,
trăn trở trước một bí ẩn.
40
00:03:29,235 --> 00:03:31,502
Newton, người tìm ra công thức
41
00:03:31,504 --> 00:03:33,604
cho sự vận động của các hành tinh
xung quanh Mặt Trời,
42
00:03:33,606 --> 00:03:35,272
muốn biết
43
00:03:35,274 --> 00:03:37,908
làm cách nào Mặt Trời có thể
điều khiển những hành tinh ấy
44
00:03:37,910 --> 00:03:39,577
mà không chạm vào chúng?
45
00:03:39,579 --> 00:03:42,112
Tại sao quả táo lại rơi?
46
00:03:42,114 --> 00:03:45,115
Một nhà bác học khác lại trăn trở
về một khía cạnh khác
47
00:03:45,117 --> 00:03:47,685
của bí ẩn này.
48
00:03:55,894 --> 00:03:57,361
Nhìn này, con trai.
49
00:03:57,395 --> 00:03:59,863
Cho dù cha có xoay chuyển
la bàn như thế nào,
50
00:03:59,898 --> 00:04:03,701
kim la bàn luôn chỉ
một hướng.
51
00:04:03,735 --> 00:04:05,069
Trừ khi...
52
00:04:11,243 --> 00:04:12,676
Nhưng sao lại thế ạ?
53
00:04:12,711 --> 00:04:14,578
Chúng đâu có chạm vào nhau.
54
00:04:15,914 --> 00:04:18,916
Albert, cha chưa nghe thấy
con nói "Cảm ơn cha."
55
00:04:24,122 --> 00:04:26,390
Tôi vẫn nhớ rõ kỉ niệm ấy.
56
00:04:26,424 --> 00:04:28,392
Một thí nghiệm đã để lại ấn tượng
57
00:04:28,426 --> 00:04:30,861
sâu sắc và dài lâu trong tôi.
58
00:04:30,896 --> 00:04:33,430
Lời giải của nó
59
00:04:33,465 --> 00:04:36,567
hẳn phải là một bí ẩn
được giấu kĩ.
60
00:04:36,601 --> 00:04:39,737
Giữa thời của
Einstein và Newton,
61
00:04:39,771 --> 00:04:41,805
có một nhà bác học khác
62
00:04:41,840 --> 00:04:44,074
cũng vĩ đại như hai người này.
63
00:04:44,109 --> 00:04:47,411
Người đàn ông ấy đã giải mã
được bí ẩn từng khiến Newton trăn trở.
64
00:04:47,445 --> 00:04:49,547
Ông cũng đặt nền nóng
65
00:04:49,581 --> 00:04:52,149
cho tư tưởng cách mạng
của Einstein
66
00:04:52,183 --> 00:04:54,885
và cho cuộc sống của chúng ta
ngày nay.
67
00:05:13,605 --> 00:05:16,807
Năm 1791, tại khu ổ chuột
bẩn thỉu
68
00:05:16,841 --> 00:05:18,909
ở ngoại ô Luân-đôn,
69
00:05:18,944 --> 00:05:21,845
Michael Faraday ra đời.
70
00:05:27,018 --> 00:05:30,420
Thuở còn đi học,
ông không mấy nổi trội.
71
00:05:33,658 --> 00:05:36,994
Hãy tìm một từ
72
00:05:37,028 --> 00:05:38,996
bắt đầu bằng chữ cái "R".
73
00:05:39,030 --> 00:05:40,998
Từ nào?
74
00:05:43,368 --> 00:05:45,169
Wabbit?
75
00:05:45,203 --> 00:05:47,638
Phải là "Rabbit".
76
00:05:47,672 --> 00:05:51,175
Phát âm lại chính xác đi.
77
00:05:51,209 --> 00:05:53,210
Wabbit?
78
00:05:53,245 --> 00:05:55,379
Trò đang đùa cợt với tôi đấy hả?
79
00:05:55,413 --> 00:05:57,281
Tôi đã dạy trò
80
00:05:57,315 --> 00:05:58,949
cách phát âm chữ "R" rồi mà?
81
00:05:58,984 --> 00:06:02,219
Ít nhất trò cũng phải đọc
được tên mình chứ?
82
00:06:02,254 --> 00:06:05,890
Thưa cô, tên em là
Michael "Fawaday".
83
00:06:05,924 --> 00:06:08,025
Cầm đồng này
84
00:06:08,059 --> 00:06:10,160
mua một cái gậy về đây
85
00:06:10,195 --> 00:06:12,329
để tôi dạy cho cậu em
láo lếu của trò
86
00:06:12,364 --> 00:06:13,530
một trận ra hồn.
87
00:06:29,114 --> 00:06:32,349
Không có ghi chép cho thấy
Michael Faraday
88
00:06:32,384 --> 00:06:34,852
theo học bất cứ trường nào sau đó.
89
00:06:38,189 --> 00:06:41,191
Faraday thấm nhuần
đức tin vào Chúa
90
00:06:41,226 --> 00:06:42,760
của gia đình ông.
91
00:06:42,794 --> 00:06:44,862
Đức tin này sẽ luôn là
động lực,
92
00:06:44,896 --> 00:06:47,331
nguồn an ủi và
cội nguồn sự khiêm tốn của ông.
93
00:06:47,365 --> 00:06:50,935
Năm 13 tuổi, ông tới làm việc
tại một hiệu đóng sách.
94
00:06:50,969 --> 00:06:54,038
Ban ngày,
ông đóng gáy sách.
95
00:06:54,072 --> 00:06:55,206
Tới tối,
96
00:06:55,240 --> 00:06:57,374
ông đọc sách.
97
00:06:57,409 --> 00:07:00,410
Đây là khởi đầu của
đam mê suốt đời
98
00:07:00,411 --> 00:07:02,947
với điện.
99
00:07:16,644 --> 00:07:18,712
Sau nhiều năm làm việc
tại hiệu đóng sách,
100
00:07:18,747 --> 00:07:21,014
năm 21 tuổi,
101
00:07:21,049 --> 00:07:23,450
Faraday mong mỏi thoát tới
một thế giới rộng lớn hơn.
102
00:07:23,485 --> 00:07:24,852
Cơ hội của ông tới
103
00:07:24,886 --> 00:07:26,353
khi một khách hàng cho ông vé
104
00:07:26,388 --> 00:07:29,256
xem một hình thức giải trí
thời thượng mới,
105
00:07:29,290 --> 00:07:32,393
diễn giảng khoa học
cho công chúng.
106
00:07:37,098 --> 00:07:39,299
Và câu chuyện bắt đầu tại chính nơi này,
107
00:07:39,334 --> 00:07:41,602
Học viện Hoàng gia Luân-đôn.
108
00:07:41,636 --> 00:07:43,570
Humphry Davy không những là
109
00:07:43,605 --> 00:07:46,040
một trong những nhà khoa học
hàng đầu ngày ấy
110
00:07:46,074 --> 00:07:48,442
sau khi khám phá
nhiều nguyên tố hóa học,
111
00:07:48,476 --> 00:07:50,544
bao gồm can-xi và natri,
112
00:07:50,578 --> 00:07:53,280
ông này còn là một nghệ sĩ
xuất sắc.
113
00:07:53,314 --> 00:07:56,250
Và một màn trình diễn điện
đơn giản
114
00:07:56,284 --> 00:07:58,419
luôn là tiết mục yêu thích
của khán giả.
115
00:07:58,453 --> 00:08:02,990
Xin tắt đèn đi cho.
