1 00:00:06,215 --> 00:00:10,803 SERIAL NETFLIX 2 00:00:14,807 --> 00:00:15,641 Woda. 3 00:00:19,145 --> 00:00:20,813 Składamy się głównie z wody. 4 00:00:21,731 --> 00:00:22,982 W około 70%. 5 00:00:24,567 --> 00:00:26,694 To ciekawy zbieg okoliczności, 6 00:00:26,778 --> 00:00:28,654 a może to nie przypadek? 7 00:00:28,738 --> 00:00:32,325 Dokładnie tyle samo procent naszej planety pokrywa woda. 8 00:00:32,825 --> 00:00:34,702 Woda jest dla nas kluczowa. 9 00:00:35,203 --> 00:00:38,164 Wkładamy wiele pracy w ochronę ziemi i powietrza, 10 00:00:38,915 --> 00:00:42,543 a tak samo, a może nawet bardziej, musimy chronić morza. 11 00:00:43,503 --> 00:00:48,174 W Australii istnieje system 3000 osobnych raf koralowych 12 00:00:48,257 --> 00:00:50,134 obejmujący 2250 kilometrów. 13 00:00:50,885 --> 00:00:55,515 To żywe struktury, a zarazem tak ogromny ekosystem, 14 00:00:55,598 --> 00:00:58,768 że uważa się go za podwodne lasy deszczowe. 15 00:00:58,851 --> 00:01:02,980 Po 25 milionach lat długiego i zdrowego życia 16 00:01:03,773 --> 00:01:05,942 miejscowa rafa koralowa wymiera. 17 00:01:06,025 --> 00:01:09,445 Od 1995 zniknęła już jej połowa. 18 00:01:10,321 --> 00:01:11,364 Zginęła. 19 00:01:11,447 --> 00:01:14,659 Wraz z nią giną organizmy, które od niej zależą. 20 00:01:18,246 --> 00:01:20,456 Łącznie z nami. 21 00:01:21,290 --> 00:01:23,042 Czasu jest coraz mniej. 22 00:01:30,842 --> 00:01:34,011 - To Dory. - A tu mamy Nemo. 23 00:01:34,720 --> 00:01:36,055 Cześć, koleżko. 24 00:01:37,014 --> 00:01:39,225 Oto północno-wschodnie wybrzeże. 25 00:01:39,308 --> 00:01:42,228 Poznamy innowacyjnych naukowców i badaczy. 26 00:01:42,311 --> 00:01:43,646 Eksperymentujemy. 27 00:01:43,729 --> 00:01:44,814 - Powaga? - Jasne. 28 00:01:44,897 --> 00:01:47,692 Są zagrożone, bez dwóch zdań. 29 00:01:47,775 --> 00:01:50,862 A także ich wysiłki w walce o kluczową część oceanu. 30 00:01:50,945 --> 00:01:55,199 To trawa morska i namorzyny, chodzi o całą strefę przybrzeżną. 31 00:01:55,283 --> 00:01:58,327 Tę rafę chciałem zobaczyć już od 15 lat. 32 00:01:58,411 --> 00:02:01,914 - Czas na zbiory. - Spoko sprawa, to coś nowego. 33 00:02:01,998 --> 00:02:04,083 - A w trakcie wyprawy… - Jupi! 34 00:02:04,750 --> 00:02:07,295 …postaramy się też zabawić. 35 00:02:15,887 --> 00:02:18,890 Rafy koralowe stanowią około 2% dna oceanu, 36 00:02:19,724 --> 00:02:23,561 ale są siedliskiem około 25% wszystkich organizmów morskich. 37 00:02:24,145 --> 00:02:27,273 Zapewniają dochody z turystyki i sektora żywieniowego. 38 00:02:27,773 --> 00:02:30,776 Chronią wybrzeża przed burzami i erozją. 39 00:02:31,736 --> 00:02:32,862 Podczas tej wyprawy 40 00:02:32,945 --> 00:02:36,240 poznamy ludzi, którzy poświęcili swoje życia 41 00:02:36,324 --> 00:02:39,202 ochronie i ratowaniu największej rafy koralowej 42 00:02:39,285 --> 00:02:40,536 na całej planecie, 43 00:02:41,412 --> 00:02:42,830 Wielkiej Rafy Koralowej. 44 00:02:43,664 --> 00:02:45,958 Biegnąca wzdłuż północnego wybrzeża 45 00:02:46,042 --> 00:02:50,171 Wielka Rafa Koralowa stanowi 10% wszystkich raf na planecie. 46 00:02:50,922 --> 00:02:54,550 Choć wszystkie rafy koralowe są dziś w niebezpieczeństwie, 47 00:02:54,634 --> 00:02:59,513 to Australię otacza ocean, przez co stan Wielkiej Rafy Koralowej 48 00:02:59,597 --> 00:03:01,849 jest dla kraju szczególnie ważny. 49 00:03:02,350 --> 00:03:05,228 To tu znajduje się największa rafa na świecie. 50 00:03:05,311 --> 00:03:08,356 To idealne miejsce dla naukowców i badaczy, 51 00:03:08,439 --> 00:03:11,859 którzy badają przyczyny wymierania raf koralowych 52 00:03:11,943 --> 00:03:14,654 i opracowują metody ich ratowania. 53 00:03:14,737 --> 00:03:18,532 Nasz pierwszy przystanek jest na wybrzeżu stanu Queensland, 54 00:03:19,033 --> 00:03:22,536 na niewielkiej części wybrzeża Morza Koralowego. 55 00:03:24,205 --> 00:03:26,207 WIELKA RAFA KORALOWA 56 00:03:26,290 --> 00:03:28,876 Oto Krajowy Ośrodek Symulacji Mórz 57 00:03:28,960 --> 00:03:33,422 prowadzony przez AIMS, Australijski Instytut Nauk Morskich, 58 00:03:34,048 --> 00:03:37,093 Grupa światowej klasy innowatorów ze świata nauki 59 00:03:37,176 --> 00:03:40,805 stworzyła najbardziej zaawansowane akwarium badawcze. 60 00:03:41,305 --> 00:03:43,557 To raj dla naukowców z całego świata, 61 00:03:43,641 --> 00:03:46,269 którzy mogą tu badać środowisko podwodne 62 00:03:46,352 --> 00:03:48,688 i jego reakcję na wpływ człowieka. 63 00:03:50,022 --> 00:03:53,192 Wszyscy razem pracują nad poprawą zdrowia i równowagi 64 00:03:53,276 --> 00:03:54,777 naszych oceanów. 65 00:03:54,860 --> 00:03:57,280 Wielka Rafa jest naprawdę ogromna, 66 00:03:57,363 --> 00:03:59,782 więc opracowujemy metody interwencyjne, 67 00:03:59,865 --> 00:04:03,619 które poszerzą zakres dostępnych narzędzi, 68 00:04:03,703 --> 00:04:07,123 które rzeczywiście pomogą Wielkiej Rafie Koralowej. 69 00:04:07,206 --> 00:04:11,669 Musimy rozwijać nowe pomysły, bo rafy są dziś poważnie zagrożone. 70 00:04:11,752 --> 00:04:14,255 Tylko niewielka powierzchnia dna oceanów 71 00:04:14,338 --> 00:04:16,299 to rafy koralowe, 72 00:04:16,382 --> 00:04:20,219 a stanowią źródło pożywienia i pracy dla 500 milionów ludzi. 73 00:04:20,303 --> 00:04:22,388 Piękna rafa przyciąga turystów, 74 00:04:22,471 --> 00:04:24,932 to od 5 do 6 miliardów dolarów rocznie. 75 00:04:25,016 --> 00:04:28,144 Dlatego jest to problem dla rynku pracy i gospodarki. 76 00:04:28,227 --> 00:04:30,146 A jeśli zniknie? 77 00:04:30,229 --> 00:04:32,023 To dobre pytanie. 78 00:04:32,606 --> 00:04:37,528 Cały świat jest w jakiś sposób zależny od stanu wód przybrzeżnych. 79 00:04:38,404 --> 00:04:39,697 Jak temu zaradzić? 80 00:04:39,780 --> 00:04:40,906 Zobaczmy koralowce. 81 00:04:40,990 --> 00:04:42,616 Chętnie. 82 00:04:42,700 --> 00:04:45,411 - Jeśli uda mi się otworzyć. - Ja cię. 83 00:04:45,494 --> 00:04:48,372 Normalnie jak w fabryce czekolady Wonki. 