1 00:00:06,257 --> 00:00:10,928 SERIAL NETFLIX 2 00:00:15,558 --> 00:00:17,060 Efekt motyla. 3 00:00:18,061 --> 00:00:22,774 Zgodnie z jego założeniem trzepotanie skrzydeł jednego owada 4 00:00:22,857 --> 00:00:24,817 może wywołać ciąg zdarzeń, 5 00:00:24,901 --> 00:00:28,279 który wpłynie na inne zdarzenie po drugiej stronie globu, 6 00:00:28,362 --> 00:00:31,199 akumulując wiatr, który wywoła tornado. 7 00:00:32,116 --> 00:00:34,327 Trochę naciągana koncepcja? Pewnie. 8 00:00:34,869 --> 00:00:36,579 Zamiast pojedynczego motyla 9 00:00:36,662 --> 00:00:39,540 wyobraźcie sobie kilka miliardów motyli. 10 00:00:39,624 --> 00:00:41,167 Teraz zamiast motyli 11 00:00:41,250 --> 00:00:44,378 wyobraźcie sobie wpływ ponad dwóch miliardów ludzi 12 00:00:44,462 --> 00:00:47,673 na poziom CO2 w atmosferze planety 13 00:00:47,757 --> 00:00:49,383 w przeciągu setek lat. 14 00:00:49,467 --> 00:00:53,513 Jednym z mniej znanych niebezpieczeństw związanych ze zmianą klimatu 15 00:00:53,596 --> 00:00:56,224 można zobaczyć na tym drobnym archipelagu 16 00:00:56,307 --> 00:00:59,435 przy północnym wybrzeżu Australii. 17 00:00:59,519 --> 00:01:01,813 Poziom morza wzrósł tak bardzo, 18 00:01:01,896 --> 00:01:05,274 że woda pokryła całe wyspy. 19 00:01:05,358 --> 00:01:07,068 Choć mieszkańcy wysp 20 00:01:07,151 --> 00:01:10,530 prawie w ogóle nie przyczyniają się do wzrostu emisji CO2, 21 00:01:11,239 --> 00:01:14,367 są jednymi z najbardziej narażonych na jego działanie. 22 00:01:18,621 --> 00:01:21,082 Zaproszono nas na jedną z wysp. 23 00:01:21,165 --> 00:01:26,129 Będziemy chłonąć wszystko to, co ma do zaoferowania. 24 00:01:26,212 --> 00:01:29,882 Od starożytnej kultury po dziewicze plaże 25 00:01:30,508 --> 00:01:33,261 i najlepsze łowiska na Ziemi. 26 00:01:33,344 --> 00:01:35,763 Przygotujcie się i zapnijcie pasy. 27 00:01:38,266 --> 00:01:39,350 Czas na przygodę. 28 00:01:41,561 --> 00:01:42,645 Zaczynajmy. 29 00:01:50,862 --> 00:01:53,489 Nasz poranek zaczynamy w Melbourne. 30 00:01:53,573 --> 00:01:57,076 Przedsmak Cieśniny Torresa poznamy na kontynencie. 31 00:01:57,160 --> 00:01:59,579 Oto rdzenna restauracja wyspiarska 32 00:01:59,662 --> 00:02:01,080 zwana Mabu Mabu. 33 00:02:01,164 --> 00:02:05,001 Szefowa kuchni i właścicielka, Nornie Bero, pochodzi z wysp 34 00:02:05,084 --> 00:02:07,086 w pobliżu naszej destynacji. 35 00:02:07,170 --> 00:02:09,338 Opowie nam co nieco o wyspach. 36 00:02:09,422 --> 00:02:11,507 Nauczymy się wypiekać słynny chleb 37 00:02:11,591 --> 00:02:14,343 na bazie jej rodzinnego przepisu. 38 00:02:14,427 --> 00:02:16,262 - Witajcie. - Dziękujemy. 39 00:02:16,345 --> 00:02:19,432 - Przygotujemy dziś chlebki damper. - Czad. 40 00:02:19,515 --> 00:02:21,017 Taki jadłam za młodu. 41 00:02:21,100 --> 00:02:24,562 Nie użyjemy podziemnego pieca, bo mamy nową technologię. 42 00:02:24,645 --> 00:02:28,232 - To nadal przepis tradycyjny. - Jazda. 43 00:02:28,316 --> 00:02:32,528 Czas się pobrudzić. Trochę mąki do każdej miski. 44 00:02:32,612 --> 00:02:36,991 Dodamy też pieczoną dynię. 45 00:02:37,825 --> 00:02:39,785 Wrzućcie do miski. 46 00:02:40,453 --> 00:02:41,704 Weźcie garść. 47 00:02:42,205 --> 00:02:45,541 - I do miski. - Fajna konsystencja. 48 00:02:45,625 --> 00:02:47,126 Teraz będziemy ugniatać. 49 00:02:48,211 --> 00:02:49,879 Dynia i mąka razem. 50 00:02:49,962 --> 00:02:51,464 „Mabu mabu” coś oznacza? 51 00:02:51,547 --> 00:02:53,591 To znaczy „częstuj się”. 52 00:02:53,674 --> 00:02:55,259 - Wsuwaj? - Tak. 53 00:02:55,343 --> 00:02:57,345 Po prostu smacznego. 54 00:02:57,428 --> 00:03:03,643 Połóżcie ciasto na rozsypaną mąkę. 55 00:03:03,726 --> 00:03:06,604 Jestem zwolenniczką kupowania prosto od rolników. 56 00:03:06,687 --> 00:03:09,941 Żadnych pośredników, o ile mogę. 57 00:03:10,024 --> 00:03:12,652 Większość personelu to rdzenna ludność. 58 00:03:12,735 --> 00:03:16,155 Gdy zaczęłam pracować w branży, było mi naprawdę ciężko. 59 00:03:16,239 --> 00:03:19,033 - Czyli ten projekt to pasja? - Tak. 60 00:03:19,116 --> 00:03:23,079 Wspieram też inne rdzenne biznesy w ramach mojej działalności. 61 00:03:23,162 --> 00:03:25,665 Twój jest dobry, Zac za mocno ugniata. 62 00:03:25,748 --> 00:03:28,292 Naprawdę? Zawsze to samo. 63 00:03:28,376 --> 00:03:29,502 Delikatne ruchy. 64 00:03:30,086 --> 00:03:32,713 Jestem Wyspiarką, więc użyjemy bananowca. 65 00:03:32,797 --> 00:03:33,881 Super. 66 00:03:33,965 --> 00:03:35,925 Musimy nagrzać liście. 67 00:03:36,008 --> 00:03:39,428 Chcemy wydobyć z nich olej i aromat. 68 00:03:39,512 --> 00:03:42,181 Jesteśmy w nowoczesnej kuchni, ale pieczemy 69 00:03:42,265 --> 00:03:45,184 według przepisu, który ma tysiące lat. 70 00:03:45,268 --> 00:03:48,813 Wrzuciłam je i od razu widać olej. 71 00:03:48,896 --> 00:03:52,066 - Natychmiast. - Połóżcie tu wasze. 72 00:03:52,149 --> 00:03:53,401 Od razu inny kolor. 73 00:03:53,484 --> 00:03:56,362 Olej z liści to kluczowy element procesu. 74 00:03:56,445 --> 00:03:58,531 Zawijamy w nie ciasto. 75 00:03:58,614 --> 00:04:00,449 Błyszczącą stroną do stołu. 76 00:04:00,533 --> 00:04:04,245 Dzięki temu skórka chleba ma świetny smak i konsystencję. 77 00:04:04,328 --> 00:04:06,414 Chlebki na środek. 78 00:04:06,497 --> 00:04:08,291 Teraz składamy liście 79 00:04:08,374 --> 00:04:11,043 i zawijamy w ładny bochenek. 80 00:04:11,127 --> 00:04:14,130 - Coś takiego? - Całkiem nieźle. 81 00:04:14,213 --> 00:04:18,884 Według tradycji taki chleb powinno się zakopać w podziemnym żarze. 82 00:04:18,968 --> 00:04:20,511 My używamy pieca. 83 00:04:20,594 --> 00:04:23,681 Wciąż robi się go ręcznie, to tylko ułatwienie. 84 00:04:23,764 --> 00:04:24,598 Ekstra. 85 00:04:24,682 --> 00:04:27,643 Teraz Nornie opowie nam o dorastaniu na wyspach. 