1
00:00:06,257 --> 00:00:10,928
EEN NETFLIX-SERIE
2
00:00:15,558 --> 00:00:17,060
Het vlindereffect.
3
00:00:18,061 --> 00:00:19,479
De hypothese is…
4
00:00:19,562 --> 00:00:22,774
…dat het delicate slaan
van één paar insectenvleugels…
5
00:00:22,857 --> 00:00:24,817
…een reeks voorvallen kan veroorzaken…
6
00:00:24,901 --> 00:00:28,279
…die een gebeurtenis beïnvloeden
aan de andere kant van de aarde…
7
00:00:28,362 --> 00:00:31,491
…en genoeg windkracht
opbouwen voor een tornado.
8
00:00:32,116 --> 00:00:34,327
Wat vergezocht? Waarschijnlijk wel.
9
00:00:34,869 --> 00:00:39,540
Maar stel je eens voor welk effect
een paar miljard vlinders dan hebben.
10
00:00:39,624 --> 00:00:41,167
En in plaats van vlinders…
11
00:00:41,250 --> 00:00:44,378
…stel je je het effect voor
van meer dan twee miljard mensen…
12
00:00:44,462 --> 00:00:49,383
…die de CO2-waarden in de atmosfeer
gedurende honderden jaren opdrijven.
13
00:00:49,467 --> 00:00:53,513
Een van de onbekendere slachtoffers
van de opwarming van de aarde…
14
00:00:53,596 --> 00:00:59,435
…vinden we in deze kleine eilandengroep
voor de noordoostkust van Australië.
15
00:00:59,519 --> 00:01:01,813
De zeespiegel is blijven stijgen…
16
00:01:01,896 --> 00:01:05,274
…en hele eilanden
zijn onder water komen te staan.
17
00:01:05,358 --> 00:01:10,530
Hoewel de bewoners bijna niets bijdragen
aan de stijging van de CO2-waarden…
18
00:01:11,239 --> 00:01:13,908
…voelen ze de effecten ervan het hardst.
19
00:01:18,621 --> 00:01:21,082
We hebben het geluk uitgenodigd te zijn…
20
00:01:21,165 --> 00:01:26,129
…om een van de eilandjes te verkennen
en te genieten van alles wat het biedt…
21
00:01:26,212 --> 00:01:29,882
…van eeuwenoude cultuur
tot ongerepte stranden…
22
00:01:30,508 --> 00:01:33,261
…en een van de beste visplekken op aarde.
23
00:01:33,344 --> 00:01:35,763
Bereid je voor, doe je gordel om.
24
00:01:38,266 --> 00:01:39,350
Het avontuur…
25
00:01:41,561 --> 00:01:42,645
…gaat beginnen.
26
00:01:50,862 --> 00:01:53,489
We beginnen de ochtend middenin Melbourne…
27
00:01:53,573 --> 00:01:57,076
…voor een voorproefje
van de Torres Strait op het vasteland.
28
00:01:57,160 --> 00:02:01,080
Dit is een inheems restaurant
dat Mabu Mabu heet.
29
00:02:01,164 --> 00:02:04,542
Chef-kok en eigenaar Nornie Bero
is geboren en getogen…
30
00:02:04,625 --> 00:02:07,086
…op een van de eilandjes
waar we heen gaan.
31
00:02:07,170 --> 00:02:11,507
We komen voor een stukje perspectief
en om haar beroemde brood te leren bakken…
32
00:02:11,591 --> 00:02:14,343
…naar een familierecept
uit de Straat Torres.
33
00:02:14,427 --> 00:02:16,262
Welkom.
-Fijn hier te zijn.
34
00:02:16,345 --> 00:02:19,432
We gaan damper maken vandaag.
-Cool. 'Dampa.'
35
00:02:19,515 --> 00:02:21,017
Met dit brood groeide ik op.
36
00:02:21,100 --> 00:02:24,562
Niet in een ondergrondse oven,
we hebben moderne ovens nu.
37
00:02:24,645 --> 00:02:28,232
Maar nog wel op traditionele manier.
-Aan de slag.
38
00:02:28,316 --> 00:02:32,528
Goed, we gaan rommel maken.
We doen wat bloem in onze kommen.
39
00:02:34,655 --> 00:02:36,991
We gebruiken ook geroosterde pompoen.
40
00:02:37,825 --> 00:02:39,243
Doe het in je kom.
41
00:02:40,369 --> 00:02:41,871
Pak gewoon een handjevol.
42
00:02:42,371 --> 00:02:45,541
Goed zo, graai maar.
-Dat voelt erg goed.
43
00:02:45,625 --> 00:02:46,959
En nu de pompoen…
44
00:02:48,336 --> 00:02:49,879
…in de bloem kneden.
45
00:02:49,962 --> 00:02:53,591
Wat betekent mabu mabu?
Het betekent 'help jezelf'.
46
00:02:53,674 --> 00:02:57,345
In de zin van 'neem maar'.
-Ja, eet smakelijk.
47
00:02:57,428 --> 00:03:00,348
Haal je deeg er zo uit en leg het…
48
00:03:01,974 --> 00:03:03,643
…op het meel hier.
49
00:03:03,726 --> 00:03:09,941
Ik koop graag rechtstreeks van de boer.
Ik probeer de tussenpersoon te vermijden.
50
00:03:10,024 --> 00:03:16,155
M'n personeel is overwegend inheems,
omdat ik het in het begin erg zwaar had.
51
00:03:16,239 --> 00:03:19,033
Dus dit is echt een passieproject?
52
00:03:19,116 --> 00:03:23,079
Ik kan hier ook
veel andere inheemse bedrijven promoten.
53
00:03:23,162 --> 00:03:25,665
De jouwe lijkt goed.
Zac, je drukt te hard.
54
00:03:25,748 --> 00:03:29,502
Vreselijk? Ik druk altijd te hard.
-Doe het zacht.
55
00:03:30,086 --> 00:03:33,422
Ik kom van een eiland,
dus we gebruiken bananenbladeren.
56
00:03:33,965 --> 00:03:35,925
We gaan onze bladeren verhitten.
57
00:03:36,008 --> 00:03:39,428
Want we willen
alle olie en smaak eruit krijgen.
58
00:03:39,512 --> 00:03:42,765
De keuken is modern,
maar volgens deze methode…
59
00:03:42,848 --> 00:03:45,184
…is duizenden jaren lang
damperbrood gemaakt.
60
00:03:45,268 --> 00:03:49,313
Als je hem erop legt,
zie je de olie er al uitkomen.
61
00:03:49,397 --> 00:03:52,066
Meteen al.
-Die van jullie kunnen daar.
62
00:03:52,149 --> 00:03:53,401
Gelijk andere kleur.
63
00:03:53,484 --> 00:03:56,404
De olie uit het blad
is essentieel voor 't proces.
64
00:03:56,487 --> 00:03:58,531
De bladeren worden om 't deeg gewikkeld…
65
00:03:58,614 --> 00:04:00,449
De glimmende kant naar beneden.
66
00:04:00,533 --> 00:04:04,245
…en geven de korst
een geweldige smaak en consistentie.
67
00:04:04,328 --> 00:04:06,414
Leg je brood in het midden.
68
00:04:06,497 --> 00:04:11,043
Sla de zijkanten eromheen,
en steek ze eronder. Een mooi brood.
69
00:04:11,794 --> 00:04:14,130
Cool. Zo goed?
-Hé, niet slecht.
70
00:04:14,213 --> 00:04:18,759
Traditioneel werd dit brood begraven
onder de grond op een bed van hete kolen…
71
00:04:18,843 --> 00:04:20,511
…maar wij gebruiken de oven.
72
00:04:20,594 --> 00:04:23,306
Wel handgemaakt,
maar met een modern foefje.
73
00:04:23,389 --> 00:04:27,643
Ondertussen vertelt Nornie
hoe ze opgroeide in de Straat Torres.
