1 00:00:06,215 --> 00:00:10,803 SEBUAH SIRI NETFLIX 2 00:00:14,807 --> 00:00:15,641 Air. 3 00:00:19,145 --> 00:00:20,772 Air komposisi utama tubuh kita. 4 00:00:21,731 --> 00:00:22,982 Kira-kira 70 peratus. 5 00:00:24,567 --> 00:00:28,154 Adakah suratan atau kebetulan 6 00:00:28,237 --> 00:00:32,325 yang permukaan Bumi kita dilitupi dengan air pada peratusan yang sama? 7 00:00:32,825 --> 00:00:34,702 Air amat penting bagi manusia. 8 00:00:35,203 --> 00:00:38,164 Sedang kita sibuk memulihara atmosfera dan tanah, 9 00:00:38,915 --> 00:00:42,543 jangan terlepas pandang tentang aspek pemuliharaan laut. 10 00:00:43,503 --> 00:00:48,174 Ada sebuah ekosistem yang didiami 3000 terumbu karang individu di Australia 11 00:00:48,257 --> 00:00:50,134 berkeluasan 2,253 kilometer. 12 00:00:50,885 --> 00:00:55,515 Ia struktur hidup dan habitat sebuah ekosistem yang sangat besar 13 00:00:55,598 --> 00:00:58,768 sehingga diiberi julukan hutan hujan tropika laut. 14 00:00:58,851 --> 00:01:02,980 Namun selepas hidup subur selama kira-kira 25 juta tahun, 15 00:01:03,773 --> 00:01:08,861 lebih kurang separuh terumbu karang di kawasan ini mati sejak 1995. 16 00:01:08,945 --> 00:01:10,822 Mati. 17 00:01:10,905 --> 00:01:14,659 Kelak, semua organisma yang bergantung padanya turut mati. 18 00:01:18,246 --> 00:01:20,456 Termasuklah manusia. 19 00:01:21,290 --> 00:01:22,542 Kita kesuntukan masa. 20 00:01:30,842 --> 00:01:34,011 - Itu Dory! - Betul. Itu Dory dan itu Nemo. 21 00:01:34,720 --> 00:01:36,055 - Hei! - Hai, kawan! 22 00:01:37,014 --> 00:01:39,225 Kami berada di timur laut Australia 23 00:01:39,308 --> 00:01:42,228 untuk lihat penyelidik dan saintis berkebolehan… 24 00:01:42,311 --> 00:01:43,646 Kita perlu cari idea. 25 00:01:43,729 --> 00:01:44,814 - Betulkah? - Ya! 26 00:01:44,897 --> 00:01:47,692 Hakikatnya, terumbu karang kita terancam. 27 00:01:47,775 --> 00:01:50,862 …bertungkus lumus menyelamatkan khazanah laut… 28 00:01:50,945 --> 00:01:55,199 Ada rumput laut dan hutan bakau yang merupakan antara muka pantai. 29 00:01:55,283 --> 00:01:58,327 …yang merupakan impian saya sejak 15 tahun lalu. 30 00:01:58,411 --> 00:02:01,914 - Awak perlu tuai karang. - Okey! Ini pengalaman baharu. 31 00:02:01,998 --> 00:02:04,083 - Sambil memulihara… - Hei! 32 00:02:04,750 --> 00:02:07,295 …kita akan berseronok sepuas-puasnya. 33 00:02:15,887 --> 00:02:18,890 Dua peratus dasar lautan dilitupi terumbu karang 34 00:02:19,724 --> 00:02:23,561 dan ia merupakan habitat kepada 25 peratus hidupan laut. 35 00:02:24,187 --> 00:02:27,273 Ia sumber makanan manusia dan tarikan pelancongan. 36 00:02:27,773 --> 00:02:30,776 Ia melindungi pantai daripada ribut dan hakisan. 37 00:02:31,736 --> 00:02:32,862 Dalam episod ini, 38 00:02:32,945 --> 00:02:36,240 kita akan jumpa pejuang yang mendedikasikan hidup mereka 39 00:02:36,324 --> 00:02:40,536 untuk memulihara dan melindungi sistem terumbu karang terbesar di dunia, 40 00:02:41,412 --> 00:02:42,788 Terumbu Sawar Besar. 41 00:02:43,664 --> 00:02:45,958 Sepuluh peratus terumbu karang dunia 42 00:02:46,042 --> 00:02:50,171 terletak di pesisir utara Australia, iaitu Terumbu Sawar Besar. 43 00:02:50,922 --> 00:02:54,550 Semua sistem terumbu karang di dunia diancam kepupusan, 44 00:02:54,634 --> 00:02:57,428 tapi disebabkan Australia sebuah pulau, 45 00:02:57,511 --> 00:03:01,807 kelangsungan Terumbu Sawar Besar dan laut amat penting bagi mereka. 46 00:03:02,308 --> 00:03:05,228 Australia memiliki sistem terumbu karang terbesar. 47 00:03:05,311 --> 00:03:08,397 Ia platform paling ideal untuk saintis dan penyelidik 48 00:03:08,481 --> 00:03:11,859 mengkaji faktor kemusnahan terumbu karang dunia. 49 00:03:11,943 --> 00:03:14,654 Paling penting, cara untuk menyelamatkannya. 50 00:03:14,737 --> 00:03:18,532 Kami ke sebuah pusat akuatik di pesisir pantai Queensland, 51 00:03:19,033 --> 00:03:22,536 di sebuah tanjung yang menganjur ke Laut Karang. 52 00:03:24,205 --> 00:03:26,207 TERUMBU SAWAR BESAR AIMS 53 00:03:26,290 --> 00:03:28,876 Ini Pusat Simulasi Laut Kebangsaan 54 00:03:28,960 --> 00:03:33,422 yang dikendalikan oleh AIMS atau Institut Sains Marin Australia. 55 00:03:34,048 --> 00:03:36,676 Di sini, sekumpulan saintis bertaraf dunia 56 00:03:36,759 --> 00:03:40,805 mencipta akuarium penyelidikan paling canggih di dunia. 57 00:03:41,305 --> 00:03:46,269 Ini syurga penyelidik dari serata dunia yang mengkaji ekosistem laut 58 00:03:46,352 --> 00:03:48,688 dan kesan aktiviti manusia terhadapnya, 59 00:03:50,022 --> 00:03:54,777 bersama-sama meningkatkan kelestarian dan kemampanan ekosistem laut. 60 00:03:54,860 --> 00:03:57,280 Terumbu Sawar Besar sangat luas, 61 00:03:57,363 --> 00:03:59,782 jadi kami atur strategi pemuliharaan 62 00:03:59,865 --> 00:04:03,619 untuk tingkatkan kapasiti alatan dalam inventori kami 63 00:04:03,703 --> 00:04:07,123 untuk memulihara Terumbu Sawar Besar dengan lebih efektif. 64 00:04:07,206 --> 00:04:08,833 Kita perlu cari idea. 65 00:04:08,916 --> 00:04:11,669 Kami buntu kerana keadaan terumbu kritikal. 66 00:04:11,752 --> 00:04:16,299 Sebahagian kecil saja dasar laut yang didiami terumbu karang, 67 00:04:16,382 --> 00:04:20,219 tapi ia punca rezeki kepada lebih 500 juta penduduk Bumi. 68 00:04:20,303 --> 00:04:24,932 Lima sehingga enam bilion dolar setahun daripada sektor pelancongan. 69 00:04:25,016 --> 00:04:28,144 Sekali gus, menjejaskan sektor pekerjaan dan ekonomi. 70 00:04:28,227 --> 00:04:30,146 Bayangkan kalau ia lenyap. 71 00:04:30,229 --> 00:04:32,023 Ya. "Bayangkan". 72 00:04:32,690 --> 00:04:36,110 Seluruh dunia saling bergantung pada tahap kelestarian 73 00:04:36,193 --> 00:04:39,655 perairan pantai ini, jadi jom selami usaha murni mereka. 74 00:04:39,739 --> 00:04:40,906 Jom tengok karang. 75 00:04:40,990 --> 00:04:42,616 - Jom. - Ya. Cantik. 76 00:04:42,700 --> 00:04:45,411 - Biar saya buka pintu. - Oh, Tuhan. 77 00:04:45,494 --> 00:04:48,372 Tempat ini macam Kilang Coklat Willy Wonka. 