1
00:00:07,632 --> 00:00:09,592
Saat 11.59.

2
00:00:10,343 --> 00:00:13,433
9 Aralık 1993.

3
00:00:14,806 --> 00:00:16,216
Bir dakika sonra

4
00:00:16,307 --> 00:00:22,557
bir bilgisayar oyunu, yeni ve popüler 
platform olan internete yüklenecek.

5
00:00:22,939 --> 00:00:24,979
Sunucuda yüzlerce insan vardı

6
00:00:25,066 --> 00:00:27,356
ve oyunu oynamak için
can atıyorlardı.

7
00:00:32,157 --> 00:00:34,117
Bu oyun Doom'du.

8
00:00:34,200 --> 00:00:36,910
Herkes aynı anda dosya aktarımına başladı.

9
00:00:36,995 --> 00:00:38,455
Bu yüzden sunucu çöktü.

10
00:00:39,122 --> 00:00:42,082
Herkesin beklediği bir oyunmuş.

11
00:00:42,167 --> 00:00:44,537
NETFLIX ORİJİNAL BELGESEL DİZİSİ

12
00:01:28,546 --> 00:01:31,296
Cehennem iblisleri tarafından
ele geçirilmiş

13
00:01:31,382 --> 00:01:33,472
karanlık ve ürkütücü bir askeri üs.

14
00:01:35,762 --> 00:01:36,852
Karanlık bir ortam,

15
00:01:37,555 --> 00:01:38,765
yanıp sönen ışıklar,

16
00:01:39,224 --> 00:01:40,774
peşinize düşen iblisler.

17
00:01:41,810 --> 00:01:44,310
Tek gördüğünüz silüetler
ve gelen ateşler.

18
00:01:46,147 --> 00:01:48,357
Sizi çok korkutmak istedik.

19
00:01:49,609 --> 00:01:51,949
Kimse daha önce
böyle bir şey görmemişti.

20
00:01:52,445 --> 00:01:54,275
Bu John Romero.

21
00:01:57,408 --> 00:01:59,828
Efsane olmuş bir oyun tasarımcısı.

22
00:02:01,496 --> 00:02:04,366
Nesillerce oyuncuları korkutmayı başardı.

23
00:02:05,625 --> 00:02:07,535
Karanlık ve ürkütücü bir şey istemiştik.

24
00:02:07,627 --> 00:02:11,007
O zamana kadar yapılmış en şiddetli
oyunu yaptık.

25
00:02:11,506 --> 00:02:14,626
Yeni nesil bir oyunun
kapısını aralamıştı.

26
00:02:16,136 --> 00:02:17,596
Oyuncular oyuna girip

27
00:02:18,304 --> 00:02:21,724
keşif yapabilecek
ve birbirlerine karşı oynayabileceklerdi.

28
00:02:22,267 --> 00:02:24,187
Çok önemli bir anda çıkış yaptı.

29
00:02:24,936 --> 00:02:30,146
Bilgisayarlar ve konsollar
yeni bir çağa giriyorlardı.

30
00:02:30,650 --> 00:02:32,650
Romero'nun seçtiği cihaz

31
00:02:34,821 --> 00:02:35,911
bilgisayar oldu.

32
00:02:37,949 --> 00:02:40,369
Her şey 1989'da

33
00:02:40,451 --> 00:02:43,581
Romero'nun bir abonelik sistemi için
oyun yapmasıyla başladı.

34
00:02:43,663 --> 00:02:45,373
İsmi Gamer's Edge'di.

35
00:02:46,416 --> 00:02:48,286
Her ay bir disket alırdınız.

36
00:02:48,376 --> 00:02:51,416
Abone olduğunuz bilgisayar
sistemi için bir disket.

37
00:02:52,130 --> 00:02:55,010
Disketin içinde bir sürü
rastgele şey olurdu.

38
00:02:55,758 --> 00:02:57,588
Hoşunuza gitse de gitmese de buydu.

39
00:02:57,677 --> 00:03:00,347
Oyun ya da eğlenceli
bir şeyler olmasını umardınız.

40
00:03:00,847 --> 00:03:04,677
22 yaşındaki Romero, John Carmack adında
bir diğer programcıyla çalışarak

41
00:03:04,767 --> 00:03:09,557
abone olmaya değecek oyunlar
yapmaya çalışıyordu.

42
00:03:09,647 --> 00:03:11,317
Ona sordum.

43
00:03:11,399 --> 00:03:15,399
"Oyunlarda ne yapmak istiyorsun? 
İlgilerin neler? Birlikte yapacağız yani."

44
00:03:16,154 --> 00:03:20,834
Dedi ki "Ben grafiklerle ve oyunun
mimarisiyle ilgileniyorum."

45
00:03:21,826 --> 00:03:25,326
Ben de "Tamam, ben oyun tasarımı
ve bölümleri yapayım.

46
00:03:25,413 --> 00:03:27,463
Programlamayı, sevmediğin şeyleri."

47
00:03:27,874 --> 00:03:30,084
Romero kendine suç ortağı bulmuştu.

48
00:03:30,585 --> 00:03:34,665
Şimdi ekip olarak kodlama yapmak için
bir üsse ihtiyaçları vardı.

49
00:03:34,756 --> 00:03:37,126
Gamer's Edge, florasan lamba kullanıyordu.

50
00:03:39,010 --> 00:03:40,930
Bence bu yaratıcılık bozan bir ışık.

51
00:03:41,596 --> 00:03:42,886
Karanlığı tercih ederim.

52
00:03:45,016 --> 00:03:46,886
Ama ofiste bir odamız vardı

53
00:03:46,976 --> 00:03:50,266
ve istediğimiz çalışma
ortamını yaratmıştık.

54
00:03:51,105 --> 00:03:52,355
Karanlık bir mağaraydı.

55
00:03:52,440 --> 00:03:54,900
Biraz ışık giren bir penceremiz vardı.

56
00:03:54,984 --> 00:03:56,284
Onu da sevmezdik.

57
00:03:56,861 --> 00:03:58,321
Köşede bir Nintendo vardı.

