1
00:00:06,560 --> 00:00:10,920
BİR NETFLIX DİZİSİ

2
00:00:14,280 --> 00:00:16,480
<i>Haziran 2014.</i>

3
00:00:16,560 --> 00:00:20,560
<i>Haber sitesi BuzzFeed</i>
<i>büyük bir tadım testi yapıyor.</i>

4
00:00:20,640 --> 00:00:23,440
<i>Meksika kolası Amerikan kolasına karşı.</i>

5
00:00:25,120 --> 00:00:28,240
<i>Neden mi?</i>
<i>Amerika'ya ihraç edilen Meksika kolası</i>

6
00:00:28,320 --> 00:00:32,480
<i>şeker kamışıyla tatlandırılan</i>
<i>klasik tarifle yapılıyor.</i>

7
00:00:34,680 --> 00:00:37,920
Bu çok köpüklü. Beni rahatsız etti.

8
00:00:38,000 --> 00:00:39,120
Damağı temizleyeyim.

9
00:00:39,200 --> 00:00:45,040
<i>Son 40 yıldır Amerikan kolasında</i>
<i>tartışmalı bir madde var.</i>

10
00:00:45,120 --> 00:00:47,160
<i>Yüksek fruktozlu mısır şurubu.</i>

11
00:00:47,240 --> 00:00:50,600
Kutu kolaya göre ağızda tat kalıyor.
Meksika kolasını yeğlerim.

12
00:00:50,680 --> 00:00:53,760
<i>Son karşılaşmada kazanan</i>
<i>Meksika kolası oluyor.</i>

13
00:00:53,840 --> 00:00:54,800
Bu daha iyi.

14
00:00:54,880 --> 00:00:56,280
Meksika kolası kazandı.

15
00:00:56,880 --> 00:00:58,800
<i>Ama rakamlara bakıldığında</i>

16
00:00:58,880 --> 00:01:01,760
<i>yüksek fruktozlu mısır şurubu</i>
<i>kaybeden değil.</i>

17
00:01:04,480 --> 00:01:10,200
<i>Ortalama bir Amerikalı her yıl 9,5 kilo</i>
<i>yüksek fruktozlu mısır şurubu tüketiyor.</i>

18
00:01:11,520 --> 00:01:16,680
<i>Süpermarketin neredeyse her reyonunda</i>
<i>ve beklenmeyecek gıdalarda bulunuyor.</i>

19
00:01:18,000 --> 00:01:20,000
<i>Amerika'da 2020 yılında</i>

20
00:01:20,080 --> 00:01:23,400
<i>7,6 milyon ton</i>
<i>yüksek fruktozlu mısır şurubu üretildi.</i>

21
00:01:23,480 --> 00:01:25,840
<i>Bu tüm Manhattan'ı kaplamaya yeter.</i>

22
00:01:26,520 --> 00:01:30,320
<i>Amerikan halkı 1975'ten bu yana</i>

23
00:01:30,400 --> 00:01:33,680
<i>168 milyon ton şurup tüketti.</i>

24
00:01:33,760 --> 00:01:36,200
<i>Bu tüm Los Angeles'ı kaplamaya yeter.</i>

25
00:01:36,720 --> 00:01:39,200
<i>Ama 2016'da yapılan bir araştırmaya göre</i>

26
00:01:39,280 --> 00:01:43,200
<i>katılımcıların yüzde 53'ü</i>
<i>yüksek fruktozlu mısır şurubunu azaltıyor</i>

27
00:01:43,280 --> 00:01:44,840
<i>veya ondan kaçınıyor.</i>

28
00:01:47,640 --> 00:01:51,240
<i>Yaklaşık 8,8 milyar dolarlık</i>
<i>pazar büyüklüğüyle</i>

29
00:01:51,320 --> 00:01:54,960
<i>yüksek fruktozlu mısır şurubu</i>
<i>ekonomik bir güçten fazlası.</i>

30
00:01:56,200 --> 00:02:00,640
<i>Üreticileri siyasilerle kol kola olan</i>
<i>nüfuzlu kişiler.</i>

31
00:02:01,920 --> 00:02:03,880
Ulusumuzu besleyen

32
00:02:03,960 --> 00:02:09,680
ve Amerikan yaşam tarzını koruyan
müthiş çiftçilerle olmaktan çok mutluyum.

33
00:02:09,760 --> 00:02:12,640
<i>Ama ünü hiç hoş değil.</i>

34
00:02:12,720 --> 00:02:15,120
Besin değeri düşük, kalorisi yüksek.

35
00:02:16,080 --> 00:02:20,920
<i>Yüksek fruktozlu mısır şurubu</i>
<i>rafları hükmeder hâle nasıl geldi?</i>

36
00:02:21,000 --> 00:02:23,320
Kurabiye! Çocuklar kurabiye ister!

37
00:02:23,840 --> 00:02:26,040
<i>Sağlığımıza etkisi ne?</i>

38
00:02:30,680 --> 00:02:33,120
YÜKSEK FRUKTOZLU MISIR ŞURUBU

39
00:02:33,200 --> 00:02:38,840
TATLI MI YOKSA ZARARLI MI?

40
00:02:41,120 --> 00:02:45,920
<i>1971 yılı. Amerikan Başkanı Richard Nixon</i>
<i>bir sorunla karşı karşıyaydı.</i>

41
00:02:46,000 --> 00:02:47,960
<i>Amerikalı çiftçiler zorlanıyordu.</i>

42
00:02:48,040 --> 00:02:52,040
<i>Artan üretim maliyetleri sebebiyle</i>
<i>gelirleri düşmüştü.</i>

43
00:02:52,720 --> 00:02:58,840
Bu ülkenin çiftlikleri büyüme ve refahtan
hak ettikleri payı alamıyor.