86 00:04:27,727 --> 00:04:31,355 To grupa wysp, każda ma swój dialekt. 87 00:04:31,439 --> 00:04:33,107 Mój to Meriam Mir. 88 00:04:33,190 --> 00:04:35,151 Meriam Mir. 89 00:04:35,234 --> 00:04:37,653 - Naprawdę dobra wymowa. - Fajnie. 90 00:04:37,737 --> 00:04:40,781 „Mabu mabu” to zwrot w języku ludu Meriam. 91 00:04:40,865 --> 00:04:41,866 Spoko. 92 00:04:41,949 --> 00:04:45,828 Nasz główny totem to gekon, nazywamy go wanpun. 93 00:04:45,911 --> 00:04:48,581 Drugi totem to beizam, czyli rekin. 94 00:04:48,664 --> 00:04:52,626 Poznaliśmy już totemy, które symbolizują duchową więź 95 00:04:52,710 --> 00:04:54,462 i opiekę nad zwierzęciem. 96 00:04:54,545 --> 00:04:58,966 Takie podejście do ekosystemu ukazuje piękno ich kultury. 97 00:04:59,050 --> 00:05:00,259 Co oznaczają? 98 00:05:00,343 --> 00:05:05,431 Wanpun to święte zwierzę, bo daje znać, gdy przychodzą goście. 99 00:05:05,514 --> 00:05:08,434 Gdy go słyszysz, nadciągają złe lub dobre wieści. 100 00:05:08,517 --> 00:05:12,146 Rekinów po prostu nie jemy. 101 00:05:12,855 --> 00:05:18,110 Jeśli pójdziecie tu na rybę z frytkami, pewnie podadzą wam rekina. 102 00:05:18,194 --> 00:05:20,029 - Poważnie? - Tak. 103 00:05:20,112 --> 00:05:22,073 Nie miałem pojęcia. 104 00:05:22,156 --> 00:05:25,659 Badania wykazały, że australijska ryba z frytkami 105 00:05:25,743 --> 00:05:28,621 to najczęściej rekin z frytkami. 106 00:05:28,704 --> 00:05:30,206 Z powodu etykietowania 107 00:05:30,289 --> 00:05:33,125 na talerzu może się znaleźć zagrożony gatunek. 108 00:05:33,209 --> 00:05:35,878 Najlepiej zamówić same frytki. 109 00:05:35,961 --> 00:05:38,923 Jeśli nie chcecie jeść rekina, 110 00:05:39,006 --> 00:05:43,010 musicie poprosić o inną część ryby. 111 00:05:43,094 --> 00:05:44,678 Dobrze wiedzieć. 112 00:05:44,762 --> 00:05:46,514 Niedobrze. 113 00:05:46,597 --> 00:05:48,307 Uwielbiam rekiny. 114 00:05:48,391 --> 00:05:52,269 Są częścią naszej kultury, a ocean to źródło naszego pożywienia. 115 00:05:52,353 --> 00:05:55,981 Nigdy nie przeławiamy oceanu, bo musimy łowić ponownie. 116 00:05:56,065 --> 00:05:58,567 Żyje się tam jak w kręgu życia. 117 00:05:58,651 --> 00:06:01,404 Jesteśmy wielokulturowi, nie ma mowy nienawiści. 118 00:06:01,487 --> 00:06:03,906 Potrafimy żyć ze sobą w zgodzie. 119 00:06:03,989 --> 00:06:05,991 - Jedziemy tam. - Tak jest. 120 00:06:06,075 --> 00:06:07,410 Nie mogę się doczekać. 121 00:06:07,493 --> 00:06:10,621 Teraz jestem jeszcze bardziej podekscytowany wyprawą. 122 00:06:10,704 --> 00:06:13,040 Twoje tatuaże to lokalne przyprawy? 123 00:06:13,124 --> 00:06:15,793 Dokładnie, mam ostrą i słodką stronę. 124 00:06:18,379 --> 00:06:21,715 - Słodka i ostra. - W ogóle się nie dziwię. 125 00:06:21,799 --> 00:06:24,802 Rozmawiasz z jedną albo z drugą stroną. 126 00:06:24,885 --> 00:06:28,848 Nie robię sobie tatuaży, dopóki nie wymyślę takiego wytłumaczenia. 127 00:06:28,931 --> 00:06:31,016 Z czego to jest? 128 00:06:31,100 --> 00:06:34,061 Z masła i złotego syropu. 129 00:06:34,145 --> 00:06:38,441 Złoty syrop to nasz australijski syrop. 130 00:06:39,066 --> 00:06:40,943 Jest jak melasa. 131 00:06:41,026 --> 00:06:44,071 Czysta trzcina cukrowa. 132 00:06:44,155 --> 00:06:46,323 - Masz wegańskie masło? - Tak. 133 00:06:46,407 --> 00:06:47,783 Super. 134 00:06:47,867 --> 00:06:50,244 - Używamy tylko wegańskiego. - Super. 135 00:06:50,327 --> 00:06:54,039 - Żadnego innego. - Cudownie. 136 00:06:54,123 --> 00:06:57,626 Jem tylko wegańskie masło, choć nie jestem weganką. 137 00:06:57,710 --> 00:06:58,752 W porządku. 138 00:06:58,836 --> 00:07:00,963 Po prostu kocham mięso. Wybacz. 139 00:07:01,046 --> 00:07:03,382 - Ryby też. - Spoko. 140 00:07:04,008 --> 00:07:04,925 Luz. 141 00:07:05,468 --> 00:07:07,928 Wyspiarze nie mogą być wegetarianami. 142 00:07:08,012 --> 00:07:09,513 Nie ma sprawy. 143 00:07:10,556 --> 00:07:13,559 Żartowałam. Są też wegetarianie, 144 00:07:13,642 --> 00:07:14,935 ale żyją tutaj. 145 00:07:16,270 --> 00:07:17,646 Opuścili wyspy. 146 00:07:20,065 --> 00:07:21,525 O rety. 147 00:07:21,609 --> 00:07:23,194 To jak roast Darina. 148 00:07:24,737 --> 00:07:26,405 Nie musisz przepraszać. 149 00:07:27,323 --> 00:07:30,868 Mamy wielu wegańskich followersów. 150 00:07:30,951 --> 00:07:35,456 Przygotowuję dania na bazie dżemu i kolorowych warzyw. 151 00:07:35,539 --> 00:07:39,335 Więc z niejednego pieca chleb jadłaś. Próbujemy chleba z naszego? 152 00:07:39,418 --> 00:07:41,253 Dowcipniś. 153 00:07:41,337 --> 00:07:42,755 No pięknie. 154 00:07:42,838 --> 00:07:45,090 To o tym cały czas myślałeś? 155 00:07:45,174 --> 00:07:48,177 - Kombinował, kiedy wrzucić żart. - Wcale nie! 156 00:07:48,260 --> 00:07:50,596 Kiedy by sobie zażartować. 157 00:07:50,679 --> 00:07:52,806 Poważnie mówię, chlebki już gotowe. 158 00:07:52,890 --> 00:07:54,391 To wiem o wypiekach. 159 00:07:54,475 --> 00:07:57,561 Gdy czujesz ten piękny zapach, są gotowe. 160 00:07:57,645 --> 00:07:59,271 Od razu czuć. 161 00:07:59,772 --> 00:08:03,943 Bananowy aromat. Całkiem niezłe jak na pierwszy raz. 162 00:08:04,026 --> 00:08:06,070 Twój ma fajną skórkę. 163 00:08:06,153 --> 00:08:07,821 Patrzcie na to. 164 00:08:09,406 --> 00:08:11,784 Całkiem nieźle. 165 00:08:12,284 --> 00:08:13,160 Starałem się. 166 00:08:13,994 --> 00:08:15,454 Kromka dla ciebie. 167 00:08:15,538 --> 00:08:18,999 - Zapomnijcie o dietach. - Dzięki za pozwolenie. 168 00:08:19,083 --> 00:08:20,543 Nasmarujcie. 169 00:08:20,626 --> 00:08:23,587 - Trochę więcej? - Idealnie. 170 00:08:23,671 --> 00:08:25,673 Gotowi? No to próbujemy. 171 00:08:29,009 --> 00:08:31,845 Przepyszny jest, dziękujemy. 172 00:08:31,929 --> 00:08:35,224 Zawsze mawiam, że trzeba podzielić się z innymi. 