74
00:04:27,727 --> 00:04:31,355
Het is een eilandengroep.
Elk eiland heeft z'n eigen dialect.
75
00:04:31,439 --> 00:04:33,107
Het mijne is Meriam Mir.
76
00:04:35,234 --> 00:04:37,653
Goed zeg, echt een goede uitspraak.
77
00:04:37,737 --> 00:04:40,781
Mabu mabu is in de taal
van het Meriam-volk.
78
00:04:41,949 --> 00:04:45,828
Onze hoofdtotem is een gekko,
die noemen we wanpun…
79
00:04:45,911 --> 00:04:48,581
…en we hebben ook een beizam, een haai.
80
00:04:48,664 --> 00:04:52,626
Totems kennen we,
een spirituele band met bepaalde dieren…
81
00:04:52,710 --> 00:04:54,462
…en de plicht ze te beschermen.
82
00:04:54,545 --> 00:04:58,966
Die benadering van het ecosysteem
is mede waarom hun cultuur zo mooi is.
83
00:04:59,050 --> 00:05:02,803
Wat betekenen ze?
-Wanpun is een heilig dier…
84
00:05:02,887 --> 00:05:05,431
…omdat het bezoek van mensen aankondigt.
85
00:05:05,514 --> 00:05:08,351
Als je hem hoort,
komt er goed of slecht nieuws.
86
00:05:08,434 --> 00:05:12,146
En haaien zijn… We eten ze niet.
87
00:05:12,855 --> 00:05:18,110
Geen flake voor mij. Als je vis
met friet bestelt, krijg je altijd haai.
88
00:05:18,194 --> 00:05:20,029
Serieus?
-Flake is een haai.
89
00:05:20,112 --> 00:05:22,073
Dat wist ik niet.
90
00:05:22,156 --> 00:05:25,659
Klopt. Uit onderzoek is gebleken
dat Australische fish and chips…
91
00:05:25,743 --> 00:05:28,621
…of flake, meestal haai met friet is.
92
00:05:28,704 --> 00:05:33,125
Omdat dit niet wordt vermeld,
kan de soort zelfs bedreigd zijn.
93
00:05:33,209 --> 00:05:35,961
Het is dus beter om alleen friet te nemen.
94
00:05:36,045 --> 00:05:43,010
Dus als je wat anders wilt dan haai,
moet je vragen om andere stukjes vis.
95
00:05:43,094 --> 00:05:46,514
Wat fijn dat ik dit weet.
-Ja, dat is echt niet goed.
96
00:05:46,597 --> 00:05:48,307
Nee, ik ben dol op haaien.
97
00:05:48,391 --> 00:05:52,269
Ze horen bij onze cultuur,
al ons eten komt uit de oceaan.
98
00:05:52,353 --> 00:05:55,981
Je vist nooit te veel,
omdat je later toch weer gaat vissen.
99
00:05:56,065 --> 00:05:58,567
Het is net een cirkel van leven.
100
00:05:58,651 --> 00:06:01,404
We zijn erg multicultureel,
we haten niemand…
101
00:06:01,487 --> 00:06:03,906
…en weten hoe je met iedereen kunt leven.
102
00:06:03,989 --> 00:06:07,410
We gaan naar de Straat Torres.
Ik ben heel erg benieuwd.
103
00:06:07,493 --> 00:06:10,621
Ik heb er nu alleen nog maar meer zin in.
104
00:06:10,704 --> 00:06:13,624
Zijn je tatoeages
allemaal inheemse kruiden?
105
00:06:13,707 --> 00:06:15,793
Een hartige en een zoete kant.
106
00:06:18,379 --> 00:06:21,715
Die kanten heb ik.
-Dat verbaast me niet, geweldig.
107
00:06:21,799 --> 00:06:24,802
Je praat tegen mijn zoete kant
of mijn hartige kant.
108
00:06:24,885 --> 00:06:28,848
Ik neem geen tatoeages
tot ik zo'n gevatte uitleg heb.
109
00:06:29,723 --> 00:06:34,061
Waar is dit van gemaakt?
-Deze is van boter en golden syrup.
110
00:06:34,145 --> 00:06:38,441
Golden syrup is dé Australische siroop.
111
00:06:39,066 --> 00:06:44,071
Het lijkt op melasse.
Dus puur suikerriet, eigenlijk.
112
00:06:44,155 --> 00:06:46,323
Heb je ook veganistische boter?
113
00:06:46,407 --> 00:06:47,783
Te gek.
114
00:06:47,867 --> 00:06:50,244
We gebruiken alleen die boter.
-Cool.
115
00:06:50,327 --> 00:06:54,039
We gebruiken geen andere boter.
-Dat vind ik geweldig.
116
00:06:54,123 --> 00:06:58,752
Ik eet alleen veganistische boter,
ook al ben ik geen veganist.
117
00:06:58,836 --> 00:07:03,382
Ik hou van vlees. Sorry. En van vis.
-Ik vind het prima.
118
00:07:05,468 --> 00:07:09,513
Eilandmensen kunnen geen vegetariërs zijn.
-Geen probleem.
119
00:07:10,556 --> 00:07:13,559
Nee, grapje.
Er zijn vegetarische eilandbewoners.
120
00:07:13,642 --> 00:07:14,935
Maar die wonen hier.
121
00:07:16,270 --> 00:07:17,688
Ze verlieten het eiland.
122
00:07:21,609 --> 00:07:23,194
Alsof Darin geroast wordt.
123
00:07:24,737 --> 00:07:26,405
Excuses zijn niet nodig.
124
00:07:27,323 --> 00:07:30,868
Maar we hebben veel vegan-volgers…
125
00:07:30,951 --> 00:07:35,456
…want ik doe veel
met yam en kleurrijke groenten.
126
00:07:35,539 --> 00:07:39,293
Misschien een damper,
maar moeten we niet bij de damper kijken?
127
00:07:39,376 --> 00:07:42,755
Ja, goed. Die vind ik leuk.
-Fijn.
128
00:07:42,838 --> 00:07:48,177
Had je die al die tijd in je hoofd?
-'Wanneer kan ik hem nou gebruiken?
129
00:07:48,260 --> 00:07:50,513
Wanneer kan ik hem erin gooien?'
130
00:07:50,596 --> 00:07:54,391
Maar serieus, onze damper is klaar.
Ik weet één ding over bakken:
131
00:07:54,475 --> 00:07:57,603
als je het ruikt, is het klaar.
En het ruikt geweldig.
132
00:07:57,686 --> 00:07:59,271
Je kunt het al ruiken.
133
00:07:59,772 --> 00:08:03,943
Dat bananenblad.
Niet slecht voor je eerste poging.
134
00:08:04,026 --> 00:08:07,821
De jouwe heeft een mooie korst.
Kijk toch eens.
135
00:08:10,783 --> 00:08:11,784
Niet slecht.
136
00:08:12,284 --> 00:08:13,244
Ik doe m'n best.
137
00:08:13,994 --> 00:08:15,454
Dat is jouw plakje.
138
00:08:15,538 --> 00:08:18,999
We zijn niet op dieet.
-Goed. Bedankt voor de toestemming.
139
00:08:19,083 --> 00:08:20,543
Smeer maar ruim.
140
00:08:20,626 --> 00:08:23,587
Zo veel? Iets meer?
-Dat is perfect.
141
00:08:23,671 --> 00:08:25,673
Klaar? Nu proeven.
142
00:08:29,009 --> 00:08:31,845
Ik sla echt steil achterover. Dankjewel.
143
00:08:31,929 --> 00:08:36,600
Het beste eraan is dat je het deelt
met mensen, want het is te lekker om…
144
00:08:37,977 --> 00:08:41,730
Wat zeggen jullie dan?
-Mabu mabu.
145
00:08:44,608 --> 00:08:45,985
Ja, pak een stuk.
146
00:08:46,068 --> 00:08:48,153
Echt geweldig.
-Heel erg bedankt.