78 00:04:48,873 --> 00:04:51,208 Tuan-tuan dan puan-puan, 79 00:04:51,292 --> 00:04:53,753 selamat datang ke Bilik Simulasi Laut. 80 00:05:04,263 --> 00:05:06,807 Macam masuk Kilang Coklat Willy Wonka! 81 00:05:15,399 --> 00:05:18,486 Sebenarnya, macam kedai akuarium terhebat di dunia 82 00:05:18,569 --> 00:05:21,030 atau babak dalam filem Pixar. 83 00:05:21,113 --> 00:05:22,990 - Itu Dory! - Ya, itu Dory. 84 00:05:23,074 --> 00:05:25,993 Di bawah ini pula Nemo. 85 00:05:26,077 --> 00:05:26,952 - Hei! - Hai! 86 00:05:27,036 --> 00:05:27,870 Betul? 87 00:05:28,371 --> 00:05:31,082 Inilah rumah Nemo macam dalam filem itu. 88 00:05:31,165 --> 00:05:33,417 - Cantik buran itu. - Betul. 89 00:05:33,501 --> 00:05:36,170 Percayalah, tempat ini sangat menakjubkan. 90 00:05:36,253 --> 00:05:38,172 Awalnya ia sangat memukau, 91 00:05:38,255 --> 00:05:41,634 tapi ada sesetengah akuarium dalam keadaan teruk. 92 00:05:42,134 --> 00:05:46,097 Terumbu karang main peranan penting dalam kelangsungan manusia, 93 00:05:46,180 --> 00:05:50,267 tapi apabila populasi manusia di pesisir pantai bertambah, 94 00:05:50,351 --> 00:05:52,937 karang mula mati akibat kerosakan fizikal. 95 00:05:53,020 --> 00:05:56,357 Struktur pesisir pantai yang sepatutnya tambat sedimen 96 00:05:56,440 --> 00:05:58,734 daripada mengalir ke laut dirosakkan. 97 00:05:58,818 --> 00:06:00,903 Sejak beberapa tahun lalu, 98 00:06:00,986 --> 00:06:05,074 banyak karang memutih kerana suhu air laut meningkat. 99 00:06:05,157 --> 00:06:08,911 Akibatnya, seluruh ekosistem terjejas. 100 00:06:08,994 --> 00:06:11,455 Kalau karang mati, ikan hilang habitat 101 00:06:11,539 --> 00:06:14,250 dan nelayan akan hilang punca rezeki. 102 00:06:14,333 --> 00:06:15,167 Ya. 103 00:06:15,251 --> 00:06:17,253 Dianggarkan sejak tahun 1950, 104 00:06:17,336 --> 00:06:20,506 separuh terumbu karang dunia telah lenyap. 105 00:06:20,589 --> 00:06:24,427 Dua per tiga bakinya pula rosak dan terancam. 106 00:06:24,510 --> 00:06:28,973 Mereka kaji toleransi terumbu karang terhadap suhu dan tahap pencemaran 107 00:06:29,056 --> 00:06:31,725 serta cari cara terbaik untuk memuliharanya. 108 00:06:31,809 --> 00:06:34,437 Persekitaran setiap akuarium berbeza. 109 00:06:34,520 --> 00:06:35,479 Tepat sekali. 110 00:06:35,563 --> 00:06:39,942 Inilah keadaan terumbu karang beribu-ribu tahun dulu. 111 00:06:40,025 --> 00:06:42,820 Ia memiliki biodiversiti. 112 00:06:42,903 --> 00:06:46,407 Ia ekosistem yang produktif dan mampan. 113 00:06:46,490 --> 00:06:50,453 Terumbu karang tunjang sebuah kesalingan yang besar. 114 00:06:50,536 --> 00:06:54,457 Termasuklah ikan-ikan yang menyorok di celah karang 115 00:06:54,540 --> 00:06:56,125 pada waktu malam, 116 00:06:56,208 --> 00:06:59,253 air kencing ikan ialah nutrien penting 117 00:06:59,336 --> 00:07:02,173 yang membajai karang dan karang melindungi ikan. 118 00:07:02,256 --> 00:07:06,343 Ikan perlukan perlindungan dan terumbu karang perlukan nutrisi. 119 00:07:06,427 --> 00:07:08,679 Ikan kata, "Awak bertuah." 120 00:07:09,305 --> 00:07:13,851 Ada hubungan simbiosis antara ikan, karang, air kencing ikan 121 00:07:13,934 --> 00:07:15,686 dan terumbu karang. 122 00:07:15,769 --> 00:07:20,149 Macam entiti dwipartisan laut yang sempurna. 123 00:07:20,232 --> 00:07:22,776 Tepat sekali! Itu analogi yang sangat tepat. 124 00:07:22,860 --> 00:07:26,238 Inilah yang berlaku apabila suhu air laut naik dua darjah 125 00:07:26,322 --> 00:07:28,824 berbanding julat suhu normal musim panas. 126 00:07:28,908 --> 00:07:32,286 Inilah yang berlaku kepada terumbu karang. Ikan masih ada. 127 00:07:32,369 --> 00:07:36,832 - Ini akibat peningkatan suhu? - Tinggi dua darjah daripada julat biasa. 128 00:07:36,916 --> 00:07:39,210 Keseimbangan simbiotiknya sensitif. 129 00:07:39,293 --> 00:07:41,962 Dengan peningkatan dua darjah Celcius saja, 130 00:07:42,046 --> 00:07:45,132 produktiviti karang terbantut dan menjejaskan alga. 131 00:07:45,216 --> 00:07:50,179 Akibatnya, alga mati dan meninggalkan eksorangka karang yang memutih. 132 00:07:50,262 --> 00:07:54,308 Akhirnya, organisma dan ikan yang bergantung pada alga turut mati 133 00:07:54,391 --> 00:07:57,394 dan kelak, seluruh ekosistem akan mati. 134 00:07:57,478 --> 00:08:02,483 Ini pula keadaan yang berlaku apabila nutrien berlebihan. 135 00:08:02,566 --> 00:08:07,363 Segala-galanya berubah kerana kandungan nitrogen tinggi. 136 00:08:07,446 --> 00:08:10,658 Akibatnya, organisma seperti alga bertambah 137 00:08:10,741 --> 00:08:13,452 dan ia juga dipengaruhi oleh ikan pemakan alga. 138 00:08:13,536 --> 00:08:17,623 Banyak ikan suka makan alga, jadi ia berperanan sebagai pekebun. 139 00:08:17,706 --> 00:08:21,085 Ikan-ikan akan datang ke terumbu dan makan rumpai laut, 140 00:08:21,168 --> 00:08:24,463 jadi karang pada terumbu boleh tumbuh semula. 141 00:08:24,547 --> 00:08:27,424 Karang ini dituai dari Terumbu Sawar Besar. 142 00:08:27,508 --> 00:08:30,553 Di situlah banyak karang mati. 143 00:08:30,636 --> 00:08:32,930 Polip karang yang ini sangat besar. 144 00:08:33,013 --> 00:08:35,391 - Setiap akuarium berbeza. - Betul. 145 00:08:35,474 --> 00:08:39,061 Ia membolehkan kami ramal dan kaji tahap toleransinya. 146 00:08:39,144 --> 00:08:41,522 Dengan meramal dan memahaminya, 147 00:08:41,605 --> 00:08:44,066 mungkin kita boleh jumpa penyelesaiannya. 148 00:08:44,149 --> 00:08:47,444 Melihat impak perubahan suhu terhadap terumbu karang 149 00:08:47,528 --> 00:08:50,155 di depan mata memang menakutkan. 150 00:08:51,073 --> 00:08:54,618 Kalau ekosistem laut rosak dek kerakusan manusia, 151 00:08:54,702 --> 00:08:58,330 maknanya manusia jugalah yang mampu memulihkannya. 152 00:08:59,415 --> 00:09:02,001 Apa agaknya kata karang tentang semua ini? 153 00:09:04,253 --> 00:09:07,590 Kesan kenaikan suhu air laut dan pencemaran amat ketara 154 00:09:07,673 --> 00:09:09,091 di Terumbu Sawar Besar. 155 00:09:09,174 --> 00:09:10,926 Contohnya, Karang ini. 156 00:09:11,010 --> 00:09:12,553 Tepat sekali. 