1 00:00:06,215 --> 00:00:10,803 BİR NETFLIX DİZİSİ 2 00:00:14,807 --> 00:00:15,808 Su. 3 00:00:19,145 --> 00:00:20,980 Vücudumuzun büyük bir kısmı su. 4 00:00:21,731 --> 00:00:22,982 Yaklaşık %70'i. 5 00:00:24,567 --> 00:00:28,154 Ne tuhaf tesadüftür ki, ya da hiç tesadüf değil, 6 00:00:28,237 --> 00:00:32,325 gezegenimizin yüzeyi de aynı oranda suyla kaplı. 7 00:00:32,825 --> 00:00:34,702 Su bizim için bu kadar önemli. 8 00:00:35,203 --> 00:00:38,164 Havayı ve toprağı korumak için bu kadar uğraşırken 9 00:00:38,915 --> 00:00:42,543 denizi korumamız da bir o kadar önemli. 10 00:00:43,503 --> 00:00:48,174 Avustralya'da 1.400 km boyunca uzanan 3.000 ayrı mercan resifinden oluşan 11 00:00:48,257 --> 00:00:50,134 bir sistem var. 12 00:00:50,885 --> 00:00:55,515 Bu canlı yapılar çok geniş bir ekosisteme yaşam alanı sağladığından 13 00:00:55,598 --> 00:00:58,768 denizin tropik yağmur ormanları olarak görülüyorlar. 14 00:00:58,851 --> 00:01:02,980 Ama yaklaşık 25 milyon yıllık uzun ve sağlıklı bir yaşamdan sonra 15 00:01:03,773 --> 00:01:09,779 bu bölgedeki mercan resifi ölüyor, 1995'ten beri neredeyse yarısı gitti. 16 00:01:10,321 --> 00:01:14,659 Öldü. Yakında onlara bağımlı olan tüm organizmalar da ölecek. 17 00:01:18,246 --> 00:01:20,456 Buna biz de dâhiliz. 18 00:01:21,290 --> 00:01:23,042 Vaktimiz tükeniyor. 19 00:01:30,842 --> 00:01:34,011 -İşte Dory. -Evet, Dory var. Bir de Nemo var. 20 00:01:34,720 --> 00:01:36,055 -Hey! -Selam dostum! 21 00:01:37,014 --> 00:01:39,225 Avustralya'nın kuzeydoğu kıyısına 22 00:01:39,308 --> 00:01:42,228 önde gelen araştırmacılarla bilimcilerin… 23 00:01:42,311 --> 00:01:43,646 Fikirler bulmalıyız. 24 00:01:43,729 --> 00:01:44,814 -Cidden mi? -Evet! 25 00:01:44,897 --> 00:01:47,692 Tehdit altında olduklarını görmezden gelemeyiz. 26 00:01:47,775 --> 00:01:50,862 …okyanusu kurtarma çalışmalarını görmeye geldik. 27 00:01:50,945 --> 00:01:55,199 Yosunlar, mangrovlar var. Sahilin arayüzündeki her şey. 28 00:01:55,283 --> 00:01:58,327 Bu, son 15 yıldır yapılacaklar listemde. 29 00:01:58,411 --> 00:02:01,914 -Hasat toplayacaksın. -Evet. Harika. Hiç yapmamıştım. 30 00:02:01,998 --> 00:02:03,040 O arada da 31 00:02:04,750 --> 00:02:07,295 elimizden geldiğince eğlenmeye bakacağız. 32 00:02:15,887 --> 00:02:19,098 Mercanlar okyanus tabanının yaklaşık %2'sini oluşturur. 33 00:02:19,724 --> 00:02:23,561 Ama deniz canlılarının yaklaşık %25'ine ev sahipliği yaparlar. 34 00:02:24,187 --> 00:02:27,273 Yemek ve turizm yoluyla bize gelir sağlarlar. 35 00:02:27,773 --> 00:02:30,776 Fırtınalara ve erozyona karşı kıyılarımızı korurlar. 36 00:02:31,736 --> 00:02:36,324 Bu macerada ise tüm hayatlarını dünyadaki en büyük mercan resifi sistemini 37 00:02:36,407 --> 00:02:40,536 koruyup kollamaya adayan birkaç kişiyle tanışacağız. 38 00:02:41,412 --> 00:02:42,788 Büyük Set Resifi'ni. 39 00:02:43,581 --> 00:02:47,001 Avustralya'nın kuzey kıyısı boyunca uzanan Büyük Set Resifi 40 00:02:47,084 --> 00:02:50,171 dünyadaki mercan resiflerinin %10'unu oluşturuyor. 41 00:02:50,922 --> 00:02:54,550 Bu gezegendeki tüm mercan resifi sistemleri tehlikede 42 00:02:54,634 --> 00:02:57,428 ama Avustralya sularla çevrili olduğundan 43 00:02:57,511 --> 00:03:01,849 Büyük Set Resifi'nin sağlığı ve denizi bu ülke için çok önemli. 44 00:03:02,350 --> 00:03:05,228 Dünyanın en büyük mercan resifi sistemi burada, 45 00:03:05,311 --> 00:03:08,356 bilim insanlarının ve araştırmacıların 46 00:03:08,439 --> 00:03:11,859 resiflerin azalma sebebini bulmaları için mükemmel bir yer. 47 00:03:11,943 --> 00:03:14,654 Daha da önemlisi, nasıl kurtarılabileceklerini. 48 00:03:14,737 --> 00:03:18,532 Bu su macerasının ilk durağı, Queensland kıyılarında, 49 00:03:19,033 --> 00:03:22,536 Mercan Denizi'ne doğru uzanan küçük bir kıyı şeridinde. 50 00:03:24,205 --> 00:03:26,207 BÜYÜK SET RESİFİ AIMS 51 00:03:26,290 --> 00:03:28,876 Burası Ulusal Deniz Simülatörü, 52 00:03:28,960 --> 00:03:33,422 Avustralya Deniz Bilimleri Enstitüsü işletiyor, kısaca AIMS deniyor. 53 00:03:34,048 --> 00:03:37,093 Burada bir grup seçkin, yenilikçi bilim insanı 54 00:03:37,176 --> 00:03:41,222 dünyanın en gelişmiş teknolojili araştırma akvaryumunu yarattı. 55 00:03:41,305 --> 00:03:44,392 Burada dünyanın her yerinden azimli araştırmacılar 56 00:03:44,475 --> 00:03:48,688 deniz altındaki ortamla insan faaliyetlerinin etkisini inceliyor. 57 00:03:50,022 --> 00:03:54,777 okyanus sağlığını ve sürdürülebilirliğini geliştirmek için birlikte çalışıyorlar. 58 00:03:54,860 --> 00:03:57,280 Büyük Set Resifi devasa büyüklükte, 59 00:03:57,363 --> 00:03:59,782 ona etkili bir şekilde yardım etmek için 60 00:03:59,865 --> 00:04:03,619 elimizdeki çözümleri geliştirmemizi sağlayacak 61 00:04:03,703 --> 00:04:07,123 müdahale stratejileri üzerinde çalışıyoruz. 62 00:04:07,206 --> 00:04:09,792 Yeni fikirler bulmalıyız çünkü bu noktada 63 00:04:09,875 --> 00:04:11,669 resifler ciddi tehdit altında. 64 00:04:11,752 --> 00:04:16,299 Deniz tabanının sadece küçük bir kısmında mercan resifi kaldı 65 00:04:16,382 --> 00:04:20,219 ama 500 milyon insan geçimini mercan resiflerinden sağlıyor. 66 00:04:20,303 --> 00:04:24,932 Güzel resiflere gelen turistlerden her yıl beş ila altı milyar dolar geliyor. 67 00:04:25,016 --> 00:04:28,144 Yani bu aslında bir istihdam sorunu, ekonomik sorun. 68 00:04:28,227 --> 00:04:30,146 Onun yok olduğunu düşünsenize. 69 00:04:30,229 --> 00:04:32,023 Doğru, "Bir düşünsenize." 70 00:04:32,606 --> 00:04:37,611 Tüm dünya bir şekilde bu suların sağlığına muhtaç. 71 00:04:38,279 --> 00:04:39,655 Bakalım aksiyonları ne. 72 00:04:39,739 --> 00:04:40,906 Mercanlara gidelim. 73 00:04:40,990 --> 00:04:42,616 -Evet, lütfen. -Güzel olur. 74 00:04:42,700 --> 00:04:45,411 -Kapıyı açabilirsem tabii. -Tanrım. 75 00:04:45,494 --> 00:04:48,372 Burası Willy Wonka'nın Çikolata Fabrikası gibi. 76 00:04:48,914 --> 00:04:51,917 Hanımlar ve beyler, kızlar ve erkekler, karşınızda 77 00:04:52,626 --> 00:04:53,753 Deniz Simülatörü. 