173 00:08:35,307 --> 00:08:37,893 - Jest zbyt pyszny. - No jasne. 174 00:08:37,977 --> 00:08:39,937 Co wy na to? 175 00:08:40,020 --> 00:08:42,273 Mabu mabu! 176 00:08:42,356 --> 00:08:45,985 Weźcie po kawałku. 177 00:08:46,068 --> 00:08:48,529 - Rewelka. - Wielkie dzięki. 178 00:08:49,238 --> 00:08:52,866 Uważajcie sobie, bo będziecie wyglądać tak jak ja. 179 00:08:55,286 --> 00:08:57,246 To nie dzieje się samo z siebie. 180 00:08:58,914 --> 00:09:01,041 Brzuchy pełne i głowy zainspirowane. 181 00:09:01,125 --> 00:09:04,878 Jesteśmy gotowi opuścić ląd i wybrać się do celu wyprawy. 182 00:09:04,962 --> 00:09:06,547 Na Wyspy w Cieśninie Torresa. 183 00:09:08,591 --> 00:09:11,343 Dotarcie tam wymaga paru lotów. 184 00:09:11,427 --> 00:09:15,931 Mogę latać, w końcu ciągle to robię, ale wolę większe samoloty. 185 00:09:16,015 --> 00:09:21,145 Im mniejszy samolot, tym bardziej się denerwuję. 186 00:09:22,646 --> 00:09:25,190 Przynajmniej nie lecimy takim małym. 187 00:09:25,274 --> 00:09:28,485 Czyli to ten drugi? No wspaniale. 188 00:09:28,569 --> 00:09:29,820 O rety. 189 00:09:30,404 --> 00:09:31,739 - Już. - Dzięki, mamo. 190 00:09:31,822 --> 00:09:33,490 Gotowy do startu. 191 00:09:33,574 --> 00:09:34,742 Jestem bezpieczny. 192 00:09:38,746 --> 00:09:41,498 Które to menu? 193 00:09:41,999 --> 00:09:44,084 Spytam stewardessy. 194 00:09:45,502 --> 00:09:47,838 No tak, nie ma stewardessy. 195 00:09:48,839 --> 00:09:52,509 Rozluźnię atmosferę żartem rodem z DC Comics. 196 00:09:52,593 --> 00:09:58,474 Podobno na wyspie żyje grupa potężnych wojowniczek. 197 00:09:58,557 --> 00:10:01,018 - Powaga? - Nie mogą stamtąd wyjeżdżać. 198 00:10:01,101 --> 00:10:04,229 Dziwna sprawa, bo nie widać ich gołym okiem. 199 00:10:04,313 --> 00:10:07,441 Do tego znajduje się tam portal do innego wymiaru. 200 00:10:07,524 --> 00:10:09,985 - Zrobili o tym film. - Naprawdę? 201 00:10:10,569 --> 00:10:12,071 Czyli to Wonder Women? 202 00:10:14,823 --> 00:10:16,909 Z tego nie skleimy odcinka. 203 00:10:20,204 --> 00:10:22,081 Czy ktoś jeszcze się denerwuje? 204 00:10:23,582 --> 00:10:24,541 Nie. 205 00:10:25,668 --> 00:10:26,835 Tak. 206 00:10:26,919 --> 00:10:28,504 Ja cię kręcę. 207 00:10:29,922 --> 00:10:31,465 Skrzydło wibruje. 208 00:10:31,548 --> 00:10:33,050 Tamto nie. 209 00:10:34,885 --> 00:10:36,220 Jeny. 210 00:10:36,845 --> 00:10:37,846 Nieźle. 211 00:10:44,937 --> 00:10:46,021 Patrz na to. 212 00:10:50,943 --> 00:10:53,028 Nie wszystko jest instagramowalne. 213 00:10:59,076 --> 00:11:03,288 Wyspy w Cieśninie Torresa to archipelag 250 malutkich wysp 214 00:11:03,372 --> 00:11:06,834 na północ od Australii i na południe od Papui-Nowej Gwinei. 215 00:11:06,917 --> 00:11:12,005 Spośród 250 zamieszkanych jest tylko 18. 216 00:11:12,089 --> 00:11:15,884 Odwiedzamy Masig, znaną jako wyspę Yorke. 217 00:11:15,968 --> 00:11:18,595 Jest malutka, ma zaledwie 1,3 km². 218 00:11:18,679 --> 00:11:23,350 Leży w krystalicznie czystych wodach Cieśniny Torresa. 219 00:11:24,017 --> 00:11:27,771 Tylko parę wysp ma drobną infrastrukturę turystyczną. 220 00:11:27,855 --> 00:11:31,942 Przylot na Masig wymaga pozwolenia lokalnego samorządu, 221 00:11:32,025 --> 00:11:33,819 które oczywiście mamy. 222 00:11:33,902 --> 00:11:36,655 O ile tam dotrzemy. 223 00:11:40,284 --> 00:11:44,246 To dobry znak, gdy samolot ma tylko jedno śmigło. 224 00:11:44,329 --> 00:11:47,207 Zapasowego nie ma. 225 00:11:48,417 --> 00:11:51,628 Wolałbym, żeby były dwa. 226 00:11:53,589 --> 00:11:57,718 Wspaniale jest widzieć dziewiczą przyrodę. 227 00:11:57,801 --> 00:12:00,512 Spójrz na tę wysepkę. Niesamowite. 228 00:12:00,596 --> 00:12:01,930 To błogosławieństwo. 229 00:12:02,014 --> 00:12:05,309 Lecimy do miejsca, które nie przyjmuje turystów. 230 00:12:05,392 --> 00:12:10,063 Oby udało nam się uświadomić światu, co przeżywa ta społeczność. 231 00:12:12,107 --> 00:12:16,069 To zaszczyt, że cała nasza ekipa 232 00:12:16,779 --> 00:12:20,783 może być tam z nami, by opowiedzieć ich historię. 233 00:12:20,866 --> 00:12:22,868 Czy Darin to słyszy? 234 00:12:22,951 --> 00:12:25,037 To chyba nie mikrofalówka. 235 00:12:25,120 --> 00:12:26,830 No do *****, co to jest? 236 00:12:26,914 --> 00:12:28,290 Ostrzeżenie? 237 00:12:30,125 --> 00:12:31,418 Agresywny sygnał. 238 00:12:32,294 --> 00:12:33,587 Chyba zły sygnał. 239 00:12:33,670 --> 00:12:35,839 To nasza wyspa? 240 00:12:37,716 --> 00:12:41,136 - Boże drogi. - Ja cię kręcę. 241 00:12:42,346 --> 00:12:44,181 Wszyscy machają. 242 00:12:44,765 --> 00:12:46,475 - Poważnie? - No. 243 00:12:46,558 --> 00:12:47,643 Czad. 244 00:12:49,102 --> 00:12:50,562 O rany. 245 00:12:56,568 --> 00:12:58,070 Brawa dla pilota! 246 00:12:59,321 --> 00:13:02,616 Jesteśmy! Mówiłem, że to bezstresowy lot. 247 00:13:02,699 --> 00:13:06,286 Zaraz poznamy złożoną historię Masig. 248 00:13:06,370 --> 00:13:10,582 Rosnący poziom mórz powoduje erozję takich drobnych wysp, 249 00:13:10,666 --> 00:13:13,877 przez co ich mieszkańcy tracą swoje domy i kulturę. 250 00:13:13,961 --> 00:13:15,796 Główny przemysł to rybołówstwo. 251 00:13:15,879 --> 00:13:19,716 Kolejny jest sektor publiczny, który podtrzymuje infrastrukturę 252 00:13:19,800 --> 00:13:22,761 dla około 270 tutejszych mieszkańców. 253 00:13:22,845 --> 00:13:26,306 Jest tak mała, że uczniowie muszą płynąć do liceum 254 00:13:26,390 --> 00:13:28,517 na inną wyspę lub na kontynent. 255 00:13:28,600 --> 00:13:31,895 Po skończeniu edukacji większość się przeprowadza. 256 00:13:31,979 --> 00:13:34,481 Zmiana klimatu dotyka tych ziem, 257 00:13:34,565 --> 00:13:38,652 a miejscowi proszą rząd i resztę świata o ratunek. 