84 00:04:48,914 --> 00:04:51,917 Panie i panowie, proszę o uwagę. 85 00:04:52,626 --> 00:04:53,878 Sala Symulacji Mórz. 86 00:05:04,263 --> 00:05:06,891 Rzeczywiście jak w fabryce czekolady. 87 00:05:15,399 --> 00:05:18,486 Albo jak w najfajniejszym sklepie akwarystycznym 88 00:05:18,569 --> 00:05:21,030 lub scenie z filmu Pixara. 89 00:05:21,113 --> 00:05:22,990 - Tam jest Dory. - Tak jest. 90 00:05:23,074 --> 00:05:25,993 A tu mamy Nemo. 91 00:05:26,077 --> 00:05:26,952 Hejka. 92 00:05:27,036 --> 00:05:27,870 To on. 93 00:05:28,371 --> 00:05:31,082 Oto dom Nemo, tak jak w filmie. 94 00:05:31,165 --> 00:05:33,417 - Piękny ukwiał. - Pewnie. 95 00:05:33,501 --> 00:05:36,170 Naprawdę zapiera dech w piersiach. 96 00:05:36,253 --> 00:05:38,172 Jest naprawdę zdumiewająco, 97 00:05:38,255 --> 00:05:41,634 ale niektóre zbiorniki nie wyglądają najlepiej. 98 00:05:42,134 --> 00:05:46,097 Rafy koralowe na całym świecie dają ludziom bardzo wiele. 99 00:05:46,180 --> 00:05:49,058 Wraz ze wzrostem populacji ludzi wzdłuż wybrzeży 100 00:05:49,141 --> 00:05:52,937 odnotowujemy zanikanie raf przez jej fizyczne uszkodzenia. 101 00:05:53,020 --> 00:05:55,815 Ludzie zaczęli wycinać przybrzeżne lasy, 102 00:05:55,898 --> 00:05:58,734 które chronią rafy przed nadmiarem osadu z lądu. 103 00:05:58,818 --> 00:06:00,903 W ciągu kilku ostatnich lat. 104 00:06:00,986 --> 00:06:05,074 dochodziło wielokrotnie do blaknięcia rafy przez wzrost temperatur. 105 00:06:05,157 --> 00:06:08,911 Rezultatem blaknięcia są pewne zmiany w ekosystemie. 106 00:06:08,994 --> 00:06:11,455 Utrata korali redukuje liczbę ryb, 107 00:06:11,539 --> 00:06:14,250 a na tym z kolei traci człowiek. 108 00:06:14,333 --> 00:06:15,167 No tak. 109 00:06:15,251 --> 00:06:17,253 Szacuje się, że od 1950 110 00:06:17,336 --> 00:06:20,506 planeta straciła już połowę wszystkich raf koralowych. 111 00:06:20,589 --> 00:06:24,427 Z kolei dwie trzecie pozostałych raf są zagrożone. 112 00:06:24,510 --> 00:06:28,973 Badają tu zmiany raf koralowych pod wpływem temperatury i zanieczyszczeń, 113 00:06:29,056 --> 00:06:31,725 a także potencjalne metody ich odbudowy. 114 00:06:31,809 --> 00:06:34,437 Każdy zbiornik reprezentuje inny stan. 115 00:06:34,520 --> 00:06:36,313 Dokładnie. 116 00:06:36,397 --> 00:06:39,942 Przez wiele tysięcy lat było właśnie tak. 117 00:06:40,025 --> 00:06:42,820 Niebywała bioróżnorodność i cała masa ryb. 118 00:06:42,903 --> 00:06:45,197 Są razem wydajne, pomagają sobie. 119 00:06:45,281 --> 00:06:46,407 To zdrowy system. 120 00:06:46,490 --> 00:06:50,453 Rafy koralowe wykształciły mutualizm na niespotykaną skalę. 121 00:06:50,536 --> 00:06:51,912 Dotyczy on nawet ryb. 122 00:06:51,996 --> 00:06:54,457 Gdy kryją się nocą 123 00:06:54,540 --> 00:06:56,125 pośród koralowców, 124 00:06:56,208 --> 00:06:59,253 oddają mocz, który zawiera ważne składniki odżywcze. 125 00:06:59,336 --> 00:07:02,173 Odżywia on chroniące je koralowce. 126 00:07:02,256 --> 00:07:06,343 Ryby potrzebują ochrony, a rafa składników odżywczych. 127 00:07:06,427 --> 00:07:08,345 Rybki chętnie pomagają. 128 00:07:09,305 --> 00:07:13,893 To rodzaj sprzężenia zwrotnego między rybami, koralowcami, moczem 129 00:07:13,976 --> 00:07:15,686 i oczywiście samą rafą. 130 00:07:15,769 --> 00:07:20,149 System wielopartyjny pośród wód oceanu. 131 00:07:20,232 --> 00:07:22,776 Otóż to, świetne porównanie. 132 00:07:22,860 --> 00:07:28,824 Spójrzcie, co się dzieje, gdy woda jest o dwa stopnie cieplejsza niż latem. 133 00:07:28,908 --> 00:07:32,286 Dzieje się coś takiego, dalej widać tu trochę ryb. 134 00:07:32,369 --> 00:07:36,832 - Przez sam wzrost temperatury? - Tylko o dwa stopnie. 135 00:07:36,916 --> 00:07:39,335 Ta symbiotyczna równowaga jest delikatna. 136 00:07:39,418 --> 00:07:42,713 Wzrost temperatury wody o zaledwie parę stopni powoduje, 137 00:07:42,796 --> 00:07:45,132 że koralowiec nie może odżywiać glonów. 138 00:07:45,216 --> 00:07:50,179 Glony obumierają, pozostawiając wybielony szkielet rafy. 139 00:07:50,262 --> 00:07:54,308 W końcu ryby i inne organizmy zależne od glonów również znikają, 140 00:07:54,391 --> 00:07:57,394 a wkrótce cały ekosystem obumiera. 141 00:07:57,478 --> 00:08:02,483 Tak wyglądałaby rafa, gdyby miała wiele składników odżywczych. 142 00:08:02,566 --> 00:08:04,985 Po wprowadzeniu do systemu azotu, 143 00:08:05,069 --> 00:08:07,363 zachodzą pewne zmiany. 144 00:08:07,446 --> 00:08:10,658 Pojawia się coraz więcej glonów. 145 00:08:10,741 --> 00:08:13,452 Wpływ na to mają też ryby roślinożerne. 146 00:08:13,536 --> 00:08:17,623 Wiele ryb lubi jeść glony, są jak ogrodnicy. 147 00:08:17,706 --> 00:08:21,085 Wchodzą do systemu i wyjadają wodorosty, 148 00:08:21,168 --> 00:08:24,463 dzięki czemu koralowce mogą się w nim odrodzić. 149 00:08:24,547 --> 00:08:27,424 To przybrzeżny fragment Wielkiej Rafy, 150 00:08:27,508 --> 00:08:30,553 gdzie straciliśmy sporo koralowców. 151 00:08:30,636 --> 00:08:34,723 - Tu widać duże i masywne polipy. - Czyli to zupełnie inne miejsce. 152 00:08:34,807 --> 00:08:39,103 Tak, realizujemy różne scenariusze i obserwujemy rezultaty. 153 00:08:39,186 --> 00:08:44,066 Jeśli możemy poznać przyszłość, to być może znajdziemy rozwiązania. 154 00:08:44,149 --> 00:08:47,444 Oglądamy wpływ zmiany temperatury na rafy koralowe. 155 00:08:47,528 --> 00:08:50,155 Przerażający widok. 156 00:08:51,073 --> 00:08:54,618 Lecz jeśli to przez nas oceany zaczęły obumierać, 157 00:08:54,702 --> 00:08:58,330 to być może człowiek jest w stanie je uzdrowić. 158 00:08:59,415 --> 00:09:02,001 Ciekawe, co powiedzą nam koralowce. 159 00:09:04,253 --> 00:09:09,091 Fatalne skutki wzrostu temperatury wody i zanieczyszczeń widać na Wielkiej Rafie. 160 00:09:09,174 --> 00:09:10,926 Co nam powie Koralek? 161 00:09:11,010 --> 00:09:12,553 Trafiłeś w sedno, stary. 