1
00:00:05,467 --> 00:00:08,603
Er was eens een wereld.
2
00:00:08,637 --> 00:00:11,906
Niet eens zo anders dan de onze.
3
00:00:18,180 --> 00:00:21,315
Er waren af en toe natuurrampen,
4
00:00:21,850 --> 00:00:24,118
grote vulkaanuitbarstingen
5
00:00:24,152 --> 00:00:29,557
en soms richtte een asteroïde
wat schade aan.
6
00:00:29,591 --> 00:00:37,398
Maar de eerste miljard jaar
was het een waar paradijs.
7
00:00:37,433 --> 00:00:40,834
Zo zag de planeet Venus
er mogelijk uit.
8
00:00:40,868 --> 00:00:44,238
toen ons zonnestelsel jong was.
9
00:00:44,273 --> 00:00:48,276
Daarna ging het vreselijk mis.
10
00:02:30,112 --> 00:02:34,155
Nederlandse vertaling: Geminy
Aflevering 12 - The World Set Free
11
00:02:50,966 --> 00:02:54,569
De planeet Venus leek ooit een hemel,
12
00:02:54,603 --> 00:02:56,704
maar veranderde in een hel.
13
00:02:56,739 --> 00:03:02,443
Het verschil daartussen is een
kwetsbaarder evenwicht dan je denkt.
14
00:03:02,478 --> 00:03:07,315
Zodra alles ineenstortte,
was er geen weg terug.
15
00:03:07,349 --> 00:03:12,120
Zo ziet Venus, onze buurplaneet,
er tegenwoordig uit.
16
00:03:22,431 --> 00:03:25,667
De oceanen zijn al heel lang verdwenen.
17
00:03:25,701 --> 00:03:31,239
Het oppervlak is heet genoeg
om lood te smelten.
18
00:03:31,273 --> 00:03:32,575
Waarom?
19
00:03:32,609 --> 00:03:36,578
Omdat hij 30% dichter bij
de zon staat, zou je denken.
20
00:03:36,612 --> 00:03:38,479
Maar dat is niet de reden.
21
00:03:38,914 --> 00:03:43,251
Venus is bedekt
door wolken zwavelzuur
22
00:03:43,285 --> 00:03:46,187
die bijna al het zonlicht
tegenhouden.
23
00:03:46,221 --> 00:03:49,190
Het zou er dus ijskoud moeten zijn.
24
00:03:49,224 --> 00:03:52,126
Waarom is het er dan zo heet?
25
00:03:52,861 --> 00:03:57,332
Omdat het beetje zonlicht
dat wel het oppervlak bereikt
26
00:03:57,366 --> 00:03:59,467
vervolgens niet meer weg kan.
27
00:03:59,501 --> 00:04:04,005
De energiestroom wordt geblokkeerd
door compacte kooldioxide.
28
00:04:04,039 --> 00:04:07,976
Dat kooldioxidegas, kortweg CO2,
29
00:04:08,010 --> 00:04:11,312
werkt als een smorende deken
die de warmte vasthoudt.
30
00:04:11,347 --> 00:04:13,114
Niemand verbrandt er steenkool
31
00:04:13,148 --> 00:04:15,783
of rijdt in benzineslurpers.
32
00:04:15,818 --> 00:04:20,388
De natuur kan ook zonder hulp
verwoestend zijn.
33
00:04:20,422 --> 00:04:24,993
Venus is in de greep van
een op hol geslagen broeikaseffect.
34
00:04:25,727 --> 00:04:28,897
Waarom is het
alsof we in een kom staan?
35
00:04:28,931 --> 00:04:32,166
Door de enorme atmosferische druk.
36
00:04:33,869 --> 00:04:36,738
Dat is het wrak van Venera 13.
37
00:04:36,772 --> 00:04:41,876
In 1982 lukte het de experts
van de toenmalige Sovjet-Unie
38
00:04:41,911 --> 00:04:45,179
om dit ruimtevaartuig
op Venus te zetten.
39
00:04:45,413 --> 00:04:48,650
Ze hielden het ruim twee uur gekoeld.
40
00:04:48,684 --> 00:04:55,089
Het maakte foto's van de omgeving
en stuurde ze terug naar de aarde.
41
00:04:55,124 --> 00:04:59,160
Daarna raakte de elektronica
aan boord oververhit.
42
00:05:05,267 --> 00:05:09,002
Venus en aarde begonnen
met evenveel koolstof.
43
00:05:09,036 --> 00:05:12,874
Maar ze volgden
totaal verschillende paden.
44
00:05:12,908 --> 00:05:16,377
In beide verhalen
speelt koolstof een beslissende rol.
45
00:05:16,412 --> 00:05:20,448
Op Venus heeft het
bijna alleen de vorm van gas.
46
00:05:20,482 --> 00:05:23,885
Kooldioxide, in de atmosfeer.
47
00:05:27,825 --> 00:05:33,563
Op aarde zit de meeste koolstof
opgeslagen in carbonaat gesteente.
48
00:05:33,598 --> 00:05:38,835
Zoals hier, de beroemde
witte krijtrotsen van Dover
49
00:05:38,869 --> 00:05:41,171
aan Het Kanaal bij Engeland.
50
00:05:41,205 --> 00:05:44,774
Welke reus heeft
dit wereldwonder gebouwd?
51
00:06:00,394 --> 00:06:04,864
Een wezentje duizendmaal kleiner
dan een speldenknop.
52
00:06:04,899 --> 00:06:06,866
Biljoenen ervan.
53
00:06:07,401 --> 00:06:09,635
Eencellige algen.
54
00:06:14,208 --> 00:06:17,544
Vulkanen geven kooldioxide af
aan de lucht
55
00:06:17,578 --> 00:06:20,747
en de oceanen
nemen het langzaam op.
56
00:06:20,781 --> 00:06:26,586
In miljoenen jaren hebben de algen
de kooldioxide gebruikt
57
00:06:26,620 --> 00:06:29,322
en in piepkleine schalen veranderd.
58
00:06:29,356 --> 00:06:35,095
Ze vormden dikke lagen kalksteen
op de zeebodem.
59
00:06:38,566 --> 00:06:41,935
Later duwde de aarde
de zeebodem omhoog.
60
00:06:41,969 --> 00:06:46,272
en ontstonden deze enorme rotsen.
61
00:06:46,807 --> 00:06:52,212
Andere zeediertjes bouwden
met kooldioxide grote koraalriffen.
