1
00:00:48,508 --> 00:00:51,636
WEG AFGESLOTEN
2
00:00:56,599 --> 00:00:58,184
Dat is opvang, de blauwe.
3
00:00:58,476 --> 00:00:59,685
Dat zijn buurten...
4
00:00:59,977 --> 00:01:01,395
...dat zijn hulpverleners.
5
00:01:01,604 --> 00:01:04,273
Dat is de Nationale Garde...
Zij moeten te eten krijgen.
6
00:01:04,565 --> 00:01:05,608
We hebben een plan.
7
00:01:06,526 --> 00:01:09,654
We voeden mensen niet alleen,
we creëren systemen. Dat is anders...
8
00:01:09,946 --> 00:01:11,155
Hoe heet je, schat?
9
00:01:11,906 --> 00:01:12,907
Ik ben José.
10
00:01:13,074 --> 00:01:14,075
José wie?
11
00:01:14,408 --> 00:01:15,868
José.
12
00:01:16,035 --> 00:01:17,495
Maar, wat is je achternaam?
13
00:01:17,662 --> 00:01:18,663
Andrés.
14
00:01:18,746 --> 00:01:21,249
'We voeden mensen, we creëren systemen.'
Toch?
15
00:01:21,541 --> 00:01:22,542
Ja.
16
00:01:22,667 --> 00:01:23,668
Dat vind ik mooi.
17
00:01:23,793 --> 00:01:26,170
Zonder systemen,
kunnen we voor niemand zorgen.
18
00:01:26,295 --> 00:01:27,713
Welke functie heb je bij...
19
00:01:28,256 --> 00:01:29,799
Ik heb geen functie.
20
00:01:32,009 --> 00:01:35,304
De grootste uitdaging is
hoe verspreid alles is.
21
00:01:35,555 --> 00:01:37,265
Het Rode Kruis is nog offline.
22
00:01:37,390 --> 00:01:39,475
Zij kunnen niets doen.
23
00:01:40,852 --> 00:01:43,938
Zelfs als we niets krijgen,
kunnen we 150.000 maaltijden doen.
24
00:01:45,273 --> 00:01:46,274
Cool.
25
00:01:51,404 --> 00:01:54,615
Zorg dat er overal 40 inzitten.
26
00:01:54,824 --> 00:01:57,869
Heel belangrijk.
Iedereen moet te eten krijgen.
27
00:02:13,009 --> 00:02:15,469
Hoeveel opvangcentra zijn er? Drie?
-Drie.
28
00:02:15,595 --> 00:02:17,054
We hebben de cijfers.
29
00:02:17,763 --> 00:02:19,682
Een, twee en drie.
30
00:02:34,447 --> 00:02:39,118
We moeten weer door heel hoog water.
Kijk maar.
31
00:02:39,368 --> 00:02:43,664
De enige manier om voedsel te brengen.
We hebben hier zo'n 1.000 maaltijden.
32
00:02:44,582 --> 00:02:46,459
Ik ben zo blij met deze vrachtwagen.
33
00:03:01,474 --> 00:03:03,309
Voorzichtig. Wees voorzichtig.
34
00:03:03,643 --> 00:03:05,353
Voorzichtig.
35
00:03:05,728 --> 00:03:07,772
Het gaat goed.
-Zet je schrap.
36
00:03:07,939 --> 00:03:09,148
Zet je schrap.
37
00:03:09,774 --> 00:03:10,775
Ben je ontspannen?
38
00:03:10,942 --> 00:03:11,943
Ja, dat ben ik.
39
00:03:12,568 --> 00:03:14,111
Voorzichtig, oké?
40
00:03:14,278 --> 00:03:15,279
Voorzichtig.
-Ja.
41
00:03:15,446 --> 00:03:17,531
Als het valt, kunnen we beter springen.
42
00:03:17,657 --> 00:03:18,658
Ja.
43
00:03:18,824 --> 00:03:21,160
Goed? Het is sterk,
maar we moeten slim zijn.
44
00:03:21,410 --> 00:03:22,578
We moeten slim zijn.
45
00:03:24,205 --> 00:03:25,748
Kan iedereen zwemmen?
46
00:03:26,040 --> 00:03:27,083
Ja.
-Het is oké.
47
00:03:27,333 --> 00:03:28,501
Ik ook.
48
00:03:32,838 --> 00:03:34,173
We hebben hier voedsel.
49
00:03:34,423 --> 00:03:38,844
Hopelijk kunnen we mensen te eten geven.
Maar ik hoop dat we veilig zijn.
50
00:03:50,815 --> 00:03:53,276
Wat doen we met het voedsel?
51
00:03:54,402 --> 00:03:55,736
Niet veel nu.
52
00:03:55,903 --> 00:03:56,904
Proberen we het?
53
00:03:57,071 --> 00:03:58,072
Niet meteen.
54
00:03:58,239 --> 00:03:59,240
Oké.
55
00:04:00,116 --> 00:04:01,617
Haal dit ervan af.
56
00:04:38,237 --> 00:04:41,157
Ik hou van het woord 'kok',
want in het Spaans...
57
00:04:41,240 --> 00:04:42,783
…is het 'cocinero'.
58
00:04:43,951 --> 00:04:45,369
Ik vind dat heel romantisch.
59
00:04:45,536 --> 00:04:46,746
OPRICHTER, WCK
60
00:04:46,871 --> 00:04:49,790
Een cocinero staat aan het fornuis,
met het vuur.
61
00:04:54,420 --> 00:04:55,838
Soms brand je jezelf...
62
00:04:56,339 --> 00:04:58,674
...je voelt het vuur, weet dat het er is.
63
00:04:59,091 --> 00:05:03,637
Je doet alles in een ketel,
water, ingrediënten...
64
00:05:04,180 --> 00:05:08,309
...en met liefde en tijd
en hitte en warmte...
65
00:05:08,809 --> 00:05:12,271
...heb je uiteindelijk een gerecht.
66
00:05:12,438 --> 00:05:13,481
Tandbaars.
67
00:05:14,565 --> 00:05:18,486
Portugese, Mozambikaanse, Spaanse,
Engelse, Amerikaanse stoofschotel.
68
00:05:18,652 --> 00:05:20,279
Hé.
-Deze kant, Jason.
69
00:05:20,696 --> 00:05:24,492
Zo koken de zeelui in Catalonië
dit midden op zee.
70
00:05:24,658 --> 00:05:26,369
En daarom is kok zijn voor mij...
71
00:05:26,535 --> 00:05:29,789
...het woord dat ik graag gebruik.
Een chef zijn is...
72
00:05:30,081 --> 00:05:35,378
In mijn teams zitten veel betere chefs
en keukenmanagers dan ik.
73
00:05:35,503 --> 00:05:38,714
Dit is de ziel van World Central Kitchen,
de ketel die de wereld vult.
74
00:05:38,923 --> 00:05:43,094
Ik zie kansen,
waar anderen chaos zien.
75
00:05:43,761 --> 00:05:46,180
Ik vind makkelijk de grote problemen...
76
00:05:46,347 --> 00:05:49,558
...en begrijp dat grote problemen
simpele oplossingen hebben.
77
00:05:49,975 --> 00:05:52,478
Uiteindelijk gaat het hier
om het bord eten.
78
00:05:52,728 --> 00:05:54,855
Dus kunnen we op zijn minst
voor elkaar koken.
79
00:05:55,064 --> 00:05:59,402
En daarom is kok zijn,
de grootste eer die ik mezelf kan geven.
80
00:06:00,069 --> 00:06:02,154
Ik kook en ik geef te eten.
81
00:06:02,738 --> 00:06:03,906
Prachtig.
82
00:06:04,490 --> 00:06:06,742
Kijk dan. Bruin.
83
00:06:06,909 --> 00:06:08,494
De kaas licht gesmolten.
84
00:06:09,578 --> 00:06:12,581
En hier hebben we een snelle tapas,
simpel, heerlijk, uniek.
85
00:06:19,380 --> 00:06:23,175
Ik kwam in 1993 in Washington D.C. aan.
86
00:06:23,426 --> 00:06:25,052
Ik was 23, 24.
87
00:06:26,053 --> 00:06:29,473
Ik zag kans één van de populairste...
88
00:06:30,099 --> 00:06:33,227
...Spaanse tapasrestaurants
in Amerika te creëren.
89
00:06:33,686 --> 00:06:35,312
Maar velen vroegen zich af...
90
00:06:35,396 --> 00:06:38,441
...of ik de juiste chef ervoor was.
91
00:06:38,691 --> 00:06:40,568
Waarschijnlijk niet.
92
00:06:40,734 --> 00:06:42,194
Ik was 23. Wat wil je?
93
00:06:42,695 --> 00:06:44,947
Een tapasrestaurant?
94
00:06:45,030 --> 00:06:48,617
Op die leeftijd denk je alles te weten.
Ik dacht: serieus?
95
00:06:49,243 --> 00:06:52,913
Hij was heel jong,
maar hij had gewerkt voor El Bulli...
96
00:06:53,038 --> 00:06:55,583
...en hele chique restaurants in Spanje.
97
00:06:56,917 --> 00:06:59,503
De grootste invloed op zijn leven
had Ferran.
98
00:07:00,254 --> 00:07:04,341
Ferran kookte niet
zoals iedereen al deed...
99
00:07:04,633 --> 00:07:06,302
...hij ontwikkelde nieuwe technieken.
100
00:07:06,719 --> 00:07:11,015
Ik was er, toen er iets
ongelofelijks werd gecreëerd.
101
00:07:11,140 --> 00:07:12,933
Een nieuw universum.
102
00:07:13,517 --> 00:07:17,521
Een restaurant hebben,
was voor mij niet het doel...
103
00:07:17,646 --> 00:07:19,190
...het was mijn eigen evolutie.
104
00:07:19,440 --> 00:07:22,067
Maar ik had de geestdrift en de passie.
105
00:07:24,403 --> 00:07:28,032
Veel mensen binnen de gevestigde orde
van Washington...
106
00:07:28,365 --> 00:07:30,242
...zagen hem als een patsertje.
107
00:07:30,826 --> 00:07:32,244
'Wie is die Spaanse kerel?'
108
00:07:32,453 --> 00:07:34,497
Hij was groot en ambitieus...
109
00:07:34,705 --> 00:07:38,167
...en hij was eigenlijk
iets te zelfverzekerd.
110
00:07:39,460 --> 00:07:43,589
We schreven een tapasboek.
111
00:07:43,714 --> 00:07:45,841
Maar er was geen echte Spaanse chef.
112
00:07:45,966 --> 00:07:47,051
AUTEUR & JOURNALIST
113
00:07:47,134 --> 00:07:48,886
Dus hiermee kon hij Mr Spanje zijn.
114
00:07:49,011 --> 00:07:51,222
Wat is tapas? Waar hebben we het over?
115
00:07:51,388 --> 00:07:52,848
Nou...
-Borrelhapjes?
116
00:07:52,932 --> 00:07:54,850
Het zijn kleine gerechten uit Spanje.
117
00:07:55,017 --> 00:07:56,060
Daar.
118
00:07:56,435 --> 00:07:59,772
Zijn doel was
om Spaans voedsel te presenteren.
119
00:08:00,022 --> 00:08:04,318
Maar dat is maar
een klein stukje van de puzzel.
120
00:08:04,527 --> 00:08:08,906
Meer nog dan Josés voedsel,
was het een houding.
121
00:08:09,490 --> 00:08:14,662
Die tapas-ervaring
is eigenlijk Josés ziel.
122
00:08:15,037 --> 00:08:16,914
Hij wil alles delen.
123
00:08:16,997 --> 00:08:19,416
Hij deelt voedsel,
maar ook ervaringen.
124
00:08:19,708 --> 00:08:23,254
Het gaat eigenlijk
om het gevoel van saamhorigheid.
125
00:08:23,629 --> 00:08:27,174
Zie het als een explosie in je mond.
-Ja, het wordt een explosie...
126
00:08:27,258 --> 00:08:28,509
...in mijn mond, nu.
127
00:08:28,634 --> 00:08:32,137
Je zult met me eens zijn,
dat ik niet van enthousiasme houd.
128
00:08:32,304 --> 00:08:36,016
Chef José Andrés...
-Dit idee van chefs als beroemdheden...
129
00:08:36,308 --> 00:08:39,061
...was eigenlijk een nieuw concept.
130
00:08:39,395 --> 00:08:43,023
En José pakte die golf...
131
00:08:43,315 --> 00:08:45,526
...en er is een heel scala...
132
00:08:45,943 --> 00:08:47,361
VOORMALIG CULINAIR SCHRIJVER
133
00:08:47,444 --> 00:08:50,239
...aan vormen van egocentrisme
die deze chef-koks hebben.
134
00:08:50,447 --> 00:08:52,992
Ik ben José Andrés
en dit is Made in Spain.
135
00:08:53,117 --> 00:08:56,453
En toen werd hij meer een merk.
136
00:08:58,664 --> 00:09:02,001
Hij heeft nu een hele onderneming.
137
00:09:02,418 --> 00:09:05,004
Kijk hier eens naar.
138
00:09:06,213 --> 00:09:08,507
Er veranderde iets ingrijpend.
139
00:09:08,716 --> 00:09:12,136
We gingen altijd
naar de Dupont Circle-markt.
140
00:09:13,012 --> 00:09:15,431
En ik herinner me een zondag...
141
00:09:15,806 --> 00:09:18,267
...op de markt,
dat mensen hem ineens aanhielden...
142
00:09:18,559 --> 00:09:21,020
...zo van: 'José Andrés.
Mogen we een foto maken?'
143
00:09:21,270 --> 00:09:24,940
Ik was eigenlijk best pissig.
'Hij is van mij.'
144
00:09:25,024 --> 00:09:28,235
Waarom wil iedereen ineens
een foto van hem?
145
00:09:28,319 --> 00:09:30,571
Inés, ga je de paella opeten?
-Ja, alles.
146
00:09:30,696 --> 00:09:33,532
Alles?
Je laat toch wat voor mij over?
147
00:09:34,491 --> 00:09:37,536
We hadden een gesprek en we zeiden...
148
00:09:37,703 --> 00:09:41,373
'Tv prima. Op tv zijn,
daar word je niet gelukkig van.'
149
00:09:41,624 --> 00:09:44,293
Ik word van alle kanten aangevallen.
150
00:09:44,877 --> 00:09:47,671
Maar als hij een boodschap
wil uitdragen...
151
00:09:48,756 --> 00:09:50,341
...gebruikt hij zijn roem.
152
00:09:50,549 --> 00:09:52,801
Ik denk dat we in mijn beroep...
153
00:09:53,844 --> 00:09:56,639
...niet genoeg invloed uitoefenen...
154
00:09:56,972 --> 00:09:59,475
...op hoe we de mensheid te eten geven.
155
00:10:04,396 --> 00:10:06,565
Iedereen heeft een moment...
156
00:10:07,274 --> 00:10:09,735
...in zijn leven dat je, zeg maar,
geroepen wordt.
157
00:10:10,527 --> 00:10:13,072
Je weet nooit wanneer dat gebeurt...
158
00:10:13,530 --> 00:10:16,408
...en door wie en waarvandaan.
159
00:10:16,867 --> 00:10:19,078
Maar op een dag werd ik geroepen.
160
00:10:24,291 --> 00:10:26,126
De aardbeving die Haïti trof.
161
00:10:34,051 --> 00:10:36,053
Ik was op de Kaaimaneilanden...
162
00:10:37,304 --> 00:10:41,058
...en ik voelde me machteloos
dat ik zo dichtbij en zo ver weg was.
163
00:10:47,022 --> 00:10:52,236
En toen we die beelden van verwoesting
zagen, zeiden we: 'We gaan.'
164
00:10:52,820 --> 00:10:55,572
ik dacht niet
dat ik zou gaan helpen.
165
00:10:56,407 --> 00:10:58,659
Voor mij was het meer, ik ga leren.
166
00:11:00,494 --> 00:11:01,954
We hebben hulp nodig.
167
00:11:02,162 --> 00:11:05,165
Er is geen voedsel, geen water. Niets.
168
00:11:05,833 --> 00:11:07,751
De stad was 's nachts nog donker...
169
00:11:07,835 --> 00:11:11,046
...niemand was buiten en mensen zaten
in vluchtelingenkampen.
170
00:11:13,590 --> 00:11:19,513
We zijn buiten Port-au-Prince
in deze opvang.
171
00:11:20,139 --> 00:11:22,391
Zo'n 250 mensen.
172
00:11:23,058 --> 00:11:25,769
Ik ging een bonenschotel maken.
173
00:11:25,978 --> 00:11:28,772
Veel van de vrouwen in het kamp
hielpen me...
174
00:11:28,856 --> 00:11:31,400
...schilden aardappelen,
maakten uien schoon.
175
00:11:32,109 --> 00:11:34,278
Ik zie dezelfde vrouwen die me hielpen.
176
00:11:34,653 --> 00:11:36,947
Ze hadden een glimlach op hun gezicht.
177
00:11:38,657 --> 00:11:42,119
En ze keken naar me,
alsof ze lieten weten dat...
178
00:11:42,786 --> 00:11:45,038
...ook al waardeerden ze wat ik deed...
179
00:11:45,122 --> 00:11:47,291
...elke dag maaltijden voor ze bereiden...
180
00:11:48,167 --> 00:11:53,338
...dat zij hun zwarte bonen anders eten
dan wij ze die dag maakten.
181
00:11:54,715 --> 00:11:56,884
Tot mijn verrassing dacht ik:
182
00:11:57,009 --> 00:11:59,428
...ik maak de lekkerste bonen ter wereld.
183
00:12:00,095 --> 00:12:02,014
ik ben tenslotte José Andrés.
184
00:12:02,181 --> 00:12:05,142
ik was in Spanje op tv,
ik heb restaurants in Amerika.
185
00:12:06,977 --> 00:12:08,854
Maar ik luisterde naar die vrouwen.
186
00:12:09,354 --> 00:12:13,150
Met behulp van een soort
grote vijzel en stamper...
187
00:12:13,567 --> 00:12:17,321
...hadden we uiteindelijk
een fluweelzachte puree...
188
00:12:17,446 --> 00:12:18,864
...zoals zij hem lusten.
189
00:12:20,240 --> 00:12:22,534
Ondanks zijn gedeukte ego...
190
00:12:23,577 --> 00:12:26,205
...besefte hij
dat je mensen moet respecteren.
191
00:12:26,330 --> 00:12:29,833
Eten gaat om saamhorigheid.
Dat je eten krijgt zoals jij het wil...
192
00:12:30,125 --> 00:12:33,879
...en niet zoals een witte redder denkt
dat het gekookt moet worden.
193
00:12:34,087 --> 00:12:37,257
En dat vormde
World Central Kitchen echt...
