1
00:00:02,000 --> 00:00:07,000
Downloaded from
YTS.MX
2
00:00:08,000 --> 00:00:13,000
Official YIFY movies site:
YTS.MX
3
00:00:12,879 --> 00:00:19,845
NETFLIX — ORYGINALNY FILM DOKUMENTALNY
4
00:01:18,904 --> 00:01:24,326
W tym ukraińskim mieście
mieszkało kiedyś niemal 50 000 ludzi.
5
00:01:25,202 --> 00:01:29,372
Było w nim wszystko,
co potrzebne do wygodnego życia.
6
00:01:33,126 --> 00:01:38,798
Lecz 26 kwietnia 1986 roku
przestało nadawać się do zamieszkania.
7
00:01:40,759 --> 00:01:45,096
W pobliskiej elektrowni atomowej
w Czarnobylu doszło do wybuchu.
8
00:01:49,059 --> 00:01:53,688
W niecałe 48 godzin
miasto zostało ewakuowane.
9
00:01:57,150 --> 00:01:59,236
Od tamtej pory nikt tu nie mieszka.
10
00:02:10,205 --> 00:02:14,876
Wybuch był efektem
złego planowania i ludzkiego błędu.
11
00:02:15,835 --> 00:02:16,836
Pomyłki.
12
00:02:17,712 --> 00:02:23,051
Spowodował katastrofę środowiskową,
która miała wpływ na całą Europę.
13
00:02:24,344 --> 00:02:29,933
Wielu uważa ją za najkosztowniejszą
w historii ludzkości.
14
00:02:31,935 --> 00:02:35,063
Ale Czarnobyl to tylko jedno zdarzenie.
15
00:02:36,147 --> 00:02:40,610
Prawdziwa tragedia naszych czasów
rozgrywa się na całym świecie,
16
00:02:40,694 --> 00:02:42,904
ledwo zauważalna z dnia na dzień.
17
00:02:43,738 --> 00:02:47,617
Mówię o utracie dzikich miejsc
na naszej planecie.
18
00:02:47,701 --> 00:02:49,536
Jej różnorodności biologicznej.
19
00:02:56,793 --> 00:03:00,880
Świat jest wyjątkowym
i widowiskowym cudem.
20
00:03:02,173 --> 00:03:06,928
Miliardy przedstawicieli
milionów gatunków roślin i zwierząt
21
00:03:07,804 --> 00:03:10,890
wprost oszałamiają
swoją różnorodnością i bogactwem.
22
00:03:12,934 --> 00:03:17,063
Współpracują, by czerpać korzyści
z energii słońca
23
00:03:17,522 --> 00:03:19,524
i minerałów z ziemi.
24
00:03:21,651 --> 00:03:27,198
Ich istnienie tak się zazębia,
że utrzymują siebie nawzajem przy życiu.
25
00:03:29,159 --> 00:03:34,581
Jesteśmy uzależnieni
od tego idealnie dostrojonego respiratora,
26
00:03:35,957 --> 00:03:40,545
który do poprawnego działania
potrzebuje różnorodności biologicznej.
27
00:03:46,051 --> 00:03:52,849
Ale sposób życia ludzi powoduje,
że ta różnorodność chyli się ku upadkowi.
28
00:03:58,396 --> 00:04:02,692
To też jest skutkiem
złego planowania i ludzkiego błędu,
29
00:04:03,610 --> 00:04:07,197
i to również zaowocuje tym,
co widzimy tutaj.
30
00:04:10,784 --> 00:04:14,287
Miejscem niezdatnym do życia.
31
00:04:18,917 --> 00:04:20,585
Świat natury zanika.
32
00:04:20,919 --> 00:04:22,879
Dowody widać na każdym kroku.
33
00:04:23,129 --> 00:04:26,716
Stało się to za mojego życia.
Widziałem to na własne oczy.
34
00:04:27,717 --> 00:04:30,387
Ten film to moje zeznanie jako świadka
35
00:04:30,470 --> 00:04:32,180
i moja wizja przyszłości.
36
00:04:32,931 --> 00:04:36,559
Historia o tym,
jak popełniliśmy największą pomyłkę,
37
00:04:36,726 --> 00:04:40,939
i jak – o ile zadziałamy teraz –
możemy ją naprawić.
38
00:04:58,790 --> 00:05:00,750
Jestem David Attenborough
39
00:05:01,626 --> 00:05:03,503
i mam 93 lata.
40
00:05:04,629 --> 00:05:06,715
Miałem naprawdę niezwykłe życie.
41
00:05:07,757 --> 00:05:11,511
Dopiero teraz doceniam,
jak niezwykłe ono było.
42
00:05:17,475 --> 00:05:19,394
Miałem szczęście spędzić je,
43
00:05:19,477 --> 00:05:22,105
odkrywając dzikie miejsca
na naszej planecie.
44
00:05:25,108 --> 00:05:27,652
Odwiedziłem każdą część globu.
45
00:05:34,534 --> 00:05:37,662
Z pierwszej ręki
doświadczyłem żyjącego świata
46
00:05:37,745 --> 00:05:40,373
w całej jego różnorodności i niezwykłości.
47
00:05:43,251 --> 00:05:45,879
Prawdę mówiąc,
nie mógłbym sobie wyobrazić
48
00:05:46,379 --> 00:05:47,547
innego życia.
49
00:05:51,009 --> 00:05:54,137
Zawsze uwielbiałem odkrywać,
50
00:05:54,762 --> 00:05:55,972
przeżywać przygody,
51
00:05:56,556 --> 00:05:59,267
uczyć się więcej o dziczy.
52
00:06:00,810 --> 00:06:02,145
I uczę się nadal.
53
00:06:03,980 --> 00:06:07,525
Tak samo, jak gdy byłem chłopcem.
54
00:06:14,824 --> 00:06:17,619
ROK 1937
LICZBA LUDNOŚCI: 2,3 MILIARDA
55
00:06:17,702 --> 00:06:20,747
STĘŻENIE CO W ATMOSFERZE:
280 CZĘŚCI NA MILION
56
00:06:20,830 --> 00:06:22,540
DZICZ: 66% POWIERZCHNI ZIEMI
57
00:06:25,251 --> 00:06:27,545
To był zupełnie inny świat.
58
00:06:29,047 --> 00:06:33,676
Nie rozumieliśmy,
jak funkcjonuje żyjący świat.
59
00:06:36,471 --> 00:06:38,765
Nazywano to historią naturalną,
60
00:06:39,265 --> 00:06:41,768
bo zasadniczo o to w tym chodziło.
61
00:06:43,478 --> 00:06:44,395
O historię.
62
00:06:48,983 --> 00:06:54,489
Dla chłopca było to świetne miejsce,
bo wydobywano tu żelaziak,
63
00:06:54,572 --> 00:06:56,157
ale prace zakończono.
64
00:06:56,241 --> 00:07:00,286
Tych zarośli tu nie było.
Kamieniołom dopiero co przestał działać.
65
00:07:14,133 --> 00:07:17,720
Jako mały chłopiec
spędzałem tu cały wolny czas,
66
00:07:17,804 --> 00:07:20,598
szukając w skałach w miejscach jak to...
67
00:07:21,933 --> 00:07:23,268
ukrytego skarbu.
68
00:07:26,688 --> 00:07:27,522
Skamielin.
69
00:07:29,315 --> 00:07:31,359
To stworzenie to amonit.
70
00:07:31,693 --> 00:07:35,029
Zwierzę to żyło w tej komorze
71
00:07:35,113 --> 00:07:38,074
i rozciągało swoje macki,
by schwytać ofiarę.
72
00:07:39,200 --> 00:07:43,329
Żyło około 180 milionów lat temu.
73
00:07:44,247 --> 00:07:48,835
Ten konkretny osobnik
nosi nazwę Tiltoniceras,
74
00:07:49,043 --> 00:07:54,132
bo pierwszego znaleziono
niedaleko kamieniołomu w Tilton
75
00:07:54,215 --> 00:07:55,466
w środkowej Anglii.
76
00:07:56,843 --> 00:08:02,181
Z czasem zacząłem poznawać
historię ewolucji Ziemi.
77
00:08:03,224 --> 00:08:07,312
W zasadzie to historia
o powolnej i ciągłej zmianie.
78
00:08:09,939 --> 00:08:11,441
Przez miliardy lat
79
00:08:11,983 --> 00:08:15,111
natura tworzyła niezwykłe formy,
80
00:08:15,361 --> 00:08:19,449
a każda była bardziej złożona
i doskonalsza niż poprzednia.
81
00:08:21,701 --> 00:08:25,121
To niezwykle złożona praca.
82
00:08:29,292 --> 00:08:32,378
A potem, co kilkaset milionów lat,
83
00:08:32,795 --> 00:08:35,757
po tylu mozolnych procesach,
84
00:08:36,174 --> 00:08:38,718
dochodzi do jakiejś katastrofy.
85
00:08:39,469 --> 00:08:41,220
Masowego wymierania.
86
00:08:42,305 --> 00:08:47,977
Ogromna liczba gatunków nagle znika
i zostaje zastąpiona przez garstkę innych.
87
00:08:50,104 --> 00:08:52,440
Cała ewolucja zniweczona.
88
00:08:54,400 --> 00:08:55,526
To widać.
89
00:08:55,860 --> 00:08:57,946
To ta linia w warstwach skalnych.
90
00:08:58,029 --> 00:09:02,659
Granica, która oznacza całkowitą,
gwałtowną i globalną zmianę.
91
00:09:03,534 --> 00:09:04,702
Pod tą linią
92
00:09:04,786 --> 00:09:07,121
znajduje się mnóstwo form życia.
93
00:09:08,790 --> 00:09:10,750
Ponad nią bardzo niewiele.
94
00:09:13,419 --> 00:09:19,634
Przez cztery miliardy lat istnienia życia
do masowego wymierania doszło pięć razy.
95
00:09:22,136 --> 00:09:24,472
Ostatnim razem wydarzenie to
96
00:09:24,555 --> 00:09:28,267
zakończyło erę dinozaurów.
97
00:09:29,268 --> 00:09:33,064
Uderzenie meteorytu
spowodowało katastrofalną zmianę
98
00:09:33,147 --> 00:09:34,983
warunków życia na Ziemi.
99
00:09:37,944 --> 00:09:42,240
Wyginęło 75% gatunków.
100
00:09:45,368 --> 00:09:49,247
Życie musiało się odbudować.
101
00:09:50,999 --> 00:09:52,917
Przez 65 milionów lat
102
00:09:53,001 --> 00:09:56,587
trwała rekonstrukcja żyjącego świata,
103
00:09:58,673 --> 00:10:01,426
aż w końcu powstał świat, który znamy.
104
00:10:02,468 --> 00:10:03,761
Świat naszych czasów.
105
00:10:11,644 --> 00:10:14,939
Naukowa nazwa to holocen.
106
00:10:20,695 --> 00:10:24,073
To jeden z najbardziej stabilnych okresów
107
00:10:24,157 --> 00:10:25,950
w historii naszej planety.