78 00:05:04,263 --> 00:05:06,891 Cidden Çikolata Fabrikası'ndaymışız gibi. 79 00:05:15,399 --> 00:05:18,486 Aslında dünyanın en havalı balık dükkânına 80 00:05:18,569 --> 00:05:21,030 ya da bir Pixar filmine benziyor. 81 00:05:21,113 --> 00:05:22,990 -İşte Dory. -Evet, Dory var. 82 00:05:23,074 --> 00:05:25,993 Aşağıda bir de Nemo var. 83 00:05:26,077 --> 00:05:26,952 -Hey! -Merhaba! 84 00:05:27,036 --> 00:05:27,870 Aynen. 85 00:05:28,371 --> 00:05:31,082 Burası Nemo'nun evi, değil mi? Filmdeki gibi. 86 00:05:31,165 --> 00:05:33,417 -Çok güzel. Deniz anemonu. -Evet. 87 00:05:33,501 --> 00:05:36,170 Burası gerçekten de nefes kesici. 88 00:05:36,253 --> 00:05:38,172 İlk başta gerçek gibi görünmüyor 89 00:05:38,255 --> 00:05:41,634 ama sonrasında iyi görünmeyen tanklar görüyorsunuz. 90 00:05:42,134 --> 00:05:46,097 Tüm dünyadaki mercan resifleri insanlar için o kadar şey yapıyor. 91 00:05:46,180 --> 00:05:49,058 Ama kıyı şeritlerindeki insan nüfusu arttıkça 92 00:05:49,141 --> 00:05:52,937 fiziksel hasardan dolayı resiflerin azaldığını görmeye başladık. 93 00:05:53,020 --> 00:05:57,316 Tortuların resiflere akmasını önleyen kıyı şeridindeki ormanları 94 00:05:57,400 --> 00:05:58,734 yok etmeye başladılar. 95 00:05:58,818 --> 00:06:00,903 Son birkaç yılda 96 00:06:00,986 --> 00:06:05,074 mercanların beyazladığını gördük, bu mercan çok ısınınca gerçekleşir. 97 00:06:05,157 --> 00:06:08,911 Bunun sonucunda ekosistemde bazı değişiklikler görmeye başladık. 98 00:06:08,994 --> 00:06:11,455 Mercanlar gidince balıklar da gider. 99 00:06:11,539 --> 00:06:14,250 İnsanlara faydaları da kaybolur. 100 00:06:14,333 --> 00:06:15,167 Evet. 101 00:06:15,251 --> 00:06:17,253 Tahminlere göre 1950'den beri 102 00:06:17,336 --> 00:06:20,506 dünyadaki mercan resiflerinin yarısı yok oldu bile. 103 00:06:20,589 --> 00:06:24,427 Kalanların üçte ikisi de zarar görmüş ve risk altında. 104 00:06:24,510 --> 00:06:25,678 Burada mercanların 105 00:06:25,761 --> 00:06:28,973 sıcaklık ve kirliliğe göre değişimini inceliyorlar. 106 00:06:29,056 --> 00:06:31,725 Bunları iyileştirmenin yollarını arıyorlar. 107 00:06:31,809 --> 00:06:34,437 Bu tankların her birinde farklı koşullar var. 108 00:06:34,520 --> 00:06:39,942 Evet, aynen. Yani binlerce yıldır durum böyleydi. 109 00:06:40,025 --> 00:06:42,820 Biyoçeşitlilik had safhada, balık bol. 110 00:06:42,903 --> 00:06:45,114 Verimlilik var. Resifler var. 111 00:06:45,197 --> 00:06:46,407 Sağlıklı bir sistem. 112 00:06:46,490 --> 00:06:50,453 Mercan resifleri muazzam bir ekolojik sistem yarattı. 113 00:06:50,536 --> 00:06:52,580 Balıklara kadar etkiliyor. 114 00:06:52,663 --> 00:06:56,125 Geceleri gidip mercan dalları arasında saklandıklarında 115 00:06:56,208 --> 00:07:00,337 mercanları besleyen su kolonuna çok önemli besinler işiyorlar, 116 00:07:00,421 --> 00:07:02,173 o mercanlar koruma sağlıyor. 117 00:07:02,256 --> 00:07:06,343 Yani balıkların korunmaya ihtiyacı var, mercanların da besine. 118 00:07:06,427 --> 00:07:08,679 Balıklar bu işi çözüyor. 119 00:07:09,305 --> 00:07:13,809 Balıklar, mercanlar, idrar ve resif arasında 120 00:07:13,893 --> 00:07:15,686 bir geri besleme döngüsü var. 121 00:07:15,769 --> 00:07:20,149 Okyanusun mükemmel iki partili elemanı gibi. 122 00:07:20,232 --> 00:07:22,776 Evet, kesinlikle. Çok iyi ifade ettin. 123 00:07:22,860 --> 00:07:26,238 Ama resifte sıcaklığı iki derece arttırınca, 124 00:07:26,322 --> 00:07:28,824 yaz sıcaklığının üstüne çıkınca şu oluyor. 125 00:07:28,908 --> 00:07:32,286 Böyle bir şey ortaya çıkıyor. Orada hâlâ birkaç balık var. 126 00:07:32,369 --> 00:07:36,832 -Yani sadece sıcaklığı mı arttırdın? -Sadece iki derece daha yüksek. 127 00:07:36,916 --> 00:07:39,251 Burada hassas bir simbiyotik denge var. 128 00:07:39,335 --> 00:07:41,962 Su sıcaklığı birkaç derece bile yükselse 129 00:07:42,046 --> 00:07:45,132 mercan strese giriyor ve artık algleri besleyemiyor. 130 00:07:45,216 --> 00:07:50,179 Algler ölüyor, beyazlamış mercandan oluşan çorak bir dış iskelet kalıyor. 131 00:07:50,262 --> 00:07:54,308 Sonunda alglere muhtaç olan organizmalar ve balıklar da yok oldu 132 00:07:54,391 --> 00:07:57,394 ve yakında tüm ekosistem öldü. 133 00:07:57,478 --> 00:08:02,483 Resif sistemine çok fazla besin gelirse böyle olur. 134 00:08:02,566 --> 00:08:04,985 Sisteme nitrojen koyulduğu için 135 00:08:05,069 --> 00:08:07,363 her şey değişime uğradı. 136 00:08:07,446 --> 00:08:10,658 Ama gitgide alg gibi şeylerin geldiğini görüyoruz. 137 00:08:10,741 --> 00:08:13,452 Bunu otlayan balıklar da etkileyebilir. 138 00:08:13,536 --> 00:08:17,623 Alg yemeyi seven bir sürü balık var, onlar aslında bitkiciler. 139 00:08:17,706 --> 00:08:21,085 Oraya giriyorlar, yosunları alıp yiyorlar. 140 00:08:21,168 --> 00:08:24,463 Böylece mercanlar sistemde tekrar yetişebiliyor. 141 00:08:24,547 --> 00:08:27,424 Bunlardan biri kıyıdaki Büyük Set Resifi'ne ait. 142 00:08:27,508 --> 00:08:30,553 Burada gerçekten çok fazla mercan kaybettik. 143 00:08:30,636 --> 00:08:34,723 -Bunda büyük, etli polipler var. -Farklı bir ortamı taklit ediyorsun. 144 00:08:34,807 --> 00:08:39,103 Kesinlikle. Farklı gelecekler yaratıp neler olduğuna bakabiliyoruz. 145 00:08:39,186 --> 00:08:42,648 Çünkü o geleceği yaratıp anlayabilirsek o zaman bence 146 00:08:42,731 --> 00:08:44,066 çözüm bulabiliriz. 147 00:08:44,149 --> 00:08:47,444 Sıcaklık değişiminin mercan resiflerine etkisini, 148 00:08:47,528 --> 00:08:50,155 her şeyi bu kadar net görmek çok korkutucu. 149 00:08:51,073 --> 00:08:54,618 Ama okyanuslarımız insanlar yüzünden ölmeye başladıysa 150 00:08:54,702 --> 00:08:58,330 belki de yine insanların iyileştirme şansı olabilir. 151 00:08:59,415 --> 00:09:02,001 Mercanın bu konudaki fikrini merak ediyorum. 152 00:09:04,253 --> 00:09:06,880 Sıcaklık artışıyla kirliliğin verdiği zarar 153 00:09:06,964 --> 00:09:09,091 Büyük Set Resifi'nde görülebiliyor. 154 00:09:09,174 --> 00:09:10,926 Mesela şu Mercan'a bakalım. 155 00:09:11,010 --> 00:09:12,553 Dostum, çok doğru dedin. 156 00:09:12,636 --> 00:09:16,765 1950'den beri dünya mercan resiflerinin %50'sini kaybetti. 