44
00:02:59,960 --> 00:03:03,760
<i>Seçimi tekrar kazanmak için</i>
<i>Nixon'a çiftçilerin oyu lazımdı.</i>

45
00:03:04,400 --> 00:03:08,200
<i>Bu yüzden tarım dünyasında</i>
<i>tecrübeli bir isim olan Earl Butz'ı</i>

46
00:03:08,280 --> 00:03:10,480
<i>yeni tarım bakanı olarak atadı.</i>

47
00:03:11,200 --> 00:03:15,160
Çiftçilerin şehirdekiler kadar
iyi bir hayat sürmesini istiyorum.

48
00:03:16,320 --> 00:03:18,160
<i>Butz seçimden dört ay önce</i>

49
00:03:18,240 --> 00:03:23,800
<i>Amerika'nın Soğuk Savaş düşmanı</i>
<i>Sovyetler Birliği'ne</i>

50
00:03:23,880 --> 00:03:27,840
<i>750 milyon dolarlık</i>
<i>dev bir tahıl satışı yaptı.</i>

51
00:03:27,920 --> 00:03:32,640
Kansas'taki buğday yetiştiricilerinin çoğu
Rusya'yla ticaretten yana.

52
00:03:33,560 --> 00:03:35,600
<i>Çiftçilerin geliri hızla arttı.</i>

53
00:03:37,440 --> 00:03:41,840
<i>Çiftçilerin verdiği destekle</i>
<i>başarısını artıran Nixon</i>

54
00:03:41,920 --> 00:03:46,840
<i>Kasım 1972'de seçimlerde ezip geçerek</i>
<i>50 eyaletin 49'unu kazandı.</i>

55
00:03:46,920 --> 00:03:52,800
Bugünkü gibi erkenden yatabileceğim
başka bir ulusal seçim hatırlamıyorum.

56
00:03:55,200 --> 00:03:59,440
<i>Ama 1973'te</i>
<i>Amerika'nın tahıl stoku tükenince</i>

57
00:03:59,520 --> 00:04:01,520
<i>fiyatlar yükselişe geçti.</i>

58
00:04:01,600 --> 00:04:04,560
<i>Hükûmet aynı yıl</i>
<i>tarım kanununu yenileyerek</i>

59
00:04:04,640 --> 00:04:08,680
<i>üretimi artırmayı</i>
<i>ve teşvik vermeyi hedefledi.</i>

60
00:04:08,760 --> 00:04:10,960
<i>Tahıl belli bir fiyatın altına inince</i>

61
00:04:11,040 --> 00:04:14,480
<i>Hükûmet ve vergi mükellefleri</i>
<i>aradaki farkı kapatacaktı.</i>

62
00:04:14,560 --> 00:04:18,840
<i>Bu mahsullerin en büyüğü</i>
<i>ve ülkenin ana besin kaynağı mısırdı.</i>

63
00:04:20,400 --> 00:04:24,800
<i>Butz fiyatları düşürmek için</i>
<i>çiftçileri her yere ekim yapmaya,</i>

64
00:04:24,880 --> 00:04:28,520
<i>üretimi olabildiğince çok artırmaya</i>
<i>teşvik ediyordu.</i>

65
00:04:33,840 --> 00:04:39,400
<i>O yıl üç yıl öncesine göre</i>
<i>40 milyon ton daha fazla mısır üretildi.</i>

66
00:04:40,920 --> 00:04:44,160
<i>Butz'ın planı işe yaramıştı.</i>
<i>Hatta aşırı iyiydi.</i>

67
00:04:45,080 --> 00:04:47,680
<i>Kısa sürede mısır fazlası ortaya çıktı.</i>

68
00:04:48,920 --> 00:04:51,720
<i>Bu tahıl bolluğunu çözmek için</i>
<i>ne yapılabilirdi?</i>

69
00:04:54,280 --> 00:04:58,200
<i>Japonya, efsaneler ülkesi.</i>
<i>Yükselen Güneş Ülkesi.</i>

70
00:04:58,720 --> 00:05:01,560
<i>Japon bilim insanları 1960'larda</i>

71
00:05:01,640 --> 00:05:06,120
<i>mısırdan yapışkan bir tatlandırıcı</i>
<i>üretmenin bir yolunu buldu.</i>

72
00:05:07,400 --> 00:05:11,520
<i>Butz bu yöntemle fazla mahsul sorununun</i>
<i>çözülebileceğini fark etti</i>

73
00:05:11,600 --> 00:05:17,000
<i>ve Amerikalı üreticileri ticari ölçekte</i>
<i>şurup üretimine teşvik etti.</i>

74
00:05:17,080 --> 00:05:21,720
<i>Amerikan yüksek fruktozlu</i>
<i>mısır şurubu endüstrisi doğuyordu.</i>

75
00:05:22,960 --> 00:05:26,000
<i>Bu yeni tatlandırıcı</i>
<i>tam olarak nasıl yapılıyordu?</i>

76
00:05:28,000 --> 00:05:28,920
MISIR ÇEKİRDEĞİ

77
00:05:29,000 --> 00:05:32,920
<i>Mısır taneleri ıslatılır</i>
<i>ve öğütülerek mısır nişastası elde edilir.</i>

78
00:05:33,600 --> 00:05:36,440
<i>Mısır nişastasına</i>
<i>iki farklı enzim eklenir.</i>

79
00:05:36,520 --> 00:05:39,760
<i>Böylece nişasta</i>
<i>daha ufak glukoz moleküllerine dönüşür.</i>