147
00:08:49,238 --> 00:08:52,866
Maar als je zo damper eet,
ga je op mij lijken.
148
00:08:55,286 --> 00:08:57,037
Dit is niet vanzelf gegaan.
149
00:08:58,914 --> 00:09:01,041
Nu de magen en hersens gevoed zijn…
150
00:09:01,125 --> 00:09:04,878
…verlaten we het vasteland
voor ons avontuurlijke hoofdgerecht.
151
00:09:04,962 --> 00:09:06,547
De Straat Torreseilanden.
152
00:09:08,591 --> 00:09:11,302
We moeten een paar vluchten nemen.
153
00:09:11,385 --> 00:09:15,931
Ik vind vliegen niet erg, doe ik vaak,
maar ik heb liever grotere vliegtuigen.
154
00:09:16,015 --> 00:09:21,145
Dus als de vliegtuigen kleiner worden,
neemt m'n onrust exponentieel toe.
155
00:09:22,646 --> 00:09:25,190
We zitten tenminste niet in zo'n dingetje.
156
00:09:25,274 --> 00:09:28,485
Dat is het volgende vliegtuig? Lekker dan.
157
00:09:28,569 --> 00:09:29,820
Allemachtig.
158
00:09:30,404 --> 00:09:31,739
Ziezo.
-Bedankt, mam.
159
00:09:31,822 --> 00:09:33,490
Klaar voor vertrek.
160
00:09:33,574 --> 00:09:34,742
Nu ben ik veilig.
161
00:09:39,705 --> 00:09:41,498
Welke zou het menu zijn?
162
00:09:41,999 --> 00:09:43,959
Ik vraag het de stewardess wel.
163
00:09:45,502 --> 00:09:47,671
Ik weet best dat die er niet is.
164
00:09:48,839 --> 00:09:52,509
Ik doorbreek de vliegspanning wel
met een DC-comicsgrap.
165
00:09:52,593 --> 00:09:58,474
Er woont schijnbaar een groep
supersterke krijgsvrouwen op het eiland.
166
00:09:58,557 --> 00:10:00,517
O, ja?
-En die gaan nooit weg.
167
00:10:01,101 --> 00:10:04,229
Maar het is raar.
Je ziet ze niet met het blote oog.
168
00:10:04,313 --> 00:10:07,441
Er is een portaal.
Iets met een andere dimensie.
169
00:10:07,524 --> 00:10:09,985
Ze hebben er een film over gemaakt.
-Echt?
170
00:10:10,569 --> 00:10:12,071
Zijn het Wondervrouwen?
171
00:10:14,823 --> 00:10:16,283
Dit knippen we eruit.
172
00:10:20,204 --> 00:10:22,122
Jemig. Is er nog iemand nerveus?
173
00:10:27,836 --> 00:10:28,671
Ojee.
174
00:10:29,922 --> 00:10:33,050
De vleugel trilt helemaal.
Die niet, maar die wel.
175
00:10:34,885 --> 00:10:36,220
Ojee.
176
00:10:36,845 --> 00:10:37,680
O, man.
177
00:10:44,937 --> 00:10:46,021
Kijk toch eens.
178
00:10:50,943 --> 00:10:52,861
Niet alles is voor Insta, Darin.
179
00:10:59,076 --> 00:11:03,622
De Straat Torreseilanden zijn een cluster
van zo'n 250 kleine landmassa's…
180
00:11:03,706 --> 00:11:06,834
…voor de noordkust van Australië,
net onder Papoea-Nieuw-Guinea.
181
00:11:06,917 --> 00:11:12,005
Van die 250 zijn er maar zo'n 18 bewoond.
182
00:11:12,089 --> 00:11:15,884
We bezoeken de Masig-gemeenschap,
ook wel Yorke Island genoemd.
183
00:11:15,968 --> 00:11:19,763
Erg klein. Iets meer dan
een 1,3 vierkante kilometer land…
184
00:11:19,847 --> 00:11:22,933
…komt boven 't kristalblauwe water
van de Straat uit.
185
00:11:24,017 --> 00:11:27,771
Slechts een paar eilanden
kunnen minimaal toerisme aan…
186
00:11:27,855 --> 00:11:31,942
…en een bezoek aan Masig
vereist toestemming van de regionale raad…
187
00:11:32,025 --> 00:11:33,819
…die we uiteraard hebben.
188
00:11:33,902 --> 00:11:36,655
Tenminste, als we het daadwerkelijk halen.
189
00:11:40,284 --> 00:11:44,246
Altijd een goed teken
als het vliegtuig één propeller heeft.
190
00:11:44,329 --> 00:11:47,207
Heb je back-up nodig, dan is die er niet.
191
00:11:48,417 --> 00:11:51,336
Ik had liever twee propellers gehad.
192
00:11:53,589 --> 00:11:57,718
Het is zo geweldig
om ongerepte natuur te zien.
193
00:11:57,801 --> 00:12:00,512
Kijk naar dat eilandje.
Echt hoor, serieus.
194
00:12:00,596 --> 00:12:05,309
Wat een zegen om naar een plek te mogen
waar geen toeristen komen…
195
00:12:05,392 --> 00:12:10,063
…en hopelijk mensen
bewust te maken van hun situatie.
196
00:12:12,107 --> 00:12:16,069
Maar ik voel me vereerd
dat we met een heel team mogen gaan.
197
00:12:16,779 --> 00:12:20,783
Al deze mensen mogen met ons mee,
we mogen hun verhaal gaan delen…
198
00:12:20,866 --> 00:12:25,037
Hoort Darin dat geluid niet?
Dat is niet omdat de frietjes klaar zijn.
199
00:12:25,120 --> 00:12:26,580
Verdomme, wat was dat?
200
00:12:27,247 --> 00:12:28,290
Een alarmpje?
201
00:12:30,125 --> 00:12:31,418
Een agressieve piep.
202
00:12:32,544 --> 00:12:33,587
Een slechte piep.
203
00:12:33,670 --> 00:12:35,839
Is dat het eiland waar we heen gaan?
204
00:12:37,716 --> 00:12:41,136
Gast. O, mijn God.
-O, man.
205
00:12:42,346 --> 00:12:44,181
Hé, iedereen zwaait.
206
00:12:44,765 --> 00:12:45,641
Serieus?
207
00:12:49,102 --> 00:12:50,562
O, mijn God.
-Mijn hemel.
208
00:12:56,568 --> 00:12:57,861
Goed gedaan, piloot.
209
00:12:59,321 --> 00:13:02,616
We hebben het gehaald.
Zie je wel? Niets aan 't handje.
210
00:13:02,699 --> 00:13:06,328
Het verhaal van Masig is ingewikkeld,
daar komen we nu achter.
211
00:13:06,411 --> 00:13:10,582
Bij een stijgende zeespiegel
kunnen dit soort eilandjes wegspoelen…
212
00:13:10,666 --> 00:13:13,877
…waardoor deze mensen
hun huizen en cultuur verliezen.
213
00:13:13,961 --> 00:13:15,754
De hoofdindustrie is de visserij…
214
00:13:15,838 --> 00:13:19,716
…en daarna overheidsbanen,
die de lokale infrastructuur stutten…
215
00:13:19,800 --> 00:13:22,761
…voor de ongeveer 270 inwoners.
216
00:13:22,845 --> 00:13:28,517
Scholieren gaan op een ander eiland
of 't vasteland naar de middelbare school.
217
00:13:28,600 --> 00:13:31,895
De meesten halen hun diploma
en gaan ergens anders wonen.
218
00:13:31,979 --> 00:13:36,608
Mondiale klimaatverandering bedreigt ze,
dus kijken de inwoners naar de overheid…
219
00:13:36,692 --> 00:13:38,652
…en de rest van de wereld voor hulp.
220
00:13:38,735 --> 00:13:42,155
Worden de mensen verdrongen,
dan wordt hun erfgoed dat ook…
221
00:13:42,239 --> 00:13:46,869
…en zes generaties aan geschiedenis
kan dan zomaar in zee worden weggespoeld.