157 00:09:16,849 --> 00:09:19,852 Deniz sıcaklığındaki insan kaynaklı hızlı artış 158 00:09:19,935 --> 00:09:24,982 karbondioksitteki büyük artışla birleşince okyanusların kimyası değişti. 159 00:09:25,065 --> 00:09:25,899 Çok fena. 160 00:09:25,983 --> 00:09:28,819 -Vay canına! Ne oldu? -Mercan beyazlaması. 161 00:09:28,902 --> 00:09:32,114 Resifteki her şey besin ve yaşamdan yoksun, 162 00:09:32,197 --> 00:09:33,907 yani yavaş yavaş ölüyor 163 00:09:33,991 --> 00:09:36,535 ve tüm okyanusun ekosistemini etkiliyor. 164 00:09:37,161 --> 00:09:39,496 Ne yapılabilir? Artık çok mu geç? 165 00:09:39,580 --> 00:09:43,375 Değil. Ama geniş çaplı değişikliklerin hemen yapılması lazım. 166 00:09:43,459 --> 00:09:45,794 İki temel yardım türü vardır, 167 00:09:45,878 --> 00:09:47,671 koruyucu ve onarıcı. 168 00:09:47,755 --> 00:09:52,176 Onarıcı yardımda daha dayanıklı mercanlar yetiştirilip çoğaltılabilir, 169 00:09:52,259 --> 00:09:55,220 sağlığına kavuşabilecek bölgeler iyileştirilebilir. 170 00:09:55,304 --> 00:09:57,723 -Karmaşık bir işe benziyor. -Biraz öyle. 171 00:09:57,806 --> 00:10:01,060 Neyse ki en iyi ekologlar her gün bunun için çalışıyor. 172 00:10:01,143 --> 00:10:03,270 -Basit olan ne biliyor musun? -Nedir? 173 00:10:03,354 --> 00:10:06,190 Daha fazla zararı önlemek için yapabileceklerin. 174 00:10:06,273 --> 00:10:10,527 Denizi kirletmemek, deniz ürünlerinin geldiği yeri bilmek 175 00:10:10,611 --> 00:10:13,072 ve tabii ki karbon ayak izini azaltmak. 176 00:10:13,572 --> 00:10:15,199 Bunları yapabilirim. 177 00:10:15,908 --> 00:10:18,369 Dönmem lazım Mercan. Teşekkürler. 178 00:10:18,452 --> 00:10:20,788 Sorun değil. Görüşürüz dostum! 179 00:10:21,955 --> 00:10:25,209 Büyük Set Resifi için ilk onarıcı çözüm örneğimiz 180 00:10:25,292 --> 00:10:26,752 burada, AIMS'de. 181 00:10:26,835 --> 00:10:30,881 Dr. Carly bize mercan ekimi denilen yeni bir yöntem gösteriyor. 182 00:10:31,382 --> 00:10:35,844 Resife güç vermek için ne yaptığınızı görmeyi çok istiyoruz. 183 00:10:35,928 --> 00:10:39,515 Resifin gelecekte iyileşmesine yardımcı olacak 184 00:10:39,598 --> 00:10:43,060 bir çözüm bulmaya odaklandık. Bu da onlardan biri. 185 00:10:43,143 --> 00:10:46,063 Mercan ekimi dediğimiz şeyin bir parçası. 186 00:10:46,146 --> 00:10:50,943 Asıl yapmaya çalıştığımız şey, ormanı geliştirmek için tohum eker gibi 187 00:10:51,026 --> 00:10:55,781 mercanları resiflere ekebileceğimiz bir yol geliştirmek. 188 00:10:55,864 --> 00:11:00,035 Sonra da onları yerleşim delikleri dediğimiz yerlere koyup 189 00:11:00,119 --> 00:11:01,495 resiflere ekebileceğiz. 190 00:11:01,578 --> 00:11:05,666 Bu deliklerin her birinde yaklaşık 10 ila 15 mercan yavrusu var. 191 00:11:05,749 --> 00:11:08,585 Bu türlerden birinde başarılı oldunuz mu? 192 00:11:08,669 --> 00:11:13,507 Geçen yıl hayatta kalma oranı %25 oldu, bu bizi çok memnun etti. 193 00:11:13,590 --> 00:11:14,717 Müthiş. 194 00:11:14,800 --> 00:11:18,470 Benimle birkaç cihaza mercan koymak ister misiniz? 195 00:11:19,388 --> 00:11:21,515 -Evet. Elbette. -Olur mu? Harika. 196 00:11:21,598 --> 00:11:25,018 Altta tabureler var. Çıkartabilirsiniz. 197 00:11:26,270 --> 00:11:28,063 -Biraz yükseldin. -Vay canına. 198 00:11:29,106 --> 00:11:30,983 Evet, bu harika. Teşekkürler. 199 00:11:31,066 --> 00:11:33,026 Şimdi şöyle yapacağım. 200 00:11:33,777 --> 00:11:38,824 Size cihaz parçalarıyla birkaç delik vereceğim. 201 00:11:38,907 --> 00:11:43,454 Sonra onları birleştireceksiniz. Tabanından ya da yanlarından tutun. 202 00:11:44,037 --> 00:11:47,416 -Zac? Yani şöyle… -Üçgen tarafına koyacaksın. 203 00:11:47,499 --> 00:11:51,253 Darin bunları birleştirmek için yarıştığımızı bilmiyor. 204 00:11:52,087 --> 00:11:55,966 Tohumlama cihazını düzgünce birleştiren son kişi elenecek. 205 00:11:56,049 --> 00:11:57,926 Talimatları tekrar edeyim. 206 00:11:58,010 --> 00:12:01,889 Tohumlama cihazını düzgünce birleştiren son kişi elenecek. 207 00:12:01,972 --> 00:12:04,641 -Bana şu… -Benimki mükemmel, uğraştırmadı. 208 00:12:04,725 --> 00:12:08,395 -Seninki uzun sürüyor. -Sana kibarlık yapıyorum. 209 00:12:08,479 --> 00:12:12,483 Amaç, daha sıcak havalarda yaşayabilen mercanlar yetiştirip 210 00:12:12,566 --> 00:12:16,028 onların tohumlarını resifin zarar görmüş kısımlarına ekmek. 211 00:12:16,111 --> 00:12:17,780 -Oldu. -Sanırım bitirdim. 212 00:12:17,863 --> 00:12:18,697 -Evet. -Bravo. 213 00:12:18,781 --> 00:12:22,785 Tohumlama cihazları, mercanların büyümesi için alan sağlıyor. 214 00:12:23,577 --> 00:12:27,289 Cihazlar yerleştirildikten sonra mercanları resife kenetliyor 215 00:12:27,372 --> 00:12:29,625 ve onları yırtıcılardan koruyor. 216 00:12:30,501 --> 00:12:34,254 Burada yaptığınız çalışmalar takdire şayan 217 00:12:34,922 --> 00:12:38,383 çünkü bu, ekosistemi destekliyor, 218 00:12:38,467 --> 00:12:41,970 okyanusun en dibinden en üstüne kadar. 219 00:12:42,054 --> 00:12:45,641 İnsanlar da resif olan bir yere tatile gidecek olurlarsa 220 00:12:45,724 --> 00:12:47,976 bir sürü vatandaş bilimi projesi var, 221 00:12:48,060 --> 00:12:52,606 gözlem yapabilirler ve şnorkelle gezerken gördüklerini rapor edebilirler. 222 00:12:52,689 --> 00:12:54,650 Bu küçük bir şey olsa da 223 00:12:54,733 --> 00:12:58,237 araştırmacılara çok fazla bilgi sağlıyor. 224 00:12:58,320 --> 00:13:01,156 Dr. Carly'nin dediği gibi, yardım etmek isteyen 225 00:13:01,240 --> 00:13:05,369 internette dünyanın her yerindeki resif gözlem programlarını bulabilir. 226 00:13:05,869 --> 00:13:07,579 Bence heyecanlı bir dönem. 227 00:13:07,663 --> 00:13:13,043 Gelecekte mücadeleyi kazanmamızı kutlayacağımızı düşünüyorum. 228 00:13:13,126 --> 00:13:14,586 Harika. Çok teşekkürler. 229 00:13:14,670 --> 00:13:16,213 -Memnun oldum. -Harika. 230 00:13:16,296 --> 00:13:20,968 AIMS'te gerçekleşen mercan ekimi, onarıcı sürecin sadece başlangıcı. 231 00:13:22,636 --> 00:13:26,557 Resifleri onarmak için yıllardır devam eden bir adım daha var. 232 00:13:29,476 --> 00:13:30,853 Cairns'deyiz. 