194
00:12:37,341 --> 00:12:39,343
...bij alle verdere operaties.
195
00:12:40,302 --> 00:12:42,846
Ze lieten me eigenlijk zien...
196
00:12:43,138 --> 00:12:45,599
...wat World Central Kitchen
zou moeten doen.
197
00:12:46,099 --> 00:12:49,186
Tot op de dag van vandaag,
als we naar verre oorden gaan...
198
00:12:49,645 --> 00:12:54,942
...zorgen we, dat we maken
wat de plaatselijke bevolking graag eet.
199
00:12:56,318 --> 00:13:00,155
Voor mij was het heel duidelijk
dat ik een organisatie wilde creëren...
200
00:13:01,031 --> 00:13:05,786
...die kan reageren op gebeurtenissen...
201
00:13:05,994 --> 00:13:08,997
...die het leven van mensen verstoren.
202
00:13:09,414 --> 00:13:11,792
Die er is om voedsel en water
te brengen.
203
00:13:11,917 --> 00:13:13,544
Ik geef het twee, drie jaar...
204
00:13:13,794 --> 00:13:18,048
...om te bewijzen dat dit nodig is
en niemand erin voorziet.
205
00:13:18,215 --> 00:13:20,008
We hebben een eenvoudige missie...
206
00:13:20,092 --> 00:13:22,886
...zorgen dat voedsel
verandering teweegbrengt.
207
00:13:55,627 --> 00:13:58,881
We hebben geen eten en water meer.
208
00:13:59,006 --> 00:14:01,216
Ik zeg het niet graag, Puerto Rico...
209
00:14:01,425 --> 00:14:03,677
...maar onze begroting raakt wat
uit balans.
210
00:14:06,430 --> 00:14:11,059
Mensen smeken, ongerust,
omdat zij zo'n behoefte hebben...
211
00:14:11,310 --> 00:14:12,644
9500 CONTAINERS IN HAVEN SAN JUAN
212
00:14:12,728 --> 00:14:14,688
...aan deze voorraden die hier staan.
213
00:14:16,481 --> 00:14:22,112
PUERTO RICO, ORKAAN MARIA
2017
214
00:14:29,620 --> 00:14:35,167
WE HEBBEN WATER EN VOEDSEL NODIG.
215
00:14:36,460 --> 00:14:40,380
Puerto Rico veranderde alles.
216
00:14:41,173 --> 00:14:46,470
En hij zei: 'Oké, ik ga een week weg.'
217
00:14:46,845 --> 00:14:51,808
Hij pakte een rugzak en...
Ik heb geen idee hoe ze daar gekomen zijn.
218
00:14:52,017 --> 00:14:55,979
Het was de eerste vlucht
die in Puerto Rico landde na Maria.
219
00:14:57,731 --> 00:14:59,232
Nate Mook, mijn heilige...
220
00:14:59,316 --> 00:15:00,776
WE WILLEN JULLIE ETEN GEVEN
221
00:15:00,901 --> 00:15:03,153
...ik belde hem
drie uur voor mijn vertrek...
222
00:15:03,236 --> 00:15:06,365
...en ik zei: 'Ik ga.'
En drie uur later zat hij naast me.
223
00:15:07,491 --> 00:15:10,243
We kwamen zo'n drie dagen
na de orkaan aan...
224
00:15:10,494 --> 00:15:11,912
...zonder verwachtingen.
225
00:15:12,162 --> 00:15:14,331
We hadden voor een dag of drie gepakt.
226
00:15:14,414 --> 00:15:17,626
We dachten er een paar dagen te zijn
om wat te helpen.
227
00:15:17,793 --> 00:15:18,752
Maar...
228
00:15:19,169 --> 00:15:23,131
...wat we aantroffen toen we landden
was rampzalig.
229
00:15:24,883 --> 00:15:27,219
Het hele eiland was getroffen.
230
00:15:27,344 --> 00:15:30,222
En niet een paar dagen,
maar maandenlang.
231
00:15:30,347 --> 00:15:32,140
En dan de logistieke opgave.
232
00:15:32,307 --> 00:15:35,352
Op een plek als Puerto Rico,
om alleen al hulpmiddelen...
233
00:15:35,727 --> 00:15:38,730
...snel op lastige plekken te krijgen.
234
00:15:39,398 --> 00:15:41,733
De meeste mensen kennen San Juan wel.
235
00:15:41,984 --> 00:15:44,736
De andere kant van het eiland
kennen ze niet.
236
00:15:44,903 --> 00:15:49,324
Ze zijn nooit buiten de stad geweest.
Het is lastig, onbegaanbaar terrein.
237
00:15:49,408 --> 00:15:51,576
En bij een orkaan is het nog lastiger.
238
00:15:53,370 --> 00:15:55,080
We bereikten het congrescentrum.
239
00:15:55,247 --> 00:15:57,708
We vinden er de juiste mensen,
we sluiten ons aan.
240
00:15:57,833 --> 00:16:01,628
We moeten naar een vergadering
die over brandstof blijkt te gaan.
241
00:16:01,712 --> 00:16:06,967
Iedereen flipt, omdat er geen brandstof
meer te krijgen is op het eiland.
242
00:16:07,217 --> 00:16:10,971
Wij zeiden: 'Geweldig. Dat is belangrijk.
Hoe zit het met voedsel?'
243
00:16:13,098 --> 00:16:14,891
Voedsel wordt bijzaak.
244
00:16:15,100 --> 00:16:19,146
Er werden kant-en-klaarmaaltijden
aangevoerd.
245
00:16:19,646 --> 00:16:23,316
Dit zijn houdbare,
zwaar verpakte dingen...
246
00:16:23,442 --> 00:16:27,237
...die we onze militairen geven
als ze naar conflictgebieden gaan.
247
00:16:27,487 --> 00:16:32,534
En helaas is dit nog altijd standaard
bij veel noodgevallen.
248
00:16:33,201 --> 00:16:36,038
Het is niet echt eetbaar.
249
00:16:38,665 --> 00:16:40,584
Ik belde mijn vrouw en zei:
250
00:16:40,792 --> 00:16:42,544
'Ik denk niet dat ik terugkom.'
251
00:16:43,420 --> 00:16:45,464
Het Leger des Heils vroeg me om voedsel.
252
00:16:46,381 --> 00:16:48,425
Het Rode Kruis had geen keukens.
253
00:16:48,759 --> 00:16:50,218
En ik vroeg het iedereen:
254
00:16:50,302 --> 00:16:52,888
'Wat gaan jullie aan voedsel doen?'
255
00:16:53,096 --> 00:16:55,432
'Nou, José, we werken aan het plan.'
256
00:16:56,391 --> 00:16:59,394
Maar... 'Oké, het is... Jullie weten...
257
00:16:59,686 --> 00:17:02,439
Jullie weten dat twee miljoen mensen
hongerlijden.'
258
00:17:04,858 --> 00:17:07,194
Voedsel is simpel,
want de missie is duidelijk.
259
00:17:07,319 --> 00:17:09,946
Mensen hebben honger,
je kookt en je geeft ze te eten.
260
00:17:11,198 --> 00:17:13,867
Dat is alles. Meer planning is er niet.
261
00:17:14,493 --> 00:17:17,662
We deden wat chef-koks doen.
We beginnen gewoon ergens.
262
00:17:21,583 --> 00:17:24,211
We kwamen
bij de plaatselijke voedseldistributeur...
263
00:17:24,544 --> 00:17:27,130
...en kochten hun voedsel.
264
00:17:27,839 --> 00:17:32,135
We begonnen klein,
met 100 maaltijden hier, 30 daar.
265
00:17:32,344 --> 00:17:33,553
We bouwden een team op.
266
00:17:34,471 --> 00:17:37,516
We schalen gewoon op.
We maken sandwiches, koken paella.
267
00:17:37,599 --> 00:17:41,436
We krijgen nog een keuken en maken
allerlei Puerto Ricaanse gerechten.
268
00:17:41,937 --> 00:17:45,232
Zo gaan we dagelijks, pakweg...
269
00:17:45,357 --> 00:17:47,859
...meer dan een half miljoen mensen
te eten geven.
270
00:17:48,026 --> 00:17:51,321
We gaan keukens openen.
Mayagüez, Aguadilla.
271
00:17:51,738 --> 00:17:53,532
We openen er een in Manati.
272
00:17:53,782 --> 00:17:55,617
Morgen een in Ponce.
273
00:17:57,994 --> 00:18:00,997
Hij kende mensen,
hij kende chef-koks in Puerto Rico...
274
00:18:01,164 --> 00:18:04,000
...en moest contact met ze maken,
en zij kenden mensen.
275
00:18:04,876 --> 00:18:08,463
Bij een crisis, vraag je de experts.
276
00:18:08,964 --> 00:18:12,342
Bij een medische crisis komen er artsen.
277
00:18:12,509 --> 00:18:16,555
En niemand deed een beroep
op de koks en chef-koks van de wereld...
278
00:18:17,264 --> 00:18:18,890
...als er mensen honger leden.
279
00:18:19,975 --> 00:18:23,520
Ze maken een geweldige rijst met krab.
280
00:18:24,020 --> 00:18:26,106
En dit is een van mijn favoriete plekken.
281
00:18:26,231 --> 00:18:29,943
Als je 10.000 mensen te eten moet geven
en alles is verwoest...
282
00:18:30,152 --> 00:18:34,072
...en je weet niet hoe, omdat er nog
geen ingrediënten zijn en geen keuken...
283
00:18:34,156 --> 00:18:37,659
...maar vlakbij is een vrouw
tamales aan het maken...
284
00:18:38,243 --> 00:18:40,620
...is het dan niet slim
om haar te vragen:
285
00:18:40,704 --> 00:18:42,747
'Kun je er ook 10.000 maken?'
286
00:18:43,331 --> 00:18:47,544
Dan help je ook de plaatselijke economie
door een lokaal bedrijf te steunen.
287
00:18:51,631 --> 00:18:54,968
Na Orkaan Maria,
wilden we Puerto Rico verlaten...
288
00:18:55,093 --> 00:18:57,220
...we waren heel bezorgd om de situatie...
289
00:18:57,387 --> 00:19:00,599
...en alles wat hier gebeurde.
We moesten onze zaak sluiten.
290
00:19:01,308 --> 00:19:03,643
Het was net een derdewereldland, wat ik...
291
00:19:03,894 --> 00:19:07,981
Dat wat je op tv ziet,
dat was onze realiteit.
292
00:19:08,273 --> 00:19:10,567
We maakten er deel vanuit
en we waren bang...
293
00:19:10,901 --> 00:19:12,110
...wanhopig
294
00:19:12,527 --> 00:19:14,196
Dus we wilden gewoon weg.
295
00:19:17,073 --> 00:19:20,827
Toen kwam José Andrés
en hij begon op een muur te schrijven...
296
00:19:20,994 --> 00:19:23,788
...op een stuk papier,
alles wat we zouden gaan doen.
297
00:19:23,914 --> 00:19:25,332
Hij had het over...
-Alles.
298
00:19:25,457 --> 00:19:30,003
...tien- tot honderdduizend maaltijden
bereiden...
299
00:19:30,587 --> 00:19:33,632
...voor Puerto Ricanen en wij dachten:
die vent is gestoord.
300
00:19:35,842 --> 00:19:38,637
De manier waarop
World Central Kitchen begon...
301
00:19:39,054 --> 00:19:40,847
...eerst het probleem aanpakken...
302
00:19:41,890 --> 00:19:44,893
...daarna kijken we wel
hoe we ervoor betalen.
303
00:19:45,977 --> 00:19:49,231
We maakten distributiesystemen...
304
00:19:49,522 --> 00:19:51,858
...gaven iedere dag
honderdduizenden uit...
305
00:19:53,985 --> 00:19:56,112
...zonder een dollar op de bank.
306
00:19:56,571 --> 00:20:00,909
Ik kwam hier met 10.000 dollar op zak,
creditcards...
307
00:20:02,077 --> 00:20:04,996
...ik opende een rekening
op een aantal plekken...
308
00:20:05,163 --> 00:20:07,040
José gebruikte zijn eigen creditcards.
309
00:20:07,207 --> 00:20:09,209
Hij kon deze operatie niet financieren.
310
00:20:09,292 --> 00:20:12,212
Je hebt het over,
zelfs 10.000 maaltijden per dag...
311
00:20:12,712 --> 00:20:16,549
...maar zeker 100.000 maaltijden per dag.
Het geld vliegt erdoorheen.
312
00:20:16,716 --> 00:20:19,636
Ik hielp met de aanvoer.
313
00:20:19,719 --> 00:20:23,014
Op een dag
gaf ik 70.000 dollar uit aan fruit.
314
00:20:23,223 --> 00:20:24,641
Ik keek ernaar en dacht:
315
00:20:24,766 --> 00:20:28,144
heb ik net een heel jaarsalaris
aan fruit uitgegeven?
316
00:20:28,395 --> 00:20:32,983
We hebben geld ingezameld.
Maar bij vrienden en familie.
317
00:20:33,149 --> 00:20:34,609
BELT MET RODE KRUIS
318
00:20:34,693 --> 00:20:37,821
Een miljoen maaltijden is echt.
Het geld dat we uitgeven ook.
319
00:20:38,029 --> 00:20:42,284
En ik wilde uw CEO en u vragen
of u op enigerlei wijze...
320
00:20:42,409 --> 00:20:44,661
...als de grote broer bij rampen...
321
00:20:44,911 --> 00:20:49,749
...of het Rode Kruis
financieel steun wil geven...
322
00:20:50,041 --> 00:20:52,585
...op kleine of grote schaal...
323
00:20:52,794 --> 00:20:55,255
...voor ons werk namens alle Amerikanen.
324
00:20:55,714 --> 00:20:58,258
Dus...
-Ik heb wel gekeken naar...
325
00:20:58,341 --> 00:21:01,136
...de financiële kant hiervan,
voordat ik u belde...
326
00:21:01,303 --> 00:21:05,015
...omdat ik zeker wilde zijn
wat er beschikbaar was.
327
00:21:05,181 --> 00:21:06,725
Maar ik zal eerlijk zijn...
328
00:21:07,058 --> 00:21:09,519
...het inzamelen hiervoor
loopt niet echt.
329
00:21:09,602 --> 00:21:12,272
Ze zeiden duidelijk
dat ze me niet konden helpen...
330
00:21:12,355 --> 00:21:15,400
...omdat Puerto Rico hen niets opleverde.
331
00:21:15,525 --> 00:21:21,031
Dus zelfs als grote organisatie
konden ze ons niet helpen.
332
00:21:22,198 --> 00:21:25,410
Omdat we... wij tenminste,
zo beschermend zijn naar de mensen...
333
00:21:25,535 --> 00:21:28,830
...in rampgebieden,
dat we inderdaad muren bouwen...
334
00:21:28,955 --> 00:21:31,750
...omdat zoveel mensen
binnen willen komen...
335
00:21:32,167 --> 00:21:33,877
...niet altijd met goede bedoelingen.
336
00:21:36,004 --> 00:21:38,548
Ik moest sterk lijken voor mijn mensen.
337
00:21:39,049 --> 00:21:42,469
Maar tegelijkertijd
was ik van binnen zwak en bang.
338
00:21:42,552 --> 00:21:45,180
En ik dacht: hoe gaan we...
339
00:21:45,388 --> 00:21:47,223
…dat regelen?
340
00:21:49,809 --> 00:21:52,562
Er heerst altijd spanning
binnen een groep mensen...
341
00:21:52,645 --> 00:21:54,564
...die hard werkt om mensen te helpen.
342
00:21:54,898 --> 00:21:57,567
En we weten dat het niet snel
of goed genoeg is.
343
00:21:57,734 --> 00:22:01,529
Het kon altijd beter.
Ik denk dat José dat probeerde te doen...
344
00:22:01,696 --> 00:22:02,989
Nog steeds doet.
345
00:22:03,073 --> 00:22:05,450
Hij wijst op problemen als hij die ziet...
346
00:22:05,533 --> 00:22:08,912
...niet om te beschuldigen,
maar om aandacht te vestigen...
347
00:22:09,120 --> 00:22:10,121
...op de kans.
348
00:22:11,373 --> 00:22:13,375
Ik heb gewoon geen geld meer.
349
00:22:15,001 --> 00:22:19,631
FEMA gaat geld geven,
maar ze zijn zo traag.
350
00:22:20,048 --> 00:22:22,926
Ik vraag om een lening,
maar ik krijg bijna...
351
00:22:23,134 --> 00:22:26,012
...een lening van een miljoen dollar,
wat ik niet heb.
352
00:22:26,262 --> 00:22:29,599
Hij was geestelijk en fysiek uitgeput.
353
00:22:29,808 --> 00:22:32,018
Ik weet nog
dat hij in tranen uitbarstte...
354
00:22:32,102 --> 00:22:34,979
...hij hield het gewoon niet meer.
355
00:22:35,563 --> 00:22:39,275
Het was hartverscheurend,
omdat hij zoveel deed...
356
00:22:39,609 --> 00:22:43,113
...en toch voelde dat het niet genoeg was.
357
00:22:43,822 --> 00:22:45,990
We zeiden: 'Je moet er even tussenuit.
358
00:22:46,116 --> 00:22:48,618
Je moet slapen. Je gezin zien.'
359
00:22:49,160 --> 00:22:52,664
Hij had zeker een dag rust nodig.
360
00:22:53,123 --> 00:22:55,708
En ik denk dat hij alleen terugkwam...
361
00:22:56,459 --> 00:22:58,336
...om naar de dokter te gaan.
362
00:22:59,212 --> 00:23:04,467
Hij kwam volledig uitgedroogd
en met weinig energie terug...
363
00:23:04,551 --> 00:23:05,927
...wat niets voor hem is.
364
00:23:06,219 --> 00:23:08,471
En je zag in zijn ogen...
365
00:23:08,555 --> 00:23:14,602
...dat hij er fysiek was,
maar emotioneel, of geestelijk niet.
366
00:23:14,727 --> 00:23:18,022
Mijn moeder smeekte hem
niet meteen terug te gaan.
367
00:23:18,106 --> 00:23:23,695
Om nog even te wachten, bij te tanken,
wat hij voor zichzelf altijd vergeet.
368
00:23:23,903 --> 00:23:25,613
Ik maak me zorgen als hij gaat...
369
00:23:26,781 --> 00:23:31,327
...omdat je bij hem nooit weet,
wat hij nu weer voor idioots gaat doen.
370
00:23:31,744 --> 00:23:33,371
De brug.
371
00:23:33,538 --> 00:23:35,915
Ik ga naar beneden en naar boven.
372
00:23:36,249 --> 00:23:37,876
Lukt het niet, laat me dan achter.
373
00:23:39,043 --> 00:23:40,587
Ik zeg altijd tegen hem:
374
00:23:40,920 --> 00:23:43,006
'Waarom moest je de held zijn...