80
00:05:40,480 --> 00:05:42,680
<i>Üçüncü bir enzim bu glukozu</i>

81
00:05:42,760 --> 00:05:48,080
<i>meyve ve balda doğal olarak bulunan</i>
<i>fruktoz adlı başka bir şekere dönüştürür.</i>

82
00:05:49,200 --> 00:05:51,640
<i>Fruktoz, glukoz şurubuyla karıştırılır</i>

83
00:05:51,720 --> 00:05:55,920
<i>ve tatlı, yapışkan bir karışım olan</i>
<i>yüksek fruktozlu mısır şurubu elde edilir.</i>

84
00:05:57,120 --> 00:05:59,160
<i>Ama adı kafa karıştırıcı.</i>

85
00:05:59,240 --> 00:06:03,840
<i>Fruktoz içeriği sadece</i>
<i>normal mısır şurubuna göre daha yüksek.</i>

86
00:06:03,920 --> 00:06:07,480
<i>Normal şekerle neredeyse</i>
<i>aynı miktarda fruktoz içeriyor.</i>

87
00:06:10,080 --> 00:06:14,120
<i>Mısırı tatlandırıcıya dönüştürmek</i>
<i>tahıl fazlasını çözecekse</i>

88
00:06:14,200 --> 00:06:16,160
<i>ürüne talep olması gerekiyordu.</i>

89
00:06:16,240 --> 00:06:20,080
<i>Gıda şirketleri başta</i>
<i>5000 yılı aşkın süredir kullanılan</i>

90
00:06:20,160 --> 00:06:25,200
<i>test edilip onaylanmış şekerden</i>
<i>vazgeçecek kadar ilgi göstermedi.</i>

91
00:06:25,760 --> 00:06:27,840
<i>Ama 1974'e gelindiğinde</i>

92
00:06:27,920 --> 00:06:30,880
<i>kısmen Avrupa'daki</i>
<i>şeker pancarı kıtlığı sebebiyle</i>

93
00:06:31,400 --> 00:06:34,200
<i>dünyada şekere olan talep</i>
<i>arzı geçmeye başladı.</i>

94
00:06:34,720 --> 00:06:38,280
<i>Ham şekerin fiyatı</i>
<i>sekiz haftada neredeyse iki katına çıktı.</i>

95
00:06:38,360 --> 00:06:41,800
<i>Dünya çapındaki kıtlık nedeniyle</i>
<i>fiyatların arttığı söyleniyor.</i>

96
00:06:42,400 --> 00:06:45,200
<i>Bu durum raf fiyatlarını hemen etkiledi.</i>

97
00:06:45,280 --> 00:06:46,480
2,20 dolar.

98
00:06:47,600 --> 00:06:48,600
Şaka gibi.

99
00:06:50,120 --> 00:06:54,000
<i>Gıda şirketleri dikkatini</i>
<i>yüksek fruktozlu mısır şurubuna çevirdi.</i>

100
00:06:54,560 --> 00:06:58,760
<i>Neredeyse sınırsız bir arz vardı</i>
<i>ve Amerika'da üretiliyordu.</i>

101
00:06:58,840 --> 00:07:03,080
<i>Şekerin yarısı ithal ediliyordu</i>
<i>ve kotalara ve tarifelere tabiydi.</i>

102
00:07:04,880 --> 00:07:07,840
<i>Dr. Pepper, Fanta ve Sprite</i>
<i>1974'ün sonunda</i>

103
00:07:07,920 --> 00:07:13,000
<i>yüksek fruktozlu mısır şurubunu</i>
<i>içeceklerinde kullanmaya başlamıştı.</i>

104
00:07:13,520 --> 00:07:16,800
<i>Ama yine de büyük markalar uzak duruyordu.</i>

105
00:07:17,520 --> 00:07:22,000
<i>Ama mısır çiftçilerinin piyasa avantajı</i>
<i>çok uzun sürmedi.</i>

106
00:07:22,800 --> 00:07:26,360
<i>Şeker mahsulü düzeldi</i>
<i>ve şekerin fiyatı düştü.</i>

107
00:07:30,040 --> 00:07:33,600
<i>Mısır rafinerileri</i>
<i>yüksek fruktozlu mısır şurubunun fiyatını</i>

108
00:07:33,680 --> 00:07:35,000
<i>rekabetçi yapamıyordu.</i>

109
00:07:36,840 --> 00:07:39,880
<i>Ocak 1980'de durum daha da kötüleşti.</i>

110
00:07:39,960 --> 00:07:43,120
<i>Başkan Jimmy Carter</i>
<i>Afganistan'ı işgal ettiği için</i>

111
00:07:43,200 --> 00:07:47,480
<i>Sovyetler Birliği'ni</i>
<i>tahıl ambargosuyla cezalandırmak istedi.</i>

112
00:07:48,600 --> 00:07:51,440
Taahhüt ettiğimiz miktarın fazlası olan

113
00:07:51,520 --> 00:07:56,560
Sovyetler Birliği'nin sipariş ettiği
17 milyon ton tahıl teslim edilmeyecek.