233 00:13:31,728 --> 00:13:36,066 Turistlerin odak noktası, önemli bir liman ve Resif'te tatil yeri. 234 00:13:36,859 --> 00:13:40,028 Bir katamaranla yaklaşık 27 kilometre açılacağız. 235 00:13:40,946 --> 00:13:45,742 Sonra küçük bir tekneye atlayıp Marine World dubasına bineceğiz. 236 00:13:47,494 --> 00:13:48,829 Burası son durağımız, 237 00:13:48,912 --> 00:13:52,249 tüm sihrin gerçekleştiği Marine World dubası. 238 00:13:52,833 --> 00:13:56,336 Burası Büyük Set Resifi'ni kurtarmak için beraber çalışan 239 00:13:56,420 --> 00:14:00,966 özel şirketlerin, üniversitelerin ve vatandaşların ortak girişimi. 240 00:14:01,466 --> 00:14:04,678 Onu onarmaya çalışan rock yıldızlarıyla buluşacağız. 241 00:14:05,304 --> 00:14:07,264 Ya da resif yıldızları diyelim. 242 00:14:07,347 --> 00:14:08,724 Hoş geldiniz. 243 00:14:08,807 --> 00:14:12,394 Bugün resif yıldızları denen bir şey üzerinde çalışacağız. 244 00:14:12,477 --> 00:14:15,480 Bu, çikolata şirketi Mars'ın geliştirdiği 245 00:14:15,564 --> 00:14:17,900 bir tür resif restorasyon tekniği. 246 00:14:18,400 --> 00:14:20,193 -10 yıl önce yapıldı. -Öyle mi? 247 00:14:20,277 --> 00:14:21,236 -Evet!. -İyiymiş. 248 00:14:21,320 --> 00:14:22,571 Çok ilginç, değil mi? 249 00:14:22,654 --> 00:14:25,657 Bu gibi kum veya kireç taşıyla kaplanmış 250 00:14:25,741 --> 00:14:29,578 çelik çubuk parçaları kullanıyor. 251 00:14:29,661 --> 00:14:32,080 -Mercan parçaları ona koyuyoruz. -Güzel. 252 00:14:32,164 --> 00:14:33,540 Bunları suya bırakıp 253 00:14:33,624 --> 00:14:36,501 fırtınalardan veya patlamalı balıkçılıktan 254 00:14:37,169 --> 00:14:40,130 kırılan mercanların yenilenmesini sağlıyoruz. 255 00:14:40,213 --> 00:14:42,215 İklim değişikliğinden de olabilir. 256 00:14:42,299 --> 00:14:45,928 Bugün gideceğimiz bölge, yaklaşık 10 yıl önce 257 00:14:46,011 --> 00:14:48,639 Yasi Kasırgası'nın zarar verdiği bir bölge. 258 00:14:48,722 --> 00:14:52,559 Mercanlar ve mercan resifleri aslında kendiliğinden iyileşir. 259 00:14:52,643 --> 00:14:55,354 Ama bazı yerlerde fırtınanın verdiği hasar var, 260 00:14:55,437 --> 00:14:57,272 büyük bir moloz yatağı oluştu. 261 00:14:57,356 --> 00:15:00,776 Suda dolaşan küçük mercan parçaları var 262 00:15:00,859 --> 00:15:04,738 ve tutunacak bir şeyleri olmazsa hayatta kalamazlar. 263 00:15:04,821 --> 00:15:07,950 O zaman bugün Zac ve sen gidip… 264 00:15:08,033 --> 00:15:10,661 Evet. O mercan parçalarını toplayacağız. 265 00:15:10,744 --> 00:15:13,372 Şansı olan mercanları arayacağız. 266 00:15:13,455 --> 00:15:18,293 Baş parmakla işaret parmağın arası kadar büyük olanları arayacağız. 267 00:15:18,377 --> 00:15:20,587 Burada birkaç tane var, göstereyim. 268 00:15:21,088 --> 00:15:24,466 Artık asıl mercana bağlı olmayan bir şey. 269 00:15:25,300 --> 00:15:27,970 -Hasat toplayacaksın. -Eğlenceli olacak. 270 00:15:28,470 --> 00:15:30,138 Harika. Hiç yapmamıştım. 271 00:15:30,222 --> 00:15:33,433 Darin'le ayrılıyoruz. Yıllardır dalış yapıyorum. 272 00:15:33,517 --> 00:15:36,478 Darin'in ilk dalışını sonraya saklayacağız. 273 00:15:36,979 --> 00:15:40,691 Hem teknede resif yıldızlarını nasıl hazırladıklarını görmeli. 274 00:15:40,774 --> 00:15:42,317 Tamam. Başlıyoruz. 275 00:15:43,151 --> 00:15:44,236 Dalışa hazırım. 276 00:15:47,364 --> 00:15:49,616 Tekrar okyanusta olmak çok güzel. 277 00:15:50,283 --> 00:15:51,785 Mercanlara bakın. 278 00:15:51,868 --> 00:15:53,286 Balıklara bakın. 279 00:15:53,370 --> 00:15:54,913 Köpekbalıklarına bakın. 280 00:15:56,832 --> 00:15:58,750 Bunlar gri resif köpekbalıkları 281 00:15:58,834 --> 00:16:01,253 ve bu bölgedeki en yaygın köpekbalıkları. 282 00:16:01,336 --> 00:16:04,214 Tehdit altında hissedince insanlara saldırırlar. 283 00:16:04,297 --> 00:16:07,551 Bu tarafa gidip tehditkâr görünmemeye çalışacağım. 284 00:16:07,634 --> 00:16:09,761 Sonuçta resifi kurtarmaya geldik. 285 00:16:09,845 --> 00:16:11,888 Bu tehditkârın tam tersi. 286 00:16:12,431 --> 00:16:15,350 Cidden, şunların boyutunu görüyor musunuz? 287 00:16:16,351 --> 00:16:17,978 Tamam. İşe dönelim. 288 00:16:19,187 --> 00:16:23,400 Unutmayın, geri götürüp resif yıldızı çerçevelerine takmak için 289 00:16:23,483 --> 00:16:26,111 elim kadar mercan parçaları arıyoruz. 290 00:16:26,194 --> 00:16:27,487 Acaba Darin nasıl? 291 00:16:27,571 --> 00:16:30,866 Büyük Set Resifi mercan ya da balıklardan ibaret değil. 292 00:16:30,949 --> 00:16:33,160 Yosunlar, mangrovlar var. 293 00:16:33,243 --> 00:16:35,454 Sahilin arayüzündeki her şey. 294 00:16:35,537 --> 00:16:39,458 Yani buradaki balıkların yaşamı için kritik olan şeyler. 295 00:16:39,541 --> 00:16:41,668 Hayatlarına kıyıda başlıyorlar. 296 00:16:41,752 --> 00:16:45,964 Mangrov ve deniz yosunlarıyla gerçekleşen akış ve filtreleme de 297 00:16:46,048 --> 00:16:49,134 Büyük Set Resifi dediğimiz şeyin bir parçası. 298 00:16:49,217 --> 00:16:53,263 Okyanustaki hayvanların %30'u bir resifte zaman geçirecektir. 299 00:16:53,346 --> 00:16:57,809 Bu yüzden onların canlı ve sağlıklı olması aşırı derecede önemli. 300 00:16:58,393 --> 00:17:00,937 Resif son zamanlarda çok zor zamanlar geçti. 301 00:17:01,021 --> 00:17:04,608 2016 ve 2017 'de art arda beyazlamalar görüldü. 302 00:17:04,691 --> 00:17:09,029 Çoğu kişi resifin yok olduğunu düşünüyor ama henüz yok olmadı. 303 00:17:09,112 --> 00:17:14,951 Ama dünya iklim değişikliğiyle başa çıkmaya çalışırken 304 00:17:15,035 --> 00:17:18,622 resife mümkün olduğunca dayanıklılık kazandırmalıyız. 305 00:17:18,705 --> 00:17:20,373 Bence iki paralel yol var. 306 00:17:20,457 --> 00:17:23,001 İklim değişikliğini çözmek. Herkesin sorunu. 307 00:17:23,085 --> 00:17:25,629 Resif sistemini daha iyi yönetmenin 308 00:17:25,712 --> 00:17:27,881 ve dayanıklı kılmanın yolunu bulmak. 309 00:17:29,216 --> 00:17:33,136 Bu, dünyanın en büyük mercan resifi restorasyon programlarından. 310 00:17:34,721 --> 00:17:37,557 Aygıtlar mercanların hızlıca büyümesini sağlıyor, 311 00:17:37,641 --> 00:17:41,103 birkaç ay içinde sayılarını 12 kat artırıyor. 312 00:17:41,186 --> 00:17:43,939 Balık nüfusuysa neredeyse üçe katlanıyor. 