162 00:09:12,636 --> 00:09:16,765 Od 1950 zniknęło około 50% wszystkich raf na planecie. 163 00:09:16,849 --> 00:09:19,810 Człowiek wywołał gwałtowny wzrost temperatury wód, 164 00:09:19,893 --> 00:09:22,688 co w połączeniu ze wzrostem CO2 w atmosferze, 165 00:09:22,771 --> 00:09:24,982 odmieniło skład chemiczny wód oceanu. 166 00:09:25,065 --> 00:09:25,899 Przewalone. 167 00:09:25,983 --> 00:09:28,819 - Co się stało? - Blaknięcie raf koralowych. 168 00:09:28,902 --> 00:09:32,114 Pozbawia rafę substancji odżywczych i wszelkich form życia. 169 00:09:32,197 --> 00:09:33,907 Rafa powoli obumiera, 170 00:09:33,991 --> 00:09:36,535 co wpływa na cały oceaniczny ekosystem. 171 00:09:37,161 --> 00:09:39,496 Co możemy poradzić? Jest już za późno? 172 00:09:39,580 --> 00:09:43,375 Nie jest, ale już teraz potrzebujemy gruntownych zmian. 173 00:09:43,459 --> 00:09:45,794 Możemy ją ratować na dwa sposoby. 174 00:09:45,878 --> 00:09:47,671 Poprzez ochronę i regenerację. 175 00:09:47,755 --> 00:09:49,965 Regeneracja to wszystkie metody 176 00:09:50,049 --> 00:09:52,176 ponownego zasiedlania raf 177 00:09:52,259 --> 00:09:55,220 odpornymi koralowcami, co przywraca je do życia. 178 00:09:55,304 --> 00:09:56,722 Brzmi skomplikowanie. 179 00:09:56,805 --> 00:09:57,723 Troszkę. 180 00:09:57,806 --> 00:10:01,060 Na szczęście każdego dnia pracują nad tym ekolodzy. 181 00:10:01,143 --> 00:10:03,270 - Jest coś prostszego. - Co? 182 00:10:03,354 --> 00:10:06,190 Ochrona, która zapobiega jej uszkodzeniom. 183 00:10:06,273 --> 00:10:10,527 Redukcja zanieczyszczeń, konsumpcja owoców morza ze sprawdzonych źródeł 184 00:10:10,611 --> 00:10:13,072 i zmniejszenie śladu węglowego. 185 00:10:13,572 --> 00:10:15,199 To mogę zrobić. 186 00:10:15,908 --> 00:10:18,369 Muszę wracać. Dzięki. 187 00:10:18,452 --> 00:10:20,788 Luzik, ziom. Na razie. 188 00:10:21,955 --> 00:10:25,209 Pierwszy przykład metod regeneracji Wielkiej Rafy 189 00:10:25,292 --> 00:10:26,752 znajduje się w AIMS. 190 00:10:26,835 --> 00:10:30,881 Dr Carly pokazuje nam nową metodę zwaną sadzeniem koralowców. 191 00:10:31,382 --> 00:10:33,801 Nie możemy się doczekać, by zobaczyć, 192 00:10:33,884 --> 00:10:35,844 jak wzmacniacie rafy. 193 00:10:35,928 --> 00:10:39,515 Próbujemy stworzyć zestaw narzędzi, 194 00:10:39,598 --> 00:10:43,060 który w przyszłości pomoże rafom się zregenerować. 195 00:10:43,143 --> 00:10:46,063 Tę metodę nazywamy sadzeniem koralowców. 196 00:10:46,146 --> 00:10:50,943 Próbujemy stworzyć sposób na sadzenie koralowców na rafach, 197 00:10:51,026 --> 00:10:55,781 podobną do siewu nasion drzew w lasach, które potrzebują się odrodzić. 198 00:10:55,864 --> 00:10:58,158 Wykorzystujemy do tego 199 00:10:58,242 --> 00:11:01,495 tak zwane wtyczki siewne, które umieszczamy na rafie. 200 00:11:01,578 --> 00:11:05,666 Na każdej z wtyczek rośnie 15 młodych koralowców. 201 00:11:05,749 --> 00:11:08,585 Jak wam poszło z tą metodą? 202 00:11:08,669 --> 00:11:13,507 W tamtym roku przeżywalność wyniosła 25%, co było całkiem dobrym wynikiem. 203 00:11:13,590 --> 00:11:14,717 Super. 204 00:11:14,800 --> 00:11:18,470 To jak będzie? Ręce do wody i sadzimy koralowce? 205 00:11:19,388 --> 00:11:21,515 - Jasne. - Świetnie. 206 00:11:21,598 --> 00:11:25,018 Pod spodem są stołki, możecie z nich skorzystać. 207 00:11:26,270 --> 00:11:27,896 Jak bobas w krzesełku. 208 00:11:29,106 --> 00:11:30,983 Ekstra, dzięki. 209 00:11:31,066 --> 00:11:33,026 Teraz zrobimy tak. 210 00:11:33,777 --> 00:11:38,824 Dam wam parę części i wtyczek. 211 00:11:38,907 --> 00:11:43,454 Złożycie je razem. Trzymajcie za spód albo za boki. 212 00:11:44,037 --> 00:11:47,416 - Czyli że jak? - Wsuń od trójkątnej strony. 213 00:11:47,499 --> 00:11:51,253 Darin jeszcze nie wie, że to wyścig. 214 00:11:52,087 --> 00:11:55,966 Przegrywa osoba, która złoży wtyczkę siewną jako ostatnia. 215 00:11:56,049 --> 00:11:57,926 Powtórzę raz jeszcze. 216 00:11:58,010 --> 00:12:01,889 Przegrywa osoba, która złoży wtyczkę siewną jako ostatnia. 217 00:12:01,972 --> 00:12:04,641 - Podasz mi… - Gładko poszło, łatwizna. 218 00:12:04,725 --> 00:12:08,395 - Potrzebujesz więcej czasu? - Daję ci fory. 219 00:12:08,479 --> 00:12:12,483 Chodzi o wyhodowanie koralowców odporniejszych na wyższe temperatury. 220 00:12:12,566 --> 00:12:16,028 Następnie wtyczki trafiają na zdewastowane części rafy. 221 00:12:16,111 --> 00:12:17,780 - Właśnie tak. - Chyba już. 222 00:12:17,863 --> 00:12:18,697 Dobra robota. 223 00:12:18,781 --> 00:12:22,785 Dzięki wtyczkom siewnym młode koralowce mają miejsce, by rosnąć. 224 00:12:23,577 --> 00:12:27,289 Po zasadzeniu urządzenie pomaga im zakotwiczyć się na rafie. 225 00:12:27,372 --> 00:12:29,625 Chroni je też przed drapieżnikami. 226 00:12:30,501 --> 00:12:34,254 O waszej pracy trzeba mówić. 227 00:12:34,922 --> 00:12:38,383 Ratujecie cały ekosystem. 228 00:12:38,467 --> 00:12:41,970 Od dna oceanu po samą górę. 229 00:12:42,054 --> 00:12:44,973 Każdy może pomóc, nawet na wakacjach. 230 00:12:45,057 --> 00:12:47,976 Jest masa grup badawczych, które obserwują rafy. 231 00:12:48,060 --> 00:12:50,020 Po nurkowaniu z maską na rafie 232 00:12:50,103 --> 00:12:52,606 można im wysłać swoje obserwacje. 233 00:12:52,689 --> 00:12:54,650 To dla turysty drobiazg, 234 00:12:54,733 --> 00:12:58,237 a dla naukowca ogrom informacji. 235 00:12:58,320 --> 00:13:01,156 Rzeczywiście, wystarczy poszukać w internecie. 236 00:13:01,240 --> 00:13:04,117 Ośrodki monitorowania raf są na całym świecie. 237 00:13:04,201 --> 00:13:05,369 Każdy może pomóc. 238 00:13:05,869 --> 00:13:07,579 To ekscytujący okres. 239 00:13:07,663 --> 00:13:13,043 Mam nadzieję, że koniec końców uda nam się zwyciężyć. 240 00:13:13,126 --> 00:13:14,586 Fascynujące, dziękujemy. 241 00:13:14,670 --> 00:13:16,213 Bardzo nam miło. 242 00:13:16,296 --> 00:13:19,091 Sadzenie koralowców w AIMS to dopiero początek 243 00:13:19,174 --> 00:13:20,968 jednego procesu regeneracji. 