157 00:09:12,636 --> 00:09:16,765 Sejak 1950, kira-kira 50 peratus terumbu karang dunia lenyap. 158 00:09:16,849 --> 00:09:19,852 Dek kerakusan manusia, suhu air laut meningkat, 159 00:09:19,935 --> 00:09:24,982 pelepasan karbon dioksida bertambah, sekali gus menjejaskan ekosistem laut. 160 00:09:25,065 --> 00:09:25,899 Teruk. 161 00:09:25,983 --> 00:09:28,819 - Aduhai! Apa yang berlaku? - Karang memutih. 162 00:09:28,902 --> 00:09:32,114 Semua organisma dan sumber nutrisi karang lenyap, 163 00:09:32,197 --> 00:09:36,535 lantas ia mati perlahan-lahan dan menjejaskan seluruh ekosistem laut. 164 00:09:37,161 --> 00:09:39,496 Apa kami boleh buat? Dah terlambatkah? 165 00:09:39,580 --> 00:09:43,375 Belum, tapi perubahan berskala besar harus dilakukan segera. 166 00:09:43,459 --> 00:09:45,794 Ada dua inisiatif paling mudah. 167 00:09:45,878 --> 00:09:47,671 Melindungi dan memulihara. 168 00:09:47,755 --> 00:09:49,965 Memulihara dengan menanam semula, 169 00:09:50,049 --> 00:09:52,176 membiakkan karang mudah pulih 170 00:09:52,259 --> 00:09:55,220 dan menyelamatkan terumbu yang boleh diselamatkan. 171 00:09:55,304 --> 00:09:56,722 Rumitnya. 172 00:09:56,805 --> 00:09:57,723 Sedikit. 173 00:09:57,806 --> 00:10:01,060 Mujurlah ahli ekologi berhempas-pulas setiap hari. 174 00:10:01,143 --> 00:10:03,270 - Awak tahu apa yang senang? - Apa? 175 00:10:03,354 --> 00:10:06,190 Melindungi kami untuk elak kerosakan lebih teruk. 176 00:10:06,273 --> 00:10:10,527 Elak pencemaran alam sekitar, cakna tentang sumber makanan laut 177 00:10:10,611 --> 00:10:13,072 dan kurangkan cap kaki karbon. 178 00:10:13,572 --> 00:10:15,199 Itu saya boleh buat! 179 00:10:15,908 --> 00:10:18,369 Karang, saya naik dulu! Terima kasih. 180 00:10:18,452 --> 00:10:20,788 Sama-sama! Jumpa lagi. 181 00:10:21,955 --> 00:10:25,209 Contoh pertama pemulihan karang di Terumbu Sawar Besar 182 00:10:25,292 --> 00:10:26,752 dijalankan di AIMS. 183 00:10:26,835 --> 00:10:30,881 Dr. Carly akan tunjuk kaedah baharu yang dipanggil pembenihan karang. 184 00:10:31,382 --> 00:10:35,844 Kami teruja nak tengok usaha pemuliharaan terumbu karang di sini. 185 00:10:35,928 --> 00:10:41,475 Fokus utama kami ialah cipta satu kit pemuliharaan karang. 186 00:10:41,558 --> 00:10:45,646 Ini salah satunya. Kaedah ini dinamakan pembenihan karang. 187 00:10:46,146 --> 00:10:51,777 Pada dasarnya, kami cuba cipta cara untuk semai karang ke terumbu 188 00:10:51,860 --> 00:10:55,781 macam kita semai benih pokok di hutan-hutan sekunder. 189 00:10:55,864 --> 00:10:58,158 Kemudian, kita akan pindahkannya 190 00:10:58,242 --> 00:11:01,495 ke palam petempatan dan tanamnya pada terumbu. 191 00:11:01,578 --> 00:11:05,666 Setiap palam ini ada sepuluh sehingga 15 anak karang. 192 00:11:05,749 --> 00:11:08,585 Berapa peratus karang yang hidup guna kaedah ini? 193 00:11:08,669 --> 00:11:12,089 Tahun lepas, kadar hidupnya mencecah 25 peratus. 194 00:11:12,172 --> 00:11:13,507 Itu memberangsangkan. 195 00:11:13,590 --> 00:11:14,717 Menakjubkan. 196 00:11:14,800 --> 00:11:18,470 Kamu nak tolong saya tanam karang? 197 00:11:19,388 --> 00:11:21,515 - Ya! Dah tentu. - Nak? Okey. 198 00:11:21,598 --> 00:11:25,018 Ada bangku di bawah akuarium ini. Kamu boleh panjatnya. 199 00:11:26,270 --> 00:11:28,063 - Tinggi sedikit. - Wah! 200 00:11:29,106 --> 00:11:30,983 Ya, baru nampak. Terima kasih. 201 00:11:31,066 --> 00:11:33,026 Saya akan beri kamu 202 00:11:33,736 --> 00:11:38,824 beberapa komponen termasuk palam petempatan. 203 00:11:38,907 --> 00:11:43,454 Kamu boleh cantumkannya. Pegang di bawah atau di tepi. 204 00:11:44,037 --> 00:11:47,416 - Zac? Ya… - Masukkannya dalam segi tiga itu. 205 00:11:47,499 --> 00:11:51,253 Masalahnya, Darin tak tahu kami sedang berlumba. 206 00:11:52,087 --> 00:11:55,966 Orang terakhir yang pasang alat pembenihan dengan betul kalah. 207 00:11:56,049 --> 00:11:57,926 Biar saya ulang arahan. 208 00:11:58,010 --> 00:12:01,889 Orang terakhir yang pasang alat pembenihan dengan betul kalah. 209 00:12:01,972 --> 00:12:04,641 - Boleh beri saya… - Saya punya muat-muat. 210 00:12:04,725 --> 00:12:08,395 - Awak punya susah nak… - Saya sengaja biar awak menang. 211 00:12:08,479 --> 00:12:12,483 Mereka biak spesies karang yang mampu hidup dalam suhu tinggi 212 00:12:12,566 --> 00:12:16,028 dan tanam anak-anak karang di kawasan terumbu yang rosak. 213 00:12:16,111 --> 00:12:17,780 - Macam itu. - Saya dah siap. 214 00:12:17,863 --> 00:12:18,697 - Ya! - Bagus. 215 00:12:18,781 --> 00:12:22,785 Alat pembenihan memberi ruang untuk anak karang membesar. 216 00:12:23,577 --> 00:12:27,289 Selepas ditanam, alat itu akan bantu ia melekat pada terumbu 217 00:12:27,372 --> 00:12:29,625 dan melindunginya daripada pemangsa. 218 00:12:30,501 --> 00:12:34,254 Usaha yang dilakukan di sini sangat mulia 219 00:12:34,922 --> 00:12:38,383 kerana inisiatif ini menyokong ekosistem 220 00:12:38,467 --> 00:12:41,970 dari dasar laut sehingga ke daratan. 221 00:12:42,054 --> 00:12:44,056 Semua orang boleh ambil bahagian. 222 00:12:44,139 --> 00:12:47,976 Apabila bercuti di kawasan terumbu, ada banyak projek sains rakyat 223 00:12:48,060 --> 00:12:52,606 untuk mereka tengok dan lapor keadaan terumbu semasa bersnorkel. 224 00:12:52,689 --> 00:12:54,650 Ia usaha individu, 225 00:12:54,733 --> 00:12:58,237 tapi maklumat itu banyak membantu penyelidik. 226 00:12:58,320 --> 00:13:01,240 Bak kata Dr. Carly, individu yang sudi membantu 227 00:13:01,323 --> 00:13:05,369 boleh cari senarai kawasan terumbu yang terlibat dalam program itu. 228 00:13:05,869 --> 00:13:07,579 Ia usaha yang menyeronokkan. 229 00:13:07,663 --> 00:13:13,043 Suatu hari nanti, mungkin usaha kami akan membuahkan hasil. 230 00:13:13,126 --> 00:13:14,670 Mengagumkan. Terima kasih. 231 00:13:14,753 --> 00:13:16,213 - Sama-sama. - Hebatnya. 