313 00:17:44,022 --> 00:17:45,315 Son 10 yılda, 314 00:17:45,398 --> 00:17:49,569 dalgıç ekipleri dünyada yaklaşık 300.000 mercan parçası kullanarak 315 00:17:49,653 --> 00:17:52,531 20.000 kadar resif yıldızı yerleştirdi. 316 00:17:53,365 --> 00:17:54,366 Bunun gibi. 317 00:17:55,992 --> 00:17:59,913 İşte küçük, kopuk bir parça. Tam da aradığımız şey. 318 00:18:02,332 --> 00:18:04,668 Owen Wilson'a selam olsun. Vay. 319 00:18:06,711 --> 00:18:09,339 Çevirince de "anne" oluyor. Ona selam olsun. 320 00:18:09,422 --> 00:18:10,340 ANNE 321 00:18:12,717 --> 00:18:15,178 İşte yerleştirilen bir deniz yıldızı. 322 00:18:15,262 --> 00:18:16,888 Çok güzel büyüyor, 323 00:18:16,972 --> 00:18:19,933 diğer organizmalara yeni bir yuva oluyor, 324 00:18:20,016 --> 00:18:24,146 nihayetinde tüm bölgedeki biyoçeşitliliği arttırıyor. 325 00:18:24,646 --> 00:18:26,731 Bu mercanları tekneye götüreceğiz, 326 00:18:26,815 --> 00:18:28,775 sonrası Darin'de. 327 00:18:32,070 --> 00:18:36,074 Bu elimizdeki küçük parçaları alacağız, 328 00:18:36,158 --> 00:18:38,451 doğrudan yıldızın üstüne koyacağız. 329 00:18:38,535 --> 00:18:40,120 Şunu alabilirsin. 330 00:18:40,203 --> 00:18:42,956 -Direkt üstüne yerleştirebiliriz. -Tamam. 331 00:18:43,039 --> 00:18:47,127 Sonra parçaları bağlamak için iki kablo bağı takacağız. 332 00:18:47,210 --> 00:18:49,588 -Şöyle, kolay. -Çok basit. 333 00:18:49,671 --> 00:18:54,134 Biri alta, biri üste. Sonra da sıkacağız. 334 00:18:54,217 --> 00:18:56,469 Tüm bunları elle yapıyoruz. 335 00:18:56,553 --> 00:18:58,763 İçimden "Bu nasıl ölçülür?" diyorum. 336 00:18:58,847 --> 00:18:59,681 Evet. 337 00:18:59,764 --> 00:19:02,517 Çok büyük bir şeyle uğraşıyoruz. 338 00:19:02,601 --> 00:19:05,103 3.000 resifin hepsini onaramayabiliriz, 339 00:19:05,187 --> 00:19:08,648 hepsinde bu tarz teknolojileri kullanamayabiliriz. 340 00:19:08,732 --> 00:19:11,484 Ama bunları en çok ihtiyaç olan yerde yaparsak 341 00:19:11,568 --> 00:19:13,445 o resiflere güç vermiş oluruz, 342 00:19:13,528 --> 00:19:16,907 zor zamanlara karşı dayanıklı olduklarından emin oluruz. 343 00:19:16,990 --> 00:19:18,658 -Üstten tutar mısın? -Evet. 344 00:19:18,742 --> 00:19:20,202 -Kaldır. -Yıldızı mı? 345 00:19:20,285 --> 00:19:22,996 Evet, en güvenlisi bu. Kaldırabilirsin, sonra… 346 00:19:23,079 --> 00:19:24,873 Nereye koyduğumuzu göstereyim. 347 00:19:24,956 --> 00:19:27,626 Mercanlar iskelete bağlandıktan sonra 348 00:19:27,709 --> 00:19:30,629 deniz tabanında ihtiyaç olan noktaya 349 00:19:30,712 --> 00:19:33,256 bu platformla indirilip dikiliyorlar. 350 00:19:39,596 --> 00:19:41,097 Burası çok güzel. 351 00:19:44,351 --> 00:19:47,479 Suda dalarken başka bir gezegende gibi hissediyorum. 352 00:19:54,444 --> 00:19:55,445 Hafifim. 353 00:19:59,658 --> 00:20:00,909 İnsanlardan uzağım. 354 00:20:02,619 --> 00:20:04,412 Tuhaf yaratıklarla çevriliyim. 355 00:20:06,581 --> 00:20:10,001 Okyanusları korumanın neden çok önemli olduğunu hatırladım. 356 00:20:11,711 --> 00:20:15,090 Onarımın ve korumanın bir parçası olmak çok güzel bir his. 357 00:20:15,590 --> 00:20:19,469 Ama bu sadece geçici bir çözüm, daha çok yolumuz var. 358 00:20:20,220 --> 00:20:23,682 Gitmeden önce Darin'in de dalmasını iple çekiyorum. 359 00:20:27,560 --> 00:20:29,354 Oksijen bitiyor. Çıkma zamanı. 360 00:20:38,363 --> 00:20:40,865 Okyanus ve kara arasında 361 00:20:40,949 --> 00:20:44,202 mercanları ve resiflerini koruyan eşsiz bir biyom var. 362 00:20:44,869 --> 00:20:46,997 Onlara mangrov deniyor. 363 00:20:47,080 --> 00:20:49,582 Suyun karayla birleştiği kıyılarda 364 00:20:49,666 --> 00:20:52,419 yaşayan ve büyüyen çalı ve ağaç türleri. 365 00:20:52,502 --> 00:20:54,713 Büyük Set Resifi gibi ekosistemler 366 00:20:54,796 --> 00:20:57,674 yaşamak için mangrov ormanlarına ihtiyaç duyar. 367 00:20:57,757 --> 00:21:00,844 Maalesef mangrovlar da tehdit altında. 368 00:21:01,845 --> 00:21:04,514 Halka açık ve korunan bir parkı ziyaret edip 369 00:21:04,597 --> 00:21:09,227 yerel bir yerli iklim aktivisti ve mangrovların bekçisiyle tanışacağız. 370 00:21:09,311 --> 00:21:12,188 Bu bereketli yaşam alanını daha iyi tanıyacağız. 371 00:21:12,272 --> 00:21:13,815 Burayı beğendiniz mi? 372 00:21:13,898 --> 00:21:15,525 -Güzel bir gündü. -Öyle mi? 373 00:21:15,608 --> 00:21:16,860 -Evet. -Bayıldım. 374 00:21:16,943 --> 00:21:19,654 -Mangrov ülkesindeyiz. -Bugün mangrovdayız. 375 00:21:19,738 --> 00:21:20,572 Cairns'deyiz. 376 00:21:21,990 --> 00:21:24,576 Hâlâ yağmur yağıyor. Endişelenmeyin. 377 00:21:25,910 --> 00:21:27,329 Kamera sever, değil mi? 378 00:21:27,412 --> 00:21:31,750 Bu senin halkın, mangrovlar ve resifler için ne ifade ediyor? 379 00:21:31,833 --> 00:21:35,378 Aborjin kültüründe, Avustralya'daki yerli kültürde 380 00:21:35,462 --> 00:21:39,382 aralarındaki kültürel bağı görüyoruz. 381 00:21:39,466 --> 00:21:40,508 -Evet. -Tamam mı? 382 00:21:40,592 --> 00:21:44,637 Mangrovlara küçük kardeş diyebiliriz. 383 00:21:44,721 --> 00:21:46,139 Büyük kardeş de resif. 384 00:21:46,222 --> 00:21:50,393 Şu anda mangrovların sağlığı üzerindeki çevresel etki açısından 385 00:21:50,477 --> 00:21:52,187 ne işe yarıyor, ne yaramıyor? 386 00:21:52,270 --> 00:21:55,690 İnsan faaliyetlerinin etkilerini görüyoruz. 387 00:21:55,774 --> 00:21:58,485 Bu gibi yaşam alanlarını yok edişlerini. 388 00:21:58,568 --> 00:22:03,615 Örneğin bir sürü otopark yapmak için bu mangrovları ortadan kaldırmak. 389 00:22:03,698 --> 00:22:06,951 Bu mangrovlar giderse çorak toprak etkisi yaratırsın. 390 00:22:07,035 --> 00:22:09,496 -Bu da daha çok tortu akışı demek. -Evet. 391 00:22:09,579 --> 00:22:11,956 Onlar da doğrudan su sistemine akar, 392 00:22:12,040 --> 00:22:14,209 sonra su sistemi onu resife götürür. 393 00:22:14,292 --> 00:22:18,630 Yani doğrudan okyanusa giden insan kaynaklı kirlilik giderek artıyor. 394 00:22:18,713 --> 00:22:20,298 Direkt resife. Evet. 395 00:22:20,382 --> 00:22:25,011 Mangrovların tatlı suya da tuzlu suya da ihtiyaçları vardır. 396 00:22:25,095 --> 00:22:28,681 Sadece tuzlu suya bağlı değil. O oksijene de ihtiyaçları var. 397 00:22:28,765 --> 00:22:31,017 Gerçekten çevresel ağaçlar. 