58
00:03:58,404 --> 00:04:02,244
Sürekli Life Force, Zelda
ve Mario 3 oynardık.

59
00:04:02,325 --> 00:04:05,785
Kocaman bir buzdolabımız vardı,
içi içecekle doluydu.

60
00:04:06,871 --> 00:04:09,831
80'lerden kalma kocaman bir
kasetçalarımız vardı.

61
00:04:09,916 --> 00:04:13,036
Her gün bir kişi, tüm gün
istediği müziği açabiliyordu.

62
00:04:14,295 --> 00:04:15,295
Genelde metal olurdu.

63
00:04:17,840 --> 00:04:20,390
Vaktimizin çoğunu orada geçirirdik.
Komik olan şey ise

64
00:04:20,468 --> 00:04:24,098
mesai saatlerimizin dışında da
kod yazmaya başlamıştık.

65
00:04:24,639 --> 00:04:26,059
Yapmak istiyorduk.

66
00:04:26,140 --> 00:04:28,310
Yapmamamızı söyleyen yoktu. Harikaydı.

67
00:04:28,393 --> 00:04:31,063
Bu metal çılgınlığının sonunda

68
00:04:31,145 --> 00:04:34,015
gerçekten çığır açan bir şeyin
temelleri ortaya çıktı.

69
00:04:34,524 --> 00:04:37,694
Bilgisayarda yumuşakça yana geçiş.

70
00:04:38,027 --> 00:04:41,567
Nintendo'da ekranın yanına gitmek
çok yumuşaktı.

71
00:04:42,740 --> 00:04:44,370
Bilgisayarda olmuyordu

72
00:04:44,993 --> 00:04:49,463
çünkü o zamanlar bilgisayar grafikleri
yeteri kadar gelişmemişti.

73
00:04:50,456 --> 00:04:53,416
Mario kopyası olan bazı sağa ilerlemeli
oyunlar vardı.

74
00:04:53,501 --> 00:04:56,001
Ekranı parça parça ilerletiyordu.

75
00:04:56,754 --> 00:05:00,134
Ama böyle parçalı olunca gerçekçi
hissettirmiyor, oyundan koparıyor.

76
00:05:00,925 --> 00:05:02,925
O zamanlar en iyisi oydu.

77
00:05:04,220 --> 00:05:08,560
Eğer yatay ilerlemeyi yumuşak bir şekilde
yapmayı çözebilirsek inanılmaz olur.

78
00:05:08,641 --> 00:05:12,311
Mario tarzı bir şey yapabilirsek
inanılmaz olurdu.

79
00:05:13,855 --> 00:05:14,895
Bir gece

80
00:05:15,398 --> 00:05:17,978
Carmack denemeye karar verdi.

81
00:05:18,985 --> 00:05:21,025
O gece bir yolculuğa çıktı.

82
00:05:22,613 --> 00:05:26,663
Mantar krallığına...

83
00:05:29,329 --> 00:05:31,079
Hayır, orası değil.

84
00:05:32,332 --> 00:05:33,172
Burası.

85
00:05:34,334 --> 00:05:36,594
Ertesi sabah ofise geldim.

86
00:05:37,170 --> 00:05:38,670
Masama bir demo koydular.

87
00:05:38,755 --> 00:05:41,165
Adı Dangerous Dave Telif Hakkı İhlali.

88
00:05:41,257 --> 00:05:44,297
Dangerous Dave benim geçen ay
yaptığım bir oyundu.

89
00:05:44,385 --> 00:05:47,925
Dedim ki...
"Dün gece bir şeyler yapmışlar."

90
00:05:48,014 --> 00:05:50,854
Bilgisayara taktım ve çalıştırdım.

91
00:05:52,060 --> 00:05:56,150
Super Mario Brothers 3 başladı
ama karakter Dangerous Dave'di.

92
00:05:57,732 --> 00:06:00,822
Ekranda koşabiliyordu
ve yumuşak geçiş yapıyordu.

93
00:06:00,902 --> 00:06:04,412
Bunun bilgisayarda olduğuna inanamıyordum.

94
00:06:05,531 --> 00:06:07,991
Başardığına inanamamıştım.

95
00:06:09,243 --> 00:06:10,503
Bunu yapabilen olmamıştı.

96
00:06:10,578 --> 00:06:13,578
Bilgisayarda böyle bir şey
ilk kez yapılmıştı.

97
00:06:14,082 --> 00:06:18,422
Tek bir gecede Carmack, daha önce
kimsenin yapamadığını yaptı

98
00:06:18,503 --> 00:06:21,713
ve bu yeni bir fırsatlar dünyasına
kapı açtı.

99
00:06:22,715 --> 00:06:27,465
Bilgisayarın oyun oynanabilecek
bir makine olduğunu gösteriyordu.

100
00:06:28,888 --> 00:06:31,348
"Bu teknoloji çok büyük, inanılmaz.

101
00:06:31,432 --> 00:06:34,892
Kendi şirketimizi kurup
kendi oyunumuzu yapmalıyız." dedim.

102
00:06:35,436 --> 00:06:40,726
Romero, bilgisayarın zamanın konsollarıyla
yarışabileceğini görmüştü.

103
00:06:41,526 --> 00:06:43,856
Ama Nintendo oyunlarında bile

104
00:06:43,945 --> 00:06:47,565
oyuncunun gidebileceği derinliğin
bir sınırı vardı.

105
00:06:50,576 --> 00:06:51,736
O zamana kadar

106
00:06:51,828 --> 00:06:54,828
Nintendo oyunları iki boyutluydu.

107
00:06:55,248 --> 00:06:59,288
Sola git, sağa git, zıpla, aşağı in.

108
00:07:00,044 --> 00:07:03,174
O zamana kadar oyuncuyu,
oyunun içine koyup

109
00:07:03,256 --> 00:07:07,336
üç boyutlu poligonal grafikler ile
birinci şahsın gözünden göstermeyi

110
00:07:07,427 --> 00:07:09,007
henüz başaramamışlardı.