232 00:13:16,296 --> 00:13:20,968 Pembenihan karang di AIMS salah satu daripada banyak inisiatif lain. 233 00:13:22,636 --> 00:13:26,557 Ada satu lagi langkah pemulihan yang giat dilakukan selama ini. 234 00:13:29,476 --> 00:13:30,853 Kita berada di Cairns, 235 00:13:31,728 --> 00:13:36,066 lokasi tumpuan pelancong, pelabuhan dan gerbang ke Terumbu Sawar Besar. 236 00:13:36,859 --> 00:13:40,028 Kami naik katamaran untuk belayar sejauh 27 kilometer. 237 00:13:40,946 --> 00:13:45,742 Kemudian, kami naik kapal penarik menuju ke pontun Marine World. 238 00:13:47,536 --> 00:13:50,747 Pontun Marine World ialah hentian terakhir kami, 239 00:13:50,831 --> 00:13:52,332 tempat keajaiban berlaku. 240 00:13:52,833 --> 00:13:57,796 Ini usaha sama antara syarikat swasta, universiti dan rakyat yang prihatin, 241 00:13:57,880 --> 00:14:00,966 berganding bahu menyelamatkan Terumbu Sawar Besar. 242 00:14:01,466 --> 00:14:04,678 Kita akan jumpa semua bintang yang menerajui usaha ini. 243 00:14:05,304 --> 00:14:07,264 Lebih tepat, bintang terumbu. 244 00:14:07,347 --> 00:14:08,724 Selamat datang. 245 00:14:08,807 --> 00:14:12,394 Kami akan ajar kamu tentang teknik bintang terumbu. 246 00:14:12,477 --> 00:14:15,480 Ini sejenis teknik pemulihan terumbu karang 247 00:14:15,564 --> 00:14:17,900 yang dicipta syarikat bar coklat, Mars, 248 00:14:18,400 --> 00:14:20,193 - sepuluh tahun lalu. - Yakah? 249 00:14:20,277 --> 00:14:21,236 - Ya! - Hebat. 250 00:14:21,320 --> 00:14:22,571 Menarik, bukan? 251 00:14:22,654 --> 00:14:29,578 Secara harfiahnya, ia cuma bar keluli yang disaluti pasir atau batu kapur. 252 00:14:29,661 --> 00:14:32,080 - Kemudian, kita ikat karang. - Wah. 253 00:14:32,164 --> 00:14:33,540 Ia akan ditenggelamkan. 254 00:14:33,624 --> 00:14:37,085 Ia membantu memulihkan kawasan terumbu karang yang rosak 255 00:14:37,169 --> 00:14:40,130 akibat bencana ribut, aktiviti perikanan ekstrem 256 00:14:40,213 --> 00:14:42,215 dan juga perubahan iklim. 257 00:14:42,299 --> 00:14:45,761 Hari ini, kita akan ke kawasan yang terjejas 258 00:14:45,844 --> 00:14:48,639 akibat dilanda Siklon Yasi sepuluh tahun lalu. 259 00:14:48,722 --> 00:14:52,559 Kalau ada terumbu dan karang, ia akan pulih semula jadi. 260 00:14:52,643 --> 00:14:55,354 Di kawasan yang terjejas teruk akibat ribut, 261 00:14:55,437 --> 00:14:57,272 karang dan terumbunya hancur. 262 00:14:57,356 --> 00:15:00,776 Serpihan karang akan hanyut dibawa arus 263 00:15:00,859 --> 00:15:04,738 dan akhirnya akan mati melainkan ia jumpa perumah baharu. 264 00:15:04,821 --> 00:15:07,950 Jadi, awak dan Zac akan menyelam dan… 265 00:15:08,033 --> 00:15:10,661 Kami akan menyelam dan kutip serpihan karang. 266 00:15:10,744 --> 00:15:13,372 Kita cari serpihan karang yang masih hidup. 267 00:15:13,455 --> 00:15:18,293 Saiz serpihan karang yang ideal ialah sebesar satu jengkal. 268 00:15:18,377 --> 00:15:20,587 Saya akan tunjuk contohnya. 269 00:15:21,088 --> 00:15:24,466 Serpihan karang ini tercabut dari terumbunya. 270 00:15:25,300 --> 00:15:27,970 - Awak akan menuai karang. - Mengujakan. 271 00:15:28,470 --> 00:15:30,138 Okey! Ini pengalaman baharu. 272 00:15:30,222 --> 00:15:33,433 Saya dan Darin akan berpecah. Saya dah biasa menyelam. 273 00:15:33,517 --> 00:15:36,478 Darin akan menyelam buat kali pertama sekejap lagi. 274 00:15:36,979 --> 00:15:40,273 Lagipun, dia perlu tengok cara penyediaan bintang karang. 275 00:15:40,774 --> 00:15:42,234 Okey, inilah masanya. 276 00:15:43,151 --> 00:15:44,194 Jom menyelam. 277 00:15:47,364 --> 00:15:49,616 Seronok dapat menyelam lagi. 278 00:15:50,283 --> 00:15:51,785 Tengok karang itu. 279 00:15:51,868 --> 00:15:53,286 Tengok ikan itu. 280 00:15:53,370 --> 00:15:54,913 Tengok jerung itu. 281 00:15:56,832 --> 00:16:01,253 Itu jerung karang kelabu, spesies jerung domestik perairan ini. 282 00:16:01,336 --> 00:16:04,214 Ia cuma serang manusia kalau rasa terancam. 283 00:16:04,297 --> 00:16:07,551 Saya cuba kekalkan jarak selamat dan jalankan misi saya. 284 00:16:07,634 --> 00:16:11,888 Lagipun kami nak selamatkan terumbu, bukan cari pasal dengan jerung. 285 00:16:12,472 --> 00:16:15,350 Oh, Tuhan! Anda nampak saiz jerung itu? 286 00:16:16,351 --> 00:16:17,978 Okey, sambung kerja. 287 00:16:19,187 --> 00:16:23,400 Ingat! Kami cari serpihan karang sebesar satu jengkal 288 00:16:23,483 --> 00:16:26,111 untuk diikat pada bintang karang. 289 00:16:26,194 --> 00:16:27,487 Apa khabar Darin, ya? 290 00:16:27,571 --> 00:16:30,866 Terumbu Sawar Besar bukan sekadar karang atau ikan. 291 00:16:30,949 --> 00:16:33,160 Ada rumput laut dan hutan bakau 292 00:16:33,243 --> 00:16:35,454 yang merupakan antara muka pantai 293 00:16:35,537 --> 00:16:39,458 yang kritikal dalam ekosistem hidupan laut. 294 00:16:39,541 --> 00:16:41,668 Ia saling bergantung. 295 00:16:41,752 --> 00:16:45,964 Sistem hutan bakau dan rumput laut berperanan menapis sedimen dan larian 296 00:16:46,048 --> 00:16:49,134 daripada memasuki kawasan Terumbu Sawar Besar. 297 00:16:49,217 --> 00:16:53,263 Tiga puluh peratus hidupan laut pernah mendiami terumbu karang, 298 00:16:53,346 --> 00:16:57,809 jadi terumbu karang mesti sihat dan berwarna-warni. 299 00:16:58,393 --> 00:17:00,937 Akhir-akhir ini, keadaan terumbu agak teruk. 300 00:17:01,021 --> 00:17:04,608 Pemutihan karang berurutan pada tahun 2016 dan 2017. 301 00:17:04,691 --> 00:17:09,029 Mungkin ramai fikir terumbu dah pupus, tapi sebenarnya ia masih hidup. 302 00:17:09,112 --> 00:17:14,951 Walaupun kita masih bertatih dalam menangani isu perubahan iklim, 303 00:17:15,035 --> 00:17:18,622 kami takkan berhenti meningkatkan ketahanan terumbu karang. 304 00:17:18,705 --> 00:17:20,373 Sambil menyelam minum air. 305 00:17:20,457 --> 00:17:23,001 Tangani perubahan iklim dunia 306 00:17:23,085 --> 00:17:27,881 sambil memulihara terumbu karang dengan membina satu sistem ketahanan. 307 00:17:29,216 --> 00:17:33,136 Ini antara program pemulihan terumbu karang terbesar di dunia. 308 00:17:34,721 --> 00:17:37,557 Teknik bintang karang sangat berjaya, 309 00:17:37,641 --> 00:17:41,103 memangkin pertumbuhan 12 kali ganda dalam beberapa bulan. 