116
00:08:04,592 --> 00:08:06,727
Tôi sắp giải phóng sức mạnh
117
00:08:06,761 --> 00:08:09,329
của 2.000 pin hóa học cỡ lớn
118
00:08:09,364 --> 00:08:13,767
ở hầm dưới chân chúng ta.
119
00:08:16,504 --> 00:08:21,974
Hãy chiêm ngưỡng sức mạnh
của một lực bí ẩn
có trong dung dịch điện,
120
00:08:22,008 --> 00:08:25,345
sức mạnh sẽ thắp sáng
tương lai của chúng ta.
121
00:08:42,664 --> 00:08:47,634
Faraday không vỗ tay
vì ông đang bận ghi chép.
122
00:08:51,039 --> 00:08:54,375
Faraday ghi chép bài giảng
của Davy.
123
00:08:54,409 --> 00:08:56,710
Áp dụng kĩ năng học được,
124
00:08:56,745 --> 00:09:00,114
ông đóng chúng thành
cuốn sách này.
125
00:09:00,148 --> 00:09:03,784
Có lẽ món quà này sẽ giúp ông
được nhà khoa học vĩ đại ấy
126
00:09:03,818 --> 00:09:05,819
để ý tới.
127
00:09:14,262 --> 00:09:16,697
Biết đâu điều này là sẽ lối thoát
đưa ông
128
00:09:16,731 --> 00:09:19,066
tới một thế giới rộng lớn hơn.
129
00:09:26,508 --> 00:09:28,175
Xin chào.
130
00:09:28,209 --> 00:09:31,178
Tôi muốn gửi bưu kiện này
cho Ngài Humphry.
131
00:09:38,887 --> 00:09:40,687
Dù sao thì đó cũng là điều
khó tưởng.
132
00:09:40,722 --> 00:09:43,690
Nhưng Faraday vẫn hi vọng
nó sẽ mang lại một kết quả nào đó.
133
00:09:43,725 --> 00:09:46,226
Và kết quả đó đã tới.
134
00:09:48,430 --> 00:09:51,965
Thưa ngài, thí nghiệm chuẩn bị xong rồi.
135
00:09:57,972 --> 00:10:00,874
Ampere kể với tôi là
Dulong mất một bên mắt
136
00:10:00,909 --> 00:10:03,444
cùng ba ngón tay khi làm việc
với thí nghiệm này.
137
00:10:09,217 --> 00:10:10,551
Mắt của tôi!
138
00:10:10,585 --> 00:10:11,819
Mắt của tôi!
139
00:10:19,673 --> 00:10:22,509
Khi một thí nghiệm hóa học
nổ trước mắt
140
00:10:22,543 --> 00:10:25,311
nhà khoa học nổi tiếng thế giới
Humphry Davy,
141
00:10:25,346 --> 00:10:27,480
ông nhớ tới Michael Faraday,
142
00:10:27,515 --> 00:10:29,682
chàng thanh niên
đã bỏ nhiều công sức
143
00:10:29,717 --> 00:10:33,987
để ghi chép và đóng thành sách
bài giảng của ông.
144
00:10:34,021 --> 00:10:36,322
Này chàng trai trẻ, trí nhớ của cậu
tốt đấy.
145
00:10:36,357 --> 00:10:38,992
Tôi đang cần một thư kí tạm thời.
146
00:10:39,026 --> 00:10:42,862
Thưa ngài, mong ước của tôi
là làm việc với khoa học cả đời.
147
00:10:42,897 --> 00:10:45,632
Tôi khuyên cậu hãy chú tâm
vào việc đóng sách.
148
00:10:45,666 --> 00:10:48,168
Khoa học là một người tình
khó chiều.
149
00:10:48,202 --> 00:10:51,004
Một người ở địa vị
và hoàn cảnh như cậu
150
00:10:51,038 --> 00:10:52,338
chắc cũng làm ăn kinh doanh
bên ngoài.
151
00:10:52,373 --> 00:10:54,674
Kinh doanh cay nghiệt và ích kỉ.
152
00:10:54,709 --> 00:10:58,344
Các nhà khoa học
hòa nhã và cao cả hơn.
153
00:10:58,379 --> 00:11:01,514
Có vẻ tôi là nhà khoa học đầu tiên
154
00:11:01,548 --> 00:11:02,982
cậu từng gặp.
155
00:11:05,886 --> 00:11:09,089
Faraday trở thành trợ lí
không thể thiếu của Davy.
156
00:11:09,123 --> 00:11:11,524
Công việc tạm thời trở thành
công việc chính thức,
157
00:11:11,559 --> 00:11:15,360
và Học viện Hoàng gia
trở thành mái nhà suốt đời của ông.
158
00:11:15,361 --> 00:11:17,897
Ban ngày, ông trợ giúp Davy
trong phòng thí nghiệm.
159
00:11:17,932 --> 00:11:21,167
Tới tối, ông lên tầng trên
160
00:11:21,202 --> 00:11:22,769
tới căn hộ nhỏ
161
00:11:22,803 --> 00:11:25,805
nơi người vợ Sarah yêu dấu của ông
đang chờ.
162
00:11:32,480 --> 00:11:36,049
Humphry Davy và nhà hóa học
William Wollaston
163
00:11:36,083 --> 00:11:38,952
đang tiến hành thí nghiệm
với một hiện tượng bí ẩn.
164
00:11:38,986 --> 00:11:43,590
Một hiện tượng với tiềm năng rất lớn.
165
00:11:43,824 --> 00:11:46,159
Đây là thí nghiệm của Orsted.
166
00:11:46,193 --> 00:11:50,263
Davy, anh đóng điện
rồi xem đi.
167
00:11:52,933 --> 00:11:56,769
Sao kim lại bị đẩy khỏi
đường dây nhỉ?
168
00:11:56,804 --> 00:11:59,172
Tôi không biết nữa.
169
00:11:59,206 --> 00:12:00,907
Nhưng dường như dòng điện
170
00:12:00,941 --> 00:12:03,443
khiến dây này hoạt động
như nam châm.
171
00:12:03,477 --> 00:12:06,813
Hẳn phải có mối liên hệ nào đó
giữa dòng điện và từ tính.
172
00:12:06,847 --> 00:12:11,918
Nếu ta có thể khiến kim quay liên tục,
173
00:12:11,952 --> 00:12:14,020
hãy tưởng tượng kết quả của việc
174
00:12:14,054 --> 00:12:17,890
ứng dụng những điều này vào
thực tiễn cuộc sống.
175
00:12:19,393 --> 00:12:21,861
Faraday, khi nào thu dọn xong,
176
00:12:21,895 --> 00:12:24,296
cậu cũng thử nghiên cứu
thí nghiệm này xem.
177
00:12:25,165 --> 00:12:27,133
Davy nghĩ là mình chỉ đang đùa vui
178
00:12:27,167 --> 00:12:29,102
với cậu thư kí trẻ,
179
00:12:29,136 --> 00:12:31,471
nhưng Faraday lại rất nghiêm túc.
180
00:12:31,505 --> 00:12:34,474
Tính tới thời điểm này, điện chỉ là
181
00:12:34,508 --> 00:12:36,676
một thứ mua vui.
182
00:12:36,710 --> 00:12:39,379
Nó có thể khiến đèn pin
chớp sáng
183
00:12:39,413 --> 00:12:41,648
hay tạm thời dịch chuyển
kim la bàn,
184
00:12:41,682 --> 00:12:44,617
nhưng nó không có ứng dụng
thực tiễn.
