1 00:00:06,257 --> 00:00:10,845 ISANG SERYE MULA SA NETFLIX 2 00:00:11,137 --> 00:00:12,764 Ang buhay ay parang biyahe. 3 00:00:12,847 --> 00:00:15,308 -Anong sikreto? Ito ang clutch ko? -Oo. 4 00:00:15,391 --> 00:00:17,435 Puno ito ng hindi inaasahang… 5 00:00:17,518 --> 00:00:18,811 Ayos! 6 00:00:18,895 --> 00:00:19,854 mga lubak. 7 00:00:21,189 --> 00:00:23,775 'Yong iba'y mabuti, 'yong iba'y masama. 8 00:00:24,275 --> 00:00:26,903 'Di mo makokontrol ang mangyayari, 9 00:00:28,154 --> 00:00:31,199 pero kaya mo kontrolin kung paano ito haharapin. 10 00:00:31,282 --> 00:00:35,745 Dahil sa ganitong mga sitwasyon lumalabas ang tunay nating pagkatao. 11 00:00:36,245 --> 00:00:38,247 Titingnan natin nang malapitan, 12 00:00:38,331 --> 00:00:39,874 pero 'di masyado malapit, 13 00:00:39,957 --> 00:00:43,336 sa nakikitang epekto ng proseso ng pagkasunog. 14 00:00:43,419 --> 00:00:46,631 May mga hayop na dumarating kung saan ang daliri nila ay sunog. 15 00:00:46,714 --> 00:00:50,968 Sa pinakamasama, ang mapanirang kapangyarihan ay pwedeng nakamamatay. 16 00:00:51,469 --> 00:00:53,262 Nandito ang bahay namin. 17 00:00:54,097 --> 00:00:56,516 Pero kung nakokontrol nang maayos, 18 00:00:57,016 --> 00:00:59,602 isa ito sa pinakamahusay sa mga natuklasan. 19 00:01:08,694 --> 00:01:12,240 Ang kwento natin sa apoy ay nagsisimula sa South Australia, 20 00:01:12,323 --> 00:01:15,493 kung saan ay magbabangka papunta sa destinasyon. 21 00:01:15,993 --> 00:01:20,373 Isang 1,700-square-mile na lupa na tinatawag na Kangaroo Island. 22 00:01:21,457 --> 00:01:23,918 Noong Disyembre ng 2019, 23 00:01:24,001 --> 00:01:27,922 lightning storms habang ang pinakamainit at pinakatuyong panahon ng taon 24 00:01:28,005 --> 00:01:31,717 ang nagpaapoy sa pinakamalaking bushfire sa kasaysayan ng isla, 25 00:01:31,801 --> 00:01:36,097 ar dahil doon, 46 porsyento ng Kangaroo Island ang nasunog. 26 00:01:36,180 --> 00:01:38,683 Ang Inang Kalikasan ay kumikilos nang walang konsensya, 27 00:01:39,350 --> 00:01:42,311 ang iba't ibang populasyon ng wildlife sa isla 28 00:01:42,812 --> 00:01:46,482 ay napatay ng usok at apoy. 29 00:01:46,566 --> 00:01:49,068 Sina Sam at Dana Mitchell ang owner at operator 30 00:01:49,152 --> 00:01:51,821 ng Kangaroo Island Wildlife Park, 31 00:01:51,904 --> 00:01:53,489 at sa gitna ng sunog, 32 00:01:53,573 --> 00:01:58,202 ang dalawang 'to, kasama ang mga empleyado at ibang lokal ay naging bayani 33 00:01:58,286 --> 00:02:02,999 sa pagliligtas ng kahit anong hayop na na-displace o nasugatan. 34 00:02:03,082 --> 00:02:05,668 Dalawang buwan na no'ng nagsimula ang unang sunog. 35 00:02:05,751 --> 00:02:09,630 Mula no'n, mababa sa 600 na hayop ang nakita namin 36 00:02:09,714 --> 00:02:12,925 na pumasok, nasa 95 porsyento ang koalas. 37 00:02:13,426 --> 00:02:16,179 Isinama kami ni Sam sa rescue vehicle nila 38 00:02:16,262 --> 00:02:20,349 para makita namin kung gaano kalaki ang pinsala ng sunog sa lupa. 39 00:02:20,433 --> 00:02:23,019 Nakikita niyo dito na nasunog ang lahat. 40 00:02:23,519 --> 00:02:25,313 -Bagong tubo ang mga 'yan? -Oo. 41 00:02:25,396 --> 00:02:28,232 Walang native na nakaligtas sa sunog, 42 00:02:28,316 --> 00:02:31,485 pero ang Australian bush ay naranasan na ito dati. 43 00:02:31,569 --> 00:02:33,446 Oo, ginawa itong gano'n. 44 00:02:35,907 --> 00:02:38,826 Ang laking sunog nito. 45 00:02:40,620 --> 00:02:41,495 Wow. 46 00:02:47,251 --> 00:02:50,671 Bawat direksyon ay nasunog. May maliit lang na hindi. 47 00:02:50,755 --> 00:02:52,173 Grabe. 48 00:02:59,430 --> 00:03:00,389 Grabe! 49 00:03:09,148 --> 00:03:12,401 Ang hirap ipaliwanag kung gaano ito kabilis kumalat. 50 00:03:12,485 --> 00:03:14,695 Makikita niyo ang mga nasunog na bahagi, 51 00:03:14,779 --> 00:03:17,406 'pag nagpunta ng 100 kilometro pa-kanluran, lahat ay sunog, 52 00:03:17,490 --> 00:03:18,950 magdamag nangyari 'yon, 53 00:03:19,033 --> 00:03:22,662 kailangan mo mag-isip nang mabilis kasi kumakalat na ito. 54 00:03:23,913 --> 00:03:27,625 Ang hirap makakita dahil sa usok at abo. 55 00:03:27,708 --> 00:03:30,044 Kahit naka-goggles, ang init sa mata. 56 00:03:32,129 --> 00:03:35,091 Nalampasan na namin ang isang taglamig simula no'ng nagkasunog, 57 00:03:35,174 --> 00:03:37,009 kulay berde na ang paddock. 58 00:03:37,510 --> 00:03:40,888 Bawat damo-- Lahat ay kulay itim. 59 00:03:40,972 --> 00:03:45,268 Abo lang, kulay itim. 'Yong lupa rito, 'di niyo makikitang pula, abo lang. 60 00:03:45,351 --> 00:03:50,564 Dumating rin sa punto na naisip mo na 'di na ito manunumbalik. 61 00:03:50,648 --> 00:03:51,524 Hindi na. 62 00:03:51,607 --> 00:03:54,902 Pupunta kami rito at titingnan kung may patay. 63 00:03:54,986 --> 00:03:58,281 Ititihaya mo ito at ang makikita mo ay langaw, langgam o bug. 64 00:03:58,364 --> 00:04:01,867 Maiisip mo ang lahat. Ang lahat ay nagdusa. 65 00:04:04,078 --> 00:04:07,581 Ilang taon ang aabutin para may bumalik dito. 66 00:04:11,627 --> 00:04:15,047 Kahit isang taon na, marami pa rin ang kailangan gawin. 67 00:04:16,132 --> 00:04:19,635 Ang pinsala at pagkasira ay hanggang sa nakikita ng mata 68 00:04:19,719 --> 00:04:21,595 sa bawat direksyon. 69 00:04:24,640 --> 00:04:26,851 Pagkatapos i-rescue ang mga hayop na nakaligtas, 70 00:04:27,435 --> 00:04:30,771 ang susunod na hakbang ay dalhin sila sa rehabilitasyon. 71 00:04:31,772 --> 00:04:35,443 Mahigit isang taon na, mayroon pa rin kaming higit 20 na koalas 72 00:04:35,526 --> 00:04:38,237 mula sa bushfire na nakatira dito sa park. 73 00:04:38,738 --> 00:04:42,241 -Higit 600 ito, 'di ba? 650. -Oo, higit 650. 74 00:04:42,325 --> 00:04:43,242 Talaga? 75 00:04:43,326 --> 00:04:46,495 Sa maiksing panahon at 250 na ang napakawalan namin. 76 00:04:46,579 --> 00:04:47,413 Pero, 77 00:04:47,496 --> 00:04:49,707 sa kasamaang-palad, 'yong natira ay 'di nabuhay. 78 00:04:50,291 --> 00:04:52,376 Sa 600, 250 lang ang-- 79 00:04:52,460 --> 00:04:54,295 Oo. 80 00:04:54,879 --> 00:04:57,340 'Di kami rescue center, 81 00:04:57,423 --> 00:04:59,592 kami ay destinasyon ng turista. 82 00:04:59,675 --> 00:05:03,763 Nagrerescue at rehabilitate kami ng ilang koala at kangaroo kada taon. 83 00:05:04,347 --> 00:05:09,393 No'ng nagkasunog, ang iilan na kada taon ay naging 600 84 00:05:09,477 --> 00:05:11,020 sa loob ng dalawang buwan. 