108
00:10:28,619 --> 00:10:30,079
Przez 10 000 lat
109
00:10:30,163 --> 00:10:36,335
średnia temperatura wahała się
zaledwie o jeden stopień Celsjusza.
110
00:10:40,423 --> 00:10:43,801
A bogaty i kwitnący żyjący świat,
który nas otacza,
111
00:10:44,427 --> 00:10:46,763
był kluczem do tej stabilności.
112
00:10:51,059 --> 00:10:53,811
Fitoplankton na powierzchni oceanu
113
00:10:54,145 --> 00:10:57,148
i ogromne połacie lasu na północy
114
00:10:57,732 --> 00:10:59,984
pomogły zrównoważyć atmosferę,
115
00:11:00,193 --> 00:11:02,570
absorbując dwutlenek węgla.
116
00:11:05,490 --> 00:11:07,366
Wielkie stada na równinach
117
00:11:07,450 --> 00:11:12,705
nawoziły glebę, sprawiając,
że pastwiska były żyzne i wydajne.
118
00:11:18,544 --> 00:11:22,381
Namorzyny i rafy koralowe
wzdłuż tysięcy kilometrów wybrzeża
119
00:11:22,882 --> 00:11:25,343
były schronieniem narybku wielu gatunków,
120
00:11:25,635 --> 00:11:30,098
który jako dojrzałe ryby
wypływał na otwarte wody.
121
00:11:36,729 --> 00:11:39,398
W gąszczach równikowej dżungli
122
00:11:39,482 --> 00:11:41,526
rośliny rosły na roślinach,
123
00:11:41,818 --> 00:11:44,821
by zdobyć
jak najwięcej energii słonecznej,
124
00:11:45,571 --> 00:11:49,367
wprowadzając do prądów powietrznych
wilgoć i tlen.
125
00:11:53,663 --> 00:11:56,791
A połacie polarnego lodu
były niezwykle istotne,
126
00:11:56,874 --> 00:12:00,253
gdyż odbijały światło słoneczne
od swej białej powierzchni
127
00:12:00,753 --> 00:12:02,672
i chłodziły całą Ziemię.
128
00:12:06,592 --> 00:12:11,430
Różnorodność biologiczna w holocenie
pomogła zapewnić stabilizację.
129
00:12:12,557 --> 00:12:15,101
A cały żyjący świat
130
00:12:15,184 --> 00:12:19,105
wpadł w spokojny, niezawodny rytm:
131
00:12:20,523 --> 00:12:21,858
pory roku.
132
00:12:29,574 --> 00:12:31,075
Na tropikalnych równinach
133
00:12:31,158 --> 00:12:36,289
pory suche i deszczowe
co roku zmieniały się jak w zegarku.
134
00:12:40,042 --> 00:12:44,797
W Azji wiatry tworzyły monsuny
w określonych porach.
135
00:12:52,555 --> 00:12:56,142
Na północy temperatury rosły w marcu,
136
00:12:56,392 --> 00:12:58,060
rozpoczynając wiosnę,
137
00:12:59,145 --> 00:13:02,440
a wysokie temperatury
utrzymywały się aż do października,
138
00:13:02,648 --> 00:13:04,358
co doprowadzało do jesieni.
139
00:13:08,487 --> 00:13:12,283
Holocen był naszym rajskim ogrodem.
140
00:13:12,366 --> 00:13:14,869
Rytm pór roku był tak niezawodny,
141
00:13:15,203 --> 00:13:18,789
że dał naszemu gatunkowi
niepowtarzalną szansę.
142
00:13:21,459 --> 00:13:23,961
Wymyśliliśmy rolnictwo.
143
00:13:27,006 --> 00:13:29,800
Nauczyliśmy się wykorzystywać pory roku
144
00:13:29,884 --> 00:13:32,011
do uprawiania żywności.
145
00:13:33,804 --> 00:13:37,934
Rozpoczęła się historia
wszystkich ludzkich cywilizacji.
146
00:13:39,769 --> 00:13:44,565
Każde pokolenie
mogło się rozwijać tylko dzięki temu,
147
00:13:44,649 --> 00:13:49,654
że świat zapewniał nam
odpowiednie warunki.
148
00:13:52,990 --> 00:13:58,162
Tempo rozwoju nie przypominało niczego,
co można było znaleźć w skamielinach.
149
00:14:01,332 --> 00:14:05,920
Nasza inteligencja
zmieniła drogę naszej ewolucji.
150
00:14:06,587 --> 00:14:12,593
W przeszłości zwierzęta
musiały rozwinąć jakąś fizyczną zdolność,
151
00:14:12,802 --> 00:14:14,178
by zmienić swoje życie.
152
00:14:14,887 --> 00:14:18,057
Nam wystarczyła myśl.
153
00:14:18,349 --> 00:14:22,353
Myśl, która mogła być przekazywana
z pokolenia na pokolenie.
154
00:14:24,939 --> 00:14:28,484
Zmienialiśmy to, co gatunek mógł osiągnąć.
155
00:14:32,738 --> 00:14:35,241
Kilka tysięcy lat później
156
00:14:35,741 --> 00:14:38,995
dorastałem w idealnym momencie.
157
00:14:40,287 --> 00:14:41,372
WRZESIEŃ 1954 ROKU
158
00:14:41,455 --> 00:14:44,125
Miałem około 20 lat,
a początki mojej kariery
159
00:14:44,250 --> 00:14:48,296
zbiegły się
z nadejściem podróży lotniczych.
160
00:14:49,839 --> 00:14:53,426
Miałem zaszczyt być jednym z pierwszych,
161
00:14:53,509 --> 00:14:56,512
którzy w pełni doświadczyli
obfitości życia,
162
00:14:56,595 --> 00:15:00,307
będącej efektem
łagodnego klimatu okresu holocenu.
163
00:15:10,401 --> 00:15:12,611
ROK 1954
LICZBA LUDNOŚCI: 2,7 MILIARDA
164
00:15:12,695 --> 00:15:15,072
STĘŻENIE CO W ATMOSFERZE:
310 CZĘŚCI NA MILION
165
00:15:15,156 --> 00:15:16,824
DZICZ: 64% POWIERZCHNI ZIEMI
166
00:15:20,328 --> 00:15:21,579
Gdzie się nie udałem,
167
00:15:22,455 --> 00:15:23,706
napotykałem dzicz.
168
00:15:24,790 --> 00:15:27,168
Lśniące morza przybrzeżne.
169
00:15:27,835 --> 00:15:29,795
Rozległe lasy.
170
00:15:31,464 --> 00:15:33,257
Ogromne łąki.
171
00:15:33,632 --> 00:15:37,595
Można było godzinami
lecieć nad nietkniętą dziczą.
172
00:15:40,389 --> 00:15:44,643
A ja zostałem poproszony
o zbadanie tych miejsc
173
00:15:44,727 --> 00:15:48,522
i nagranie cudów przyrody dla ludzi,
którzy zostali na miejscu.
174
00:15:50,691 --> 00:15:52,068
Na początku było łatwo.
175
00:15:52,151 --> 00:15:56,530
Ludzie nigdy nie widzieli
łuskowców czy leniwców.
176
00:15:56,614 --> 00:15:58,741
Nigdy nie widzieli Nowej Gwinei.
177
00:16:04,497 --> 00:16:06,832
To był najlepszy czas w moim życiu.
178
00:16:08,042 --> 00:16:10,586
Najlepszy czas w naszym życiu.
179
00:16:11,462 --> 00:16:13,422
Zakończyła się II wojna światowa,
180
00:16:13,506 --> 00:16:15,841
technologia ułatwiała nam życie.
181
00:16:18,386 --> 00:16:22,306
Tempo zmian coraz szybciej rosło.
182
00:16:27,853 --> 00:16:30,981
Wydawało się,
że nic nie ogranicza naszego rozwoju.
183
00:16:32,024 --> 00:16:34,860
Przyszłość wyglądała pasjonująco.
184
00:16:35,361 --> 00:16:38,114
Miała przynieść wszystko,
o czym marzyliśmy.
185
00:16:41,242 --> 00:16:45,538
Wtedy nikt z nas nie zdawał sobie sprawy,
że są pewne problemy.
186
00:16:50,209 --> 00:16:52,420
ROK 1960
LICZBA LUDNOŚCI: 3 MILIARDY
187
00:16:52,503 --> 00:16:54,922
STĘŻENIE CO W ATMOSFERZE:
315 CZĘŚCI NA MILION
188
00:16:55,005 --> 00:16:56,465
DZICZ: 62% POWIERZCHNI ZIEMI
189
00:16:57,091 --> 00:16:59,218
WRZESIEŃ 1960 ROKU
190
00:16:59,301 --> 00:17:03,806
W 1960 roku
pierwszy raz odwiedziłem Afrykę Wschodnią.
191
00:17:08,102 --> 00:17:10,688
Wtedy wydawało się niepojęte,
192
00:17:10,771 --> 00:17:13,315
że my – jeden gatunek –
193
00:17:13,399 --> 00:17:15,484
możemy kiedyś być tak potężni,
194
00:17:15,568 --> 00:17:18,904
by zagrozić istnieniu dziczy.
195
00:17:22,491 --> 00:17:27,079
W języku masajskim „Serengeti”
oznacza „nieskończone równiny”.
196
00:17:27,621 --> 00:17:30,249
Dla tutejszych jest to trafny opis.
197
00:17:30,583 --> 00:17:35,713
Możecie być gdzieś w Serengeti
i nie będzie tu ani jednego zwierzęcia.
198
00:17:35,963 --> 00:17:37,465
Następnego ranka
199
00:17:39,091 --> 00:17:41,135
spotkacie tu milion gnu.
200
00:17:47,641 --> 00:17:49,852
Ćwierć miliona zebr.
201
00:17:54,523 --> 00:17:56,484
Pół miliona gazeli.
202
00:17:59,361 --> 00:18:01,071
Kilka dni później...
203
00:18:02,406 --> 00:18:05,117
znikają gdzieś za horyzontem.
204
00:18:05,659 --> 00:18:07,786
Można wybaczyć, jeśli pomyślicie,
205
00:18:07,870 --> 00:18:09,914
że te równiny nie mają końca,
206
00:18:10,331 --> 00:18:12,708
skoro potrafią połknąć takie stado.
207
00:18:13,709 --> 00:18:16,670
Potrzebny był naukowiec z wizją,
Bernhard Grzimek,
208
00:18:17,129 --> 00:18:19,131
by wyjaśnić, że to nieprawda.
209
00:18:22,426 --> 00:18:27,806
Wraz z synem podążali za stadami,
które znikały za horyzontem.
210
00:18:38,108 --> 00:18:40,945
Śledzili je, gdy pokonywały rzeki,
211
00:18:41,028 --> 00:18:44,198
przemierzały lasy
i przekraczały granice kraju.