310 00:17:41,186 --> 00:17:43,522 Populasi ikan turut bertambah tiga kali ganda. 311 00:17:44,022 --> 00:17:45,315 Sejak sedekad lalu, 312 00:17:45,398 --> 00:17:49,569 kira-kira 20 ribu bintang karang dipasang di seluruh dunia, 313 00:17:49,653 --> 00:17:52,531 menggunakan hampir 300 ribu serpihan karang. 314 00:17:53,365 --> 00:17:54,282 Macam yang ini. 315 00:17:55,992 --> 00:17:59,913 Serpihan karang ini tercabut dan hanyut. Inilah yang kita cari. 316 00:18:02,332 --> 00:18:04,626 Penghormatan kepada Owen Wilson. Wah. 317 00:18:06,711 --> 00:18:09,339 Kalau diterbalikkan, penghargaan kepada ibu. 318 00:18:09,422 --> 00:18:10,340 IBU 319 00:18:12,717 --> 00:18:15,178 Ini contoh bintang karang yang dipasang. 320 00:18:15,262 --> 00:18:19,933 Tengok betapa efektifnya ia sebagai perumah organisma lain, 321 00:18:20,016 --> 00:18:24,146 lantas mengayakan biodiversiti di seluruh kawasan ini. 322 00:18:24,646 --> 00:18:28,775 Serpihan karang ini dibawa naik untuk diikat oleh Darin. 323 00:18:32,070 --> 00:18:38,451 Kita akan ambil serpihan karang ini dan ikatnya pada bintang karang. 324 00:18:38,535 --> 00:18:40,120 Okey, ambil karang ini. 325 00:18:40,203 --> 00:18:42,539 Kita akan lekatkannya di bahagian atas. 326 00:18:43,039 --> 00:18:47,127 Setiap serpihan akan diikat menggunakan dua utas pengikat kabel. 327 00:18:47,210 --> 00:18:49,588 - Senang saja… - Ia memang senang. 328 00:18:49,671 --> 00:18:54,134 Satu di bawah, satu di atas. Kemudian, ketatkannya. 329 00:18:54,217 --> 00:18:56,469 Kita ikat karang pakai tangan. 330 00:18:56,553 --> 00:18:58,763 Saya terfikir, "Macam mana nak buat?" 331 00:18:58,847 --> 00:18:59,681 Ya. 332 00:18:59,764 --> 00:19:02,517 Kawasan terumbu yang terjejas sangat luas. 333 00:19:02,601 --> 00:19:03,977 Kami tak mampu pulihkan 334 00:19:04,060 --> 00:19:08,648 dan mengaplikasikan teknik ini di kesemua tiga ribu kawasan terumbu, 335 00:19:08,732 --> 00:19:11,484 tapi kalau fokus kepada kawasa paling terjejas, 336 00:19:11,568 --> 00:19:16,907 ia membantu meningkatkan ketahanan dan kelangsungannya. 337 00:19:16,990 --> 00:19:18,658 - Pegang dari atas. - Ya. 338 00:19:18,742 --> 00:19:20,202 - Angkat. - Angkat saja? 339 00:19:20,285 --> 00:19:23,079 Ini cara paling selamat. Selepas ini, kita akan… 340 00:19:23,163 --> 00:19:24,873 Ia ditenggelamkan di sini. 341 00:19:24,956 --> 00:19:27,626 Selepas serpihan karang siap diikat, 342 00:19:27,709 --> 00:19:30,629 ia akan ditenggelamkan sehingga ia sedia dipasang 343 00:19:30,712 --> 00:19:33,256 di kawasan terumbu yang memerlukan. 344 00:19:39,596 --> 00:19:40,931 Cantiknya pemandangan. 345 00:19:44,351 --> 00:19:47,479 Saya seolah-olah mengembara ke sebuah dunia lain. 346 00:19:54,444 --> 00:19:55,445 Saya nirberat… 347 00:19:59,658 --> 00:20:01,076 terasing dari dunia 348 00:20:02,619 --> 00:20:04,412 dan dikelilingi makhluk aneh. 349 00:20:06,581 --> 00:20:10,001 Saya sedar kepentingan untuk melindungi lautan kita 350 00:20:11,711 --> 00:20:15,090 dan bertuah dapat ambil bahagian untuk memuliharanya, 351 00:20:15,590 --> 00:20:19,469 meskipun ini penyelesaian sementara dan jalan kita masih panjang. 352 00:20:20,220 --> 00:20:23,682 Saya tak sabar nak menyelam dengan Darin sebelum balik. 353 00:20:27,602 --> 00:20:29,771 Oksigen dah habis. Saya naik dulu. 354 00:20:38,363 --> 00:20:40,865 Di antara lautan dan daratan, 355 00:20:40,949 --> 00:20:44,202 terdapat biom unik yang melindungi karang dan terumbu. 356 00:20:44,869 --> 00:20:46,997 Ia dipanggil bakau, 357 00:20:47,080 --> 00:20:52,419 sejenis pokok renek yang tumbuh dan hidup melata di pesisir pantai. 358 00:20:52,502 --> 00:20:57,257 Ekosistem seperti Terumbu Sawar Besar bergantung hidup kepada hutan bakau. 359 00:20:57,757 --> 00:21:00,844 Malangnya, hutan bakau turut terancam. 360 00:21:01,845 --> 00:21:04,514 Kami melawat sebuah taman rizab awam 361 00:21:04,597 --> 00:21:06,975 untuk bertemu aktivis iklim peribumi 362 00:21:07,058 --> 00:21:12,188 dan penjaga hutan bakau untuk tinjau keindahan habitat ini. 363 00:21:12,272 --> 00:21:13,815 Kamu suka tempat ini? 364 00:21:13,898 --> 00:21:15,525 - Cantik cuaca. - Ya? 365 00:21:15,608 --> 00:21:16,860 - Ya. - Saya suka. 366 00:21:16,943 --> 00:21:19,654 - Kita di paya bakau. - Tepat sekali. 367 00:21:19,738 --> 00:21:20,572 Di Cairns. 368 00:21:21,990 --> 00:21:24,576 Hujan belum berhenti. Jangan risau. 369 00:21:25,910 --> 00:21:27,329 Jurukamera suka. Betul? 370 00:21:27,412 --> 00:21:31,750 Apa erti hutan bakau dan terumbu karang kepada masyarakat peribumi? 371 00:21:31,833 --> 00:21:35,378 Dalam budaya peribumi Australia, 372 00:21:35,462 --> 00:21:39,382 kami nampak hubungan budaya antara kedua-duanya. 373 00:21:39,466 --> 00:21:40,508 - Ya. - Okey? 374 00:21:40,592 --> 00:21:46,139 Hutan bakau ialah si adik dan terumbu karang pula si abang. 375 00:21:46,222 --> 00:21:50,393 Apakah faktor-faktor yang mempengaruhi persekitaran 376 00:21:50,477 --> 00:21:52,145 dan kelestarian hutan bakau? 377 00:21:52,228 --> 00:21:55,690 Salah satunya kerakusan manusia dalam mengejar kemodenan. 378 00:21:55,774 --> 00:21:58,485 Ia memusnahkan habitat hutan bakau. 379 00:21:58,568 --> 00:22:03,615 Paya-paya bakau ditambak untuk dijadikan tempat letak kereta. 380 00:22:03,698 --> 00:22:06,951 Tanpa pokok bakau, tanah akan tandus dan gersang. 381 00:22:07,035 --> 00:22:09,496 - Larian sedimen akan meningkat. - Ya. 382 00:22:09,579 --> 00:22:14,209 Ia akan terus mengalir ke laut dan akhirnya sampai ke terumbu. 383 00:22:14,292 --> 00:22:18,630 Jadi, semakin banyak sisa pencemaran akan mengalir dan mencemari laut. 384 00:22:18,713 --> 00:22:20,298 - Terus ke terumbu. - Ya. 385 00:22:20,382 --> 00:22:25,011 Bakau perlukan air tawar dan air masin untuk hidup. 386 00:22:25,095 --> 00:22:28,681 Bukan air masin semata-mata. Ia juga perlukan oksigen. 