244 00:13:22,636 --> 00:13:26,557 Istnieje też kolejna metoda, stosowana od wielu lat. 245 00:13:29,476 --> 00:13:30,853 Jesteśmy w Cairns. 246 00:13:31,728 --> 00:13:36,066 Głównym punkcie turystycznym i ważnym porcie nieopodal Wielkiej Rafy. 247 00:13:36,859 --> 00:13:40,028 Wybieramy się katamaranem jakieś 27 km w głąb oceanu. 248 00:13:40,946 --> 00:13:45,742 Wskakujemy na niewielką łódź, która zabierze nas na platformę. 249 00:13:47,494 --> 00:13:48,829 Oto miejsce docelowe. 250 00:13:48,912 --> 00:13:52,249 Platforma Podwodnego Świata, gdzie dzieje się magia. 251 00:13:52,833 --> 00:13:56,336 To wspólne przedsięwzięcie prywatnych firm, uniwersytetów 252 00:13:56,420 --> 00:13:57,796 i samych obywateli. 253 00:13:57,880 --> 00:14:00,966 Wszyscy razem ratują Wielką Rafę Koralową. 254 00:14:01,466 --> 00:14:04,678 To lokalne gwiazdy rocka, która naprawiają rafę. 255 00:14:05,304 --> 00:14:07,264 A raczej rozgwiazdy. 256 00:14:07,347 --> 00:14:08,724 Oto Podwodny Świat. 257 00:14:08,807 --> 00:14:12,394 Pracujemy dziś nad urządzeniami, które nazywamy rozgwiazdami. 258 00:14:12,477 --> 00:14:15,439 To technika regeneracji rafy 259 00:14:15,522 --> 00:14:17,900 opracował ją Mars, firma od batonów. 260 00:14:18,400 --> 00:14:20,193 - Jakieś 10 lat temu. - Powaga? 261 00:14:20,277 --> 00:14:21,236 Tak. 262 00:14:21,320 --> 00:14:22,571 Ciekawa sprawa. 263 00:14:22,654 --> 00:14:25,657 Używamy tych stalowych prętów 264 00:14:25,741 --> 00:14:29,578 z powłoką z piasku albo wapnia, jak ten tutaj. 265 00:14:29,661 --> 00:14:32,080 Przyczepiamy do nich kawałki koralowca. 266 00:14:32,164 --> 00:14:33,540 Umieszczamy je w wodzie 267 00:14:33,624 --> 00:14:37,085 i pomagamy w odbudowie zdewastowanych obszarów rafy, 268 00:14:37,169 --> 00:14:40,130 zniszczonych przez sztormy, połów na dynamit, 269 00:14:40,213 --> 00:14:42,215 a nawet zmianę klimatu. 270 00:14:42,299 --> 00:14:46,720 Dziś działamy na obszarze, który został zniszczony 10 lat temu 271 00:14:46,803 --> 00:14:48,639 przez cyklon Yasi. 272 00:14:48,722 --> 00:14:52,559 Koralowce i same rafy odradzają się same, 273 00:14:52,643 --> 00:14:55,354 ale w niektórych miejscach jest tyle zniszczeń, 274 00:14:55,437 --> 00:14:57,272 że to podwodna sterta gruzu. 275 00:14:57,356 --> 00:15:00,776 Drobne fragmenty koralowców pływają swobodnie w oceanie. 276 00:15:00,859 --> 00:15:04,738 Nie przetrwają, jeśli nie mogą się do czegoś przyczepić. 277 00:15:04,821 --> 00:15:07,950 Czyli to zadanie na dziś dla ciebie i Zaka? 278 00:15:08,033 --> 00:15:10,661 Będziemy zbierać fragmenty koralowców, 279 00:15:10,744 --> 00:15:13,372 które rozdzielono od rafy, ale nadal żyją. 280 00:15:13,455 --> 00:15:15,123 Takiej wielkości. 281 00:15:15,207 --> 00:15:18,293 Jak między kciukiem a palcem wskazującym. 282 00:15:18,377 --> 00:15:20,587 Mamy tu parę, pokażę wam. 283 00:15:21,088 --> 00:15:24,466 Nie są już częścią koralowca. 284 00:15:25,300 --> 00:15:27,970 - Czas na zbiory. - Spoko sprawa. 285 00:15:28,470 --> 00:15:30,138 To coś nowego. 286 00:15:30,222 --> 00:15:33,433 Rozdzielamy się z Darinem. Nurkuję od wielu lat. 287 00:15:33,517 --> 00:15:36,478 Jego pierwszy raz z butlą zobaczymy później. 288 00:15:36,979 --> 00:15:40,273 Zostanie na łodzi i zobaczy, jak przygotowują rozgwiazdy. 289 00:15:40,774 --> 00:15:42,234 No to wskakuję. 290 00:15:43,151 --> 00:15:44,194 Dajemy nura. 291 00:15:47,364 --> 00:15:49,616 Dobrze znów być w oceanie. 292 00:15:50,283 --> 00:15:51,785 Tu mamy koralowce. 293 00:15:51,868 --> 00:15:53,286 Tu mamy ryby. 294 00:15:53,370 --> 00:15:54,913 A tu mamy rekiny. 295 00:15:56,832 --> 00:16:01,253 Szare rekiny rafowe to tutaj najpowszechniejszy gatunek rekina. 296 00:16:01,336 --> 00:16:04,214 Zazwyczaj atakują tylko, gdy czują się zagrożone. 297 00:16:04,297 --> 00:16:07,551 Popłynę tam i spróbuję nie wyglądać jak zagrożenie. 298 00:16:07,634 --> 00:16:09,761 W końcu ratujemy rafę. 299 00:16:09,845 --> 00:16:11,888 To przeciwieństwo zagrożenia. 300 00:16:12,431 --> 00:16:15,350 Są naprawdę wielkie. 301 00:16:16,351 --> 00:16:17,978 Czas wracać do roboty. 302 00:16:19,187 --> 00:16:21,773 Szukamy oderwanych kawałków koralowca 303 00:16:21,857 --> 00:16:26,111 mniej więcej wielkości mojej dłoni, które przyczepimy do rozgwiazdy. 304 00:16:26,194 --> 00:16:27,487 Ciekawe, co u Darina. 305 00:16:27,571 --> 00:16:30,866 Wielka Rafa Koralowa to nie tylko ryby i koralowce. 306 00:16:30,949 --> 00:16:33,160 To też trawa morska i namorzyny. 307 00:16:33,243 --> 00:16:35,454 To cała strefa przybrzeżna, 308 00:16:35,537 --> 00:16:39,458 która ma ogromne znaczenie dla ryb na rafie. 309 00:16:39,541 --> 00:16:41,668 Ich życie zaczyna się przy brzegu. 310 00:16:41,752 --> 00:16:45,964 Namorzyny i trawa morska filtrują wody lądowe. 311 00:16:46,048 --> 00:16:49,134 One też stanowią część Wielkiej Rafy Koralowej. 312 00:16:49,217 --> 00:16:50,635 30% zwierząt w oceanie 313 00:16:50,719 --> 00:16:53,263 spędza jakąś część życia na rafie. 314 00:16:53,346 --> 00:16:57,809 Jej witalność i zdrowie są zatem niezwykle ważne. 315 00:16:58,393 --> 00:17:00,937 Ostatnimi czasy rafa wiele przeszła. 316 00:17:01,021 --> 00:17:04,608 W 2016 i 2017 doszło do kolejnych blaknięć. 317 00:17:04,691 --> 00:17:09,029 Chyba wiele osób myśli, że rafa zniknęła, co jest nieprawdą. 318 00:17:09,112 --> 00:17:14,951 Miejmy nadzieję, że świat zacznie walkę z globalnym ociepleniem, 319 00:17:15,035 --> 00:17:18,622 tymczasem musimy wzmacniać rafę na wszelkie możliwe sposoby. 320 00:17:18,705 --> 00:17:20,373 Mamy tu dwie kwestie. 321 00:17:20,457 --> 00:17:23,001 Globalna zmiana klimatu dotyczy każdego, 322 00:17:23,085 --> 00:17:26,129 a my musimy pomyśleć, jak lepiej zarządzać rafą 323 00:17:26,213 --> 00:17:27,881 i wzmocnić jej system. 324 00:17:29,216 --> 00:17:33,136 To jeden z największych programów odbudowy rafy koralowej. 