222
00:13:46,952 --> 00:13:50,080
Het grootste deel ligt
minder dan drie meter boven zeeniveau.
223
00:13:50,163 --> 00:13:52,916
En dat stijgt elk jaar ietsje meer…
224
00:13:53,000 --> 00:13:57,754
…dus zijn de gebieden voor jagen
of landbouw niet langer toegankelijk.
225
00:13:57,838 --> 00:14:01,133
Omringende gemeenschappen
staan al onder water.
226
00:14:01,216 --> 00:14:05,637
Deze mensen hebben weinig tot niets gedaan
dat bijdroeg aan de klimaatverandering…
227
00:14:05,721 --> 00:14:08,348
…maar de uitwerking ervan
treft ze keihard.
228
00:14:08,432 --> 00:14:12,144
Misschien zijn ze wel
de laatste generatie die hier nog woont.
229
00:14:13,520 --> 00:14:15,814
Dankbaar voor de uitnodiging komen we aan…
230
00:14:15,898 --> 00:14:20,611
…en we willen zo veel mogelijk leren
van de Straat Torres-eilandbewoners.
231
00:14:20,694 --> 00:14:23,614
Het Masigal-volk heet jullie welkom
op ons thuiseiland.
232
00:14:24,573 --> 00:14:26,575
We behoren tot de Kulkulgal-natie.
233
00:14:27,743 --> 00:14:31,413
Het is een eer jullie te ontvangen.
-Bedankt daarvoor.
234
00:14:31,997 --> 00:14:34,124
Drink.
-Bedankt dat we mochten komen.
235
00:14:36,001 --> 00:14:38,337
Hé, jongens. Welkom, ik ben Fraser.
236
00:14:38,420 --> 00:14:40,255
Zac. Aangenaam, broeder.
237
00:14:40,339 --> 00:14:43,550
Dit is Fraser,
cultureel contactpersoon en gastheer.
238
00:14:45,177 --> 00:14:48,639
De lokale kinderen vinden ons interessant.
-Prijs de Heer.
239
00:14:48,722 --> 00:14:53,852
Welkom, jongens. Doe alsof je thuis bent.
-Ik kijk ernaar uit hier te verblijven.
240
00:14:53,936 --> 00:14:58,357
De vibratie nestelt zich al in me.
Los van alles en lekker ontspannen.
241
00:14:58,941 --> 00:15:02,069
Geweldig, bijna het hele eiland
kwam ons welkom heten.
242
00:15:03,362 --> 00:15:04,571
Iedereen is zo lief.
243
00:15:05,656 --> 00:15:08,200
Hongerig en moe van onze reis…
244
00:15:08,283 --> 00:15:11,912
…namen we plaats met wat oudsten
en raadsleden voor een groepsgebed…
245
00:15:11,995 --> 00:15:15,082
…en een feestmaal.
Ik voelde me echt helemaal thuis.
246
00:15:15,165 --> 00:15:17,834
Een reünie met familie
die we nog niet kenden.
247
00:15:17,918 --> 00:15:22,005
Fraser zei dat bijna iedereen elkaar kent
en veel mensen familie zijn.
248
00:15:22,089 --> 00:15:26,885
Het is een kleine, hechte gemeenschap
en je voelt de band die ze delen.
249
00:15:27,552 --> 00:15:30,597
We leerden elkaar kennen,
lachten, praatten…
250
00:15:30,681 --> 00:15:33,350
…en genoten van de maaltijd
bij zonsondergang.
251
00:15:36,478 --> 00:15:39,439
De stijgende zeespiegel
bedreigt niet alleen Masig.
252
00:15:39,523 --> 00:15:41,358
Het is een wereldwijd probleem.
253
00:15:41,441 --> 00:15:44,528
Waardoor stijgt de zeespiegel eigenlijk?
254
00:15:44,611 --> 00:15:46,238
Hallo.
-Hallo daar.
255
00:15:46,321 --> 00:15:48,490
Mijn soort is hier al heel lang.
256
00:15:48,573 --> 00:15:51,326
Ik zal het je laten zien.
-Goed. Ho, wacht.
257
00:15:52,828 --> 00:15:53,662
Ik haat vliegen.
258
00:15:53,745 --> 00:15:56,498
Toen mensen geïndustrialiseerder werden…
259
00:15:56,581 --> 00:16:00,544
…zagen we een alarmerende stijging
van het kooldioxidegehalte.
260
00:16:01,044 --> 00:16:04,923
De hoge concentratie van broeikasgassen
houdt warmte vast in de atmosfeer…
261
00:16:05,007 --> 00:16:08,010
…waardoor de gemiddelde
temperatuur op aarde ook stijgt…
262
00:16:08,093 --> 00:16:12,681
…waardoor de zee opwarmt en uitzet.
Maar nu komt het mooiste.
263
00:16:13,390 --> 00:16:18,103
Wel 55% van de CO2 in de wereld
wordt geproduceerd door maar vier landen…
264
00:16:18,687 --> 00:16:24,484
…en sommige van die cijfers zijn niet
evenredig met de bevolkingspercentages.
265
00:16:24,568 --> 00:16:28,989
Het probleem is dat de effecten
van die vier landen overal merkbaar zijn.
266
00:16:29,072 --> 00:16:32,534
In de vorm van extreem weer,
bedreiging van de landbouw…
267
00:16:32,617 --> 00:16:36,163
…de stijgende zeespiegel
en tal van andere problemen.
268
00:16:36,246 --> 00:16:38,749
Snap je wat ik je vertel?
269
00:16:38,832 --> 00:16:39,833
O, man.
270
00:16:39,916 --> 00:16:44,713
Maar dit gebeurde niet zomaar ineens,
dus het oplossen duurt ook lang.
271
00:16:44,796 --> 00:16:48,008
Klopt, maar het is nooit te laat
om wat te doen.
272
00:16:48,091 --> 00:16:51,219
Als we onze CO2-uitstoot
op alle manieren verminderen…
273
00:16:51,303 --> 00:16:53,972
…en verandering eisen van bestuursorganen…
274
00:16:54,056 --> 00:16:57,267
…kunnen we de effecten vertragen
of zelfs omkeren.
275
00:16:57,350 --> 00:17:01,229
Bedankt voor de lift.
-Rustig aan, gast. En bedankt.
276
00:17:01,313 --> 00:17:03,148
Die vogel klonk wel erg bekend.
277
00:17:05,358 --> 00:17:10,155
De volgende dag gingen we ervaren
wat de hoofdindustrie op Masig is…
278
00:17:10,238 --> 00:17:13,617
…en een toeristische activiteit, vissen.
Maar niet zomaar vissen.
279
00:17:14,201 --> 00:17:16,286
Dit is een populair exportproduct.
280
00:17:16,369 --> 00:17:20,040
In de VS noemen we ze kreeften,
hier staan ze bekend als cray.
281
00:17:20,123 --> 00:17:21,792
Dag broeders.
-Dag, bala.
282
00:17:21,875 --> 00:17:24,753
Dit zijn oom Ned en z'n zoon Ned.
-Dag, broeder.
283
00:17:24,836 --> 00:17:26,630
Klaar om te gaan?
-Ik denk het.
284
00:17:28,090 --> 00:17:29,716
Dag, broeder.
285
00:17:29,800 --> 00:17:31,802
En zomaar een hond.
286
00:17:34,888 --> 00:17:36,264
Dat komt niet goed.
287
00:17:36,807 --> 00:17:39,434
Lief dat je mee wilt,
maar dat kan echt niet.
288
00:17:39,518 --> 00:17:40,811
Je moet terug.
289
00:17:41,895 --> 00:17:45,232
Moet ik echt laten zien
hoe goed ik als strandwacht ben?
290
00:17:45,315 --> 00:17:47,400
We vroegen of we moesten helpen…
291
00:17:47,484 --> 00:17:50,862
…maar iedereen zei
dat ze totaal niet in de problemen was.