398 00:22:31,101 --> 00:22:37,399 Kara dünyası ve okyanus arasında bir tür güvenlik sınırı oluşturuyorlar. 399 00:22:37,482 --> 00:22:42,237 Havaalanının "Mangrovlara inşa edeceğiz" demesi bir tesadüf olabilir. 400 00:22:42,320 --> 00:22:46,616 Çünkü öyle olunca mangrovlar onların karbon emisyonlarını dengeliyor. 401 00:22:46,699 --> 00:22:47,909 -İlginç. -Evet. 402 00:22:47,992 --> 00:22:51,913 Yani burada oldukları için daha fazla karbondioksit salıyorlar. 403 00:22:52,539 --> 00:22:55,625 Peki mangrovlar ne kadar karbondioksit tüketiyor? 404 00:22:55,708 --> 00:22:59,963 Normal ağaçlardan %20 fazla diyebiliriz. 405 00:23:00,630 --> 00:23:01,965 Burada yaptığımız şey 406 00:23:02,048 --> 00:23:06,219 dünyanın veya Avustralya'nın diğer ucundaki birini etkiliyor. 407 00:23:06,302 --> 00:23:10,223 Tam tersi de geçerli. Diğer ucunda yapılanlar burayı etkiliyor. 408 00:23:11,433 --> 00:23:15,270 Benim neslim ve genç nesil artık öylece oturmaktan bıktı. 409 00:23:15,353 --> 00:23:17,605 Her şeyi mahvetmelerine izin vermeyiz. 410 00:23:17,689 --> 00:23:20,191 Kalkıp elimizden geleni yapacağız. 411 00:23:20,275 --> 00:23:23,319 Çünkü kızlarıma güzel bir şey bırakmak istiyorum. 412 00:23:23,403 --> 00:23:26,906 Resiflere gidip şunu bilmelerini istiyorum, 413 00:23:26,990 --> 00:23:31,035 "Babam mangrovlarla ilgilenerek benim de resifi görebilmem için 414 00:23:31,119 --> 00:23:32,412 üstüne düşeni yaptı. 415 00:23:32,495 --> 00:23:34,456 Güzel balıkları görebiliyorum, 416 00:23:34,539 --> 00:23:37,000 güzel mercanları da görebiliyorum." 417 00:23:37,083 --> 00:23:41,004 Şöyle bir düşününce bence hepimiz yerlilerin sahip olduğu şeyleri 418 00:23:41,087 --> 00:23:43,423 gelecek nesillere bırakıyoruz. 419 00:23:43,506 --> 00:23:45,467 -Artık başlayabiliriz. -Evet. 420 00:23:45,550 --> 00:23:47,385 Başlamak için güzel bir zaman. 421 00:23:47,469 --> 00:23:50,054 Bununla birlikte gezi şovumuza başlıyoruz. 422 00:23:50,847 --> 00:23:52,932 Pekâlâ. Şu iskeleye bakalım. 423 00:23:53,683 --> 00:23:56,686 Siz buraya gelmeden önce hepsi kuruydu. 424 00:23:56,769 --> 00:23:59,606 Bu yağan yağmur nedeniyle 425 00:23:59,689 --> 00:24:01,941 su burada birikmeye başladı. 426 00:24:02,025 --> 00:24:05,445 Bu mangrovlara ve köklere sahip olmak bu açıdan da önemli. 427 00:24:06,237 --> 00:24:08,656 Tüm suyu toprakta tutuyorlar 428 00:24:08,740 --> 00:24:11,367 ve hepsi tüm bu bitkilere fayda sağlıyor. 429 00:24:11,451 --> 00:24:14,621 -Çünkü her şey denize giderdi. -Direkt denize giderdi. 430 00:24:16,289 --> 00:24:20,668 Az önce yürürken ne kadar yoğun olduğunu fark ettiyseniz 431 00:24:20,752 --> 00:24:23,963 orası farklı türde bir mangrovdu. 432 00:24:24,047 --> 00:24:25,965 Şimdi bunları görüyoruz 433 00:24:26,049 --> 00:24:32,388 ve bu ağaçların daha yakın olduğunu, normal ağaçlara benzediğini göreceksiniz. 434 00:24:33,139 --> 00:24:36,809 Burada kaç farklı mangrov türü var? 435 00:24:36,893 --> 00:24:41,231 Toplamda 42 farklı tür var. 436 00:24:42,106 --> 00:24:44,651 Burada bir Dagobah sistem esprisi düşünelim. 437 00:24:45,693 --> 00:24:47,111 "Bırak silahını kenara." 438 00:24:47,654 --> 00:24:51,032 Şunları görüyor musunuz? Bunlar da farklı türler. 439 00:24:51,115 --> 00:24:54,619 Şu sivri, yukarı bakan küçük sapları görüyor musunuz? 440 00:24:54,702 --> 00:24:56,704 -Evet. -Onlarla hava alıcılar. 441 00:24:56,788 --> 00:24:58,081 İyiymiş. 442 00:24:58,164 --> 00:25:00,416 Hava alıcıların amacı nedir? 443 00:25:00,500 --> 00:25:03,711 Oksijen solumak. Şnorkelleri gibi düşünün. 444 00:25:03,795 --> 00:25:06,673 Bizim resifte maske ve şnorkel takmamız gibi 445 00:25:06,756 --> 00:25:08,716 bunlar da onların şnorkelleri. 446 00:25:08,800 --> 00:25:11,469 -Mangrovları taklit ediyormuşuz. -Evet! 447 00:25:12,345 --> 00:25:16,474 Şuradakiler var ya. Bu yaprak. Tamam mı? 448 00:25:16,558 --> 00:25:21,145 Şu an göremeyebilirsin ama bu ağaçlardaki asıl yaprak bu. 449 00:25:21,229 --> 00:25:26,109 Çamur olunca içine atıyorsun, nasıl durduğunu gördün mü? 450 00:25:26,943 --> 00:25:29,070 -Vay! -Şimdi ekilmiş oldu. 451 00:25:29,153 --> 00:25:30,613 -Biz ektik. -Evet. 452 00:25:30,697 --> 00:25:32,615 Gerçekten de mangrov ektim. 453 00:25:33,658 --> 00:25:36,160 Ne kadar korkunç görünüyorlar. Mordor gibi. 454 00:25:36,244 --> 00:25:38,746 -Üstünde yürümek çok zor olmalı. -Evet. 455 00:25:39,539 --> 00:25:41,791 -Çok pratik lazım. -Burası çok değişik. 456 00:25:41,874 --> 00:25:46,170 -Burası başladığımız yerden farklı. -Biraz daha çamurlu. 457 00:25:47,005 --> 00:25:49,382 Daha çok mangrov kokusu geliyor. 458 00:25:49,465 --> 00:25:51,759 Harika. Yağmurun yağması harika oldu. 459 00:25:53,177 --> 00:25:54,095 Sen onlara sor. 460 00:25:54,178 --> 00:25:56,180 -Müthiş, değil mi? -Çok güzel. 461 00:25:56,264 --> 00:25:57,932 -Böylece… -Harika bir şey. 462 00:25:58,016 --> 00:26:00,143 Sivrisinekleri uzak tutuyor. 463 00:26:00,226 --> 00:26:02,604 MOZZIE = SİVRİSİNEK 464 00:26:04,731 --> 00:26:07,984 Bence şimdi buralarda biraz yürüyünce, 465 00:26:08,067 --> 00:26:10,528 ülkemi biraz dolaşınca 466 00:26:10,612 --> 00:26:13,698 tropikal etkiyi daha yakından gördünüz. 467 00:26:13,781 --> 00:26:16,284 -Doğru. -Yağmur var. Mangrovlar var. 468 00:26:16,367 --> 00:26:18,536 Resiflerde daha çok eğlenceksiniz. 469 00:26:18,620 --> 00:26:21,164 Güzel. Sağ ol. Bu bizim için çok önemliydi. 470 00:26:21,247 --> 00:26:24,375 -Resifte turu tamamlayacağız. -Evet, doğru. 471 00:26:24,459 --> 00:26:26,586 Karbondioksiti hapsetmekten 472 00:26:26,669 --> 00:26:29,547 hem karayı hem de Set Resifi'ni korumaya kadar 473 00:26:29,631 --> 00:26:34,177 dünyadaki yaşam dengesini korumada mangrovlar önemli bir rol oynuyor. 474 00:26:34,260 --> 00:26:35,637 Jiritju'nun mesajı da 475 00:26:35,720 --> 00:26:38,640 mangrovların korunmasında önemli bir rol oynuyor. 476 00:26:42,226 --> 00:26:45,021 Büyük Set Resifi'nden bu kadar konuştuktan sonra 477 00:26:45,104 --> 00:26:47,357 kendi gözlerimizle görme zamanı geldi. 