375
00:23:43,173 --> 00:23:46,134
...degene die iedereen moet helpen?'
376
00:23:47,302 --> 00:23:48,636
Vierduizend rijst...
377
00:23:48,928 --> 00:23:52,557
Ik weet nog dat hij daar was en
we hem een aantal dagen niet spraken...
378
00:23:52,724 --> 00:23:54,642
...omdat de verbinding slecht was...
379
00:23:54,809 --> 00:23:57,270
...of hij had het te druk.
En dan was hij op tv.
380
00:23:58,771 --> 00:24:02,150
Of we zagen een tweet
en dachten dat alles goed was.
381
00:24:03,026 --> 00:24:07,405
We namen Twitter toen we jonger waren,
om hem te kunnen volgen.
382
00:24:07,614 --> 00:24:11,242
Ik denk, meneer de president,
dat we het eiland te eten gaan geven.
383
00:24:11,576 --> 00:24:15,747
We moeten alleen van de bureaucratie af.
384
00:24:15,997 --> 00:24:18,666
Het probleem,
als de president handdoeken gooit...
385
00:24:18,833 --> 00:24:22,086
...is niet de handdoeken, of...
Dat was een aardig gebaar.
386
00:24:23,505 --> 00:24:26,007
Het probleem is, dat dit nu noodhulp is.
387
00:24:27,300 --> 00:24:29,928
Ik gooi jou de botten toe.
388
00:24:30,386 --> 00:24:31,846
Dat is geen hulp.
389
00:24:32,639 --> 00:24:36,267
Mensen die niet weg kunnen,
bij hen moeten we het brengen.
390
00:24:36,434 --> 00:24:39,062
-Dus je brengt hier al vijf weken eten?
391
00:24:39,187 --> 00:24:40,188
Ja, de jongens.
392
00:24:40,355 --> 00:24:42,482
Vanaf dag één,
voor de hele gemeenschap.
393
00:24:44,817 --> 00:24:46,736
Negentig jaar oud, een veteraan.
394
00:24:58,081 --> 00:25:00,583
We hebben duizenden zoals hij.
395
00:25:00,667 --> 00:25:02,961
Ze kennen ze allemaal.
Bezorgen persoonlijk.
396
00:25:03,419 --> 00:25:06,005
Als ze 1000 maaltijden
per dag bezorgden...
397
00:25:06,214 --> 00:25:08,216
...dan gooiden ze die niet...
398
00:25:08,383 --> 00:25:09,634
...ze klopten aan...
399
00:25:09,801 --> 00:25:11,469
...voor die duizend maaltijden.
400
00:25:11,594 --> 00:25:12,595
Dat is noodhulp.
401
00:25:14,806 --> 00:25:16,599
José is heel pragmatisch.
402
00:25:17,058 --> 00:25:21,229
Hij heeft grote dromen en een grote visie
maar gaat altijd uit van wat mogelijk is.
403
00:25:21,563 --> 00:25:25,108
Dus het komt nooit over
als hoogstaande, idiote doelen.
404
00:25:25,275 --> 00:25:28,069
Het is altijd zoiets als,
ja, dit klinkt logisch.
405
00:25:31,281 --> 00:25:34,742
Het was idioot,
maar we geloofden dat hij het kon...
406
00:25:34,867 --> 00:25:36,452
...en we besloten mee te doen.
407
00:25:37,954 --> 00:25:41,541
Mijn huisbaas zei:
'José Andrés komt naar Puerto Rico...
408
00:25:41,916 --> 00:25:45,628
...en wil ergens eten bereiden
voor mensen.'
409
00:25:45,753 --> 00:25:46,754
En ik dacht: ja.
410
00:25:49,882 --> 00:25:51,134
Een nieuwe dag.
411
00:25:52,093 --> 00:25:54,887
We gaan voor zoveel mogelijk mensen koken.
412
00:25:55,138 --> 00:25:57,390
Ik zei tegen al mijn foodtruckvrienden...
413
00:25:57,599 --> 00:26:00,310
...als er iets heel ergs gebeurt
in Puerto Rico...
414
00:26:00,476 --> 00:26:02,937
...zijn wij een leger van keukens.
415
00:26:03,146 --> 00:26:04,397
Dit is een groots moment.
416
00:26:04,522 --> 00:26:06,733
De eerste foodtruck komt eraan.
417
00:26:06,899 --> 00:26:09,068
En de tweede.
418
00:26:09,235 --> 00:26:12,071
De derde staat er al achter.
419
00:26:12,322 --> 00:26:16,451
Vandaag maakten we bijna 3000 maaltijden
alleen met foodtrucks.
420
00:26:16,743 --> 00:26:18,286
Mensen onderschatten José.
421
00:26:18,578 --> 00:26:21,456
Hij zat maar tot
zijn veertiende op school.
422
00:26:21,623 --> 00:26:25,251
En mensen zien hem en zeggen:
'O, hij is een grote Spaanse vent...
423
00:26:25,335 --> 00:26:28,504
...heel amusant en ik hou van zijn eten.'
Ze onderschatten hem.
424
00:26:28,796 --> 00:26:32,592
Ze onderschatten de enormiteit
van de oplossingen die hij zoekt...
425
00:26:32,675 --> 00:26:33,760
We zullen leveren.
426
00:26:33,885 --> 00:26:37,013
...de kunst om mensen te vinden
die dingen gedaan krijgen.
427
00:26:37,555 --> 00:26:40,058
Het lukt hem.
Hij gaat mensen te eten geven.
428
00:26:42,310 --> 00:26:45,146
Vandaag gaan we ons uit de naad koken.
429
00:26:46,189 --> 00:26:47,607
We gaan ertegenaan.
430
00:26:47,899 --> 00:26:50,151
We kookten voor duizenden mensen.
431
00:26:50,234 --> 00:26:54,322
We creëerden iets
dat geschiedenis schrijft.
432
00:26:55,740 --> 00:26:58,159
Hielp het?
-Het was 150. Natuurlijk.
433
00:26:58,326 --> 00:27:00,495
Hielp het?
-Alles was klaar.
434
00:27:00,662 --> 00:27:03,623
Het verhaal ging de ronde doen
dat wij maaltijden kookten.
435
00:27:03,873 --> 00:27:05,750
En opeens komt het Leger des Heils...
436
00:27:05,875 --> 00:27:08,711
...en vraagt om voedsel voor ouderen.
Ziekenhuizen...
437
00:27:08,795 --> 00:27:12,965
...bellen ons en zeggen: 'We hebben
niks te eten voor onze patiënten.'
438
00:27:13,800 --> 00:27:17,428
Het was een heel krachtig moment,
want je realiseert je dat...
439
00:27:17,595 --> 00:27:20,098
...ook al hadden we geen ervaring...
440
00:27:20,348 --> 00:27:23,017
...met het runnen
van een noodhulp-operatie...
441
00:27:23,309 --> 00:27:24,811
...het ook eenvoudig is.
442
00:27:27,063 --> 00:27:28,523
FEMA zei...
443
00:27:30,191 --> 00:27:32,735
...dat ik dit deed om winst te maken?
444
00:27:32,902 --> 00:27:33,903
Ja.
445
00:27:35,655 --> 00:27:37,031
Ongelofelijk.
446
00:27:38,324 --> 00:27:40,243
Eerst deed ik heel erg mijn best.
447
00:27:40,827 --> 00:27:44,539
Ik begreep dat mijn stichting
niet echt bekend was.
448
00:27:44,872 --> 00:27:48,167
En toen gaf FEMA geld
aan World Central Kitchen...
449
00:27:48,251 --> 00:27:52,130
...om ons ding te doen.
Maar toen stond er in de krant...
450
00:27:52,296 --> 00:27:53,881
'VERSCHILLENDE VERSIES
MILJOENENCONTRACT'
451
00:27:54,048 --> 00:27:57,009
...dat José Andrés in Puerto Rico was
om rijk te worden.
452
00:27:57,427 --> 00:27:59,804
Ik heb hele harde dingen over u gehoord.
453
00:28:00,138 --> 00:28:02,181
Dat u een ritselaar bent...
454
00:28:02,682 --> 00:28:03,683
Een dief...
455
00:28:03,933 --> 00:28:05,393
Dat u kwam voor het geld...
456
00:28:05,560 --> 00:28:08,730
Dat deze operatie u miljonair maakt.
457
00:28:10,314 --> 00:28:12,775
Ik ben voorzitter
van World Central Kitchen.
458
00:28:12,942 --> 00:28:16,738
In geen enkele functie
binnen stichtingen...
459
00:28:16,821 --> 00:28:19,532
...heb ik ooit ergens
een cent in rekening gebracht...
460
00:28:19,699 --> 00:28:21,242
De vraag is duidelijk.
461
00:28:21,367 --> 00:28:24,954
Hoeveel geld van deze overeenkomst
verdwijnt in uw zak?
462
00:28:25,037 --> 00:28:26,038
Niks.
463
00:28:26,205 --> 00:28:27,206
In uw zak?
-Niks.
464
00:28:27,749 --> 00:28:31,419
José was zwaar gefrustreerd
over de bureaucratie.
465
00:28:31,961 --> 00:28:36,215
Drieduizend mensen stierven hier,
niet door de orkaan...
466
00:28:36,549 --> 00:28:38,426
...maar door de knullige nasleep.
467
00:28:39,552 --> 00:28:44,056
Hij was verbijsterd. Dat kwam natuurlijk,
omdat José niet uit die wereld komt.
468
00:28:44,223 --> 00:28:48,227
Hij komt niet uit overheidsaanbestedingen
en bureaucratie.
469
00:28:48,394 --> 00:28:51,689
Hij komt uit de particuliere sector.
Hij is ondernemer.
470
00:28:52,482 --> 00:28:54,025
En wat doe je dan?
471
00:28:54,108 --> 00:28:56,360
Dan doe je wat nodig is.
472
00:28:56,652 --> 00:29:00,698
Dat is eigenlijk het model
dat uit dit moment voortkwam.
473
00:29:00,948 --> 00:29:05,411
Als ik 's avonds in het hotel
een rum sour neem, dan betaal ik ervoor.
474
00:29:06,996 --> 00:29:08,956
Als ik 's avonds een sigaar rook...
475
00:29:09,081 --> 00:29:10,583
...dan betaal ik ervoor.
476
00:29:11,918 --> 00:29:15,421
Ik voel me tegelijk
machtig maar ook machteloos...
477
00:29:16,047 --> 00:29:18,299
Je kunt meer doen, maar dat gaat niet...
478
00:29:19,091 --> 00:29:23,387
...als je hongerige Amerikanen hebt
die zonder iets te eten naar bed gaan.
479
00:29:30,603 --> 00:29:32,438
Mensen vragen me soms:
480
00:29:32,688 --> 00:29:34,732
'Hoe ben je hier terechtgekomen?'
481
00:29:35,107 --> 00:29:37,026
En soms is mijn antwoord:
482
00:29:37,193 --> 00:29:39,529
'Ik ben wie ik ben, dankzij mijn ouders.'
483
00:29:39,737 --> 00:29:42,073
Mijn moeder en vader
waren verpleegkundigen.
484
00:29:42,365 --> 00:29:44,283
Ze werkten in hetzelfde ziekenhuis.
485
00:29:44,575 --> 00:29:46,828
Daar bracht ik veel tijd door...
486
00:29:46,994 --> 00:29:49,121
...in de gangen van de spoedeisende hulp.
487
00:29:49,997 --> 00:29:51,707
Op dat moment zag ik...
488
00:29:52,792 --> 00:29:55,336
...verpleegkundigen en artsen
altijd wat meer doen.
489
00:30:00,800 --> 00:30:05,096
Ik zag ze een kind voorlezen
dat geen familie naast zich had...
490
00:30:05,263 --> 00:30:07,390
...of wandelen met een oude dame...
491
00:30:07,557 --> 00:30:10,893
...omdat niemand anders het kon doen
en ze moest bewegen.
492
00:30:11,060 --> 00:30:13,187
Kleine gebaren van medeleven.
493
00:30:13,396 --> 00:30:15,815
Ik zag mijn ouders dat doen.
494
00:30:16,440 --> 00:30:20,570
Mijn vader gaf altijd iedereen te eten
op zijn vrije dag. Hij was gek op koken.
495
00:30:21,404 --> 00:30:25,867
Mijn vader zei altijd dat als er mensen
op het laatste moment kwamen...
496
00:30:26,158 --> 00:30:29,370
...je gewoon wat meer rijst kookt
en dan heeft iedereen te eten.
497
00:30:30,162 --> 00:30:33,291
Ik had een ingewikkelde relatie
met mijn moeder.
498
00:30:33,791 --> 00:30:37,420
Mijn moeder was een fascinerend,
liefdevol iemand.
499
00:30:37,587 --> 00:30:39,505
Ze leent zich voor iedereen.
500
00:30:40,756 --> 00:30:43,509
Maar dan had ze...
501
00:30:44,218 --> 00:30:46,804
Ze had haar intense momenten.
502
00:30:48,389 --> 00:30:52,977
En voor mij, als oudste broer,
was het ingewikkeld...
503
00:30:53,185 --> 00:30:56,439
...omdat ik vond dat ik
mijn jongere broers moest beschermen.
504
00:30:57,189 --> 00:30:59,066
Maar het ingewikkelde was...
505
00:30:59,275 --> 00:31:03,070
...dat het een van de redenen was,
dat ik altijd manieren zocht...
506
00:31:03,446 --> 00:31:05,823
...om op creatieve manieren
van huis te zijn.
507
00:31:06,157 --> 00:31:10,870
Ik mocht studeren en in Barcelona blijven,
zelfs toen ik 15, 16 was.
508
00:31:11,245 --> 00:31:14,415
Ik mocht blijven werken
om wat geld te verdienen.
509
00:31:14,957 --> 00:31:18,753
Maar mijn moeder was een lieve vrouw
en ik mis haar.
510
00:31:18,920 --> 00:31:22,757
Maar ze was heel hardnekkig
en 'nee' accepteerde ze niet.
511
00:31:24,050 --> 00:31:28,262
Die eigenschap heb ik waarschijnlijk
van haar overgenomen en zit in mijn DNA.
512
00:31:28,846 --> 00:31:32,850
Mijn vader was een vriendelijke man
die graag voor iedereen kookte.
513
00:31:33,351 --> 00:31:36,854
Ik denk,
dat ik die eigenschap van hem heb.
514
00:31:37,605 --> 00:31:40,566
Dus ik wil me richten
op de hele goede eigenschappen...
515
00:31:40,733 --> 00:31:43,611
...die ik van mijn ouders heb.
516
00:31:44,236 --> 00:31:45,529
Waar ga je heen?
-Tot kijk.
517
00:31:45,696 --> 00:31:47,740
Ik vertrek. Ik wil het niet horen.
-Waarom niet?
518
00:31:47,990 --> 00:31:49,951
Ik wil het niet weten.
-Ik zeg niks.
519
00:31:50,117 --> 00:31:51,494
Kan me niet schelen.
520
00:31:51,661 --> 00:31:53,829
Kom je weer thuis?
-Ja.
521
00:31:55,498 --> 00:31:58,042
Ze willen over jou horen.
Over mij hebben ze genoeg.
522
00:31:59,126 --> 00:32:00,127
Dag.
523
00:32:00,419 --> 00:32:03,297
Voordat mijn vrienden
mijn vader zelfs maar ontmoeten...
524
00:32:03,506 --> 00:32:06,050
...zeg ik meestal al sorry...
525
00:32:06,676 --> 00:32:08,552
...want wie weet wat hij gaat doen.
526
00:32:08,803 --> 00:32:10,930
Hij is heel onvoorspelbaar.
527
00:32:11,013 --> 00:32:12,848
Jij de sinaasappels. Jij bent...
528
00:32:13,015 --> 00:32:16,352
Je weet altijd
dat hij niet echt rustig blijft.
529
00:32:16,769 --> 00:32:18,104
Dat staat vast.
530
00:32:19,146 --> 00:32:20,147
Zet het daar neer.
531
00:32:20,314 --> 00:32:22,483
Wij wilden dat hij
voldeed aan het beeld...
532
00:32:22,733 --> 00:32:24,819
...van een typische vader.
533
00:32:25,361 --> 00:32:27,947
En daar maakt hij zulke korte metten mee.
534
00:32:28,197 --> 00:32:30,783
En het kostte ons wat tijd
om dat te leren.
535
00:32:31,075 --> 00:32:33,703
Hij schaamt zich niet voor wie hij is.
536
00:32:34,078 --> 00:32:36,914
Hier zijn we, we koken thuis...
537
00:32:37,164 --> 00:32:41,293
...want als we samen koken,
floreren we samen.
538
00:32:41,377 --> 00:32:42,586
Precies.
-Boem.
539
00:32:42,670 --> 00:32:43,671
Boem.
540
00:32:43,754 --> 00:32:46,257
Mijn gezin is zo'n beetje alles voor me.
541
00:32:46,507 --> 00:32:47,508
Kom hier.
542
00:32:47,675 --> 00:32:50,553
Mijn dochters hebben de leeftijd
dat voordat ik het weet...
543
00:32:50,928 --> 00:32:53,723
...ze afstuderen over een jaar.
544
00:32:53,889 --> 00:32:57,727
Zo snijdt de dochter van een chef-kok
die naar de universiteit gaat.
545
00:32:57,893 --> 00:32:59,020
Ik...
-Kijk naar...
546
00:32:59,103 --> 00:33:00,604
Ik zat nooit op kookschool.
547
00:33:00,771 --> 00:33:02,314
Zo doe je een manicure.
548
00:33:02,440 --> 00:33:04,025
Ze zat nooit naar kookschool.
549
00:33:04,233 --> 00:33:06,277
Ik was een slechte leraar,
want ze leerde niets.
550
00:33:06,444 --> 00:33:09,030
Ik kan wel zeggen, dat dit mijn mes is.
551
00:33:09,780 --> 00:33:12,366
Tot op heden, herinner ik me de geuren...
552
00:33:12,491 --> 00:33:15,536
...die uit mijn moeders keuken kwamen.
553
00:33:17,747 --> 00:33:20,833
De choreografie van het maken...
554
00:33:23,502 --> 00:33:27,381
...heeft een enorme impact gehad
op hoe ik eten zie.
555
00:33:27,548 --> 00:33:30,676
Gebruik zwarte peper als je het hebt.
En zo niet, dan niet.
556
00:33:30,760 --> 00:33:34,221
Ik wil het niet romantiseren.
Mijn ouders werkten en...
557
00:33:34,346 --> 00:33:35,639
Weet je wat we doen?
558
00:33:35,765 --> 00:33:39,935
...soms was het een snelle hap
omdat het gezin moest eten.