387 00:22:28,765 --> 00:22:31,017 Pokok bakau sangat mesra alam. 388 00:22:31,101 --> 00:22:37,399 Ia ibarat benteng keselamatan antara daratan dan lautan. 389 00:22:37,482 --> 00:22:42,237 Mungkin sebab itu mereka bina lapangan terbang berhampiran paya bakau 390 00:22:42,320 --> 00:22:46,616 kerana pokok bakau boleh serap dan meminimumkan pelepasan gas karbon. 391 00:22:46,699 --> 00:22:47,909 - Menarik. - Ya. 392 00:22:47,992 --> 00:22:51,913 Pokok bakau mampu serap lebih banyak gas karbon dioksida. 393 00:22:52,539 --> 00:22:55,667 Berapa banyak karbon dioksida yang diserap berbanding… 394 00:22:55,750 --> 00:22:59,963 Dua puluh peratus lebih tinggi berbanding spesies pokok biasa. 395 00:23:00,630 --> 00:23:06,219 Aktiviti yang kami buat di sini akan mempengaruhi orang lain. 396 00:23:06,302 --> 00:23:10,223 Aktiviti yang dilakukan di tempat lain turut mempengaruhi kami. 397 00:23:11,433 --> 00:23:15,270 Generasi saya dan generasi hari ini takkan berdiam diri lagi. 398 00:23:15,353 --> 00:23:20,191 Kami takkan biar kemusnahan terus berlaku dan mula bangkit menyelamatkannya 399 00:23:20,275 --> 00:23:23,319 kerana saya nak wariskannya kepada anak-anak saya. 400 00:23:23,403 --> 00:23:26,906 Saya harap mereka sempat menikmati keindahan terumbu karang. 401 00:23:26,990 --> 00:23:30,201 "Ayah saya buat tugas dia dengan menjaga bakau 402 00:23:30,285 --> 00:23:32,412 supaya saya dapat tengok terumbu. 403 00:23:32,495 --> 00:23:37,000 Saya dapat tengok ikan-ikan dan karang yang menakjubkan di sini." 404 00:23:37,083 --> 00:23:41,004 Saya rasa kita patut berpegang kepada pepatah peribumi iaitu, 405 00:23:41,087 --> 00:23:43,423 "Warisan turun-temurun." 406 00:23:43,506 --> 00:23:45,467 - Kita boleh mula sekarang. - Ya. 407 00:23:45,550 --> 00:23:47,385 Sekaranglah masanya. 408 00:23:47,469 --> 00:23:50,054 Dengan itu, sesi melancong pun bermula. 409 00:23:50,847 --> 00:23:52,932 Jom tengok pelantar laluan ini. 410 00:23:53,683 --> 00:23:56,686 Dahulunya, hutan bakau ini kering-kontang. 411 00:23:56,769 --> 00:24:01,941 Disebabkan hari ini hujan, air mula bertakung. 412 00:24:02,025 --> 00:24:06,196 Salah satu kepentingan sistem hutan bakau dan akarnya 413 00:24:06,279 --> 00:24:08,656 ialah ia perangkap air di dalam tanah, 414 00:24:08,740 --> 00:24:11,367 sekali gus menyuburkan hutan bakau. 415 00:24:11,451 --> 00:24:14,621 - Kalau tidak, air mengalir ke laut. - Tepat sekali. 416 00:24:16,372 --> 00:24:20,668 Kalau kamu perasan, kepadatan kawasan tadi lebih tinggi. 417 00:24:20,752 --> 00:24:23,963 Spesies bakau di situ berbeza. 418 00:24:24,047 --> 00:24:27,425 Sekarang, kita berada di kawasan spesies bakau lain 419 00:24:27,509 --> 00:24:32,388 yang tumbuh berkelompok dan berbatang lurus. 420 00:24:33,139 --> 00:24:36,809 Ada berapa jenis spesies bakau? 421 00:24:36,893 --> 00:24:41,231 Semuanya ada 42 jenis spesies bakau. 422 00:24:42,106 --> 00:24:44,567 Masukkan jenaka sistem Dagobah. 423 00:24:45,693 --> 00:24:47,111 "Jangan tembak!." 424 00:24:47,654 --> 00:24:51,032 Nampak pokok bakau ini? Ia salah satu spesies berbeza. 425 00:24:51,115 --> 00:24:54,619 Nampak batang-batang tajam yang terjojol keluar? 426 00:24:54,702 --> 00:24:56,704 - Ya. - Itu penafas. 427 00:24:56,788 --> 00:24:57,622 Hebatnya. 428 00:24:58,164 --> 00:25:00,416 Apa fungsi penafas itu? 429 00:25:00,500 --> 00:25:03,711 Untuk sedut oksigen. Ia ibarat snorkel pokok bakau. 430 00:25:03,795 --> 00:25:06,631 Macam kita pakai topeng dan snorkel di terumbu, 431 00:25:06,714 --> 00:25:08,841 pokok bakau pun ada snorkel sendiri. 432 00:25:08,925 --> 00:25:11,469 - Kita tiru pokok bakau. - Ya! 433 00:25:12,345 --> 00:25:15,056 Ini daun pokok bakau. 434 00:25:16,057 --> 00:25:21,145 Mungkin kamu tak nampak perbezaannya, tapi inilah daun pokok bakau yang gugur. 435 00:25:21,229 --> 00:25:23,815 Apabila nampak kawasan berlumpur, 436 00:25:23,898 --> 00:25:26,109 kita campak dan biar ia tercacak. 437 00:25:26,776 --> 00:25:29,070 - Wah! - Okey, kita dah tanam. 438 00:25:29,153 --> 00:25:30,613 - Senangnya! - Ya. 439 00:25:30,697 --> 00:25:32,615 Saya baru tanam pokok bakau. 440 00:25:33,658 --> 00:25:36,160 Tengoklah akarnya berceracak macam Mordor. 441 00:25:36,244 --> 00:25:38,746 - Mustahil kita boleh lalu, bukan? - Ya. 442 00:25:39,539 --> 00:25:41,874 - Kecuali pakar. - Ia nampak menakutkan. 443 00:25:41,958 --> 00:25:46,170 - Kawasan ini agak berbeza. - Kawasan di sini agak berlumpur. 444 00:25:47,005 --> 00:25:49,382 Kamu boleh hidu bau hanyir paya bakau. 445 00:25:49,465 --> 00:25:51,759 Indahnya! Saya suka kerana hari hujan. 446 00:25:53,177 --> 00:25:54,137 Mereka tak suka. 447 00:25:54,220 --> 00:25:56,180 - Cantik, bukan? - Memukau. 448 00:25:56,264 --> 00:25:57,932 - Ia lindung… - Ya, cantik. 449 00:25:58,016 --> 00:26:00,143 Nyamuk tak gigit kita kerana hujan. 450 00:26:00,226 --> 00:26:02,604 MOZZIE = NYAMUK 451 00:26:04,731 --> 00:26:07,984 Selepas kamu mengembara ke serata Australia, 452 00:26:08,067 --> 00:26:10,528 menikmati keindahan landskapnya 453 00:26:10,612 --> 00:26:13,698 tapi di sini, kamu dapat nikmati suasana tropika. 454 00:26:13,781 --> 00:26:16,284 - Betul. - Ada hujan dan pokok bakau. 455 00:26:16,367 --> 00:26:18,536 Kemudian, nikmati keindahan terumbu. 456 00:26:18,620 --> 00:26:21,164 Terima kasih. Pengalaman ini amat bermakna. 457 00:26:21,247 --> 00:26:24,375 - Tak sabar nak menyelam. - Ya, betul. 458 00:26:24,459 --> 00:26:26,586 Selain menyerap gas karbon dioksida 459 00:26:26,669 --> 00:26:29,589 untuk melindungi daratan dan Terumbu Sawar, 460 00:26:29,672 --> 00:26:34,177 hutan bakau main peranan penting dalam mengekalkan keseimbangan ekosistem. 461 00:26:34,260 --> 00:26:38,723 Mesej Jiritju turut main peranan penting dalam melindungi hutan bakau. 462 00:26:42,101 --> 00:26:45,021 Selepas puas bercakap tentang Terumbu Sawar Besar, 463 00:26:45,104 --> 00:26:47,357 tiba masa untuk merasainya sendiri. 