478 00:26:47,440 --> 00:26:50,860 Queensland'in kuzeydoğu kıyısında, Airlie Sahili'ndeyiz. 479 00:26:50,943 --> 00:26:53,905 Denizde 72 km açılacağız. 480 00:26:54,447 --> 00:26:56,949 Evet, amaç resifte dalmak. 481 00:26:57,033 --> 00:27:00,953 Ama şu an kesinlikle yolculuk gideceğimiz yerden daha önemli. 482 00:27:01,037 --> 00:27:03,915 Çünkü oraya bununla gideceğiz. 483 00:27:03,998 --> 00:27:05,416 Yat gezisi başlasın! 484 00:27:08,920 --> 00:27:10,088 Efsane bir şey. 485 00:27:10,171 --> 00:27:12,799 -Bölgeye girmişiz gibi. -Tehlikeli bölge. 486 00:27:14,217 --> 00:27:17,929 Çok heyecanlıyım. Neredeyse 15 yıldır dalış yapıyorum. 487 00:27:18,012 --> 00:27:22,934 İstisnasız dalışa çıktığım herkes burası için hep şöyle dedi, 488 00:27:23,017 --> 00:27:25,103 "Büyük Set Resifi'ne gitmen gerek." 489 00:27:25,186 --> 00:27:27,480 Aşağısı başka bir dünya. 490 00:27:27,563 --> 00:27:29,691 Orayı görmek için çok heyecanlıyım. 491 00:27:29,774 --> 00:27:30,775 Evet. 492 00:27:33,778 --> 00:27:35,530 -Selam. -Günaydın beyler. 493 00:27:35,613 --> 00:27:39,784 Peter dalış eğitmenimiz. Darin bunu daha önce hiç yapmadı. 494 00:27:39,867 --> 00:27:42,036 -Seni görmek de güzel. -İşte geldik. 495 00:27:42,120 --> 00:27:45,957 Büyük Set Resifi'ne varmak üzereyiz. 496 00:27:46,040 --> 00:27:48,167 -Vay be. -Biraz geçmişe dönelim. 497 00:27:48,251 --> 00:27:51,838 10.000 yıl önce buraya kadar yürünürdü. Hep karaydı. 498 00:27:52,338 --> 00:27:55,133 10.000 yıl kadar önce son buzul çağı sona erdi. 499 00:27:55,216 --> 00:27:57,552 O çağ bitince deniz seviyesi yükseldi. 500 00:27:57,635 --> 00:28:00,763 Yaklaşık 6.000 yıl önce de bugünkü seviyesine ulaştı. 501 00:28:00,847 --> 00:28:03,891 Ondan önce şurada bir dağ vardı, şurada da vardı. 502 00:28:05,351 --> 00:28:07,478 Eskiden burası büyük bir nehirdi. 503 00:28:08,521 --> 00:28:12,024 Deniz seviyesi yükseldikçe bu dağları kapattı 504 00:28:12,108 --> 00:28:14,610 ve üzerlerinde mercanlar büyümeye başladı. 505 00:28:14,694 --> 00:28:19,323 Çok eski bir batık dağın tepesinde büyüyen mercanlar var. 506 00:28:19,824 --> 00:28:20,825 -Çok güzel. -Ne? 507 00:28:20,908 --> 00:28:23,077 Sonra şimdiki seviyeye ulaştı. 508 00:28:23,161 --> 00:28:26,372 Yani bulunduğumuz yer 10.000 yıl önce bir nehirdi. 509 00:28:29,625 --> 00:28:32,170 Büyük Set Resifi'ndeki mercanlar harika. 510 00:28:34,297 --> 00:28:36,799 Duyduğuma göre özellikle son birkaç yıldır 511 00:28:36,883 --> 00:28:39,302 resifin berbat durumda olduğunu duyunca 512 00:28:39,385 --> 00:28:42,180 giderek daha fazla insan geliyor. 513 00:28:42,263 --> 00:28:44,932 Şimdi sağlıklı, kahverengi mercan görüyorlar. 514 00:28:45,016 --> 00:28:48,644 Ama renginden dolayı "Ölmüş herhâlde. Kahverengi" diyorlar. 515 00:28:48,728 --> 00:28:53,399 İnsanlar alışmış mercanları videolarda veya kartpostallarda… 516 00:28:53,483 --> 00:28:55,693 -Renkli oluyor. -…parlak görmeye. 517 00:28:55,777 --> 00:29:00,156 Çünkü kimse bok rengi mercanlı kartpostal almaz. 518 00:29:01,032 --> 00:29:04,660 Ama okyanuslarımıza kötü bir şey yapmıyoruz demiyorum. 519 00:29:04,744 --> 00:29:07,121 Aşırı avlanıyoruz. Çok plastik atıyoruz. 520 00:29:07,205 --> 00:29:09,332 Ama bence durum o kadar vahim değil. 521 00:29:09,415 --> 00:29:11,793 Her yerde yeni bir şey göreceksiniz. 522 00:29:11,876 --> 00:29:13,211 Farklı türler var. 523 00:29:13,294 --> 00:29:16,339 Bir sürü büyük balık var, hoşunuza gidecektir. 524 00:29:17,215 --> 00:29:20,718 Birkaç günlüğüne evden uzaktaki yeni evimiz burası olacak. 525 00:29:21,219 --> 00:29:24,430 O ne? Su Dünyası mı? Kevin Costner şu anda orada mı? 526 00:29:24,514 --> 00:29:26,849 Su Dünyası'na benziyor. Şuna bak. 527 00:29:27,809 --> 00:29:29,435 Burası Resif Dünyası. 528 00:29:30,520 --> 00:29:34,607 Hardy Reef'te yüzen üç katlı bir duba. 529 00:29:35,399 --> 00:29:36,442 Vay canına. 530 00:29:36,526 --> 00:29:37,527 Merhaba! 531 00:29:38,152 --> 00:29:42,365 Sırada büyük ödül var, bu bölümün en keyifli bonusu. 532 00:29:42,865 --> 00:29:46,661 Darin ve ben geceyi resifte geçireceğiz. 533 00:29:46,744 --> 00:29:49,372 Resifin üstünde değil. İçinde. 534 00:29:49,455 --> 00:29:51,624 Su altında. Göreceksiniz. 535 00:29:51,707 --> 00:29:54,252 Elbette güvertede uyunabiliyor 536 00:29:54,335 --> 00:29:58,089 ama aşağıda, suyun dört metre altında konaklanabiliyor, 537 00:29:58,172 --> 00:30:01,300 hem de en iyi manzaralı oda garantisiyle. 538 00:30:01,384 --> 00:30:05,012 Resif Dünyası'na hoş geldiniz. Burası çok dik. 539 00:30:05,721 --> 00:30:07,640 -Kenarlara tutunun. -Evet. 540 00:30:08,432 --> 00:30:09,517 Harika. 541 00:30:09,600 --> 00:30:11,602 -Vay canına. -Vay be! 542 00:30:12,478 --> 00:30:13,771 Uzay gemisi gibi. 543 00:30:15,606 --> 00:30:16,607 Yok artık! 544 00:30:16,691 --> 00:30:18,609 Troy McClure'un evini anımsattı. 545 00:30:21,529 --> 00:30:22,738 Selam dostum. 546 00:30:22,822 --> 00:30:26,200 Bu gece balıklarla uyuyacağım ama mafya gibi değil. 547 00:30:26,284 --> 00:30:29,412 Alttaki mavi ışık gece onları buraya çekiyor. 548 00:30:29,495 --> 00:30:32,248 Bu pencerelerin ses kesme özelliği yok, 549 00:30:32,331 --> 00:30:34,292 yani balıkları duyacaksınız. 550 00:30:34,375 --> 00:30:37,295 Ama en güzel yanı, gece doğayı duymak. 551 00:30:37,378 --> 00:30:38,462 Hiç fark etmez. 552 00:30:38,546 --> 00:30:42,049 Bu pencereler iki yönlü, yani balıklar da bizi görebilir 553 00:30:42,133 --> 00:30:44,051 ama tüm mercekleri de görürler. 554 00:30:44,135 --> 00:30:46,220 Çok çılgın şeyler görmüşlerdir. 555 00:30:46,304 --> 00:30:48,806 Evet, bana birkaç şey söylediler. 556 00:30:49,348 --> 00:30:50,349 Tanrım. 557 00:30:59,317 --> 00:31:02,445 Güneşin altındayız, dalış için karnımızı doyuruyoruz. 558 00:31:09,535 --> 00:31:11,370 Birkaç hediyelik eşya alıyoruz. 559 00:31:19,879 --> 00:31:21,714 Merhaba beyler. Nasılız? 560 00:31:21,797 --> 00:31:23,007 -İyiyiz. -Çok iyi. 561 00:31:23,090 --> 00:31:25,885 -Güzel. Şimdi… -Suya mı gireceğiz? 562 00:31:25,968 --> 00:31:29,263 Dalmadan önce siyah lastik giyeceksiniz. 