212
00:18:46,408 --> 00:18:48,786
Odkryli, że stada z Serengeti
213
00:18:48,869 --> 00:18:53,624
potrzebują ogromnych połaci
zdrowych pastwisk,
214
00:18:55,000 --> 00:18:59,296
a bez tak olbrzymiej przestrzeni
ich liczebność zmniejszyłaby się
215
00:18:59,630 --> 00:19:03,175
i upadłby cały ekosystem.
216
00:19:05,219 --> 00:19:06,762
Dla mnie było to proste.
217
00:19:07,263 --> 00:19:10,683
Dzicz nie jest nieograniczona.
218
00:19:10,766 --> 00:19:12,184
Wymaga ochrony.
219
00:19:12,851 --> 00:19:16,355
Kilka lat później
stało się to jasne dla wszystkich.
220
00:19:17,356 --> 00:19:18,524
Silniki gotowe.
221
00:19:18,607 --> 00:19:20,818
Cztery, trzy, dwa,
222
00:19:20,901 --> 00:19:21,819
jeden,
223
00:19:21,902 --> 00:19:22,945
zero.
224
00:19:24,905 --> 00:19:29,493
Byłem w studiu telewizyjnym,
gdy wystartowała misja Apollo.
225
00:19:29,577 --> 00:19:33,205
GRUDZIEŃ 1968 ROKU
226
00:19:33,622 --> 00:19:38,794
Po raz pierwszy człowiek znalazł się
tak daleko od Ziemi,
227
00:19:38,877 --> 00:19:40,796
że widział całą planetę.
228
00:19:42,214 --> 00:19:44,216
Oto, co zobaczyli.
229
00:19:46,969 --> 00:19:48,762
Co zobaczyliśmy wszyscy.
230
00:19:50,347 --> 00:19:51,890
Naszą planetę.
231
00:19:52,558 --> 00:19:55,269
Bezbronną i osamotnioną.
232
00:20:01,191 --> 00:20:03,360
Co naprawdę niezwykłe,
233
00:20:03,694 --> 00:20:08,699
świat mógł śledzić to na bieżąco.
234
00:20:09,283 --> 00:20:12,036
To niesamowite,
że można było widzieć to samo,
235
00:20:12,494 --> 00:20:15,372
co człowiek w kosmosie,
236
00:20:15,456 --> 00:20:17,625
i to w tym samym czasie.
237
00:20:19,001 --> 00:20:23,339
Dobrze pamiętam pierwsze zdjęcie.
238
00:20:23,756 --> 00:20:29,428
Widać było błękitną kulkę pośród czerni.
239
00:20:29,511 --> 00:20:33,057
Wtedy docierało do ciebie, że to Ziemia,
240
00:20:33,474 --> 00:20:36,727
a to jedno zdjęcie mieści całą ludzkość
241
00:20:36,810 --> 00:20:41,940
oprócz człowieka,
który robił je ze statku kosmicznego.
242
00:20:43,192 --> 00:20:48,030
To całkowicie zmieniło
sposób myślenia ludzi
243
00:20:48,113 --> 00:20:49,657
na całym świecie.
244
00:20:53,243 --> 00:20:55,496
Nasz dom nie był nieskończony.
245
00:20:57,039 --> 00:20:59,625
Istniały granice naszego istnienia.
246
00:21:01,210 --> 00:21:05,214
Ponownie odkryto tę fundamentalną prawdę.
247
00:21:06,757 --> 00:21:10,302
Jesteśmy całkowicie zależni
248
00:21:10,844 --> 00:21:14,056
od skończonego świata przyrody,
który nas otacza.
249
00:21:15,933 --> 00:21:19,853
Prawda ta definiowała nasze życie
w czasach prehistorycznych.
250
00:21:19,937 --> 00:21:23,107
Czasach przed rolnictwem i cywilizacją.
251
00:21:24,024 --> 00:21:26,985
Choć niektórzy z nas stanęli na Księżycu,
252
00:21:27,403 --> 00:21:30,030
inni nadal wiedli proste życie
253
00:21:30,114 --> 00:21:32,658
w najbardziej odległych częściach świata.
254
00:21:34,243 --> 00:21:39,039
MAJ 1971 ROKU
255
00:21:40,416 --> 00:21:42,000
W 1971 roku
256
00:21:42,126 --> 00:21:46,380
wyruszyłem do Nowej Gwinei
na poszukiwania odizolowanego plemienia.
257
00:21:50,092 --> 00:21:52,803
Było to społeczeństwo zbieracko-łowieckie,
258
00:21:53,387 --> 00:21:56,765
jak cała ludzkość
przed narodzinami rolnictwa.
259
00:22:00,269 --> 00:22:04,022
Było ich niewielu
i nie potrzebowali dużo do życia.
260
00:22:08,527 --> 00:22:10,529
Rzadko jadali mięso.
261
00:22:11,780 --> 00:22:16,326
Wykorzystywane przez nich zasoby
naturalnie się odnawiały.
262
00:22:17,327 --> 00:22:21,957
Żyli, używając tradycyjnej techniki
i nie naruszając równowagi ekologicznej.
263
00:22:22,416 --> 00:22:26,545
Ten styl życia mógł trwać wiecznie.
264
00:22:29,923 --> 00:22:32,760
To był kontrast wobec świata, jaki znałem.
265
00:22:33,927 --> 00:22:37,014
Świata, który co dzień wymagał więcej.
266
00:22:38,766 --> 00:22:40,976
ROK 1978
LICZBA LUDNOŚCI: 4,3 MILIARDA
267
00:22:41,059 --> 00:22:43,771
STĘŻENIE CO W ATMOSFERZE:
335 CZĘŚCI NA MILION
268
00:22:43,854 --> 00:22:45,522
DZICZ: 55% POWIERZCHNI ZIEMI
269
00:22:47,107 --> 00:22:51,069
W drugiej połowie lat 70.
podróżowałem po świecie,
270
00:22:51,487 --> 00:22:55,824
nagrywając serię, o której marzyłem,
a która nosiła tytuł Życie na Ziemi.
271
00:22:56,909 --> 00:23:01,246
To historia ewolucji życia
i jego zróżnicowania.
272
00:23:03,081 --> 00:23:05,459
Nagrywaliśmy ją w 39 krajach.
273
00:23:06,668 --> 00:23:09,713
Sfilmowaliśmy 650 gatunków
274
00:23:10,214 --> 00:23:13,509
i przemierzyliśmy
niemal dwa i pół miliona kilometrów.
275
00:23:14,134 --> 00:23:16,720
To konieczne poświęcenie,
276
00:23:16,804 --> 00:23:20,849
aby stworzyć choć zarys portretu
żyjącego świata.
277
00:23:22,017 --> 00:23:23,769
Ale dało się zauważyć,
278
00:23:23,977 --> 00:23:27,064
że trudniej było znaleźć
niektóre z tych zwierząt.
279
00:23:40,410 --> 00:23:42,996
STYCZEŃ 1978 ROKU
280
00:23:43,080 --> 00:23:45,332
Gdy filmowałem goryle górskie,
281
00:23:45,999 --> 00:23:50,921
w odległej dżungli w Afryce Centralnej
żyło ich tylko 300.
282
00:23:52,422 --> 00:23:54,633
Młode goryle były na wagę złota,
283
00:23:54,883 --> 00:23:58,178
a by zdobyć jednego,
kłusownicy zabijali wiele dorosłych.
284
00:23:59,847 --> 00:24:04,518
Mogłem się do nich tak zbliżyć,
bo były przyzwyczajone do ludzi.
285
00:24:06,687 --> 00:24:08,772
By utrzymać je przy życiu,
286
00:24:08,856 --> 00:24:11,441
strażnicy pilnowali ich każdego dnia.
287
00:24:17,739 --> 00:24:20,784
Proces wymierania,
który jako dziecko widziałem,
288
00:24:21,869 --> 00:24:22,953
oglądając skały...
289
00:24:24,121 --> 00:24:27,875
Zrozumiałem, że to samo
dzieje się właśnie wokół mnie
290
00:24:29,001 --> 00:24:31,461
i dotyczy zwierząt, które znam.
291
00:24:33,171 --> 00:24:34,965
Naszych najbliższych krewnych.
292
00:24:38,510 --> 00:24:40,596
My za to odpowiadaliśmy.
293
00:24:43,348 --> 00:24:45,892
To ujawniło brutalną rzeczywistość.
294
00:24:47,311 --> 00:24:53,483
Gdy jakiś gatunek stał się naszym celem,
nie mógł się ukryć nigdzie na świecie.
295
00:25:06,079 --> 00:25:12,586
W latach 70. wieloryby były mordowane
przez załogi statków wielorybniczych.
296
00:25:16,757 --> 00:25:19,760
Liczebność największych z nich,
płetwali błękitnych,
297
00:25:20,052 --> 00:25:22,721
wynosiła wtedy zaledwie kilka tysięcy.
298
00:25:27,517 --> 00:25:30,103
Były praktycznie nie do znalezienia.
299
00:25:33,231 --> 00:25:35,651
Na Hawajach znaleźliśmy humbaki,
300
00:25:35,734 --> 00:25:38,320
nasłuchując ich pieśni.
301
00:25:39,071 --> 00:25:44,368
To nagranie wykonane podwodnym mikrofonem
na Pacyfiku w pobliżu Hawajów.
302
00:25:44,451 --> 00:25:45,285
LUTY 1978 ROKU
303
00:25:45,369 --> 00:25:46,203
Posłuchajcie.
304
00:25:58,799 --> 00:26:01,009
Nagrania jak to pokazały,
305
00:26:01,093 --> 00:26:05,013
że pieśni humbaków są długie i złożone.
306
00:26:06,264 --> 00:26:10,143
Humbaki zamieszkujące ten sam obszar
uczą się od siebie pieśni.
307
00:26:11,019 --> 00:26:14,648
Mają one różne motywy i wariacje,
308
00:26:14,731 --> 00:26:16,566
które z czasem się zmieniają.
309
00:26:25,742 --> 00:26:31,248
Ich żałobne pieśni były kluczem
do zmiany zdania ludzi na ich temat.
310
00:26:35,752 --> 00:26:38,797
Witaj, Wostok. Jesteśmy Kanadyjczykami.
311
00:26:40,090 --> 00:26:42,008
Przestańcie zabijać wieloryby.
312
00:26:44,553 --> 00:26:49,933
Zwierzęta, które postrzegano
jako źródło oleju i mięsa,
313
00:26:50,225 --> 00:26:52,894
zyskały osobowość.
314
00:26:55,313 --> 00:26:57,941
Mówimy też w imieniu dzieci.
315
00:26:58,692 --> 00:27:02,863
Prosimy, przestańcie zabijać wieloryby.
316
00:27:04,948 --> 00:27:09,077
Wiele razy sprawialiśmy,
że zwierzętom groziło wyginięcie.
317
00:27:10,203 --> 00:27:14,624
Ale wówczas stało się jasne,
że nie można tego dłużej tolerować.
318
00:27:22,674 --> 00:27:27,137
Zabijanie wielorybów
stało się przestępstwem.