292
00:17:50,946 --> 00:17:52,114
Ze weet hoe 't moet.
293
00:17:52,197 --> 00:17:53,990
En ze heet Precious.
294
00:17:54,074 --> 00:17:56,743
Nu Precious veilig is, gaan we ervandoor.
295
00:17:57,494 --> 00:18:01,373
Ik ben dol op vissen
en zoek altijd een nieuwe ervaring.
296
00:18:01,456 --> 00:18:03,792
Het water is kristalblauw en perfect.
297
00:18:03,875 --> 00:18:06,920
De lokale visserij
heeft een kleine voetafdruk…
298
00:18:07,003 --> 00:18:10,924
…en het gebied is niet vervuild
of overbevist. Nog niet.
299
00:18:11,007 --> 00:18:15,345
Op het water verdwenen m'n zorgen,
tot ik besefte dat dit warm zeewater was.
300
00:18:15,428 --> 00:18:18,265
En van de lepeltest weten we
dat als het zout smaakt…
301
00:18:18,348 --> 00:18:20,559
Smaakt zout. Dan zijn er ook haaien.
302
00:18:22,227 --> 00:18:23,061
Haaien dus.
303
00:18:23,145 --> 00:18:27,440
Heb je de laatste tijd een grote gezien?
-Bij de steiger.
304
00:18:27,524 --> 00:18:29,776
Hoelang geleden?
-Drie weken geleden.
305
00:18:29,860 --> 00:18:32,279
Jemig, ik dacht meer in jaren.
306
00:18:32,362 --> 00:18:35,949
Waar water is, zijn haaien.
-Er zijn altijd haaien.
307
00:18:36,658 --> 00:18:41,454
Goed. Nou, ik heb er zin in.
We gaan wat cray vangen.
308
00:18:42,581 --> 00:18:44,624
Snel en efficiënt.
309
00:18:44,708 --> 00:18:50,088
Ik probeer niet aan haaien te denken.
Net als bij vliegen, gedachtekracht.
310
00:18:50,172 --> 00:18:51,506
Tot ik een rugvin zie.
311
00:18:51,590 --> 00:18:53,091
Zit er een snorkel bij?
312
00:18:53,175 --> 00:18:56,219
Nee, broeder.
We zijn vrijduikers. Grote longen.
313
00:19:06,855 --> 00:19:08,148
De GoPro neemt op.
314
00:19:08,690 --> 00:19:09,524
Daar gaan we.
315
00:19:11,610 --> 00:19:13,945
Cray vinden is niet zo makkelijk.
316
00:19:14,029 --> 00:19:17,699
Ze verstoppen zich onder alles,
en je moet echt op jacht.
317
00:19:17,782 --> 00:19:22,579
Het kost nogal wat tijd en energie,
wat verklaart waarom ze zo duur zijn.
318
00:19:22,662 --> 00:19:26,791
Een gemiddelde cray van hier
kan wel zo'n 80 dollar kosten.
319
00:19:26,875 --> 00:19:28,543
En ze zijn groot.
320
00:19:28,627 --> 00:19:33,340
Ik kijk er eerlijk gezegd niet naar uit
er één onder een rots vandaan te trekken.
321
00:19:38,428 --> 00:19:40,055
Maar Ned weet niet anders.
322
00:19:40,138 --> 00:19:44,684
Fijn dat hij er is, anders verdronken
of verhongerden we tijdens de jacht.
323
00:19:44,768 --> 00:19:46,019
Best lastig, of niet?
324
00:19:46,937 --> 00:19:48,104
Dit is moeilijk.
325
00:19:49,397 --> 00:19:50,523
Erg moeilijk.
326
00:19:50,607 --> 00:19:53,902
Even pauze, en vanaf de boot
kijken hoe het moet.
327
00:19:54,945 --> 00:19:56,071
Wil je er weer in?
328
00:19:56,696 --> 00:19:58,323
Ja, dat lijkt me wel oké.
329
00:20:00,283 --> 00:20:03,119
We kijken hoe ze het doen,
dan weten we hoe het…
330
00:20:03,203 --> 00:20:05,705
Ik probeer 't te leren,
door te observeren.
331
00:20:05,789 --> 00:20:09,834
We zijn niet moe of zo.
-Jullie zitten vol energie.
332
00:20:09,918 --> 00:20:13,880
Ik kan nog zeker twee, tot vier uur door…
333
00:20:13,964 --> 00:20:15,966
…voor ik moe begin te worden.
334
00:20:16,049 --> 00:20:19,552
Jullie zijn net vissen.
Je krijgt ook al schubben, zie ik.
335
00:20:19,636 --> 00:20:20,512
Juist, ja.
336
00:20:21,554 --> 00:20:25,475
Goed, de pauze is blijkbaar voorbij.
Daar gaan we weer.
337
00:20:28,937 --> 00:20:31,815
Ned zag een paar cray onder dit koraal.
338
00:20:34,192 --> 00:20:36,319
Trek je je handschoenen aan, Zac?
339
00:20:36,403 --> 00:20:38,697
Verdomme, wat is dat beest groot.
340
00:20:38,780 --> 00:20:41,825
Zac, heb je je handschoenen?
Allebei aantrekken.
341
00:20:42,409 --> 00:20:44,577
Dat ding is groot.
-Hij is enorm.
342
00:20:45,954 --> 00:20:47,914
Hij is groot en zwaar.
343
00:20:47,998 --> 00:20:49,416
Wat heb je daar, Zac?
344
00:20:50,041 --> 00:20:52,669
En ik moet hem naar de boot brengen.
345
00:20:56,631 --> 00:20:59,092
Het is net zo'n facehugger uit Alien…
346
00:20:59,175 --> 00:21:01,720
…en vast net zo link als hij vrijkomt.
347
00:21:03,930 --> 00:21:06,057
Bedankt, broeder. Ongelooflijk.
348
00:21:06,141 --> 00:21:08,351
Prijs de Heer.
-Een prachtig dier.
349
00:21:08,435 --> 00:21:10,437
Goed gedaan, man. Zo leuk.
350
00:21:11,021 --> 00:21:14,816
In deze prachtige oceaan
jagen met de lokale bevolking…
351
00:21:14,899 --> 00:21:16,526
…een enorme krab vangen…
352
00:21:17,110 --> 00:21:19,904
…dit was een ervaring
die ik nooit zal vergeten.
353
00:21:22,157 --> 00:21:25,243
We namen pauze
om ons op te frissen en op te laden.
354
00:21:25,327 --> 00:21:26,703
Hoe gaat het?
355
00:21:26,786 --> 00:21:28,997
Daarna gingen we wandelen met Fraser.
356
00:21:29,080 --> 00:21:32,459
Ik zal je rondleiden in ons stadje.
-Te gek.
357
00:21:33,793 --> 00:21:37,422
Dit is Yorke Island, Masig.
Dat is de traditionele naam.
358
00:21:37,505 --> 00:21:39,007
Masig.
-Masig Island.
359
00:21:39,090 --> 00:21:42,093
Probeer dat eens uit te spreken, Zac.
-Masig Eiland?
360
00:21:42,177 --> 00:21:44,846
Ja, precies. Masig, zo zeg je het.
361
00:21:44,929 --> 00:21:48,141
We liggen in het centrale cluster
van de Straat Torres.
362
00:21:49,100 --> 00:21:51,436
En we behoren tot de Kulkulgal-natie.
363
00:21:51,519 --> 00:21:55,440
En kulka betekent bloed.
We delen allemaal hetzelfde bloed.
364
00:21:55,523 --> 00:21:59,110
Dit is onze gemeenschap en stam,
we zijn er erg trots op.
365
00:21:59,194 --> 00:22:04,491
Hoeveel mensen wonen er op dit eiland?
-Op dit moment zo'n 250.
366
00:22:04,574 --> 00:22:07,577
De afgelopen 12 jaar
is het sterk afgenomen.