114
00:07:56,640 --> 00:08:00,520
<i>Uluslararası mısır pazarı küçüldü.</i>

115
00:08:00,600 --> 00:08:03,080
<i>Herkes satmak istedi, alan çıkmadı.</i>

116
00:08:03,160 --> 00:08:06,520
<i>Tahıl fiyatları bir günde izin verilen</i>
<i>azami sınıra düştü.</i>

117
00:08:08,120 --> 00:08:10,280
<i>Mısır fiyatları düşmeye devam edince</i>

118
00:08:10,360 --> 00:08:14,160
<i>yüksek fruktozlu mısır şurubunun fiyatı</i>
<i>çok daha ucuzladı</i>

119
00:08:14,240 --> 00:08:17,520
<i>ve büyük içecek firmalarının dikkatini</i>
<i>çekmeye başardı.</i>

120
00:08:18,040 --> 00:08:22,040
<i>Coca-Cola 1980'de</i>
<i>kolada kullandığı şekerin yarısı yerine</i>

121
00:08:22,120 --> 00:08:26,080
<i>yüksek fruktozlu mısır şurubu</i>
<i>kullanacağını açıkladı.</i>

122
00:08:26,840 --> 00:08:31,440
<i>Pepsi de iki ay içinde işletmelerdeki</i>
<i>içecek makinelerinde kullanmaya başladı.</i>

123
00:08:33,240 --> 00:08:38,640
<i>Bu arada Başkan Carter'ın tahıl ambargosu</i>
<i>çiftçiler arasında hoş karşılanmıyordu.</i>

124
00:08:39,200 --> 00:08:42,640
<i>1980 seçimlerindeki rakibi Ronald Reagan</i>

125
00:08:42,720 --> 00:08:45,360
<i>çiftçilerin öfkesini</i>
<i>kendi çıkarına kullandı.</i>

126
00:08:46,240 --> 00:08:52,880
Başkan öylece tahıl ambargosu uygulayınca
sizi zarara uğratıp tribünlere uğradı.

127
00:08:54,640 --> 00:08:58,000
<i>Reegan seçim gecesi</i>
<i>büyük bir farkla kazanarak</i>

128
00:08:58,080 --> 00:09:01,280
<i>Amerika Birleşik Devletleri'nin</i>
<i>40'ıncı başkanı oldu.</i>

129
00:09:01,360 --> 00:09:05,160
Ömrümde hiç bu kadar gurur duyduğum
bir an olmadı.

130
00:09:05,760 --> 00:09:08,720
<i>Bu Reagan ve mısır çiftçileri için</i>
<i>iyi bir haberdi.</i>

131
00:09:09,240 --> 00:09:14,360
<i>Yeni başkan göreve geldikten dört ay sonra</i>
<i>tahıl ambargosuna son verdi.</i>

132
00:09:14,440 --> 00:09:18,560
Belki mısır piyasası düzelir
ve bu yıl biraz para kazanırız.

133
00:09:19,160 --> 00:09:22,960
<i>Reagan'ın şeker ithaline</i>
<i>kısıtlayıcı kotalar getirmesinden sonra</i>

134
00:09:23,040 --> 00:09:25,120
<i>Amerika'da şekerin fiyatı arttı.</i>

135
00:09:26,240 --> 00:09:30,040
<i>Yüksek fruktozlu mısır şurubu</i>
<i>yine ucuz bir tatlandırıcı olmuştu.</i>

136
00:09:30,800 --> 00:09:33,160
<i>Artık büyük içecek ve yiyecek şirketleri</i>

137
00:09:33,240 --> 00:09:36,640
<i>şekeri bırakıp</i>
<i>yüksek fruktozlu mısır şurubuna geçiyordu.</i>

138
00:09:37,680 --> 00:09:40,200
<i>Halk daha çok şurup tüketmeye başladı.</i>

139
00:09:40,280 --> 00:09:45,120
<i>1981'de Amerika'da kişi başına düşen</i>
<i>yüksek fruktozlu mısır şurubu tüketimi</i>

140
00:09:45,200 --> 00:09:46,560
<i>günde dört çay kaşıktı.</i>

141
00:09:46,640 --> 00:09:49,520
<i>Yani yılda altı kilogramdı.</i>

142
00:09:52,560 --> 00:09:56,800
<i>Yüksek fruktozlu mısır şurubu</i>
<i>raflarda yerini almayı başladı.</i>

143
00:09:56,880 --> 00:09:59,120
Alışveriş çılgınlığında ilk yarışmacı…

144
00:10:00,680 --> 00:10:01,640
<i>Unlu mamullerden…</i>

145
00:10:01,720 --> 00:10:03,240
Kurabiye! Kurabiye de al!

146
00:10:03,320 --> 00:10:05,800
<i>…kahvaltı gevreğine ve hatta şaraba kadar.</i>

147
00:10:07,760 --> 00:10:12,240
<i>Ama çoğu tüketici bu yeni tatlandırıcının</i>
<i>ne olduğunu bilmiyordu.</i>

148
00:10:15,200 --> 00:10:17,520
<i>Tatlılık ve kalori açısından</i>

149
00:10:17,600 --> 00:10:21,440
<i>yüksek fruktozlu mısır şurubu</i>
<i>ve normal sofra şekeri aynıdır.</i>

150
00:10:21,520 --> 00:10:23,760
<i>Peki aralarındaki fark ne?</i>

151
00:10:24,280 --> 00:10:26,280
<i>Kimyasal bir fark mı var? Pek yok.</i>

152
00:10:27,080 --> 00:10:31,800
<i>Şeker, bir fruktoz molekülüne bağlı</i>
<i>bir glukoz molekülünden oluşur.</i>

153
00:10:32,440 --> 00:10:36,000
<i>Yüksek fruktozlu mısır şurubu</i>
<i>aynı moleküllerden oluşur</i>

154
00:10:36,080 --> 00:10:39,640
<i>ama birbirlerine bağlı değildir.</i>
<i>Serbest hâldedir.</i>