111
00:07:10,263 --> 00:07:12,183
Bu sırada Birleşik Krallık'ta

112
00:07:12,265 --> 00:07:15,175
Dylan Cuthbert adında atılgan bir liseli

113
00:07:15,268 --> 00:07:17,558
bu fikir üzerinde çalışıyordu.

114
00:07:18,729 --> 00:07:20,899
17 yaşında okulu bıraktım.

115
00:07:22,066 --> 00:07:25,896
Argonaut Software adında bir firmaya
iş başvurusu yaptım.

116
00:07:25,987 --> 00:07:29,027
O zamanlar üç boyut teknolojisinde
ilerleme kaydediyorlardı.

117
00:07:29,115 --> 00:07:33,905
Argonaut, oyun devleri arasında kendine 
yer edinmeye çalışan bir firmaydı.

118
00:07:33,995 --> 00:07:36,905
Bunun için
üç boyut teknolojisine güveniyorlardı.

119
00:07:37,623 --> 00:07:40,753
Hemen Game Boy için yapılan
bir oyunda çalışmaya başladım.

120
00:07:41,252 --> 00:07:44,262
Üç boyutlu, etrafa uçulabilen,
ateş edilebilen bir oyun.

121
00:07:45,298 --> 00:07:48,628
Game Boy için üç boyutlu oyun yapmak
duyulmuş şey değildi

122
00:07:48,718 --> 00:07:51,678
ama takımın karşısındaki
tek sorun bu değildi.

123
00:07:53,097 --> 00:07:56,057
Nintendo ticaret sırlarını
sıkı sıkıya koruyordu.

124
00:07:56,642 --> 00:08:00,562
Eğer Nintendo sistemleri için
yasal olarak oyun yapmak istiyorsanız

125
00:08:01,022 --> 00:08:02,772
izin almanız gerekiyordu

126
00:08:02,857 --> 00:08:04,977
ve Argonaut almamıştı.

127
00:08:05,568 --> 00:08:07,818
Ama yine de projeye devam ettiler.

128
00:08:07,904 --> 00:08:09,954
Yapılıp yapılamayacağını görmek için.

129
00:08:10,448 --> 00:08:13,028
Resmî geliştirici kitimiz yoktu,
lisansımız yoktu.

130
00:08:13,117 --> 00:08:15,117
Hiçbir şey yoktu. Sadece Game Boy vardı.

131
00:08:15,620 --> 00:08:19,290
Her şeyi söküp kablolarını bağladık.

132
00:08:19,373 --> 00:08:25,003
Kısacası bağlantıyı hacklemiş olduk,
böylece farklı veri aktarabiliyorduk.

133
00:08:26,422 --> 00:08:30,682
Dylan bir uzay oyununun üç boyutlu
versiyonunu oynatabilen

134
00:08:30,801 --> 00:08:32,801
kodu yazmayı bulmuştu.

135
00:08:33,221 --> 00:08:36,851
Game Boy'a hazırladığımız demoyu
böyle aktarabildik.

136
00:08:37,517 --> 00:08:38,427
Resmî değildi.

137
00:08:39,310 --> 00:08:40,690
O yüzden sıyrılmıştık.

138
00:08:40,770 --> 00:08:42,770
Ya da öyle sandılar.

139
00:08:48,945 --> 00:08:52,565
Projenin altıncı ayında Nintendo'dan biri
projeyi görmüş.

140
00:08:58,538 --> 00:09:03,378
Nintendo cihazını izinsiz kullanmak
sorun açabilir. Çok büyük yasal sorun.

141
00:09:03,876 --> 00:09:07,506
Ama Nintendo daha çok meraklı gibiydi.

142
00:09:08,005 --> 00:09:13,385
Patronum dedi ki "Game Boy'u yapanlar
üç boyutlu oyuna inanamıyorlar.

143
00:09:14,345 --> 00:09:16,425
İki hafta sonra Japonya'ya gideceksin."

144
00:09:19,850 --> 00:09:22,650
Sanırım 18 yaşındaydım. Pasaportum yoktu.

145
00:09:22,728 --> 00:09:25,438
Pasaport çıkartmam gerekiyordu.

146
00:09:25,523 --> 00:09:28,993
Pek düşünmeden patronumla birlikte
uçağa bindim.

147
00:09:32,613 --> 00:09:34,993
Ertesi sabah Nintendo'ya gittik.

148
00:09:35,074 --> 00:09:38,084
Büyük, beyaz bir odada oturuyorduk.

149
00:09:40,371 --> 00:09:45,961
Bir anda 30 Nintendo çalışanı
kapıdan içeri girdi.

150
00:09:46,544 --> 00:09:48,384
Hepsi Nintendo ceketi giyiyordu.

151
00:09:48,462 --> 00:09:51,342
Biz böyleydik, tişört ve kot pantolon.

152
00:09:53,217 --> 00:09:54,047
Hepsi oturdu.

153
00:09:54,135 --> 00:09:56,465
Şöhret sahibi insanlar gibi

154
00:09:57,179 --> 00:09:58,639
masaya sırayla oturdular.

155
00:09:59,348 --> 00:10:02,438
Ben orada 18 yaşında bir çocuktum.

156
00:10:03,019 --> 00:10:05,099
Onlara Game Boy'da yaptığımı gösterdim.

157
00:10:06,439 --> 00:10:09,899
"Bu inanılmaz, hemen bu oyunu
almalıyız." dediler.

158
00:10:10,568 --> 00:10:14,568
Mahkemelik olmak yerine
Argonaut sözleşme imzaladı.

159
00:10:14,655 --> 00:10:16,735
Resmî olarak oyun yapabileceklerdi.

160
00:10:17,241 --> 00:10:18,531
Ama dahası vardı.

161
00:10:18,618 --> 00:10:23,658
Nintendo tasarımcısı Shigeru Miyamoto'nun
gizli bir projesi vardı.

162
00:10:23,789 --> 00:10:25,919
Yeni nesil konsolu hazırlamışlardı.