319
00:27:27,220 --> 00:27:28,930
KONIEC ZABIJANIA WIELORYBÓW
320
00:27:29,014 --> 00:27:32,768
Nagle pojawiła się zbiorowa świadomość.
321
00:27:33,560 --> 00:27:36,938
Nikt nie chciał, żeby zwierzęta wyginęły.
322
00:27:38,565 --> 00:27:41,359
Ludzie zaczęli się troszczyć
o świat przyrody,
323
00:27:41,943 --> 00:27:45,697
gdy stali się go świadomi.
324
00:27:49,034 --> 00:27:53,663
A my mieliśmy środki,
by uświadomić ludzi na całym świecie.
325
00:28:01,254 --> 00:28:05,217
Gdy w 1979 roku
zaczęto emisję Życia na Ziemi,
326
00:28:05,300 --> 00:28:07,302
miałem ponad 50 lat.
327
00:28:07,886 --> 00:28:10,764
Na Ziemi żyło dwa razy więcej ludzi,
328
00:28:10,847 --> 00:28:12,849
niż gdy się urodziłem.
329
00:28:14,810 --> 00:28:20,774
Należymy do najbardziej powszechnego
i dominującego gatunku zwierząt na Ziemi.
330
00:28:21,191 --> 00:28:24,277
A na pewno najliczniejszym
wśród tych dużych.
331
00:28:24,361 --> 00:28:28,240
Są nas cztery miliardy
332
00:28:28,698 --> 00:28:32,410
i osiągnęliśmy tę pozycję
z kosmiczną prędkością.
333
00:28:33,120 --> 00:28:36,915
Doszło do tego w około 2000 lat.
334
00:28:36,998 --> 00:28:41,336
Wydaje się,
że uwolniliśmy się od ograniczeń,
335
00:28:41,419 --> 00:28:45,382
które regulowały działania
i liczebność innych zwierząt.
336
00:28:53,265 --> 00:28:54,850
Uwolniliśmy się.
337
00:28:55,934 --> 00:28:59,437
Oddzieliliśmy się
od reszty życia na Ziemi.
338
00:29:01,022 --> 00:29:03,650
Prowadziliśmy inne życie.
339
00:29:07,404 --> 00:29:10,240
Pozbyliśmy się drapieżników,
które nam zagrażały.
340
00:29:12,868 --> 00:29:15,829
Zapanowaliśmy nad większością chorób.
341
00:29:17,622 --> 00:29:21,168
Nauczyliśmy się
produkować żywność na zamówienie.
342
00:29:23,545 --> 00:29:26,756
Nic nas nie ograniczało.
343
00:29:27,591 --> 00:29:29,509
Nic nie mogło nas powstrzymać.
344
00:29:30,802 --> 00:29:32,846
Chyba że my sami.
345
00:29:34,055 --> 00:29:36,308
Użytkowalibyśmy Ziemię,
346
00:29:36,808 --> 00:29:38,518
aż w końcu by się wyczerpała.
347
00:29:41,521 --> 00:29:46,484
Ratowanie pojedynczych gatunków
czy nawet ich grup to było za mało.
348
00:29:47,027 --> 00:29:50,322
Całe środowisko życia wkrótce by zniknęło.
349
00:30:18,433 --> 00:30:22,729
Byłem świadkiem zniszczenia
całego środowiska
350
00:30:22,812 --> 00:30:24,522
w Azji Południowo-Wschodniej.
351
00:30:25,523 --> 00:30:30,654
W latach 50. lasy deszczowe
pokrywały 75% powierzchni Borneo.
352
00:30:31,154 --> 00:30:33,323
Usłyszeliśmy trzask łamanych gałęzi.
353
00:30:34,532 --> 00:30:36,785
Kilka metrów od nas
354
00:30:37,327 --> 00:30:42,290
zauważyliśmy rudą, kudłatą postać,
kołyszącą się na drzewach.
355
00:30:43,416 --> 00:30:44,793
To był orangutan.
356
00:30:48,213 --> 00:30:53,927
Do końca stulecia lasy deszczowe na Borneo
zmniejszyły się o połowę.
357
00:31:00,058 --> 00:31:03,645
Lasy deszczowe
to wyjątkowo cenne środowisko.
358
00:31:05,855 --> 00:31:09,234
Żyje tu ponad połowa gatunków lądowych.
359
00:31:14,281 --> 00:31:19,202
To tutaj rozkwita talent ewolucji
do tworzenia.
360
00:32:04,122 --> 00:32:07,292
Wiele z milionów gatunków
zamieszkujących lasy
361
00:32:07,375 --> 00:32:09,627
liczy bardzo mało osobników.
362
00:32:12,422 --> 00:32:15,675
Każdy ma do odegrania kluczową rolę.
363
00:32:20,805 --> 00:32:24,893
Samice orangutanów
muszą spędzić z młodymi dziesięć lat,
364
00:32:24,976 --> 00:32:28,271
ucząc ich, które owoce warto zjeść.
365
00:32:32,067 --> 00:32:33,485
Bez tego
366
00:32:33,568 --> 00:32:36,905
nie wypełniłyby swojej roli,
jaką jest rozsiew nasion.
367
00:32:38,782 --> 00:32:43,161
Przyszłe pokolenia wielu gatunków drzew
byłyby zagrożone,
368
00:32:44,245 --> 00:32:48,625
a ich różnorodność jest kluczowa
dla lasów deszczowych.
369
00:32:52,504 --> 00:32:55,507
Na małym skrawku
tropikalnego lasu deszczowego
370
00:32:55,590 --> 00:32:58,802
może rosnąć 700 różnych gatunków drzew.
371
00:32:58,885 --> 00:33:02,347
To tyle samo,
co w całej Ameryce Północnej.
372
00:33:03,431 --> 00:33:09,979
A jednak zmieniamy
tę oszałamiającą różnorodność w to:
373
00:33:11,439 --> 00:33:14,609
monokulturę palmy olejowej.
374
00:33:18,113 --> 00:33:22,242
Środowisko, które w porównaniu
do lasów deszczowych jest martwe.
375
00:33:25,787 --> 00:33:30,166
Widzisz ścianę zieleni
z pojedynczymi ptakami
376
00:33:31,793 --> 00:33:34,254
i myślisz, że być może tak jest dobrze.
377
00:33:34,337 --> 00:33:39,134
Ale lecąc helikopterem, widzisz,
że to pas szerokości niecałego kilometra,
378
00:33:39,968 --> 00:33:46,933
za którym to nie ma nic
oprócz rzędów palm olejowych.
379
00:33:56,067 --> 00:33:59,946
Wycinanie lasów kusi podwójnie.
380
00:34:01,906 --> 00:34:03,658
Ludzie zarabiają na drewnie,
381
00:34:04,159 --> 00:34:08,288
a potem dodatkowo na uprawie ziemi,
która zostaje po lasach.
382
00:34:22,177 --> 00:34:27,307
Dlatego na całym świecie
wycięto trzy biliony drzew.
383
00:34:28,057 --> 00:34:32,312
Zniszczono już połowę lasów deszczowych.
384
00:34:42,071 --> 00:34:45,658
To, co dziś widzimy, to ostatni rozdział
385
00:34:45,742 --> 00:34:48,703
ogólnoświatowego procesu
trwającego od tysiącleci.
386
00:34:55,084 --> 00:35:01,841
Wylesianie Borneo spowodowało zmniejszenie
o dwie trzecie populacji orangutanów,
387
00:35:01,925 --> 00:35:05,386
odkąd 60 lat temu
zobaczyłem pierwszego osobnika.
388
00:35:12,852 --> 00:35:15,563
Nie możemy wiecznie wycinać
lasów deszczowych,
389
00:35:15,647 --> 00:35:20,151
a czego nie możemy robić wiecznie,
z definicji narusza równowagę ekologiczną.
390
00:35:21,486 --> 00:35:24,572
Gdy naruszamy tę równowagę,
391
00:35:24,656 --> 00:35:26,616
szkody się nawarstwiają,
392
00:35:26,783 --> 00:35:30,745
aż w pewnym momencie
cały ekosystem się załamie.
393
00:35:32,080 --> 00:35:35,917
Nieważne, jak wielki jest ekosystem.
Żaden nie jest bezpieczny.
394
00:35:38,503 --> 00:35:41,422
Nawet tak rozległy jak ocean.
395
00:35:46,427 --> 00:35:50,932
To środowisko
było tematem serii Błękitna planeta,
396
00:35:51,182 --> 00:35:53,643
którą kręciliśmy pod koniec lat 90.
397
00:35:59,524 --> 00:36:01,734
ROK 1997
LICZBA LUDNOŚCI: 5,9 MILIARDA
398
00:36:01,818 --> 00:36:04,571
STĘŻENIE CO W ATMOSFERZE:
360 CZĘŚCI NA MILION
399
00:36:04,654 --> 00:36:06,322
DZICZ: 46% POWIERZCHNI ZIEMI
400
00:36:07,615 --> 00:36:12,996
To była zadziwiająca wizja
zupełnie nieznanego świata,
401
00:36:13,079 --> 00:36:17,292
który istniał od zarania dziejów.
402
00:36:25,383 --> 00:36:28,761
Istniało tyle rzeczy,
o których nie miałeś pojęcia.
403
00:36:28,845 --> 00:36:33,141
Cieszyły twoje oczy feerią barw
i niewiarygodnym pięknem.
404
00:36:37,186 --> 00:36:41,941
A ich spokój nie był zakłócony
twoją obecnością.
405
00:36:50,283 --> 00:36:54,245
Choć ogromny,
ocean jest w dużej mierze pusty.
406
00:36:56,205 --> 00:36:59,500
Ale istnieją miejsca
o zwiększonej aktywności,
407
00:36:59,584 --> 00:37:02,545
gdzie prądy unoszą ku powierzchni
składniki odżywcze
408
00:37:02,629 --> 00:37:05,673
i powodują eksplozję życia.
409
00:37:11,554 --> 00:37:12,805
W takich miejscach
410
00:37:12,889 --> 00:37:15,475
gromadzą się ogromne ławice ryb.
411
00:37:23,691 --> 00:37:25,109
Problem w tym,
412
00:37:25,193 --> 00:37:30,406
że statki rybackie odszukują takie miejsca
równie dobrze, jak ryby.
413
00:37:32,408 --> 00:37:37,622
A gdy to zrobią,
z łatwością są w stanie wyłowić ławicę.
414
00:37:41,751 --> 00:37:43,586
Dopiero w latach 50.
415
00:37:43,670 --> 00:37:48,716
duże floty rybackie
wypłynęły na wody międzynarodowe,
416
00:37:49,509 --> 00:37:53,221
by na całym świecie
korzystać z bogactw oceanu.
417
00:37:55,473 --> 00:38:00,019
Jak dotąd usunęły z mórz 90% dużych ryb.
418
00:38:08,111 --> 00:38:11,614
Na początku w swoje sieci
łapali ogromne ilości ryb.