464 00:26:47,440 --> 00:26:50,860 Kami berada di Pantai Airlie, di timur laut Queensland, 465 00:26:50,943 --> 00:26:53,905 untuk belayar 39 batu nautika ke tengah laut. 466 00:26:54,447 --> 00:26:56,949 Ya! Kami nak menyelam di terumbu karang. 467 00:26:57,033 --> 00:27:00,953 Kami menyelam dengan misi untuk memulihara terumbu karang, 468 00:27:01,037 --> 00:27:03,915 bukan sekadar makan angin. 469 00:27:03,998 --> 00:27:05,416 Kiu lagu rock! 470 00:27:08,920 --> 00:27:10,088 Cantiknya. 471 00:27:10,171 --> 00:27:12,799 - Macam dalam mimpi. - Mimpi ngeri. 472 00:27:14,217 --> 00:27:17,929 Saya sangat teruja. Dah 15 tahun saya menyelam. 473 00:27:18,012 --> 00:27:19,764 Ini satu-satunya destinasi 474 00:27:19,847 --> 00:27:25,103 yang menitip di bibir komuniti penyelam, "Awak mesti pergi ke Terumbu Sawar Besar." 475 00:27:25,186 --> 00:27:29,691 Ia sebuah dunia berbeza, jadi saya betul-betul teruja. 476 00:27:29,774 --> 00:27:30,608 Ya. 477 00:27:33,778 --> 00:27:35,530 - Hei. - Selamat pagi. 478 00:27:35,613 --> 00:27:39,784 Peter ialah pengajar selam kami kerana Darin tak pernah menyelam. 479 00:27:39,867 --> 00:27:42,036 - Salam kenal. - Kita dah dekat. 480 00:27:42,120 --> 00:27:45,957 Sekejap lagi, kita akan tiba di Terumbu Sawar Besar. 481 00:27:46,040 --> 00:27:48,167 - Oh, Tuhan. - Ini sejarahnya. 482 00:27:48,251 --> 00:27:51,838 Seratus abad lalu, laut ini tak wujud. Semua ini daratan. 483 00:27:52,338 --> 00:27:55,133 Zaman Ais berakhir kira-kira 10 ribu tahun lalu. 484 00:27:55,216 --> 00:27:57,552 Apabila ais cair, paras laut meningkat. 485 00:27:57,635 --> 00:28:00,763 Enam ribu tahun lalu, paras laut capai ketinggian ini. 486 00:28:00,847 --> 00:28:05,268 Sebelum itu, ada sebuah gunung di sini dan di sana. 487 00:28:05,351 --> 00:28:07,478 Kita di laluan sungai yang lebar. 488 00:28:08,521 --> 00:28:12,024 Apabila paras laut meningkat, gunung-ganang ditenggelami air 489 00:28:12,108 --> 00:28:14,610 dan ia mula ditumbuhi karang. 490 00:28:14,694 --> 00:28:19,323 Terumbu Sawar Besar ialah karang yang menyelaputi gunung yang tenggelam. 491 00:28:19,824 --> 00:28:20,825 - Hebatnya. - Apa? 492 00:28:20,908 --> 00:28:23,035 Itulah sejarah landskap di sini. 493 00:28:23,119 --> 00:28:26,372 Kita di laluan sungai yang tenggelam 10 ribu tahun lalu. 494 00:28:29,625 --> 00:28:32,170 Terumbu Sawar Besar sangat menakjubkan. 495 00:28:34,338 --> 00:28:36,799 Saya dengar sejak beberapa tahun lalu, 496 00:28:36,883 --> 00:28:39,302 semakin ramai penyelam datang 497 00:28:39,385 --> 00:28:42,180 selepas dengar berita kemusnahannya. 498 00:28:42,263 --> 00:28:44,932 Mereka nampak karang perang yang sihat, 499 00:28:45,016 --> 00:28:48,644 tapi mereka sangka ia dah mati kerana warnanya perang. 500 00:28:48,728 --> 00:28:53,399 Biasanya orang cuma tengok karang dalam video atau poskad… 501 00:28:53,483 --> 00:28:55,693 - Berwarna-warni. - …berwarna terang. 502 00:28:55,777 --> 00:29:00,156 Sebab siapa nak beli poskad kalau gambar karang berwarna kusam? 503 00:29:01,032 --> 00:29:04,660 Saya tak kata yang ekosistem laut kita sihat. 504 00:29:04,744 --> 00:29:07,121 Sektor perikanan terlalu agresif dan laut tercemar, 505 00:29:07,205 --> 00:29:09,332 tapi saya yakin masih ada harapan. 506 00:29:09,415 --> 00:29:11,793 Kamu akan nampak sesuatu yang baharu. 507 00:29:11,876 --> 00:29:13,211 Ada biodiversiti. 508 00:29:13,294 --> 00:29:16,339 Ada banyak ikan besar di sini. Kamu pasti seronok. 509 00:29:17,215 --> 00:29:20,718 Kami akan berkampung di sini selama beberapa hari. 510 00:29:21,219 --> 00:29:24,430 Apa itu? Waterworld? Kevin Costner ada di situ? 511 00:29:24,514 --> 00:29:27,016 Memang sama macam Waterworld! Tengok itu. 512 00:29:27,809 --> 00:29:29,435 Inilah Reefworld, 513 00:29:30,520 --> 00:29:34,607 sebuah pontun tiga tingkat di Terumbu Hardy. 514 00:29:35,399 --> 00:29:36,442 Wah. 515 00:29:36,526 --> 00:29:37,360 Hei! 516 00:29:38,152 --> 00:29:42,365 Bahagian seterusnya ialah kemuncak episod kali ini. 517 00:29:42,865 --> 00:29:46,661 Saya dan Darin berpeluang untuk bermalam di terumbu. 518 00:29:46,744 --> 00:29:49,372 Bukan di permukaan, tapi di dalam air. 519 00:29:49,455 --> 00:29:51,624 Di dalam air. Tengoklah nanti. 520 00:29:51,707 --> 00:29:54,252 Kami boleh tidur di dek, 521 00:29:54,335 --> 00:29:58,089 tapi di bawah sana, ada hotel empat meter di dalam air 522 00:29:58,172 --> 00:30:01,300 dengan tawaran pemandangan yang paling menakjubkan. 523 00:30:01,384 --> 00:30:05,012 Selamat datang ke Reefworld. Tangga ini agak curam. 524 00:30:05,721 --> 00:30:07,640 - Pegang selusur. - Okey. 525 00:30:08,432 --> 00:30:09,517 Curamnya. 526 00:30:09,600 --> 00:30:11,602 - Wah! - Wah! 527 00:30:12,478 --> 00:30:13,771 Macam dalam kapal angkasa. 528 00:30:15,606 --> 00:30:16,607 Apa? 529 00:30:16,691 --> 00:30:18,609 Teringat rumah Troy Mcclure. 530 00:30:21,529 --> 00:30:22,738 Hai, kawan. 531 00:30:22,822 --> 00:30:26,200 Malam ini, saya akan tidur dengan ikan. 532 00:30:26,284 --> 00:30:29,412 Lampu biru menarik perhatian ikan pada waktu malam. 533 00:30:29,495 --> 00:30:32,248 Tingkap ini tak kedap bunyi, 534 00:30:32,331 --> 00:30:35,501 jadi kita boleh dengar semua yang berlaku di luar. 535 00:30:35,585 --> 00:30:37,295 Bunyi alam pada waktu malam. 536 00:30:37,378 --> 00:30:38,462 Saya tak kisah. 537 00:30:38,546 --> 00:30:42,049 Cermin tingkap ini dua hala, jadi ikan boleh nampak kita 538 00:30:42,133 --> 00:30:44,051 dan semua yang kita buat. 539 00:30:44,135 --> 00:30:46,220 Mesti ikan nampak macam-macam. 540 00:30:46,304 --> 00:30:48,806 Ikan selalu mengadu kepada saya. 541 00:30:49,348 --> 00:30:50,224 Oh, Tuhan. 542 00:30:59,317 --> 00:31:02,445 Matahari terbit dan kami bersedia untuk menyelam… 543 00:31:09,535 --> 00:31:11,370 dan beli cenderamata. 544 00:31:19,879 --> 00:31:21,714 Helo, semua! Apa khabar? 545 00:31:21,797 --> 00:31:23,007 - Okey. - Teruja. 546 00:31:23,090 --> 00:31:25,885 - Bagus. Kita akan… - Menyelam? 547 00:31:25,968 --> 00:31:29,263 Sebelum itu, kita mesti pakai sut selam. 