163
00:10:27,084 --> 00:10:30,924
Miyamoto, henüz çıkmamış
Super Nintendo'yu getirdi.

164
00:10:31,005 --> 00:10:35,925
Yani ben daha gizlilik anlaşması
falan imzalamıştım. Güvenlik falan yok.

165
00:10:36,510 --> 00:10:38,720
"Üç boyutu 
burada yapmaya çalışıyoruz." dedi.

166
00:10:39,221 --> 00:10:41,221
"Argonaut bize yardımcı olabilir mi?"

167
00:10:43,017 --> 00:10:46,647
Super Nintendo konsolundaki
donanımı değiştirmek için çok geçti.

168
00:10:47,188 --> 00:10:49,568
O yüzden Dylan, en iyi yaptığı şeyi yaptı.

169
00:10:50,066 --> 00:10:51,186
Hacklemek.

170
00:10:51,275 --> 00:10:54,485
Üç boyutu yapabilecek çipi

171
00:10:54,570 --> 00:10:56,780
kasetin içine koyacaktı.

172
00:10:57,490 --> 00:10:59,080
Miyamoto'nun gözleri parladı.

173
00:10:59,158 --> 00:11:01,698
Bu da süper FX çipinin
başlangıcı oldu.

174
00:11:02,453 --> 00:11:06,873
Süper FX çipi Miyamoto'ya
yeni bir bakış açısı kattı.

175
00:11:07,917 --> 00:11:11,547
Mario ve Zelda gibi
iki boyutlu oyunlarda uzmanlaşmıştı.

176
00:11:12,088 --> 00:11:16,178
Şimdi Dylan ile birlikte üç boyutlu
deneyimi sunacaklardı.

177
00:11:16,300 --> 00:11:19,300
Oyuncuları oyun dünyasına getireceklerdi.

178
00:11:20,846 --> 00:11:22,676
Ama bu sırada ABD'de

179
00:11:23,766 --> 00:11:28,146
Romero ve takımı çoktan üç boyut
teknolojisine ulaşmışlardı.

180
00:11:29,021 --> 00:11:33,031
Hep çalışıp hiç eğlenmeyen adamın
sıkıcı olduğunu söylerler.

181
00:11:34,902 --> 00:11:38,572
Nintendo kodunu bilgisayara taşımak,
Romero ve takımı için

182
00:11:38,656 --> 00:11:39,946
sadece bir başlangıçtı.

183
00:11:40,032 --> 00:11:41,332
O noktayı çoktan geçtik.

184
00:11:41,409 --> 00:11:43,289
İşlerini bırakmalarını

185
00:11:43,369 --> 00:11:46,579
ve kendi şirketleri Id Software'i 
kurmalarını sağladı.

186
00:11:46,997 --> 00:11:48,707
Ve 1992'de

187
00:11:49,333 --> 00:11:53,303
yeni icat ettikleri yumuşak
geçiş teknolojisini kullandılar

188
00:11:53,379 --> 00:11:55,719
ve içini dışına çıkardılar.

189
00:11:55,798 --> 00:11:58,338
Üç boyutlu. Dokulara sahip.

190
00:11:58,467 --> 00:11:59,797
Bu Wolfenstein.

191
00:12:00,261 --> 00:12:02,601
Dünyada en çok satan
bilgisayar oyunlarından biri.

192
00:12:02,930 --> 00:12:07,350
Popüler bir oyun
ve yepyeni bir bakış açısı oluşturdular.

193
00:12:08,144 --> 00:12:10,104
Birinci kişi ile ateş etme oyunu.

194
00:12:10,187 --> 00:12:14,227
Daha ciddi ve üç boyutlu
bir şey istiyorduk.

195
00:12:14,316 --> 00:12:18,276
Yana doğru ilerleyen bir oyun değil.

196
00:12:18,362 --> 00:12:22,582
Wolfenstein 3D, 5 Mayıs 1992'de
çıkış yaptı

197
00:12:22,658 --> 00:12:24,658
ve anında başarılı oldu.

198
00:12:24,744 --> 00:12:26,664
İnsanlar Nazi öldürmeye bayıldı.

199
00:12:26,746 --> 00:12:29,536
Bir kaleden çatışarak
çıkmaya çalışıyordunuz.

200
00:12:30,374 --> 00:12:34,094
Üç boyutlu bir oyundu
ve saniyede 70 kare gösteriyordu.

201
00:12:34,170 --> 00:12:37,800
Tarihte ilk kez, tamamen renkli,
ve gerçek dijital sesler.

202
00:12:38,758 --> 00:12:42,388
İşlemcilerin gücü Wolfenstein'ı
hızlı çalıştırmaya tam yetiyordu.

203
00:12:42,803 --> 00:12:45,223
Yani teknolojisinin tam sınırındaydık.

204
00:12:45,306 --> 00:12:48,676
Birkaç kısa yıl içinde
Romero ve ekibi

205
00:12:48,768 --> 00:12:52,228
başarılı bir şirket kurdular
ve evlerdeki kişisel bilgisayarları

206
00:12:52,313 --> 00:12:55,653
sürükleyici ve aksiyon dolu
oyun platformuna dönüştürdüler.

207
00:12:56,066 --> 00:12:59,816
Bu oyun, şaheserlerinin
yapı taşı oldu.

208
00:12:59,904 --> 00:13:03,244
Yaptığımız her oyunda amacımız,

209
00:13:03,324 --> 00:13:06,544
oyunlar geliştikçe farklı ve yeni
bir şeyler yapmaktı.

210
00:13:06,619 --> 00:13:08,249
Bu kadar. Tek amacımız buydu.

211
00:13:08,329 --> 00:13:11,419
Bir sonraki oyunumuzun
ne olacağını düşünmeye başlamıştık.

212
00:13:11,916 --> 00:13:14,786
Teknolojiyi geliştirmek, 
oyunu daha sürükleyici

213
00:13:14,877 --> 00:13:16,457
ve heyecanlı yapmak istiyorduk.