62
00:06:52,246 --> 00:06:56,182
En de oceanen zetten
opgeloste CO2 om in kalksteen
63
00:06:56,217 --> 00:06:58,251
zonder hulp van levensvormen.
64
00:06:58,285 --> 00:07:03,423
Hierdoor bleef er nauwelijks
CO2 achter in de atmosfeer.
65
00:07:03,457 --> 00:07:06,559
Nog geen drie/honderdste
van een procent.
66
00:07:06,594 --> 00:07:11,932
Stel je voor: minder dan drie
per tienduizend moleculen.
67
00:07:15,736 --> 00:07:20,138
Toch is dit het verschil
tussen een kaal landschap
68
00:07:20,172 --> 00:07:23,242
en een aarde vol leven.
69
00:07:24,311 --> 00:07:29,283
Zonder CO2 zou
de aarde bevroren zijn.
70
00:07:30,117 --> 00:07:35,722
En met de dubbele hoeveelheid,
zes op de tienduizend moleculen,
71
00:07:35,756 --> 00:07:40,709
wordt het onaangenaam heet
en ontstaan er grote problemen.
72
00:07:40,729 --> 00:07:44,431
Maar nog lang niet
zo heet als op Venus.
73
00:07:44,466 --> 00:07:48,465
Venus is zijn zee
miljarden jaren terug kwijtgeraakt.
74
00:07:48,504 --> 00:07:54,431
Zonder zee kon hij geen CO2
vasthouden en als mineraal opslaan.
75
00:07:54,466 --> 00:07:59,248
De CO2 uit uitbarstende vulkanen
bleef maar toenemen.
76
00:07:59,283 --> 00:08:02,736
De atmosfeer is nu 90% zwaarder
dan de onze
77
00:08:02,787 --> 00:08:06,004
en bestaat bijna geheel uit
warmtevasthoudende kooldioxide.
78
00:08:06,058 --> 00:08:12,531
Daaom is het op Venus zo'n hel
en is er geen leven mogelijk.
79
00:08:13,365 --> 00:08:17,903
De aarde leeft daarentegen volop.
80
00:08:17,937 --> 00:08:20,505
Hij ademt.
81
00:08:21,039 --> 00:08:22,741
Maar wel heel traag.
82
00:08:22,775 --> 00:08:25,076
Eén ademhaling duurt een jaar.
83
00:08:25,111 --> 00:08:30,282
Bossen zitten vol leven. Je vindt ze
vooral op het noordelijk halfrond.
84
00:08:30,316 --> 00:08:32,450
Als het daar voorjaar wordt,
85
00:08:32,485 --> 00:08:35,520
ademen de bossen CO2 in.
86
00:08:35,554 --> 00:08:38,723
Ze groeien
en kleuren het landschap groen.
87
00:08:38,758 --> 00:08:41,793
De hoeveelheid CO2
in de atmosfeer daalt.
88
00:08:41,827 --> 00:08:46,364
In het najaar
laten de bladeren los en vergaan.
89
00:08:46,399 --> 00:08:50,302
Ze ademen CO2 uit,
die terugkeert in de atmosfeer.
90
00:08:50,336 --> 00:08:55,273
Dit gebeurt op het zuidelijk halfrond
in de andere helft van het jaar.
91
00:08:55,308 --> 00:08:58,276
Maar daar zijn vooral oceanen.
92
00:08:58,311 --> 00:09:03,815
De noordelijke bossen regelen dus
de jaarlijkse CO2-wisselingen.
93
00:09:03,849 --> 00:09:07,229
Zo ademt de aarde
al tientallen miljoenen jaren.
94
00:09:07,787 --> 00:09:10,723
Niemand zag het, totdat in 1958
95
00:09:10,757 --> 00:09:13,592
oceanograaf Charles Keeling
96
00:09:13,626 --> 00:09:18,631
een manier bedacht om
het CO2-gehalte in de lucht te meten.
97
00:09:18,665 --> 00:09:22,968
Keeling ontdekte het ingenieuze
ademhalingssysteem.
98
00:09:25,807 --> 00:09:28,608
Hij deed ook
een schokkende ontdekking.
99
00:09:28,643 --> 00:09:32,279
Een snelle stijging, ongeëvenaard
in onze geschiedenis,
100
00:09:32,313 --> 00:09:34,848
van het CO2 gehalte.
101
00:09:34,882 --> 00:09:37,284
Die heeft doorgezet.
102
00:09:42,925 --> 00:09:46,427
Het is een groot verschil
met het CO2-gehalte
103
00:09:46,461 --> 00:09:49,730
tijdens de opkomst
van de landbouw en beschaving.
104
00:09:49,765 --> 00:09:56,771
Er is zelfs in drie miljoen jaar
nog nooit zoiets voorgekomen.
105
00:09:56,805 --> 00:09:59,674
Hoe weten we dat zo zeker?
106
00:09:59,708 --> 00:10:03,678
Het bewijs is in water opgetekend.
107
00:10:11,858 --> 00:10:14,794
De aarde houdt een dagboek bij,
108
00:10:14,828 --> 00:10:17,129
geschreven in de sneeuw van weleer.
109
00:10:17,164 --> 00:10:23,336
Klimaatexperts hebben in de gletsjers
van Groenland en Antarctica geboord.
110
00:10:24,573 --> 00:10:28,610
De ijslagen houden
oeroude lucht vast.
111
00:10:30,379 --> 00:10:36,418
Het atmosferisch dossier gaat
800.000 jaar terug.
112
00:10:36,452 --> 00:10:38,687
In al die tijd
113
00:10:38,721 --> 00:10:41,289
was het CO2-gehalte nooit hoger
114
00:10:41,324 --> 00:10:43,592
dan drie/honderdste van een procent.
115
00:10:43,626 --> 00:10:47,362
Althans, tot de 20e eeuw.
116
00:10:47,396 --> 00:10:50,565
Sindsdien gaat het
gestaag en snel omhoog.
117
00:10:50,600 --> 00:10:53,101
Het is nu ruim 40% hoger
118
00:10:53,135 --> 00:10:55,370
dan voor de Industriële Revolutie.
119
00:10:55,404 --> 00:11:01,910
Door verbranding van kolen, olie
en gas produceren we sneller CO2
120
00:11:01,944 --> 00:11:04,212
dan de aarde kan absorberen.