258 00:13:38,735 --> 00:13:42,072 Ich wysiedlenie oznacza zanik ich dziedzictwa, 259 00:13:42,155 --> 00:13:46,869 a morze pochłonie historię niemal sześciu pokoleń. 260 00:13:46,952 --> 00:13:50,080 Większość Masig leży na wysokości 3 metrów n.p.m. 261 00:13:50,163 --> 00:13:52,916 Poziom wód podnosi się co roku, 262 00:13:53,000 --> 00:13:56,378 a miejsca odpowiednie do uprawy lub łowiectwa 263 00:13:56,461 --> 00:13:57,754 nie są już dostępne. 264 00:13:57,838 --> 00:14:01,133 Inne lokalne społeczności też zalewa ocean. 265 00:14:01,216 --> 00:14:05,637 Przyczyniają się do zmian klimatu w stopniu znikomym albo żadnym, 266 00:14:05,721 --> 00:14:08,348 ale najbardziej odczuwają ich skutki. 267 00:14:08,432 --> 00:14:12,144 Mogą być ostatnim pokoleniem, które tu mieszka. 268 00:14:13,520 --> 00:14:15,814 Jesteśmy wdzięczni za zaproszenie. 269 00:14:15,898 --> 00:14:18,066 Chcemy chłonąć wszystko, co możemy, 270 00:14:18,150 --> 00:14:20,611 od wspaniałych ludzi z tych wysp. 271 00:14:20,694 --> 00:14:23,614 Lud Masigal wita was na naszych ziemiach. 272 00:14:24,573 --> 00:14:29,536 Jesteśmy częścią narodu Kulkulgal. To zaszczyt gościć was tu dzisiaj. 273 00:14:29,620 --> 00:14:31,413 Dziękujemy za zaproszenie. 274 00:14:31,997 --> 00:14:32,956 Pijcie. 275 00:14:33,040 --> 00:14:34,124 Dzięki. 276 00:14:36,001 --> 00:14:38,337 Cześć wam, jestem Fraser. 277 00:14:38,420 --> 00:14:40,255 Miło cię poznać, bala. 278 00:14:40,339 --> 00:14:43,550 Oto Fraser, nasz gospodarz i przewodnik kulturowy. 279 00:14:45,177 --> 00:14:47,471 Dzieciaki są zaintrygowane. 280 00:14:47,554 --> 00:14:48,639 Chwała Panu. 281 00:14:48,722 --> 00:14:51,975 Witamy was serdecznie, czujcie się jak w domu. 282 00:14:52,059 --> 00:14:53,852 Nie możemy się doczekać. 283 00:14:53,936 --> 00:14:58,357 Od razu czuć ten spokój. Można się odłączyć i zrelaksować. 284 00:14:58,941 --> 00:15:01,693 Niesamowite. Powitała nas chyba cała wyspa. 285 00:15:03,362 --> 00:15:04,613 Są tacy uroczy. 286 00:15:05,656 --> 00:15:08,200 Po podróży jesteśmy głodni i zmęczeni. 287 00:15:08,283 --> 00:15:13,413 Zasiadamy więc wraz ze starszyzną i radnymi na modlitwę i ucztę przy pizzy. 288 00:15:13,497 --> 00:15:15,082 Czuję się jak w domu. 289 00:15:15,165 --> 00:15:17,834 Jak na spotkaniu z rodziną, której nie znałem. 290 00:15:17,918 --> 00:15:21,964 Fraser wspomniał, że tu wszyscy się znają i wielu z nich to rodzina. 291 00:15:22,047 --> 00:15:26,885 To bardzo mała i zżyta społeczność, od razu czuć ich więź. 292 00:15:27,552 --> 00:15:30,597 Poznaliśmy się bliżej, śmiejąc się i dokazując. 293 00:15:30,681 --> 00:15:33,225 Delektowaliśmy się pizzą o zachodzie słońca. 294 00:15:36,478 --> 00:15:39,439 Rosnący poziom mórz to też zagrożenie dla innych. 295 00:15:39,523 --> 00:15:41,358 To problem globalny. 296 00:15:41,441 --> 00:15:44,528 Co powoduje wzrost poziomu mórz? 297 00:15:44,611 --> 00:15:46,238 - Czołem. - Cześć. 298 00:15:46,321 --> 00:15:48,490 Mieszkamy tu już szmat czasu. 299 00:15:48,573 --> 00:15:50,867 - Coś ci pokażę. - Dobra. 300 00:15:50,951 --> 00:15:53,662 Zaraz! Nie znoszę latać. 301 00:15:53,745 --> 00:15:56,498 Wraz z rosnącą skalą uprzemysłowienia 302 00:15:56,581 --> 00:16:00,544 obserwujemy niepokojący wzrost poziomu dwutlenku węgla. 303 00:16:01,044 --> 00:16:05,048 Wysoka koncentracja gazów cieplarnianych zatrzymuje ciepło w atmosferze, 304 00:16:05,132 --> 00:16:08,051 powodując wzrost średniej temperatury na świecie, 305 00:16:08,135 --> 00:16:11,805 co z kolei podnosi poziom morza. 306 00:16:11,888 --> 00:16:13,306 Teraz najważniejsze. 307 00:16:13,390 --> 00:16:18,103 55% globalnych emisji CO2 wytwarzają tylko cztery kraje, 308 00:16:18,186 --> 00:16:20,522 a ich udział w emisjach 309 00:16:20,605 --> 00:16:24,484 jest niewspółmierny do populacji. 310 00:16:24,568 --> 00:16:27,237 Problem w tym, że skutki emisji tych krajów 311 00:16:27,320 --> 00:16:28,989 odczuwa cały świat 312 00:16:29,072 --> 00:16:32,534 pod postacią ekstremalnej pogody, problemów z rolnictwem, 313 00:16:32,617 --> 00:16:36,163 rosnącego poziomu morza i masy innych kłopotów. 314 00:16:36,246 --> 00:16:38,749 Łapiesz temat? 315 00:16:38,832 --> 00:16:39,833 O rety. 316 00:16:39,916 --> 00:16:44,713 To nie stało się z dnia na dzień, więc rozwiązania nie znajdzie się szybko. 317 00:16:44,796 --> 00:16:48,008 Ale nigdy nie jest za późno, by zacząć działać. 318 00:16:48,091 --> 00:16:51,219 Jeśli każde z nas ograniczy emisje dwutlenku węgla 319 00:16:51,303 --> 00:16:53,972 i zażąda zmian od rządów całego świata, 320 00:16:54,056 --> 00:16:57,267 możemy spowolnić lub odwrócić efekty zmiany klimatu. 321 00:16:57,350 --> 00:17:01,229 - Dzięki za lot. - Wyluzuj, koleś. Dzięki. 322 00:17:01,313 --> 00:17:03,899 Brzmiał jakoś znajomo. 323 00:17:05,358 --> 00:17:10,155 Następnego ranka czeka nas świetna przygoda, czyli wyprawa rybacka. 324 00:17:10,238 --> 00:17:12,532 To też największy przemysł na Masig. 325 00:17:12,616 --> 00:17:16,286 Łapiemy konkretne zwierzę, bardzo popularny towar eksportowy. 326 00:17:16,369 --> 00:17:20,040 Przed wami miejscowy homar. 327 00:17:20,123 --> 00:17:21,792 Cześć, balas! 328 00:17:21,875 --> 00:17:24,753 - To Wujek Ned i jego syn, Ned. - Cześć. 329 00:17:24,836 --> 00:17:26,088 - Gotowi? - Tak jest. 330 00:17:26,171 --> 00:17:28,006 KUZYN NED REZYDENT MASIG 331 00:17:28,090 --> 00:17:29,716 Cześć. 332 00:17:29,800 --> 00:17:31,802 Jest też jakiś pies. 333 00:17:34,888 --> 00:17:36,723 To chyba się nie uda. 334 00:17:36,807 --> 00:17:39,434 Chciałbym cię wziąć, ale nie możemy. 335 00:17:39,518 --> 00:17:41,394 Musisz wrócić. 336 00:17:41,895 --> 00:17:45,232 Może powinienem wykazać się umiejętnościami ratownika? 