185
00:12:44,652 --> 00:12:48,788
Ngay lập tức, Faraday bắt tay
vào thiết kế thí nghiệm,
186
00:12:48,822 --> 00:12:52,692
dành tất cả thời gian rảnh
vào vấn đề này.
187
00:12:52,726 --> 00:12:54,894
Nếu Faraday thành công,
188
00:12:54,929 --> 00:12:58,298
ông sẽ đặt tập đoàn electron
189
00:12:58,332 --> 00:13:01,801
khổng lồ, vô hình và
chưa được phát hiện
190
00:13:01,835 --> 00:13:05,405
dưới sự chỉ đạo của con người.
191
00:13:05,439 --> 00:13:08,975
Một cuộc cách mạng
bắt đầu như thế nào?
192
00:13:09,009 --> 00:13:12,178
Đôi lúc, nó không cần nhiều.
193
00:13:12,212 --> 00:13:15,481
Chỉ cần một thanh kim loại,
một chậu thủy ngân,
194
00:13:15,516 --> 00:13:17,717
một đoạn dây.
195
00:13:20,421 --> 00:13:22,388
Sarah, mình bảo em trai mình
xuống đây đi.
196
00:13:22,423 --> 00:13:24,390
Tôi sắp thử nghiệm cái này.
197
00:13:24,425 --> 00:13:26,826
Tôi muốn thằng bé chứng kiến.
198
00:13:26,860 --> 00:13:29,963
Georgie, em làm thử đi.
199
00:13:33,434 --> 00:13:35,668
Thành công rồi.
200
00:13:35,703 --> 00:13:37,670
Thành công rồi!
201
00:13:44,545 --> 00:13:48,248
Đó là động cơ điện đầu tiên
202
00:13:48,282 --> 00:13:52,785
biến đổi dòng điện
thành một chuyển động cơ học liên tục.
203
00:13:52,820 --> 00:13:55,121
Trông đơn giản quá, phải không?
204
00:13:55,155 --> 00:13:57,390
Nhưng trục quay ấy
205
00:13:57,424 --> 00:14:00,226
là khởi đầu của một cuộc cách mạng.
206
00:14:00,261 --> 00:14:03,295
Xét về tác động của nó
lên xã hội văn minh loài người,
207
00:14:03,330 --> 00:14:05,664
cuộc cách mạng ấy vượt xa
mọi viên đạn từng được bắn đi
208
00:14:05,698 --> 00:14:09,869
và mọi quả bom từng được thả xuống.
209
00:14:09,904 --> 00:14:13,239
Hãy nghĩ tới mọi ngành nghề,
210
00:14:13,274 --> 00:14:15,241
lĩnh vực, nền công nghiệp,
211
00:14:15,276 --> 00:14:17,610
mọi biến chuyển
trong đời sống chúng ta
212
00:14:17,645 --> 00:14:20,647
được sinh ra vào khoảnh khắc
kì diệu ấy
213
00:14:20,681 --> 00:14:23,783
trong phòng thí nghiệm của Michael Faraday.
214
00:14:23,817 --> 00:14:26,386
Tin về sáng chế của Faraday
lan truyền rộng rãi.
215
00:14:26,420 --> 00:14:31,324
Đột nhiên, cậu thư kí của Davy
nổi tiếng khắp Luân-đôn.
216
00:14:31,358 --> 00:14:33,660
Davy không hài lòng
về điều này.
217
00:14:33,694 --> 00:14:37,163
Nói cho cùng thì, ông đã tìm ra bao nhiêu
nguyên tố hóa học thế cơ mà.
218
00:14:39,166 --> 00:14:42,669
Thế mà giờ đây, người ta lại bảo
khám phá vĩ đại nhất của ông
219
00:14:42,703 --> 00:14:45,438
là Michael Faraday.
220
00:14:45,472 --> 00:14:47,674
Davy khiến Faraday
221
00:14:47,708 --> 00:14:52,111
chẳng thể nổi tiếng được lâu.
222
00:14:54,181 --> 00:14:56,115
Ngài cho gọi tôi ạ?
223
00:14:56,150 --> 00:14:58,351
Tôi có một thử thách mới
cho cậu đây.
224
00:14:59,820 --> 00:15:01,854
Tôi muốn cậu chỉ đạo việc nghiên cứu
225
00:15:01,889 --> 00:15:04,724
cải thiện chất lượng kính quang học
của chúng ta.
226
00:15:06,026 --> 00:15:07,360
Mấy gã Bavaria
227
00:15:07,394 --> 00:15:09,095
đang vượt xa chúng ta.
228
00:15:09,129 --> 00:15:10,163
Kính sao?
229
00:15:10,197 --> 00:15:11,831
Nhưng thưa ngài
230
00:15:11,865 --> 00:15:14,434
tôi có biết gì về việc
chế tạo kính đâu.
231
00:15:14,468 --> 00:15:16,636
Vậy thì cậu sẽ học cách chế tạo kính.
232
00:15:16,670 --> 00:15:19,372
Cậu thông minh lắm mà.
233
00:15:19,406 --> 00:15:22,709
Hãy phân tích thành phần hóa học
của kính quang học của họ
234
00:15:22,743 --> 00:15:25,712
rồi lần ngược lại
xem họ đã chế tạo nó như thế nào.
235
00:15:25,746 --> 00:15:27,647
Chẳng tốn mấy thời gian đâu.
236
00:15:34,188 --> 00:15:36,990
Nhưng suốt bốn năm dài,
Faraday khổ công nghiên cứu
237
00:15:37,024 --> 00:15:38,524
mà không đạt được kết quả gì.
238
00:15:54,708 --> 00:15:57,543
Lần này còn tệ hơn cả
lần trước.
239
00:15:58,879 --> 00:16:00,880
Dù có cố gắng đến đâu,
240
00:16:00,915 --> 00:16:04,217
Faraday cũng chẳng thể tìm
ra bí quyết
241
00:16:04,251 --> 00:16:06,519
của Joseph Fraunhofer.
242
00:16:06,553 --> 00:16:10,523
Faraday không hiểu rằng
kĩ thuật chế tạo
243
00:16:10,558 --> 00:16:13,326
kính quang học hoàn hảo cho kính thiên văn
vừa là món nghề
244
00:16:13,360 --> 00:16:15,995
vừa là khoa học,
và những bậc thầy ở Bavaria
245
00:16:16,029 --> 00:16:18,398
giữ kín bí mật của họ.
246
00:16:25,372 --> 00:16:28,875
Faraday không bao giờ tìm ra
bí mật này.
247
00:16:28,909 --> 00:16:31,344
Ông giữ một miếng kính
248
00:16:31,378 --> 00:16:34,881
làm vật kỉ niệm cho thất bại này.
249
00:16:34,915 --> 00:16:39,619
Nhiều năm sau, miếng kính này
sẽ thay đổi vận mệnh của ông...
250
00:16:39,653 --> 00:16:41,821
và của chúng ta.
251
00:17:00,583 --> 00:17:03,918
Davy mất và dự án vô nghĩa này
bị chấm dứt.
252
00:17:03,953 --> 00:17:06,888
Và Faraday,
cậu bé tới từ khu ổ chuột,
253
00:17:06,922 --> 00:17:09,457
tiếp vị chức
Giám đốc Thí nghiệm của ông này.