325 00:17:34,721 --> 00:17:37,557 Dzięki niemu koralowce szybko się rozrastają. 326 00:17:37,641 --> 00:17:41,103 Po paru miesiącach pokrywają 12 razy większy obszar. 327 00:17:41,186 --> 00:17:43,522 Populacja ryb potraja się. 328 00:17:44,022 --> 00:17:49,569 W ciągu 10 lat nurkowie zainstalowali około 20 000 rozgwiazd na całym świecie, 329 00:17:49,653 --> 00:17:52,531 wykorzystując niemal 300 000 kawałków koralowców. 330 00:17:53,365 --> 00:17:54,282 Takich jak ten. 331 00:17:55,992 --> 00:17:59,913 To niewielki fragment, właśnie takiego potrzebujemy. 332 00:18:02,332 --> 00:18:04,084 Pozdrawiam Owena Wilsona. 333 00:18:06,711 --> 00:18:09,339 Albo na odwrót i pozdrowimy mamę. 334 00:18:09,422 --> 00:18:10,340 MAMA 335 00:18:12,717 --> 00:18:15,178 Tu widzimy osadzoną rozgwiazdę. 336 00:18:15,262 --> 00:18:16,888 Pięknie się rozrasta, 337 00:18:16,972 --> 00:18:19,933 tworząc schronienie i dom dla innych organizmów, 338 00:18:20,016 --> 00:18:24,146 finalnie zwiększając bioróżnorodność na całym obszarze. 339 00:18:24,646 --> 00:18:26,731 Zabieramy te koralowce do łodzi. 340 00:18:26,815 --> 00:18:28,775 Zajmie się nimi Darin. 341 00:18:32,070 --> 00:18:36,074 Bierzemy te niewielkie fragmenty 342 00:18:36,158 --> 00:18:38,451 i przyczepiamy je do rozgwiazdy. 343 00:18:38,535 --> 00:18:40,120 Weź ten. 344 00:18:40,203 --> 00:18:42,539 Połóż go wzdłuż górnej krawędzi. 345 00:18:43,039 --> 00:18:47,127 Potem każdy fragment mocujemy opaską kablową. 346 00:18:47,210 --> 00:18:49,588 - Łatwizna. - Dokładnie. 347 00:18:49,671 --> 00:18:54,134 Jedna od dołu, druga od góry, a potem je zaciskamy. 348 00:18:54,217 --> 00:18:56,469 Robimy to ręcznie. 349 00:18:56,553 --> 00:18:58,763 Jak w ogóle można to wymierzyć? 350 00:18:58,847 --> 00:18:59,681 No tak. 351 00:18:59,764 --> 00:19:02,517 Przecież rafa pokrywa ogromny obszar. 352 00:19:02,601 --> 00:19:08,607 Być może nie naprawimy 3000 raf za pomocą takich metod, 353 00:19:08,690 --> 00:19:11,484 ale użyjemy ich tam, gdzie są najpotrzebniejsze. 354 00:19:11,568 --> 00:19:14,654 To pomoże utrzymać rafy i wzmocnić ich odporność 355 00:19:14,738 --> 00:19:16,907 w tych ciężkich czasach. 356 00:19:16,990 --> 00:19:18,658 - Chwycisz od góry? - Jasne. 357 00:19:18,742 --> 00:19:20,202 Teraz podnieś. 358 00:19:20,285 --> 00:19:23,079 To najbezpieczniejszy sposób. Przenieś ją tam. 359 00:19:23,163 --> 00:19:24,873 Tutaj je wkładamy. 360 00:19:24,956 --> 00:19:27,626 Gdy już przymocują koralowce do ramy, 361 00:19:27,709 --> 00:19:29,336 zjeżdżają na tej platformie 362 00:19:29,419 --> 00:19:33,256 i można je umieścić tam, gdzie są najbardziej potrzebne. 363 00:19:39,596 --> 00:19:41,097 Jest tu przepięknie. 364 00:19:44,351 --> 00:19:47,479 Nurkowanie to jak wycieczka na inną planetę. 365 00:19:54,444 --> 00:19:55,445 Stan nieważkości. 366 00:19:59,658 --> 00:20:00,909 Izolacja od ludzi. 367 00:20:02,619 --> 00:20:04,412 Dziwne stworzenia wokół. 368 00:20:06,581 --> 00:20:10,001 To przypomina mi, dlaczego musimy chronić oceany. 369 00:20:11,711 --> 00:20:15,090 Wspaniale jest móc pomóc w ich odnowie oraz ochronie. 370 00:20:15,590 --> 00:20:19,469 Niestety to tylko rozwiązanie tymczasowe, a droga jest długa. 371 00:20:20,220 --> 00:20:23,682 Nie mogę się doczekać, aż Darin zanurkuje przed odjazdem. 372 00:20:27,560 --> 00:20:29,354 Kończy mi się tlen. Narka. 373 00:20:38,363 --> 00:20:40,865 Między oceanem a lądem znajduje się 374 00:20:40,949 --> 00:20:44,202 wyjątkowy biom, który chroni koralowce i ich rafy. 375 00:20:44,869 --> 00:20:46,997 To namorzyny. 376 00:20:47,080 --> 00:20:49,582 Gatunki drzew i krzewów, które żyją 377 00:20:49,666 --> 00:20:52,419 na skraju wybrzeża, gdzie ocean spotyka ląd. 378 00:20:52,502 --> 00:20:56,131 Zdrowie takich ekosystemów jak Wielka Rafa jest zależne 379 00:20:56,214 --> 00:20:57,674 od lasów namorzynowych. 380 00:20:57,757 --> 00:21:00,844 Niestety one też są zagrożone. 381 00:21:01,845 --> 00:21:04,514 Jesteśmy w parku narodowym na spotkaniu 382 00:21:04,597 --> 00:21:06,975 z miejscowym aktywistą klimatycznym 383 00:21:07,058 --> 00:21:09,227 i opiekunem namorzyn, 384 00:21:09,311 --> 00:21:12,188 który opowie nam o tym tętniącym życiem miejscu. 385 00:21:12,272 --> 00:21:13,815 Jak wam się podoba? 386 00:21:13,898 --> 00:21:15,525 Wybraliśmy idealny dzień. 387 00:21:15,608 --> 00:21:16,860 Fajnie tutaj. 388 00:21:16,943 --> 00:21:17,944 Lasy namorzynowe. 389 00:21:18,028 --> 00:21:20,572 Dokładnie, namorzyny w samym Cairns. 390 00:21:21,990 --> 00:21:24,576 Wciąż pada, ale nie szkodzi. 391 00:21:25,910 --> 00:21:27,329 Kamera to uwielbia. 392 00:21:27,412 --> 00:21:31,750 Czym są namorzyny i rafa dla twoich ludzi? 393 00:21:31,833 --> 00:21:35,378 W kulturze Aborygenów australijskich 394 00:21:35,462 --> 00:21:39,382 dostrzegamy między nimi więź kulturową. 395 00:21:39,466 --> 00:21:40,508 Tak to wygląda. 396 00:21:40,592 --> 00:21:43,678 Niektórzy mawiają, że namorzyny to młodszy brat. 397 00:21:44,721 --> 00:21:46,139 Rafa to starszy brat. 398 00:21:46,222 --> 00:21:48,850 Jak się mają namorzyny 399 00:21:48,933 --> 00:21:52,145 z ekologicznego punktu widzenia? 400 00:21:52,228 --> 00:21:55,690 Szkodzi im działalność człowieka. 401 00:21:55,774 --> 00:21:58,485 Dochodzi do zniszczeń takich lasów. 402 00:21:58,568 --> 00:22:03,615 Na przykład wycina się namorzyny, żeby zbudować parking. 403 00:22:03,698 --> 00:22:06,951 Jeśli pozbywasz się namorzyn, zostaje jałowa ziemia. 404 00:22:07,035 --> 00:22:09,496 Rezultatem jest więcej osadów w oceanie. 405 00:22:09,579 --> 00:22:11,956 Wpływają bezpośrednio do wody, 406 00:22:12,040 --> 00:22:14,209 która przemieszcza je w stronę rafy. 407 00:22:14,292 --> 00:22:18,630 Wytwarzane przez ludzi zanieczyszczenia wpływają prosto do oceanu. 