155
00:10:41,520 --> 00:10:43,200
<i>Bu durum işlenmiş gıdalarda</i>

156
00:10:43,280 --> 00:10:46,240
<i>yüksek fruktozlu mısır şurubuna</i>
<i>bir avantaj sağlar.</i>

157
00:10:46,320 --> 00:10:49,840
<i>Nemi şekerden daha iyi tutar,</i>
<i>raf ömrünü uzatır</i>

158
00:10:49,920 --> 00:10:53,040
<i>ve yiyeceğin görünüşünü</i>
<i>ve dokusunu iyileştirir.</i>

159
00:10:56,000 --> 00:10:59,760
<i>Dünyanın en büyük</i>
<i>şeker alıcılarından biri olan Coca-Cola</i>

160
00:10:59,840 --> 00:11:02,600
<i>1984 yılında Amerika'daki çoğu ürününde</i>

161
00:11:02,680 --> 00:11:06,480
<i>yüksek fruktozlu mısır şurubu</i>
<i>kullanmaya başlayacağını açıkladı.</i>

162
00:11:06,560 --> 00:11:08,640
<i>Pepsi de Coca-Cola'ya ayak uydurdu.</i>

163
00:11:08,720 --> 00:11:12,960
<i>Bu hamlenin iç talebi bir milyon ton</i>
<i>artıracağı tahmin ediliyordu.</i>

164
00:11:13,720 --> 00:11:17,120
<i>Yüksek fruktozlu mısır şurubu</i>
<i>sadece içecekleri ele geçirmedi.</i>

165
00:11:18,080 --> 00:11:22,400
<i>1985'te birçok işlenmiş gıdada</i>
<i>şekerin yerini almıştı</i>

166
00:11:22,480 --> 00:11:26,480
<i>ve pazar payı kalorili tatlandırıcıların</i>
<i>üçte birinden fazlaydı.</i>

167
00:11:27,000 --> 00:11:31,320
<i>Daha ucuz ürünler raflarda</i>
<i>ve fast-food pazarında yerini alıyordu.</i>

168
00:11:32,360 --> 00:11:35,960
<i>Mısır işleme şirketlerinin gelirleri için</i>
<i>bu iyi bir haberdi</i>

169
00:11:36,040 --> 00:11:38,000
<i>ama müşteriler için öyle değildi.</i>

170
00:11:40,160 --> 00:11:44,960
<i>Kalorili tatlandırıcılarla dolu</i>
<i>her türlü işlenmiş gıdada bir artış vardı.</i>

171
00:11:45,040 --> 00:11:50,120
<i>1980'lerin ortalarına gelindiğinde</i>
<i>tablo netti. Amerikan halkı şişmanlıyordu.</i>

172
00:11:50,200 --> 00:11:54,880
Ülkedeki uzmanlar ilk kez obeziteyi
ölümcül bir hastalık olarak niteledi.

173
00:11:54,960 --> 00:12:00,600
<i>1985 itibariyle halkın yüzde 20'si</i>
<i>obez kategorisindeydi.</i>

174
00:12:00,680 --> 00:12:05,120
<i>İnsanlar şimdilik</i>
<i>şeker yerine yağı suçluyordu.</i>

175
00:12:05,800 --> 00:12:09,040
<i>Bu da mısır şurubu endüstrisinin</i>
<i>işine geliyordu.</i>

176
00:12:13,680 --> 00:12:15,480
<i>Gıda üreticileri yağı kesmenin</i>

177
00:12:15,560 --> 00:12:18,800
<i>işlenmiş gıdaları</i>
<i>daha az lezzetli yaptığını biliyordu.</i>

178
00:12:19,320 --> 00:12:23,120
<i>Gıda şirketleri hâlâ lezzetli olan</i>
<i>az yağlı ürünleri satmak için</i>

179
00:12:23,200 --> 00:12:28,360
<i>yüksek fruktozlu mısır şurubu gibi</i>
<i>daha çok tatlandırıcı katmaya başladı.</i>

180
00:12:29,520 --> 00:12:34,720
<i>Dolayısıyla az yağlı yiyecekler çoğu zaman</i>
<i>yağlı yiyecekler kadar kaloriliydi.</i>

181
00:12:35,600 --> 00:12:38,400
<i>Ama halk az yağlı etiketini istiyordu.</i>

182
00:12:39,000 --> 00:12:41,840
<i>İstedikleri kadar</i>
<i>yiyebileceklerini sanıyorlardı</i>

183
00:12:41,920 --> 00:12:44,240
<i>ve sonunda normalden çok yiyorlardı.</i>

184
00:12:45,440 --> 00:12:50,080
<i>Gıda üreticileri için az yağlı beslenme</i>
<i>yağlı bir iş demekti.</i>

185
00:12:50,160 --> 00:12:53,280
<i>Peki bizler için anlamı neydi?</i>
<i>Sadece şişmanlamaktı.</i>

186
00:12:55,520 --> 00:13:01,040
<i>1987'de Amerikalıların tükettiği</i>
<i>yüksek fruktozlu mısır şurubu miktarı</i>

187
00:13:01,120 --> 00:13:04,920
<i>iki katına çıkarak</i>
<i>günde 8,3 çay kaşığı oldu.</i>

188
00:13:05,000 --> 00:13:06,840
<i>Yani yılda 12,7 kilo.</i>

189
00:13:07,440 --> 00:13:12,600
Anne ve babamıza fast-food restoranına
gidebilir miyiz diye sorduk.

190
00:13:12,680 --> 00:13:16,200
Orayı seviyoruz çünkü yemekleri güzel.