214
00:13:17,421 --> 00:13:20,261
Oyuna eklenecek şeylerin
listesi çıktığında

215
00:13:20,341 --> 00:13:23,641
bu liste gerçekten
çok hırslı bir hâl almıştı.

216
00:13:24,845 --> 00:13:26,595
Azaltılmış ışık istiyorduk.

217
00:13:26,680 --> 00:13:28,140
Ürkütücü olsun diye.

218
00:13:28,808 --> 00:13:29,678
Yüksek hız...

219
00:13:29,767 --> 00:13:31,187
Gerçekçi hareket için.

220
00:13:31,268 --> 00:13:33,598
En önemlisi de
çok oyunculu özelliği.

221
00:13:33,687 --> 00:13:35,687
Arkadaşlarınızla oynayabilin diye.

222
00:13:35,773 --> 00:13:37,823
En üst noktası olmalıydı.

223
00:13:38,234 --> 00:13:41,784
Bu da oyuncuların bir ağla
ya da modem ile oynaması demekti.

224
00:13:43,781 --> 00:13:44,871
Bir saniye.

225
00:13:45,533 --> 00:13:46,533
Duydunuz mu?

226
00:13:47,243 --> 00:13:50,203
Eğer Romero'nun 90'larda
ulaşmak istediği kitleyseniz

227
00:13:50,287 --> 00:13:54,827
bu duyduğunuz harika ses
internete bağlanma sesi.

228
00:13:55,835 --> 00:13:59,415
O zamanlar bilgisayarınızı
ev telefonu hattına bağlardınız.

229
00:14:00,089 --> 00:14:01,379
Modemi çevirir

230
00:14:03,551 --> 00:14:04,471
ve beklerdiniz.

231
00:14:05,511 --> 00:14:06,801
Beklerdiniz...

232
00:14:07,805 --> 00:14:08,885
ve beklerdiniz.

233
00:14:09,390 --> 00:14:10,390
Hoş geldiniz.

234
00:14:11,016 --> 00:14:12,886
Eğer birisi telefonu kullanırsa

235
00:14:13,686 --> 00:14:14,726
internet kesilirdi.

236
00:14:14,812 --> 00:14:15,692
Hoşça kalın.

237
00:14:15,771 --> 00:14:17,771
Anne, telefonu kapat!

238
00:14:18,148 --> 00:14:20,988
Çok yeniydi ve insanlar
hâlâ öğrenmeye çalışıyordu.

239
00:14:21,277 --> 00:14:25,237
İnternete girmeyi öğrendikten sonra
her yerde internet siteleri göreceksiniz.

240
00:14:25,322 --> 00:14:28,202
Eğlenceli bir şeyler yapsak?
Oyun oynasak?

241
00:14:28,284 --> 00:14:31,084
Yahooligans sitesine girip
oyun bulalım!

242
00:14:32,288 --> 00:14:35,618
Modemlerle çok oyunculu oynanan
oyunlar vardı

243
00:14:35,708 --> 00:14:39,548
ama yüksek hızla çalışan,
ağla yürüyen oyunlar yoktu.

244
00:14:39,628 --> 00:14:43,128
O zamanlar bilgisayar ile
çevrim içi oynanan oyunlar

245
00:14:43,215 --> 00:14:45,425
çoğunlukla yavaş ve basit oyunlardı.

246
00:14:46,093 --> 00:14:47,143
Savaş,

247
00:14:48,596 --> 00:14:49,676
Golf,

248
00:14:49,805 --> 00:14:52,345
sırayla oynanan strateji oyunları gibi.

249
00:14:52,933 --> 00:14:54,313
Limiti buydu.

250
00:14:54,393 --> 00:14:58,903
Başka bir bilgisayardan oynayan,
başka bir kişi ile

251
00:14:58,981 --> 00:15:02,941
bir aksiyon oyunu oynayıp
birbirini vurmak çok güzel olurdu.

252
00:15:03,527 --> 00:15:08,117
Carmack, aynı anda uzaktan oyun oynamanın
yollarını bulmaya çalışıyordu.

253
00:15:08,198 --> 00:15:11,238
Oyunun adını ise Tom Cruise verdi.

254
00:15:11,327 --> 00:15:12,997
Paranın Rengi adında bir film var.

255
00:15:13,704 --> 00:15:18,794
Tom Cruise bilardo salonunda
birine karşı oynamak istiyor.

256
00:15:18,959 --> 00:15:20,629
Kendi ıstakasını getiriyor.

257
00:15:21,545 --> 00:15:23,755
Adam yanına geliyor ve...

258
00:15:23,839 --> 00:15:25,129
O elindeki ne?

259
00:15:25,883 --> 00:15:27,973
Tom Cruise elindekine bakıyor ve...

260
00:15:28,928 --> 00:15:29,888
Doom.

261
00:15:32,640 --> 00:15:34,560
Ben de "Ne kadar iyi bir isim." dedim.

262
00:15:34,642 --> 00:15:36,312
Haydi, oynayalım.

263
00:15:36,393 --> 00:15:37,983
Evet, oynayalım.

264
00:15:38,479 --> 00:15:40,859
Daha hiçbir şey programlanmamışken

265
00:15:40,940 --> 00:15:43,190
Romero bir basın bülteni
yazmaya başladı.

266
00:15:43,943 --> 00:15:45,993
Bir basın bülteni hazırladık.

267
00:15:46,070 --> 00:15:48,490
Oyunun ne kadar
iyi olacağını anlatıyorduk.

268
00:15:48,572 --> 00:15:51,282
Bu çılgınca çünkü
kimse böyle bir şey yapmaz.

269
00:15:51,367 --> 00:15:53,617
Bir şey çıkış yapacağı zaman
basın bülteni olur.

270
00:15:53,702 --> 00:15:58,462
Daha çıkmadan bunu söylemek deliliktir.
Umurumuzda değildi, o zamanlar öyleydik.

271
00:15:58,874 --> 00:16:00,334
Daha da kötüsü, 

272
00:16:00,417 --> 00:16:04,797
oyun çıktığında dünyada üretkenliği
azaltacağını söylemiştik.