337 00:17:45,315 --> 00:17:48,110 Zapytaliśmy, czy trzeba jej pomóc, 338 00:17:48,193 --> 00:17:50,904 ale powiedzieli, że da sobie radę. 339 00:17:50,987 --> 00:17:52,114 No pewnie. 340 00:17:52,197 --> 00:17:53,990 Nazywa się Precious. 341 00:17:54,074 --> 00:17:56,743 Precious jest bezpieczna, możemy ruszać. 342 00:17:57,494 --> 00:18:01,373 Uwielbiam łowić ryby i cieszę się tym nowym doświadczeniem. 343 00:18:01,456 --> 00:18:03,792 Woda jest krystalicznie czysta. 344 00:18:03,875 --> 00:18:06,795 Lokalny przemysł rybny jest niskoemisyjny. 345 00:18:06,878 --> 00:18:09,881 Obszar nie jest też zanieczyszczony ani przełowiony. 346 00:18:09,965 --> 00:18:10,924 Póki co. 347 00:18:11,007 --> 00:18:15,345 Byłem spokojny, dopóki nie pojąłem, że to ciepłe morze. 348 00:18:15,428 --> 00:18:18,265 Po teście z chochlą wiemy, co oznacza słona woda. 349 00:18:18,348 --> 00:18:20,684 Jeśli jest słona, są tu rekiny. 350 00:18:21,726 --> 00:18:23,061 Są tu rekiny. 351 00:18:23,145 --> 00:18:25,522 Widzieliście dużego ostatnio? 352 00:18:25,605 --> 00:18:27,440 Przy nabrzeżu. 353 00:18:27,524 --> 00:18:29,776 - Dawno temu? - Trzy tygodnie temu. 354 00:18:29,860 --> 00:18:32,279 Myślałem, że powiesz trzy lata. 355 00:18:32,362 --> 00:18:34,739 - Skoro mamy tu wodę… - Są i rekiny. 356 00:18:34,823 --> 00:18:36,575 Zawsze rekiny. 357 00:18:36,658 --> 00:18:41,454 Jaram się. Złapmy trochę homarów. 358 00:18:41,538 --> 00:18:42,497 Jazda. 359 00:18:42,581 --> 00:18:44,624 Szybko i sprawnie. 360 00:18:44,708 --> 00:18:47,711 Postaram się nie martwić rekinami. To jak latanie. 361 00:18:47,794 --> 00:18:51,506 Ten strach jest tylko w głowie, dopóki nie zobaczy się płetwy. 362 00:18:51,590 --> 00:18:53,091 A rurka? 363 00:18:53,175 --> 00:18:56,219 Bez rurki, uprawiamy freediving. Ćwiczymy płuca. 364 00:19:06,855 --> 00:19:08,148 GoPro działa. 365 00:19:08,231 --> 00:19:09,816 Zaczynamy! 366 00:19:11,568 --> 00:19:13,945 Niełatwo jest znaleźć homara. 367 00:19:14,029 --> 00:19:17,699 Chowają się, gdzie tylko mogą. Trzeba na nie zapolować. 368 00:19:17,782 --> 00:19:22,579 To zabiera sporo czasu i energii, co tłumaczy ich wysoką cenę. 369 00:19:22,662 --> 00:19:26,791 Przeciętny okaz z tych okolic może kosztować 80 $. 370 00:19:26,875 --> 00:19:28,543 Są naprawdę wielkie. 371 00:19:28,627 --> 00:19:33,673 Właściwie to nie jestem zbyt chętny, by wytargać takiego spod skały. 372 00:19:38,428 --> 00:19:40,055 Ned to stary wyjadacz. 373 00:19:40,138 --> 00:19:43,225 Dzięki Bogu za Neda, bo inaczej umarlibyśmy z głodu, 374 00:19:43,308 --> 00:19:44,684 próbując je znaleźć. 375 00:19:44,768 --> 00:19:46,102 Trudno je znaleźć? 376 00:19:46,937 --> 00:19:50,523 Bardzo trudno. 377 00:19:50,607 --> 00:19:53,902 Chyba potrzebuję przerwy. Poobserwuję ich z łodzi. 378 00:19:54,945 --> 00:19:56,613 Wracacie do wody? 379 00:19:56,696 --> 00:20:00,158 No jasne, tylko ich poobserwujemy, 380 00:20:00,242 --> 00:20:02,369 żeby podłapać temat. 381 00:20:03,411 --> 00:20:05,705 Nauka przez obserwację. 382 00:20:05,789 --> 00:20:09,834 - Nie jesteśmy w ogóle zmęczeni. - Macie masę energii. 383 00:20:09,918 --> 00:20:13,880 Mógłbym tak pływać jeszcze dwie, a nawet cztery godziny. 384 00:20:13,964 --> 00:20:15,966 Może wtedy się zmęczę. 385 00:20:16,049 --> 00:20:17,592 Jesteście jak ryby. 386 00:20:17,676 --> 00:20:19,552 Łuski na plecach do zdrapania. 387 00:20:19,636 --> 00:20:20,512 No tak. 388 00:20:21,554 --> 00:20:24,057 No dobra, koniec przerwy. 389 00:20:24,140 --> 00:20:25,475 Wracamy. 390 00:20:28,937 --> 00:20:32,315 Ned zauważył parę homarów pod tym koralowcem. 391 00:20:34,192 --> 00:20:36,319 Założysz rękawice, Zac? 392 00:20:36,403 --> 00:20:38,697 Kurde mol! Wielka sztuka! 393 00:20:38,780 --> 00:20:41,825 Włóż rękawice. 394 00:20:42,409 --> 00:20:43,660 Naprawdę spory. 395 00:20:43,743 --> 00:20:44,577 Ogromny. 396 00:20:45,954 --> 00:20:47,914 Jest duży i ciężki. 397 00:20:47,998 --> 00:20:49,416 Co tam masz? 398 00:20:50,041 --> 00:20:53,003 Mam za zadanie przetransportować go do łodzi. 399 00:20:56,631 --> 00:20:59,092 Jest jak wielki ksenomorf z Obcego. 400 00:20:59,175 --> 00:21:02,429 Pewnie tak samo wredny i groźny, gdy nie jest w sieci. 401 00:21:03,930 --> 00:21:06,057 Dzięki, bracie. Było niesamowicie. 402 00:21:06,141 --> 00:21:08,351 - Chwała Panu. - Piękne zwierzę. 403 00:21:08,435 --> 00:21:10,937 - Ale zabawa. - Świetna robota. 404 00:21:11,021 --> 00:21:14,816 Pływaliśmy w cudownym oceanie, polując na homary z miejscowymi. 405 00:21:14,899 --> 00:21:16,526 Złapaliśmy olbrzyma. 406 00:21:16,609 --> 00:21:19,696 To doświadczenie zapamiętam na zawsze. 407 00:21:22,157 --> 00:21:25,243 Po wyprawie zrobiliśmy przerwę, by naładować baterie. 408 00:21:25,327 --> 00:21:26,703 - Wszystko gra? - Tak. 409 00:21:26,786 --> 00:21:28,997 Czas na spacer po okolicy z Fraserem. 410 00:21:29,080 --> 00:21:31,499 Oprowadzę was po naszym miasteczku. 411 00:21:31,583 --> 00:21:32,459 Ekstra. 412 00:21:33,543 --> 00:21:37,422 Oto wyspa Yorke, czyli Masig. To nazwa tradycyjna. 413 00:21:37,505 --> 00:21:39,007 - Masig? - Wyspa Masig. 414 00:21:39,090 --> 00:21:42,093 - Spróbujesz wymówić, Zac? - Wyspa Masig? 415 00:21:42,177 --> 00:21:44,846 Dokładnie tak. 416 00:21:44,929 --> 00:21:48,141 Jesteśmy częścią centralnego archipelagu. 417 00:21:49,100 --> 00:21:51,436 Jesteśmy częścią nacji Kulkugal. 418 00:21:51,519 --> 00:21:53,646 „Kulka” oznacza krew. 419 00:21:53,730 --> 00:21:55,440 Jesteśmy z jednej krwi. 420 00:21:55,523 --> 00:21:59,110 Oto nasze plemię i społeczność. Jesteśmy z nich dumni. 421 00:21:59,194 --> 00:22:01,780 Ilu macie mieszkańców? 422 00:22:01,863 --> 00:22:04,491 Teraz około 250. 423 00:22:04,574 --> 00:22:07,577 W ciągu ostatnich 12 lat mieszkańców ubywa. 