191
00:13:16,280 --> 00:13:19,120
<i>Kısmen yüksek fruktozlu</i>
<i>mısır şurubu sayesinde</i>

192
00:13:19,200 --> 00:13:24,760
<i>yiyecek ve içecekler ucuz ve boldu</i>
<i>ve bu ileride olacakların habercisiydi.</i>

193
00:13:26,680 --> 00:13:31,640
<i>Taco Bell 1988'de</i>
<i>sınırsız içecek uygulamasını başlattı.</i>

194
00:13:31,720 --> 00:13:34,800
<i>Diğer fast-food restoranları da</i>
<i>ona ayak uydurdu.</i>

195
00:13:34,880 --> 00:13:36,680
<i>1989'a gelindiğinde</i>

196
00:13:36,760 --> 00:13:40,360
<i>Amerika'daki yetişkinlerin</i>
<i>yüzde 26'sı obezdi.</i>

197
00:13:41,840 --> 00:13:46,680
<i>Yüksek fruktozlu mısır şurubu</i>
<i>90'lar boyunca popülerliğini artırdı.</i>

198
00:13:47,320 --> 00:13:52,160
<i>En büyük boy yemekler modaydı</i>
<i>ve içecek boyları devleşti.</i>

199
00:13:53,200 --> 00:13:59,600
<i>1999'da yerli şurup üretimi</i>
<i>9,5 milyon tona ulaştı.</i>

200
00:14:00,480 --> 00:14:04,440
<i>Aynı yıl tüketim miktarı</i>
<i>tarihî seviyeleri gördü.</i>

201
00:14:04,960 --> 00:14:09,720
<i>Amerika'da insanlar her gün</i>
<i>11,1 çay kaşığı tatlandırıcı tüketiyordu.</i>

202
00:14:09,800 --> 00:14:12,960
<i>Bu da yılda tam 17 kilo demekti.</i>

203
00:14:15,440 --> 00:14:18,920
<i>Bu arada Amerikan halkı</i>
<i>gitgide şişmanlıyordu.</i>

204
00:14:19,000 --> 00:14:22,960
<i>1999'da obezite oranı yüzde 36'ya ulaştı.</i>

205
00:14:23,040 --> 00:14:25,320
Gelecek milenyuma girerken

206
00:14:25,400 --> 00:14:29,440
bir numaralı sağlık sorunu
kesinlikle obezite olacak.

207
00:14:30,160 --> 00:14:33,240
<i>2000'lerin başında</i>
<i>obeziteyle ilgili bir araştırma</i>

208
00:14:33,320 --> 00:14:35,680
<i>çok şaşırtıcı bağlantıyı ortaya çıkardı.</i>

209
00:14:36,400 --> 00:14:40,440
<i>Araştırmacılar yüksek fruktozlu</i>
<i>mısır şurubu tüketimi verilerini</i>

210
00:14:40,520 --> 00:14:42,520
<i>obezite oranlarıyla karşılaştırdı.</i>

211
00:14:43,240 --> 00:14:46,520
<i>İki grafik de</i>
<i>oldukça benzer bir hareket izliyordu.</i>

212
00:14:48,520 --> 00:14:50,000
<i>Halk sorgulamaya başladı.</i>

213
00:14:50,080 --> 00:14:54,280
<i>Göbeğin çıkmasına sebep olan şey</i>
<i>yüksek fruktozlu mısır şurubu muydu?</i>

214
00:14:55,080 --> 00:14:57,360
Besin değeri düşük, kalorisi yüksek.

215
00:14:57,440 --> 00:15:00,560
Belki de bu yüzden
ülkede obezite salgını var.

216
00:15:01,160 --> 00:15:04,400
<i>Yüksek fruktozlu mısır şurubu</i>
<i>bizi sahiden şişmanlatıyor mu?</i>

217
00:15:04,920 --> 00:15:08,720
<i>Beslenmeyle ilgili her şeyde olduğu gibi</i>
<i>bu da karmaşık bir konu.</i>

218
00:15:11,680 --> 00:15:14,800
<i>Obeziteye neden olan</i>
<i>birçok başka faktör var.</i>

219
00:15:16,080 --> 00:15:17,600
HAREKETSİZ AKTİVİTELER

220
00:15:17,680 --> 00:15:23,000
<i>Ama yüksek fruktozlu mısır şurubu</i>
<i>gazlı içecekleri daha ucuz ve büyük yaptı.</i>

221
00:15:23,080 --> 00:15:28,920
<i>Amerikalı yetişkinler 25 yıl öncesine göre</i>
<i>yüzde 29 daha çok gazlı içecek tüketiyor.</i>

222
00:15:29,720 --> 00:15:33,560
<i>Bu içecekler kalorisi yüksek</i>
<i>ve yemesi kolay işlenmiş gıdaların</i>

223
00:15:33,640 --> 00:15:35,680
<i>daha çok tüketilmesini de sağladı.</i>

224
00:15:36,280 --> 00:15:38,200
<i>Bu işlenmiş gıdaları tüketenler</i>

225
00:15:38,280 --> 00:15:42,840
<i>işlenmemiş gıdaları tüketenlere kıyasla</i>
<i>her gün 500 kalori daha fazla alıyor.</i>

226
00:15:43,520 --> 00:15:45,080
<i>1975'ten bu yana</i>

227
00:15:45,680 --> 00:15:49,840
<i>kalorili tatlandırıcıların toplam tüketimi</i>
<i>yüzde 25 arttı.</i>

228
00:15:50,360 --> 00:15:55,160
<i>Yüksek fruktozlu mısır şurubu ise</i>
<i>yüzde 1000 arttı.</i>

229
00:15:55,240 --> 00:15:57,160
<i>Şeker de dâhil olmak üzere</i>

230
00:15:57,240 --> 00:16:01,040
<i>bu tatlandırıcılardan</i>
<i>herhangi birini katmak kilo aldırdığından</i>

231
00:16:01,120 --> 00:16:03,120
<i>daha çok yedikçe şişmanlıyoruz.</i>

232
00:16:06,680 --> 00:16:07,960
<i>2007'ye gelindiğinde</i>

233
00:16:08,040 --> 00:16:11,720
<i>yüksek fruktozlu mısır şurubunun</i>
<i>kötü bir şöhreti vardı.</i>

234
00:16:13,760 --> 00:16:19,840
Ortalama bir Amerikalının ölümüne
hangisi daha çok sebep oluyor?