85 00:05:11,103 --> 00:05:13,356 Malaki ang populasyon dito. 86 00:05:13,439 --> 00:05:17,318 Kinalkula na sa pagitan ng 50 hanggang 60,000 koalas. 87 00:05:17,401 --> 00:05:20,279 Ngayon, nasa lima hanggang 10,000 koalas na lang ang natititra, 88 00:05:20,363 --> 00:05:23,199 halos 80 porsyento ng populasyon ang nabawas. 89 00:05:23,282 --> 00:05:24,116 Diyos ko. 90 00:05:24,200 --> 00:05:26,243 -Grabe. -At kangaroos at reptiles… 91 00:05:26,327 --> 00:05:31,290 Kaya namin nakita na koalas ang pinakamarami kumpara sa ibang species 92 00:05:31,374 --> 00:05:33,959 dahil sila lang ang hayop na 'di makatakas. 93 00:05:34,043 --> 00:05:37,963 Ang goannas at ahas ay kayang pumunta sa ilalim ng lupa. 94 00:05:38,047 --> 00:05:41,092 Makakalipad ang mga ibon, ang kangaroos ay kayang lumundag palayo. 95 00:05:41,175 --> 00:05:44,136 Ang koalas naman ay nasa tuktok ng malalaking puno. 96 00:05:44,220 --> 00:05:48,307 Nakita nila ang sunog, 'di sila makababa at hindi sila gano'n kabilis. 97 00:05:48,808 --> 00:05:51,936 'Yong mga naunang ilang linggo ang pinakamahirap 98 00:05:52,019 --> 00:05:54,605 dahil may mga hayop na dumarating 99 00:05:54,688 --> 00:05:58,192 kung saan ang daliri o kamay nila ay sunog. 100 00:05:58,275 --> 00:05:59,318 Grabe. 101 00:05:59,402 --> 00:06:04,657 Natagpuan namin ang kangaroos na may sugat sa binti makalipas ang dalawang linggo, 102 00:06:04,740 --> 00:06:06,409 pinapakain pa rin ang joeys. 103 00:06:06,492 --> 00:06:09,120 Kahanga-hanga. Nagtagumpay din kayo. 104 00:06:09,203 --> 00:06:10,996 -Oo. -Oo, naging abala kami. 105 00:06:11,080 --> 00:06:14,041 May ipapakilala kami sa'yo. Siya si Mickey. 106 00:06:14,125 --> 00:06:17,169 Si Mickey ay isa sa keepers sa park. 107 00:06:17,253 --> 00:06:20,381 -Ang karga niya ay si Pearl. -Diyos ko. 108 00:06:20,464 --> 00:06:23,175 Si Pearl ay isa sa bushfire rescues. 109 00:06:23,259 --> 00:06:24,885 Napakalambing niya. 110 00:06:24,969 --> 00:06:27,555 Siguro ay isa siya sa natitirang-- 111 00:06:27,638 --> 00:06:29,140 Pwede mo siya hawakan. 112 00:06:29,223 --> 00:06:30,182 Syempre! 113 00:06:30,266 --> 00:06:33,352 Isa siya sa koalas na 114 00:06:33,436 --> 00:06:35,604 natira na nasunog talaga sa joeys. 115 00:06:35,688 --> 00:06:36,772 Ito. Nakikita ko. 116 00:06:36,856 --> 00:06:39,775 Ang apat na paws niya, sa may tainga niya. 117 00:06:39,859 --> 00:06:42,820 Marami kaming ginawa ni Mickey no'ng nagkasunog, 118 00:06:42,903 --> 00:06:46,365 inaalagaan ang joeys, bottle-feeding at iba pa. 119 00:06:46,449 --> 00:06:49,785 Si Pearl ay isa mga espesyal naming babae. 120 00:06:49,869 --> 00:06:53,456 Sino ang mabait na koala bear? Ikaw. 121 00:06:55,332 --> 00:06:59,670 Kukunin ko si Pearl. Ipapasok natin siya. Ayaw niya masyado sa araw. 122 00:06:59,753 --> 00:07:01,839 Talaga? Gusto niya lang magpalamig? 123 00:07:01,922 --> 00:07:05,176 Papasok tayo at do'n niyo na lang kausapin si Pearl. 124 00:07:05,259 --> 00:07:07,386 -Hi, baby. -Ano sa tingin mo? 125 00:07:07,470 --> 00:07:09,180 -Ang astig nila. -Oo. 126 00:07:09,263 --> 00:07:12,433 Punta tayo dito, sa loob kung saan 'di masyado mainit. 127 00:07:12,516 --> 00:07:14,602 Mga limang kilo siya? 128 00:07:14,685 --> 00:07:16,353 -Halos lima. -Mababa sa lima. 129 00:07:16,437 --> 00:07:19,356 -Hanggang 15, ang mga lalaki? -Oo, may malaki tayo dito. 130 00:07:19,440 --> 00:07:23,360 ipapakita ko, at 11 lang siya pero kahanga-hanga ang lump niya. 131 00:07:23,444 --> 00:07:24,403 Wow. 132 00:07:24,487 --> 00:07:28,032 Dahan-dahan sa paglakad. May kangaroo joeys na patakbu-takbo. 133 00:07:28,115 --> 00:07:30,743 -"Kahanga-hangang lump" tulad mo. -Thank you. 134 00:07:30,826 --> 00:07:33,162 Ito na ang pinakahihintay nating lahat. 135 00:07:33,245 --> 00:07:37,833 Nasa Kangaroo Island tayo sa Australia, titingnan ang kangaroos. 136 00:07:37,917 --> 00:07:41,420 Dito sa loob nangyayari ang lahat ng rehabilitasyon. 137 00:07:41,504 --> 00:07:43,130 -Grabe. -Wow. 138 00:07:43,714 --> 00:07:47,176 -Hi. 'Di ko alam na ganyan kayo mahiga. -Pwede ko lapitan? 139 00:07:47,259 --> 00:07:50,179 Oo naman. May dalang gatas si Sam para sa kanila. 140 00:07:50,262 --> 00:07:52,806 -Ngayon ko lang kayo nakitang nakahiga. -Hi. 141 00:07:53,682 --> 00:07:54,934 Hi, buddy! 142 00:07:55,017 --> 00:07:57,520 Itong babae ay kakadating lang kahapon. 143 00:07:57,603 --> 00:07:58,604 Hi, sweetheart. 144 00:07:59,813 --> 00:08:01,357 'Di mabuti lagay niya. 145 00:08:03,150 --> 00:08:05,402 At si Grace ang nasa likod natin. 146 00:08:05,486 --> 00:08:06,612 Hi, baby. 147 00:08:06,695 --> 00:08:09,281 Magandang bata. Medyo malakas ang loob niya. 148 00:08:09,365 --> 00:08:11,283 Kung gusto mo, pakainin mo siya. 149 00:08:11,367 --> 00:08:14,328 Para sa mas maliit na kangaroo sa likod mo. 150 00:08:14,411 --> 00:08:17,373 -Ito ay para sa mas malaking kangaroo. -Ayan. 151 00:08:17,456 --> 00:08:18,666 Oo, ganyan… 152 00:08:18,749 --> 00:08:20,376 Hi, boo boo. 153 00:08:20,459 --> 00:08:22,211 Medyo nagugulat sila. 154 00:08:22,294 --> 00:08:24,213 Parang, "Mayroong humahawak sa bote ko." 155 00:08:24,296 --> 00:08:29,134 Parang ito ang depinisyon ng pagbigay ng gantimpala. Halika, tingnan mo. 156 00:08:29,218 --> 00:08:32,263 Itong dalawang 'to ay dumating mula sa aksidente sa kalsada. 157 00:08:32,346 --> 00:08:34,765 Parehas ng nanay ay nasagasaan, 158 00:08:34,848 --> 00:08:39,186 mabuti na lang, no'ng nabangga sila, ang joey sa pouch ay protektado. 159 00:08:39,770 --> 00:08:42,356 Perpektong balanse. 'Yong buntot mo, nandadaya ka. 160 00:08:42,439 --> 00:08:44,441 Naririnig ko ang tiyan niya. 161 00:08:44,525 --> 00:08:46,235 -Iniinom ito? -Ang tiyan niya. 162 00:08:47,778 --> 00:08:52,116 Tandaan na ang baby koalas at baby kangaroos ay tinatawag na joeys. 163 00:08:52,199 --> 00:08:55,869 Sa totoo lang, lahat ng marsupial babies ay tinatawag na joeys. 164 00:08:55,953 --> 00:08:57,746 Handa na sila matulog ulit. 165 00:08:57,830 --> 00:09:00,457 'Pag hinawakan ang bag, papasok sila sa loob. 166 00:09:00,541 --> 00:09:02,501 Nakahiga na si Jerry. 