424 00:22:07,660 --> 00:22:12,499 Wiele osób szukało więcej możliwości i wyjechało na południe za pracą. 425 00:22:13,083 --> 00:22:15,960 Wyspa jest malutka i nie ma infrastruktury 426 00:22:16,044 --> 00:22:18,505 na szeroko zakrojoną turystykę. 427 00:22:19,798 --> 00:22:24,177 Mimo to istnieją mikrobiznesy, które oferują wyjątkowe wakacje 428 00:22:24,260 --> 00:22:26,096 dla bardzo małych grup. 429 00:22:26,179 --> 00:22:29,015 Czy może być ich więcej? O ile więcej? 430 00:22:29,099 --> 00:22:32,519 Czy istnieją niewykorzystane, ale zrównoważone możliwości? 431 00:22:32,602 --> 00:22:35,939 Być może powinni połączyć aspekt kulturowy z turystyką, 432 00:22:36,022 --> 00:22:37,649 tak jak w Cooya Beach. 433 00:22:37,732 --> 00:22:39,901 W sam środek. 434 00:22:39,984 --> 00:22:43,029 Pochodzisz stąd i wiesz, jakie są wyzwania. 435 00:22:43,113 --> 00:22:44,072 Co można zrobić? 436 00:22:44,155 --> 00:22:47,283 Jak wykorzystać turystykę, ekoturystykę i to miejsce, 437 00:22:47,367 --> 00:22:49,744 by uświadamiać świat i sprzedać produkt. 438 00:22:49,828 --> 00:22:53,832 Nie wykorzystujemy wyspy, tylko opowiadamy wraz z nią 439 00:22:53,915 --> 00:22:56,501 historię wyzwań, z którymi się zmagamy, 440 00:22:56,584 --> 00:22:58,378 jednocześnie zarabiając. 441 00:22:58,461 --> 00:23:01,131 Tym samym dajemy młodym pokoleniom powód, 442 00:23:01,214 --> 00:23:03,174 by opiekować się wyspą i tak żyć. 443 00:23:03,258 --> 00:23:07,345 To jedno z najpiękniejszych miejsc, jakie widziałem. 444 00:23:07,429 --> 00:23:09,681 To dość zabawne. 445 00:23:09,764 --> 00:23:11,307 Sam wcześniej mówiłeś, 446 00:23:11,391 --> 00:23:15,019 że nawet Australijczycy nie wiedzą o Wyspach i historii. 447 00:23:15,103 --> 00:23:19,691 Na moje oko jakieś 90% nie wie zbyt wiele o Torres Strait. 448 00:23:19,774 --> 00:23:22,277 Jak na XXI-szy wiek to ironia, 449 00:23:22,360 --> 00:23:26,197 bo to nie tylko nasza historia, to też historia Australii. 450 00:23:26,281 --> 00:23:30,201 Australijczycy mówią o zmianie klimatu i jak temu zaradzić. 451 00:23:30,285 --> 00:23:31,828 Możemy zacząć od nas. 452 00:23:31,911 --> 00:23:34,622 Miejscowi są w trudniej sytuacji. 453 00:23:34,706 --> 00:23:37,917 Jak uświadomić wszystkim, co przeżywa niewielka grupa, 454 00:23:38,001 --> 00:23:42,005 na którą wybory reszty świata mają tak negatywny wpływ. 455 00:23:42,839 --> 00:23:45,550 Tę masę lądową ledwo widać na mapie. 456 00:23:46,384 --> 00:23:49,012 Większość ludzi nigdy tu nie trafi. 457 00:23:49,095 --> 00:23:52,182 Raczej nie będzie to popularne miejsce turystyczne, 458 00:23:52,265 --> 00:23:54,767 ale ich słów musi wysłuchać cały świat. 459 00:23:54,851 --> 00:23:58,021 Inni żyją swoim życiem nieświadomi konsekwencji, 460 00:23:58,104 --> 00:24:01,232 bo ich po prostu nie widzą. 461 00:24:01,316 --> 00:24:05,653 Gdy żyjesz w dużym mieście, nie zauważasz erozji. 462 00:24:05,737 --> 00:24:08,865 W betonowej dżungli jak CBD w Sydney 463 00:24:08,948 --> 00:24:11,201 albo w ekskluzywnym mieszkaniu, 464 00:24:11,284 --> 00:24:14,120 nic nie zauważasz, wszystko gra. 465 00:24:14,204 --> 00:24:16,873 Świat musi zrozumieć wpływ swoich wyborów 466 00:24:16,956 --> 00:24:20,418 na miejsca szczególnie zagrożone. 467 00:24:20,502 --> 00:24:21,336 Dokładnie. 468 00:24:21,419 --> 00:24:24,339 To naprawdę ważne, by świat zobaczył to 469 00:24:24,422 --> 00:24:29,302 z bardzo ludzkiej perspektywy. 470 00:24:29,385 --> 00:24:32,514 Ludzie zobaczą nasze historie i coś sobie uświadomią. 471 00:24:32,597 --> 00:24:36,142 „Moje wybory wpływają na ludzi, na których mi zależy, 472 00:24:36,226 --> 00:24:37,852 ale których nie znam”. 473 00:24:37,936 --> 00:24:40,313 Jesteście w wyjątkowej sytuacji. 474 00:24:40,396 --> 00:24:42,148 To nieznane miejsce. 475 00:24:42,232 --> 00:24:45,777 Ludzie o nim nie wiedzą, ale jest tu przepięknie. 476 00:24:45,860 --> 00:24:48,780 Ta wspaniała wyspa ma tyle do zaoferowania. 477 00:24:48,863 --> 00:24:52,492 Do tego dobre intencje, i to z bardzo dobrych powodów. 478 00:24:52,575 --> 00:24:56,496 Pokazujecie skutki zmiany klimatu, w bardzo dosłowny sposób. 479 00:24:56,579 --> 00:25:01,376 Przecież to dzieje się na waszej wyspie. To doskonały pomysł. 480 00:25:01,459 --> 00:25:05,129 Fraser zabiera nas do sklepu. Na wyspie są tylko dwa. 481 00:25:05,213 --> 00:25:07,590 Gdy czegoś tu nie ma, to tego nie potrzeba. 482 00:25:07,674 --> 00:25:09,384 Innego źródła nie ma. 483 00:25:09,467 --> 00:25:13,638 Na kolację zjem naszego homara, więc Darin potrzebuje warzyw. 484 00:25:13,721 --> 00:25:15,723 Dzisiaj grillujemy? 485 00:25:15,807 --> 00:25:18,601 Na otwartym ogniu na plaży. 486 00:25:18,685 --> 00:25:20,687 - Spoko. - Wybierz coś sobie. 487 00:25:20,770 --> 00:25:22,981 - Warzywka? - Jasne. 488 00:25:23,064 --> 00:25:25,567 Bananów nie odpuszczę. 489 00:25:25,650 --> 00:25:27,402 Dostawy są raz w tygodniu. 490 00:25:27,485 --> 00:25:30,029 Sklepy wspierają organizacje non-profit, 491 00:25:30,113 --> 00:25:33,992 które dostarczają podstawowe towary do tak odległych miejsc. 492 00:25:34,075 --> 00:25:36,494 Darin znalazł to, czego potrzebuje. 493 00:25:36,578 --> 00:25:38,204 - Kartą. - Dzięki. 494 00:25:38,288 --> 00:25:40,456 - Dzięki, eso. - Proszę bardzo, eso. 495 00:25:40,540 --> 00:25:44,586 Mitch też znalazł przekąskę. Chyba podzieli się z ekipą? 496 00:25:45,086 --> 00:25:48,172 - Ale się cieszy. - Piernikowy chłopiec. 497 00:25:49,173 --> 00:25:53,595 - To wszystkie łodzie rybackie. - Ile osób się tym zajmuje? 498 00:25:53,678 --> 00:25:59,350 Sporo chłopa, jakieś 20 osób. 499 00:26:00,643 --> 00:26:02,145 Cudownie. 500 00:26:02,228 --> 00:26:04,063 Możemy pójść na tamtą wyspę. 