121
00:11:04,247 --> 00:11:07,716
Er hoopt zich CO2 op in de atmosfeer.
122
00:11:07,750 --> 00:11:09,951
De aarde warmt op.
123
00:11:09,986 --> 00:11:15,056
Elk warm object straalt
een onzichtbaar licht uit.
124
00:11:15,091 --> 00:11:16,958
Thermisch infrarood licht.
125
00:11:16,993 --> 00:11:21,496
Iedereen gloeit door warmtestraling,
zelfs in het donker.
126
00:11:21,531 --> 00:11:25,433
Zo ziet de aarde eruit in infrarood.
127
00:11:25,968 --> 00:11:30,305
Je ziet de lichaamswarmte
van onze planeet.
128
00:11:34,878 --> 00:11:37,979
Het zonlicht raakt het oppervlak.
129
00:11:38,014 --> 00:11:42,184
De aarde neemt de meeste energie op
en wordt warmer.
130
00:11:42,218 --> 00:11:46,254
Het oppervlak straalt infrarood uit.
131
00:11:46,289 --> 00:11:51,526
Maar de CO2 in de lucht absorbeert
de uitgaande warmtestraling
132
00:11:51,561 --> 00:11:54,329
en stuurt een groot deel
terug naar de aarde.
133
00:11:54,363 --> 00:11:57,432
Daardoor wordt de aarde nog warmer.
134
00:11:57,467 --> 00:11:59,768
Dit is het broeikaseffect.
135
00:11:59,802 --> 00:12:01,436
Het is basisnatuurkunde:
136
00:12:01,471 --> 00:12:03,839
de boekhouding van energiestromen.
137
00:12:03,873 --> 00:12:06,141
Er is niets controversieels aan.
138
00:12:06,176 --> 00:12:09,444
Zonder CO2 in de atmosfeer
139
00:12:09,479 --> 00:12:15,150
was de aarde een grote sneeuwbal
en bestonden we niet.
140
00:12:17,253 --> 00:12:19,988
Dus een beetje broeikaseffect
is goed.
141
00:12:20,023 --> 00:12:25,227
Maar als het te groot wordt, werkt
het destabilliserend en verwoestend.
142
00:12:25,261 --> 00:12:29,331
Oké, maar hoe weten we nu
dat wij het probleem zijn?
143
00:12:29,365 --> 00:12:33,168
Misschien veroorzaakt de aarde
de stijging zelf.
144
00:12:33,203 --> 00:12:36,572
Misschien heeft het niets
met steenkool en olie te maken.
145
00:12:36,606 --> 00:12:39,474
Misschien zijn het die stomme vulkanen wel.
146
00:12:40,644 --> 00:12:45,180
Om de paar jaar barst
op Sicilië de Etna uit.
147
00:12:45,215 --> 00:12:50,953
Bij elke uitbarsting komen
miljoenen tonnen CO2 vrij.
148
00:12:50,987 --> 00:12:56,792
Tel die eens op bij de andere
vulkanische activiteit op aarde.
149
00:12:56,826 --> 00:12:59,962
We gaan uit van de hoogste schatting:
150
00:12:59,996 --> 00:13:03,799
500 miljoen ton vulkanische CO2
151
00:13:03,833 --> 00:13:05,968
die jaarlijks in de atmosfeer
terechtkomt.
152
00:13:06,702 --> 00:13:08,737
Best veel, toch?
153
00:13:08,772 --> 00:13:13,275
Maar dat is nog geen 2%
van de 30 miljard ton CO2
154
00:13:13,309 --> 00:13:16,911
die onze beschaving
jaarlijks uitstoot.
155
00:13:16,946 --> 00:13:19,313
En het leuke is:
156
00:13:19,348 --> 00:13:22,684
de toename van CO2
in de atmosfeer komt overeen
157
00:13:22,718 --> 00:13:25,954
met de hoeveelheid die we dumpen
158
00:13:25,989 --> 00:13:29,958
door kolen, olie en gas
te verbranden.
159
00:13:29,993 --> 00:13:33,061
Vulkanische CO2 heeft
een duidelijk kenmerk.
160
00:13:33,096 --> 00:13:37,132
Hij is iets zwaarder
dan die uit fossiele brandstoffen.
161
00:13:37,167 --> 00:13:41,637
We zien het verschil als we ze
op atoomniveau bekijken.
162
00:13:41,671 --> 00:13:46,508
De toename van CO2 in de lucht
is niet afkomstig van vulkanen.
163
00:13:46,543 --> 00:13:51,980
En de opwarming door CO2
is bovendien al voorspeld.
164
00:13:52,015 --> 00:13:53,916
Het is een duidelijke zaak.
165
00:13:53,950 --> 00:13:56,452
Onze vingerafdrukken zitten overal.
166
00:13:56,486 --> 00:14:00,856
Hoeveel is 30 miljard ton
CO2 per jaar?
167
00:14:00,890 --> 00:14:03,325
Als je het samenperst
168
00:14:03,359 --> 00:14:07,830
zou het volume gelijk zijn
aan de krijtrotsen van Dover.
169
00:14:07,864 --> 00:14:12,267
Zo veel CO2 voegen we jaarlijks toe.
170
00:14:12,302 --> 00:14:14,837
Onafgebroken, ieder jaar opnieuw.
171
00:14:14,871 --> 00:14:21,477
Onze pech is dat ons grootste
afvalproduct niet zomaar een stof is.
172
00:14:21,511 --> 00:14:26,213
Het is ons belangrijkste
klimaatregulerende gas.
173
00:14:26,248 --> 00:14:28,260
Jaar in, jaar uit.
174
00:14:29,754 --> 00:14:32,089
Helaas is CO2 onzichtbaar.
175
00:14:32,123 --> 00:14:34,257
Misschien als we het zagen,
176
00:14:35,760 --> 00:14:38,528
als onze ogen er gevoelig
voor waren,
177
00:14:38,562 --> 00:14:41,831
en wie weet,
bestaan zulke wezens,
178
00:14:41,865 --> 00:14:44,901
en als we al die CO2 zouden zien,
179
00:14:44,935 --> 00:14:51,341
zouden we misschien onze impact
op de atmosfeer gaan inzien.
180
00:15:06,292 --> 00:15:10,429
Het bewijs dat de aarde opwarmt,
is overal om ons heen.
181
00:15:10,463 --> 00:15:13,532
Laten we eens beginnen
bij de thermometers.