167 00:09:02,585 --> 00:09:05,379 Ibuka niyo lang, papasok sila rito, 168 00:09:05,462 --> 00:09:08,090 matutulog na sila at isasabit natin ito. 169 00:09:08,591 --> 00:09:09,925 Gusto mo pumasok dito? 170 00:09:11,510 --> 00:09:12,636 Sige na. 171 00:09:12,720 --> 00:09:13,846 Siguro. Hindi. 172 00:09:15,806 --> 00:09:19,435 Itong maliit na-- Iisipin niya na ito ay… 173 00:09:19,518 --> 00:09:21,270 -Ayan. -ang pouch? 174 00:09:21,353 --> 00:09:25,566 Ang pouch ay artificial bag, para isipin nila na nasa pouch sila ng mama niya. 175 00:09:25,649 --> 00:09:28,319 Kailangan mo sila itulak nang bahagya papasok. 176 00:09:29,737 --> 00:09:32,531 Tingnan niyo ito. Gusto niya pumasok. 177 00:09:32,615 --> 00:09:35,868 -Handa na siya. -Gusto mo pumasok dito? 178 00:09:36,785 --> 00:09:38,412 Hindi. Ayaw niya. 179 00:09:39,580 --> 00:09:40,414 Denied. 180 00:09:41,206 --> 00:09:42,666 -Wild animals. -Oo. 181 00:09:43,167 --> 00:09:44,209 Ang saya. 182 00:09:44,293 --> 00:09:46,629 Si Darin ay isang Joey Whisperer. 183 00:09:51,550 --> 00:09:53,469 Ang wildfires ay mangyayari. 184 00:09:53,552 --> 00:09:55,804 'Di ito pagpaplano sa hindi inaasahan, 185 00:09:55,888 --> 00:09:57,848 ito ay plano sa 'di mapipigilan. 186 00:09:57,931 --> 00:10:02,436 At dahil sa climate change, kada tag-initi, mas lumalaki ang sunog 187 00:10:02,519 --> 00:10:04,021 at mas mabilis kumalat. 188 00:10:04,104 --> 00:10:08,776 Sina Sam, Dana at iba ay pinipilit na magkaroon ng mas mainam na imprastraktura 189 00:10:08,859 --> 00:10:10,319 para sa hinaharap. 190 00:10:10,402 --> 00:10:14,615 Karamihan ng hayop na nirerescue rito ay koalas at kangaroos. 191 00:10:14,698 --> 00:10:18,661 Dahil cute sila, mas naeengganyo ang mga tao na iligtas sila. 192 00:10:18,744 --> 00:10:22,706 Gayunpaman, ang mga donasyon ay ginagamit sa pagtulong sa anumang nilalang 193 00:10:22,790 --> 00:10:25,292 na kaya nilang i-rescue at i-rehabilitate. 194 00:10:25,376 --> 00:10:27,795 -Kasama na ang nilalang na ito. -Yordi. 195 00:10:28,295 --> 00:10:29,630 Zac, nice to meet you. 196 00:10:29,713 --> 00:10:32,132 -Kumusta? Darin. -Darin, nice to meet you. 197 00:10:32,216 --> 00:10:33,217 Astig. 198 00:10:33,300 --> 00:10:35,511 Siya ay nasa 3 taon, baby pa siya. 199 00:10:35,594 --> 00:10:36,428 Wow 200 00:10:36,512 --> 00:10:39,014 Ilang reptiles ang dinadala niyo? 201 00:10:39,098 --> 00:10:43,185 Ang Australia ay kinaya ang apoy. 202 00:10:43,268 --> 00:10:46,313 Ginamit ng Aboriginal ang apoy para pamahalaan ang lupa rito. 203 00:10:46,397 --> 00:10:50,401 'Yong ibang halaman ay fire-resistant. 'Pag walang apoy, 'di sila mamumulaklak. 204 00:10:50,484 --> 00:10:53,362 Ang mga hayop  na ito ay lumaki na sa sunog. 205 00:10:53,445 --> 00:10:56,824 'Yong ibang hayop, tulad ng black kites ay ginagamit ang apoy. 206 00:10:56,907 --> 00:10:59,660 Kapag nakakita ang black kite ng usok, pupuntahan niya ito. 207 00:10:59,743 --> 00:11:02,413 Alam niya na may nasunog na lizards o ahas. 208 00:11:02,496 --> 00:11:05,624 'Di kailangan manakit. Kakain lang siya ng inihaw. 209 00:11:05,708 --> 00:11:07,251 -Wow. -Tingnan niyo. 210 00:11:07,334 --> 00:11:08,210 Wow. 211 00:11:09,712 --> 00:11:13,298 Handa na sa close-up ko? Tingnan mo. 212 00:11:13,382 --> 00:11:14,591 Tingnan mo anino mo. 213 00:11:15,718 --> 00:11:18,429 -Wala pang nakakagat ngayong linggo, kaya… -Oo. 214 00:11:19,012 --> 00:11:21,849 -Astig. Wow. -Ang husay. 215 00:11:21,932 --> 00:11:23,767 -Ang husay mo. -Thank you. Ayos. 216 00:11:23,851 --> 00:11:25,978 -Thank you. -Ang galing mo. 217 00:11:27,146 --> 00:11:31,150 Nakapanlulumo man na masaksihan ang pinsala ng wildfire, 218 00:11:31,233 --> 00:11:33,694 nakakasigla namang makita na nagsama-sama ang komunidad 219 00:11:33,777 --> 00:11:37,072 para iligtas ang wildlife sa Kangaroo Island. 220 00:11:38,365 --> 00:11:41,118 Alam niyo kung paano tumukoy ng babae o lalaking kangaroo? 221 00:11:41,201 --> 00:11:42,578 Ang babae ay may pouch. 222 00:11:44,121 --> 00:11:47,666 Hindi ako eksperto, pero tingin ko ay lalaking kangaroo 'yan. 223 00:11:50,377 --> 00:11:52,421 The Black Summer ang ipinangalan 224 00:11:52,504 --> 00:11:56,800 sa Australian bushfire season no'ng 2019 hanggang 2020. 225 00:11:58,010 --> 00:12:02,556 Daan-daang sunog ang tumupok sa 46 milyong ektarya ng lupa. 226 00:12:02,639 --> 00:12:08,061 'Yon ay 20 porsyento ng gubat sa bansa a libo-libong gusali at bahay. 227 00:12:08,145 --> 00:12:12,524 Iyon ang pinakanakakapanlumong wildfire season na naitala sa bansa, 228 00:12:13,025 --> 00:12:17,196 halos nasa 103 bilyong dolyar ang pinsala 229 00:12:17,279 --> 00:12:21,700 May kikilalanin tayong pamilya na nawalan ng bahay, farm, livestock. 230 00:12:21,784 --> 00:12:24,119 Lahat ay nasunog. 231 00:12:24,203 --> 00:12:27,956 Sa kabila ng nawala kina Tom at Stephanie Wurst, 232 00:12:28,040 --> 00:12:30,375 may mensahe sila ng pag-asa at pagiging positbo 233 00:12:30,459 --> 00:12:32,461 habang binubuo ulit ang buhay nila 234 00:12:32,544 --> 00:12:35,047 at ang mas mainam na hinaharap para sa tatlong anak. 235 00:12:35,130 --> 00:12:36,799 Hi, Steph. Nice to meet you. 236 00:12:36,882 --> 00:12:39,092 Nandito ang bahay namin. 237 00:12:40,177 --> 00:12:41,178 Dito. 238 00:12:42,471 --> 00:12:47,518 Itinayo ito noong 1950s, ito ay halos 70 taon na. 239 00:12:47,601 --> 00:12:50,896 At kakatapos lang naming i-renovate ito, kaya… 240 00:12:50,979 --> 00:12:52,898 -Hindi. -Kayo ay-- 241 00:12:52,981 --> 00:12:53,816 -Talaga? -Oo. 242 00:12:53,899 --> 00:12:56,109 Dinala ito kung saan namin gusto. 243 00:12:56,193 --> 00:12:59,321 Lumapit ang sunog nong ika-3 ng Enero, 244 00:12:59,404 --> 00:13:03,075 at hindi namin inaasahan na aabot dito. 245 00:13:03,158 --> 00:13:06,829 Pero tingin ko ay pang-apat na beses ko nang lumikas, 246 00:13:06,912 --> 00:13:10,457 at hindi ako masyadong nag-impake. 247 00:13:10,541 --> 00:13:12,626 -Nakakatawa 'yon. -Oo. 248 00:13:12,709 --> 00:13:16,588 Anong mahalaga? Ang mga anak mo at ilang mga gamit. 249 00:13:16,672 --> 00:13:17,756 Tama. 250 00:13:17,840 --> 00:13:22,094 Pagtapos ng araw, basta ligtas ang mga tao… 251 00:13:22,177 --> 00:13:23,011 Tama. 252 00:13:23,095 --> 00:13:25,264 'yon ang pinakamahalaga sa akin. 253 00:13:25,848 --> 00:13:27,683 'Di ko alam kung alam niyo, 254 00:13:27,766 --> 00:13:32,771 pero alam ko ang pakiramdam at ang hirap no'n. 255 00:13:32,855 --> 00:13:36,733 Pagkatapos ng unang season, nawala sa akin ang lahat. 