254
00:17:09,492 --> 00:17:13,128
Trong cương vị mới, Faraday đã khởi xướng
một việc chưa có tiền lệ--
255
00:17:13,162 --> 00:17:15,897
một chuỗi các bài giảng khoa học
vào Giáng sinh mỗi năm
256
00:17:15,931 --> 00:17:19,167
cho trẻ em...
bắt đầu từ năm 1825
257
00:17:19,201 --> 00:17:21,803
cho tới ngày nay.
258
00:17:53,302 --> 00:17:55,837
Tại một trong những bài giảng ấy,
259
00:17:55,871 --> 00:17:58,006
Faraday cuốn hút khán giả
260
00:17:58,040 --> 00:18:01,943
bằng màn trình diễn điều khiển
các sức mạnh mới.
261
00:18:01,977 --> 00:18:05,647
Nếu muốn khai hỏa
một lượng thuốc súng,
262
00:18:05,681 --> 00:18:07,449
chú có thể làm điều này
263
00:18:07,483 --> 00:18:08,950
với điện năng.
264
00:18:13,022 --> 00:18:16,724
Khi chú nhận điện từ dây này,
265
00:18:16,759 --> 00:18:19,060
chú có thể dẫn điện
vào bất kì vật gì chú chạm vào.
266
00:18:19,095 --> 00:18:23,298
Nhưng để làm thế, chú phải đứng trên
ghế có chân kính cách điện
267
00:18:23,332 --> 00:18:26,568
để ngăn điện đi xuống
mặt đất.
268
00:18:29,738 --> 00:18:32,173
Người chú đang mang điện này!
269
00:18:32,208 --> 00:18:33,875
Oa!
270
00:18:38,514 --> 00:18:41,249
Liệu chú có thể thắp lửa
vòi phun khí này
271
00:18:41,283 --> 00:18:43,518
bằng một cái chạm ngón tay không?
272
00:18:43,552 --> 00:18:44,686
Không, đừng làm thế!
Không!
273
00:18:44,720 --> 00:18:47,222
Không! Đừng!
274
00:18:49,191 --> 00:18:52,360
Các cháu đừng thử làm điều này
ở nhà nhé.
275
00:18:56,899 --> 00:18:59,934
Vậy là các cháu vừa thấy cách
276
00:18:59,969 --> 00:19:02,504
năng lực vô hình
của dòng điện
277
00:19:02,538 --> 00:19:04,939
có thể dược dùng vào các
ứng dụng mới,
278
00:19:04,974 --> 00:19:08,543
vượt xa khả năng của các loại
năng lượng hiện có.
279
00:19:18,487 --> 00:19:21,523
Chỉ riêng sáng chế động cơ điện có khả năng
hoạt động liên tục,
280
00:19:21,557 --> 00:19:23,725
giải phóng con người khỏi nhiều giờ
làm việc nặng nhọc,
281
00:19:23,759 --> 00:19:26,694
đã đủ để một người trở nên giàu có
282
00:19:26,729 --> 00:19:28,696
và được ghi danh trong sử sách.
283
00:19:28,731 --> 00:19:31,299
Nhưng Michael Faraday không nghĩ vậy.
284
00:19:31,333 --> 00:19:34,469
Ông không màng tới bằng sáng chế
285
00:19:34,503 --> 00:19:36,471
hay thu lợi cá nhân từ sáng chế này.
286
00:19:36,505 --> 00:19:38,473
Còn về sử sách,
287
00:19:38,507 --> 00:19:40,708
đây mới chỉ là câu đầu tiên
288
00:19:40,743 --> 00:19:43,478
trong một câu chuyện kéo dài
nhiều trang giấy.
289
00:19:43,512 --> 00:19:48,616
Ngài Anderson, ngài vặn nhỏ
đèn cho tôi được không?
290
00:19:48,651 --> 00:19:51,753
Thưa các vị, điều tôi sắp làm
là tạo ra dòng điện
291
00:19:51,787 --> 00:19:53,822
chỉ bằng việc di chuyển
một thanh nam châm.
292
00:19:53,856 --> 00:19:55,390
Xin hãy quan sát hiện tượng xảy ra
293
00:19:55,424 --> 00:19:57,959
giữa hai dây này
khi tôi di chuyển thanh nam châm.
294
00:20:05,101 --> 00:20:08,470
Các vị có thấy là dòng điện chỉ chạy qua
khi thanh nam châm di chuyển?
295
00:20:09,872 --> 00:20:11,406
Đây là sự biến đổi
296
00:20:11,440 --> 00:20:13,541
chuyển động thành dòng điện.
297
00:20:23,953 --> 00:20:26,020
Đó chính là máy phát điện đầu tiên.
298
00:20:26,055 --> 00:20:29,357
Từ đây, điện năng được phổ biến
cho tiêu dùng.
299
00:20:29,391 --> 00:20:31,860
Faraday tiếp tục thay đổi thế giới
300
00:20:31,894 --> 00:20:33,962
và cuộc sống con người,
301
00:20:33,996 --> 00:20:36,030
rồi đột ngột,
302
00:20:36,065 --> 00:20:39,400
trí tuệ phi thường của ông
bị bệnh tật tấn công.
303
00:20:44,907 --> 00:20:46,941
Gửi anh Schoenbein,
304
00:20:46,976 --> 00:20:50,378
tôi rất mong nhận được ý kiến của anh
về vấn đề...
305
00:20:54,984 --> 00:20:57,352
Về vấn đề...
306
00:20:59,155 --> 00:21:01,990
Gửi anh Schoenbein...
Về vấn đề...
307
00:21:11,734 --> 00:21:15,236
Mình à, có chuyện gì thế?
308
00:21:15,271 --> 00:21:17,972
Tôi đang viết thư cho Schoenbein
309
00:21:18,007 --> 00:21:20,909
nhưng rồi tôi chẳng nhớ nổi
mình định viết gì nữa.
310
00:21:20,943 --> 00:21:23,144
Điều này cũng không có gì lạ.
311
00:21:23,179 --> 00:21:25,346
Tại mình làm việc căng thẳng
quá đấy mà.
312
00:21:25,347 --> 00:21:27,182
- Mình kiệt sức rồi.
- Không.
313
00:21:27,216 --> 00:21:28,483
Sarah, chuyện này khác.
314
00:21:28,517 --> 00:21:30,485
Khác một cách kinh khủng.
315
00:21:30,519 --> 00:21:34,022
Trong ba ngày nay, đây đã là lần thứ ba
tôi chợt quên chợt nhớ.
316
00:21:34,056 --> 00:21:36,157
Tôi sợ là tôi sắp mất trí rồi.
317
00:21:36,192 --> 00:21:38,460
Nếu tôi mất trí thì
tôi còn là ai?
318
00:21:40,129 --> 00:21:44,732
Dĩ nhiên là chồng của tôi rồi.
319
00:21:46,535 --> 00:21:48,503
Năm 49 tuổi,
320
00:21:48,537 --> 00:21:51,506
Faraday mắc chứng suy giảm trí nhớ
và trầm cảm nặng.
321
00:21:51,540 --> 00:21:54,042
Các nghiên cứu của ông
chững lại.
322
00:21:54,076 --> 00:21:56,411
Và mặc dù ông chẳng bao giờ
bình phục hoàn toàn,
323
00:21:56,445 --> 00:21:59,781
các thành tựu vĩ đại nhất của ông
vẫn nằm phía trước.
324
00:22:11,301 --> 00:22:13,635
Faraday
325
00:22:13,670 --> 00:22:15,270
quá đỗi đắm chìm
326
00:22:15,305 --> 00:22:17,439
trong các thí nghiệm điện, từ
327
00:22:17,474 --> 00:22:20,175
tới mức ông hình dung rằng
không gian xung quanh một nam châm
328
00:22:20,210 --> 00:22:23,879
là các đường sức từ vô hình.