408 00:22:18,713 --> 00:22:20,298 Bezpośrednio na rafę. 409 00:22:20,382 --> 00:22:25,011 Namorzyny potrzebują zarówno słodkiej, jak i słonej wody. 410 00:22:25,095 --> 00:22:28,681 Sama słona woda nie wystarczy, bo potrzebują tlenu. 411 00:22:28,765 --> 00:22:31,017 To bardzo ekologiczne drzewa. 412 00:22:31,101 --> 00:22:37,399 To swoista granica bezpieczeństwa między lądem a oceanem. 413 00:22:37,482 --> 00:22:40,318 Może to przypadek, ale nieopodal budują lotnisko. 414 00:22:40,402 --> 00:22:42,237 Chcą być blisko namorzyn. 415 00:22:42,320 --> 00:22:46,616 To dlatego, że równoważą emisje dwutlenku węgla. 416 00:22:46,699 --> 00:22:47,909 Ciekawe. 417 00:22:47,992 --> 00:22:51,913 Pochłaniają więcej CO2 przez sam fakt, że tu są. 418 00:22:52,539 --> 00:22:55,625 Pochłaniają go więcej niż inne lasy? 419 00:22:55,708 --> 00:22:59,963 Jakieś 20% więcej niż inne drzewa. 420 00:23:00,630 --> 00:23:04,592 To, co tu robimy, ma wpływ na ludzi po drugiej stronie globu 421 00:23:04,676 --> 00:23:06,219 albo Australii. 422 00:23:06,302 --> 00:23:10,223 To, co oni robią, ma też wpływ na nas tutaj. 423 00:23:11,433 --> 00:23:15,270 Moje pokolenie i młodsi ludzie mają dość siedzenia bezczynnie. 424 00:23:15,353 --> 00:23:17,605 Nie pozwolimy ich zniszczyć. 425 00:23:17,689 --> 00:23:20,191 Działamy z całych sił i robimy, co możemy. 426 00:23:20,275 --> 00:23:23,319 Chcę pozostawić coś pięknego dla moich córek. 427 00:23:23,403 --> 00:23:26,906 By mogły zobaczyć rafę i pomyśleć, 428 00:23:26,990 --> 00:23:30,201 że dzięki opiece taty nad namorzynami 429 00:23:30,285 --> 00:23:32,412 mogą wypłynąć zobaczyć rafę, 430 00:23:32,495 --> 00:23:34,456 przepiękne ryby 431 00:23:34,539 --> 00:23:37,000 i wspaniałe koralowce. 432 00:23:37,083 --> 00:23:41,087 Chodzi o to, by wszystko, co mają tutejsi, 433 00:23:41,171 --> 00:23:43,423 zostało dla kolejnych pokoleń. 434 00:23:43,506 --> 00:23:45,467 - Zaczynamy od teraz. - Dokładnie. 435 00:23:45,550 --> 00:23:47,385 Czas najwyższy. 436 00:23:47,469 --> 00:23:50,054 To też czas na naszą przechadzkę. 437 00:23:50,847 --> 00:23:52,932 Sprawdzimy tę kładkę. 438 00:23:53,683 --> 00:23:56,686 Przed waszym przyjazdem było sucho. 439 00:23:56,769 --> 00:23:59,606 Dzięki opadom deszczu 440 00:23:59,689 --> 00:24:01,941 zaczyna się gromadzić woda. 441 00:24:02,025 --> 00:24:06,279 To kolejna ważna cecha namorzynowych systemów korzeniowych. 442 00:24:06,362 --> 00:24:08,656 Zatrzymują wodę w ziemi, 443 00:24:08,740 --> 00:24:11,367 z korzyścią dla tych wszystkich roślin. 444 00:24:11,451 --> 00:24:14,621 - Inaczej woda trafiłaby do morza. - Tak. 445 00:24:16,289 --> 00:24:20,668 Ten obszar był pełen rozrośniętych drzew mangrowych, 446 00:24:20,752 --> 00:24:23,963 to był inny gatunek. 447 00:24:24,047 --> 00:24:27,425 Te są skupione razem. 448 00:24:27,509 --> 00:24:32,388 Bardziej zwyczajne, proste drzewa. 449 00:24:33,139 --> 00:24:36,809 Ile jest gatunków drzew namorzynowych? 450 00:24:36,893 --> 00:24:41,231 Razem 42 gatunki. 451 00:24:42,106 --> 00:24:44,567 Może jakiś żarcik z planety Dagobah? 452 00:24:45,693 --> 00:24:46,819 „Swą broń odłóż”. 453 00:24:47,654 --> 00:24:51,032 Widzicie te? To kolejny gatunek. 454 00:24:51,115 --> 00:24:54,619 Widzicie te ostro zakończone drobne łodyżki? 455 00:24:54,702 --> 00:24:56,704 - Tak. - To korzenie powietrzne. 456 00:24:56,788 --> 00:24:57,622 Spoko. 457 00:24:58,164 --> 00:25:00,416 Co pobierają z powietrza? 458 00:25:00,500 --> 00:25:03,711 Tlen, to działa jak rurka do nurkowania. 459 00:25:03,795 --> 00:25:06,673 My potrzebujemy maski z rurką, 460 00:25:06,756 --> 00:25:08,716 a one mają swój sprzęt. 461 00:25:08,800 --> 00:25:11,469 - Zgapiamy od namorzyn. - Dokładnie! 462 00:25:12,345 --> 00:25:16,474 Patrzcie, to jest liść. 463 00:25:16,558 --> 00:25:18,893 Nie widać tego, ale to naprawdę liść. 464 00:25:18,977 --> 00:25:21,145 Z tych drzew. 465 00:25:21,229 --> 00:25:25,149 Spójrzcie, co się stanie, jeśli je upuścimy i wpadną w błoto. 466 00:25:25,233 --> 00:25:26,442 Trzymają pion. 467 00:25:27,402 --> 00:25:29,070 Zasadziliśmy drzewo. 468 00:25:29,153 --> 00:25:30,613 - Poważnie? - Tak jest. 469 00:25:30,697 --> 00:25:32,615 Sadzę drzewa namorzynowe. 470 00:25:33,658 --> 00:25:36,160 Ale sękate, jak w jakimś Mordorze. 471 00:25:36,244 --> 00:25:38,746 - Niełatwy szlak do przejścia. - No. 472 00:25:39,539 --> 00:25:41,791 - Trzeba poćwiczyć. - Ale jazda. 473 00:25:41,874 --> 00:25:46,170 - Inaczej niż na początku. - Więcej błota. 474 00:25:47,005 --> 00:25:49,382 Typowy zapach namorzyn. 475 00:25:49,465 --> 00:25:51,759 Z tym deszczem jest tu cudownie. 476 00:25:53,177 --> 00:25:54,095 Nie dla nich. 477 00:25:54,178 --> 00:25:56,180 - Pięknie, prawda? - O tak. 478 00:25:56,264 --> 00:25:57,849 Rewelka. 479 00:25:57,932 --> 00:26:00,143 Dzięki temu bzyki nas nie pogryzą. 480 00:26:00,226 --> 00:26:02,604 BZYK = KOMAR 481 00:26:04,731 --> 00:26:07,984 Chyba po takiej przechadzce 482 00:26:08,067 --> 00:26:10,528 i zobaczeniu kawałka mojej ziemi 483 00:26:10,612 --> 00:26:13,698 zaznaliście miejscowej tropikalności. 484 00:26:13,781 --> 00:26:16,284 - Zgadza się. - Deszcz i namorzyny. 485 00:26:16,367 --> 00:26:18,578 Rafa będzie cieszyć jeszcze bardziej. 486 00:26:18,661 --> 00:26:21,164 Dzięki, bracie. To dla nas wiele znaczy. 487 00:26:21,247 --> 00:26:24,375 - Zatoczymy krąg wizytą na rafie. - O to chodzi. 488 00:26:24,459 --> 00:26:26,586 Pochłaniają dwutlenek węgla 489 00:26:26,669 --> 00:26:29,589 i chronią zarówno ląd, jak i Wielką Rafę. 490 00:26:29,672 --> 00:26:31,591 Namorzyny pełnią ważną rolę 491 00:26:31,674 --> 00:26:34,177 w utrzymaniu równowagi ekologicznej. 492 00:26:34,260 --> 00:26:35,637 Z kolei przekaz Jiritju 493 00:26:35,720 --> 00:26:38,723 pełni ważną rolę w ich ochronie. 494 00:26:42,226 --> 00:26:45,021 Po rozmowach o Wielkiej Rafie Koralowej 495 00:26:45,104 --> 00:26:47,357 wreszcie zobaczymy ją na własne oczy. 496 00:26:47,440 --> 00:26:50,860 Jesteśmy na północno-wschodnim wybrzeżu Queensland, w Airlie Beach. 