256 00:13:36,817 --> 00:13:38,360 Ang hirap harapin. 257 00:13:38,443 --> 00:13:39,820 Sa una, nakakagulat, 258 00:13:39,903 --> 00:13:43,699 walang kahit anong natira sa buong farm namin, 259 00:13:43,782 --> 00:13:47,911 lahat ng planting equipment. Maski martilyo, wala. 260 00:13:48,912 --> 00:13:53,458 Ang livestock ang pinakamahirap sa akin. Ang dami naming nawalang livestock. 261 00:13:53,542 --> 00:13:57,588 Tingin ko ay 60,000 livestock ang nasunog. 262 00:13:57,671 --> 00:13:59,965 -60,000? Diyos ko. -Grabe. 263 00:14:00,048 --> 00:14:02,301 Iyon ay tantya lang, 264 00:14:02,384 --> 00:14:05,679 pero ang makita na nagdusa ang livestock, 265 00:14:05,762 --> 00:14:08,348 at ang subukan na harapin ito ay… 266 00:14:08,432 --> 00:14:12,978 Pero komuniadad ay kahanga-hanga. Ang mga tulong na inialok 267 00:14:13,061 --> 00:14:16,648 sa mga unang araw ay kahanga-hanga. 268 00:14:16,732 --> 00:14:18,400 Sobra akong nagpapasalamat. 269 00:14:19,067 --> 00:14:23,113 Parang, "Magagantihan ba namin ang tulong nila?" 270 00:14:23,196 --> 00:14:26,950 Ang tao sa iba't ibang bahagi ng mundo ay malaki ang naitulong. 271 00:14:27,034 --> 00:14:29,828 Para bang may napakahigpit na yakap na 272 00:14:29,912 --> 00:14:31,580 mula sa komunidad. 273 00:14:31,663 --> 00:14:34,458 Tinulungan ng komunidad sina Tom at Stephanie 274 00:14:34,541 --> 00:14:36,793 habang sila ay bumabangon. 275 00:14:37,377 --> 00:14:40,380 At si Stephanie ay naging boses ng landowners 276 00:14:40,464 --> 00:14:42,424 na katulad din ang naranaasan 277 00:14:42,507 --> 00:14:45,677 Si Stephanie ay tumestigo rin a harap ng Australian Senate Committee 278 00:14:45,761 --> 00:14:49,181 para ipanalo ang fire management practices ng Indigenous 279 00:14:49,264 --> 00:14:51,475 at ang konserbasyon at proteksyon ng wildlife. 280 00:14:51,558 --> 00:14:54,311 Ito ay isang bangungot sa lahat ng nawalan 281 00:14:54,394 --> 00:14:57,272 ng karamihan sa planting equipment nila sa sunog, 282 00:14:57,356 --> 00:15:02,027 walang masyadong equipment na nakakatulong 283 00:15:02,110 --> 00:15:03,946 sa buong farm. 284 00:15:04,029 --> 00:15:07,658 Ano ang plano sa baka? May nailigtas ba kayo? 285 00:15:07,741 --> 00:15:11,203 Halos kalahati ang nawala sa livestock 286 00:15:11,286 --> 00:15:15,582 'Yong iba ay maswerte na nakahanap ng lupa at nakaligtas. 287 00:15:15,666 --> 00:15:20,379 Pero, ang harapin sila pagkatapos ay mahirap, 288 00:15:20,462 --> 00:15:24,758 dahil lahat ng bakod ay nasunog, pakalat-kalat lang ang livestock. 289 00:15:24,841 --> 00:15:27,678 Walang feed, iyon ang pinakamalaking alalahanin. 290 00:15:27,761 --> 00:15:32,349 Walang pasture, walang dayami. Nawala ang mga tanim, ang dayami, lahat, 291 00:15:32,432 --> 00:15:35,769 kaya wala kaming mapakain. 292 00:15:35,852 --> 00:15:40,482 Tingin niyo ay lalo kayong nagkalapit at ang pamilya? 293 00:15:40,983 --> 00:15:44,444 Oo, mayroon din namang mga problema. 294 00:15:44,528 --> 00:15:45,862 'Di ba, Jack? 295 00:15:45,946 --> 00:15:47,447 Oo. 296 00:15:47,531 --> 00:15:50,951 -'Di lahat ng problema. -Hindi ito madali. 297 00:15:51,034 --> 00:15:53,745 May mahihirap talagang pagkakataon. 298 00:15:53,829 --> 00:15:55,956 Mayroon ding masasaya. 299 00:15:56,039 --> 00:15:57,916 Mayroon din namang masasaya. 300 00:15:59,668 --> 00:16:01,336 Oras na para magsaya. 301 00:16:01,420 --> 00:16:04,798 Ang anak nina Tom at Stephanie na si Jack ay tuturuan ako magmaneho 302 00:16:04,881 --> 00:16:06,883 ng malaking pula na traktora. 303 00:16:14,474 --> 00:16:16,727 'Di ito magiging maganda para sa akin. 304 00:16:20,397 --> 00:16:22,232 Pinagmumukha niya itong madali. 305 00:16:24,276 --> 00:16:25,944 Para sa dalawa lang ito, 306 00:16:26,028 --> 00:16:28,780 kaya hindi muna sasama si Darin. 307 00:16:28,864 --> 00:16:31,908 Oo, pwede na 'yan. Dirt bike. Ayos. 308 00:16:34,244 --> 00:16:36,204 Sumakay ka na at ipakita kay Zac. 309 00:16:38,248 --> 00:16:41,209 Wow ang daming kontrol. 310 00:16:41,293 --> 00:16:42,836 Good luck, Zac! 311 00:16:44,046 --> 00:16:46,923 -Ano ang sikreto? Ito ang clutch ko? -Oo. 312 00:16:47,007 --> 00:16:51,136 Madalas, ang gagamitin ay-- Itulak iyan paharap. 313 00:16:52,471 --> 00:16:54,598 -Oo. -Pasulong na tayo ngayon? 314 00:16:56,433 --> 00:16:57,476 Ang clutch. 315 00:16:58,060 --> 00:16:59,936 -Ang clutch? -Hanggang una lang. 316 00:17:00,520 --> 00:17:02,355 -Ang clutch? -Hanggang una lang. 317 00:17:02,439 --> 00:17:03,273 Ayos 318 00:17:06,902 --> 00:17:08,612 Tingnan natin kung gaano ito kabilis. 319 00:17:10,530 --> 00:17:11,698 Tingin ko ay fourth 'yon. 320 00:17:11,782 --> 00:17:12,783 Kita tayo! 321 00:17:18,955 --> 00:17:20,123 Kumapit ka. 322 00:17:28,215 --> 00:17:29,591 Nakuha ko na. 323 00:17:29,674 --> 00:17:31,176 Salamat, sensei. 324 00:17:31,676 --> 00:17:32,636 Atras. 325 00:17:48,902 --> 00:17:50,612 Parang may nagulungan tayo. 326 00:17:55,617 --> 00:17:56,910 Uy! 327 00:17:58,829 --> 00:18:00,080 Hay! 328 00:18:00,163 --> 00:18:01,748 Mukhang gutom sila. 329 00:18:05,418 --> 00:18:10,674 Kaunting fact, ang isang baka ay kumakain ng halos 24 pounds ng dayami kada araw. 330 00:18:11,591 --> 00:18:13,260 Sinasabi ko lang. 331 00:18:16,805 --> 00:18:18,056 Ang sayang araw. 332 00:18:19,432 --> 00:18:20,851 Gusto nila 'yon. 333 00:18:21,351 --> 00:18:23,395 Patayin ba natin 'to habang kumakain ang baka? 334 00:18:23,478 --> 00:18:24,563 Oo. 335 00:18:26,398 --> 00:18:27,440 Ayan. 336 00:18:27,524 --> 00:18:29,943 Napakasaya ito 337 00:18:30,026 --> 00:18:32,529 at 'di ko sinasabi 'yong sa pagmamaneho ng traktora. 338 00:18:32,612 --> 00:18:34,322 Pero ayos 'yon. 339 00:18:38,034 --> 00:18:41,371 Ikaw si Maverick, ako si Goose. Mula sa pelikulang 'di mo pa napapanood 340 00:18:41,454 --> 00:18:44,291 pero magugustuhan mo 'yon, iyon ay Top Gun. 341 00:18:44,374 --> 00:18:47,127 Isang taong nakalipas, ang pamilyang ito ay nawala ang lahat. 342 00:18:47,210 --> 00:18:50,547 Pero gamit lang iyon, at palagi silang magtutulungan. 