559
00:33:40,144 --> 00:33:42,271
Maar er ging altijd liefde in.
560
00:33:42,521 --> 00:33:46,275
Waar ben jij enthousiast over
de komende vier jaar?
561
00:33:47,068 --> 00:33:50,488
Weet je waar ik enthousiast van word.
Dat je mijn dochter bent.
562
00:33:54,325 --> 00:33:55,326
Carlota.
-Ja.
563
00:33:55,493 --> 00:33:57,953
ik herinner me
dat ik bij mijn vrouw was...
564
00:33:58,204 --> 00:34:00,915
...toen we onze eerste dochter,
Carlota, kregen.
565
00:34:01,957 --> 00:34:05,169
Het was een van de eerste keren
dat ik besefte...
566
00:34:05,252 --> 00:34:10,132
...dat ik nauwelijks wist hoe ik volwassen
moest zijn, een echtgenoot moest zijn...
567
00:34:10,883 --> 00:34:13,302
...en nu moest ik leren
hoe ik vader moest zijn.
568
00:34:13,552 --> 00:34:14,553
O, ja.
569
00:34:14,720 --> 00:34:18,766
Maar als ik niet de prachtige stem
van mijn vrouw had gehad die me leidde...
570
00:34:20,059 --> 00:34:24,021
...dan was ik nooit
een succesvolle vader geworden.
571
00:34:24,647 --> 00:34:28,567
Voor mij was het moeilijkste
als José weg was...
572
00:34:28,692 --> 00:34:32,822
...en weer thuiskwam en zich moest
aanpassen aan de gewoontes van het gezin.
573
00:34:33,030 --> 00:34:35,157
De kinderen maakten ruzie en hij zei:
574
00:34:35,324 --> 00:34:38,452
'Kan het wat rustiger?
en ik dacht: welkom bij het leven.
575
00:34:40,162 --> 00:34:43,165
Mijn moeder is echt wel de lijm.
576
00:34:43,999 --> 00:34:49,130
Ze houdt mijn vader heel.
Want hij stuitert alle kanten op.
577
00:34:49,380 --> 00:34:51,549
Mijn vrouw trouwde met me
om mijn kookkunst.
578
00:34:53,300 --> 00:34:54,301
Vertel het jullie moeder.
579
00:34:54,510 --> 00:34:56,637
Hij trouwde met mij om mijn recepten.
580
00:34:58,097 --> 00:34:59,682
Wat mijn moeder altijd zegt...
581
00:34:59,974 --> 00:35:02,017
...als ze vragen wie er thuis kookt...
582
00:35:02,560 --> 00:35:07,940
... is, dat mijn vader kookt,
maar mijn moeder geeft het gezin te eten.
583
00:35:08,858 --> 00:35:12,820
Alles wat ik van koken weet,
dank ik aan mijn vrouw.
584
00:35:14,280 --> 00:35:16,448
Als men vraagt:
'Dus je hebt drie meiden?'
585
00:35:16,532 --> 00:35:18,868
Zeg ik: 'Ik heb drie meiden
en een jongen.'
586
00:35:22,621 --> 00:35:24,540
Ik ben soms een hele nukkige jongen.
587
00:35:25,666 --> 00:35:27,710
Mijn vrouw houdt me altijd in toom...
588
00:35:28,878 --> 00:35:31,922
Soms kijkt ze naar me,
soms met een glimlach...
589
00:35:32,089 --> 00:35:35,593
…soms met een ernstige blik die zegt:
'Wie denk je dat je bent?'
590
00:35:36,135 --> 00:35:38,512
Ze kalmeert me meteen.
591
00:35:39,180 --> 00:35:41,307
Maar het goede is, dat we samen lachen...
592
00:35:41,473 --> 00:35:43,350
...wat volgens mij belangrijk is.
593
00:35:44,602 --> 00:35:46,729
Dus daardoor word ik niet gek.
594
00:35:47,563 --> 00:35:50,232
We zeggen dat José doet wat hij doet...
595
00:35:51,025 --> 00:35:55,779
...omdat ik doe wat ik doe.
Hij komt terug en vindt...
596
00:35:56,739 --> 00:35:58,157
...een veilige haven.
597
00:35:59,116 --> 00:36:01,785
Een veilige haven,
maar het is een echte plek.
598
00:36:02,119 --> 00:36:03,370
We moeten ons aanpassen.
599
00:36:03,829 --> 00:36:05,581
En doe je het recept niet goed...
600
00:36:05,998 --> 00:36:08,042
...dan verander je de naam gewoon.
601
00:36:08,375 --> 00:36:12,254
Ik weet vrijwel zeker dat er
altijd een rugzak voor hem klaarstaat.
602
00:36:12,588 --> 00:36:16,300
Want je weet nooit wat eraan komt.
603
00:36:21,347 --> 00:36:25,976
De uitbarsting van Guatemala's
Volcán de Fuego lijkt apocalyptisch.
604
00:36:28,604 --> 00:36:31,023
Evacuaties en reddingsoperaties
zijn aan de gang.
605
00:36:31,273 --> 00:36:33,484
Zo'n 3.000 mensen
moeten hun huis verlaten.
606
00:36:33,609 --> 00:36:37,196
Het dodental is al gestegen
tot minstens 25 mensen.
607
00:36:37,279 --> 00:36:40,658
Bijna twee miljoen worden
op een of andere manier getroffen.
608
00:36:41,200 --> 00:36:43,452
Gebieden die ooit
levendig en levend waren...
609
00:36:43,702 --> 00:36:45,412
...zijn nu bevroren door de as.
610
00:36:50,334 --> 00:36:52,378
Dus we gaan hiernaartoe
en dan naar het noorden.
611
00:36:52,503 --> 00:36:54,546
Dus naar het noorden...
-Ja.
612
00:36:54,672 --> 00:36:57,049
...en dan hierdoor.
-We gaan naar een dorp.
613
00:36:57,132 --> 00:36:58,509
We vertrekken om 06.30 uur.
-Oké.
614
00:36:59,718 --> 00:37:02,179
Sam zal dan het voortouw nemen.
615
00:37:02,304 --> 00:37:05,975
Dank je, Sam.
-Dus hij komt ons de komende weken helpen.
616
00:37:06,225 --> 00:37:07,685
Twee weken maar?
617
00:37:08,269 --> 00:37:09,853
Het is een begin.
618
00:37:21,949 --> 00:37:24,952
De vraag is,
wat gaat hun leven beter maken?
619
00:37:25,160 --> 00:37:28,163
Als ze alleen maar
broodjes met bonen krijgen...
620
00:37:29,123 --> 00:37:32,876
...en als wij dan een verse maaltijd koken
met kip of rundvlees...
621
00:37:33,002 --> 00:37:36,672
...dan hebben we
proteïnes, zetmeel, groente.
622
00:37:38,882 --> 00:37:40,342
Waar gaan we heen?
623
00:37:40,509 --> 00:37:42,386
Zijportier.
-Ik stootte mijn enkel.
624
00:37:43,637 --> 00:37:45,472
We kunnen naar de zijdeur.
-Oké.
625
00:37:45,597 --> 00:37:46,890
Het is goed zo.
626
00:37:47,057 --> 00:37:48,726
Oké, team, bij elkaar.
627
00:37:48,892 --> 00:37:51,770
Als er een gevecht is,
en hongerige mensen moeten eten...
628
00:37:51,937 --> 00:37:53,105
...dan zijn wij er.
629
00:37:53,397 --> 00:37:54,440
Ja.
630
00:38:07,703 --> 00:38:11,707
We moeten voorzichtig zijn,
want voor mij is het gevaar...
631
00:38:11,790 --> 00:38:15,794
...dat ik jullie in gevaar breng.
Plus dat de missie mislukt.
632
00:38:16,670 --> 00:38:20,507
Het is het waard om mensen eten te geven.
633
00:38:20,883 --> 00:38:22,760
Doe je mee?
-Ik doe mee.
634
00:38:24,303 --> 00:38:27,890
Een van de jongens die overleed
ging met zijn eigen auto...
635
00:38:28,015 --> 00:38:29,975
...de berg op...
-Om te waarschuwen.
636
00:38:30,142 --> 00:38:32,436
...om te waarschuwen. Toen kwam hij om.
637
00:38:32,686 --> 00:38:35,230
Hij zei:
'Ga weg. De vulkaan gaat uitbarsten.'
638
00:38:35,314 --> 00:38:37,191
De mensen dachten dat hij gek was.
639
00:38:37,983 --> 00:38:39,610
Net het jongetje dat wolf riep.
640
00:38:39,735 --> 00:38:41,362
Toch?
-Ja.
641
00:38:41,779 --> 00:38:43,947
Wat?
-Het jongetje dat wolf riep.
642
00:38:44,990 --> 00:38:47,034
Als ze steeds zeggen 'Er is een wolf...’
643
00:38:47,201 --> 00:38:51,288
...en dan er is geen wolf. Als er dan
echt een wolf is, luistert niemand meer.
644
00:38:51,830 --> 00:38:53,374
Hé, ik begrijp ... Engels.
645
00:38:53,457 --> 00:38:55,417
Je hoeft het niet uit te leggen...
646
00:38:55,501 --> 00:38:59,338
Ik weet niet of het internationaal is.
-De wolf. Ik weet het.
647
00:38:59,463 --> 00:39:01,507
Je doodt de wolf omdat je honger hebt.
648
00:39:01,840 --> 00:39:03,133
Daar gaat het niet om.
649
00:39:03,342 --> 00:39:06,178
Dat is het verhaal niet.
-Sorry, ik weet het.
650
00:39:06,553 --> 00:39:08,931
Ik denk niet dat iemand
die noodhulp verleent...
651
00:39:09,098 --> 00:39:11,767
...bij WCK bedacht had
om met ons te werken.
652
00:39:12,601 --> 00:39:14,603
Het is niet omdat wij ze kiezen...
653
00:39:15,187 --> 00:39:18,482
...maar omdat de omstandigheden
hen kiezen.
654
00:39:21,652 --> 00:39:25,155
Veel mensen denken: 'Jij werkt
in al die gevaarlijke situaties...
655
00:39:25,280 --> 00:39:29,410
...je zal wel geen angst kennen,
of roekeloos zijn.'
656
00:39:29,535 --> 00:39:31,620
Daar ligt weer een grote rots.
-Ja.
657
00:39:31,787 --> 00:39:34,498
Als je geen risico's wilde nemen,
dan was je thuisgebleven...
658
00:39:34,665 --> 00:39:35,916
...wat prima is.
659
00:39:36,792 --> 00:39:40,504
Ik zie dit, net als het leven,
als een overwogen risico.
660
00:39:40,796 --> 00:39:45,050
We overwegen welke impact het heeft...
661
00:39:45,217 --> 00:39:49,430
...op anderen of de mensheid
als je dat risico loopt.
662
00:39:49,847 --> 00:39:52,433
Dit is allemaal as. Geen wolk, geen mist.
663
00:39:58,939 --> 00:40:01,984
Deze loopbaan
kan ongelofelijk eenzaam zijn.
664
00:40:02,109 --> 00:40:03,902
Een relatie hebben is lastig.
665
00:40:03,986 --> 00:40:05,779
Je weet nooit wanneer je waar bent.
666
00:40:06,405 --> 00:40:12,828
De meeste mensen, ook je vrienden die je
al jaren kennen, begrijpen het niet echt.
667
00:40:15,539 --> 00:40:17,374
Toen ik 11 was...
668
00:40:17,708 --> 00:40:20,294
…stierf mijn broer die toen 15 was...
669
00:40:20,752 --> 00:40:23,630
...bij een auto-ongeluk
toen hij mijn leven redde.
670
00:40:24,715 --> 00:40:28,969
Daar was ik als kind behoorlijk
van ondersteboven.
671
00:40:29,553 --> 00:40:32,931
Ik wilde altijd iets....
672
00:40:33,015 --> 00:40:35,934
...een soort tatoeage of iets
om me hem te herinneren.
673
00:40:36,059 --> 00:40:41,064
Uiteindelijk nam ik genoegen met
'dank je', want wat kun je meer zeggen?
674
00:40:43,859 --> 00:40:47,613
Dus dat is een constante herinnering
om dankbaar te zijn.
675
00:40:53,827 --> 00:40:57,289
Wat ik wil bereiken is simpel.
Hoe maak ik gemeenschappen zelfredzaam?
676
00:41:00,501 --> 00:41:04,505
We kunnen niet
voedsel gratis blijven verstrekken.
677
00:41:04,922 --> 00:41:07,424
We moeten systemen creëren...
678
00:41:07,841 --> 00:41:11,345
...zodat mensen verantwoordelijkheid nemen
voor hun situatie...
679
00:41:11,637 --> 00:41:13,138
...en voor hun problemen.
680
00:41:13,847 --> 00:41:15,307
De gemeenschap hier...
681
00:41:15,474 --> 00:41:17,434
...leerde me een belangrijke les...
682
00:41:17,601 --> 00:41:20,354
...in een heel afgelegen gebied
in Guatemala, Ceylán...
683
00:41:20,479 --> 00:41:23,398
...vijf kilometer
bij de top van de vulkaan vandaan.
684
00:41:23,524 --> 00:41:27,110
Ze hebben misschien weinig...
685
00:41:27,611 --> 00:41:30,864
...maar iedereen kwam met een glas,
of een kopje, met...
686
00:41:31,114 --> 00:41:34,284
...hun bord en hun vork
en dit is alle afval.
687
00:41:34,618 --> 00:41:37,246
Zo moet voedselhulp gegeven worden.
688
00:41:37,621 --> 00:41:41,208
We kunnen geen eten weggeven
en meer vuilnis produceren...
689
00:41:41,500 --> 00:41:42,960
...en meer afval.
690
00:41:49,925 --> 00:41:52,719
We gaven ze een complete keuken...
691
00:41:52,844 --> 00:41:57,057
...zodat ze de gemeenschap van zo'n
1.200 mensen te eten kunnen blijven geven.
692
00:41:59,393 --> 00:42:01,395
Mocht zich weer een ramp voordoen...
693
00:42:01,478 --> 00:42:04,022
...dan hebben ze voedsel,
gezuiverd water...
694
00:42:04,398 --> 00:42:06,608
...elektriciteit en communicatiemiddelen.
695
00:42:07,484 --> 00:42:10,529
Het merendeel,
vooral mensen na natuurrampen...
696
00:42:10,696 --> 00:42:12,489
...wilde nooit hun hand ophouden.
697
00:42:12,906 --> 00:42:15,617
Het is niet zo bedoeld,
maar er is een uitwisseling.
698
00:42:15,784 --> 00:42:19,288
Ze eisen bijna dat ze
iets van hun waardigheid opgeven...
699
00:42:19,371 --> 00:42:22,165
...om die hulp te mogen ontvangen.
700
00:42:22,499 --> 00:42:24,418
Dus daar heb ik altijd naar gekeken...
701
00:42:24,501 --> 00:42:27,921
...hoe kun je iemand meer helpen
om zichzelf te helpen.
702
00:42:28,880 --> 00:42:31,133
En dan natuurlijk hoe je dat doet.
703
00:42:31,550 --> 00:42:32,843
Het menselijke stuk.
704
00:42:33,760 --> 00:42:37,723
Die allerlaatste stap,
de manier waarop je iemand helpt...
705
00:42:37,806 --> 00:42:39,474
...hoe voelen ze zich daarbij?
706
00:42:39,641 --> 00:42:44,146
Hoe voorkom je, dat ze in ruil
daarvoor hun waardigheid inleveren?
707
00:42:45,814 --> 00:42:49,484
Als we weggaan,
als de witte mensen met hun macht...
708
00:42:49,651 --> 00:42:53,363
...en hun non-profit organisaties
die landen verlaten...
709
00:42:54,114 --> 00:42:56,116
...moet datgene wat we achterlaten...
710
00:42:56,283 --> 00:42:59,536
...op eigen kracht door kunnen gaan.
Dat is mijn droom.
711
00:43:06,793 --> 00:43:11,757
Als je ons helpt dagelijks 3.000 mooie
en lekkere maaltijden te maken...
712
00:43:11,840 --> 00:43:13,258
OPRICHTER DC CENTRAL KITCHEN
713
00:43:13,342 --> 00:43:16,303
...als je leert, komt en werkt,
krijg je een geweldige baan.
714
00:43:16,803 --> 00:43:18,847
Toen ik 24 jaar oud was...
715
00:43:19,014 --> 00:43:21,767
...was ik vrijwilliger
bij DC Central Kitchen...
716
00:43:21,933 --> 00:43:25,020
...en ik ging samenwerken
met ex-gedetineerden...
717
00:43:25,187 --> 00:43:26,855
...met daklozen...
718
00:43:27,147 --> 00:43:31,109
...die ineens een thuis vonden.
719
00:43:31,568 --> 00:43:37,157
Robert Egger zag in
dat voedselafval een probleem was.
720
00:43:37,866 --> 00:43:40,077
We brengen dat voedsel
naar een keuken...
721
00:43:40,160 --> 00:43:43,121
...we verpakken voedsel
dat niet aangeraakt is opnieuw...
722
00:43:43,372 --> 00:43:47,959
...en dat geven we
aan hulpbehoevende mensen in Washington.
723
00:43:48,251 --> 00:43:52,005
Ieder jaar rollen 5.000 vrijwilligers
de mouwen op...
724
00:43:52,089 --> 00:43:53,840
...en geven terug aan hun buurt.
725
00:43:54,299 --> 00:43:57,803
Mensen als José Andrés,
een van de beste jonge chefs in Amerika.
726
00:43:58,387 --> 00:43:59,554
Is hij hier vandaag?
727
00:43:59,721 --> 00:44:01,098
Ga staan, José.
728
00:44:02,474 --> 00:44:05,811
De deur gaat open en José stapt binnen.
Dus we beginnen te praten.
729
00:44:06,144 --> 00:44:09,106
En hij had die beroepstraining
nooit eerder gezien.
730
00:44:09,439 --> 00:44:13,235
Het idee dat je mensen leert koken...
731
00:44:13,610 --> 00:44:15,779
...dat klikte echt met hem.
732
00:44:15,987 --> 00:44:19,825
Iedereen moet het respect krijgen
van de persoon ernaast.
733
00:44:19,908 --> 00:44:22,077
Zonder respect, hebben we niets.
734
00:44:22,285 --> 00:44:24,955
Daar staat DC Central Kitchen voor.
735
00:44:25,205 --> 00:44:30,085
Robert Egger leerde me iets, waar ik
jaren voor nodig had om het te begrijpen.
736
00:44:30,585 --> 00:44:33,547
Hij leerde me
dat liefdadigheid lijkt te gaan om...
737
00:44:34,256 --> 00:44:36,049
...de vergeving van de gever...
738
00:44:36,466 --> 00:44:40,721
...terwijl het moet gaan
om de bevrijding van de ontvanger.