497 00:26:50,943 --> 00:26:53,905 Nasz cel jest 39 mil morskich stąd. 498 00:26:54,447 --> 00:26:56,949 Chcemy zanurkować na rafie, 499 00:26:57,033 --> 00:27:00,953 choć to jedna z tych wypraw, gdzie nie liczy się cel, a podróż, 500 00:27:01,037 --> 00:27:03,915 bo płyniemy tam właśnie tym. 501 00:27:03,998 --> 00:27:05,416 Czas na yacht rocka! 502 00:27:08,920 --> 00:27:10,088 Wypas. 503 00:27:10,171 --> 00:27:12,799 - Przechodzimy do akcji. - Ryzykownej akcji. 504 00:27:14,217 --> 00:27:17,929 Cieszę się na maksa, nurkuję już jakieś 15 lat. 505 00:27:18,012 --> 00:27:19,764 To jest to miejsce, 506 00:27:19,847 --> 00:27:23,101 o którym mówi każda osoba, z którą nurkowałem. 507 00:27:23,184 --> 00:27:25,103 „Wielka Rafa Koralowa, stary”. 508 00:27:25,186 --> 00:27:27,480 To jak zupełnie inny świat. 509 00:27:27,563 --> 00:27:30,608 - Nie mogę się doczekać, by ją zobaczyć. - Jasne. 510 00:27:33,778 --> 00:27:35,530 - Hej. - Cześć wam. 511 00:27:35,613 --> 00:27:39,784 Peter to instruktor nurkowania. Darin jeszcze nigdy nie nurkował. 512 00:27:39,867 --> 00:27:42,036 - Miło cię widzieć. - Już jesteśmy. 513 00:27:42,120 --> 00:27:45,957 Zaraz dotrzemy do Wielkiej Rafy Koralowej. 514 00:27:46,040 --> 00:27:48,167 - Ekstra. - Opowiem wam o historii. 515 00:27:48,251 --> 00:27:51,838 Jakieś 10 000 lat temu mogliście tu dojść pieszo, to był ląd. 516 00:27:52,338 --> 00:27:55,133 Wtedy zakończyła się ostatnia epoka lodowcowa, 517 00:27:55,216 --> 00:27:57,552 więc poziom morza zaczął się podnosić. 518 00:27:57,635 --> 00:28:00,763 Bieżący poziom osiągnął około 6000 lat temu. 519 00:28:00,847 --> 00:28:03,891 Wcześniej to była góra. 520 00:28:03,975 --> 00:28:07,478 Następna była tam, a my jesteśmy w korycie wielkiej rzeki. 521 00:28:08,521 --> 00:28:12,024 Rosnący poziom morza pokrył te góry 522 00:28:12,108 --> 00:28:14,610 i zaczęły je porastać koralowce. 523 00:28:14,694 --> 00:28:19,323 Mamy koralowce, które porastają zatopioną w wodzie prastarą górę. 524 00:28:19,824 --> 00:28:20,825 - Czad. - Co? 525 00:28:20,908 --> 00:28:23,077 Wtedy ocean osiągnął bieżący poziom. 526 00:28:23,161 --> 00:28:26,372 Dziesięć tysięcy lat temu ten obszar był rzeką. 527 00:28:29,625 --> 00:28:32,170 Koralowce są tu fantastyczne. 528 00:28:34,338 --> 00:28:36,799 Podobno w ostatnich latach 529 00:28:36,883 --> 00:28:39,302 pojawia się coraz więcej osób, 530 00:28:39,385 --> 00:28:42,180 które słyszały, że rafa jest w fatalnym stanie. 531 00:28:42,263 --> 00:28:44,932 Oglądają w pełni zdrowe brązowe koralowce. 532 00:28:45,016 --> 00:28:48,644 Ponieważ są brązowe, wydają się obumarłe. 533 00:28:48,728 --> 00:28:53,399 Są przyzwyczajeni do tych koralowców z filmów i pocztówek. 534 00:28:53,483 --> 00:28:55,693 - Są jak tęcza. - Do jasnych kolorów. 535 00:28:55,777 --> 00:28:57,570 Nikt nie kupi pocztówki 536 00:28:57,653 --> 00:29:00,156 z koralowcem w kolorze kupy. 537 00:29:01,032 --> 00:29:04,660 Oczywiście nie twierdzę, że nie szkodzimy naszym oceanom. 538 00:29:04,744 --> 00:29:07,121 Przełowienie i plastik to nasza wina, 539 00:29:07,205 --> 00:29:09,332 choć nie jest aż tak dramatycznie. 540 00:29:09,415 --> 00:29:11,793 Będziecie ciągle widzieć coś nowego. 541 00:29:11,876 --> 00:29:13,211 Rozmaite gatunki. 542 00:29:13,294 --> 00:29:16,339 Jest tu wiele dużych ryb, na pewno wam się spodoba. 543 00:29:17,215 --> 00:29:20,718 Przez parę dni to miejsce będzie naszym domem. 544 00:29:21,219 --> 00:29:24,430 Co to? Wodny świat? Kevin Costner też wpadnie? 545 00:29:24,514 --> 00:29:27,016 Wygląda dokładnie jak na filmie. 546 00:29:27,809 --> 00:29:29,435 To Świat Raf. 547 00:29:30,520 --> 00:29:34,607 Trzypoziomowa platforma wodna na rafie Hardy. 548 00:29:36,526 --> 00:29:37,360 Jupi! 549 00:29:38,152 --> 00:29:42,365 Oto nasza nagroda, wisienka na torcie tego odcinka. 550 00:29:42,865 --> 00:29:46,661 Przenocujemy z Darinem na rafie. 551 00:29:46,744 --> 00:29:47,912 Nie nad nią. 552 00:29:47,995 --> 00:29:49,372 Na rafie. 553 00:29:49,455 --> 00:29:51,624 Pod wodą. Sami zobaczycie. 554 00:29:51,707 --> 00:29:54,252 Można też spać na pokładzie, 555 00:29:54,335 --> 00:29:58,089 ale na dole czeka hotel cztery metry pod powierzchnią. 556 00:29:58,172 --> 00:30:01,300 W tych pokojach gwarantują najlepszy widok. 557 00:30:01,384 --> 00:30:05,012 Witamy w Świecie Raf. Uwaga na strome schody. 558 00:30:05,721 --> 00:30:07,640 - Trzymajcie się poręczy. - Okej. 559 00:30:08,432 --> 00:30:09,517 Ekstra. 560 00:30:12,478 --> 00:30:13,771 Jak statek kosmiczny. 561 00:30:15,606 --> 00:30:16,607 Ja cię. 562 00:30:16,691 --> 00:30:18,609 Jak dom Troy’a McClure’a. 563 00:30:21,529 --> 00:30:22,738 Siemanko. 564 00:30:22,822 --> 00:30:25,324 Czujemy się tutaj jak ryby w wodzie. 565 00:30:25,408 --> 00:30:26,242 Prawie. 566 00:30:26,325 --> 00:30:29,412 Niebieskie światło przyciąga je w nocy. 567 00:30:29,495 --> 00:30:32,248 Okna nie są dźwiękoszczelne, 568 00:30:32,331 --> 00:30:35,501 więc na pewno je usłyszycie, to jest najlepsze. 569 00:30:35,585 --> 00:30:37,295 Odgłosy natury nocą. 570 00:30:37,378 --> 00:30:38,462 To mi się podoba. 571 00:30:38,546 --> 00:30:42,049 Okna są dwukierunkowe, więc ryby widzą nas, 572 00:30:42,133 --> 00:30:44,051 a także wszystko wokół. 573 00:30:44,135 --> 00:30:46,220 Musiały się naoglądać. 574 00:30:46,304 --> 00:30:48,806 Co nieco mi opowiedziały. 575 00:30:49,348 --> 00:30:50,224 Rety. 576 00:30:59,317 --> 00:31:02,445 Wstajemy o świcie i ładujemy baterie na nurkowanie. 577 00:31:09,535 --> 00:31:11,370 Niektórzy kupują pamiątki. 578 00:31:19,879 --> 00:31:21,714 Jak się miewamy? 579 00:31:21,797 --> 00:31:23,007 Wszystko gra. 580 00:31:23,090 --> 00:31:25,885 - No to wskakujemy. - Hops do wody. 581 00:31:25,968 --> 00:31:29,263 Przed skokiem ubierzecie czarne pianki. 