548 00:31:29,347 --> 00:31:30,765 - Okey. - Ini sut awak. 549 00:31:30,848 --> 00:31:33,059 - Saiz sut awak kecil. - Ini sut awak. 550 00:31:35,728 --> 00:31:36,687 Seronoknya! 551 00:31:38,564 --> 00:31:40,024 Ketat sedikit. 552 00:31:43,694 --> 00:31:45,321 Macam kru The Life Aquatic. 553 00:31:48,115 --> 00:31:49,450 Boleh tolong zip? 554 00:31:50,409 --> 00:31:51,494 Boleh, sayang. 555 00:31:52,954 --> 00:31:54,372 Awak nampak seksi. 556 00:31:55,081 --> 00:31:57,333 Darin, sasanya badan awak. 557 00:31:58,376 --> 00:31:59,335 Awak dah gemuk. 558 00:31:59,418 --> 00:32:01,921 - Ketat betul sut awak. - Badan saya besar. 559 00:32:03,673 --> 00:32:05,049 - Selesa? - Tak juga. 560 00:32:05,132 --> 00:32:07,259 Saya terpaksa sumbat dia dalam sut. 561 00:32:09,011 --> 00:32:11,180 Jom kita turun. 562 00:32:11,263 --> 00:32:14,392 Kami sempat menikmati pemandangan di Whitsundays 563 00:32:14,475 --> 00:32:17,228 sebelum tiba ke destinasi, Terumbu Hardy. 564 00:32:17,311 --> 00:32:20,356 Dengan hembusan angin bayu laut, 565 00:32:21,273 --> 00:32:24,652 perasaan teruja mula menerjah. 566 00:32:24,735 --> 00:32:28,197 Saya rasa gemuruh setiap kali sebelum menyelam. 567 00:32:28,280 --> 00:32:29,865 Bukan sebab saya takut, 568 00:32:29,949 --> 00:32:33,661 tapi sebab bernafas di dalam air 569 00:32:33,744 --> 00:32:36,956 bukan fitrah manusia. 570 00:32:37,039 --> 00:32:39,500 Perasaan saya bercampur baur antara risau 571 00:32:39,583 --> 00:32:42,670 dan teruja untuk menikmati setiap saat. 572 00:32:42,753 --> 00:32:46,757 Darin kata dia dah sedia, tapi dia tak tahu keajaiban yang menanti. 573 00:32:47,675 --> 00:32:50,177 Sejujurnya, saya pun. 574 00:32:54,390 --> 00:32:55,224 Jom! 575 00:33:03,399 --> 00:33:04,859 Pemandangannya terlalu indah 576 00:33:05,776 --> 00:33:08,154 sehingga ia nampak macam lukisan. 577 00:33:08,654 --> 00:33:11,073 Saya dah tengok banyak gambar dan video. 578 00:33:11,157 --> 00:33:13,367 Tak sama macam tengok depan mata. 579 00:33:14,744 --> 00:33:17,872 Sebab itulah ini syurga penyelam. 580 00:33:19,790 --> 00:33:22,293 Terumbu ini kaya dengan kehidupan. 581 00:33:23,252 --> 00:33:27,590 Ada banyak spesies ikan dalam pelbagai bentuk dan warna. 582 00:33:29,842 --> 00:33:32,803 Saya tak tahu apa ini, tapi ia nampak sangat hebat! 583 00:33:32,887 --> 00:33:35,097 Saya nak sentuhnya sedikit. 584 00:33:35,181 --> 00:33:36,474 Sentuh. 585 00:33:41,312 --> 00:33:44,148 Warna karang di sesetengah kawasan memang perang, 586 00:33:44,231 --> 00:33:45,816 tapi ia tak mati. 587 00:33:45,900 --> 00:33:48,319 Moga-moga ia akan tumbuh lebih subur. 588 00:33:49,612 --> 00:33:52,907 Jutaan terima kasih diucapkan kepada semua pihak terlibat 589 00:33:53,616 --> 00:33:58,454 yang berhempas-pulas menyelamatkan dan memulihara Terumbu Sawar Besar. 590 00:34:02,083 --> 00:34:04,543 Darin patut tahu dia sangat bertuah. 591 00:34:05,211 --> 00:34:09,799 Saya yakin dia pasti seronok kerana ini penyelaman sulungnya. 592 00:34:14,595 --> 00:34:17,765 Saya takkan lupa pengalaman ini sampai bila-bila. 593 00:34:18,265 --> 00:34:21,352 Ini salah satu pengalaman terhebat dalam hidup saya. 594 00:34:32,029 --> 00:34:32,863 Ya! 595 00:34:34,031 --> 00:34:35,157 Menakjubkan. 596 00:34:36,700 --> 00:34:39,537 - Macam mana selaman pertama? - Hei! Tolonglah. 597 00:34:39,620 --> 00:34:41,413 - Syabas. - Ia menakjubkan. 598 00:34:41,497 --> 00:34:42,456 Kita berjaya. 599 00:34:43,332 --> 00:34:44,208 Oh, Tuhan. 600 00:34:44,291 --> 00:34:48,045 Ada ikan yang jinak macam anak anjing. 601 00:34:48,129 --> 00:34:49,421 - Ya. - Macam… 602 00:34:49,505 --> 00:34:52,091 - Anak anjing? Tipu! - Ikan besar. 603 00:34:52,174 --> 00:34:55,553 Ia lebih besar daripada anjing. Lebih 130 kilogram. 604 00:34:55,636 --> 00:34:58,639 Ia sangat jinak dan boleh dibelai. 605 00:34:58,722 --> 00:35:00,516 Apa? Awak belai ikan itu? 606 00:35:00,599 --> 00:35:03,561 - Oh, ya. - Pergi periksa tangan awak. 607 00:35:06,981 --> 00:35:08,941 Percayalah. Saya betul-betul… 608 00:35:09,024 --> 00:35:12,194 Saya tak sangka selaman pertama awak sehebat ini. 609 00:35:12,278 --> 00:35:13,445 - Ya. - Seronok? 610 00:35:13,529 --> 00:35:14,363 Semestinya. 611 00:35:15,322 --> 00:35:17,533 Luar biasa. Saya rasa… 612 00:35:18,492 --> 00:35:21,537 Saya tak pernah tengok terumbu karang berwarna-warni 613 00:35:21,620 --> 00:35:26,500 yang hidup subur dan mampan… 614 00:35:26,584 --> 00:35:28,586 - Ia sangat hebat. Syabas, D. - Ya. 615 00:35:28,669 --> 00:35:32,756 Ini selaman pertaman awak. Awak sangat bertuah. 616 00:35:38,137 --> 00:35:41,557 Impian saya untuk menyelam di Terumbu Sawar Besar tercapai. 617 00:35:41,640 --> 00:35:44,727 Saya bertuah dapat tengok usaha pemuliharaannya, 618 00:35:44,810 --> 00:35:48,355 tapi pada masa sama, sepertimana laut-laut lain di dunia, 619 00:35:48,439 --> 00:35:53,360 ia masih diancam perubahan iklim, pencemaran dan perikanan ekstrem. 620 00:35:53,444 --> 00:35:58,365 Masa depan terumbu karang dan hidupan laut lain masih kabur. 621 00:35:59,116 --> 00:36:00,951 Sinar harapan masih ada. 622 00:36:01,035 --> 00:36:04,538 Kita boleh memulihkan terumbu karang sedikit demi sedikit 623 00:36:04,622 --> 00:36:08,334 dan mungkin mampu mengembalikannya ke keadaan asal. 624 00:36:08,417 --> 00:36:10,336 Namun persoalannya, 625 00:36:10,419 --> 00:36:15,216 sanggupkah kita kurangkan aktiviti yang merosakkannya? 626 00:36:15,299 --> 00:36:16,634 Tunggu dan lihat saja. 627 00:36:17,134 --> 00:36:20,387 Saya tak tahu bila saya akan kembali ke sini lagi, 628 00:36:20,471 --> 00:36:24,725 jadi saya akan nikmatinya puas-puas. 629 00:36:26,018 --> 00:36:26,852 Jumpa lagi. 630 00:36:31,774 --> 00:36:34,526 Down To Earth mengiktiraf peribumi Australia. 631 00:36:34,610 --> 00:36:40,157 Kami menghormati tradisi, budaya dan harapan leluhur peribumi Selat Torres. 632 00:37:11,272 --> 00:37:12,982 Terjemahan sari kata oleh Saffura