367
00:22:07,660 --> 00:22:12,499
Veel mensen zijn verhuisd voor werk,
op zoek naar kansen in het zuiden.
368
00:22:13,083 --> 00:22:15,960
Het eiland is klein
en mist de infrastructuur…
369
00:22:16,044 --> 00:22:18,505
…voor grootschalig toerisme.
370
00:22:19,798 --> 00:22:24,177
Maar er zijn kleine bedrijven
die unieke vakanties aanbieden…
371
00:22:24,260 --> 00:22:26,096
…aan erg kleine groepen.
372
00:22:26,179 --> 00:22:29,015
Kan dat uitgebreid worden?
En in welke mate?
373
00:22:29,099 --> 00:22:32,519
Misschien zijn er nog onbenutte
duurzame economische kansen.
374
00:22:32,602 --> 00:22:35,939
Kunnen ze het culturele aspect
van hun toerisme verhogen…
375
00:22:36,022 --> 00:22:37,649
…zoals in Cooya Beach?
376
00:22:37,732 --> 00:22:39,901
Kijk aan, precies in het midden.
377
00:22:39,984 --> 00:22:44,072
Je kent de situatie hier,
wat is er eigenlijk allemaal mogelijk?
378
00:22:44,155 --> 00:22:49,160
Hoe kunnen we met ecotoerisme
wat overbrengen en ook wat verkopen?
379
00:22:49,828 --> 00:22:53,665
We buiten niets uit, we gebruiken het
om een verhaal te vertellen…
380
00:22:53,748 --> 00:22:58,378
…over de problemen waar we voor staan,
maar we moeten er ook wat aan verdienen.
381
00:22:58,461 --> 00:23:03,174
We geven de jongere generaties de kans
om erom te geven en ook zo te leven.
382
00:23:03,258 --> 00:23:07,345
Dit is echt een van de mooiste plekken
die ik ooit heb gezien.
383
00:23:07,429 --> 00:23:11,266
En het is wel bizar.
Volgens mij zei jij het ook al.
384
00:23:11,349 --> 00:23:15,019
Australiërs kennen de Straat Torres
en de geschiedenis al niet.
385
00:23:15,103 --> 00:23:19,691
Ik denk dat zeker 90 procent
niet veel weet over de Straat Torres.
386
00:23:19,774 --> 00:23:22,277
En dat is echt ironisch in de 21e eeuw…
387
00:23:22,360 --> 00:23:26,197
…want het is niet alleen ons verhaal,
ook een Australisch verhaal.
388
00:23:26,281 --> 00:23:31,828
Australiërs willen een verschil maken
voor het milieu. Dan zou ik hier beginnen.
389
00:23:31,911 --> 00:23:34,622
De mensen hier
zitten in een lastig parket.
390
00:23:34,706 --> 00:23:38,001
Hoe laat je iedereen snappen
dat een kleine groep mensen…
391
00:23:38,084 --> 00:23:42,005
…zo veel te lijden heeft
onder de keuzes van de rest van de wereld?
392
00:23:42,839 --> 00:23:45,550
Deze landmassa
zie je nauwelijks op een kaart.
393
00:23:46,384 --> 00:23:48,511
De meesten zullen hier nooit komen…
394
00:23:49,095 --> 00:23:52,307
…en het wordt vast nooit
een toeristische trekpleister…
395
00:23:52,390 --> 00:23:54,767
…maar hun boodschap mag gehoord worden.
396
00:23:54,851 --> 00:23:58,021
Mensen leven hun leven,
en snappen de gevolgen niet…
397
00:23:58,104 --> 00:24:00,773
…omdat het niet tastbaar voor ze is.
398
00:24:01,316 --> 00:24:05,653
In de grote stad
zie je de erosie niet plaatsvinden.
399
00:24:05,737 --> 00:24:08,865
Als je in de betonnen jungle,
het zakendistrict bent…
400
00:24:08,948 --> 00:24:11,201
…of ergens in een mooi appartement…
401
00:24:11,284 --> 00:24:14,120
…is daar niets mis mee,
dat is fantastisch.
402
00:24:14,204 --> 00:24:16,873
Maar mensen moeten de impact begrijpen…
403
00:24:16,956 --> 00:24:20,418
…die de keuzes die ze maken
heeft op kwetsbare plekken.
404
00:24:20,502 --> 00:24:21,336
Zeker weten.
405
00:24:21,419 --> 00:24:25,340
En het is belangrijk dat mensen
dat snappen en het verbinden aan…
406
00:24:25,423 --> 00:24:29,302
We moeten ze confronteren
met dat deel, op een menselijke manier.
407
00:24:29,385 --> 00:24:32,514
Je vertelt mensen verhalen
zodat ze begrijpen:
408
00:24:32,597 --> 00:24:36,142
'Dit is mijn keus, en zo beïnvloedt 't
mensen om wie ik geef…
409
00:24:36,226 --> 00:24:37,852
…maar die ik niet ken.'
410
00:24:38,520 --> 00:24:42,148
Dit is wel een unieke positie,
Masig is nog niet echt bekend.
411
00:24:42,232 --> 00:24:45,777
Mensen kennen het nog niet.
En het is hier echt prachtig.
412
00:24:45,860 --> 00:24:48,780
Een adembenemend eiland,
met zo veel te bieden.
413
00:24:48,863 --> 00:24:52,492
En mensen hierheen halen
om de juiste redenen…
414
00:24:52,575 --> 00:24:58,081
…de milieu-impact uitleggen en ze
ter plekke te laten zien wat er gebeurt…
415
00:24:59,082 --> 00:25:01,376
…vind ik een geweldig idee.
416
00:25:01,459 --> 00:25:05,129
Fraser neemt ons mee naar de winkel.
Er zijn er hier maar twee.
417
00:25:05,213 --> 00:25:09,384
Wat ze niet hebben, heb je niet nodig.
Je vindt het ook nergens anders.
418
00:25:09,467 --> 00:25:13,638
Ik eet vanavond onze vangst,
dus Darin is op zoek naar verse groenten.
419
00:25:13,721 --> 00:25:18,601
We gaan vanavond grillen, toch?
-Op een open vuur op het strand.
420
00:25:18,685 --> 00:25:20,687
Cool.
-Kijk maar wat je wilt.
421
00:25:20,770 --> 00:25:22,981
Groenten, toch?
-Zeker weten.
422
00:25:23,064 --> 00:25:25,567
Bananen laat ik niet liggen.
423
00:25:25,650 --> 00:25:27,402
Wekelijks komt er een vracht.
424
00:25:27,986 --> 00:25:30,029
Ze krijgen subsidie van een non-profit…
425
00:25:30,113 --> 00:25:33,992
…die levensmiddelen levert
aan afgelegen gebieden zoals hier.
426
00:25:34,075 --> 00:25:36,494
Darin heeft gevonden wat hij nodig heeft.
427
00:25:36,578 --> 00:25:38,204
Creditcard.
-Bedankt.
428
00:25:38,288 --> 00:25:40,456
Bedankt. Eso.
-Graag gedaan. Eso.
429
00:25:40,540 --> 00:25:45,003
Natuurlijk heeft Mitch een snack gevonden.
Om eerlijk te delen, natuurlijk.
430
00:25:45,086 --> 00:25:48,172
Kijk, hij is nu zo gelukkig.
-De peperkoekjongen.
431
00:25:49,173 --> 00:25:53,595
Dit zijn al onze visserijen.
-Hoeveel mensen vissen er op het eiland?
432
00:25:53,678 --> 00:25:59,350
Veel jongens doen het.
Ik denk ongeveer 20 jongens.
433
00:26:00,643 --> 00:26:04,063
Dit is ongelooflijk.
-We kunnen naar dat eiland lopen.
434
00:26:04,147 --> 00:26:06,399
Kun je daarheen lopen?
-En naar die.