739
00:44:41,263 --> 00:44:43,974
We geven te veel
zodat we ons goed over onszelf voelen.
740
00:44:44,641 --> 00:44:46,852
We doen te weinig om ervoor te zorgen...
741
00:44:47,018 --> 00:44:50,480
...dat als we geven,
we mensen verlossen van hun problemen.
742
00:44:51,982 --> 00:44:54,317
José was onvoorspelbaar.
743
00:44:54,735 --> 00:44:56,737
Niemand zag hem aankomen.
744
00:44:57,404 --> 00:44:59,114
Hij kwam de culinaire wereld binnen...
745
00:44:59,573 --> 00:45:03,201
...die hij radicaliseerde
met moleculaire gastronomie...
746
00:45:03,285 --> 00:45:06,121
...en alles wat hij deed
dat andere chef-koks afwezen.
747
00:45:06,329 --> 00:45:08,165
Wat we vandaag proberen te doen...
748
00:45:08,498 --> 00:45:13,128
...is mensen maximale smaak geven
met een minimum aan voedsel.
749
00:45:13,795 --> 00:45:16,840
Hij bleef maar dingen veranderen.
En iedereen dacht ‘wauw.’
750
00:45:17,090 --> 00:45:20,093
We moeten niet alleen
deze geweldige restaurants hebben...
751
00:45:20,177 --> 00:45:23,096
...met deze geweldige gerechten,
maar we moeten ook...
752
00:45:23,180 --> 00:45:27,309
...proberen de problemen op te lossen
dat voedsel deel uitmaakt van het geheel.
753
00:45:28,185 --> 00:45:31,980
José Andrés is een van Amerika's
meest gevierde chef-koks...
754
00:45:32,063 --> 00:45:33,774
...die een imperium leidt.
755
00:45:34,024 --> 00:45:36,985
De eeuwige optimist heeft 27 restaurants.
756
00:45:37,068 --> 00:45:38,904
...waarvan tien in Washington, D.C.
757
00:45:38,987 --> 00:45:40,989
Tegenwoordig vind je hem eerder...
758
00:45:41,114 --> 00:45:44,117
...als er noodhulp nodig is.
759
00:45:44,201 --> 00:45:47,370
Er moeten dingen veranderen
in hoe we noodhulp verstrekken.
760
00:45:47,537 --> 00:45:49,915
Volg geen vast recept.
761
00:45:50,457 --> 00:45:52,209
Als we de regels volgen...
762
00:45:52,375 --> 00:45:55,378
...verliezen we ons creatieve vermogen.
763
00:45:56,379 --> 00:46:00,133
Ik kook en gebruik alleen de zon.
764
00:46:01,468 --> 00:46:04,638
We kunnen iedereen,
overal en altijd te eten geven.
765
00:46:04,805 --> 00:46:06,181
Wat is je doel?
766
00:46:06,556 --> 00:46:08,892
Mijn uiteindelijke doel,
iedereen zou dat...
767
00:46:09,059 --> 00:46:11,520
...moeten hebben...
We moeten luidruchtig zijn...
768
00:46:11,603 --> 00:46:13,772
...en we moeten
een beetje gestoord lijken.
769
00:46:14,731 --> 00:46:17,609
Ik zou graag willen meedenken
over een systeem...
770
00:46:17,776 --> 00:46:19,486
...dat een einde maakt aan honger.
771
00:46:20,403 --> 00:46:25,784
Je hebt 30 restaurants,
een geweldige vrouw en een huis in D.C.
772
00:46:25,909 --> 00:46:31,706
Wat beweegt je om je vest aan te trekken,
en naar rampen te vliegen?
773
00:46:32,457 --> 00:46:35,544
Zoals veel mensen,
voel ik me soms schuldig.
774
00:46:36,586 --> 00:46:39,464
Het minste wat ik kan doen,
is iets teruggeven.
775
00:46:40,173 --> 00:46:43,927
Hij is een beroemde chef-kok,
met restaurants in de VS.
776
00:46:45,595 --> 00:46:47,973
Veel mensen zeggen:
'Wauw, José is chef-kok...
777
00:46:48,223 --> 00:46:49,891
...maar hij is ook weldoener.'
778
00:46:50,600 --> 00:46:52,978
Hij kiest niet
tussen het een of het ander.
779
00:46:53,186 --> 00:46:55,939
Kijk hoe makkelijk hij ze samenbrengt.
780
00:46:56,106 --> 00:46:58,275
Mensen moeten zien dat het allebei kan...
781
00:46:58,358 --> 00:47:01,611
...dat je niet hoeft te kiezen
tussen je integriteit en salaris.
782
00:47:01,778 --> 00:47:03,446
Ik heb nooit zo lekker gegeten.
783
00:47:04,155 --> 00:47:06,783
Dit is geweldig. Dank je.
784
00:47:07,075 --> 00:47:10,245
We zijn nog geen klanten kwijtgeraakt.
785
00:47:29,723 --> 00:47:34,936
BAHAMA'S, ORKAAN DORIAN
2019
786
00:47:35,061 --> 00:47:37,689
Ik wil alleen de havenmeester
onze lijst geven.
787
00:47:37,814 --> 00:47:40,567
Ik bedoel vrachtwagens, brandstof,
generatoren.
788
00:47:40,734 --> 00:47:42,944
Als we het hebben over paella.
789
00:47:43,069 --> 00:47:45,196
Of distributiepunten, dat soort dingen.
790
00:47:45,363 --> 00:47:47,616
Propaan, brandstof, vrachtwagens.
791
00:47:47,782 --> 00:47:49,200
En ijs. Heb je ijs?
792
00:47:49,367 --> 00:47:52,078
Eén plek waar ik denk
dat we een geheel waren...
793
00:47:52,996 --> 00:47:55,624
...en alle ervaring van alle jaren...
794
00:47:55,790 --> 00:47:56,791
Kachels. Op gas?
795
00:47:56,958 --> 00:48:00,086
...tot wasdom kwam, was op de Bahama's.
796
00:48:00,253 --> 00:48:04,382
Hoe goed is zo'n vliegveld voorbereid
om wat te ontvangen?
797
00:48:04,549 --> 00:48:08,428
We volgen orkaan Dorian nu
meer dan een week...
798
00:48:08,595 --> 00:48:12,349
...we hadden een team
in Puerto Rico klaarstaan.
799
00:48:12,432 --> 00:48:14,392
Hij miste maar net
en wordt steeds heviger.
800
00:48:14,517 --> 00:48:17,145
En toen plaatsten we teams
door heel Florida.
801
00:48:17,395 --> 00:48:20,565
Toen de storm heviger werd
en van koers veranderde...
802
00:48:20,732 --> 00:48:23,860
...wees alles erop
dat hij naar de Bahama's zou komen.
803
00:48:25,487 --> 00:48:28,198
We hebben zo'n 550 kilo nodig.
804
00:48:28,281 --> 00:48:30,951
We zitten ongeveer 130 km zuidelijker...
805
00:48:31,034 --> 00:48:33,036
...en we bereiden hier in Nassau voor.
806
00:48:33,745 --> 00:48:36,748
Praten over logistiek,
hoe we spullen daar krijgen...
807
00:48:36,915 --> 00:48:38,792
...per boot, per vliegtuig.
808
00:48:39,125 --> 00:48:41,628
We weten pas wat er kan,
als hij gepasseerd is.
809
00:48:46,257 --> 00:48:50,136
We zitten nu aan de rand.
Dit zijn de winden die ons gaan raken.
810
00:48:50,512 --> 00:48:52,138
We organiseren alles hier.
811
00:48:52,305 --> 00:48:55,976
We hebben hier teams
en we gaan dingen transporteren naar...
812
00:48:56,142 --> 00:48:59,437
...Freeport, zodra het kan.
813
00:49:02,565 --> 00:49:05,986
De nood spreekt je
op een ongelofelijke manier toe.
814
00:49:06,778 --> 00:49:08,321
Je hoeft alleen te luisteren.
815
00:49:09,030 --> 00:49:11,741
Als je voet aan de grond hebt,
kun je luisteren.
816
00:49:12,409 --> 00:49:15,829
Je kunt luisteren naar de situatie.
Naar de wind.
817
00:49:18,206 --> 00:49:19,916
Je kunt naar de golven luisteren.
818
00:49:20,875 --> 00:49:22,210
En naar de mensen.
819
00:49:22,377 --> 00:49:23,670
Je kunt je voorbereiden.
820
00:49:23,753 --> 00:49:24,754
Ja.
821
00:49:24,879 --> 00:49:28,008
Niemand heeft controle over de natuur.
822
00:49:31,636 --> 00:49:33,680
Ik wil dat iedereen begrijpt...
823
00:49:34,305 --> 00:49:36,558
...dat we niet in de orkaan zitten.
824
00:49:36,933 --> 00:49:39,102
We zijn er 150 km bij vandaan.
825
00:49:40,186 --> 00:49:41,980
Bedenk wat er in Abaco gebeurt.
826
00:49:56,077 --> 00:49:58,455
Dit wordt een van de grootste ooit.
827
00:49:58,788 --> 00:50:00,582
Laten we bidden voor iedereen.
828
00:50:12,093 --> 00:50:14,054
Is het nog steeds windkracht 100?
829
00:50:14,220 --> 00:50:15,555
Ja.
830
00:50:15,722 --> 00:50:19,225
En we moeten de minister of zo bellen,
om te mogen vliegen.
831
00:50:19,601 --> 00:50:22,187
We moeten wel voorzichtig zijn,
want ze zeiden...
832
00:50:22,353 --> 00:50:25,648
...dat we er vandaag om 8 uur in mogen.
833
00:50:25,815 --> 00:50:27,692
Ja.
-Het is te laat.
834
00:50:28,818 --> 00:50:30,945
Acht uur 's avonds?
-Ja, dat zeiden ze.
835
00:50:31,112 --> 00:50:32,614
We willen niet 's avonds gaan.
836
00:50:32,822 --> 00:50:34,657
Weet ik, maar dat zeiden ze.
837
00:50:35,700 --> 00:50:38,745
Waarom zouden we het opzoeken...
838
00:50:38,912 --> 00:50:41,998
...als iedereen zegt
dat het gevaarlijk is.
839
00:50:42,165 --> 00:50:44,626
De piloot beslist wanneer het veilig is,
840
00:50:44,793 --> 00:50:46,711
...maar we moeten toestemming hebben.
841
00:50:46,878 --> 00:50:49,339
Nemen we sandwiches mee?
-Ja, er staat een auto.
842
00:50:54,010 --> 00:50:57,222
Wilt u vliegen zonder toestemming?
-Van de overheid?
843
00:50:59,265 --> 00:51:03,770
Ja, ze hebben het waarschijnlijk zo druk,
dat je beter sorry kunt zeggen.
844
00:51:08,775 --> 00:51:10,235
Mogen we wat meenemen?
845
00:51:10,485 --> 00:51:12,362
Ja, we zetten hier wat neer.
-Goed.
846
00:51:35,969 --> 00:51:37,262
Erg?
847
00:52:04,205 --> 00:52:07,625
Misschien moet ik teruggaan en rapporteren
en jij blijven?
848
00:52:07,792 --> 00:52:09,502
Dat is precies... Dus ik blijf...
849
00:52:09,669 --> 00:52:11,921
...maar hij moet snel weer weg.
850
00:52:12,172 --> 00:52:13,339
Hoe snel?
851
00:52:13,548 --> 00:52:14,507
Vijf minuten.
852
00:52:14,924 --> 00:52:16,968
Als aankomt in een zo'n situatie...
853
00:52:17,051 --> 00:52:20,013
...moet je heel vindingrijk zijn.
854
00:52:20,180 --> 00:52:22,891
Dit is een extreme situatie,
omdat het een eiland is.
855
00:52:23,057 --> 00:52:26,060
Is er iets te redden in uw hotel?
Is de keuken bruikbaar?
856
00:52:26,186 --> 00:52:27,937
Nee, alles is onbruikbaar.
-Niets?
857
00:52:28,104 --> 00:52:29,230
We hebben geen stroom.
858
00:52:29,397 --> 00:52:30,607
Oké.
-De generator...
859
00:52:30,899 --> 00:52:32,650
...is omgevallen.
860
00:52:32,817 --> 00:52:35,778
Als wij een generator regelen,
kan die keuken functioneren.
861
00:52:35,987 --> 00:52:37,697
Ja.
862
00:52:40,033 --> 00:52:42,327
We horen dat de behoefte
aan voedsel groot is.
863
00:52:43,244 --> 00:52:46,623
En we hebben wat sandwiches en fruit.
864
00:52:46,748 --> 00:52:49,876
Dus dat gaan we bij de mensen brengen...
865
00:52:49,959 --> 00:52:51,753
...en we gaan ervoor zorgen...
866
00:52:51,920 --> 00:52:57,258
...dat we een plek vinden
voor de eerste keuken...
867
00:52:57,550 --> 00:52:59,761
...anders zijn er
een hoop hongerige mensen.
868
00:53:05,934 --> 00:53:07,644
Iedereen oké?
-Ja.
869
00:53:07,727 --> 00:53:10,813
Mijn zoon is in Freeport.
Ik heb nog niks van hem gehoord.
870
00:53:10,897 --> 00:53:11,898
Jemig.
871
00:53:23,618 --> 00:53:25,787
Alle opvangcentra hier krijgen te eten...
872
00:53:26,621 --> 00:53:28,331
...zo lang het nodig is.
873
00:53:28,498 --> 00:53:30,083
Hoeveel mensen heb je hier?
874
00:53:31,292 --> 00:53:33,169
Meer dan driehonderd.
875
00:53:33,253 --> 00:53:34,254
Ja.
876
00:53:35,129 --> 00:53:38,591
Soms is het heel moeilijk om meteen
warm eten te maken.
877
00:53:39,384 --> 00:53:41,261
Maar iets dat je wel kunt doen...
878
00:53:41,803 --> 00:53:43,596
...is snelle sandwiches...
879
00:53:43,805 --> 00:53:45,932
...die snel verlichting kunnen brengen.
880
00:53:46,099 --> 00:53:49,519
We hebben nu zo'n 300 sandwiches....
881
00:53:49,727 --> 00:53:51,354
...en wat fruit. Voor nu.
-Ja.
882
00:53:51,479 --> 00:53:52,814
Er wordt meer ingevlogen.
883
00:53:53,523 --> 00:53:56,567
Het is bijna, als je erover nadenkt,
de perfecte KKM...
884
00:53:56,818 --> 00:53:58,152
...kant-en-klare-maaltijd.
885
00:53:59,070 --> 00:54:01,531
Als je die geeft met wat fruit...
886
00:54:01,990 --> 00:54:04,492
...is dat een hele goede combinatie...
887
00:54:04,659 --> 00:54:06,494
...die snel de honger stilt.
888
00:54:06,911 --> 00:54:09,289
Zodat iedereen die honger heeft
te eten krijgt.
889
00:54:09,831 --> 00:54:10,832
Dank je.
890
00:54:21,050 --> 00:54:23,845
Beoordeling van de keuken hier.
891
00:54:24,304 --> 00:54:28,308
De enige nog overeind staande keuken
in Marsh Harbor was in het hotel.
892
00:54:28,725 --> 00:54:31,019
Hij stond helemaal onder water.
893
00:54:31,811 --> 00:54:33,229
Dit was het restaurant...
894
00:54:34,397 --> 00:54:36,774
...dat het duidelijk niet gehaald heeft.
895
00:54:37,108 --> 00:54:40,653
Maar de keuken blijkbaar wel.
Het is ongelofelijk.
896
00:54:41,404 --> 00:54:44,782
Een fornuis, een heteluchtoven
die we weer werkend willen krijgen.
897
00:54:44,866 --> 00:54:47,452
Hier kunnen we wel iets mee.
898
00:54:47,660 --> 00:54:50,913
Gaan we hier koken,
of gebruiken we het hotel in Abaco?
899
00:54:51,622 --> 00:54:53,708
Die beslissing moeten we snel nemen.
900
00:54:54,292 --> 00:54:57,045
Nu moet alles naar Nassau komen.
901
00:54:57,128 --> 00:54:58,504
Tot daar een keuken is...
902
00:54:58,713 --> 00:55:01,007
...moeten we hier
zoveel mogelijk bereiden.
903
00:55:01,507 --> 00:55:04,010
Elsa, jij kunt dit beter dan wie ook.
904
00:55:04,886 --> 00:55:06,971
Je hebt Karla hier, de jonge Jedi.
905
00:55:09,349 --> 00:55:13,102
Hier kunnen we 10.000 maaltijden maken.
De vraag is, hoe krijgen we ze daar?
906
00:55:13,978 --> 00:55:17,565
Dus, hoeveel kunnen we er vullen
en hoeveel gaan er in de helikopter.
907
00:55:17,815 --> 00:55:20,109
Een, twee, drie.
908
00:55:28,618 --> 00:55:30,828
Ze zijn allemaal anders...
909
00:55:31,162 --> 00:55:32,622
...volkomen anders.
910
00:55:33,831 --> 00:55:35,583
Kennen jullie The Walking Dead?
911
00:55:38,252 --> 00:55:39,253
Dit is het.
912
00:55:40,880 --> 00:55:44,258
Het is echt griezelig.
Sam vroeg: 'Wil je alleen gaan?'
913
00:55:44,384 --> 00:55:46,969
Ik zeg: 'Sam, serieus?'
914
00:55:49,263 --> 00:55:51,140
Ik heb iets van...
915
00:55:51,766 --> 00:55:56,020
...elf, misschien 12 rampen gedaan
met World Central Kitchen.
916
00:55:56,312 --> 00:55:58,106
Ongeveer de helft waren branden.
917
00:55:59,565 --> 00:56:00,775
Meyer citroensap.
918
00:56:01,818 --> 00:56:02,819
Zout.
919
00:56:02,985 --> 00:56:06,280
Ik heb keukens opgezet
om heel veel maaltijden te produceren.
920
00:56:08,366 --> 00:56:13,204
Zo blijf ik geestelijk gezond, weten
dat ik iets doe, en niet op tv zien...
921
00:56:13,413 --> 00:56:19,127
...hoe verschrikkelijk alles is.
Zo kan ik daadwerkelijk iets doen.
922
00:56:19,752 --> 00:56:22,380
Jullie weten dat het morgen gaat stormen?
-Ja.
923
00:56:22,547 --> 00:56:25,299
Meestal zie ik de mensen niet.
Ik maak alleen voedsel.
924
00:56:26,592 --> 00:56:28,636
Dus dit keer is het een beetje anders.
925
00:56:29,137 --> 00:56:32,098
Ik vind het fijn om de mensen te zien.
926
00:56:32,598 --> 00:56:34,851
Als God wil dat ik leef, kan ik leven.