419
00:38:12,907 --> 00:38:15,118
Jednak po kilku latach
420
00:38:15,576 --> 00:38:19,831
sieci na całym świecie
zaczęły świecić pustkami.
421
00:38:21,541 --> 00:38:24,252
Rybołówstwo szybko zaczęło iść tak marnie,
422
00:38:24,961 --> 00:38:29,132
że kraje zaczęły dotować floty,
by utrzymać przemysł.
423
00:38:34,595 --> 00:38:37,932
Bez dużych ryb
i innych morskich drapieżników
424
00:38:38,349 --> 00:38:41,477
obieg substancji odżywczych w oceanie
jest zaburzony.
425
00:38:48,109 --> 00:38:52,822
Drapieżniki utrzymują składniki odżywcze
w nasłonecznionych wodach oceanu,
426
00:38:52,947 --> 00:38:57,702
przerabiając je, co sprawia,
że mogą być wykorzystane przez plankton.
427
00:39:02,457 --> 00:39:03,791
Bez drapieżników
428
00:39:03,875 --> 00:39:07,128
składniki odżywcze na setki lat
przepadną w głębinach,
429
00:39:07,211 --> 00:39:10,256
a miejsca zwiększonej aktywności
zaczną zanikać.
430
00:39:11,466 --> 00:39:13,843
Ocean zaczyna umierać.
431
00:39:19,474 --> 00:39:23,811
Życie w oceanie
rozwinęło się też na płyciznach.
432
00:39:29,484 --> 00:39:32,779
W 1998 roku ekipa Błękitnej planety
433
00:39:32,945 --> 00:39:36,032
natknęła się
na mało wówczas znane zjawisko.
434
00:39:39,952 --> 00:39:43,080
Rafy koralowe stawały się białe.
435
00:39:47,668 --> 00:39:51,714
Biały kolor powodowało to,
że korale wydalały algi,
436
00:39:51,798 --> 00:39:54,717
które żyły z nimi w symbiozie.
437
00:40:02,099 --> 00:40:03,643
Widząc to po raz pierwszy,
438
00:40:03,726 --> 00:40:07,980
być może pomyślisz, że to piękne,
ale nagle pojmujesz, że to tragedia,
439
00:40:08,523 --> 00:40:11,192
bo to, na co patrzysz, to szkielety.
440
00:40:11,359 --> 00:40:13,736
Szkielety martwych stworzeń.
441
00:40:21,494 --> 00:40:25,581
Ostatecznie białe korale
zarastają wodorostami,
442
00:40:26,249 --> 00:40:29,001
a rafa z krainy czarów staje się...
443
00:40:30,294 --> 00:40:31,838
pustkowiem.
444
00:40:36,551 --> 00:40:39,762
Na początku
przyczyna bielenia była tajemnicą.
445
00:40:40,096 --> 00:40:44,934
Jednak naukowcy zaczęli odkrywać,
że w wielu przypadkach
446
00:40:45,726 --> 00:40:47,520
ocean się ocieplał.
447
00:40:48,604 --> 00:40:53,150
Przez jakiś czas naukowcy ostrzegali,
że klimat będzie się ocieplał,
448
00:40:53,234 --> 00:40:55,111
gdyż spalamy paliwa kopalne
449
00:40:55,194 --> 00:41:00,241
i uwalniamy do atmosfery
dwutlenek węgla i inne gazy cieplarniane.
450
00:41:04,120 --> 00:41:06,497
Wyraźna zmiana stężenia CO w atmosferze
451
00:41:06,581 --> 00:41:10,042
zawsze stała w sprzeczności
ze stabilną Ziemią.
452
00:41:10,835 --> 00:41:14,672
Była to wspólna cecha
pięciu okresów masowego wymierania.
453
00:41:19,844 --> 00:41:20,803
Poprzednio
454
00:41:20,886 --> 00:41:25,558
potrzebna była trwająca nawet milion lat
aktywność wulkaniczna,
455
00:41:25,641 --> 00:41:30,271
by wydobyć tyle węgla z Ziemi,
żeby wywołać katastrofę.
456
00:41:32,648 --> 00:41:39,280
Spalając żyjące miliony lat organizmy
pod postacią węgla i ropy,
457
00:41:39,739 --> 00:41:43,701
udało nam się tego dokonać
w niecałe 200 lat.
458
00:41:45,703 --> 00:41:50,124
Temperatura na świecie
była względnie stabilna aż do lat 90.,
459
00:41:50,583 --> 00:41:56,130
ale zdaje się, że było tak tylko dlatego,
że ocean absorbował wzrost temperatury,
460
00:41:56,672 --> 00:41:58,424
ukrywając nasz wpływ.
461
00:42:01,761 --> 00:42:03,930
To była pierwsza oznaka,
462
00:42:04,013 --> 00:42:07,516
że Ziemia zaczęła tracić równowagę.
463
00:42:15,775 --> 00:42:18,277
Najbardziej oddalone środowiska życia
464
00:42:18,361 --> 00:42:22,657
istnieją na północy i południu planety.
465
00:42:23,115 --> 00:42:25,952
ŻYCIE POŚRÓD LODU, 1993 ROK
466
00:42:26,827 --> 00:42:30,665
Przez dziesięciolecia
odwiedzałem strefy polarne.
467
00:42:32,917 --> 00:42:35,044
LODOWA PLANETA, 2011 ROK
468
00:42:35,127 --> 00:42:38,714
Zawsze były to niewyobrażalne miejsca
469
00:42:39,298 --> 00:42:42,343
ze scenerią niespotykaną
gdziekolwiek indziej
470
00:42:44,136 --> 00:42:46,097
i wyjątkowymi gatunkami,
471
00:42:46,180 --> 00:42:49,266
przystosowanymi do życia
w ekstremalnych warunkach.
472
00:42:53,062 --> 00:42:55,147
Lecz ten odległy świat się zmienia.
473
00:42:58,401 --> 00:43:03,364
Za swojego życia
doświadczyłem ocieplenia Arktyki.
474
00:43:06,075 --> 00:43:10,913
W miejscach, gdzie spodziewaliśmy się
rozległych obszarów lodu morskiego,
475
00:43:11,205 --> 00:43:12,415
nie było go wcale.
476
00:43:15,584 --> 00:43:18,504
Udało nam się dotrzeć łodzią do wysp,
477
00:43:18,587 --> 00:43:23,759
do których od dawna nie dało się dopłynąć,
gdyż były wiecznie skute lodem.
478
00:43:27,138 --> 00:43:31,934
Gdy w 2011 roku
rozpoczęto emisję Lodowej planety,
479
00:43:32,351 --> 00:43:35,312
powody tych zmian były już dobrze znane.
480
00:43:40,276 --> 00:43:45,698
Ocean od dawna nie jest w stanie
wchłonąć nadmiaru ciepła
481
00:43:45,865 --> 00:43:47,992
spowodowanego naszymi działaniami.
482
00:43:48,993 --> 00:43:54,415
W efekcie średnia temperatura na świecie
jest wyższa o 1°C,
483
00:43:54,498 --> 00:43:56,876
niż gdy się urodziłem.
484
00:44:02,339 --> 00:44:07,344
Tempo tej zmiany jest największe
w ostatnich 10 000 lat.
485
00:44:15,019 --> 00:44:20,691
W ciągu 40 lat ilość lodu morskiego
latem na Arktyce spadła o 40%.
486
00:44:22,943 --> 00:44:25,738
Nasza planeta traci swój lód.
487
00:44:31,619 --> 00:44:37,458
Najbardziej dziewiczy i odległy ekosystem
zmierza ku katastrofie.
488
00:44:55,518 --> 00:44:58,813
Nasze piętno ma charakter globalny.
489
00:44:59,647 --> 00:45:02,775
Nasz wpływ jest naprawdę przemożny.
490
00:45:03,359 --> 00:45:05,152
Nasz ślepy atak na tę planetę
491
00:45:05,236 --> 00:45:09,949
zaczyna w końcu zmieniać
podstawy żyjącego świata.
492
00:45:18,457 --> 00:45:23,546
Przełowiliśmy 30% zasobów rybnych,
aż do poziomów krytycznych.
493
00:45:26,173 --> 00:45:30,469
Co roku wycinamy
ponad piętnaście miliardów drzew.
494
00:45:33,013 --> 00:45:37,226
Budując tamy, zatruwając
i nadmiernie eksploatując rzeki i jeziora,
495
00:45:37,810 --> 00:45:43,065
o ponad 80% zmniejszyliśmy populację
gatunków słodkowodnych.
496
00:45:44,275 --> 00:45:48,028
Poskramiamy dzicz.
497
00:45:52,032 --> 00:45:54,743
Połowa żyznej ziemi na świecie
498
00:45:55,327 --> 00:45:57,121
to teraz tereny uprawne.
499
00:46:04,003 --> 00:46:09,675
Ptactwo domowe stanowi 70%
wszystkich ptaków na tej planecie.
500
00:46:10,092 --> 00:46:13,053
W zdecydowanej większości są to kurczaki.
501
00:46:17,183 --> 00:46:22,479
Ponad jedną trzecią łącznej wagi ssaków
stanowią ludzie.
502
00:46:23,314 --> 00:46:27,568
Kolejne 60% to zwierzęta,
które hodujemy jako pokarm.
503
00:46:32,698 --> 00:46:37,995
Reszta, od myszy po wieloryby,
to tylko cztery procent.
504
00:46:41,332 --> 00:46:44,084
Tak wygląda teraz nasza planeta,
505
00:46:44,168 --> 00:46:47,463
rządzona przez ludzi dla ludzi.
506
00:46:47,546 --> 00:46:51,216
Dla reszty żyjącego świata
pozostało bardzo niewiele.
507
00:46:57,598 --> 00:47:00,726
Odkąd w latach 50.
zacząłem nagrywać swoje programy,
508
00:47:00,809 --> 00:47:06,440
populacja dzikich zwierząt
spadła średnio o ponad połowę.
509
00:47:09,068 --> 00:47:13,739
Patrząc teraz na te obrazy,
dociera do mnie, że choć byłem młody,
510
00:47:13,822 --> 00:47:15,991
czułem, że jestem w dziczy
511
00:47:16,075 --> 00:47:19,662
i doświadczam nietkniętego ludzką ręką
świata przyrody.
512
00:47:20,287 --> 00:47:21,372
To było złudzenie.
513
00:47:23,749 --> 00:47:28,545
Te lasy, równiny i morza
już wtedy pustoszały.
514
00:47:34,051 --> 00:47:36,512
Świat nie jest tak dziki jak kiedyś.
515
00:47:38,097 --> 00:47:39,390
Zniszczyliśmy go.
516
00:47:40,015 --> 00:47:43,060
Nie popsuliśmy go, tylko całkowicie...
517
00:47:44,103 --> 00:47:45,938
zniszczyliśmy ten świat.
518
00:47:46,021 --> 00:47:49,191
Świat inny niż ludzki przestał istnieć.