563 00:31:29,347 --> 00:31:30,765 -Harika. -İşte giysiniz. 564 00:31:30,848 --> 00:31:33,059 -Sana küçük bir tane var. -Senin için. 565 00:31:35,728 --> 00:31:37,021 Parti başlasın Wayne. 566 00:31:38,564 --> 00:31:40,024 Biraz dar. 567 00:31:43,653 --> 00:31:45,321 Suda Yaşam ekibine benzedik. 568 00:31:48,074 --> 00:31:49,450 Fermuarı çeksene canım. 569 00:31:50,409 --> 00:31:51,494 Elbette hayatım. 570 00:31:52,954 --> 00:31:54,372 Harika oldun tatlım. 571 00:31:55,081 --> 00:31:57,333 Tanrım, çok kaslısın Darin. 572 00:31:58,376 --> 00:31:59,377 Hep şişmiş. 573 00:31:59,460 --> 00:32:01,921 -Giysiye sığmıyorsun. -Kusuruma bakma. 574 00:32:03,673 --> 00:32:05,049 -Rahat mı? -Pek değil. 575 00:32:05,132 --> 00:32:07,093 Onu sıkıştırışımı gördünüz mü? 576 00:32:09,011 --> 00:32:11,180 Sizi bu taraftan indirelim beyler. 577 00:32:11,263 --> 00:32:14,392 Hardy Resifi'ndeki dalış noktamıza gitmek için 578 00:32:14,475 --> 00:32:17,228 Whitsundays'de manzaralı yolculuk yapıyoruz. 579 00:32:17,311 --> 00:32:20,356 Tuzlu rüzgâr yüzüme ve saçıma doğru eserken 580 00:32:21,273 --> 00:32:24,652 bu deneyimin heyecanıyla içim içime sığmıyor. 581 00:32:24,735 --> 00:32:28,197 Dalıştan önce hep biraz gergin olurum. 582 00:32:28,280 --> 00:32:29,865 Korktuğumdan değil, 583 00:32:29,949 --> 00:32:33,661 tıpkı uçakta uçmak gibi su altında nefes almanın da 584 00:32:33,744 --> 00:32:36,956 doğal bir deneyim olmadığı gerçeğine duyduğum saygıdan. 585 00:32:37,039 --> 00:32:40,001 Harika anların tadını çıkaracak kadar rahat olmakla 586 00:32:40,084 --> 00:32:42,670 temkinli olmak arasında gidip geliyorum. 587 00:32:42,753 --> 00:32:46,757 Darin hazır olduğunu söylüyor ama neler olacağına dair bir fikri yok. 588 00:32:47,675 --> 00:32:50,177 Sanırım benim de yok. 589 00:32:54,390 --> 00:32:55,391 Başlıyoruz! 590 00:33:03,399 --> 00:33:04,483 Çok güzel. 591 00:33:05,776 --> 00:33:08,154 O kadar güzel ki gerçek değilmiş gibi. 592 00:33:08,654 --> 00:33:11,073 Bir sürü fotoğraf ve video gördüm. 593 00:33:11,157 --> 00:33:13,367 Bizzat deneyimlemek çok başka. 594 00:33:14,744 --> 00:33:17,872 Bu yüzden en iyi dalış noktası burası. 595 00:33:19,790 --> 00:33:22,293 Resif hayat dolu. 596 00:33:23,252 --> 00:33:27,590 Farklı çeşitlerde, şekillerde ve renklerde balık sürüleri var. 597 00:33:29,842 --> 00:33:32,803 Bunun ne olduğunu bilmiyorum ama harika bir şey! 598 00:33:32,887 --> 00:33:35,097 Hafifçe dokunacağım. 599 00:33:35,181 --> 00:33:36,515 Dokun. 600 00:33:41,312 --> 00:33:45,816 Doğru. Mercanlar bazı yerlerde biraz kahverengi ama ölmemişler. 601 00:33:45,900 --> 00:33:48,611 Umarım daha güçlü bir şekilde geri dönerler. 602 00:33:49,612 --> 00:33:52,907 Bunun için tanıştığımız herkese çok teşekkür ederim. 603 00:33:53,616 --> 00:33:58,454 Büyük Set Resifi'ni kurtarmak için yorulmadan çalışan herkese teşekkürler. 604 00:34:02,083 --> 00:34:04,543 Darin ne kadar şanslı olduğunu bilmiyor. 605 00:34:05,211 --> 00:34:07,546 İlk dalışını bu resifte yapıyor. 606 00:34:08,297 --> 00:34:09,799 Çok sevdi, biliyorum. 607 00:34:14,595 --> 00:34:17,765 Bu anı sonsuza dek kafamda tekrar yaşayacağım. 608 00:34:18,265 --> 00:34:21,227 Hayatımın en iyi deneyimlerinden biri. 609 00:34:32,029 --> 00:34:33,030 Evet! 610 00:34:34,031 --> 00:34:35,157 Harikaydı. 611 00:34:36,700 --> 00:34:39,537 -İlk dalışın nasıldı dostum? -Hadi ama! 612 00:34:39,620 --> 00:34:41,413 -Bravo. -Harikaydı. 613 00:34:41,497 --> 00:34:42,498 Çok başarılıydı. 614 00:34:43,332 --> 00:34:44,208 Vay be. 615 00:34:44,291 --> 00:34:48,045 Bazı balıklar küçük bir köpek gibi bize doğru geldi. 616 00:34:48,129 --> 00:34:49,421 -Evet. -Sanki… 617 00:34:49,505 --> 00:34:52,091 -Küçük mü? Kocamandı! -Dev bir balık. 618 00:34:52,174 --> 00:34:55,553 Gördüğüm tüm köpeklerden daha ağırdır. 140 klloydu. 619 00:34:55,636 --> 00:34:58,639 Onlara dokunabildim, çok rahatlardı. 620 00:34:58,722 --> 00:35:00,516 Evet. Gerçekten dokundun mu? 621 00:35:00,599 --> 00:35:03,561 -Evet. -En iyisi bir doktora görün. 622 00:35:06,981 --> 00:35:08,941 Harika. Dostum, ben cidden… 623 00:35:09,024 --> 00:35:12,194 İlk dalışında bunu gördüğüne inanamıyorum. 624 00:35:12,278 --> 00:35:13,445 -Evet. -İyi miydi? 625 00:35:13,529 --> 00:35:14,530 Evet. 626 00:35:15,322 --> 00:35:17,533 İnanılmaz bir şeydi. Böyle… 627 00:35:18,492 --> 00:35:21,537 Bu kadar canlı kanlı bir mercan hiç görmemiştim. 628 00:35:21,620 --> 00:35:26,500 Bir sürü farklı renk vardı. 629 00:35:26,584 --> 00:35:28,586 -Çok iyiydi. Aferin D. -Evet. 630 00:35:28,669 --> 00:35:32,756 Listeden önce bunu çıkardığına inanamıyorum, şanslı herif seni. 631 00:35:38,137 --> 00:35:41,182 Büyük Set Resifi'ne dalınca hayallerim gerçek oldu. 632 00:35:41,682 --> 00:35:44,727 Onu kurtarmak için yapılanları görmek de güzeldi. 633 00:35:44,810 --> 00:35:48,314 Ama aynı zamanda dünyadaki tüm okyanuslar gibi 634 00:35:48,397 --> 00:35:53,360 orası da iklim değişikliği, kirlilik ve aşırı avlanma tehdidi altında. 635 00:35:53,444 --> 00:35:57,156 Mercan resiflerimizin ve içindeki deniz canlılarının geleceği 636 00:35:57,239 --> 00:35:58,365 hâlâ belli değil. 637 00:35:59,116 --> 00:36:00,951 İyileştirme şansımız var. 638 00:36:01,035 --> 00:36:04,538 Resifleri adım adım onarabilir, 639 00:36:04,622 --> 00:36:08,334 şu an kaçınılmaz görünen sonu tersine çevirebiliriz. 640 00:36:08,417 --> 00:36:10,336 Ama asıl soru şu, 641 00:36:10,419 --> 00:36:15,216 buralara zarar veren eylemleri de azaltabilecek miyiz? 642 00:36:15,299 --> 00:36:16,926 Bunu zaman gösterecek. 643 00:36:17,009 --> 00:36:20,387 Zaman demişken, bunu bir daha ne zaman yaparım bilmiyorum, 644 00:36:20,471 --> 00:36:24,725 o yüzden şansım varken bir kez daha gireceğim. 645 00:36:25,976 --> 00:36:26,977 Görüşürüz. 646 00:36:31,774 --> 00:36:36,237 Ekip olarak Avustralya'nın geleneksel sahiplerini tanıyoruz. 647 00:36:36,320 --> 00:36:40,157 Aborjin ve Torres kültürünü taşıyan büyüklere saygı duyuyoruz. 648 00:37:11,105 --> 00:37:12,982 Alt yazı çevirmeni: Seda Tiğrek