273
00:16:04,880 --> 00:16:06,590
Bununla birlikte Id ekibi

274
00:16:06,674 --> 00:16:11,144
istemeden de olsa kendilerine zor bir
teslim tarihi ve beklenti koydular.

275
00:16:11,220 --> 00:16:14,220
Gerçekleştirmek için
bir yıl boyunca deli gibi çalıştık.

276
00:16:14,306 --> 00:16:17,636
Romero, fikirlerinin
çok dikkat çekeceğinden emindi.

277
00:16:18,936 --> 00:16:20,476
Bu sırada Japonya'da Dylan

278
00:16:20,562 --> 00:16:24,072
Nintendo ile birlikte gizli çalışmalara
devam ediyordu.

279
00:16:24,608 --> 00:16:27,188
Kapalı kapılar ardında süper FX çipinin

280
00:16:27,277 --> 00:16:30,277
göreve hazır olduğunu
göstermeye hazırlanıyordu.

281
00:16:30,698 --> 00:16:35,198
Onlara üç boyutlu ortamda uçulan
bir demo gösterdik.

282
00:16:35,786 --> 00:16:37,446
Roketlerle atış yapılan bir şey.

283
00:16:37,621 --> 00:16:39,211
Aslında çok hoş bir demoydu.

284
00:16:39,748 --> 00:16:41,418
Ama herkes öyle düşünmedi.

285
00:16:42,626 --> 00:16:46,086
Her yere uçabilme fikri
Miyamoto'nun aklına yatmadı.

286
00:16:46,463 --> 00:16:49,303
Oyuncunun düşünmesi gerektiği
fikrini beğenmedi.

287
00:16:49,383 --> 00:16:51,683
Sadece bu değil, her yerde.

288
00:16:52,928 --> 00:16:54,848
Miyamoto dedi ki

289
00:16:54,930 --> 00:16:58,430
"Noel için geri dönün.
Sonra yeni yılda geri gelin.

290
00:16:58,517 --> 00:17:00,767
Çalışmalara devam edelim.

291
00:17:00,853 --> 00:17:03,363
Bu sırada ben de 
yapabileceklerime bakayım."

292
00:17:10,154 --> 00:17:12,994
Noel tatilinden geri döndük.

293
00:17:13,615 --> 00:17:15,865
Miyamoto geldi ve dedi ki

294
00:17:15,951 --> 00:17:18,701
"Yeni yılda çok iyi bir fikir buldum."

295
00:17:20,956 --> 00:17:25,996
Her yıl Japonlar ibadet için
tapınaklarına giderler.

296
00:17:26,754 --> 00:17:27,964
Buna Hatsumode deniyor.

297
00:17:29,298 --> 00:17:32,758
Miyamoto, Fushimi Inari tapınağına gitmiş.

298
00:17:32,843 --> 00:17:34,973
Nintendo'nun yakınlarında bir yerde.

299
00:17:35,054 --> 00:17:40,064
Kırmızı renkte kapılar var
ve binlercesi sıralanmış.

300
00:17:49,193 --> 00:17:52,033
Miyamoto dedi ki
"Bu kapıların altından geçiyordum.

301
00:17:52,821 --> 00:17:56,081
Oyuncu bu tarz kapıların içinden
geçse harika olmaz mıydı?

302
00:17:56,158 --> 00:18:00,328
Bir şeylere ateş etmek yerine
böyle şeylerden geçme heyecanını yaşasa?"

303
00:18:02,164 --> 00:18:03,964
Biz de "Olur." dedik.

304
00:18:04,041 --> 00:18:05,751
Aslında ilginç bir fikirdi.

305
00:18:07,461 --> 00:18:10,381
Miyamoto sorununu çözmüştü.

306
00:18:11,215 --> 00:18:15,175
Oyuncuları kapıdan geçirerek
hareketi kontrol edebiliyordu.

307
00:18:15,260 --> 00:18:18,390
Böylece oyuncu, arkasında olanları
düşünmek zorunda kalmayacaktı.

308
00:18:18,972 --> 00:18:23,022
İkonik bir Nintendo oyununun
temellerini oluşturdu.

309
00:18:23,602 --> 00:18:26,982
İlginç olan şey ise,
Fushimi Inari tapınağı,

310
00:18:27,064 --> 00:18:29,074
Inari tilki demek.

311
00:18:29,608 --> 00:18:33,238
Star Fox da bu şekilde
doğmuş oldu.

312
00:18:33,946 --> 00:18:37,366
Her şey o yürüyüşten
esinlenerek ortaya çıkmıştı.

313
00:18:42,037 --> 00:18:44,707
Ama bu çığır açan görsellerin
popülerleşmesi için

314
00:18:44,790 --> 00:18:47,500
bir yürüyüşten fazlası gerekiyordu.

315
00:18:47,584 --> 00:18:51,174
Dylan, arkadaşı Giles Goddard'dan
yardım istedi.

316
00:18:51,255 --> 00:18:53,835
Ben Giles Goddard,
Star Fox'ta programcıydım.

317
00:18:54,466 --> 00:18:57,466
Giles, Argonout'ta
ilk tanıştığım kişilerden biriydi.

318
00:18:57,553 --> 00:19:00,813
Onun kişiliği biraz... yavan.

319
00:19:00,889 --> 00:19:02,389
Dylan çok hırslı.

320
00:19:02,474 --> 00:19:03,984
-Biraz tuhaf.
-İnatçı.

321
00:19:04,059 --> 00:19:07,349
-Çok... farklı.
-Hep kavga ederdik.

322
00:19:08,355 --> 00:19:12,065
Bu dinamik ikili, Kyoto'yu 
kasıp kavurmaya hazırdı.

323
00:19:16,738 --> 00:19:19,988
20 yıl önce Japonya
çok farklı bir yerdi.

324
00:19:20,075 --> 00:19:23,905
Çok az yabancı turist vardı.
Yabancı çok azdı hatta.

325
00:19:24,538 --> 00:19:27,878
Korkutucuydu ama 18 yaşında
olduğumuz için eğlenceliydi.