582 00:31:29,347 --> 00:31:30,765 - Spoko. - Proszę. 583 00:31:30,848 --> 00:31:33,059 - Dla ciebie malutki. - Ten jest twój. 584 00:31:35,728 --> 00:31:36,687 No to jazda. 585 00:31:38,564 --> 00:31:40,024 Obcisłe. 586 00:31:43,736 --> 00:31:45,321 Jak ekipa Podwodnego Życia. 587 00:31:48,115 --> 00:31:49,450 Zapniesz, kochanie? 588 00:31:50,409 --> 00:31:51,494 Oczywiście. 589 00:31:52,954 --> 00:31:54,372 Wyglądasz cudownie. 590 00:31:55,081 --> 00:31:57,333 Za dużo tych mięśni, stary. 591 00:31:58,376 --> 00:32:01,921 - Tak napakowany, że skafander pęknie. - Nic nie poradzę. 592 00:32:03,673 --> 00:32:05,049 - Wygodnie? - Chyba nie. 593 00:32:05,132 --> 00:32:07,259 Widziałeś, jak go upychałem? 594 00:32:09,011 --> 00:32:11,180 Zapraszam tędy. 595 00:32:11,263 --> 00:32:14,392 Płyniemy przez piękne miejsce znane jako Whitsundays, 596 00:32:14,475 --> 00:32:17,228 by dotrzeć na miejsce nurkowania. 597 00:32:17,311 --> 00:32:20,356 Czuję słoną bryzę na twarzy i we włosach. 598 00:32:21,273 --> 00:32:24,652 Antycypacja aż mnie rozsadza. 599 00:32:24,735 --> 00:32:28,197 Zawsze się trochę denerwuję przed nurkowaniem. 600 00:32:28,280 --> 00:32:29,865 To nie strach. 601 00:32:29,949 --> 00:32:33,661 To rodzaj zdrowego szacunku dla samego doświadczenia. 602 00:32:33,744 --> 00:32:36,956 Przecież człowiek nie może latać ani oddychać pod wodą. 603 00:32:37,039 --> 00:32:38,332 To gonitwa myśli. 604 00:32:38,416 --> 00:32:42,670 Chcę się odprężyć i cieszyć każdą chwilą, a zaraz myślę o ostrożności. 605 00:32:42,753 --> 00:32:46,757 Darin mówi, że jest gotowy, ale nie ma pojęcia, co go czeka. 606 00:32:47,675 --> 00:32:50,177 Ja chyba też nie. 607 00:32:54,390 --> 00:32:55,224 Wskakuj! 608 00:33:03,399 --> 00:33:04,483 Jest pięknie. 609 00:33:05,776 --> 00:33:08,154 Aż trudno w to uwierzyć. 610 00:33:08,654 --> 00:33:11,073 Widziałem tyle zdjęć i filmów. 611 00:33:11,157 --> 00:33:13,367 Nie oddają jej piękna. 612 00:33:14,744 --> 00:33:17,872 To najwspanialsze miejsce do nurkowania. 613 00:33:19,790 --> 00:33:22,293 Rafa tętni życiem. 614 00:33:23,252 --> 00:33:25,004 Widać ogromne ławice ryb 615 00:33:25,087 --> 00:33:27,590 wszelkich kształtów, rodzajów i kolorów. 616 00:33:29,842 --> 00:33:32,803 Nie wiem, co to, ale wygląda czadowo. 617 00:33:32,887 --> 00:33:35,097 Dotknę delikatnie. 618 00:33:35,181 --> 00:33:36,474 Pyk. 619 00:33:41,312 --> 00:33:45,816 Owszem, niektóre koralowce są brązowe, ale wcale nie są martwe. 620 00:33:45,900 --> 00:33:48,611 Oby nabrały jeszcze więcej siły. 621 00:33:49,612 --> 00:33:52,907 Chcę za to podziękować wszystkim tym, których poznaliśmy. 622 00:33:53,616 --> 00:33:55,409 Pracują bez wytchnienia, 623 00:33:55,493 --> 00:33:58,454 by ocalić Wielką Rafę Koralową. 624 00:34:02,083 --> 00:34:04,543 Darin nie wie, co to za szczęście. 625 00:34:05,211 --> 00:34:07,546 Taka rafa na pierwsze nurkowanie? 626 00:34:08,297 --> 00:34:09,799 Musi być zachwycony. 627 00:34:14,595 --> 00:34:17,765 Do tego wspomnienia będę ciągle wracał. 628 00:34:18,265 --> 00:34:21,352 To jedno z najfajniejszych doświadczeń w moim życiu. 629 00:34:32,029 --> 00:34:32,863 Tak jest. 630 00:34:34,031 --> 00:34:35,157 Cudownie. 631 00:34:36,700 --> 00:34:39,537 - Pierwsze nurkowanie udane? - No stary. 632 00:34:39,620 --> 00:34:41,413 - Brawo. - Było ekstra. 633 00:34:41,497 --> 00:34:42,456 Świetnie poszło. 634 00:34:43,332 --> 00:34:44,208 O ja. 635 00:34:44,291 --> 00:34:48,045 Niektóre z ryb podpływały jak mały piesek. 636 00:34:48,129 --> 00:34:49,421 Ja cię. 637 00:34:49,505 --> 00:34:52,091 - Mały? Wielki psiur! - Ogromne te ryby. 638 00:34:52,174 --> 00:34:54,343 Większe niż psy, które widuję. 639 00:34:54,426 --> 00:34:58,639 - Jak 150-kilowy pies. - Dotykasz je, a one na pełnym luzie. 640 00:34:58,722 --> 00:35:00,516 Dotknąłeś ryby? 641 00:35:00,599 --> 00:35:03,561 - Jasne. - Niech lekarz to sprawdzi. 642 00:35:06,981 --> 00:35:08,941 Nie wierzę, stary. 643 00:35:09,024 --> 00:35:12,194 Pierwsze nurkowanie w takim miejscu. 644 00:35:12,278 --> 00:35:13,445 Fajnie było? 645 00:35:13,529 --> 00:35:14,363 Pewnie. 646 00:35:15,322 --> 00:35:17,533 Było kosmicznie. 647 00:35:18,492 --> 00:35:21,537 Nie wiedziałem koralowców, które tak tętnią życiem. 648 00:35:21,620 --> 00:35:26,500 Do tego ta feeria barw. 649 00:35:26,584 --> 00:35:28,586 - Brawa dla Darina. - Dzięki. 650 00:35:28,669 --> 00:35:31,005 Nie wierzę, że to twój pierwszy raz. 651 00:35:31,088 --> 00:35:32,464 Szczęściarz. 652 00:35:38,137 --> 00:35:41,182 Nurkowanie tutaj to dla mnie spełnienie marzeń. 653 00:35:41,682 --> 00:35:44,351 Dobrze widzieć, jak wiele osób walczy o rafę. 654 00:35:44,852 --> 00:35:48,355 Mimo to pozostaje zagrożona przełowieniem, zmianą klimatu 655 00:35:48,439 --> 00:35:53,360 i zanieczyszczeniem, tak jak każdy ocean na Ziemi. 656 00:35:53,444 --> 00:35:57,156 Przyszłość naszych raf koralowych i życia morskiego 657 00:35:57,239 --> 00:35:58,365 jest niejasna. 658 00:35:59,116 --> 00:36:00,951 Mamy szansę je uratować. 659 00:36:01,035 --> 00:36:04,538 Możemy je naprawiać krok po kroku. 660 00:36:04,622 --> 00:36:08,334 Choć niektóre zmiany uznano za trwałe, być może je odwrócimy. 661 00:36:08,417 --> 00:36:10,336 Pytanie brzmi, 662 00:36:10,419 --> 00:36:15,216 czy możemy zaprzestać robić to, co je niszczy? 663 00:36:15,299 --> 00:36:16,550 Czas pokaże. 664 00:36:17,051 --> 00:36:18,719 Skoro o czasie mowa, 665 00:36:18,802 --> 00:36:24,725 nie wiem, kiedy znowu zanurkuję, więc chcę to przeżyć jeszcze raz. 666 00:36:26,018 --> 00:36:26,852 Do później. 667 00:36:31,774 --> 00:36:34,652 Oddajemy hołd rdzennym ludom Australii i ich starszyźnie, 668 00:36:34,735 --> 00:36:37,905 która krzewi wspomnienia, tradycje, kulturę i nadzieje 669 00:36:37,988 --> 00:36:40,157 Aborygenów i Wyspiarzy z Cieśniny Torresa. 670 00:37:11,272 --> 00:37:12,982 Napisy: Mikołaj Kopczak