182
00:15:13,566 --> 00:15:19,204
Wereldwijd houden weerstations
sinds 1880 de temperatuur bij.
183
00:15:19,238 --> 00:15:22,340
NASA heeft een kaart opgesteld
184
00:15:22,375 --> 00:15:26,044
van de gemiddelde temperaturen
door de tijd.
185
00:15:27,047 --> 00:15:32,918
Geel staat voor
warmer dan gemiddeld rond 1880.
186
00:15:33,152 --> 00:15:36,188
Oranje staat voor heet.
187
00:15:37,890 --> 00:15:41,193
En rood voor nog heter.
188
00:15:41,227 --> 00:15:44,396
De wereld is warmer
dan in de 19e eeuw.
189
00:15:47,467 --> 00:15:52,137
Destijds was
op 's werelds grootste beurs
190
00:15:52,171 --> 00:15:56,775
een vergeten genie met
de oplossing voor het probleem.
191
00:15:56,809 --> 00:15:58,243
Kom maar mee.
192
00:16:05,736 --> 00:16:07,637
Er was eens een wereld...
193
00:16:07,671 --> 00:16:10,207
die niet te heet
en niet te koud was.
194
00:16:10,241 --> 00:16:12,709
Hij was precies goed.
195
00:16:13,314 --> 00:16:17,117
Toen kwam er een tijd
dat het aanwezige leven
196
00:16:17,151 --> 00:16:20,788
merkte dat de planeet veranderde.
197
00:16:22,322 --> 00:16:25,792
En dat hebben we
heus wel zien aankomen.
198
00:16:28,097 --> 00:16:34,136
Al in 1896 berekende de Zweedse
wetenschapper Svante Arrhenius
199
00:16:34,170 --> 00:16:38,138
dat verdubbeling
van het CO2-gehalte
200
00:16:38,172 --> 00:16:40,842
tot smelting van het poolijs
zou leiden.
201
00:16:42,745 --> 00:16:46,281
In 1930 heeft de Amerikaanse
natuurkundige Hulburt,
202
00:16:46,315 --> 00:16:50,051
van het Naval Research Laboratory,
dit bevestigd.
203
00:16:50,086 --> 00:16:52,988
Tot dan toe bleef het bij theorie.
204
00:16:55,291 --> 00:17:00,629
Totdat de Engelse ingenieur
Guy Callendar bewijs verzamelde
205
00:17:00,663 --> 00:17:06,401
dat de CO2 en de gemiddelde
temperatuur op de wereld stegen.
206
00:17:06,436 --> 00:17:13,075
De mens verandert onbewust
het klimaat door z'n afvalproducten.
207
00:17:13,109 --> 00:17:20,082
Jaarlijks produceren fabrieken
en auto's ruim 6 miljard ton CO2.
208
00:17:20,116 --> 00:17:25,287
Die helpt warmte te absorberen,
waardoor de atmosfeer opwarmt.
209
00:17:25,321 --> 00:17:27,155
Is dat erg?
210
00:17:27,190 --> 00:17:31,159
Er is uitgerekend dat bij
een stijging van enkele graden
211
00:17:31,194 --> 00:17:33,962
het poolijs smelt.
212
00:17:39,501 --> 00:17:44,706
In 1960 berekende Carl Sagan in
zijn proefschrift voor het eerst
213
00:17:44,741 --> 00:17:47,342
het broeikaseffect op Venus.
214
00:17:47,377 --> 00:17:52,347
Hij deed onderzoek naar de atmosferen
van planeten, waaronder de onze.
215
00:17:52,382 --> 00:17:56,518
In de originele Cosmos-serie
uit 1980 gaf hij een waarschuwing.
216
00:17:56,552 --> 00:18:02,423
We veroorzaken enorm veel CO2
en verhogen het broeikaseffect.
217
00:18:02,458 --> 00:18:06,261
Er is weinig nodig
om het klimaat te destabiliseren.
218
00:18:06,295 --> 00:18:11,566
Om deze hemel, ons enige thuis,
in een hel te veranderen.
219
00:18:16,640 --> 00:18:20,742
Sinds die tijd
hebben we de atmosfeer belast
220
00:18:20,776 --> 00:18:26,449
met nog eens
400 miljard ton kooldioxide.
221
00:18:26,484 --> 00:18:31,121
Hoe zal de aarde er straks
voor onze kinderen uitzien?
222
00:18:31,655 --> 00:18:37,327
Wetenschappers zeggen,
dat als we zo doorgaan
223
00:18:37,361 --> 00:18:39,729
onze kinderen het zwaar krijgen.
224
00:18:39,763 --> 00:18:42,866
Hittegolven,
langdurige droogte,
225
00:18:42,900 --> 00:18:46,703
stijging van het zeeniveau,
massale uitsterving.
226
00:18:46,737 --> 00:18:49,205
De aarde is overvloedig
227
00:18:49,240 --> 00:18:52,375
dankzij een relatief stabiel klimaat.
228
00:18:52,409 --> 00:18:56,713
Landbouw en beschavingen
hebben duizenden jaren gebloeid.
229
00:18:56,747 --> 00:19:02,952
Nu brengen onze achteloosheid
en hebzucht alles in gevaar.
230
00:19:04,421 --> 00:19:09,592
Oké, als we zo goed zijn in voorspellingen
voor de lange termijn
231
00:19:09,627 --> 00:19:12,495
waarom zijn we dan
zo slecht in het weer?
232
00:19:12,530 --> 00:19:16,366
Trouwens, de winter was dit jaar
kouder dan normaal.
233
00:19:16,400 --> 00:19:20,236
Wie weet,
koelt de aarde juist wel af.
234
00:19:20,271 --> 00:19:23,173
Weer is iets anders dan klimaat.
235
00:19:23,207 --> 00:19:26,409
Het weer kijkt naar de korte termijn.
236
00:19:26,444 --> 00:19:28,545
Uur op uur, dag op dag.
237
00:19:28,579 --> 00:19:31,214
Het weer is chaotisch.
238
00:19:31,248 --> 00:19:35,217
Zelfs een microscopische verstoring
heeft grote gevolgen.
239
00:19:35,251 --> 00:19:38,286
Daarom zijn tiendaagse
voorspellingen nutteloos.
240
00:19:38,321 --> 00:19:44,227
Als op Bali een vlinder wegvliegt,
is het 6 weken later slecht weer.
241
00:19:44,261 --> 00:19:48,231
Het klimaat is het gemiddelde weer
over meerdere jaren.