235
00:16:19,920 --> 00:16:23,800
Terör saldırısı mı,
yüksek fruktozlu mısır şurubu mu?

236
00:16:25,040 --> 00:16:27,000
<i>Ama yüksek fruktozlu mısır şurubu</i>

237
00:16:27,080 --> 00:16:31,480
<i>önde gelen tatlandırıcılardan biri olmaya</i>
<i>ve kâr ettirmeye devam ediyordu.</i>

238
00:16:31,560 --> 00:16:36,480
<i>Piyasadaki en büyük oyunculardan</i>
<i>Archer Daniels Midland</i>

239
00:16:36,560 --> 00:16:39,200
<i>2008'de tatlandırıcı bölümünden</i>

240
00:16:39,280 --> 00:16:42,640
<i>529 milyon dolar kâr</i>
<i>elde ettiğini açıkladı.</i>

241
00:16:43,160 --> 00:16:45,080
<i>Mısır Rafinerileri Birliği</i>

242
00:16:45,160 --> 00:16:49,400
<i>kârlarını sürdürmek için</i>
<i>kötü reklamla mücadele etmeye başladı.</i>

243
00:16:49,480 --> 00:16:54,160
Ürünümüz kamuoyunda çok yanlış tanıtıldı.

244
00:16:54,960 --> 00:16:57,280
<i>Birlik yüksek fruktozlu mısır şurubunun</i>

245
00:16:57,360 --> 00:17:01,200
<i>diğer kalorili tatlandırıcılardan</i>
<i>daha kötü olmadığını söylüyordu.</i>

246
00:17:01,280 --> 00:17:05,400
Yüksek fruktozlu mısır şurubu
besleyicidir, biyokimyasaldır

247
00:17:05,480 --> 00:17:08,440
ve sofra şekeriyle aynı kaloriye sahiptir.

248
00:17:08,520 --> 00:17:13,800
Amerikan Tıp Derneği 2008'de
bu konuda hemfikir olduğunu açıkladı.

249
00:17:15,280 --> 00:17:17,480
<i>Yine de Amerikalıların yüzde 53'ü</i>

250
00:17:17,560 --> 00:17:21,960
<i>yüksek fruktozlu mısır şurubunun</i>
<i>sağlığa zararlı olmasından endişeliydi.</i>

251
00:17:28,480 --> 00:17:31,320
<i>Ama çoğu insanın</i>
<i>bundan uzak durması zordu.</i>

252
00:17:32,200 --> 00:17:36,360
<i>Yüksek fruktozlu mısır şurubu</i>
<i>artık binlerce gıdada kullanılıyordu.</i>

253
00:17:36,440 --> 00:17:37,440
<i>Her yerdeydi.</i>

254
00:17:39,440 --> 00:17:44,640
<i>Birçok popüler Amerikan ürünü gibi</i>
<i>tüm dünyada da tutmuştu.</i>

255
00:17:48,440 --> 00:17:55,280
<i>2009'da dünyada 15,7 milyon ton</i>
<i>yüksek fruktozlu mısır şurubu üretildi.</i>

256
00:17:55,800 --> 00:18:00,600
<i>Bu, dünyada kişi başına</i>
<i>53 kutu kolayı tatlandırmaya yeter.</i>

257
00:18:01,400 --> 00:18:05,840
<i>Neredeyse yüzde 70'lik büyük çoğunluğu</i>
<i>ABD oluşturuyordu.</i>

258
00:18:05,920 --> 00:18:08,760
<i>Japonya ve Çin ABD'yi izliyordu.</i>

259
00:18:08,840 --> 00:18:12,400
<i>Yüzde 62'yle en çok tüketim ABD'deydi.</i>

260
00:18:12,480 --> 00:18:14,720
<i>Ardından Meksika ve Japonya geliyordu.</i>

261
00:18:15,320 --> 00:18:17,920
<i>Diğer ülkeler neredeyse hiç tüketmiyor,</i>

262
00:18:18,000 --> 00:18:20,720
<i>çoğu kendi yetiştirdiği şekeri</i>
<i>tercih ediyordu.</i>

263
00:18:23,320 --> 00:18:26,240
<i>Yüksek fruktozlu mısır şurubu endüstrisi</i>

264
00:18:26,320 --> 00:18:29,920
<i>kötü şöhretine rağmen</i>
<i>büyük paralar kazanmaya devam ediyor.</i>

265
00:18:30,520 --> 00:18:35,240
<i>Bunun kısmi sebeplerinden biri</i>
<i>üreticilere verilen devlet desteği.</i>

266
00:18:35,320 --> 00:18:39,920
<i>1995 ve 2020 yılları arasındaki</i>
<i>federal mısır sübvansiyonları</i>

267
00:18:40,000 --> 00:18:43,520
<i>toplam 116,6 milyar dolardı.</i>

268
00:18:43,600 --> 00:18:46,720
<i>Bu diğer tüm tarım sektörlerinden</i>
<i>çok daha fazla.</i>

269
00:18:46,800 --> 00:18:49,480
Sen ve ailen
yılda ne kadar kazanıyorsunuz?