501 00:26:04,147 --> 00:26:06,816 - Na nogach? - Tam też. 502 00:26:06,899 --> 00:26:10,403 Niezależnie od tego, jak będzie wyglądać wyspa za 100 lat, 503 00:26:10,486 --> 00:26:14,282 jej mieszkańcy potrzebują zrównoważonych rozwiązań już dziś. 504 00:26:14,365 --> 00:26:19,579 Musimy zadbać o pożywienie, energię, służbę zdrowia i łączność. 505 00:26:19,662 --> 00:26:21,122 To kluczowe sprawy. 506 00:26:21,205 --> 00:26:24,751 W tej części świata musimy mieć własne rezerwy. 507 00:26:24,834 --> 00:26:26,794 Jeśli nie zajmiemy się tym teraz, 508 00:26:26,878 --> 00:26:29,672 czeka nas ogromny szok. 509 00:26:29,756 --> 00:26:33,343 Tu wszystko dzieje się naraz przy niewielkiej populacji. 510 00:26:33,426 --> 00:26:36,512 W miastach wszyscy skupiają się na jednej rzeczy. 511 00:26:36,596 --> 00:26:39,515 Mamy zanieczyszczenie i problem z energią. 512 00:26:39,599 --> 00:26:42,644 Tutaj wszystko uderza naraz. 513 00:26:42,727 --> 00:26:44,771 Dokładnie tak. 514 00:26:44,854 --> 00:26:47,398 To jak zebranie wszystkich zjawisk 515 00:26:47,482 --> 00:26:50,610 i skupienie ich w soczewce. 516 00:26:50,693 --> 00:26:54,447 Widać w czasie rzeczywistym działanie każdego z nich. 517 00:26:55,198 --> 00:26:57,116 Jednocześnie. 518 00:26:58,951 --> 00:27:03,039 Mieszkańcy Masig szukają sposobów, by rozwinąć się gospodarczo. 519 00:27:03,122 --> 00:27:06,250 W rybołówstwie sportowym i kulinariach tkwi potencjał, 520 00:27:06,334 --> 00:27:09,671 o ile będą zrównoważone. 521 00:27:10,505 --> 00:27:12,840 - Hejka. - To znowu Precious. 522 00:27:13,549 --> 00:27:16,594 Darin może już do nas nie wrócić. 523 00:27:18,054 --> 00:27:20,264 To miejsce to raj. 524 00:27:21,933 --> 00:27:24,435 Zaprasza nas krystalicznie czysta woda. 525 00:27:24,519 --> 00:27:25,770 Wiecie co? 526 00:27:25,853 --> 00:27:29,065 To świetne miejsce i czas na przerwę. 527 00:27:34,696 --> 00:27:38,241 Oto reprezentantka Australii w pływaniu pieskiem. 528 00:27:41,744 --> 00:27:44,706 Cieszę się pływaniem, ale wciąż się zastanawiam. 529 00:27:44,789 --> 00:27:48,251 Ile pokoleń mieszkańców Masig będzie ponad poziomem morza? 530 00:27:48,751 --> 00:27:52,255 Może świat się zmieni. Może nie jest za późno. 531 00:27:54,132 --> 00:27:58,803 W tym zakątku na Ziemi lepiej być nie może. 532 00:28:04,851 --> 00:28:08,020 Zachód słońca zwiastuje koniec dnia. 533 00:28:08,730 --> 00:28:12,400 Czas poświętować z nowymi znajomymi podczas uczty na plaży. 534 00:28:12,483 --> 00:28:16,320 Danie główne to złapany wcześniej ogromny homar. 535 00:28:16,821 --> 00:28:19,866 Przyjęło się, że chłopcy wykonują tradycyjny taniec. 536 00:28:19,949 --> 00:28:24,162 Ważne jest przekazywać takie tradycje z pokolenia na pokolenie, 537 00:28:24,245 --> 00:28:26,581 by kultura mogła przetrwać. 538 00:28:27,123 --> 00:28:30,626 Muzyka, taniec i jedzenie. 539 00:28:30,710 --> 00:28:33,713 W każdym miejscu na świecie świętuje się podobnie. 540 00:28:34,589 --> 00:28:37,258 Zostało jeszcze jedno zadanie. 541 00:28:39,343 --> 00:28:42,054 Proszę wyczyścić obiektyw. Pozdro dla Mitcha. 542 00:28:42,138 --> 00:28:44,265 Możemy zacząć imprezę. 543 00:28:44,348 --> 00:28:47,935 Cześć, Tato i Ciociu. Oto Wujek Mike. 544 00:28:48,019 --> 00:28:50,146 Miło poznać, jestem Zac. 545 00:28:50,229 --> 00:28:52,440 - Miło mi. - Oto Darin. 546 00:28:52,523 --> 00:28:54,066 Miło was poznać. 547 00:28:54,150 --> 00:28:55,610 Dzięki za zaproszenie. 548 00:28:55,693 --> 00:28:58,029 Chłopcy przygotowali występ. 549 00:28:58,112 --> 00:29:01,532 Wujek Mike objaśni znaczenie tańca. 550 00:29:01,616 --> 00:29:06,788 To taniec gwiazd, które są częścią naszej kultury. 551 00:29:06,871 --> 00:29:11,751 Żyjemy nad morzem i jesteśmy od niego zależni. 552 00:29:11,834 --> 00:29:14,504 Nocą nawigujemy za pomocą gwiazd. 553 00:29:14,587 --> 00:29:16,672 Gwiazda jest dla nas bardzo ważna. 554 00:29:16,756 --> 00:29:21,093 - Kiedyś pan też tańczył? - Tak, Fraser też. 555 00:29:21,177 --> 00:29:23,554 Podobna choreografia? 556 00:29:23,638 --> 00:29:26,224 To oni jej uczą. 557 00:29:26,724 --> 00:29:28,935 Każde kolejne pokolenie. 558 00:29:30,770 --> 00:29:33,105 - Nie możemy się doczekać. - Dzięki. 559 00:29:58,798 --> 00:30:01,634 Ich kultura jest bezpośrednio związana z morzem, 560 00:30:01,717 --> 00:30:04,428 ale mają też głęboką więź z gwiazdami. 561 00:30:04,512 --> 00:30:05,888 Spójrzcie na dłonie. 562 00:30:05,972 --> 00:30:09,642 Mają tam symbole gwiazd na niebie. 563 00:30:16,440 --> 00:30:19,735 Śpiew i taniec pielęgnują kulturę, 564 00:30:19,819 --> 00:30:22,321 którą przekazują sobie kolejne pokolenia 565 00:30:22,405 --> 00:30:26,659 w formie historii mówionej, mitów oraz legend. 566 00:30:27,994 --> 00:30:28,870 Ekstra. 567 00:30:33,958 --> 00:30:35,042 Brawo. 568 00:30:36,252 --> 00:30:37,461 Dobra robota. 569 00:30:38,087 --> 00:30:39,839 Jesteś prawdziwą gwiazdą. 570 00:30:39,922 --> 00:30:42,466 Miło was poznać, jesteście świetni. 571 00:30:43,050 --> 00:30:45,511 To koniec show, teraz czas na kolację. 572 00:30:46,512 --> 00:30:48,890 Tego wieczoru nasz szef kuchni to Mikey. 573 00:30:49,599 --> 00:30:52,685 Przygotowuje homara dokładnie tak samo, 574 00:30:52,768 --> 00:30:55,104 jak robiono to od tysiącleci. 575 00:30:57,231 --> 00:31:00,359 Mają świetną metodę na gotowanie owoców morza. 576 00:31:00,443 --> 00:31:02,361 Nie obrabiają ich wcześniej. 577 00:31:02,445 --> 00:31:05,990 Wyciągają je z oceanu i po prostu smażą na ogniu. 578 00:31:06,073 --> 00:31:07,742 Naturalniej się nie da. 579 00:31:07,825 --> 00:31:09,493 Nie mogę się doczekać. 580 00:31:11,746 --> 00:31:14,165 - Jak leci? - Cześć. 581 00:31:14,248 --> 00:31:16,834 - To Darin i Zac. - Dobrze cię widzieć. 582 00:31:16,918 --> 00:31:19,629 W menu wasz homar i trochę ryby. 583 00:31:19,712 --> 00:31:21,839 Jak je przygotowujesz? 