343 00:18:50,630 --> 00:18:53,091 At ngayon ay nakabangon na silang muli, 344 00:18:53,175 --> 00:18:56,011 nang may mas maraming baka at paraan para mapakain sila. 345 00:18:56,094 --> 00:18:58,638 Ginagawa na nila ulit ang gusto nila, nang magkakasama. 346 00:18:58,722 --> 00:19:00,390 Tapos na ako sa pelikula. 347 00:19:00,473 --> 00:19:03,143 -'Di ka nasaktan. -Tara na sa farm. Thank you. 348 00:19:03,226 --> 00:19:05,228 -Kita tayo. -Napakabait niyo. 349 00:19:05,312 --> 00:19:08,940 Salamat sa pagpunta. Nag-enjoy ako na nandito kayo. 350 00:19:09,024 --> 00:19:10,442 Salamat sa pagtanggap. 351 00:19:13,445 --> 00:19:14,905 Congratulations, guys. 352 00:19:21,244 --> 00:19:23,455 Maraming matututunan ang modernong lipunan 353 00:19:23,538 --> 00:19:26,750 mula sa mga lumang tradisyon at pamamaraan ng nakaraan. 354 00:19:26,833 --> 00:19:29,794 Dahil sa pinsala ng sunog sa Australia, 355 00:19:30,921 --> 00:19:34,007 mahalaga na makinig sa mga boses na iyon. 356 00:19:34,090 --> 00:19:38,220 Ngayon, matututunan natin ang technique ng cool fires o cultural burms, 357 00:19:38,303 --> 00:19:40,388 kasama ang Gerringong Rangers. 358 00:19:40,472 --> 00:19:42,974 Ang technique na ito ay nagmula pa no'ng libong taon 359 00:19:43,058 --> 00:19:45,143 at nilikha ito ng Aboriginal people 360 00:19:45,227 --> 00:19:48,271 bilang paraan para mabawasan ang potensyal na pinsala ng wildfire. 361 00:19:48,355 --> 00:19:51,650 Sa paglaki ko sa California, alam ko ang prescribed burning, 362 00:19:51,733 --> 00:19:53,401 na kahawig din na ideya. 363 00:19:53,485 --> 00:19:56,821 Nakakainteres na makita kung paano ito ginagawa ng Aboriginals. 364 00:19:56,905 --> 00:20:00,450 -Ninenerbyos ka ba bago gawin ito? -Minsan. 365 00:20:00,533 --> 00:20:03,745 Depende sa laki ng susunugin. 366 00:20:08,750 --> 00:20:10,752 Muntik na ako makasunog… 367 00:20:11,753 --> 00:20:16,466 no'ng sinubukan kong magpaliyab ng bonfire gamit ang gasolina, 368 00:20:16,549 --> 00:20:18,635 at umapoy ito nang malaki. 369 00:20:18,718 --> 00:20:20,762 -Nakapalibot sa akin. -Oo 370 00:20:20,845 --> 00:20:25,892 Nasunog ang kilay at pilik-mata ko. Nakakatawa itsura ko sa school pictures. 371 00:20:25,976 --> 00:20:28,395 Hindi natin ipapakita ang school photo. 372 00:20:29,104 --> 00:20:32,816 Mukhang palala nang palala ang wildfires. Pero bakit? 373 00:20:33,692 --> 00:20:36,945 -Anong ginagawa mo rito? -Matagal na ako rito. 374 00:20:37,028 --> 00:20:39,948 Mula unag panahon, ang kidlat ay tumatama sa lupa, 375 00:20:40,031 --> 00:20:42,701 nag-aapoy at nagkakasunog. 376 00:20:43,201 --> 00:20:45,829 Itong mga nakaraang sunog ay hindi sanhi ng global warming? 377 00:20:45,912 --> 00:20:49,040 'Di pwedeng isisi ang wildfire sa climate change, 378 00:20:49,124 --> 00:20:52,836 pero ang wildfires ay napapadalas at mas malaki at mas matagal 379 00:20:52,919 --> 00:20:55,463 -dahil sa mas mataas na temperatura. -Anong pinagkaiba? 380 00:20:55,547 --> 00:20:58,425 Ang pagdami ng carbon dioxide sa atmospera 381 00:20:58,508 --> 00:21:01,136 ang nagsasanhi ng pagtaas ng temperatura ng Earth. 382 00:21:01,219 --> 00:21:04,848 Ang mataas na temperatura'y nagsasanhi ng mas mahaba, mas mainit na fire seasons, 383 00:21:04,931 --> 00:21:06,016 ang tag-init. 384 00:21:06,099 --> 00:21:09,769 Napapatuyo ng init ng panahon ang lupa, puno at vegetation 385 00:21:09,853 --> 00:21:12,397 kaya mas mahina sila sa mga peste 386 00:21:12,480 --> 00:21:16,735 Ang lahat ng tuyo at patay na vegetation ay naghihintay lang na masunog. 387 00:21:17,819 --> 00:21:20,655 Ang kidlat ay madalas na natural na sanhi ng wildfires, 388 00:21:20,739 --> 00:21:23,116 at ang mas mataas na temperatura ang sanhi ng kidlat. 389 00:21:23,199 --> 00:21:25,118 mga 10 porsyento sa isang degree. 390 00:21:25,201 --> 00:21:27,829 Pero ba't nagsisimula ng sunog ang kalikasan? 391 00:21:27,912 --> 00:21:30,540 Paraan ito ng kalikasan na mapanatiling malusog ang gubat. 392 00:21:30,623 --> 00:21:33,126 Nililinis ng apoy ang underbush, ang lapag ng gubat 393 00:21:33,209 --> 00:21:36,379 at ibinabalik ang lugar sa mas malusog na estado. 394 00:21:36,463 --> 00:21:39,424 Maraming tyansa ng ignition, isang tinderox ng dry fuel, 395 00:21:39,507 --> 00:21:41,885 at mas mahabang tag-init para mangyari ito. 396 00:21:41,968 --> 00:21:45,221 Kaya pala mas malaki ang wildfires 397 00:21:45,305 --> 00:21:47,223 sa buong mundo, kada taon. 398 00:21:47,307 --> 00:21:48,224 Tandaan, 399 00:21:48,308 --> 00:21:52,520 sa US, 80 hanggang 90 porsyento ng wildfire ay dahil sa tao, 400 00:21:52,604 --> 00:21:55,857 tulad ng 'di maingat na campers, sirang linya ng kuryente at panununog. 401 00:21:55,940 --> 00:21:57,025 Naalala ko bigla. 402 00:21:57,108 --> 00:21:59,778 Malusog na ulit ang gubat. Apulahin mo na ako. 403 00:21:59,861 --> 00:22:00,987 Ayos 'yon. 404 00:22:01,696 --> 00:22:02,739 Bye! 405 00:22:04,282 --> 00:22:07,619 Ang paggamit ng Aboriginal ng apoy bilang tool 406 00:22:07,702 --> 00:22:09,954 mula pa noong ilang libong taon na nakalipas. 407 00:22:10,038 --> 00:22:11,748 Ang konsepto ay simple lang. 408 00:22:11,831 --> 00:22:15,460 Ang regular na mahinang pagsunog sa underbrush sa maliliit na bahagi 409 00:22:15,543 --> 00:22:19,130 ay inuubos ang natural na pinagmumulan ng wildfires sa gubat. 410 00:22:19,214 --> 00:22:21,049 Nagiging mas mataba ang lupa, 411 00:22:21,132 --> 00:22:25,595 at ang mas malalaking puno ay makakaligtas kung may susunod na sunog. 412 00:22:25,678 --> 00:22:26,930 Oo. Marker. 413 00:22:27,013 --> 00:22:28,098 Sakay tayo dito. 414 00:22:28,181 --> 00:22:30,934 Sa tradisyon, naniniwala ang Aboriginals na itong pagsunog 415 00:22:31,017 --> 00:22:34,729 ay may ispiritwal na koneksyon sa lupa. 416 00:22:34,813 --> 00:22:37,148 Ginagamit nila ang makapangyarihang elemento ng apoy 417 00:22:37,232 --> 00:22:38,817 para protektahan ang tahanan nila, 418 00:22:38,900 --> 00:22:43,154 konseptong tinalikuran ng mga orihinal na mananakop at kalauna'y namangha rito 419 00:22:43,238 --> 00:22:45,448 dahil nakakaloko ito, pero gumagana. 420 00:22:45,532 --> 00:22:48,993 Film crew at lahat. May ipapakita ako sa inyo. 421 00:22:49,077 --> 00:22:52,080 Para hindi kayo madikit. Nitong linggo, nadikit ako. 422 00:22:52,163 --> 00:22:53,581 Dito. 423 00:22:53,665 --> 00:22:55,542 May bahay ng green ants dito. 424 00:22:55,625 --> 00:22:57,627 Grabe ila mangagat. 