435
00:26:06,899 --> 00:26:10,403
Hoe het eiland er
over honderden jaren ook uitziet…
436
00:26:10,486 --> 00:26:14,282
…de bevolking van Masig
zoekt duurzame oplossingen voor nu.
437
00:26:14,365 --> 00:26:19,579
We moeten ons voedsel veiligstellen,
energie, gezondheid, aansluiting…
438
00:26:19,662 --> 00:26:21,164
…dat zijn cruciale zaken.
439
00:26:21,247 --> 00:26:24,751
In dit deel van de wereld
moeten we onszelf zien te redden.
440
00:26:24,834 --> 00:26:29,672
Als we die vragen nu niet stellen,
staat ons een enorme schok te wachten.
441
00:26:29,756 --> 00:26:33,343
Alles overkomt hier nu
een erg kleine bevolkingsgroep.
442
00:26:33,426 --> 00:26:36,512
In de steden
richt iedereen zich op één ding.
443
00:26:36,596 --> 00:26:39,515
Daar hebben ze vervuiling
en energieproblemen.
444
00:26:39,599 --> 00:26:42,644
Maar hier slaat alles
in principe tegelijk toe.
445
00:26:42,727 --> 00:26:44,187
Ja, precies.
446
00:26:44,854 --> 00:26:50,610
Al die dingen samen,
en dan verkleind tot de kern.
447
00:26:50,693 --> 00:26:57,116
Je ziet hier gewoon gebeuren
hoe al die dingen samen komen.
448
00:26:58,951 --> 00:27:03,039
De mensen op Masig zoeken manieren
om hun economie uit te breiden…
449
00:27:03,122 --> 00:27:08,294
…en meer sportvisserij en eettoerisme
bieden mogelijkheden…
450
00:27:08,378 --> 00:27:09,754
…maar dan wel duurzaam.
451
00:27:10,505 --> 00:27:12,840
Dag, maatje.
-Kijk, Precious is terug.
452
00:27:14,634 --> 00:27:16,594
Ik denk dat we Darin kwijt zijn.
453
00:27:18,054 --> 00:27:20,264
Het is hier echt een paradijs.
454
00:27:21,933 --> 00:27:24,435
Het water is uitnodigend en kristalblauw.
455
00:27:24,519 --> 00:27:29,065
Het lijkt me zelfs hét moment voor ons
om hier even van wat rust te genieten.
456
00:27:34,696 --> 00:27:38,241
Dat is echt watertrappelen
op olympisch niveau.
457
00:27:41,744 --> 00:27:44,706
Terwijl we van het water genieten,
vraag ik me af…
458
00:27:44,789 --> 00:27:48,167
…hoeveel generaties Masig
nog boven zeeniveau zal blijven.
459
00:27:48,751 --> 00:27:52,255
Misschien kan de wereld veranderen,
en is 't nog niet te laat.
460
00:27:54,132 --> 00:27:55,758
Want dit plekje op aarde?
461
00:27:57,176 --> 00:27:59,095
Veel beter wordt het niet.
462
00:28:04,851 --> 00:28:07,603
De zon gaat onder
en onze dag loopt ten einde.
463
00:28:08,730 --> 00:28:12,400
Tijd voor een feestmaal op het strand
met onze nieuwe vrienden.
464
00:28:12,483 --> 00:28:16,320
Het hoofdgerecht is de enorme cray
die we eerder vandaag vonden.
465
00:28:16,821 --> 00:28:19,782
Het gebruik is dat de jongens
de traditionele dans voortzetten.
466
00:28:19,866 --> 00:28:24,162
Het is belangrijk dat elke generatie
dit soort tradities doorgeeft…
467
00:28:24,245 --> 00:28:26,330
…zodat de cultuur blijft overleven.
468
00:28:27,123 --> 00:28:30,626
Muziek, dansen, eten.
469
00:28:30,710 --> 00:28:33,713
Feesten zijn dus overal hetzelfde.
470
00:28:34,589 --> 00:28:37,049
Nu moeten we nog één ding doen…
471
00:28:39,343 --> 00:28:42,054
Zorgen dat alle lenzen schoon zijn.
Hoi, Mitch.
472
00:28:42,138 --> 00:28:44,265
Goed, nu kan het feest beginnen.
473
00:28:44,348 --> 00:28:47,935
Goedemiddag, pap, tante.
Dit is mijn oom, Oom Mike.
474
00:28:48,019 --> 00:28:52,440
Aangenaam Oom Mike, ik ben Zac.
-Darin, aangenaam kennis te maken.
475
00:28:52,523 --> 00:28:55,610
Insgelijks.
-Bedankt dat we hier mogen zijn.
476
00:28:55,693 --> 00:29:01,532
De jongens gaan optreden en Oom Mike
zal het belang van de dans uitleggen.
477
00:29:01,616 --> 00:29:06,788
Het is een sterrendans.
Een ster in onze cultuur…
478
00:29:06,871 --> 00:29:11,751
We zijn zeevaarders, we leven van de zee…
479
00:29:11,834 --> 00:29:14,504
…en gebruiken sterren
om 's nachts te navigeren.
480
00:29:14,587 --> 00:29:16,672
Sterren zijn erg belangrijk voor ons.
481
00:29:16,756 --> 00:29:21,093
Ooit heeft u deze dans gedaan.
-Ja, en Fraser heeft hem ook gedaan.
482
00:29:21,177 --> 00:29:26,224
En de choreografie blijft hetzelfde?
-Ja, dit zijn de mensen die het leren.
483
00:29:26,724 --> 00:29:28,935
Van generatie op generatie dus.
484
00:29:30,770 --> 00:29:33,105
Fijn dat u dit vertelt, dank u.
485
00:29:58,798 --> 00:30:01,634
Als cultuur
die erg verbonden is met de zee…
486
00:30:01,717 --> 00:30:04,428
…hebben ze ook
een diepe band met de sterren.
487
00:30:04,512 --> 00:30:09,183
In de handen van de jongens
zie je de sterren uit de hemel.
488
00:30:16,440 --> 00:30:19,026
Hun cultuur wordt bewaard
door zang en dans…
489
00:30:19,819 --> 00:30:22,321
…en van generatie
op generatie doorgegeven…
490
00:30:22,405 --> 00:30:26,659
…als mondelinge geschiedenis
van mythologie en legendes.
491
00:30:27,994 --> 00:30:28,870
Echt cool.
492
00:30:33,958 --> 00:30:35,209
Goed gedaan, jongens.
493
00:30:36,252 --> 00:30:37,461
Heel goed gedaan.
494
00:30:38,087 --> 00:30:42,466
Je bent een echte ster, jongen.
Aangenaam, wat zijn jullie goed.
495
00:30:43,050 --> 00:30:45,511
Dat was de show, nu het avondeten.
496
00:30:46,512 --> 00:30:48,890
Dit is Mikey, onze chef-kok vanavond.
497
00:30:49,599 --> 00:30:52,685
Hij bereidt een cray boven een vuur
op bijna dezelfde manier…
498
00:30:52,768 --> 00:30:55,187
…als het hier al duizenden jaren gebeurt.
499
00:30:57,231 --> 00:31:00,318
Het bijzondere
aan de bereiding van cray en vis…
500
00:31:00,401 --> 00:31:02,361
…is het gebrek aan voorbereiding.
501
00:31:02,445 --> 00:31:05,990
Je haalt ze uit de oceaan
en kookt ze boven een open vuur.
502
00:31:06,073 --> 00:31:07,742
Natuurlijker wordt het niet.
503
00:31:07,825 --> 00:31:09,827
Ik ben zo benieuwd hoe het smaakt.
504
00:31:11,746 --> 00:31:14,165
Michael, hoe gaat het?
-Met jou?
505
00:31:14,248 --> 00:31:16,834
Dit zijn Darin en Zac.
-Goed je te zien.
506
00:31:16,918 --> 00:31:19,629
Ik heb die mooie cray van jullie.
En de vis.
507
00:31:19,712 --> 00:31:24,133
Goed hè? Hoe ga je hem koken?