329
00:22:23,913 --> 00:22:27,316
Một thanh nam châm không chỉ là
một thanh sắt được từ hóa
330
00:22:27,350 --> 00:22:28,717
mà bạn thường thấy.
331
00:22:28,752 --> 00:22:31,553
Nó còn là một thứ gì đó vô hình
332
00:22:31,588 --> 00:22:34,123
ở trong không gian quanh nó.
333
00:22:34,157 --> 00:22:36,625
Ông gọi thứ đó là "trường".
334
00:22:36,659 --> 00:22:40,029
Từ trường.
335
00:22:40,063 --> 00:22:42,731
Faraday tin vào tính liên kết
của tự nhiên.
336
00:22:42,766 --> 00:22:45,134
Sau khi tìm ra mối liên hệ
337
00:22:45,168 --> 00:22:48,904
giữa điện và từ, ông tự hỏi,
338
00:22:48,938 --> 00:22:53,642
liệu có mối liên hệ nào giữa hai lực này
với một lực thứ ba, ánh sáng?
339
00:22:53,676 --> 00:22:55,911
Nếu ông tìm ra mối liên hệ
340
00:22:55,945 --> 00:22:58,714
giữa ba hiện tượng vô hình này,
341
00:22:58,748 --> 00:23:01,250
một trong những bí mật
được giấu kín nhất của tự nhiên
342
00:23:01,284 --> 00:23:03,185
sẽ được hé mở.
343
00:23:03,219 --> 00:23:05,220
Ông đã làm gì?
344
00:23:05,255 --> 00:23:07,056
Ông thiết kế một thí nghiệm.
345
00:23:07,090 --> 00:23:10,092
Faraday biết rằng ánh sáng có thể
truyền đi dưới dạng sóng.
346
00:23:10,126 --> 00:23:13,162
Các sóng ánh sáng dao động
ngẫu nhiên về các phía.
347
00:23:13,196 --> 00:23:16,765
Nhưng có một cách để cô lập
một sóng ánh sáng.
348
00:23:16,800 --> 00:23:19,768
Đó là phương pháp phân cực.
349
00:23:19,803 --> 00:23:21,503
Khi ánh sáng chạm vào
một bề mặt phản chiếu,
350
00:23:21,538 --> 00:23:22,938
ví dụ như một chiếc gương,
351
00:23:22,972 --> 00:23:25,507
nó bị phân cực.
352
00:23:25,542 --> 00:23:27,376
Faraday muốn biết
353
00:23:27,410 --> 00:23:31,512
liệu tia ánh sáng này có thể bị
từ trường vô hình
354
00:23:31,547 --> 00:23:32,548
chi phối.
355
00:23:32,582 --> 00:23:35,084
Thị kính này có một
tấm lọc
356
00:23:35,118 --> 00:23:38,053
đóng vai trò
như một rào ánh sáng.
357
00:23:38,088 --> 00:23:40,055
Ánh sáng chỉ có thể đi qua rào này
358
00:23:40,090 --> 00:23:42,524
nếu nó bị nam châm xoay đi.
359
00:23:42,559 --> 00:23:44,727
Ông đặt một ngọn đèn
trước gương.
360
00:23:44,761 --> 00:23:47,930
Để nhìn được ngọn đèn này
qua thị kính,
361
00:23:47,964 --> 00:23:51,567
hình ảnh phản chiếu của gương
phải đi qua hàng rào tinh thể.
362
00:23:51,601 --> 00:23:54,803
Nếu bạn không hiểu điều này
thì cũng đừng lấy làm buồn.
363
00:23:54,838 --> 00:23:56,739
Phải mất 100 năm sau,
các nhà khoa học
364
00:23:56,773 --> 00:23:58,440
mới giải thích được hiện tượng này.
365
00:23:58,475 --> 00:24:01,477
Faraday biết rằng từ trường
không tác động tới
366
00:24:01,511 --> 00:24:04,446
ánh sáng di chuyển trong không khí.
367
00:24:04,481 --> 00:24:07,215
Nhưng nếu ánh sáng này đi qua
các loại vật chất khác thì sao?
368
00:24:07,250 --> 00:24:09,084
Loại vật chất nào
369
00:24:09,119 --> 00:24:11,720
có thể giúp nam châm
tác động lên ánh sáng?
370
00:24:11,755 --> 00:24:13,822
Ông thử hàng trăm
371
00:24:13,857 --> 00:24:15,858
chất hóa học và vật thể
trong suốt khác nhau...
372
00:24:17,627 --> 00:24:20,596
nhưng vẫn không quan sát được gì
qua thị kính.
373
00:24:20,630 --> 00:24:23,232
Ánh sáng không bị nam châm
xoay đi.
374
00:24:23,266 --> 00:24:26,101
Ông thử các tinh thể can-xít,
375
00:24:26,136 --> 00:24:28,137
natri cacbonat (Na2CO3),
376
00:24:28,171 --> 00:24:30,005
canxi sulfat (CaSO4),
377
00:24:30,040 --> 00:24:32,641
nhưng vẫn không có kết quả gì.
378
00:24:32,675 --> 00:24:34,410
Ông thử axit.
379
00:24:34,444 --> 00:24:35,477
Axit sulfuric (H2SO4),
380
00:24:35,512 --> 00:24:37,312
axit clohydric (HCl),
381
00:24:37,347 --> 00:24:39,348
axit cacbonic (H2CO3).
382
00:24:39,382 --> 00:24:40,816
Ông thử các khí...
383
00:24:40,850 --> 00:24:43,752
ôxi, nitơ, hiđrô...
384
00:24:43,787 --> 00:24:45,421
mà vẫn không thành công.
385
00:24:45,455 --> 00:24:48,023
Từ trường cảm ứng
386
00:24:48,058 --> 00:24:50,359
trong các chất này
không xoay sóng ánh sáng
387
00:24:50,393 --> 00:24:51,860
từ ngọn đèn vào thị kính.
388
00:24:53,697 --> 00:24:55,130
Chết tiệt!
389
00:25:01,237 --> 00:25:05,040
Tuyệt vọng,
ông quyết định thử...
390
00:25:05,075 --> 00:25:07,042
miếng kính,
391
00:25:07,077 --> 00:25:10,312
vật kỉ niệm
392
00:25:10,346 --> 00:25:13,215
từ những năm bị Davy trói buộc.
393
00:25:26,429 --> 00:25:27,863
Và nó đã có tác dụng.
394
00:25:27,897 --> 00:25:29,665
Lực từ
395
00:25:29,699 --> 00:25:31,400
đã xoay sóng ánh sáng
396
00:25:31,434 --> 00:25:34,003
khiến ánh sáng đi qua
mặt kính.
397
00:25:34,037 --> 00:25:36,372
Ý nghĩa của khám phá này là gì?
398
00:25:36,406 --> 00:25:38,640
Faraday đã chứng minh
sự tồn tại
399
00:25:38,675 --> 00:25:41,276
của một môi trường vật lý
xung quanh chúng ta,
400
00:25:41,278 --> 00:25:44,046
một môi trường chưa ai tìm ra.
401
00:25:44,080 --> 00:25:46,081
Khám phá này mang sức chấn động
402
00:25:46,116 --> 00:25:48,851
như lần đầu tiên con người
quan sát vũ trụ
403
00:25:48,885 --> 00:25:50,252
qua kính thiên văn.