326
00:19:28,292 --> 00:19:34,052
Londra'dan first-class uçuşla gelmiştik,
tüm masraflar ödenmişti.

327
00:19:35,174 --> 00:19:37,634
Kendimizi rock yıldızı gibi görüyorduk.

328
00:19:38,886 --> 00:19:42,056
Tüm masrafları ödenmiş,
Kyoto'da iki genç.

329
00:19:42,139 --> 00:19:43,139
Ne ters gidebilir ki?

330
00:19:43,223 --> 00:19:47,193
-Tabelaya bak, hâlâ kırık.
-Backgammon diye bir bar vardı.

331
00:19:47,269 --> 00:19:50,939
Eski ve pasaklı bir yerdi. Eğlenceliydi.

332
00:19:52,232 --> 00:19:55,322
Bir yabancı gördüğün zaman
el sallardın, hatırlıyor musun?

333
00:19:55,402 --> 00:19:56,822
25 yıl önce mi?

334
00:19:56,904 --> 00:20:00,244
Hep arka cebimizde taşıdığımız
beyaz sözlüklerimiz vardı.

335
00:20:00,908 --> 00:20:05,248
Barlarda sözlüğü yanımızda taşır,
insanlarla öyle konuşurduk.

336
00:20:07,664 --> 00:20:09,374
-Bolca da içtik elbette.
-Şerefe!

337
00:20:10,209 --> 00:20:11,209
Fondip.

338
00:20:11,293 --> 00:20:13,923
Japoncamız giderek daha iyiye gitti.

339
00:20:16,506 --> 00:20:17,586
Ya da biz öyle sandık.

340
00:20:18,425 --> 00:20:21,005
Dylan ve Giles iş yaptıkları zamanda ise

341
00:20:21,803 --> 00:20:25,433
ofislerinde gerçekten
yabancı gibi hissediyorlardı.

342
00:20:26,683 --> 00:20:30,403
Nintendo dışından birinin
binada çalışmasına izin vermezlerdi.

343
00:20:31,021 --> 00:20:33,321
Bize ayrı bir ofis yapmışlardı

344
00:20:33,398 --> 00:20:36,238
Tek bir odaydı, bizim için
ayrılmış bir oda.

345
00:20:36,735 --> 00:20:40,025
Tüm binada Miyamoto'nun
sigara içmesine izin verilen

346
00:20:40,113 --> 00:20:42,123
tek oda bizim odamızdı.

347
00:20:44,576 --> 00:20:46,826
Odaya girip sigarasını yakardı.

348
00:20:47,663 --> 00:20:50,963
Programlama sırasında biz de
"Geri geldi." derdik.

349
00:20:52,501 --> 00:20:56,051
Biz ilginç bir şey yapmaya çalışırken

350
00:20:56,171 --> 00:20:59,881
bir anda ağaçlardan falan
bahsetmeye başlardı.

351
00:20:59,967 --> 00:21:01,967
Rastgele bir şey.

352
00:21:05,013 --> 00:21:07,223
Bir süre sonra fark ettik ki

353
00:21:07,307 --> 00:21:11,097
büyük yaratıcılığının kaynağı
buradan geliyor.

354
00:21:11,186 --> 00:21:15,016
Çünkü sürekli, bir sürü şeyi
aynı anda düşünüyor.

355
00:21:15,691 --> 00:21:19,951
Star Fox'ta Miyamoto'nun odaklandığı
şeylerden bir tanesi

356
00:21:20,028 --> 00:21:22,278
kameranın bakış açısıydı.

357
00:21:24,324 --> 00:21:27,244
İki boyutlu oyunlarda
kamera hareketleri basitti.

358
00:21:27,869 --> 00:21:30,539
Ekran, karakterin hareketine
uyum sağlıyordu.

359
00:21:30,622 --> 00:21:32,672
Sağa, sola gibi.

360
00:21:33,000 --> 00:21:36,210
Ama üç boyut olunca
işler karmaşık hâle geliyordu.

361
00:21:37,379 --> 00:21:40,799
Üç boyutun en büyük özelliği
kamerayı hareket ettirebilmekti.

362
00:21:41,341 --> 00:21:44,391
Miyamoto'nun işi
kamera konusunu halletmekti.

363
00:21:45,637 --> 00:21:49,217
Eğer uçağın tam arkasında olursa
dönüyor gibi hissetmezdiniz.

364
00:21:49,308 --> 00:21:52,348
Sabit olursa da etrafa dağılıyor
gibi hissederdiniz.

365
00:21:54,521 --> 00:21:58,111
Kamera ile uçak arasında
biraz gecikme olmalı.

366
00:21:58,191 --> 00:22:00,191
Yoksa döndüğünüzü hissetmezsiniz.

367
00:22:01,153 --> 00:22:03,363
Ama çok fazla da yaparsanız

368
00:22:03,447 --> 00:22:06,527
oyuncu her şeyin
fazla hareketli olduğunu düşünür

369
00:22:06,616 --> 00:22:08,406
ve kafası karışır.

370
00:22:10,287 --> 00:22:14,167
Güzel görünmesi ve oynanabilir olması
arasında bir denge var.

371
00:22:19,421 --> 00:22:22,051
Star Fox'un programlaması
devam ediyordu.

372
00:22:22,132 --> 00:22:24,932
Uzay gemileri uçuyordu.
Lazerler ateşleniyordu.

373
00:22:25,010 --> 00:22:26,260
Her şey tamamlanıyordu.

374
00:22:26,345 --> 00:22:29,425
Sonra sanat departmanı dâhil oldu.

375
00:22:31,350 --> 00:22:34,440
Uzun süre boyunca proje
eski usulde ilerlemişti.

376
00:22:34,519 --> 00:22:40,939
Yıldız Savaşları tarzı bir şeydi.
Biraz daha güçlüydü ama insan yoktu.

377
00:22:41,485 --> 00:22:45,195
Ama Nintendo tatlı, arkadaş canlısı
karakterleriyle biliniyordu.