519
00:47:51,527 --> 00:47:53,487
Ludzie opanowali ten świat.
520
00:48:35,738 --> 00:48:39,158
To moje zeznanie świadka.
521
00:48:39,908 --> 00:48:44,663
Opowieść o globalnym upadku,
do którego doszło w ciągu jednego życia.
522
00:48:49,710 --> 00:48:51,879
Ale na tym nie koniec.
523
00:48:53,672 --> 00:48:56,008
Jeśli nie zmienimy obecnego kursu,
524
00:48:56,091 --> 00:48:59,887
szkody, które były cechą charakterystyczną
okresu mojego życia,
525
00:49:00,262 --> 00:49:04,683
zostaną przyćmione przez te,
które dopiero nadejdą.
526
00:49:08,354 --> 00:49:10,564
ROK 2020
LICZBA LUDNOŚCI: 7,8 MILIARDA
527
00:49:10,647 --> 00:49:13,359
STĘŻENIE CO W ATMOSFERZE:
415 CZĘŚCI NA MILION
528
00:49:13,442 --> 00:49:15,110
DZICZ: 35% POWIERZCHNI ZIEMI
529
00:49:16,320 --> 00:49:21,033
Nauka przewiduje,
że gdybym urodził się dzisiaj,
530
00:49:21,658 --> 00:49:24,370
byłbym świadkiem następujących rzeczy.
531
00:49:26,955 --> 00:49:29,333
LATA 30. XXI WIEKU
532
00:49:29,416 --> 00:49:31,043
Amazoński las deszczowy
533
00:49:31,585 --> 00:49:35,464
trzebiony do chwili,
gdy nie może wytworzyć dość wilgoci,
534
00:49:36,423 --> 00:49:38,759
zmienia się w suchą sawannę,
535
00:49:39,510 --> 00:49:42,054
przynosząc katastrofalną utratę gatunków...
536
00:49:43,472 --> 00:49:46,725
i zmieniając cykl hydrologiczny.
537
00:49:53,565 --> 00:49:58,112
W tym samym czasie na Arktyce
latem nie ma lodu.
538
00:50:01,073 --> 00:50:03,242
Bez białych czap lodowych
539
00:50:03,325 --> 00:50:07,079
mniej energii słońca
zostaje odbite z powrotem w kosmos
540
00:50:08,330 --> 00:50:11,875
i tempo globalnego ocieplenia wzrasta.
541
00:50:13,877 --> 00:50:17,047
LATA 40. XXI WIEKU
542
00:50:18,298 --> 00:50:22,261
Na północy następuje odwilż
zamarzniętej ziemi,
543
00:50:22,636 --> 00:50:24,054
co uwalnia metan,
544
00:50:24,680 --> 00:50:29,309
gaz cieplarniany dużo silniejszy
niż dwutlenek węgla,
545
00:50:30,435 --> 00:50:34,606
co drastycznie zwiększa tempo
zmian klimatycznych.
546
00:50:37,985 --> 00:50:41,780
LATA 50. XXI WIEKU
547
00:50:42,114 --> 00:50:46,034
Wody oceanu nadal się ocieplają
i stają się bardziej kwaśne,
548
00:50:46,118 --> 00:50:49,163
a rafy koralowe na całym świecie umierają.
549
00:50:53,041 --> 00:50:55,836
Populacja ryb załamuje się.
550
00:50:59,590 --> 00:51:03,427
LATA 80. XXI WIEKU
551
00:51:04,553 --> 00:51:07,723
Następuje kryzys
w światowej produkcji żywności
552
00:51:07,806 --> 00:51:10,893
z powodu zmęczenia gleby.
553
00:51:19,776 --> 00:51:22,196
Owady zapylające znikają,
554
00:51:24,490 --> 00:51:27,868
a pogoda staje się
coraz bardziej nieprzewidywalna.
555
00:51:30,537 --> 00:51:33,540
POCZĄTEK XXII WIEKU
556
00:51:33,624 --> 00:51:37,419
Temperatura na świecie wzrasta o 4°C.
557
00:51:39,588 --> 00:51:43,842
Spora część Ziemi nie nadaje się do życia.
558
00:51:46,803 --> 00:51:49,848
Miliony ludzi nie mają dachu nad głową.
559
00:51:53,435 --> 00:51:56,230
Szóste masowe wymieranie...
560
00:51:57,356 --> 00:51:58,899
rozpoczęło się na dobre.
561
00:52:05,405 --> 00:52:09,409
To cała seria zdarzeń,
od których nie ma powrotu,
562
00:52:10,619 --> 00:52:12,955
a które przynoszą nieodwracalną zmianę.
563
00:52:15,207 --> 00:52:17,668
W ciągu następnego życia
564
00:52:18,627 --> 00:52:21,797
bezpieczeństwo i stabilność holocenu,
565
00:52:23,340 --> 00:52:25,384
naszego rajskiego ogrodu,
566
00:52:27,094 --> 00:52:28,262
zostaną stracone.
567
00:52:35,102 --> 00:52:37,521
KONFERENCJA ONZ
DOT. ZMIAN KLIMATYCZNYCH
568
00:52:37,604 --> 00:52:40,899
Mamy do czynienia
z wywołaną przez człowieka katastrofą
569
00:52:41,733 --> 00:52:43,485
na skalę światową.
570
00:52:44,903 --> 00:52:47,281
To największe zagrożenie od tysięcy lat.
571
00:52:48,156 --> 00:52:49,908
Jeśli nie podejmiemy działań,
572
00:52:50,367 --> 00:52:52,786
upadek naszej cywilizacji
573
00:52:53,745 --> 00:52:57,207
i wymarcie większości świata przyrody
574
00:52:58,041 --> 00:52:59,209
jest blisko.
575
00:52:59,876 --> 00:53:01,545
Im dłużej nic nie robimy,
576
00:53:02,004 --> 00:53:05,173
tym trudniej będzie coś zdziałać.
577
00:53:06,174 --> 00:53:08,093
A pan przeszedłby na emeryturę.
578
00:53:09,511 --> 00:53:13,807
Ale póki co chce pan wyjaśnić,
w jakim niebezpieczeństwie
579
00:53:14,808 --> 00:53:16,018
wszyscy jesteśmy.
580
00:53:18,437 --> 00:53:19,646
W pewnym sensie
581
00:53:20,606 --> 00:53:24,067
wolałbym nie być wmieszanym w tę walkę.
582
00:53:25,277 --> 00:53:27,863
Wolałbym, żeby nie była ona konieczna.
583
00:53:28,280 --> 00:53:32,451
Ale miałem niewiarygodne szczęście
584
00:53:34,119 --> 00:53:38,081
i z pewnością czułbym się winny,
585
00:53:39,041 --> 00:53:44,087
gdybym widział te problemy
i postanowił je zignorować.
586
00:53:44,546 --> 00:53:46,548
ŚWIATOWE FORUM EKONOMICZNE
587
00:53:46,631 --> 00:53:47,466
NASZA PLANETA
588
00:53:47,549 --> 00:53:52,304
By przedostać się przez tłum,
trzeba wspiąć się po stłoczonych ciałach.
589
00:53:53,847 --> 00:53:56,350
Zwierzęta na dole mogą zostać zmiażdżone.
590
00:54:13,909 --> 00:54:19,164
To, z czym się mierzymy,
to upadek żyjącego świata.
591
00:54:21,041 --> 00:54:24,252
Tego samego,
który dał początek naszej cywilizacji,
592
00:54:25,879 --> 00:54:29,966
i od którego jesteśmy zależni
w każdym aspekcie naszego życia.
593
00:54:33,553 --> 00:54:35,430
Nikt tego nie chce.
594
00:54:36,264 --> 00:54:39,393
Nikt z nas nie może sobie pozwolić,
by do tego doszło.
595
00:54:42,979 --> 00:54:44,689
Co zatem zrobimy?
596
00:54:47,109 --> 00:54:48,944
To proste.
597
00:54:49,778 --> 00:54:52,572
Cały czas mieliśmy to przed oczami.
598
00:54:54,950 --> 00:54:57,285
By przywrócić stabilizację na planecie,
599
00:54:58,245 --> 00:55:00,831
trzeba przywrócić
różnorodność biologiczną.
600
00:55:03,208 --> 00:55:05,544
Czyli to, co sami usunęliśmy.
601
00:55:09,923 --> 00:55:13,635
To jedyne wyjście z kryzysu,
który sami stworzyliśmy.
602
00:55:16,722 --> 00:55:19,850
Musimy przywrócić świat do dzikiego stanu.
603
00:55:59,973 --> 00:56:03,810
To prostsze, niż może się wydawać,
604
00:56:04,644 --> 00:56:08,356
a zmiany, które musimy przeprowadzić,
będą korzyścią dla nas
605
00:56:08,440 --> 00:56:10,317
i przyszłych pokoleń.
606
00:56:11,443 --> 00:56:15,989
Za sto lat
nasze planeta znów może być dzika,
607
00:56:16,573 --> 00:56:18,408
a ja powiem wam, jak to zrobić.
608
00:56:26,291 --> 00:56:30,629
Każdy inny gatunek na Ziemi
osiąga maksymalną liczebność
609
00:56:30,712 --> 00:56:32,214
po pewnym czasie.
610
00:56:33,507 --> 00:56:35,467
Liczebność, którą można utrzymać
611
00:56:35,550 --> 00:56:37,761
dzięki dostępnym surowcom naturalnym.
612
00:56:40,722 --> 00:56:42,182
Nas nic nie ograniczało,
613
00:56:42,265 --> 00:56:47,103
więc nasza populacja
za mojego życia znacząco wzrosła.
614
00:56:47,896 --> 00:56:49,648
Według aktualnych prognoz
615
00:56:49,731 --> 00:56:55,111
do roku 2100
na świecie będzie 11 miliardów ludzi.
616
00:56:56,238 --> 00:57:00,534
Ale można spowolnić,
a nawet zatrzymać wzrost populacji,
617
00:57:00,617 --> 00:57:03,036
zanim osiągnie ten punkt.
618
00:57:08,166 --> 00:57:13,797
W drugiej połowie XX wieku
poziom życia w Japonii szybko wzrósł.
619
00:57:15,006 --> 00:57:17,634
Wraz z poprawą
opieki zdrowotnej i edukacji
620
00:57:18,009 --> 00:57:21,388
rosły też oczekiwania
i możliwości społeczeństwa,
621
00:57:21,638 --> 00:57:23,890
a współczynnik urodzeń spadał.
622
00:57:25,600 --> 00:57:31,231
W 1950 roku japońska rodzina
miała zwykle troje lub więcej dzieci.
623
00:57:32,440 --> 00:57:36,486
W 1975 roku średnia wynosiła dwoje dzieci.
624
00:57:39,531 --> 00:57:43,285
W rezultacie
ich populacja się ustabilizowała
625
00:57:43,368 --> 00:57:46,288
i od początku tysiąclecia
prawie się nie zmieniła.
626
00:57:48,206 --> 00:57:52,168
Na całym świecie
zaczęły być widoczne pewne oznaki.