404
00:25:50,286 --> 00:25:53,922
Bằng việc chứng minh
lực điện từ
405
00:25:53,957 --> 00:25:55,758
có thể chi phối ánh sáng,
406
00:25:55,792 --> 00:25:59,194
Faraday đã khám phá ra một
liên kết sâu xa hơn trong tự nhiên.
407
00:25:59,229 --> 00:26:01,764
Ông đã mở đường cho Einstein
408
00:26:01,798 --> 00:26:04,366
và mọi nhà vật lý đi sau ông,
409
00:26:04,401 --> 00:26:06,168
cho phép họ thấy được ảnh hưởng
410
00:26:06,202 --> 00:26:09,405
của các lực cơ bản, vô hình
trong vũ trụ tới nhau.
411
00:26:09,439 --> 00:26:12,508
Nhưng ngay cả lúc này, khi sắp đạt
tới đỉnh cao trí tuệ,
412
00:26:12,542 --> 00:26:14,676
ông tiếp tục chịu đựng
căn bệnh trầm cảm.
413
00:26:14,711 --> 00:26:16,378
Ông hoài nghi khả năng
414
00:26:16,413 --> 00:26:18,714
ghi nhớ các ý nghĩ
đơn giản nhất của mình.
415
00:26:18,748 --> 00:26:21,751
Bạn mến, việc hồi âm
416
00:26:21,786 --> 00:26:25,721
hay thậm chí trả lời đơn giản
một lá thư khoa học đối với tôi thật khó
417
00:26:25,755 --> 00:26:28,891
bởi tôi chẳng thể ghi nhớ được lâu.
418
00:26:28,925 --> 00:26:32,161
Trí nhớ của tôi đang giảm sút.
419
00:26:34,931 --> 00:26:37,366
Tái bút: Mong ngài thông cảm
420
00:26:37,400 --> 00:26:39,268
cho nội dung bức thư ngắn ngủi này,
421
00:26:39,302 --> 00:26:43,138
nhưng chồng tôi hiện không được khỏe.
422
00:26:43,173 --> 00:26:45,708
Dẫu vậy, tôi hi vọng ông ấy
sẽ sớm bình phục.
423
00:26:45,742 --> 00:26:48,744
Thân mến, S. Faraday.
424
00:26:50,847 --> 00:26:54,249
Khi còn trẻ, Faraday đã vươn lên
từ đói nghèo
425
00:26:54,284 --> 00:26:56,719
trong một trong những xã hội phân chia
giai cấp sâu sắc nhất
426
00:26:56,753 --> 00:26:59,088
trong lịch sử loài người
427
00:26:59,122 --> 00:27:02,991
để trở thành nhà khoa học nổi tiếng
bậc nhất thời ấy.
428
00:27:03,026 --> 00:27:06,595
Tới năm 40 tuổi, ông đã
phát minh ra động cơ điện,
429
00:27:06,629 --> 00:27:09,298
máy biến thế, máy phát điện,
430
00:27:09,332 --> 00:27:12,334
những cỗ máy thay đổi
diện mạo hộ gia đình,
431
00:27:12,369 --> 00:27:14,770
nông trại, nhà máy.
432
00:27:14,804 --> 00:27:18,440
Giờ ở tuổi 60, nhiều thập kỉ
sau thời hưng thịnh
433
00:27:18,475 --> 00:27:20,676
của các nhà vật lý xuất sắc,
434
00:27:20,710 --> 00:27:23,479
bị căn bệnh thuyên giảm trí nhớ
và trầm cảm hành hạ,
435
00:27:23,513 --> 00:27:26,582
Faraday lại càng chìm sâu hơn
436
00:27:26,616 --> 00:27:30,019
vào các lực bí ẩn, vô hình.
437
00:27:45,257 --> 00:27:49,293
Thế giới tưởng rằng Michael Faraday
đã là lịch sử.
438
00:27:49,328 --> 00:27:51,229
Bất chấp căn bệnh trầm cảm,
439
00:27:51,263 --> 00:27:54,565
Faraday vẫn luôn tò mò.
440
00:27:54,600 --> 00:27:56,134
Sau khi tìm ra mối liên hệ
441
00:27:56,168 --> 00:27:58,636
giữa điện, từ trường và ánh sáng,
442
00:27:58,670 --> 00:28:00,471
Faraday muốn biết
443
00:28:00,506 --> 00:28:04,275
cơ chế hoạt động song song
của ba lực tự nhiên này.
444
00:28:09,648 --> 00:28:11,949
# this is the way
the ladies walk...
445
00:28:11,984 --> 00:28:13,551
Đây không phải một khám phá mới.
446
00:28:13,585 --> 00:28:15,153
Trẻ nhỏ đã chơi với nam châm
447
00:28:15,187 --> 00:28:17,121
và mạt sắt nhiều thế kỉ nay.
448
00:28:17,156 --> 00:28:20,725
Người ta cho rằng những
hình thù thú vị này
449
00:28:20,759 --> 00:28:23,744
chỉ là một đặc tính của sắt.
450
00:28:24,179 --> 00:28:27,731
Faraday biết rằng dòng điện
có thể biến dây điện thành nam châm.
451
00:28:27,865 --> 00:28:29,800
Ông hi vọng tìm được các
quy luật có liên quan
452
00:28:29,834 --> 00:28:33,837
với mạt sắt xung quanh dây điện.
453
00:28:33,940 --> 00:28:37,441
Nhưng trong khi những người khác
chỉ thấy các hình thù thú vị,
454
00:28:37,475 --> 00:28:41,145
Faraday lại nhận ra một
điều sâu xa hơn.
455
00:28:41,179 --> 00:28:45,616
Các hình này chẳng phải chỉ là
trò vui của mạt sắt,
456
00:28:45,650 --> 00:28:48,619
chúng tồn tại trong môi trường
xung quanh nam châm
457
00:28:48,653 --> 00:28:50,187
hay dây điện.
458
00:28:50,221 --> 00:28:52,756
Môi trường này vẫn tồn tại
kể cả khi không có mạt sắt.
459
00:28:52,791 --> 00:28:55,492
Các hình này là các dấu vết,
các dấu chân,
460
00:28:55,527 --> 00:28:57,628
của một trường lực vô hình
461
00:28:57,662 --> 00:29:02,299
xung quanh bất cứ vật gì
mang từ tính.
462
00:29:05,804 --> 00:29:08,739
Kim nam châm từng khiến
con người băn khoăn
463
00:29:08,774 --> 00:29:11,475
suốt hàng nghìn năm nay
không tác dụng lại
464
00:29:11,510 --> 00:29:14,111
từ tính của Bắc Cực xa xôi.
465
00:29:14,146 --> 00:29:16,647
Kim này lần theo
một trường lực liên tục
466
00:29:16,682 --> 00:29:19,350
đi vào Bắc Cực.
467
00:29:21,620 --> 00:29:25,056
Bản thân Trái Đất
là một nam châm khổng lồ.
468
00:29:25,090 --> 00:29:26,591
Và như mọi nam châm khác,
469
00:29:26,625 --> 00:29:29,093
các đường sức từ của Trái Đất
tỏa rộng vào không gian
470
00:29:29,127 --> 00:29:31,596
xung quanh nó.
471
00:29:31,630 --> 00:29:34,732
Chúng có mặt ở mọi nơi,
xung quanh chúng ta.
472
00:29:34,766 --> 00:29:36,500
Chúng luôn ở đó.
473
00:29:36,535 --> 00:29:39,270
Nhưng chưa ai phát hiện ra chúng.