584 00:31:21,923 --> 00:31:24,133 Po prostu wrzucam na ogień. 585 00:31:24,216 --> 00:31:25,843 Najpierw ruszt. 586 00:31:25,927 --> 00:31:27,595 Potem ryba na folię. 587 00:31:27,678 --> 00:31:30,806 - Tego złapałeś najpierw? - Wydają się większe. 588 00:31:30,890 --> 00:31:32,767 - Da radę. - Ja cię. 589 00:31:33,351 --> 00:31:34,226 Super. 590 00:31:35,311 --> 00:31:36,562 Patrzcie na to. 591 00:31:36,646 --> 00:31:37,855 Piękne są. 592 00:31:37,939 --> 00:31:40,858 - Rzeczywiście. - W detalu poszłyby za 80 $. 593 00:31:40,942 --> 00:31:43,152 Czyli to znakomita uczta. 594 00:31:43,235 --> 00:31:44,654 No jasne. 595 00:31:44,737 --> 00:31:45,738 Próbujecie? 596 00:31:45,821 --> 00:31:49,325 Zaczniemy od przystawki, również złapanej dzisiaj. 597 00:31:49,408 --> 00:31:52,411 To miejscowy sygan, biała ryba o łagodnym smaku. 598 00:31:52,495 --> 00:31:53,454 Świeżutka. 599 00:31:53,537 --> 00:31:55,164 Prosto z grilla. 600 00:31:55,247 --> 00:31:57,249 Pyszna, nigdy takiej nie jadłem. 601 00:31:57,333 --> 00:32:00,711 Dobrze znać źródło pochodzenia. Nie jest z hodowli. 602 00:32:00,795 --> 00:32:03,589 Stuprocentowo ekologiczne źródło. 603 00:32:06,050 --> 00:32:09,887 - Ktoś chce spróbować? - Mitch na pewno. 604 00:32:09,971 --> 00:32:11,222 Wszyscy chcą. 605 00:32:11,305 --> 00:32:12,890 Corey jest najbliżej. 606 00:32:13,933 --> 00:32:17,937 Szkoda zmarnować tak świetne ujęcie. Jeszcze trochę podjem. 607 00:32:18,020 --> 00:32:21,774 Ale pyszne. 608 00:32:21,857 --> 00:32:24,235 Czas na danie główne. 609 00:32:24,318 --> 00:32:27,113 Nasz popołudniowy łup, czyli homar. 610 00:32:33,828 --> 00:32:37,289 Nie zawodzi, a to tylko homar. 611 00:32:37,373 --> 00:32:41,460 Wielki, przepiękny i soczysty homar. 612 00:32:41,544 --> 00:32:44,171 Skorupiak z grilla, jak natura przykazała. 613 00:32:44,255 --> 00:32:45,256 Rany. 614 00:32:46,382 --> 00:32:48,009 Jemy to na co dzień. 615 00:32:48,634 --> 00:32:51,929 No przecież, stary. Niesamowite. 616 00:32:52,013 --> 00:32:54,056 Nie bądź zazdrosny. 617 00:32:54,140 --> 00:32:57,476 Spójrz, ile tego jest. 618 00:32:58,477 --> 00:33:01,439 Świetna konsystencja i idealna chrupkość. 619 00:33:01,522 --> 00:33:04,442 Idealnie zamarynowany w morskiej wodzie. 620 00:33:05,484 --> 00:33:08,904 W każdym kęsie czuć świeżość oceanu. 621 00:33:09,572 --> 00:33:11,157 Dla Darina też coś mamy. 622 00:33:11,240 --> 00:33:13,451 Jak tam warzywka? 623 00:33:13,951 --> 00:33:15,828 Zje miejscowe bulwy, 624 00:33:15,911 --> 00:33:18,789 warzywo korzeniowe, jak ziemniak i pochrzyn. 625 00:33:18,873 --> 00:33:19,790 Co wy na to? 626 00:33:19,874 --> 00:33:23,753 Do tego inne grillowane warzywa, które kupił w sklepie. 627 00:33:23,836 --> 00:33:25,046 O tak. 628 00:33:25,129 --> 00:33:26,464 Dobrze wyglądają. 629 00:33:27,048 --> 00:33:28,382 Patrzcie na to. 630 00:33:28,466 --> 00:33:31,969 Zawsze doceniam jego oddanie i entuzjazm 631 00:33:32,053 --> 00:33:34,680 do roślinnych przysmaków i przyjemności. 632 00:33:34,764 --> 00:33:37,516 Szanuję wytrwałość w swoich postanowieniach. 633 00:33:37,600 --> 00:33:39,894 Prawie nigdy nie łamie swoich zasad. 634 00:33:39,977 --> 00:33:42,146 To nie konkurs na lepsze danie. 635 00:33:42,229 --> 00:33:43,939 A może jednak? Ja wygrywam. 636 00:33:44,023 --> 00:33:45,691 Ten wygrywa. 637 00:33:46,901 --> 00:33:48,819 To był idealny dzień. 638 00:33:48,903 --> 00:33:51,405 Jesteśmy wdzięczni, że mogliśmy ich poznać. 639 00:33:51,489 --> 00:33:53,949 Doceniamy ich gościnność. 640 00:33:54,033 --> 00:33:55,576 Dzięki, koeyma eso. 641 00:33:55,659 --> 00:33:58,287 - Dziękuję. - Ależ proszę. 642 00:33:58,370 --> 00:33:59,330 Koeyma eso. 643 00:33:59,413 --> 00:34:00,664 Byliście nurkować, 644 00:34:00,748 --> 00:34:04,126 więc ja gotuję, mam nadzieję, że było smacznie. 645 00:34:04,210 --> 00:34:05,669 - Dziękuję. - Spoko. 646 00:34:05,753 --> 00:34:08,339 - Koeyma eso, bracie. Dzięki. - Luz. 647 00:34:08,964 --> 00:34:12,510 - Kocham cię, bracie. - Kochamy was. Smacznego. 648 00:34:12,593 --> 00:34:15,805 Pokazaliśmy dzień z życia na wyspie Masig. 649 00:34:15,888 --> 00:34:18,224 Coś takiego dzieje się raz w życiu. 650 00:34:27,817 --> 00:34:31,362 Czasami inni po prostu chcą opowiedzieć swoją historię. 651 00:34:32,071 --> 00:34:36,158 Nie chcą odpowiedzi, chcą tylko być wysłuchani. 652 00:34:38,244 --> 00:34:42,206 Tu nie ma prostych odpowiedzi, być może nie ma żadnej odpowiedzi. 653 00:34:43,165 --> 00:34:45,334 Temperatura na Ziemi rośnie, 654 00:34:45,417 --> 00:34:49,630 a pewnego dnia tę niewielką wyspę może pochłonąć ocean. 655 00:34:49,713 --> 00:34:55,010 Mieszkańcy będą zmuszeni się przenieść i zacząć gdzieś nowe życie. 656 00:34:55,094 --> 00:34:58,180 Choć woda może zabrać ich plaże i domy, 657 00:34:58,264 --> 00:35:04,061 to mam nadzieję, że ich historie, muzykę, taniec i śmiech 658 00:35:04,145 --> 00:35:08,023 przekażą następnym pokoleniom. 659 00:35:09,024 --> 00:35:13,070 Nigdy o tym nie myślałem, ale dzielimy ze sobą nie tylko Ziemię. 660 00:35:13,154 --> 00:35:14,655 Dzielimy ze sobą gwiazdy. 661 00:35:15,781 --> 00:35:18,325 Gdy następnym razem spojrzycie w niebo, 662 00:35:18,409 --> 00:35:20,452 w głąb oceanu pełnego gwiazd, 663 00:35:20,953 --> 00:35:24,790 pomyślcie o więzi, jaka łączy was z ludźmi daleko stąd, 664 00:35:26,000 --> 00:35:27,209 gdziekolwiek są. 665 00:35:30,379 --> 00:35:33,257 Oddajemy hołd rdzennej ludności Australii i ich starszyźnie, 666 00:35:33,340 --> 00:35:36,177 która krzewi wspomnienia, tradycje, kulturę i nadzieje 667 00:35:36,260 --> 00:35:38,762 Aborygenów i Wyspiarzy z Cieśniny Torresa. 668 00:36:09,919 --> 00:36:11,629 Napisy: Mikołaj Kopczak