627
00:57:54,963 --> 00:57:56,840
W miarę rozwoju krajów,
628
00:57:56,923 --> 00:57:59,509
ludzie decydują się na mniej dzieci.
629
00:58:03,930 --> 00:58:07,350
Co roku
liczba nowo narodzonych dzieci na świecie
630
00:58:07,851 --> 00:58:09,811
stabilizuje się.
631
00:58:12,147 --> 00:58:14,691
Główną przyczyną
ciągłego wzrostu populacji
632
00:58:15,317 --> 00:58:17,319
jest to, że wielu żyje dłużej.
633
00:58:19,905 --> 00:58:24,242
W przyszłości dojdzie do sytuacji,
gdy liczba ludności osiągnie szczyt
634
00:58:24,326 --> 00:58:26,328
po raz pierwszy w historii.
635
00:58:27,537 --> 00:58:29,080
Im szybciej się to stanie,
636
00:58:29,164 --> 00:58:32,751
tym łatwiej będzie nam zrobić to,
co konieczne.
637
00:58:37,130 --> 00:58:40,091
Ciężko pracując,
by wyciągnąć ludzi z ubóstwa,
638
00:58:40,842 --> 00:58:43,470
zapewniając dostęp do opieki zdrowotnej
639
00:58:44,179 --> 00:58:49,017
i umożliwiając zwłaszcza dziewczynom
jak najdłuższą edukację,
640
00:58:49,100 --> 00:58:53,229
możemy osiągać poziom szczytowy szybciej
i może być on mniejszy.
641
00:58:54,898 --> 00:58:57,025
Dlaczego nie mielibyśmy tego robić?
642
00:58:57,484 --> 00:59:01,863
I tak chcielibyśmy dać innym
większe szanse na lepsze życie.
643
00:59:02,530 --> 00:59:06,326
Cała sztuka w tym,
by podnieść standard życia,
644
00:59:06,826 --> 00:59:09,871
nie zwiększając naszego wpływu na świat.
645
00:59:10,330 --> 00:59:14,751
To może wydawać się niemożliwe,
ale istnieją sposoby, by tego dokonać.
646
00:59:24,177 --> 00:59:27,806
Żyjący świat
jest zasilany energią słoneczną.
647
00:59:30,600 --> 00:59:32,143
Co dzień rośliny na Ziemi
648
00:59:32,227 --> 00:59:37,565
przechwytują trzy biliony kilowatogodzin
energii słonecznej.
649
00:59:38,608 --> 00:59:42,654
To niemal 20 razy więcej energii,
niż potrzebujemy,
650
00:59:43,071 --> 00:59:44,823
tylko ze światła słonecznego.
651
00:59:49,119 --> 00:59:52,455
Wyobraźcie sobie,
że rezygnujemy z paliw kopalnych
652
00:59:53,081 --> 00:59:57,877
i korzystamy tylko
z wiecznej energii naturalnej:
653
00:59:58,962 --> 01:00:03,883
światła słonecznego, wiatru,
wody i energii geotermalnej.
654
01:00:10,390 --> 01:00:12,183
Na przełomie wieku
655
01:00:12,267 --> 01:00:18,314
niemal całe potrzeby energetyczne Maroka
opierały się na ropie i gazie z importu.
656
01:00:19,065 --> 01:00:23,695
Dziś 40% potrzeb zaspokajają sami,
657
01:00:23,778 --> 01:00:26,531
z elektrowni
bazujących na energii odnawialnej,
658
01:00:26,614 --> 01:00:30,035
w tym największej na świecie
farmy słonecznej.
659
01:00:34,539 --> 01:00:36,040
Położone na skraju Sahary
660
01:00:37,167 --> 01:00:39,794
i podłączone bezpośrednio
do południa Europy,
661
01:00:40,336 --> 01:00:46,217
do 2050 roku
Maroko może eksportować energię słoneczną.
662
01:00:53,475 --> 01:00:55,351
W ciągu 20 lat
663
01:00:55,435 --> 01:01:00,064
energia odnawialna
ma być głównym źródłem zasilania.
664
01:01:01,524 --> 01:01:04,486
Ale możemy sprawić, by była jedynym.
665
01:01:05,445 --> 01:01:09,115
To szaleństwo,
że nasze pieniądze i emerytury
666
01:01:09,491 --> 01:01:11,576
są inwestowane w paliwa kopalne,
667
01:01:12,869 --> 01:01:14,662
gdy to właśnie one
668
01:01:14,746 --> 01:01:18,249
zagrażają przyszłości,
na którą oszczędzamy.
669
01:01:21,002 --> 01:01:24,422
Przyszłość oparta na energii odnawialnej
da wiele korzyści.
670
01:01:25,256 --> 01:01:28,093
Energia wszędzie będzie tańsza,
671
01:01:29,886 --> 01:01:32,597
miasta będą czystsze i cichsze,
672
01:01:34,057 --> 01:01:37,143
a energia odnawialna
nigdy się nie wyczerpie.
673
01:01:52,742 --> 01:01:56,830
Żyjący świat nie może funkcjonować
bez zdrowego oceanu.
674
01:01:56,913 --> 01:01:58,373
My też nie.
675
01:02:04,879 --> 01:02:06,714
Ocean to kluczowy sojusznik
676
01:02:06,798 --> 01:02:10,051
w naszej walce
o zmniejszenie stężenia CO w atmosferze.
677
01:02:13,054 --> 01:02:17,267
Im bardziej zróżnicowany,
tym lepiej spełnia swoją rolę.
678
01:02:34,784 --> 01:02:39,873
Oczywiście dla każdego z nas
ocean jest ważny jako źródło pożywienia.
679
01:02:43,293 --> 01:02:46,462
Połowy to najlepszy sposób
zdobywania pokarmu z dziczy
680
01:02:46,880 --> 01:02:49,883
i o ile robimy to dobrze,
mogą być kontynuowane...
681
01:02:51,259 --> 01:02:54,512
bo w tej grze nie ma przegranych.
682
01:02:55,555 --> 01:02:59,475
Im zdrowsze jest środowisko morskie,
tym więcej ryb w nim będzie
683
01:02:59,559 --> 01:03:01,561
i tym więcej będzie pożywienia.
684
01:03:09,110 --> 01:03:12,864
Palau to kraj wyspiarski na Pacyfiku,
685
01:03:12,947 --> 01:03:17,452
uzależniony od raf koralowych,
będących siedliskiem ryb i celem turystów.
686
01:03:21,956 --> 01:03:24,209
Gdy zasoby ryb zaczęły się kurczyć,
687
01:03:24,292 --> 01:03:26,252
mieszkańcy Palau zareagowali,
688
01:03:26,336 --> 01:03:28,546
ograniczając rybołówstwo,
689
01:03:28,630 --> 01:03:32,091
a w wielu rejonach
całkowicie go zakazując.
690
01:03:35,720 --> 01:03:39,432
Populacja chronionych ryb
wkrótce stała się tak znaczna,
691
01:03:39,515 --> 01:03:42,936
że przeniosła się na tereny,
gdzie łowienie było dozwolone.
692
01:03:48,775 --> 01:03:49,817
W efekcie tego
693
01:03:49,901 --> 01:03:54,155
strefy z zakazem łowienia
zwiększyły połowy miejscowych rybaków,
694
01:03:54,238 --> 01:03:58,076
jednocześnie pozwalając rafom
się odbudować.
695
01:04:03,331 --> 01:04:07,710
Wyobraźcie sobie, gdybyśmy zastosowali
podobne podejście na całym świecie.
696
01:04:08,920 --> 01:04:14,008
Według szacunków zakaz połowów
na 1/3 mórz przybrzeżnych
697
01:04:14,092 --> 01:04:18,763
zapewniłby nam tyle ryb,
ile będziemy kiedykolwiek potrzebować.
698
01:04:24,686 --> 01:04:26,521
Na wodach międzynarodowych
699
01:04:26,604 --> 01:04:32,110
ONZ próbuje stworzyć
największą strefę z zakazem połowu.
700
01:04:34,487 --> 01:04:38,157
To jedno posunięcie
przemieniłoby otwarty ocean
701
01:04:38,241 --> 01:04:42,036
z miejsca wyniszczonego
przez dotowane floty rybackie
702
01:04:42,495 --> 01:04:47,834
w dzicz, która pomogłaby nam
w walce ze zmianami klimatu.
703
01:04:49,502 --> 01:04:52,505
Największy rezerwat przyrody świata.
704
01:05:08,938 --> 01:05:10,523
Jeśli chodzi o ląd,
705
01:05:11,357 --> 01:05:14,569
musimy radykalnie zmniejszyć
tereny uprawne,
706
01:05:14,861 --> 01:05:17,613
by zrobić miejsce na powrót dziczy.
707
01:05:17,697 --> 01:05:20,533
Najszybszym i najskuteczniejszym sposobem
708
01:05:20,700 --> 01:05:22,869
jest zmiana naszej diety.
709
01:05:28,332 --> 01:05:31,002
Duzi mięsożercy
rzadko występują w przyrodzie,
710
01:05:31,169 --> 01:05:34,672
bo do ich utrzymania
potrzeba sporo pastwy.
711
01:05:41,512 --> 01:05:47,852
Na każdego drapieżnika w Serengeti
przypada ponad setka zwierzyny.
712
01:05:52,190 --> 01:05:54,108
Sięgając po kawałek mięsa,
713
01:05:54,317 --> 01:05:56,694
nieświadomie wymagamy
714
01:05:56,778 --> 01:05:59,155
ogromnej przestrzeni.
715
01:06:04,243 --> 01:06:09,040
Ten świat nie wyżywi
miliardów dużych mięsożerców.
716
01:06:09,832 --> 01:06:11,542
Po prostu brakuje miejsca.
717
01:06:16,047 --> 01:06:19,133
Gdybyśmy naszą dietę
opierali głównie na roślinach,
718
01:06:19,675 --> 01:06:23,721
potrzebowalibyśmy połowy terenu,
który obecnie wykorzystujemy.
719
01:06:25,556 --> 01:06:29,394
A ponieważ poświęcilibyśmy się
uprawie roślin,
720
01:06:29,727 --> 01:06:33,439
moglibyśmy
znacznie zwiększyć plony z tej ziemi.
721
01:06:39,237 --> 01:06:44,367
Holandia to jeden
z najgęściej zaludnionych krajów.
722
01:06:45,660 --> 01:06:50,832
Pełno tu małych rodzinnych gospodarstw
bez miejsca na rozwój.
723
01:06:53,709 --> 01:06:59,340
Tamtejsi rolnicy stali się ekspertami
w wyciąganiu maksimum z każdego hektara.
724
01:07:02,093 --> 01:07:05,304
Coraz częściej robią to
w sposób zrównoważony,
725
01:07:08,516 --> 01:07:12,186
w ciągu dwóch pokoleń
dziesięciokrotnie zwiększając plany,
726
01:07:12,270 --> 01:07:14,856
a jednocześnie zużywając mniej wody,
727
01:07:15,690 --> 01:07:18,651
pestycydów, nawozów
728
01:07:19,193 --> 01:07:21,028
i emitując mniej CO.