425 00:22:57,710 --> 00:22:58,670 Wow. 426 00:22:58,753 --> 00:22:59,587 Green ants. 427 00:22:59,671 --> 00:23:01,631 'Di ko pa narinig ang green ants. 428 00:23:01,714 --> 00:23:05,427 Iisipin ko na lang na mas matindi sila sa pulang langgam. Ayos. 429 00:23:07,011 --> 00:23:10,223 Susunod, oras na para magsimula ng aktwal na sunog. 430 00:23:10,306 --> 00:23:14,269 Sila ay mga sinanay na rangers na may tamang permits at equipment, 431 00:23:14,352 --> 00:23:17,021 at wala dapat sumubok nito nang mag-isa. 432 00:23:17,105 --> 00:23:20,358 Una, ang malulusog na tuod ng puno ay inaalisan ng kalat 433 00:23:20,442 --> 00:23:23,903 para mabawasan ang potensyal na pinsala ng apoy. 434 00:23:23,987 --> 00:23:26,448 -Gawin na natin. -Oo. Tara na. 435 00:23:26,531 --> 00:23:29,742 May seremonya bago simulan ang pagsunog. 436 00:23:29,826 --> 00:23:33,997 Si Clarence ang magsisimula ng unang apoy sa tradisyonal na paraan. 437 00:23:34,080 --> 00:23:36,249 Walang lighter o posporo na gami. 438 00:23:36,332 --> 00:23:39,502 Ito ay sisimulan gamit ang friction ng stick sa kahoy. 439 00:23:39,586 --> 00:23:42,589 Kung gusto mo, pwede mo subukan. 440 00:23:46,843 --> 00:23:48,553 -Ganyan? -Ang galing mo. 441 00:23:50,638 --> 00:23:51,931 Umuusok na. 442 00:23:52,015 --> 00:23:52,849 Oo. 443 00:23:52,932 --> 00:23:55,101 Subukan mo na manatiling… 444 00:23:55,185 --> 00:23:56,102 Okay. 445 00:23:57,937 --> 00:24:01,441 Ilang libong taon na itong ginagawa, 446 00:24:01,524 --> 00:24:05,403 at ang punong tulad nito ay nakatayo pa rin dahil doon. 447 00:24:05,904 --> 00:24:07,614 Mahusay. Dahan-dahang hipan. 448 00:24:13,661 --> 00:24:14,496 Ngayon na. 449 00:24:15,663 --> 00:24:17,790 Tingnan mo itong mga lokong langgam. 450 00:24:20,043 --> 00:24:21,419 Pakalat-kalat sila. 451 00:24:21,503 --> 00:24:23,171 Welcome sa North Queensland! 452 00:24:27,884 --> 00:24:29,135 Ayan. 453 00:24:30,720 --> 00:24:34,307 Grabe ito. Parang ito ang kabaligtaran 454 00:24:34,390 --> 00:24:36,935 ng dapat mong gawin sa apoy sa gubat. 455 00:24:37,018 --> 00:24:37,977 -Wow. -Okay. 456 00:24:38,061 --> 00:24:42,857 Lagi kong pinapaalala sa sarili ko na ang tradisyon na 'to ay ilan libong taon na. 457 00:24:43,733 --> 00:24:47,862 Ngayon na nakapagpa-apoy na, gagamit sila ng posporo, na kahoy pa rin, 458 00:24:47,946 --> 00:24:50,532 at malapit pa rin ito sa tradisyon. 459 00:24:51,032 --> 00:24:53,785 Gagawin nila ito nang paulit-ulit ngayong araw. 460 00:24:53,868 --> 00:24:57,288 Ito ay ibang karanasan sa apoy. 461 00:24:57,789 --> 00:25:01,376 Parang ang apoy ay kaibigan, partner, 462 00:25:01,459 --> 00:25:04,754 ginagamit ito para maiwasan ang 'di kontroladong wildfire 463 00:25:04,837 --> 00:25:07,507 sa pag-ubos sa gubat at sa nakatira dito. 464 00:25:07,590 --> 00:25:11,803 Sa cultural burn na ito, dahil ito ay slow burn, cool burn, 465 00:25:11,886 --> 00:25:15,557 hahayaan nitong makalayo kaagad ang mga hayop 466 00:25:15,640 --> 00:25:17,058 palayo sa sunog. 467 00:25:17,141 --> 00:25:20,895 Pinapaganda rin nito ang tubo ng damo na minsan ay 468 00:25:20,979 --> 00:25:23,189 tumutubo sa kalbong bahagi ng gubat, 469 00:25:23,273 --> 00:25:26,192 at hinahayaan din nito na kumain ang wallabies 470 00:25:26,276 --> 00:25:28,570 sa mga bagong tubo at… 471 00:25:28,653 --> 00:25:30,905 Patang nirereset niyo ang lupa? 472 00:25:30,989 --> 00:25:32,574 Oo, nirereset ang lupa, 473 00:25:32,657 --> 00:25:34,617 at ilang vegetation dito 474 00:25:34,701 --> 00:25:37,662 na kailangan ng apoy para tumubo. 475 00:25:37,745 --> 00:25:42,250 Ang modernong paglahok ng Aboriginal sa pagkintrol ng apoy ay bago lang, 476 00:25:42,333 --> 00:25:46,045 pero kailangan ang boses na ito para sa proseso at sa komunidad. 477 00:25:48,923 --> 00:25:52,885 Nagsusunog kami sa mga lugar na 'di pa nasusunog sa loob ng 30 taon. 478 00:25:52,969 --> 00:25:53,845 Grabe. 479 00:25:53,928 --> 00:25:56,639 May 30 taon na fuel ang nakatunganga lang do'n. 480 00:25:56,723 --> 00:25:59,183 Matinding wildfire ang naghihintay do'n. 481 00:25:59,267 --> 00:26:03,313 -'Yon ay wildfire na naghihintay. -Masusunog lang, oo. 482 00:26:03,396 --> 00:26:04,480 Nakakainteres. 483 00:26:04,564 --> 00:26:05,690 Salungat sa lahat, 484 00:26:05,773 --> 00:26:08,234 pero maganda iyon para sa gubat. 485 00:26:08,318 --> 00:26:11,904 Oo. 'Yon dapat ang maisip ng tao sa apoy. 486 00:26:11,988 --> 00:26:14,490 Pwede rin nitong pagalingin ang bansa. 487 00:26:14,574 --> 00:26:18,494 Ang apoy bilang manggagamot. Kahanga-hangang konsepto iyon. 488 00:26:22,624 --> 00:26:24,542 Malaking bagay ito para sa akin, 489 00:26:24,626 --> 00:26:28,630 dahil nawala ang bahay ko sa California dahil sa sunog, 490 00:26:28,713 --> 00:26:31,716 at pakiramdam ko ay kung gagawin ito 491 00:26:31,799 --> 00:26:37,138 baka naiwasan ang malaking apoy na sinira ang lahat. 492 00:26:37,221 --> 00:26:39,515 Ito ay pagiging maagap 493 00:26:39,599 --> 00:26:44,020 na dapat natin matutunan mula sa Indigenous. 494 00:26:44,103 --> 00:26:44,937 Oo. 495 00:26:45,021 --> 00:26:47,607 Kaya nagpapasalamat ako sa karanasan na 'to. 496 00:26:49,859 --> 00:26:53,154 Masusunog ng halos isang oras, lilinisin ang undergrowth 497 00:26:53,237 --> 00:26:55,365 at kusa itong mamamatay. 498 00:26:56,532 --> 00:26:58,868 Halos 17 ektarya ang nalinis ngayon. 499 00:27:01,537 --> 00:27:03,956 Salamat sa mga boluntaryong tulad nila, 500 00:27:04,457 --> 00:27:08,419 ang tradisyon ay magpapatuloy na maipasa sa susunod na henerasyon. 501 00:27:08,503 --> 00:27:11,714 Itong sinaunang pamamaraan ng Aboriginal ay mahusay na paraan 502 00:27:11,798 --> 00:27:14,676 ay iniisip ang lahat para sa kalikasan. 503 00:27:14,759 --> 00:27:19,347 Aling puno ang masusunog, alin ang hindi, ang undergrowth ay ang pampasiklab 504 00:27:19,430 --> 00:27:22,225 at ang direksyon ng hangin na magdadala sa apoy. 505 00:27:22,725 --> 00:27:25,937 At kapag ipinagpatuloy, magbibigay ng mas mainam na sustainability 506 00:27:26,020 --> 00:27:30,316 at proteksyon ng wildlife sa mga gubat sa buong bansa at sa iba pa. 507 00:27:35,738 --> 00:27:37,073 'Yong mga langgam! 