927
00:56:35,101 --> 00:56:36,936
Sterkte vannacht.
-Dank je.
928
00:56:37,103 --> 00:56:39,313
We proberen morgen terug te komen, goed?
929
00:56:41,941 --> 00:56:45,111
Laat niemand bepalen
hoe je dag afloopt.
930
00:56:45,278 --> 00:56:49,115
Orkaan Dorian kwam, maar ze bepaalt niet
hoe het met me afloopt.
931
00:56:49,532 --> 00:56:53,578
Ik heb de controle over mijn afloop
en ik bepaal mijn afloop.
932
00:56:54,162 --> 00:56:56,038
Je moet nu je hoek claimen.
933
00:56:56,372 --> 00:57:00,501
Ik raakte een bedrijf kwijt,
maar ik denk: 'Hé, dit is mijn kans...
934
00:57:00,585 --> 00:57:02,920
...om binnen wat te veranderen.'
935
00:57:04,046 --> 00:57:06,841
Gedane zaken nemen geen keer, toch?
Ze zijn al gedaan.
936
00:57:07,008 --> 00:57:08,968
De orkaan deed wat hij moest doen.
937
00:57:09,135 --> 00:57:12,138
Nu moeten wij doen, wat nodig is,
om te overleven.
938
00:57:14,765 --> 00:57:16,726
Klaar? Een, twee, drie.
939
00:57:17,768 --> 00:57:20,354
Pas op voor je benen.
-Langzaam laten zakken.
940
00:57:21,063 --> 00:57:24,233
Om hier een werkende keuken te maken,
in deze omstandigheden...
941
00:57:24,400 --> 00:57:27,904
...op een verlaten eiland
waar je echt moet werken met wat er is...
942
00:57:28,070 --> 00:57:32,158
...op het eiland
is altijd weer een uitdaging.
943
00:57:32,617 --> 00:57:33,618
Er is geen gas.
944
00:57:33,784 --> 00:57:36,078
Er kan nog lucht in de leidingen zitten.
945
00:57:36,204 --> 00:57:39,790
Dit moet leeg, maar ik wist niet
wat je met de tafels wilde.
946
00:57:44,378 --> 00:57:46,297
Klaar? Drie.
-Drie.
947
00:57:52,053 --> 00:57:53,346
Vijfhonderd kilo rijst.
948
00:57:53,429 --> 00:57:54,430
Rijst?
-Ja.
949
00:57:54,555 --> 00:57:57,767
Dit wordt de hoofdkeuken
en dan leveren we hiervandaan.
950
00:57:58,851 --> 00:58:01,062
Alejandro is chef-kok
en hij was bezorgd...
951
00:58:01,187 --> 00:58:03,940
...of we de keuken
schoon genoeg kunnen krijgen.
952
00:58:04,232 --> 00:58:06,484
Dat was gelukt.
953
00:58:06,567 --> 00:58:09,403
Maar het duurt ook een paar dagen...
954
00:58:09,487 --> 00:58:13,699
...voordat dingen die dood zijn gegaan,
echt gaan ruiken.
955
00:58:15,076 --> 00:58:15,993
Ja, goed.
956
00:58:16,077 --> 00:58:19,997
Dit is een vreselijke keuken.
Hebben jullie schoongemaakt?
957
00:58:20,164 --> 00:58:22,291
Succes ermee.
-O, jemig. Het was...
958
00:58:22,375 --> 00:58:23,543
...veel erger.
959
00:58:23,918 --> 00:58:24,961
Dus wat doen we?
960
00:58:25,127 --> 00:58:27,171
Dit was meteen al een slecht idee.
961
00:58:27,672 --> 00:58:28,714
Dit is niet goed.
962
00:58:29,590 --> 00:58:32,635
Ik zou mijn familie niet te eten geven
uit zo'n keuken.
963
00:58:32,885 --> 00:58:35,388
Punt. Dit kan niet.
964
00:58:37,390 --> 00:58:40,226
We moeten de veiligste plek vinden
om te koken.
965
00:58:52,154 --> 00:58:54,907
Jullie kunnen niet allemaal mee,
maar er komen boten.
966
00:58:54,991 --> 00:58:56,867
WANHOOP GROEIT
HONDERDEN VAST OP EILAND
967
00:58:58,077 --> 00:59:02,123
Hier in Marsh Harbor is een
enorme evacuatie aan de gang in de haven.
968
00:59:02,373 --> 00:59:05,042
Honderden mensen vertrekken langzaamaan.
969
00:59:05,501 --> 00:59:07,461
Kijk naar alle mensen die hier wachten.
970
00:59:07,670 --> 00:59:11,257
Alle vrouwen en kinderen, volg de dame.
-We hebben wat voedsel...
971
00:59:11,507 --> 00:59:13,175
...maar moeten we het uitdelen?
972
00:59:13,426 --> 00:59:16,470
Ik wil geen chaos...
-Geef me vijf van uw mensen, goed?
973
00:59:19,640 --> 00:59:21,350
Ik heb een bal.
-Ja?
974
00:59:21,475 --> 00:59:23,394
Kan ik hem ruilen voor voedsel?
975
00:59:23,603 --> 00:59:25,479
We hebben eten.
976
00:59:25,646 --> 00:59:26,731
Dat las ik.
977
00:59:26,856 --> 00:59:29,317
Ruilen hoeft niet. Je krijgt een broodje.
978
00:59:29,400 --> 00:59:31,944
Ik wil drinken. Ik drink meer dan ik eet.
-Stop.
979
00:59:32,069 --> 00:59:34,739
Wil je een chaos veroorzaken?
980
00:59:35,239 --> 00:59:37,533
Hoeveel jaar moet ik dit zeggen?
981
00:59:37,617 --> 00:59:39,619
Nu komt iedereen hierheen.
982
00:59:39,785 --> 00:59:40,786
Ik weet het.
983
00:59:40,953 --> 00:59:42,413
Loop me niet te ...
984
00:59:42,913 --> 00:59:44,790
We maken een lijn... Help me daarmee.
985
00:59:44,957 --> 00:59:47,960
Meer niet. We delen uit tot het op is.
986
00:59:48,878 --> 00:59:50,421
Mag is mijn excuus aanbieden?
987
00:59:50,546 --> 00:59:52,590
Bied hem je excuus maar aan.
988
00:59:52,757 --> 00:59:54,925
Hij is mijn vriend, mijn broeder.
-Niet waar.
989
00:59:55,092 --> 00:59:57,470
Ik wil het niet horen.
-Weet u waarom ik boos was?
990
00:59:57,637 --> 00:59:59,180
Vertel het haar.
991
00:59:59,263 --> 01:00:00,765
Maak u geen zorgen.
-Nee.
992
01:00:00,848 --> 01:00:02,933
Vertel wat er gebeurde.
-Ik wil het niet horen.
993
01:00:03,142 --> 01:00:04,727
Vertel wat er gebeurde.
994
01:00:04,894 --> 01:00:06,437
Ik wil het niet.
-Weet u waarom...
995
01:00:06,646 --> 01:00:09,231
...ik boos op hem was?
Weet u wat deze mensen doen?
996
01:00:09,398 --> 01:00:12,193
Als je ongeorganiseerd
voedsel gaat uitdelen...
997
01:00:12,360 --> 01:00:15,905
...dan komt iedereen tegelijk
en dat levert problemen op.
998
01:00:16,030 --> 01:00:17,740
Daarom was ik boos.
999
01:00:18,616 --> 01:00:20,743
Dat moet u geloven.
-Ik begrijp het.
1000
01:00:20,910 --> 01:00:22,787
U zag mijn reactie...
1001
01:00:22,870 --> 01:00:23,996
...maar...
-Ja.
1002
01:00:24,622 --> 01:00:26,874
...het had een reden, ik zag het eerder.
1003
01:00:27,041 --> 01:00:29,377
Nu ben ik het met u eens.
1004
01:00:29,460 --> 01:00:30,753
Ja.
-Het is geen excuus...
1005
01:00:30,920 --> 01:00:32,004
...waarom ik het deed.
1006
01:00:32,129 --> 01:00:34,465
Toen het gebeurde, wilde ik dat.
1007
01:00:34,632 --> 01:00:37,259
Want soms als mensen dit zagen gebeuren...
1008
01:00:37,426 --> 01:00:40,262
...dan kwam iedereen.
Haïti, in...Want soms...
1009
01:00:40,346 --> 01:00:43,808
Als mensen dat zien, zeggen ze:
‘Er is geen liefde, geen geweten.'
1010
01:00:43,933 --> 01:00:45,267
Dat u het weet. Nee, juist niet.
1011
01:00:45,393 --> 01:00:46,394
Goed.
-Tot kijk.
1012
01:00:46,477 --> 01:00:48,187
Maar, dank u, oké? Mr José.
1013
01:00:48,813 --> 01:00:52,566
Veel mensen zeggen:
'José, je bent wel hard voor iedereen.'
1014
01:00:53,317 --> 01:00:56,445
Ik zou dolgraag
altijd die aardige vent willen zijn.
1015
01:00:56,612 --> 01:00:58,531
'Goed werk.'
1016
01:00:58,864 --> 01:00:59,907
Het spijt me.
1017
01:01:00,116 --> 01:01:02,785
Als het niet gebeurt, is alles ...
1018
01:01:02,952 --> 01:01:04,954
...vooral als mensen honger hebben.
1019
01:01:05,121 --> 01:01:07,957
Niet goed, want we doen niet alles
wat we kunnen.
1020
01:01:08,124 --> 01:01:09,500
Wat moet ik dan zeggen?
1021
01:01:09,667 --> 01:01:11,460
'Je kunt het ook aardig zeggen.'
1022
01:01:11,627 --> 01:01:13,212
Dan zeg ik het aardig.
1023
01:01:13,379 --> 01:01:16,132
We doen niet alles wat we kunnen.
1024
01:01:16,424 --> 01:01:17,717
Wat dan?
1025
01:01:17,925 --> 01:01:19,301
Wat volgt kan goed gaan.
1026
01:01:19,427 --> 01:01:22,388
Maar zo niet, dan is wat volgt:
'We halen niet alles eruit.'
1027
01:01:29,562 --> 01:01:31,313
Jongens, maak een rij.
1028
01:01:31,689 --> 01:01:32,732
Vooruit.
1029
01:01:33,149 --> 01:01:34,150
Oké?
1030
01:01:39,196 --> 01:01:40,489
Sam, hoe gaat het?
1031
01:01:41,574 --> 01:01:43,117
Zeg maar wat we nodig hebben.
1032
01:01:43,284 --> 01:01:45,619
Er is personeel op Abaco,
maar geen elektriciteit.
1033
01:01:45,786 --> 01:01:49,623
...geen stromend water, geen koeling.
We kunnen voedsel niet laten staan.
1034
01:01:49,832 --> 01:01:51,500
Hij wachtte.
1035
01:01:51,625 --> 01:01:55,546
Chef-koks werken in chaos.
Dat is hun dagelijks werk.
1036
01:01:55,796 --> 01:01:58,883
Ik wil niet meer ... paella.
Ik heb genoeg van ... paella.
1037
01:01:58,966 --> 01:02:00,843
...ik wil zulke hoge paella's.
1038
01:02:01,051 --> 01:02:04,680
Iemand moet het zien. Niet altijd ik.
Ik ben het zat de boeman te zijn.
1039
01:02:04,847 --> 01:02:08,851
Soms voelt het hebben van een restaurant
als georganiseerde chaos.
1040
01:02:09,393 --> 01:02:12,146
Want zelfs als het menu klaar is,
alles klaar staat...
1041
01:02:12,271 --> 01:02:14,440
...de stations klaar zijn,
gebeuren dingen.
1042
01:02:15,900 --> 01:02:16,942
Chaos gebeurt.
1043
01:02:17,193 --> 01:02:20,780
Ze vullen dozen.
1044
01:02:20,946 --> 01:02:26,076
De ober vergist zich in de tafel,
de kok vergeet dat iemand allergisch is.
1045
01:02:26,243 --> 01:02:28,621
Ik zei vanmorgen
dat we deze mee zouden nemen.
1046
01:02:28,788 --> 01:02:30,289
...mensen.
1047
01:02:31,582 --> 01:02:34,168
Tot op zekere hoogte
bereidt een restaurantkeuken...
1048
01:02:34,627 --> 01:02:37,838
...mensen voor, zich
aan de omstandigheden aan te passen.
1049
01:02:38,380 --> 01:02:40,841
Ze voelen zich vaak het lekkerst in chaos.
1050
01:02:41,008 --> 01:02:44,720
En bij rampen is de context anders,
zijn de locaties anders...
1051
01:02:44,929 --> 01:02:46,222
...is de schaal anders...
1052
01:02:46,430 --> 01:02:48,891
...maar chef-koks zijn perfect
voor dit werk.
1053
01:02:49,141 --> 01:02:50,976
Dit is een grote uitdaging voor ons.
1054
01:02:51,560 --> 01:02:53,979
Ik denk dat we genoeg ervaring
hebben opgedaan...
1055
01:02:54,063 --> 01:02:55,856
...op de wereld, om die aan te kunnen.
1056
01:02:56,398 --> 01:02:58,067
We moeten gaan inladen.
1057
01:03:01,153 --> 01:03:05,407
We willen een berg fruit invliegen,
en het koel houden.
1058
01:03:05,991 --> 01:03:07,451
Je mag die gebruiken.
1059
01:03:07,576 --> 01:03:09,036
Morgen hebben we er nog twee.
1060
01:03:09,161 --> 01:03:11,789
De overheid stuurde
twee containers van 12 meter...
1061
01:03:11,956 --> 01:03:14,250
...na de storm, als lijkenhuis.
1062
01:03:15,000 --> 01:03:17,920
Dit is een hele grote koelkast.
1063
01:03:18,128 --> 01:03:20,589
Gelukkig hadden ze er maar één nodig.
1064
01:03:21,298 --> 01:03:23,509
'Jullie mogen hem gebruiken,
maar niet verplaatsen.'
1065
01:03:23,759 --> 01:03:26,136
We brengen hier zoveel mogelijk heen.
-Doen we.
1066
01:03:26,303 --> 01:03:28,973
Zeg dat hij komt. We kunnen niet wachten.
1067
01:03:32,393 --> 01:03:35,354
Toen ik aankwam, reden we en Sam...
1068
01:03:35,479 --> 01:03:39,400
...stopte gewoon midden in deze puinhoop.
1069
01:03:39,567 --> 01:03:41,861
Hij zei: 'Hier is het.'
1070
01:03:42,069 --> 01:03:43,362
Ik vroeg: 'Waar?'
1071
01:03:43,445 --> 01:03:44,530
AANNEMER, WCK
1072
01:03:44,613 --> 01:03:46,574
Hij zei: 'Dit wordt onze keuken.'
1073
01:03:48,617 --> 01:03:50,286
Die ventilator daar...
1074
01:03:50,786 --> 01:03:52,246
...is nodig tegen de vliegen.
1075
01:04:01,171 --> 01:04:03,173
Deze kunnen we gebruiken.
1076
01:04:03,841 --> 01:04:06,427
Sloten. Nieuwe sloten met sleutels.
1077
01:04:07,469 --> 01:04:08,470
Dit is goed.
1078
01:04:08,721 --> 01:04:10,139
Hé, Kyle.
-Ja?
1079
01:04:10,306 --> 01:04:12,808
Zie je die enorme waterpomptang
in de truck?
1080
01:04:13,434 --> 01:04:16,020
Het is idioot... we waren...
Het was cowboy-fase.
1081
01:04:16,270 --> 01:04:20,816
We waren iets tussen cowboys en piraten,
de eerste maand dat we hier waren.
1082
01:04:21,317 --> 01:04:22,443
Als je hem draait?
1083
01:04:22,735 --> 01:04:24,945
Toen moesten we improviseren.
1084
01:04:25,029 --> 01:04:27,698
Ik vond een enorme,
volledig verwoeste partytent...
1085
01:04:27,781 --> 01:04:29,325
...maar het canvas was goed.
1086
01:04:29,783 --> 01:04:32,036
Al het andere bouwde daarop voort.
1087
01:04:32,745 --> 01:04:34,163
Eén, twee, drie.
1088
01:04:34,371 --> 01:04:35,414
Warm eten.
1089
01:04:36,874 --> 01:04:38,250
Om in een eilandstaat...
1090
01:04:38,792 --> 01:04:42,129
...alle mensen tegelijk eten te geven
in één land...
1091
01:04:42,296 --> 01:04:44,882
...die volledig
van elkaar afgesneden zijn...
1092
01:04:45,257 --> 01:04:47,635
...gebruik je alles wat beschikbaar is.
1093
01:04:48,052 --> 01:04:53,223
Elke soort machine,
op een duikboot na, eigenlijk...
1094
01:04:53,349 --> 01:04:55,601
...om voedsel te brengen
waar het nodig is.
1095
01:04:57,269 --> 01:04:59,980
De brug was ingestort
naar Little Abaco Island...
1096
01:05:00,147 --> 01:05:02,399
...waar zo'n 600 mensen zaten.
1097
01:05:11,867 --> 01:05:15,496
Dus haalde we het amfibievoertuig,
reden naar de overkant...
1098
01:05:15,621 --> 01:05:17,831
...en gingen van deur naar deur.
1099
01:05:19,833 --> 01:05:23,545
Dus toen ze onze lachende gezichten zagen
en dat waanzinnige voertuig...
1100
01:05:23,712 --> 01:05:27,257
...dat aan kwam rijden,
waar niemand had gereden...
1101
01:05:27,466 --> 01:05:31,095
...was een morele ommekeer.
1102
01:05:31,261 --> 01:05:32,888
Bestelde u pizza?
1103
01:05:33,305 --> 01:05:34,306
Pizza? Ja.
1104
01:05:34,473 --> 01:05:36,558
Ik ben de pizzabezorger maar.
1105
01:05:36,850 --> 01:05:38,143
Hoe is dit hier gekomen?
1106
01:05:38,268 --> 01:05:39,269
Het drijft.
1107
01:05:40,270 --> 01:05:42,815
Wat hebben jullie nodig?
-Alles eigenlijk.
1108
01:05:44,692 --> 01:05:48,362
We zijn hier nog wel even.
We zoeken mensen om ons te helpen.
1109
01:05:48,612 --> 01:05:50,322
Oké.
-En we zoeken mensen...
1110
01:05:50,447 --> 01:05:53,659
Woon je hier?
-Nee, ik woon in Nassau. Ik...
1111
01:05:53,742 --> 01:05:56,370
Mensen willen
hun eigen gemeenschappen helpen...
1112
01:05:56,787 --> 01:06:03,002
...maar ze hoeven ook even niet
aan de acute crisis te denken...
1113
01:06:03,627 --> 01:06:08,215
...en hebben het gevoel dat ze iets doen.