729
01:07:25,908 --> 01:07:27,118
Choć niewielka,
730
01:07:27,201 --> 01:07:32,665
Holandia jest obecnie
drugim największym eksporterem żywności.
731
01:07:37,211 --> 01:07:43,134
Da się zastosować zarówno tradycyjną,
jak i zaawansowaną technologię
732
01:07:43,217 --> 01:07:46,929
do produkcji większej ilości pożywienia
na mniejszym terenie.
733
01:07:49,182 --> 01:07:52,643
Możemy zacząć produkcję żywności
w nowych przestrzeniach.
734
01:07:55,229 --> 01:07:58,107
Pod dachami miejskich budynków.
735
01:08:01,402 --> 01:08:04,780
Nawet w miejscach,
gdzie ziemi nie ma w ogóle.
736
01:08:18,461 --> 01:08:20,963
Udoskonalając
nasze podejście do rolnictwa,
737
01:08:21,047 --> 01:08:23,674
zaczniemy odwracać zagarnianie terenu,
738
01:08:23,758 --> 01:08:27,178
którego dokonywaliśmy
od początków rolnictwa.
739
01:08:28,012 --> 01:08:34,101
Jest to konieczne,
bo pilnie potrzebujemy wolnej przestrzeni.
740
01:08:41,359 --> 01:08:46,405
Lasy są kluczowe,
by nasza planeta doszła do siebie.
741
01:08:48,074 --> 01:08:52,536
Stanowią najlepszą naturalną technikę,
która blokuje emisję CO,
742
01:08:54,497 --> 01:08:57,416
a przy tym są centrami
różnorodności biologicznej.
743
01:09:01,587 --> 01:09:04,590
Dwie funkcje znów razem.
744
01:09:05,216 --> 01:09:08,135
Im bardziej dzikie i zróżnicowane są lasy,
745
01:09:08,219 --> 01:09:12,390
tym skuteczniej
pochłaniają węgiel z atmosfery.
746
01:09:14,433 --> 01:09:19,188
Musimy natychmiast zaprzestać wylesiania,
747
01:09:20,064 --> 01:09:22,858
a palmy olejowe czy soję
748
01:09:22,942 --> 01:09:26,571
uprawiajmy tylko na terenach,
gdzie drzewa wycięto dawno temu.
749
01:09:27,863 --> 01:09:30,575
Jest wiele takich miejsc.
750
01:09:32,577 --> 01:09:34,328
Ale możemy zrobić więcej.
751
01:09:38,457 --> 01:09:44,088
Sto lat temu ponad dwie trzecie
powierzchni Kostaryki pokrywały lasy.
752
01:09:51,971 --> 01:09:57,893
Niekontrolowane wycinki drzew sprawiły,
że w latach 80. było to tylko 25%.
753
01:10:00,980 --> 01:10:02,982
Rząd postanowił działać
754
01:10:03,065 --> 01:10:07,987
i zaproponował dotacje właścicielom ziemi
w zamian za zasadzenie rodzimych drzew.
755
01:10:12,533 --> 01:10:16,454
W ciągu zaledwie 25 lat las się odrodził,
756
01:10:16,537 --> 01:10:19,665
pokrywając połowę terenów Kostaryki.
757
01:10:25,338 --> 01:10:29,258
Wyobraźcie sobie,
gdybyśmy osiągnęli to w skali światowej.
758
01:10:32,219 --> 01:10:37,725
Powrót drzew pozwoliłby wchłonąć
dwie trzecie dwutlenku węgla,
759
01:10:37,808 --> 01:10:41,937
który do tej pory
wpompowaliśmy do atmosfery.
760
01:10:49,487 --> 01:10:51,238
Oprócz tego wszystkiego
761
01:10:51,739 --> 01:10:54,241
jest jedna nadrzędna zasada.
762
01:10:57,286 --> 01:10:59,664
Natura to nasz największy sojusznik
763
01:11:00,247 --> 01:11:02,750
i najlepsze źródło inspiracji.
764
01:11:05,127 --> 01:11:08,756
Musimy tylko robić to samo,
co ona robiła zawsze.
765
01:11:10,675 --> 01:11:14,845
Już dawno pojęła sekret życia.
766
01:11:20,851 --> 01:11:24,855
W tym świecie
gatunek może się rozwijać tylko wtedy,
767
01:11:26,273 --> 01:11:29,985
gdy rozwija się wszystko wokół niego.
768
01:11:36,283 --> 01:11:39,120
Możemy rozwiązać bieżące problemy,
769
01:11:39,203 --> 01:11:41,914
zostając zwolennikami tej rzeczywistości.
770
01:11:44,875 --> 01:11:47,002
Jeśli zadbamy o naturę,
771
01:11:48,838 --> 01:11:51,590
natura będzie dbać o nas.
772
01:11:54,510 --> 01:11:56,971
Czas, by nasz gatunek
773
01:11:57,054 --> 01:11:59,682
przestał po prostu rosnąć,
774
01:12:01,892 --> 01:12:07,231
a zaczął wieść życie w zgodzie z naturą.
775
01:12:09,942 --> 01:12:12,695
By zaczął się rozwijać.
776
01:12:15,948 --> 01:12:17,283
Gdy się zastanowić,
777
01:12:18,284 --> 01:12:19,785
kończymy podróż.
778
01:12:21,328 --> 01:12:24,290
Dziesięć tysięcy lat temu
jako myśliwi i zbieracze
779
01:12:25,166 --> 01:12:29,170
żyliśmy w sposób zrównoważony,
bo była to jedyna opcja.
780
01:12:30,504 --> 01:12:31,881
Wiele lat później
781
01:12:33,007 --> 01:12:35,801
znów staje się to jedyną opcją.
782
01:12:36,093 --> 01:12:41,098
Musimy na nowo odkryć,
jak żyć w sposób zrównoważony,
783
01:12:41,182 --> 01:12:44,560
Jak z kogoś, kto oddzielił się od natury,
784
01:12:45,227 --> 01:12:49,523
ponownie stać się jej częścią.
785
01:12:55,112 --> 01:12:57,740
Dziś mamy dla was inny program.
786
01:13:00,659 --> 01:13:03,871
Jeśli możemy zmienić
nasz sposób życia na Ziemi,
787
01:13:04,914 --> 01:13:07,458
ukazuje się nam alternatywna przyszłość.
788
01:13:11,378 --> 01:13:12,713
W tej przyszłości
789
01:13:13,380 --> 01:13:16,467
odkrywamy, jak czerpać korzyści z ziemi,
790
01:13:16,550 --> 01:13:19,845
które pomagają dziczy,
a nie jej przeszkadzają...
791
01:13:21,555 --> 01:13:27,269
Jak łowić ryby tak,
by morza szybko się odradzały...
792
01:13:34,235 --> 01:13:38,614
I jak w sposób zrównoważony
pozyskiwać zasoby leśne.
793
01:13:42,243 --> 01:13:46,413
W końcu nauczymy się,
jak pracować razem z naturą,
794
01:13:46,497 --> 01:13:48,874
a nie przeciw niej.
795
01:13:51,627 --> 01:13:55,881
Reasumując, po tym,
jak całe życie zgłębiałem żyjący świat,
796
01:13:56,257 --> 01:13:58,133
jestem pewien jednego.
797
01:13:59,385 --> 01:14:02,012
Tu nie chodzi o ratowanie naszej planety.
798
01:14:03,347 --> 01:14:05,599
Chodzi o ratowanie nas samych.
799
01:14:10,646 --> 01:14:13,649
Prawda jest taka, że z nami czy bez nas
800
01:14:14,108 --> 01:14:16,986
świat przyrody się odbuduje.
801
01:14:26,871 --> 01:14:31,000
Trzydzieści lat po ewakuacji Czarnobyla
802
01:14:31,876 --> 01:14:35,170
dzicz odzyskuje utraconą przestrzeń.
803
01:14:46,724 --> 01:14:50,769
Dziś to las opanowuje miasto.
804
01:15:04,658 --> 01:15:09,496
To schronienie dla dzikich zwierząt,
które gdzie indziej występują rzadko...
805
01:15:16,128 --> 01:15:20,841
i twardy dowód, że bez względu na to,
jak poważne błędy popełniliśmy,
806
01:15:21,342 --> 01:15:24,428
natura w końcu je przezwycięży.
807
01:15:29,183 --> 01:15:31,602
Żyjący świat przetrwa.
808
01:15:34,188 --> 01:15:37,733
Ludzie nie mogą zakładać,
że z nimi będzie tak samo.
809
01:15:40,653 --> 01:15:44,490
Zaszliśmy tak daleko,
bo jesteśmy najmądrzejszymi stworzeniami
810
01:15:44,907 --> 01:15:46,241
w historii świata.
811
01:15:50,913 --> 01:15:52,706
Ale żeby przetrwać,
812
01:15:52,790 --> 01:15:55,417
sama inteligencja nie wystarczy.
813
01:15:57,670 --> 01:15:58,712
Potrzebujemy...
814
01:15:59,672 --> 01:16:00,673
mądrości.
815
01:16:13,852 --> 01:16:18,232
Istnieje wiele różnic
między ludźmi i pozostałymi gatunkami,
816
01:16:18,941 --> 01:16:23,862
ale najwyraźniejsza jest taka, że tylko my
potrafimy wyobrazić sobie przyszłość.
817
01:16:25,489 --> 01:16:29,493
Przez długi czas ja i być może wy
obawialiśmy się tej przyszłości,
818
01:16:30,536 --> 01:16:34,915
ale nie wszystko
maluje się w czarnych barwach.
819
01:16:36,208 --> 01:16:38,544
Mamy szansę się poprawić,
820
01:16:39,420 --> 01:16:43,048
dokończyć ścieżkę rozwoju,
zarządzać wpływem na środowisko,
821
01:16:43,132 --> 01:16:47,803
i znów stać się gatunkiem,
który żyje w równowadze z naturą.
822
01:16:48,721 --> 01:16:51,515
Potrzeba tylko woli, by to zrobić.
823
01:16:52,182 --> 01:16:56,895
Mamy szansę stworzyć swój idealny dom
824
01:16:57,563 --> 01:17:01,984
i przywrócić bogaty,
zdrowy i cudowny świat,
825
01:17:02,568 --> 01:17:03,944
który odziedziczyliśmy.
826
01:17:04,987 --> 01:17:06,363
Wyobraźcie to sobie.
827
01:17:51,909 --> 01:17:55,537
TEN FILM JEST BEZPOŚREDNIM ŚWIADECTWEM
DAVIDA ATTENBOROUGH.
828
01:17:55,621 --> 01:17:57,623
KTO JESZCZE POWINIEN GO OBEJRZEĆ?
829
01:22:25,557 --> 01:22:28,560
Napisy: Karol Radomski