474
00:29:39,304 --> 00:29:42,173
Chưa ai trong số loài người.
475
00:29:44,677 --> 00:29:48,946
Chim là những hậu duệ còn sống
cuối cùng của khủng long.
476
00:29:50,849 --> 00:29:52,984
Bồ câu và các loài chim khác
đặc biệt giỏi
477
00:29:53,018 --> 00:29:54,919
trong việc tìm đường.
478
00:29:54,953 --> 00:29:58,289
Chúng có thể di cư hàng nghìn dặm
mà không lạc đường.
479
00:29:58,323 --> 00:30:02,360
Bằng cách nào vậy? Một phần là nhờ
các dấu hiệu quen thuộc...
480
00:30:02,394 --> 00:30:04,762
sông, núi, sao.
481
00:30:04,796 --> 00:30:07,197
Kể cả mùi hương cũng có thể là
482
00:30:07,198 --> 00:30:09,634
biển chỉ đường cho các loài chim di cư.
483
00:30:09,668 --> 00:30:12,203
Nhưng chim cũng có một la bàn
trong chúng.
484
00:30:12,237 --> 00:30:15,439
Chúng có thể cảm nhận từ trường
của Trái Đất.
485
00:30:15,474 --> 00:30:18,210
Cách não chúng xử lí dữ liệu từ tính
486
00:30:18,244 --> 00:30:21,812
khá giống cách
não chúng ta xử lí dữ liệu hình ảnh.
487
00:30:21,847 --> 00:30:24,181
Bằng cách cảm nhận hướng
của từ trường,
488
00:30:24,216 --> 00:30:26,284
loài chim có thể phân biệt
bắc, nam.
489
00:30:26,318 --> 00:30:29,320
Đó là một phần trong cách loài chim
ở Bắc Mĩ tìm đường
490
00:30:29,354 --> 00:30:31,055
khi di cư về phía nam
vào mùa đông.
491
00:30:31,089 --> 00:30:33,391
Từ trường mạnh dần
khi lại gần hai cực
492
00:30:33,425 --> 00:30:35,226
hơn là ở xích đạo.
493
00:30:35,260 --> 00:30:38,829
Loài chim đã tận dụng điều này
để tìm ra vĩ độ của mình.
494
00:30:38,864 --> 00:30:41,899
Từ trường Trái Đất cũng có
các dao động nhỏ,
495
00:30:41,933 --> 00:30:43,667
những nơi từ trường
496
00:30:43,701 --> 00:30:45,603
mạnh hay yếu hơn một chút.
497
00:30:45,637 --> 00:30:48,438
Giống như một ngọn núi
hay con sông đặc trưng,
498
00:30:48,473 --> 00:30:51,876
các bất thường về từ trường này
là các mốc địa giới.
499
00:31:01,687 --> 00:31:04,755
Suốt hàng nghìn năm, con người
đã dùng bồ câu
500
00:31:04,790 --> 00:31:07,658
để gửi thông điệp tới những
nơi xa xôi.
501
00:31:07,693 --> 00:31:09,827
Đây là phương thức liên lạc
quan trọng
502
00:31:09,861 --> 00:31:11,696
cho tới gần đây như trong
Chiến tranh thế giới thứ hai.
503
00:31:11,730 --> 00:31:13,597
Nghĩ kĩ mà nói,
chúng ta đã
504
00:31:13,632 --> 00:31:16,434
sử dụng từ trường để liên lạc
trong một thời gian dài.
505
00:31:16,468 --> 00:31:19,303
Chỉ là chúng ta không biết mà thôi.
506
00:31:27,479 --> 00:31:30,214
Tại sao hành tinh của chúng ta
lại có từ trường?
507
00:31:30,248 --> 00:31:31,882
Nguyên nhân là gì?
508
00:31:31,917 --> 00:31:35,119
Câu trả lời nằm sâu bên trong Trái Đất.
509
00:31:35,153 --> 00:31:38,989
Sắt dạng lỏng chảy quanh
phần lõi cứng
510
00:31:39,023 --> 00:31:40,190
trong lúc Trái Đất quay
511
00:31:40,225 --> 00:31:43,561
có tác dụng như dây dẫn điện.
512
00:31:43,595 --> 00:31:45,396
Như Faraday đã chứng minh,
513
00:31:45,430 --> 00:31:47,965
dây điện sinh ra từ trường.
514
00:31:48,000 --> 00:31:49,567
Đây là một điều tốt.
515
00:31:49,601 --> 00:31:51,969
Từ trường Trái Đất bảo vệ chúng ta
khỏi sự xâm hại
516
00:31:52,004 --> 00:31:56,073
của các tia vũ trụ cực kì có hại
cho sinh quyển Trái Đất.
517
00:31:56,108 --> 00:31:59,410
Các tia vũ trụ có thể đi xuyên qua
DNA của chúng ta.
518
00:31:59,444 --> 00:32:01,812
Nếu không có từ trường Trái Đất,
tỉ lệ đột biến
519
00:32:01,847 --> 00:32:03,981
trong các thực thể sống
sẽ cao hơn rất nhiều.
520
00:32:04,016 --> 00:32:08,352
Rất may là, phần lớn các
mảnh bom vũ trụ này bị mắc kẹt
521
00:32:08,386 --> 00:32:11,322
trong vành đai bức xạ Van Alen,
các khu vực có hình bánh donut
522
00:32:11,356 --> 00:32:15,793
nơi các hạt mang điện tích
bị lớp giáp từ tính của chúng ta quây lại.
523
00:32:23,502 --> 00:32:26,904
Phát hiện Trái Đất là
một nam châm khổng lồ
524
00:32:26,939 --> 00:32:30,074
cũng giải thích một trong những
cảnh tượng lộng lẫy nhất trên bầu trời,
525
00:32:30,108 --> 00:32:32,009
cực quang.
526
00:32:34,212 --> 00:32:37,181
Các hạt mang điện tích từ Mặt Trời,
gió mặt trời,
527
00:32:37,215 --> 00:32:39,617
liên tục dội xuống Trái Đất.
528
00:32:39,651 --> 00:32:43,154
Hãy tưởng tượng gió mặt trời
như một dòng điện.
529
00:32:43,188 --> 00:32:45,256
Từ trường Trái Đất
530
00:32:45,290 --> 00:32:48,125
dẫn dòng điện này
về phía Bắc Cực và Nam Cực.
531
00:32:48,160 --> 00:32:50,060
Khi dòng điện này đâm vào
khí quyển,
532
00:32:50,095 --> 00:32:51,596
các phân tử ôxi và ni-tơ
533
00:32:51,630 --> 00:32:56,334
trong không khí phát sáng
như những bóng đèn huỳnh quang khổng lồ.
534
00:33:17,589 --> 00:33:19,156
Khi Faraday theo đuổi
535
00:33:19,191 --> 00:33:21,559
khám phá cuối cùng và
vĩ đại nhất của ông,
536
00:33:21,593 --> 00:33:24,061
gia cảnh bần hàn thuở bé
đã cản trở ông
537
00:33:24,095 --> 00:33:25,329
hết mức.
538
00:33:25,364 --> 00:33:27,064
Ông cần trợ giúp
539
00:33:27,099 --> 00:33:30,267
và trợ giúp này tới từ một người
xuất thân trong một thế giới khác.
540
00:33:43,236 --> 00:33:45,370
Michael Faraday đã giải được bí ẩn
541
00:33:45,404 --> 00:33:47,539
từng khiến Isaac Newton trăn trở.