Dus dat leidt al die energie om.
1114
01:06:12,636 --> 01:06:13,846
Ik ben gek op bezorgen.
1115
01:06:14,054 --> 01:06:15,472
Even zien waar hij is.
1116
01:06:16,515 --> 01:06:17,516
Hallo.
1117
01:06:17,683 --> 01:06:20,936
Na de storm was iedereen eigenlijk
aan het snacken...
1118
01:06:21,103 --> 01:06:23,605
...ze aten chips en zo.
1119
01:06:23,981 --> 01:06:25,649
Ja, ik heb vandaag appels.
1120
01:06:25,899 --> 01:06:31,155
Maar een warme maaltijd,
echt eten, dat was leven.
1121
01:06:31,780 --> 01:06:32,990
Hoe heet je?
1122
01:06:33,115 --> 01:06:34,783
Devin.
-Kom hier, Devin.
1123
01:06:34,908 --> 01:06:36,201
Kom even met me praten.
1124
01:06:36,410 --> 01:06:39,204
Dus nu ben ik hier alleen.
Ik heb geen familie hier.
1125
01:06:39,371 --> 01:06:40,873
Mijn vriendin, niemand bij me.
1126
01:06:40,956 --> 01:06:42,541
Maar ik red me wel.
1127
01:06:42,624 --> 01:06:45,085
En ben je nog gelukkig?
1128
01:06:45,419 --> 01:06:47,629
Ik ook. Ik zei, ik ook.
1129
01:06:47,796 --> 01:06:49,673
Ik leef nog.
-Ik leef.
1130
01:06:49,840 --> 01:06:51,467
Toch?
-Krijg ik elke dag eten?
1131
01:06:51,633 --> 01:06:52,926
Gratis eten.
-En ik werk.
1132
01:06:53,010 --> 01:06:55,054
Beter kan niet. Ik heb geen rekeningen.
1133
01:06:55,137 --> 01:06:57,264
Klopt.
-Dus wat heb ik voor zorgen?
1134
01:06:57,973 --> 01:07:00,392
Dag Devin, geef me wat liefde.`
1135
01:07:00,476 --> 01:07:02,770
Goed, geen probleem.
-Oké. Smakelijk eten.
1136
01:07:03,020 --> 01:07:04,146
Hallo.
1137
01:07:04,229 --> 01:07:07,399
Na de storm wilde ik gewoon iets doen
om te helpen...
1138
01:07:07,608 --> 01:07:08,734
...want we bleven.
1139
01:07:08,942 --> 01:07:11,070
Iedereen moest evacueren.
1140
01:07:11,445 --> 01:07:12,780
En veel mensen vertrokken.
1141
01:07:12,905 --> 01:07:15,324
Willen jullie eten?
-Ze gaven me een blad...
1142
01:07:15,491 --> 01:07:17,326
...dus ging ik mensen bedienen.
1143
01:07:17,493 --> 01:07:18,994
Ik wilde meer doen.
1144
01:07:19,161 --> 01:07:21,997
Zo kwam ik terecht
bij World Central Kitchen.
1145
01:07:22,539 --> 01:07:23,540
Ja.
1146
01:07:25,042 --> 01:07:26,543
Warm eten.
1147
01:07:32,591 --> 01:07:35,469
Als je nu iedereen ziet
die met ons werkt...
1148
01:07:35,677 --> 01:07:37,596
...of alle vrijwilligers
die zich aansluiten...
1149
01:07:38,055 --> 01:07:39,306
Laat de reis beginnen.
1150
01:07:41,183 --> 01:07:44,770
We hebben kip en groentepasta.
Ik hoop dat u het lekker vindt.
1151
01:07:44,978 --> 01:07:47,022
...ze delen die wil om iets te doen...
1152
01:07:47,231 --> 01:07:49,316
...uit medeleven.
-Dank u.
1153
01:07:49,525 --> 01:07:51,819
Je bent een grote vent.
Geef me een grote knuffel.
1154
01:07:51,944 --> 01:07:52,945
Ik weet het.
1155
01:07:53,195 --> 01:07:55,823
Ik doe iets nuttigs, ik help.
1156
01:07:56,031 --> 01:07:57,866
Dat voelt goed.
1157
01:07:58,075 --> 01:07:59,868
Er is zoveel medeleven...
1158
01:08:00,035 --> 01:08:01,703
...dat je steeds weer ziet.
1159
01:08:02,204 --> 01:08:04,164
Hoe gaat het, schat?
-Geweldig.
1160
01:08:04,331 --> 01:08:05,415
Goed je te zien.
1161
01:08:05,582 --> 01:08:07,417
Is geraspte kool goed?
1162
01:08:07,668 --> 01:08:08,919
Het moet gehakt zijn...
1163
01:08:09,044 --> 01:08:10,504
Hakken is beter?
-Ja.
1164
01:08:10,712 --> 01:08:13,090
Als het traditioneel gehakt is,
dan doen we dat.
1165
01:08:13,382 --> 01:08:14,883
Hé, pastoor, dit is chef José.
1166
01:08:14,967 --> 01:08:15,968
Chef José?
1167
01:08:16,343 --> 01:08:20,055
Dus hij is de kok? Ik dacht jij.
-Hij is de bordenwasser.
1168
01:08:21,807 --> 01:08:22,975
Bahama's is sterk.
1169
01:08:23,225 --> 01:08:27,437
Het gebeurde, omdat iedere man en vrouw
van World Central Kitchen...
1170
01:08:27,813 --> 01:08:29,439
...voor de situatie stond.
1171
01:08:29,731 --> 01:08:30,899
Hallo, Roderick.
1172
01:08:31,233 --> 01:08:33,068
Heb je vandaag al iets gegeten?
1173
01:08:33,277 --> 01:08:35,320
Dat we voor het moment stonden.
1174
01:08:35,654 --> 01:08:38,949
Dat het onze verantwoordelijkheid is
om mensen te helpen...
1175
01:08:39,032 --> 01:08:40,450
...die vergeten zijn.
1176
01:08:41,118 --> 01:08:42,452
Dat we ervoor staan.
1177
01:08:42,661 --> 01:08:45,914
Onze verantwoordelijkheid.
1178
01:08:46,498 --> 01:08:47,833
Goed, ik ga.
1179
01:08:48,041 --> 01:08:49,209
Doe het.
-Ja.
1180
01:08:49,376 --> 01:08:50,836
Kom snel terug.
1181
01:08:51,420 --> 01:08:55,090
Ik zou dit echt liever voor donker doen...
1182
01:08:55,591 --> 01:08:58,844
...maar het moet gewoon gebeuren,
mensen moeten eten.
1183
01:08:59,386 --> 01:09:00,929
Zoveel mogelijk mensen.
1184
01:09:02,931 --> 01:09:04,516
Vandaag gaan we los.
1185
01:09:06,602 --> 01:09:09,229
Goed werk man. Fantastisch gedaan.
-Dank je.
1186
01:09:09,938 --> 01:09:13,442
We hebben wat appels, water en sandwiches.
1187
01:09:13,692 --> 01:09:15,903
Als jullie vertrekken...
-Nee, het is goed.
1188
01:09:16,111 --> 01:09:18,447
Als jullie dit achterlaten,
dan houden wij het.
1189
01:09:18,614 --> 01:09:19,948
Ja, natuurlijk.
1190
01:09:20,365 --> 01:09:23,035
Heb je een klein motortje
waarmee ik terug kan?
1191
01:09:25,370 --> 01:09:27,497
Dit is geen werk. Het is een roeping.
1192
01:09:27,664 --> 01:09:28,874
Ja.
1193
01:09:29,082 --> 01:09:33,086
Ik hou van je glimlach voor de mensen.
Te zien hoeveel ze van je houden.
1194
01:09:33,962 --> 01:09:36,798
En je omarmt de geest
van World Central Kitchen.
1195
01:09:37,049 --> 01:09:38,133
Dank je.
1196
01:09:50,646 --> 01:09:53,774
Ik ben in Navajo Nation.
1197
01:09:53,982 --> 01:09:55,067
Ik ben in Arizona.
1198
01:09:55,984 --> 01:09:57,277
Nu?
1199
01:09:57,527 --> 01:09:59,905
Nou ja, elke vijf kilometer...
1200
01:10:00,322 --> 01:10:01,865
...staat er een bord met:
1201
01:10:02,241 --> 01:10:05,035
'U verlaat Arizona. Welkom in New Mexico.'
1202
01:10:05,118 --> 01:10:06,828
En ineens: 'Welkom in New...
1203
01:10:06,995 --> 01:10:09,206
U verlaat New Mexico, welkom in Arizona.'
1204
01:10:09,373 --> 01:10:10,999
Wat mankeren ze hier?
1205
01:10:13,919 --> 01:10:15,754
NAVAJO NATION, PANDEMIE
MAART 2020
1206
01:10:15,921 --> 01:10:18,799
Hallo, jongens.
Sorry dat we zo laat zijn.
1207
01:10:19,758 --> 01:10:21,635
De afstanden zijn groot hier...
1208
01:10:21,760 --> 01:10:24,096
...en de truck ging de verkeerde kant op.
1209
01:10:24,471 --> 01:10:26,640
Het komt eraan, goed?
1210
01:10:30,060 --> 01:10:32,938
Sorry, maar het komt eraan.
De truck verdwaalde.
1211
01:10:33,647 --> 01:10:36,066
Het COVID-gemiddelde is hier het hoogst.
1212
01:10:36,233 --> 01:10:39,528
Daarom richt iedereen zich nu op Navajo.
1213
01:10:45,075 --> 01:10:46,493
Deze is klaar.
1214
01:10:46,910 --> 01:10:49,538
Namens World Central Kitchen
bied ik excuses aan.
1215
01:10:51,039 --> 01:10:52,624
Het wordt alleen maar beter.
1216
01:11:03,135 --> 01:11:04,511
We zijn zwaarbeladen.
1217
01:11:06,013 --> 01:11:08,515
We verloren mijn neef.
1218
01:11:08,724 --> 01:11:11,935
Anderhalve week later, mijn oom.
1219
01:11:12,728 --> 01:11:17,566
Ze raakten besmet en dat was het.
1220
01:11:17,649 --> 01:11:19,318
NAVAJO NATION PROJECTMANAGER, WCK
1221
01:11:19,901 --> 01:11:23,280
Het gaf me meer betekenis...
1222
01:11:23,697 --> 01:11:30,412
...om op te staan om deze pakketten
te blijven samenstellen...
1223
01:11:30,495 --> 01:11:31,788
...deze medicijnen.
1224
01:11:32,331 --> 01:11:36,585
We moeten onze ouderen beschermen,
want ouderen zijn de sleutel...
1225
01:11:37,336 --> 01:11:39,296
...tot onze cultuur, ons erfgoed.
1226
01:11:59,274 --> 01:12:01,026
Mijn naam is Carolina Sanchez.
1227
01:12:02,277 --> 01:12:06,073
Ik kwam naar de VS toen ik 14 was.
1228
01:12:06,406 --> 01:12:09,951
Ik werk al 17 jaar op het land.
1229
01:12:12,454 --> 01:12:14,664
We zijn met acht.
1230
01:12:16,333 --> 01:12:18,001
Dank u.
1231
01:12:18,835 --> 01:12:21,213
We zijn bij een landbouworganisatie...
1232
01:12:21,380 --> 01:12:24,508
...in Californië die de rechten
van de boeren wil beschermen...
1233
01:12:24,674 --> 01:12:27,135
...en ze hebben wat problemen met Corona.
1234
01:12:27,844 --> 01:12:31,681
Samen brengen we voedsel
naar veel boerendorpen.
1235
01:12:34,935 --> 01:12:36,645
Ga zitten en eet.
1236
01:12:42,567 --> 01:12:44,611
Ik denk altijd om mijn kinderen.
1237
01:12:50,367 --> 01:12:53,995
Dat ik ze goed te eten kan geven.
1238
01:12:56,206 --> 01:12:57,833
Daar doe ik het voor.
1239
01:13:02,629 --> 01:13:05,590
Ze noemen ons 'essentiële arbeiders.'
1240
01:13:06,299 --> 01:13:08,009
We werken...
1241
01:13:08,468 --> 01:13:09,719
...heel hard...
1242
01:13:10,178 --> 01:13:13,098
...om een bord eten...
1243
01:13:13,473 --> 01:13:15,434
...bij hen op tafel te zetten.
1244
01:13:15,767 --> 01:13:17,352
Terwijl we dat soms...
1245
01:13:17,561 --> 01:13:20,272
...zelf niet hebben.
1246
01:13:31,825 --> 01:13:33,910
De rij gaat helemaal rond.
1247
01:13:40,041 --> 01:13:43,336
Bedankt voor het wachten.
Er is eten vandaag, echt goed eten.
1248
01:13:43,879 --> 01:13:46,173
Er is groente en fruit.
1249
01:13:46,423 --> 01:13:47,424
Dank u.
1250
01:13:47,841 --> 01:13:49,217
Ga in de rij staan.
1251
01:13:49,509 --> 01:13:54,055
Hou twee meter afstand van elkaar.
-We hebben zware tijden meegemaakt...
1252
01:13:54,306 --> 01:13:55,390
Dank u.
-Zoals nu.
1253
01:13:55,474 --> 01:13:57,017
Ik dank ze voor het eten.
1254
01:13:57,100 --> 01:13:58,602
Want ik kan nu wel huilen.
1255
01:13:58,727 --> 01:14:01,021
Er zijn geen sandwiches meer.
-Het spijt me.
1256
01:14:01,104 --> 01:14:02,105
We overleven het.
1257
01:14:02,189 --> 01:14:03,064
Ja.
1258
01:14:10,947 --> 01:14:14,242
Met COVID zag ik mijn vader echt...
1259
01:14:15,327 --> 01:14:16,328
...flippen.
1260
01:14:16,536 --> 01:14:18,788
Houd afstand.
1261
01:14:20,999 --> 01:14:24,127
Hij was in Japan bij het cruiseschip.
1262
01:14:27,547 --> 01:14:30,008
Er zijn keukens en we hebben mensen nodig.
-Ja.
1263
01:14:33,678 --> 01:14:35,847
Hij was er ook in Californië.
1264
01:14:36,348 --> 01:14:39,267
Als dit een pandemie wordt
en in een week...
1265
01:14:39,476 --> 01:14:43,021
...er al honderdduizenden zijn
dan is het al te laat.
1266
01:14:43,605 --> 01:14:45,607
Zeg maar dat hij op moet ...
-Oké.
1267
01:14:45,982 --> 01:14:49,194
Hij had al die informatie...
1268
01:14:49,361 --> 01:14:51,071
...omdat hij er zelf was...
1269
01:14:51,488 --> 01:14:53,156
...die maar weinig mensen hadden.
1270
01:14:54,574 --> 01:14:57,702
We kunnen heel makkelijk
zonder voedsel komen te zitten.
1271
01:14:57,827 --> 01:14:59,955
Dat zagen we met COVID.
1272
01:15:02,207 --> 01:15:05,877
De uitgifte stond volledig stil.
1273
01:15:06,711 --> 01:15:11,758
De vraag was
wat er met restaurants ging gebeuren.
1274
01:15:11,925 --> 01:15:13,802
...met de werknemers...
1275
01:15:13,969 --> 01:15:17,931
...hoe kunnen we ervoor zorgen
dat het goed met ze gaat...
1276
01:15:18,181 --> 01:15:19,558
...ook al werken ze niet.
1277
01:15:23,895 --> 01:15:25,605
Ik wil mijn restaurants te heropenen.
1278
01:15:25,939 --> 01:15:29,776
Ik heb nog 800 werknemers,
die niet aan het werk kunnen.
1279
01:15:31,069 --> 01:15:35,365
We draaien misschien maar 20 procent
van wat we normaal draaiden.
1280
01:15:36,032 --> 01:15:37,951
Het is logisch dat op dit moment...
1281
01:15:38,159 --> 01:15:40,912
...het een geweldige manier is,
om een deel van de oplossing te zijn.
1282
01:15:41,121 --> 01:15:43,623
'Buurtkeuken' betekent
dat het geen restaurant meer is.
1283
01:15:43,707 --> 01:15:44,874
Dit is een noodgeval.
1284
01:15:45,041 --> 01:15:46,710
Deze catering...
1285
01:15:46,960 --> 01:15:50,672
...en dan ben ik heel eerlijk,
is, wat ons in leven houdt.
1286
01:15:51,131 --> 01:15:53,592
Hoeveel maaltijden doen jullie vandaag?
-3.250.
1287
01:15:53,758 --> 01:15:56,136
Tweeëndertighonderdvijftig.
1288
01:15:56,344 --> 01:15:58,513
We betrekken al deze foodtrucks erbij...
1289
01:15:59,055 --> 01:16:03,143
...we huren weer personeel in.
Het is een mini-stimulans.
1290
01:16:03,310 --> 01:16:05,478
Voor mij was het zoiets van:
1291
01:16:05,729 --> 01:16:09,941
'Wie ken ik met restaurants
die heel veel eten aankunnen...
1292
01:16:10,066 --> 01:16:13,903
...die weer buurtleiders kunnen worden
en kunnen distribueren?'
1293
01:16:14,279 --> 01:16:15,864
We zijn de voedselpatrouille.
1294
01:16:17,616 --> 01:16:19,075
We komen de boel redden.
1295
01:16:20,243 --> 01:16:22,912
Daarom voel ik zo mee
met wat de buurt nodig heeft...
1296
01:16:23,079 --> 01:16:28,168
...want niet alleen moet mijn familie
in Venezuela vechten om te kunnen eten...
1297
01:16:28,501 --> 01:16:32,964
...maar ik was zelf die persoon
die helemaal geen geld had...
1298
01:16:33,381 --> 01:16:35,342
...voor een fatsoenlijke maaltijd.
1299
01:16:36,885 --> 01:16:37,886
Graag gedaan.
1300
01:16:38,094 --> 01:16:39,471
We houden van jullie.
1301
01:16:40,180 --> 01:16:41,306
Blijf veilig.
1302
01:16:43,642 --> 01:16:45,060
Dit is ongelofelijk.
1303
01:16:45,810 --> 01:16:47,520
We maken altijd plattegronden.
1304
01:16:48,271 --> 01:16:49,856
Daar zijn we gek op.
1305
01:16:50,023 --> 01:16:53,068
Ik weet niet of ze die maken
omdat zij het nuttig vinden...
1306
01:16:53,234 --> 01:16:56,613
...of omdat ik er gek op ben.
Ik weet het nog steeds niet.
1307
01:16:56,863 --> 01:16:59,449
Ik wil denken dat ze het nuttig vinden.
1308
01:17:00,784 --> 01:17:03,411
Is het nuttig?
-Ja, heel erg.