-We gooien hem op het vuur.
508
00:31:24,216 --> 00:31:27,595
Het rooster is voor de dieren,
de folie voor de vis.
509
00:31:27,678 --> 00:31:30,806
Was dat je eerste vangst?
-Ze lijken nu groter.
510
00:31:30,890 --> 00:31:32,767
Het lukt hem wel.
-Jemig.
511
00:31:35,311 --> 00:31:37,855
Kijk toch eens.
-Ze zien er prachtig uit.
512
00:31:37,939 --> 00:31:40,858
Inderdaad.
-Je kunt ze verkopen voor 80 dollar.
513
00:31:40,942 --> 00:31:44,111
Wauw. Dit is dus een goed feestmaal.
-Jazeker.
514
00:31:44,737 --> 00:31:45,738
Wil je proeven?
515
00:31:45,821 --> 00:31:49,325
Eerst een voorgerechtje
dat we ook eerder hebben gevangen…
516
00:31:49,408 --> 00:31:52,411
…een lokale spinefoot,
een fijne, milde witvis.
517
00:31:52,495 --> 00:31:53,454
Echt vers.
518
00:31:53,537 --> 00:31:55,164
En vers van de grill.
519
00:31:55,247 --> 00:31:57,249
Deze vis kende ik niet, heerlijk.
520
00:31:57,333 --> 00:32:00,711
En fijn te weten waar hij vandaan komt,
geen commerciële kweek.
521
00:32:00,795 --> 00:32:03,589
Dit is gewoon zo duurzaam als maar kan.
522
00:32:06,050 --> 00:32:07,593
Wil er nog iemand proeven?
523
00:32:08,886 --> 00:32:09,887
Mitch vast wel.
524
00:32:09,971 --> 00:32:11,305
Dat willen ze zeker.
525
00:32:11,389 --> 00:32:12,598
Corey is dichterbij.
526
00:32:13,933 --> 00:32:17,937
Maar de scène loopt zo lekker,
dus ik neem nog een paar hapjes.
527
00:32:20,022 --> 00:32:21,774
O, man. Dit is zo lekker.
528
00:32:21,857 --> 00:32:27,113
En nu het hoofdgerecht,
de buit van onze duik vanmiddag, de cray.
529
00:32:33,828 --> 00:32:37,289
En hij stelt niet teleur.
En dit zijn gewoon kreeften.
530
00:32:37,373 --> 00:32:41,460
Niet echt gewoon,
maar grote, mooie, malse kreeften.
531
00:32:41,544 --> 00:32:44,964
Gegrilde schaaldieren,
zoals de natuur het bedoeld heeft.
532
00:32:46,382 --> 00:32:48,009
Dit eten wij elke dag.
533
00:32:48,634 --> 00:32:49,468
Wauw, vriend.
534
00:32:51,262 --> 00:32:54,056
Echt geweldig.
-Ik wil je niet jaloers maken.
535
00:32:55,516 --> 00:32:57,476
Kijk dan hoeveel vlees eraan zit.
536
00:32:58,477 --> 00:33:01,439
Een geweldige textuur,
en precies stevig genoeg.
537
00:33:01,522 --> 00:33:04,150
Precies genoeg pekel
van het zoute zeewater.
538
00:33:05,484 --> 00:33:08,904
Je proeft de versheid
van de schone oceaan bij elke hap.
539
00:33:09,739 --> 00:33:11,323
Ook aandacht voor Darin.
540
00:33:11,407 --> 00:33:13,451
Zijn de groenten al gaar?
541
00:33:13,951 --> 00:33:15,828
Hij krijgt traditionele tuber…
542
00:33:15,911 --> 00:33:18,789
…een knolgewas
dat lijkt op een yam of aardappel.
543
00:33:18,873 --> 00:33:19,790
Wat zeg je daarvan?
544
00:33:19,874 --> 00:33:23,753
En was andere gegrilde groenten,
die hij in de winkel kocht.
545
00:33:23,836 --> 00:33:26,464
Heerlijk, vriend.
-Ze zien er goed uit.
546
00:33:27,048 --> 00:33:28,382
Kijk toch eens.
547
00:33:28,466 --> 00:33:31,969
Ik bewonder Darins toewijding
en enthousiasme…
548
00:33:32,053 --> 00:33:34,221
…voor de plantaardige geneugten…
549
00:33:34,764 --> 00:33:39,894
…en ik geef het hem na
dat hij zich eraan houdt. Bijna altijd.
550
00:33:39,977 --> 00:33:43,939
Het is geen wedstrijd tussen gerechten.
Toch wel, ik win.
551
00:33:44,023 --> 00:33:45,232
Deze wint zeker.
552
00:33:46,901 --> 00:33:48,819
Dit was een perfecte dag.
553
00:33:48,903 --> 00:33:51,405
We zijn vereerd
deze mensen te hebben ontmoet…
554
00:33:51,489 --> 00:33:53,949
…en dankbaar voor hun warme gastvrijheid.
555
00:33:54,033 --> 00:33:58,287
Mike, koeyma eso. Bedankt.
-Graag gedaan, broeder.
556
00:33:58,370 --> 00:34:00,664
Koeyma eso.
-Jullie hebben gedoken.
557
00:34:00,748 --> 00:34:04,126
Ik ben er om het klaar te maken.
Hopelijk was het lekker.
558
00:34:04,210 --> 00:34:05,669
Bedankt.
-Graag gedaan.
559
00:34:05,753 --> 00:34:08,339
Koeyma eso, broeder. Bedankt.
-Graag gedaan.
560
00:34:08,964 --> 00:34:11,634
Hou van je, broeder.
-Ik van jullie. Geniet.
561
00:34:12,593 --> 00:34:15,805
Een dag het eilandleven op Masig meemaken…
562
00:34:15,888 --> 00:34:18,265
…zo'n kans krijg je eenmaal in je leven.
563
00:34:27,817 --> 00:34:31,362
Soms willen mensen
gewoon hun verhaal vertellen.
564
00:34:32,071 --> 00:34:36,158
Ze willen geen antwoord van je,
maar dat je gewoon luistert.
565
00:34:38,244 --> 00:34:42,206
Er is geen eenvoudige oplossing.
Misschien is die er helemaal niet.
566
00:34:43,165 --> 00:34:45,334
Als de temperatuur op aarde stijgt…
567
00:34:45,417 --> 00:34:49,630
…kan dit eilandje ooit
worden opgeslokt door de oceaan…
568
00:34:49,713 --> 00:34:55,010
…en moeten de mensen verhuizen
en ergens anders een nieuw leven beginnen.
569
00:34:55,094 --> 00:34:58,180
Hoewel hun stranden en huizen
misschien wegspoelen…
570
00:34:58,264 --> 00:35:04,061
…worden hun verhalen,
hun muziek, hun dans en hun gelach…
571
00:35:04,145 --> 00:35:08,023
…hopelijk nog steeds
doorgegeven aan de volgende generaties.
572
00:35:09,024 --> 00:35:13,070
Ik heb er nooit over nagedacht,
maar net zoals we de aarde delen…
573
00:35:13,154 --> 00:35:14,655
…delen we ook de sterren.
574
00:35:15,781 --> 00:35:20,077
De volgende keer dat je 's nachts
omhoog kijkt en de sterren ziet…
575
00:35:20,953 --> 00:35:24,790
…denk dan even aan de band
met alle mensen die zo ver weg zijn.
576
00:35:26,000 --> 00:35:27,209
Waar ze ook zijn.
577
00:35:30,379 --> 00:35:33,215
Ons team erkent de inheemse
Australische landeigenaren.
578
00:35:33,299 --> 00:35:36,719
Respect voor alle Oudsten,
zij hebben de cultuur en hoop in handen…
579
00:35:36,802 --> 00:35:38,762
…van alle inheemse volken in het land.
580
00:36:09,919 --> 00:36:11,629
Ondertiteld door: Martijn Beunk