242
00:19:48,466 --> 00:19:52,067
Het ontstaat door krachten
die de energiebalans veranderen.
243
00:19:52,102 --> 00:19:55,805
Veranderingen in de zon,
de stand van de aarde,
244
00:19:55,840 --> 00:20:01,878
het teruggekaatste zonlicht
en de concentratie broeikasgassen.
245
00:20:01,912 --> 00:20:06,816
Die beïnvloeden het klimaat
op voorspelbare manieren.
246
00:20:06,851 --> 00:20:11,920
De bochten van de hond
geven korte schommelingen weer.
248
00:20:11,955 --> 00:20:13,556
Het weer.
249
00:20:13,591 --> 00:20:16,960
Het is niet te voorspellen
wat hij hierna doet.
251
00:20:16,994 --> 00:20:20,563
Maar we weten wel hoe groot
z'n bochten zijn,
252
00:20:20,597 --> 00:20:22,832
vanwege de riem.
253
00:20:25,035 --> 00:20:27,003
We kunnen het klimaat
niet observeren,
254
00:20:27,037 --> 00:20:28,838
alleen het weer.
255
00:20:28,873 --> 00:20:32,509
Maar het gemiddelde weer
onthult een patroon.
257
00:20:32,843 --> 00:20:35,244
Ik geef die langdurige tendens weer,
258
00:20:35,279 --> 00:20:37,113
het klimaat.
259
00:20:37,148 --> 00:20:41,017
Let op de man, niet op de hond.
260
00:20:43,687 --> 00:20:45,989
Het weer is lastig te voorspellen,
261
00:20:46,023 --> 00:20:48,591
maar het klimaat is voorspelbaar.
262
00:20:48,626 --> 00:20:54,330
Het is door de tijd vaak veranderd,
maar altijd als gevolg van krachten.
264
00:20:54,365 --> 00:21:00,670
De sterkste kracht is momenteel het stijgende
CO2-gehalte door fossiele brandstoffen.
266
00:21:00,704 --> 00:21:03,006
CO2 houdt warmte vast.
267
00:21:03,040 --> 00:21:05,842
Al die energie moet ergens heen.
268
00:21:05,876 --> 00:21:07,677
Een deel verwarmt de lucht.
269
00:21:07,711 --> 00:21:09,779
Het meeste komt in zee terecht.
270
00:21:09,814 --> 00:21:14,050
Wereldwijd worden de zeeën warmer.
271
00:21:14,785 --> 00:21:16,986
Dat zie je vooral in de Noordelijke IJszee
272
00:21:17,020 --> 00:21:19,489
en het omringende land.
273
00:21:21,992 --> 00:21:24,961
Goed, er verdwijnt zomers zee-ijs
274
00:21:24,995 --> 00:21:28,565
op een plek waar niemand komt.
275
00:21:28,599 --> 00:21:32,502
Wat kan mij het schelen dat er
geen ijs op de Noordpool is?
276
00:21:41,345 --> 00:21:44,814
IJs is het lichtste
natuurlijke oppervlak op aarde.
277
00:21:44,848 --> 00:21:47,250
Open zeewater het donkerste.
278
00:21:47,284 --> 00:21:50,854
IJs reflecteert zonlicht
terug naar de ruimte.
279
00:21:50,888 --> 00:21:56,259
Water absorbeert zonlicht en
wordt warmer. Daardoor smelt nog meer ijs
281
00:21:56,293 --> 00:22:01,531
en komt er nog meer zeewater
dat nog meer zonlicht absorbeert.
283
00:22:01,565 --> 00:22:05,001
Dit is de "positieve feedback loop".
284
00:22:05,336 --> 00:22:08,772
Het is een van de mechanismen
285
00:22:08,806 --> 00:22:11,908
die de opwarming door CO2 versterkt.
286
00:22:11,942 --> 00:22:14,577
Dit is Drew Point, Alaska,
287
00:22:14,611 --> 00:22:19,115
aan de rand van de Noordelijke IJszee.
288
00:22:29,231 --> 00:22:33,100
Bij mijn geboorte
lag de kustlijn 1,6 kilometer verder.
289
00:22:33,135 --> 00:22:37,138
Er brokkelde zo'n zes meter
per jaar af.
290
00:22:37,172 --> 00:22:43,311
Nu verdwijnt hij
met zo'n vijftien meter per jaar.
292
00:22:43,345 --> 00:22:47,682
De Noordelijkse IJszee
warmt steeds sneller op.
294
00:22:47,716 --> 00:22:50,785
Hij is dus langere perioden ijsvrij.
295
00:22:50,819 --> 00:22:55,323
Daardoor staat de kust bloot
aan erosie door stormen.
297
00:22:55,357 --> 00:23:00,861
Ook worden die heviger
als gevolg van klimaatverandering.
299
00:23:00,896 --> 00:23:05,733
In het Noorden van Alaska, Siberïe
en Canada vind je permafrost.
301
00:23:05,767 --> 00:23:09,170
Grond die al duizenden jaren
bevroren is.
302
00:23:09,204 --> 00:23:11,305
Het bevat organisch materiaal.
303
00:23:11,339 --> 00:23:13,741
Oude bladeren en wortels van planten
304
00:23:13,775 --> 00:23:16,911
die duizenden jaren terug groeiden.
305
00:23:16,945 --> 00:23:20,848
Omdat deze gebieden
sneller opwarmen dan andere
307
00:23:20,882 --> 00:23:25,920
ontdooit de permafrost
en begint de inhoud te rotten.
309
00:23:25,954 --> 00:23:28,589
Net als wanneer je
de vriezer uitzet.
310
00:23:31,760 --> 00:23:35,162
Uit de permafrost komt
kooldioxide vrij,
311
00:23:35,196 --> 00:23:40,201
en ook methaan,
een nog krachtiger broeikasgas.
313
00:23:40,235 --> 00:23:42,603
Daardoor wordt het nog warmer.
314
00:23:42,638 --> 00:23:46,274
Ook dit is een positieve feedback loop.
315
00:23:46,308 --> 00:23:49,043
De permafrost bevat
genoeg koolstof
316
00:23:49,077 --> 00:23:52,613
om het CO2-gehalte
in de atmosfeer te verdubbelen.
317
00:23:52,648 --> 00:23:57,285
Als we zo doorgaan,
komt het meeste eind deze eeuw vrij.