270
00:18:49,560 --> 00:18:50,880
Dönüm başına 20 dolar.

271
00:18:50,960 --> 00:18:51,800
<i>Neden mi?</i>

272
00:18:52,440 --> 00:18:55,800
<i>Amerikan seçim sisteminin tuhaflığından</i>
<i>ötürü olabilir.</i>

273
00:18:55,880 --> 00:19:01,160
Amerika'nın yine yetiştirmesini,
ekmesini sağlayacağız.

274
00:19:02,360 --> 00:19:07,280
Buna burada, Iowa'daki aile çiftliklerini
desteklemekle başlayacağız.

275
00:19:08,880 --> 00:19:12,240
<i>Iowa diğer eyaletlerden daha fazla</i>
<i>mısır yetiştiriyor.</i>

276
00:19:12,320 --> 00:19:18,480
<i>Aynı zamanda büyük siyasi partilerin</i>
<i>başkan adaylarını seçen ilk eyalet.</i>

277
00:19:19,080 --> 00:19:23,960
<i>Bu yüzden siyasiler mısır çiftçilerini</i>
<i>kendi tarafına çekmek istiyor.</i>

278
00:19:24,040 --> 00:19:28,960
Iowa bir sonraki nesilde
Amerika için kilit bir rol oynayacak.

279
00:19:30,680 --> 00:19:34,920
<i>Mısır endüstrisi bugün hâlâ</i>
<i>büyük bir siyasi nüfuza sahip olabilir.</i>

280
00:19:36,160 --> 00:19:41,000
<i>Ama yüksek fruktozlu mısır şurubu</i>
<i>kamuoyunun gönlünü kazanmakta zorlanıyor.</i>

281
00:19:43,400 --> 00:19:46,920
<i>Papa John's Pizza, Burger King</i>
<i>Ve McDonald's gibi büyük markalar</i>

282
00:19:47,000 --> 00:19:49,440
<i>mısır şurubunu bırakmaya başladı.</i>

283
00:19:49,520 --> 00:19:54,040
McDonald's'ta artık
farklı bir yemek kültürü yaratıyoruz.

284
00:19:54,120 --> 00:19:57,160
Yüksek fruktozlu mısır şurubunu
çöreklerimizden çıkardık.

285
00:19:57,640 --> 00:20:02,080
<i>ABD'deki yüksek fruktozlu mısır tüketimi</i>
<i>2020'ye gelindiğinde</i>

286
00:20:02,160 --> 00:20:06,680
<i>zirve yaptığı noktadan yarı yarıya azalıp</i>
<i>günde 6,2 çay kaşığına düştü.</i>

287
00:20:07,320 --> 00:20:09,800
<i>Bu yılda 9,5 kilo demek.</i>

288
00:20:12,960 --> 00:20:16,520
<i>Yüksek fruktozlu mısır şurubu</i>
<i>hâlâ tartışmalı olsa da</i>

289
00:20:16,600 --> 00:20:19,360
<i>Amerikalıların beslenme şeklini</i>
<i>değiştirdiği kesin.</i>

290
00:20:20,080 --> 00:20:24,040
<i>Şekerin yerini almasıyla birlikte</i>
<i>halk daha ucuz işlenmiş gıdalara,</i>

291
00:20:24,120 --> 00:20:26,800
<i>sınırsız içeceğe</i>
<i>ve büyük porsiyonlara ulaştı.</i>

292
00:20:29,680 --> 00:20:33,440
<i>Büyük devlet teşvikleri</i>
<i>ve muazzam kârlar sayesinde</i>

293
00:20:33,520 --> 00:20:38,000
<i>yüksek fruktozlu mısır şurubunun</i>
<i>yakın zamanda bir yere gideceği yok.</i>

294
00:20:42,080 --> 00:20:46,400
<i>Ama tatlandırıcılarla ilgili</i>
<i>birçok sosyal medya videosu da dâhil</i>

295
00:20:46,480 --> 00:20:48,800
<i>onca kötü reklama rağmen…</i>

296
00:20:49,320 --> 00:20:53,600
Yüksek fruktozlu mısır şurubunu
günlük beslenmenizden çıkarın.

297
00:20:53,680 --> 00:20:58,520
<i>…yüksek fruktozlu mısır şurubunu</i>
<i>normal şekerden ayıran pek bir şey yok.</i>

298
00:21:00,080 --> 00:21:05,680
<i>Yemeğin tadını nasıl etkilediğine gelince,</i>
<i>zevkler ve renkler tartışılmaz.</i>

299
00:21:05,760 --> 00:21:11,280
Aslında ikisi de aynı.
Sorun ikisinin de kötü olması.

300
00:21:11,360 --> 00:21:12,600
<i>Şöyle bir gerçek var:</i>

301
00:21:12,680 --> 00:21:14,360
<i>Aşırı yeme söz konusu olunca</i>

302
00:21:14,440 --> 00:21:18,160
<i>alışkanlıklarımızdan ziyade</i>
<i>bir malzemeyi suçlamak daha kolay.</i>

303
00:21:18,760 --> 00:21:24,120
<i>Aşırı işlenmiş ve yüksek şekerli gıdaları</i>
<i>tüketmemek çok daha iyi</i>

304
00:21:24,200 --> 00:21:28,200
<i>ama bu elbette hayatı daha az tatlı yapar.</i>

305
00:21:52,000 --> 00:21:54,920
Alt yazı çevirmeni: Mustafa Üneşi