508 00:27:37,573 --> 00:27:38,658 Oo. Green ants? 509 00:27:40,201 --> 00:27:42,161 Ang tapang nila kapag gusto nila. 510 00:27:42,245 --> 00:27:43,955 Kung kailan naisip mo na ligtas… 511 00:27:44,956 --> 00:27:46,374 nandyan ang green ants. 512 00:27:47,375 --> 00:27:49,335 -Saan ba sila nanggagaling? -Sa leeg mo. 513 00:27:49,419 --> 00:27:51,629 Alam natin na mangyayari ito, 'di ba? 514 00:27:52,171 --> 00:27:53,506 Umalis na tayo dito. 515 00:27:55,883 --> 00:27:58,136 Ang sakit nila mangagat. 516 00:28:02,056 --> 00:28:03,516 Okay. Ako sa marker. 517 00:28:10,648 --> 00:28:14,068 Sa mas positibong bahagi ng paglalakbay tungkol sa apoy ay dinala tayo sa 518 00:28:14,152 --> 00:28:16,279 timog ng Sydney, sa magandang beach na ito, 519 00:28:16,362 --> 00:28:20,491 para kilalananin ang chef na lumabas sa mas tradisyonal na kusina… 520 00:28:20,575 --> 00:28:21,784 Ayos. 521 00:28:21,868 --> 00:28:23,411 at sa apoy. 522 00:28:23,494 --> 00:28:27,123 Siya si Chef Lennox Hastie, isang kilalang culinary artist 523 00:28:27,206 --> 00:28:29,292 na na-feature sa Chef's Table BBQ. 524 00:28:29,792 --> 00:28:30,626 At sa kanyang 525 00:28:30,710 --> 00:28:32,920 world-class na restawran, Firedoor, 526 00:28:33,004 --> 00:28:37,175 'di siya gumagamit ng oven o kalan, walang gas o kuryente. 527 00:28:37,258 --> 00:28:41,596 Naperpekto na niya ang pagluluto gamit ang paborito niyang sangkap, ang panggatong. 528 00:28:41,679 --> 00:28:44,640 Mabuti na lang, ayos lang na dalhin niya ang kusina sa amin, 529 00:28:44,724 --> 00:28:48,728 sa may Pacific Ocean, para sa aral ng pagluluto sa panggatong. 530 00:28:48,811 --> 00:28:50,021 -Kahanga-hanga. -Kumusta? 531 00:28:50,104 --> 00:28:52,106 -Zac. Nice to meet you. -Uy, chef. 532 00:28:52,190 --> 00:28:54,609 -Darin. -Welcome sa outdoor kitchen. 533 00:28:54,692 --> 00:28:57,612 -Wow! Tingnan mo ang ayos! -Kahanga-hanga. 534 00:28:58,112 --> 00:29:00,990 Ilang oras na akong nagpapaningas. 535 00:29:01,073 --> 00:29:02,325 Ito ang ember stage. 536 00:29:02,408 --> 00:29:06,037 'Yon angn apoy, kailangan itong kontrolin. 537 00:29:06,120 --> 00:29:07,288 Kada araw na nagsisimula, 538 00:29:07,371 --> 00:29:11,042 ang unang ginagawa ng chef ay magsindi ng apoy at magsimula. 539 00:29:11,125 --> 00:29:15,463 Ang iba't ibang klase ng kahoy dito ay nagbibigay ng iba't ibang senaryo 540 00:29:15,546 --> 00:29:17,256 sa apoy at init? 541 00:29:17,340 --> 00:29:19,842 Oo, makikita niyo ang magkakaibang kahoy, 542 00:29:19,926 --> 00:29:23,346 kung fruit trees o kung ito ay malakas. 543 00:29:23,429 --> 00:29:27,642 Ang base na ginagamit ay klase ng red gum na ang tawag ay ironbark, 544 00:29:27,725 --> 00:29:31,145 ito ay siksik. Isa sa pinakasiksik na kahoy sa mundo. 545 00:29:31,229 --> 00:29:35,817 -Wow. Hawakan mo. Parang brick. -Oo nga. Parang bato. 546 00:29:35,900 --> 00:29:37,985 Matigas hanggang sa magaan, 547 00:29:38,069 --> 00:29:41,072 pero matinding init na matagal, 548 00:29:41,155 --> 00:29:44,492 na talagang iba sa kahoy sa dagat 549 00:29:44,575 --> 00:29:47,078 kapag nasa beach ka. Sobrang gaan nito 550 00:29:47,161 --> 00:29:48,830 Ito ay pag-unawa, 551 00:29:48,913 --> 00:29:51,457 A, ang uri ng apoy at anong kahoy, 552 00:29:51,541 --> 00:29:54,418 pati na rin ang flavor profile, ang katangian ng kahoy, 553 00:29:54,502 --> 00:29:56,003 ang amoy, ang aroma. 554 00:29:56,087 --> 00:29:58,256 Kailan ka naging interesado sa apoy? 555 00:29:58,339 --> 00:30:02,635 Para sa akin, tingin ko lahat tayo ay naaalala ang pagkabata natin, 556 00:30:02,718 --> 00:30:05,513 pagluluto sa apoy, sa campfires, 557 00:30:05,596 --> 00:30:08,349 magsasama-sama para sa pagdiriwang. 558 00:30:08,432 --> 00:30:11,686 Pero bilang chef, nakahanap ako ng grill restaurant 559 00:30:11,769 --> 00:30:16,065 sa Basque Mountains, ilang taon na nakalipas, 15, 16 taon na. 560 00:30:16,148 --> 00:30:17,984 -Saan 'yon? -Sa hilaga ng Spain. 561 00:30:18,067 --> 00:30:18,901 -Wow. -Oo. 562 00:30:18,985 --> 00:30:21,737 Ang pag-iihaw ay bahagi ng tradisyon ng Basque. 563 00:30:21,821 --> 00:30:25,616 Sa buong mundo, makakahanap ka ng mga tradisyon. 564 00:30:25,700 --> 00:30:27,952 Ang bastion, ang guardians ng tradisyon nila, 565 00:30:28,035 --> 00:30:31,789 pinagpapatuloy ito hangga't maaari kasi bahagi ito ng kultura, 566 00:30:31,873 --> 00:30:33,207 iyon tayo. 567 00:30:33,291 --> 00:30:34,792 Nagsimula ka bang magluto ro'n? 568 00:30:34,876 --> 00:30:38,087 Isang taon akong nando'n, nahulog ako sa istilong 'yon, 569 00:30:38,170 --> 00:30:40,047 ginugol ang limang taon doon, 570 00:30:40,131 --> 00:30:44,260 nag-aaaral lang, pinapalawak ang kaalaman ko hangga't maaari. 571 00:30:44,343 --> 00:30:46,429 Karamihan ay sa pag-eeksperimento. 572 00:30:46,512 --> 00:30:48,931 Ang pagluluto sa labas ay mahalaga. 573 00:30:49,015 --> 00:30:51,559 Kailangan mo unawain, ikaw, ang sarili mo bilang sangkap, 574 00:30:51,642 --> 00:30:55,062 mahalagang bahagi ng proseso. Ito ay interactive sport. 575 00:30:55,146 --> 00:30:57,231 Gusto ko 'yon, 'yong sinabi mo 576 00:30:57,315 --> 00:31:00,234 Ikaw ay sangkap sa buong prosesong ito. 577 00:31:00,318 --> 00:31:02,111 -Astig. -Oo. 578 00:31:02,194 --> 00:31:04,071 Mayroon tayong school prawns. 579 00:31:04,572 --> 00:31:06,824 Ang ideya ng, "hipon na inihaw". 580 00:31:06,908 --> 00:31:07,742 Ayos. 581 00:31:07,825 --> 00:31:12,622 Ang maliit na school prawns ay hinuhuli sa ilog. 582 00:31:12,705 --> 00:31:16,000 Wiwisikan ko ng mantika. Gumagamit kami ng grapeseed oil. 583 00:31:16,083 --> 00:31:18,294 Neutral na lasa, mataas na temperatura 584 00:31:18,377 --> 00:31:21,422 Binibigay mo ang kailangan nito. 585 00:31:21,505 --> 00:31:24,175 'Di mo pinapahiran o binababad sa olive oil. 586 00:31:24,258 --> 00:31:26,886 'Pag ginawa mo 'yon-- 'Di ko alam kung nag-iihaw ka, 587 00:31:26,969 --> 00:31:28,804 pero may mga taong magsasabi, 588 00:31:28,888 --> 00:31:31,891 "Lahat ay nag-aapoy." Papahiran ito ng olive oil. 589 00:31:31,974 --> 00:31:33,643 -'Yon ang karanasan ko. -Oo. 590 00:31:33,726 --> 00:31:36,562 Bigla itong magliliyab, "Diyos ko!" 591 00:31:36,646 --> 00:31:37,730 May sunog, 592 00:31:37,813 --> 00:31:40,524 lahat ay matataranta. Anong nangyayari?" Grabe. 