1309
01:17:03,787 --> 01:17:06,164
Dit is onze kaart van alle ziekenhuizen.
1310
01:17:06,331 --> 01:17:08,416
Ziekenhuizen bevoorraden is niet nieuw.
1311
01:17:08,625 --> 01:17:11,586
Al het personeel eten geven
1312
01:17:11,753 --> 01:17:14,255
...van elk ziekenhuis
in New York City, wel.
1313
01:17:14,339 --> 01:17:17,717
Gisteren waren het 93.447 maaltijden.
1314
01:17:18,009 --> 01:17:20,845
We gaan naar Bellevue
en dan naar North Central Bronx.
1315
01:17:21,221 --> 01:17:24,432
En dan Harlem en dan Queens.
1316
01:17:24,641 --> 01:17:26,768
Mensen zien WCK...
1317
01:17:26,851 --> 01:17:29,521
...als nationaal voorbeeld.
1318
01:17:30,021 --> 01:17:32,607
Wat moet FEMA doen?
Wat is echt effectief?
1319
01:17:32,774 --> 01:17:34,776
José zegt dat we een model maken...
1320
01:17:34,859 --> 01:17:37,821
...voor de overheid
om het land te eten te geven.
1321
01:17:37,987 --> 01:17:41,700
We zijn eigenlijk een hele grote pilot.
Geef het systeem te eten.
1322
01:17:42,200 --> 01:17:46,788
De overheid moet ervoor zorgen
dat Amerika beter te eten krijgt...
1323
01:17:47,163 --> 01:17:49,541
...in noodgevallen, zoals na een orkaan...
1324
01:17:49,791 --> 01:17:53,169
...zodat wat er in Puerto Rico gebeurde,
nooit meer gebeurt.
1325
01:17:53,336 --> 01:17:55,755
We moeten ervoor zorgen,
dat met een deel van het geld...
1326
01:17:55,880 --> 01:17:59,008
...wat wij speciale oogsten noemen,
gekocht worden.
1327
01:17:59,217 --> 01:18:01,386
Ik ben het volledig met u eens...
1328
01:18:01,469 --> 01:18:02,971
...want dat is het gezonde deel.
1329
01:18:03,221 --> 01:18:04,347
Ja.
-De verse groente.
1330
01:18:04,848 --> 01:18:07,183
Misschien iets verder weg.
1331
01:18:08,143 --> 01:18:10,520
Schuif je stoel naar de...
1332
01:18:10,687 --> 01:18:12,355
Kom een beetje deze kant uit.
1333
01:18:12,480 --> 01:18:15,400
Zeker, omdat je
zo dicht bij de camera bent...
1334
01:18:15,817 --> 01:18:17,777
...zou ik zeggen...
1335
01:18:17,902 --> 01:18:19,946
Niet schreeuwen.
-Zeker niet schreeuwen.
1336
01:18:20,113 --> 01:18:22,699
Kalm, weet je...
-De microfoon staat voor je.
1337
01:18:22,782 --> 01:18:23,783
Ja.
1338
01:18:23,992 --> 01:18:26,244
Want dan klinkt het te intens.
1339
01:18:26,494 --> 01:18:30,457
Belangrijk.
-Ik klink niet intens als ik praat.
1340
01:18:30,915 --> 01:18:34,127
We verwelkomen graag
vicepresident Joe Biden.
1341
01:18:34,294 --> 01:18:38,882
...de democratische kandidaat
en José Andrés, beroemd chef-kok.
1342
01:18:39,090 --> 01:18:41,176
Hartelijk dank dat u bij ons bent.
1343
01:18:41,342 --> 01:18:43,219
Fijn dat ik erbij mag zijn.
1344
01:18:43,553 --> 01:18:45,972
Hoe maakt u het.
Ik ben chef-kok José Andrés.
1345
01:18:46,264 --> 01:18:49,350
Dat weet ik. Hoe maakt u het?
-Geweldig om u te zien...
1346
01:18:49,434 --> 01:18:50,977
-U bent beroemd.
-...en uw stem te horen.
1347
01:18:51,853 --> 01:18:53,813
Mijn vrouw ontmoette u...
-Ja.
1348
01:18:53,897 --> 01:18:57,525
...toen u met Michelle Obama
sprak over Puerto Rico.
1349
01:18:57,734 --> 01:19:01,237
Ze zei dat je Gods werk doet.
-Tot nu toe gaat het goed.
1350
01:19:01,613 --> 01:19:04,783
We hebben nog een hoop werk te doen.
1351
01:19:05,492 --> 01:19:06,534
Heel veel werk.
1352
01:19:06,785 --> 01:19:09,746
Als we uw voorbeeld volgen,
gaat het lukken.
1353
01:19:09,913 --> 01:19:11,915
Goed, ik wil uw voorbeeld volgen.
1354
01:19:12,415 --> 01:19:17,170
Ik geloof echt dat we voedsel
serieus moeten nemen, voor eens en altijd.
1355
01:19:22,509 --> 01:19:23,635
Gracias.
1356
01:19:23,968 --> 01:19:27,847
Voedsel moet als punt van nationale
veiligheid behandeld worden.
1357
01:19:28,389 --> 01:19:30,558
We doen dit, bijna als test...
1358
01:19:30,725 --> 01:19:35,855
...om te kijken hoe restaurants ook voorop
kunnen lopen bij voedselverstrekking.
1359
01:19:36,689 --> 01:19:39,901
Dezelfde restaurants
die de enkeling voeden...
1360
01:19:40,276 --> 01:19:42,737
...zullen ten dienste staan
van de velen.
1361
01:19:43,404 --> 01:19:45,156
Dat zelfs als we elkaar niet kennen...
1362
01:19:45,406 --> 01:19:48,451
...als we in geval van nood
verbonden kunnen zijn...
1363
01:19:49,035 --> 01:19:51,955
...we iedereen te eten kunnen geven,
wat er ook gebeurt.
1364
01:19:52,205 --> 01:19:54,207
Dit kunnen we in heel Amerika doen.
1365
01:19:54,457 --> 01:19:56,376
Ik laat het Congres ervoor betalen.
1366
01:19:56,543 --> 01:19:58,253
Anders staan ze voor gek.
1367
01:20:03,258 --> 01:20:07,387
De COVID-pandemie betekende een kentering
voor World Central Kitchen.
1368
01:20:07,512 --> 01:20:09,931
Gisteren gaven ze
ongeveer 45.000 mensen te eten.
1369
01:20:10,098 --> 01:20:12,225
Allemaal kinderen? Goed, dank u. Vijf.
1370
01:20:12,517 --> 01:20:16,062
Niet alleen wat betreft
de schaal van het werk...
1371
01:20:16,896 --> 01:20:20,567
...maar ook in het begrijpen
dat wij een rol kunnen spelen...
1372
01:20:20,692 --> 01:20:23,319
...in het kijken
naar de structurele problemen.
1373
01:20:23,695 --> 01:20:25,697
We hebben meer dan 1.700 restaurants...
1374
01:20:25,822 --> 01:20:28,616
...in Amerika die ons helpen
overal voedsel te bezorgen.
1375
01:20:30,076 --> 01:20:32,412
Dit is een humanitaire crisis…
1376
01:20:32,620 --> 01:20:34,330
…en hij wordt alleen maar groter.
1377
01:20:34,455 --> 01:20:36,291
Dit gaat exploderen.
1378
01:20:37,041 --> 01:20:39,878
...als we niet overal voedsel brengen.
1379
01:20:40,336 --> 01:20:42,255
We zijn op de Maagdeneilanden,
Puerto Rico.
1380
01:20:42,463 --> 01:20:45,717
In Colombia, Venezuela.
We zitten in Spanje, waar ik vandaan kom.
1381
01:20:46,342 --> 01:20:49,012
BRANDWEER MADRID
1382
01:20:52,348 --> 01:20:56,603
We leven in een wereld
waar rampen steeds vaker voorkomen.
1383
01:20:56,936 --> 01:21:00,315
Jullie zien dat de vulkaan
super actief is.
1384
01:21:00,440 --> 01:21:01,983
De wind trekt heel erg aan.
1385
01:21:04,277 --> 01:21:09,157
Elk jaar hebben we nu categorie 5-orkanen.
Ooit was dat eens per tien jaar.
1386
01:21:10,241 --> 01:21:13,077
Het hele jaar bosbranden in Californië.
1387
01:21:13,202 --> 01:21:15,788
Er was ooit een bosbrandseizoen,
maar nu niet meer.
1388
01:21:15,914 --> 01:21:16,915
Gracias.
1389
01:21:17,040 --> 01:21:18,917
Brandweerlieden werken nog hard.
1390
01:21:19,167 --> 01:21:21,544
We doen wat we kunnen om ze te helpen.
1391
01:21:22,086 --> 01:21:23,838
Er zijn geen onderbrekingen.
1392
01:21:24,005 --> 01:21:26,174
Dit team pompt er 12.000 maaltijden ut...
1393
01:21:26,424 --> 01:21:29,218
We zetten een distributiepunt op.
1394
01:21:29,385 --> 01:21:31,763
We stuurden duizenden maaltijden.
1395
01:21:31,971 --> 01:21:34,390
We geven dagelijks 1.200 mensen
te eten in Tijuana.
1396
01:21:34,557 --> 01:21:38,061
De meeste mensen achter me, in tenten,
zaten in opvangcentra,
1397
01:21:38,269 --> 01:21:40,605
We zijn hier tot de sandwiches op zijn.
1398
01:21:40,855 --> 01:21:44,442
Het is een geluk bij een ongeluk
om elke dag een doel te hebben.
1399
01:21:44,692 --> 01:21:47,111
Want zoveel mensen hebben dat niet.
1400
01:21:47,278 --> 01:21:48,571
We geven ze de magie.
1401
01:21:48,696 --> 01:21:49,614
We werken nog.
1402
01:21:49,864 --> 01:21:52,241
We doen nog steeds, wat we moeten doen.
1403
01:21:52,492 --> 01:21:56,120
Het sneeuwt, maar het team
is onverminderd enthousiast.
1404
01:21:56,287 --> 01:21:57,914
Iemand te eten geven, punt...
1405
01:21:58,081 --> 01:22:01,292
...in dit soort tijden
kan je hele instelling veranderen.
1406
01:22:01,584 --> 01:22:04,754
Ook al vinden we dat onze overheid
niet veel deed...
1407
01:22:05,213 --> 01:22:07,924
...uiteindelijk
moeten we het toch zelf doen.
1408
01:22:08,257 --> 01:22:12,095
Het is een eer en een voorrecht
om mensen te mogen helpen...
1409
01:22:12,261 --> 01:22:16,975
...bij wat waarschijnlijk
de ergste tijd van hun leven was.
1410
01:22:17,225 --> 01:22:20,687
We gaan naar hele afgelegen
gemeenschappen daar...
1411
01:22:20,770 --> 01:22:23,231
...en brengen ze verse, warme maaltijden.
1412
01:22:23,481 --> 01:22:24,816
Kom, we gaan.
1413
01:22:27,068 --> 01:22:28,695
Het afgelopen jaar...
1414
01:22:28,987 --> 01:22:32,532
...heb ik het grootste percentage
van mijn tijd gewijd aan...
1415
01:22:32,824 --> 01:22:34,701
...World Central Kitchen.
1416
01:22:36,995 --> 01:22:38,788
Dus we vertrekken vanavond of morgenavond?
1417
01:22:38,955 --> 01:22:40,873
Vanavond.
-In de ochtend.
1418
01:22:41,082 --> 01:22:43,167
Morgen in de ochtend. Om 1 uur.
-Ja.
1419
01:22:44,085 --> 01:22:46,004
Ik ben in Houston.
1420
01:22:47,338 --> 01:22:48,715
Ik ben met Nate.
1421
01:22:48,965 --> 01:22:50,842
Hola, Lucia.
-Hallo.
1422
01:22:51,092 --> 01:22:52,301
Hoe gaat het?
1423
01:22:52,468 --> 01:22:54,387
Ze vraagt wanneer we thuiskomen.
1424
01:22:54,554 --> 01:22:55,555
Binnenkort.
1425
01:22:55,888 --> 01:22:58,558
We moeten wat mensen te eten geven
en dan komt je vader terug.
1426
01:22:59,517 --> 01:23:01,436
Ze zegt: 'Gaan jullie naar China?
1427
01:23:01,602 --> 01:23:03,187
Waar gaan jullie heen?'
1428
01:23:04,439 --> 01:23:07,191
Het eist een tol. Ik bedoel...
1429
01:23:08,735 --> 01:23:11,654
Ik was er niet zo vaak voor mijn dochters.
1430
01:23:12,196 --> 01:23:14,574
Ik was er niet voor mijn vrouw.
1431
01:23:15,575 --> 01:23:16,993
Maar het is soms zwaar.
1432
01:23:25,418 --> 01:23:26,544
Wil je wat eten?
1433
01:23:26,919 --> 01:23:27,920
Ik denk het.
1434
01:23:30,673 --> 01:23:32,425
Heb je broertjes en zusjes hier?
1435
01:23:32,633 --> 01:23:33,801
Ja.
-Hoeveel?
1436
01:23:33,968 --> 01:23:35,303
Twee broers.
1437
01:23:35,636 --> 01:23:37,180
Twee broers. Nog een.
1438
01:23:37,597 --> 01:23:39,599
Ze zijn...
-Goed, man.
1439
01:23:40,558 --> 01:23:41,809
Bedankt. Mijn vader.
1440
01:23:42,018 --> 01:23:43,478
Moet hij eten hebben? Nee.
1441
01:23:43,936 --> 01:23:45,438
Hij heeft heel erg eten nodig.
1442
01:23:45,813 --> 01:23:47,106
Hij zit ergens anders.
1443
01:23:47,523 --> 01:23:48,900
We gaan mensen eten geven.
1444
01:23:49,067 --> 01:23:51,360
Wil je laten zien
wie er eten nodig hebben?
1445
01:23:52,236 --> 01:23:53,237
Ik volg je.
1446
01:23:56,199 --> 01:23:58,618
Zie je wat hij zei?
'Ik ken mensen die eten nodig hebben.'
1447
01:24:00,119 --> 01:24:02,997
Een kind kan je leiden
naar mensen die hulp nodig hebben.
1448
01:24:03,539 --> 01:24:07,043
Dat is onbetaalbaar.
1449
01:24:08,252 --> 01:24:09,712
Hier. La señora.
1450
01:24:10,254 --> 01:24:13,549
Als je naar dit soort operaties gaat
en je overal kunt stoppen...
1451
01:24:13,633 --> 01:24:15,802
...en midden op straat
eten kunt uitdelen...
1452
01:24:16,511 --> 01:24:19,222
...dat is voor mij mijn gelukkig moment.
1453
01:24:22,767 --> 01:24:25,436
Goed, zeg het maar, baas.
1454
01:24:25,978 --> 01:24:28,356
Wil je een bord? Ik heb het gemaakt.
1455
01:24:28,940 --> 01:24:30,149
Dus je gaat eten.
1456
01:24:30,900 --> 01:24:31,901
Toch?
1457
01:24:34,529 --> 01:24:35,613
Dank u.
1458
01:24:35,696 --> 01:24:36,739
Gracias.
1459
01:24:37,532 --> 01:24:39,033
Als je wilt, kan ik vertalen.
1460
01:24:39,867 --> 01:24:41,869
Maar ik spreek Engels en Spaans.
1461
01:24:43,871 --> 01:24:45,373
Waar gaan we heen?
1462
01:24:47,083 --> 01:24:49,961
Tot op zekere hoogte
prijzen veel mensen ons werk.
1463
01:24:50,128 --> 01:24:54,006
Maar we reageren nooit hetzelfde...
1464
01:24:54,132 --> 01:24:56,801
...omdat dat niet snel genoeg gaat.
1465
01:24:57,468 --> 01:25:01,973
Soms zijn de omstandigheden
niet de beste hoe we mensen te eten geven.
1466
01:25:02,098 --> 01:25:04,267
...maar ze krijgen altijd eten,
hoe dan ook.
1467
01:25:05,643 --> 01:25:09,605
Ik denk dat iedereen sneller moet bewegen.
1468
01:25:12,483 --> 01:25:13,484
Als men vraagt:
1469
01:25:13,693 --> 01:25:17,238
'Waar hebben we de overheid voor nodig?'
Daar hebben we ze voor nodig.
1470
01:25:18,656 --> 01:25:20,324
Elke dag iets beter.
1471
01:25:25,746 --> 01:25:28,082
Ik ben wat nors. Ik ga niet liegen.
1472
01:25:28,249 --> 01:25:29,292
Ik word oud.
1473
01:25:32,003 --> 01:25:35,464
Ik heb, denk ik,
mijn norsheid onder controle.
1474
01:25:36,507 --> 01:25:39,802
Er is geen excuus voor. Het komt alleen...
1475
01:25:42,221 --> 01:25:44,015
...door perfectie of wat dan ook.
1476
01:25:46,475 --> 01:25:49,228
Ik moet wat minder nors zijn.
1477
01:25:50,062 --> 01:25:53,482
Geweldig dat je de kat eten wilt geven.
We geven de kat eten.
1478
01:25:54,192 --> 01:25:56,194
Angel, je bent een schat.
1479
01:25:57,486 --> 01:25:58,654
Eet hij het vlees?
1480
01:25:59,447 --> 01:26:00,615
Angel, dank je.
1481
01:26:01,115 --> 01:26:03,242
Graag gedaan.
-Je bent een goed mens.
1482
01:26:04,327 --> 01:26:06,996
Verander nooit, oké?
-Nee.
1483
01:26:07,121 --> 01:26:09,999
Maar er zijn meer mensen
in de eerste en tweede straat.
1484
01:26:10,166 --> 01:26:11,876
Iedereen krijgt te eten.
1485
01:26:13,211 --> 01:26:16,172
Ik moet naar huis.
Ik ben al te lang weg...
1486
01:26:17,340 --> 01:26:24,305
...en we zijn 25 jaar getrouwd de eerste,
en dat is niet niks.
1487
01:26:24,680 --> 01:26:26,641
...en ik moet bij mijn vrouw zijn.
1488
01:26:27,141 --> 01:26:31,646
Ik maak zoveel ontwrichtingen mee,
dat het idioot begint te worden...
1489
01:26:32,146 --> 01:26:35,066
...en in mijn hoofd is het van:
'Jemig, man.'
1490
01:26:40,821 --> 01:26:41,948
Wat is er gebeurd?
1491
01:26:44,200 --> 01:26:47,119
O, .... ik heb accu... geen benzine meer.
1492
01:26:50,456 --> 01:26:52,833
Ik vergat dat de tank leeg was...
1493
01:26:53,209 --> 01:26:55,294
We staan al vier uur droog.
1494
01:29:20,064 --> 01:29:22,066
Ondertiteld door: Mary Ann Smit