320
00:23:57,319 --> 00:24:03,357
Mogelijk is er voor het klimaat
dan geen weg meer terug.
322
00:24:03,392 --> 00:24:08,529
De lucht, het water
en het land worden warmer.
324
00:24:08,564 --> 00:24:11,365
De aarde is dus echt
aan het opwarmen.
325
00:24:11,400 --> 00:24:13,534
Maar is dat wel onze fout?
326
00:24:13,569 --> 00:24:15,603
Misschien is het gewoon de natuur.
327
00:24:15,637 --> 00:24:17,672
Of de zon?
328
00:24:18,741 --> 00:24:21,676
Nee, die is het niet.
329
00:24:23,246 --> 00:24:26,548
We volgen de zon
al tientallen jaren
330
00:24:26,583 --> 00:24:29,925
en de energieopbrengst
is niet veranderd.
331
00:24:30,421 --> 00:24:35,091
Bovendien warmt de aarde
's nachts meer op dan overdag.
333
00:24:35,426 --> 00:24:38,227
En 's winters meer dan 's zomers.
334
00:24:38,262 --> 00:24:41,664
Zo werkt het broeikaseffect.
335
00:24:41,699 --> 00:24:45,969
Maar meer zonne-energie
werkt juist tegenovergesteld.
337
00:24:46,005 --> 00:24:50,943
Het lijdt geen enkele twijfel
dat wij het klimaat veranderen.
339
00:24:50,977 --> 00:24:52,945
De zon is niet het probleem,
340
00:24:52,979 --> 00:24:54,780
maar wel de oplossing.
341
00:24:54,815 --> 00:24:56,982
Dat weten we al heel lang.
342
00:24:57,517 --> 00:25:00,653
Veel langer dan je zou denken.
343
00:25:04,191 --> 00:25:07,727
Parijs, september 1878.
344
00:25:08,061 --> 00:25:12,098
De Eiffeltoren
is nog jaren toekomstmuziek.
345
00:25:17,705 --> 00:25:23,543
Kijk mee naar een van 's werelds
bijzonderste spektakels.
347
00:25:23,578 --> 00:25:29,383
Het hoofd van het Vrijheidsbeeld
is net voltooid.
349
00:25:34,522 --> 00:25:39,994
Duizenden exposanten uit alle landen
beslaan 27 hectare van Parijs
351
00:25:40,028 --> 00:25:42,296
met hun uitvindingen en spullen.
352
00:25:42,330 --> 00:25:47,968
Edison demonstreert zijn lamp
pas een jaar later.
354
00:25:48,003 --> 00:25:50,871
Elektrische apparaten bestaan niet.
355
00:25:50,905 --> 00:25:53,874
Niks schakelaars of knoppen.
356
00:25:53,908 --> 00:25:57,511
Het is een wereld van handwerk
en paardenkrachten.
357
00:25:59,419 --> 00:26:01,554
Die man, daar kwamen we voor.
358
00:26:01,589 --> 00:26:04,390
Met die gekke snor.
359
00:26:04,425 --> 00:26:07,427
Het is wiskundeleraar
Augustin Mouchot.
360
00:26:07,461 --> 00:26:09,896
Vergeet niet dat het 1878 is.
361
00:26:09,930 --> 00:26:13,366
De wereld wordt door gas verlicht.
362
00:26:13,400 --> 00:26:15,768
De auto bestaat nog jaren niet.
363
00:26:16,303 --> 00:26:19,572
Maar Mouchot betovert het publiek
364
00:26:19,607 --> 00:26:21,941
met zijn zonnecollector.
365
00:26:23,611 --> 00:26:26,880
De zon is van iedereen!
366
00:26:26,914 --> 00:26:31,084
Hij is 150 miljoen kilometer
van ons verwijderd,
367
00:26:31,118 --> 00:26:33,253
maar ervaar zijn enorme kracht!
368
00:26:33,287 --> 00:26:37,257
Mijn uitvinding concentreert
zonne-energie
369
00:26:37,291 --> 00:26:40,260
en zet die om
in mechanische beweging.
370
00:26:40,294 --> 00:26:42,896
Hij kan elke machine aandrijven,
371
00:26:42,930 --> 00:26:47,267
elektriciteit opwekken,
een drukpers aandrijven
372
00:26:47,301 --> 00:26:49,569
of ijs maken op een warme dag.
373
00:26:52,740 --> 00:26:54,440
Alstublieft!
374
00:27:05,419 --> 00:27:06,386
Stelt u zich eens voor,
375
00:27:06,420 --> 00:27:08,822
zonlicht omgezet in ijs.
376
00:27:08,856 --> 00:27:14,828
U ziet, we kunnen wonderen verrichten
als we zonne-energie bundelen.
378
00:27:15,162 --> 00:27:18,631
Op een dag zijn de kolen op.
379
00:27:18,666 --> 00:27:22,636
Maar de zon zal er altijd voor ons zijn.
380
00:27:37,351 --> 00:27:39,819
Mouchot kreeg die dag
een gouden medaille.
381
00:27:39,854 --> 00:27:45,158
Maar steenkool werd zo goedkoop dat
niemand meer omkeek naar zonne-energie.
383
00:27:45,192 --> 00:27:50,663
En niemand kende de ware prijs
van fossiele brandstoffen.
385
00:27:50,698 --> 00:27:53,833
Mouchot kreeg geen geld meer
voor zijn onderzoek.
386
00:27:53,868 --> 00:27:58,271
35 jaar later,
begin twintigste eeuw
387
00:27:58,305 --> 00:28:00,940
ging een andere deur
naar de toekomst open.
388
00:28:01,375 --> 00:28:05,178
In Egypte, aan de oever van de Nijl.
389
00:28:14,895 --> 00:28:17,863
Een boodschap voor de tijdreizigers:
390
00:28:17,898 --> 00:28:22,902
dit is het ideale moment
om klimaatverandering af te wenden.
392
00:28:23,337 --> 00:28:26,305
Egypte, 1913.
393
00:28:26,340 --> 00:28:29,408
Dat is Frank Shuman uit Philadelphia.
394
00:28:31,178 --> 00:28:33,479
Hij heeft maar drie jaar
op school gezeten.
395
00:28:33,513 --> 00:28:38,084
Maar zijn gevoel voor innovatie
maakt dat ruimschoots goed.
396
00:28:38,518 --> 00:28:42,555
Voor zijn dertigste had Shuman
veiligheidsglas uitgevonden.