542
00:34:05,041 --> 00:34:08,777
Đây là cách Mặt Trời điều khiển
vận động của các hành tinh
543
00:34:08,811 --> 00:34:11,079
mà không cần chạm vào chúng.
544
00:34:11,113 --> 00:34:13,281
Thứ chạm vào các hành tinh này
545
00:34:13,316 --> 00:34:15,316
là từ trường của Mặt Trời.
546
00:34:15,851 --> 00:34:18,052
Và từ trường của Trái Đất
547
00:34:18,137 --> 00:34:21,306
vạch đường rơi cho quả táo.
548
00:34:29,098 --> 00:34:33,434
Tất cả những điều này
giống như một giấc mơ.
549
00:34:34,704 --> 00:34:37,506
Không may là, các nhà khoa học khác
550
00:34:37,540 --> 00:34:39,107
cũng cho là vậy.
551
00:34:39,142 --> 00:34:41,376
Họ cho rằng Faraday đang mơ.
552
00:34:41,411 --> 00:34:43,011
Họ khâm phục tài sáng chế
553
00:34:43,045 --> 00:34:45,080
và thí nghiệm bác học của ông,
554
00:34:45,114 --> 00:34:47,916
nhưng họ cho
các "đường sức từ" vô hình
555
00:34:47,950 --> 00:34:51,386
và quan điểm về ánh sáng và
trọng lực của ông là yếu ớt,
556
00:34:51,421 --> 00:34:54,723
không có bằng chứng thuyết phục ủng hộ.
557
00:34:54,757 --> 00:34:57,926
Vài người công khai giễu cợt
các giả thuyết của ông.
558
00:34:57,960 --> 00:35:00,262
Họ muốn ông viết các ý tưởng này
559
00:35:00,296 --> 00:35:02,731
dưới ngôn ngữ vật lý hiện đại,
560
00:35:02,765 --> 00:35:04,433
các công thức chính xác.
561
00:35:04,467 --> 00:35:05,901
Và đây là khi
562
00:35:05,935 --> 00:35:07,669
tuổi thơ nghèo
563
00:35:07,703 --> 00:35:09,137
và ít được đào tạo bài bản của Faraday
564
00:35:09,171 --> 00:35:12,541
cản trở ông.
565
00:35:12,575 --> 00:35:15,243
Ông ít biết làm toán.
566
00:35:15,278 --> 00:35:19,815
Rốt cuộc thì Faraday đã chạm phải
một bức tường ông không thể vượt qua.
567
00:35:19,849 --> 00:35:22,417
Và rồi, nhà vật lý lí thuyết
vĩ đại nhất
568
00:35:22,452 --> 00:35:25,253
thế kỉ 19 xuất hiện.
569
00:35:25,288 --> 00:35:29,424
James Clerk Maxwell được sinh ra
trong cảnh sung túc
570
00:35:29,459 --> 00:35:31,059
với các đặc quyền.
571
00:35:31,094 --> 00:35:35,430
Ông là con một của một cặp vợ chồng
trung niên chiều con.
572
00:35:40,103 --> 00:35:43,271
Bước vào tuổi 20, ông đã nổi danh
573
00:35:43,306 --> 00:35:45,006
với tư cách là một nhà toán học.
574
00:35:45,041 --> 00:35:47,409
Trong khi các nhà khoa học khác
coi Faraday
575
00:35:47,443 --> 00:35:50,145
là lỗi thời, một cổ nhân vĩ đại
của quá khứ,
576
00:35:50,179 --> 00:35:52,681
chẳng thể đóng góp gì cho
tương lai của ngành vật lý,
577
00:35:52,715 --> 00:35:56,151
thì James Clerk Maxwell
lại nghĩ khác.
578
00:35:56,185 --> 00:35:58,153
Ông tiến hành nghiên cứu
579
00:35:58,187 --> 00:36:00,756
tất cả các tài liệu về điện
của Faraday.
580
00:36:00,790 --> 00:36:03,759
Ông cho rằng các trường lực vô hình
của Faraday
581
00:36:03,793 --> 00:36:06,561
là có thật, và ông bắt tay vào xây dựng
582
00:36:06,595 --> 00:36:09,231
một công thức toán học chính xác
cho các trường này.
583
00:36:39,933 --> 00:36:42,599
Về đường lực của Faraday.
Viết bởi J. Clerk Maxwell
584
00:36:55,344 --> 00:36:58,146
Một công thức vật lý
chỉ là một miêu tả ngắn gọn
585
00:36:58,181 --> 00:37:01,650
của một vấn đề có thể được diễn đạt
bằng không gian và thời gian.
586
00:37:01,684 --> 00:37:05,087
Ví dụ, công thức miêu tả
đường đi hình cung của quả lắc
587
00:37:05,121 --> 00:37:09,925
cho biết quả lắc này không bao giờ
có thể đạt tới độ cao ban đầu.
588
00:37:25,274 --> 00:37:30,910
Khi Maxwell chuyển thể các quan sát về
trường điện từ của Faraday
589
00:37:30,944 --> 00:37:32,514
thành các công thức,
590
00:37:32,548 --> 00:37:35,450
ông phát hiện ra một
sự bất cân xứng.
591
00:37:36,719 --> 00:37:38,687
Các bạn thấy công thức
cuối cùng này chứ?
592
00:37:38,721 --> 00:37:41,256
Nó đang thiếu một thứ gì đó.
593
00:37:41,290 --> 00:37:43,258
Là một nhà toán học kiệt xuất,
594
00:37:43,292 --> 00:37:46,728
Maxwell đã thêm một yếu tố
để cân bằng phương trình này.
595
00:37:46,763 --> 00:37:50,398
Thay đổi này biến trường cố định
của Faraday
596
00:37:50,433 --> 00:37:54,269
thành các sóng tỏa ra ngoài
ở tốc độ ánh sáng.
597
00:37:54,303 --> 00:37:57,606
Chẳng bao lâu sau, chúng ta đã tìm
ra cách dùng những sóng này...
598
00:37:59,308 --> 00:38:01,777
để truyền đi
599
00:38:01,811 --> 00:38:04,179
các thông điệp.
600
00:38:05,681 --> 00:38:07,582
Các bạn có nhìn thấy
601
00:38:07,617 --> 00:38:09,985
và nghe thấy tôi không?
602
00:38:10,019 --> 00:38:12,921
Đây chính là cách điều đó xảy ra.
603
00:38:17,794 --> 00:38:21,329
Công nghệ này đã biến đổi
xã hội văn minh loài người
604
00:38:21,364 --> 00:38:23,765
từ một miếng chắp vá
của các thành thị,
605
00:38:23,799 --> 00:38:25,467
thị trấn và làng mạc
606
00:38:25,501 --> 00:38:30,604
thành một tổ chức mà ở trong đó
có thông tin liên lạc lẫn nhau.
607
00:38:38,781 --> 00:38:41,850
Nó kết nối chúng ta
ở tốc độ ánh sáng...
608
00:38:47,857 --> 00:38:49,791
với nhau...
609
00:38:58,368 --> 00:39:01,136
và với vũ trụ.
610
00:39:33,702 --> 00:39:36,938
Mọi điều phi thường có thể xảy ra
611
00:39:36,972 --> 00:39:40,784
miễn là chúng tuân theo quy luật
của tự nhiên.
612
00:39:42,586 --> 00:39:47,737
Biên dịch: tieu_dao_tac | tdt.sub @gmail.com
Biên tập: anhcos