593 00:31:41,359 --> 00:31:42,944 Kaunting sili at bawang, 594 00:31:43,027 --> 00:31:44,987 kaunting sea purslane. 595 00:31:45,071 --> 00:31:48,324 Ang kagandahan, 'pag palagi ginagawa, lalo ka natututo. 596 00:31:48,407 --> 00:31:51,077 Nagiging malapit ako sa mga sangkap, 597 00:31:51,160 --> 00:31:53,704 pero iba-iba ang ginagawa ko kada araw. 598 00:31:53,788 --> 00:31:56,707 Kapag uminit na, ilalagay mo ang pipis. 599 00:31:58,376 --> 00:32:01,295 Ayos. Ano ang pinagkaiba ng pipi… 600 00:32:01,379 --> 00:32:04,298 -Pipi? -sa ibang shellfish? 601 00:32:04,382 --> 00:32:07,551 No'ng dumating ako sa Australia, nakatira ako sa silangang baybayin 602 00:32:07,635 --> 00:32:09,595 at madalas maglaro ng paa sa buhangin. 603 00:32:09,679 --> 00:32:12,098 Aksidente ko lang nahanap ang mga ito. 604 00:32:12,181 --> 00:32:14,475 May pipi na sumusulpot sa paa mo. 605 00:32:14,558 --> 00:32:16,268 Maling akala ito ng-- 606 00:32:16,352 --> 00:32:20,106 Ang pipis ay ginagawang pain, hindi pagkain. 607 00:32:20,606 --> 00:32:25,111 Kapag binalikan mo ang kultura ng Indigenous, kinakain nila ito. 608 00:32:25,194 --> 00:32:28,364 'Pag binalikan mo ang kusina noong 60,000 taon ang nakalipas, 609 00:32:28,447 --> 00:32:31,701 sa tabi ng talaba, makikita mo ang shells ng pipi. 610 00:32:31,784 --> 00:32:34,078 -Wow. -Ayos na pinagkukunan ng pagkain. 611 00:32:35,830 --> 00:32:37,581 At itong bawang. 612 00:32:40,626 --> 00:32:43,587 Grabe. Gusto ko na matikman. Masarap ito. 613 00:32:43,671 --> 00:32:47,550 Pagsasamahin mo lang. Ang flavor mula sa usok ng kahoy 614 00:32:47,633 --> 00:32:52,388 at ang gulay, ang school prawn. Kaunting bawang, pagsamahin mo. 615 00:32:54,640 --> 00:32:55,599 Sakto ang alat. 616 00:32:55,683 --> 00:32:57,059 Buo, ang ulo at buntot. 617 00:32:59,061 --> 00:32:59,895 Matamis 618 00:32:59,979 --> 00:33:01,647 -Grabe. -Nutty. 619 00:33:06,360 --> 00:33:08,237 Nakabuka na ang pipis. 620 00:33:09,780 --> 00:33:11,532 Nakalabas na ang dila nila. 621 00:33:14,994 --> 00:33:17,455 Kukunin mo ang katas nila, 622 00:33:17,538 --> 00:33:19,832 masarap iyon sa sauce. 623 00:33:19,915 --> 00:33:22,460 Gumagamit ka ng butter o anumang tulad no'n? 624 00:33:22,543 --> 00:33:26,255 Hindi. Hindi na ako gumagamit no'n sa pagluluto. 625 00:33:26,338 --> 00:33:28,007 -Talaga? Hindi na? -Oo. 626 00:33:28,090 --> 00:33:32,678 Nalaman kong sa apoy, tinatakpan lang ang lahat ng natural na lasa ng sangkap. 627 00:33:32,762 --> 00:33:35,097 -Wow. -Na siyang 628 00:33:35,181 --> 00:33:37,641 'Yong lasa ay mas lumalabas 629 00:33:37,725 --> 00:33:40,644 sa mga fruity na lasa mula sa iba't ibang klase ng olive oil. 630 00:33:42,229 --> 00:33:44,648 Ipagluluto ko na ang vegan kong kaibigan. 631 00:33:46,233 --> 00:33:49,445 -Gusto mo ba ang inihaw na lettuce? -Sige. 632 00:33:49,528 --> 00:33:51,197 -Sige? Ayos. -Oo. 633 00:33:51,280 --> 00:33:53,365 'Di ka pa nakakain no'n. Nakakain ka na? 634 00:33:53,949 --> 00:33:56,827 -Zac, titikman mo rin? -Sige, please. 635 00:34:00,039 --> 00:34:02,166 Perpekto. Ang sarap. 636 00:34:02,917 --> 00:34:05,461 Kapag isinubo mo, iisipin mo, "Diyos ko." 637 00:34:05,544 --> 00:34:09,298 "Anong mahika ito?" Niluto lang ito sa apoy. 638 00:34:10,925 --> 00:34:12,426 Ito na. Natatakam ka ba? 639 00:34:12,510 --> 00:34:15,304 Tingin ko ay ito ang pinakamasarap na lettuce 640 00:34:15,387 --> 00:34:16,639 na nakain mo. 641 00:34:18,349 --> 00:34:20,893 Dumayo ng Australia para sa inihaw na lettuce. 642 00:34:20,976 --> 00:34:25,314 Ayos talaga ito. Kadalasan, kapag may food segment kami, 643 00:34:25,397 --> 00:34:29,026 walang nagluluto para kay Darin. Pinapanood niya lang ako kumain. 644 00:34:29,110 --> 00:34:32,988 -Kailangan ipagluto-- -At tahimik na naghihintay. Ang bait mo. 645 00:34:33,072 --> 00:34:35,074 -Kailangan ipagluto ang lahat. -Oo. 646 00:34:36,242 --> 00:34:39,286 -Wala dapat naiiwan. -Thank you. 647 00:34:39,370 --> 00:34:41,247 Tingnan mo. Wow. 648 00:34:41,330 --> 00:34:43,082 -Wow! -Ayos. 649 00:34:43,165 --> 00:34:45,626 -Wow! -Ang gandang pagkain! 650 00:34:45,709 --> 00:34:46,752 Kita tayo mamaya. 651 00:34:48,504 --> 00:34:50,965 'Di siya nagbibiro no'ng sinabi niya wala dapat maiwan. 652 00:34:51,048 --> 00:34:53,342 Perpekto. Napakasarap. 653 00:34:54,593 --> 00:34:58,013 Ang huling dish na inihahanda ni Chef Lennox ay mula pa no'ng 654 00:34:58,097 --> 00:35:02,768 nagtatrabaho siya sa Michelin star na restawran sa Hilagang Spain, ang paella. 655 00:35:02,852 --> 00:35:05,604 Kung sakaling 'di nabusog si Darin sa lettuce, 656 00:35:05,688 --> 00:35:07,815 ito ay vegan dish. 657 00:35:12,695 --> 00:35:16,615 Ang animal-free twist ni Chef Hastie sa tradisyonal na Spanish na pagkain 658 00:35:16,699 --> 00:35:18,993 ay perpekto sa malaking salusalo, 659 00:35:19,076 --> 00:35:21,412 lalo na 'yong maghapon na nagfifilm. 660 00:35:21,495 --> 00:35:25,040 Habang palubog ang araw, ang apoy ay nagiging pang-komunidad, 661 00:35:26,667 --> 00:35:29,170 nagbibigay ng ilaw at init sa grupo namin. 662 00:35:30,087 --> 00:35:33,799 Matapos makita ang pinsalang dulot ng apoy… 663 00:35:37,303 --> 00:35:39,763 ang sayang makita ang ginhawang ibinibiga 664 00:35:39,847 --> 00:35:41,390 nitong apoy. 665 00:35:46,145 --> 00:35:49,732 Tulad ng ibang aspeto ng kalikasan, itong napakalakas na elemento 666 00:35:49,815 --> 00:35:52,776 ay dapat din unawain, 667 00:35:52,860 --> 00:35:55,362 pasalamatan at igalang. 668 00:36:04,246 --> 00:36:10,502 INIHAHANDOG PARA SA FIRST RESPONDERS SA BUONG MUNDO. 669 00:36:10,586 --> 00:36:11,545 ANG DOWN TO EARTH TEAM 670 00:36:11,629 --> 00:36:13,130 AY KINIKILALA ANG TRADITIONAL OWNERS NG MGA LUPA SA AUSTRALIA. 671 00:36:13,214 --> 00:36:14,715 IGINAGALANG NAMIN ANG ELDERS SA NAKARAAN, KASALUKUYAN AR HINAHARAP 672 00:36:14,798 --> 00:36:16,592 DAHIL HAWAK NILA ANG MGA ALAALA, MGA TRADISYON, ANG KULTURA AT PAG-ASA 673 00:36:16,675 --> 00:36:17,885 NG ABORIGINAL AT TORRES STRAIT ISLANDER NA MGA TAO 674 00:36:17,968 --> 00:36:18,969 SA BUONG BANSA. 675 00:36:50,084 --> 00:36:51,794 Ang pagsasalin ng subtitle at ginawa ni: Raven Joyce Bunag