397
00:28:42,589 --> 00:28:49,729
De toepassing in auto's en dakramen
heeft hem rijk gemaakt.
399
00:28:49,763 --> 00:28:55,901
Rijk genoeg voor zijn echte passie:
zonne-energie.
401
00:28:55,936 --> 00:29:01,407
Hij ontwierp en bouwde met zijn team
een reeks zonnecollectoren.
403
00:29:01,441 --> 00:29:04,910
Ze konden
een stoommachine aandrijven.
404
00:29:04,945 --> 00:29:11,517
Hij hoopte hiermee de woestijn
te irrigeren en in bloei te zetten.
407
00:29:11,551 --> 00:29:17,857
De lancering van de zonnecollector
in 1913 was een doorslaand succes.
410
00:29:21,228 --> 00:29:24,930
Hij had een praktische manier bedacht
om zonne-energie
411
00:29:24,965 --> 00:29:27,566
op industriële schaal in te zetten.
412
00:29:27,601 --> 00:29:31,404
Het was zelfs goedkoper dan kolen.
413
00:29:33,373 --> 00:29:39,745
De Britten en Duitsers boden hem
financiële steun voor zijn uitvinding.
416
00:29:39,780 --> 00:29:44,784
Het was de ideale energiebron
in tropische gebieden
418
00:29:44,818 --> 00:29:48,621
waar de import van kolen
veel duurder was.
419
00:29:48,655 --> 00:29:52,391
Maar Shumans dromen waren groter.
420
00:29:52,426 --> 00:29:54,794
Hij schreef
aan Scientific American
421
00:29:54,828 --> 00:30:02,166
dat een zonne-centrale
van 250 bij 250 km in de Sahara
423
00:30:02,200 --> 00:30:07,206
genoeg energie zou opleveren
voor alle industrieën op aarde.
425
00:30:07,240 --> 00:30:09,208
Maar het mocht niet zo zijn.
426
00:30:09,242 --> 00:30:12,311
De vloeibare brandstof petroleum
427
00:30:12,346 --> 00:30:14,146
veroverde de scheepvaart,
428
00:30:14,181 --> 00:30:16,782
thuisverwarming en voertuigen.
429
00:30:16,817 --> 00:30:19,452
Olie was overal.
Het was goedkoper dan kolen
430
00:30:19,486 --> 00:30:22,256
en makkelijk op te pompen
en te verwerken.
431
00:30:22,390 --> 00:30:26,860
Voor een schip op steenkool waren
honderd mannen per week nodig.
432
00:30:26,895 --> 00:30:31,064
Maar met olie had één man
de klus in één dag geklaard.
434
00:30:31,099 --> 00:30:36,677
Een jaar na Shumans triomf
brak de Eerste Wereldoorlog uit.
436
00:30:36,771 --> 00:30:40,457
Zijn zonnecollectoren werden
omgebouwd tot wapens.
437
00:30:40,543 --> 00:30:43,477
Zijn droom van een beschaving
op zonne-energie
438
00:30:43,612 --> 00:30:48,146
zou pas een eeuw later
worden herboren.
440
00:30:49,221 --> 00:30:53,957
Er is nog een onuitputbare
schone energiebron.
442
00:30:55,327 --> 00:30:58,396
De wind zelf wordt
door de zon aangedreven.
443
00:30:58,430 --> 00:31:02,800
Onze ster is de drijvende kracht
achter de wind en de golven.
444
00:31:02,834 --> 00:31:07,738
Voor windmolenparken hoeven we
maar weinig land op te offeren.
446
00:31:07,773 --> 00:31:13,077
Op zee, waar de wind het sterkst is,
zelfs helemaal geen land.
448
00:31:13,111 --> 00:31:15,946
Eén procent van die kracht
449
00:31:15,981 --> 00:31:20,117
levert genoeg energie op
voor onze samenleving.
450
00:31:32,199 --> 00:31:35,501
De aarde krijgt per uur
meer zonne-energie
451
00:31:35,536 --> 00:31:40,006
dan alle energie
die we in een jaar gebruiken.
453
00:31:40,040 --> 00:31:47,113
Aan een fractie van die energie
hebben we voor altijd genoeg.
456
00:31:47,147 --> 00:31:50,350
Zonder de atmosfeer
met CO2 te belasten.
457
00:31:58,727 --> 00:32:00,861
Het is nog niet te laat.
458
00:32:00,896 --> 00:32:02,963
Er is een toekomst om voor te vechten.
459
00:32:02,998 --> 00:32:04,632
Hoe ik dat weet?
460
00:32:04,666 --> 00:32:08,002
We stammen af van
een lange lijn overlevers.
461
00:32:08,036 --> 00:32:11,639
Onze soort kan zich
uitstekend aanpassen.
462
00:32:11,673 --> 00:32:17,840
Doordat onze voorouders vooruit
leerden denken, zijn we nu hier.
465
00:32:17,914 --> 00:32:23,118
We stonden al eerder voor hete vuren
en we zijn steeds verder gekomen.
467
00:32:23,152 --> 00:32:29,424
Ons meest mythische wapenfeit ooit
kwam voort uit een donkere periode.
469
00:32:38,829 --> 00:32:40,496
Er was eens een wereld
470
00:32:40,531 --> 00:32:45,001
met 60.000 kernwapens
die op scherp stonden.
471
00:32:45,035 --> 00:32:49,305
Ze waren van de twee
machtigste landen op aarde.
473
00:32:49,340 --> 00:32:55,979
Beiden zeiden dat ze liever
alles zouden verwoesten
476
00:32:56,013 --> 00:32:58,548
dan toe te geven aan de ander.
477
00:32:58,585 --> 00:33:00,552
Toen ik drie jaar oud was,
478
00:33:00,587 --> 00:33:03,122
werd de grootste bom ooit
479
00:33:03,156 --> 00:33:06,592
tot ontploffing gebracht
door de Sovjet-Unie.
480
00:33:09,730 --> 00:33:12,866
Dat schrikbeeld is intussen
vervangen door nieuwe.
481
00:33:12,900 --> 00:33:16,102
Het gevaar dat de grootste
2.000 steden
482
00:33:16,136 --> 00:33:21,674
in één middag worden verwoest,
is geweken.
484
00:33:21,709 --> 00:33:28,982
De wapenwedloop tussen de VS en
de Sovjet-Unie leverde nog iets op.
487
00:33:29,717 --> 00:33:36,123
De Apollo-missies naar de maan kwamen
uit diezelfde wapenwedloop voort.
489
00:33:36,557 --> 00:33:41,694
Mensen naar de maan sturen
vraagt om betrouwbare,
491
00:33:41,729 --> 00:33:47,867
krachtige raketten. Precies dezelfde
technologie die nodig is om kernkoppen
493
00:33:47,902 --> 00:33:53,606
naar de andere kant van de aarde
te sturen om je vijand te verwoesten.
495
00:33:55,110 --> 00:34:01,614
We moeten ons inzetten om
voor het einde van dit decennium
497
00:34:01,649 --> 00:34:06,888
een man op de maan te laten landen
en veilig te laten terugkeren.
499
00:34:07,223 --> 00:34:11,993
President Kennedy's speech
in 1961 zette het land in vuur en vlam.
501
00:34:12,028 --> 00:34:15,397
Hij bevatte veel
vooruitziende woorden.
502
00:34:15,431 --> 00:34:19,901
Maar niets over het wetenschappelijke
doel van maanmissies.
504
00:34:19,936 --> 00:34:25,307
Geen vragen over de oorsprong van
de maan of onderzoek naar monsters.
506
00:34:25,341 --> 00:34:28,876
Nee. De Apollo-missies werden bedacht
507
00:34:28,911 --> 00:34:33,615
als manier om de kracht en precisie
van onze raketten te demonstreren.
509
00:34:33,649 --> 00:34:39,187
Maar op weg naar de maan
overkwam ons iets bijzonders.
511
00:34:39,522 --> 00:34:41,790
We keken omlaag...
512
00:34:41,824 --> 00:34:43,963
en ontdekten een andere wereld.
513
00:34:43,994 --> 00:34:45,628
De onze.
514
00:34:45,662 --> 00:34:52,127
Voor het eerst stapten we achteruit
en zagen de wereld zoals hij is.
516
00:34:52,170 --> 00:34:57,841
Eén wereld, ondeelbaar en
nogal klein in de kosmische context.
518
00:34:59,378 --> 00:35:04,749
Wat ook de reden was
voor het Apollo-programma
520
00:35:04,783 --> 00:35:09,654
en hoezeer het ook was verbonden
aan de Koude Oorlog
522
00:35:09,688 --> 00:35:14,659
de erkenning van de eenheid
en kwetsbaarheid van de aarde
524
00:35:14,693 --> 00:35:17,195
is onze beloning.
525
00:35:17,229 --> 00:35:19,664
Een onverwacht geschenk van Apollo.
526
00:35:19,698 --> 00:35:22,867
Een project
geboren uit concurrentie
527
00:35:22,901 --> 00:35:26,204
leidde tot ons besef van eenheid.
528
00:35:36,382 --> 00:35:40,051
Welke titaan heeft
dit wereldwonder gebouwd?
529
00:35:41,154 --> 00:35:44,156
De Ifugao, op de Filippijnen
530
00:35:44,190 --> 00:35:47,426
die weinig meer hadden
dan hun handen.
531
00:35:47,460 --> 00:35:52,097
Zo'n 10.000 jaar geleden
gebruikten onze voorouders
532
00:35:52,131 --> 00:35:55,667
een andere vorm
van klimaatverandering.
533
00:35:55,702 --> 00:35:59,938
Het mildere klimaat
tussen de ijstijden in.
534
00:35:59,973 --> 00:36:03,508
Ze vonden de landbouw uit.
535
00:36:03,543 --> 00:36:10,983
Ze stopten met jagen en verzamelen,
wat ze al een miljoen jaar deden.
538
00:36:11,017 --> 00:36:14,620
Ze vestigden zich
en gingen voedsel verbouwen.
539
00:36:14,621 --> 00:36:20,040
Ze oogsten tien tot honderd keer
zoveel zonne-energie
541
00:36:20,044 --> 00:36:24,815
dan de natuur
hun voorouders had geboden.
542
00:36:24,849 --> 00:36:28,352
Wereldwijd maakten mensen
de overstap
543
00:36:28,386 --> 00:36:34,891
van nomadische culturen naar
landbouwculturen op zonne-energie.
545
00:36:34,926 --> 00:36:38,528
Het was het begin
van de beschaving.
546
00:36:38,563 --> 00:36:45,702
Wij staan op de schouders van
degenen die dit voor elkaar boksten.
548
00:36:45,737 --> 00:36:49,106
Nu zijn wij aan de beurt.
549
00:36:53,978 --> 00:36:56,546
Er was eens een wereld...
550
00:37:01,386 --> 00:37:04,288
Als er ooit leven op Venus was
551
00:37:04,323 --> 00:37:08,925
had het zijn helse bestemming
niet kunnen afwenden.
552
00:37:10,561 --> 00:37:14,197
Het op hol geslagen broeikaseffect
was niet te stoppen.
553
00:37:24,078 --> 00:37:25,312
Eens...
554
00:37:25,346 --> 00:37:27,547
was er een wereld...
555
00:37:29,550 --> 00:37:31,685
De onze.
556
00:37:31,719 --> 00:37:34,354
En die wereld is nu.
557
00:37:34,389 --> 00:37:36,857
Niets staat ons in de weg
558
00:37:36,891 --> 00:37:42,195
om onze wereld en zijn waardevolle
levensvormen te beschermen.
560
00:37:42,230 --> 00:37:47,100
Het hangt ervan af
wat we werkelijk belangrijk vinden.
562
00:37:47,135 --> 00:37:50,771
En of we de wil kunnen opbrengen
om in aktie te komen.
563
00:38:38,215 --> 00:38:40,383
Waarom de maan, vragen sommigen.
564
00:38:40,417 --> 00:38:43,553
Waarom dit als doel kiezen?
565
00:38:43,587 --> 00:38:45,688
Ze kunnen ook vragen:
566
00:38:45,723 --> 00:38:48,191
waarom de hoogste berg beklimmen?
567
00:38:48,225 --> 00:38:53,563
We kiezen ervoor
om naar de maan te gaan!
569
00:38:58,937 --> 00:39:03,341
We verkiezen de maan
en al die andere zaken
571
00:39:03,375 --> 00:39:07,211
niet omdat ze makkelijk zijn,
maar omdat ze moeilijk zijn.
572
00:39:21,192 --> 00:39:26,294
Sync and corrections by n17t01 and Geminy
www.addic7ed.com