378
00:22:45,739 --> 00:22:48,489
Miyamoto'nun o çok sevdiği tapınak ise

379
00:22:49,034 --> 00:22:51,544
bir tilkiye adanmıştı.

380
00:22:53,830 --> 00:22:58,670
Birden Nintendo'nun sanatçıları
böyle tatlı karakterler, tasarımlar,

381
00:22:58,752 --> 00:23:01,092
hayvanlar ile gelmeye başladı.

382
00:23:01,254 --> 00:23:03,474
Açıkçası çok saçma olduğunu düşündüm.

383
00:23:07,719 --> 00:23:09,759
Biraz garipti çünkü bunlar hayvandı.

384
00:23:09,846 --> 00:23:12,136
"Niye hayvanlar uzay gemisi sürüyor?

385
00:23:12,224 --> 00:23:13,734
Neler oluyor, anlayamıyorum."

386
00:23:14,226 --> 00:23:18,016
Ama Miyamoto'nun bize aşıladığı bir şey

387
00:23:18,105 --> 00:23:22,645
bir adım geriye atıp, dikkatlice düşünüp
"Bu oyun eğlenceli olmalı." demekti.

388
00:23:23,860 --> 00:23:26,860
Sadece oyuncunun
bakış açısından düşünmüyor.

389
00:23:26,947 --> 00:23:30,197
Deneyimi nasıl
tasarlayabileceğini de düşünüyor.

390
00:23:30,700 --> 00:23:33,160
Bence bu hepimiz için iyi bir dersti.

391
00:23:40,252 --> 00:23:41,712
Zamanla biz de sevdik.

392
00:23:44,548 --> 00:23:47,928
Sonunda her şeyin
bir araya geldiğini fark etmemiştik.

393
00:23:49,719 --> 00:23:53,179
Sonunda gerçekten,
tam bir deneyim hâline geldi.

394
00:23:55,934 --> 00:23:59,774
Kamera hareketleri, tatlı hayvanlar
ve kapılar.

395
00:24:00,397 --> 00:24:03,937
Bir araya geldiğinde
tescilli Nintendo deneyimini oluşturuyordu

396
00:24:04,025 --> 00:24:05,355
ama üç boyutta.

397
00:24:06,736 --> 00:24:12,406
Fox McCloud, arkadaşları Peppy Hare,
Falco Lombardi ve Slippy Toad ile

398
00:24:12,492 --> 00:24:16,462
görevlerin amaçlarını açıklıyor,
oyunu daha sürükleyici yapıyordu.

399
00:24:16,538 --> 00:24:18,828
Star Fox'u eşsiz yapan şeylerden biri

400
00:24:18,915 --> 00:24:21,075
konsol için bir oyun olmasıydı.
O zaman kadar

401
00:24:21,168 --> 00:24:23,838
konsolda üç boyutlu oyunlar yoktu.

402
00:24:26,548 --> 00:24:30,888
Süper FX mikroçipi içeren
ilk ve tek oyun.

403
00:24:30,969 --> 00:24:36,309
Dylan ve Giles'ın kodlama yeteneği
ve Nintendo'nun tasarımı işe yaramıştı.

404
00:24:36,725 --> 00:24:39,595
Oyun dört milyondan fazla kopya sattı

405
00:24:39,686 --> 00:24:43,056
ve Nintendo'yu üç boyut dünyasına taşıdı.

406
00:24:43,148 --> 00:24:45,858
Sadece Super Nintedo
Entertainment System'de.

407
00:24:51,031 --> 00:24:54,701
Ama yakında üç boyut
yeterli olmayacaktı.

408
00:24:55,577 --> 00:24:58,827
ABD'de bir grup asi genç

409
00:24:58,914 --> 00:25:04,714
birinci kişi bakış açısını
daha da ileriye taşıyacaktı.

410
00:25:05,962 --> 00:25:07,802
Basın bülteninden sonra

411
00:25:07,881 --> 00:25:10,431
Doom'un büyük bir
oyun olacağını biliyorduk.

412
00:25:10,926 --> 00:25:15,506
Çünkü ofisi arayıp oyunun ne zaman
çıkacağını soruyorlardı.

413
00:25:16,223 --> 00:25:17,313
Doom nerede kaldı?

414
00:25:18,016 --> 00:25:19,306
Doom çıktı mı?

415
00:25:19,392 --> 00:25:20,562
Doom nasıl olacak?

416
00:25:20,644 --> 00:25:23,774
Herkes çok heyecanlıydı. 
Çılgın bir şeydi.

417
00:25:24,189 --> 00:25:26,189
Romero'nun basın açıklamasında

418
00:25:26,274 --> 00:25:29,444
yıl sonu gelmeden dizlerine kadar
cesetle dolacaklarını söylendi.

419
00:25:29,861 --> 00:25:32,161
Şimdi tek yapmaları gereken...

420
00:25:33,532 --> 00:25:34,872
...oyunu yapmaktı.

421
00:25:34,950 --> 00:25:38,200
Doom'u yapan takım çok küçüktü.

422
00:25:38,286 --> 00:25:39,656
Sadece beş kişiydi.

423
00:25:40,914 --> 00:25:42,334
Yani çok iş vardı.

424
00:25:42,874 --> 00:25:44,044
Yani, Doom ne?

425
00:25:44,125 --> 00:25:47,375
İlk büyük fikir,

426
00:25:47,462 --> 00:25:51,472
bir yerde iblis istilası ile savaşacaktık

427
00:25:52,133 --> 00:25:56,893
Bölümlerin nasıl olacağına ilişkin
bazı çizimler.

428
00:25:57,639 --> 00:25:59,979
Bazı duvarlardan kan aksın mesela.

429
00:26:00,058 --> 00:26:03,768
Ya da Cehennem'de doğal duvarlar olabilir.

430
00:26:03,853 --> 00:26:05,733
Belki motor burayı gösterir.

431
00:26:06,565 --> 00:26:07,435
Bu...

432
00:26:07,816 --> 00:26:12,196
Bu en sevdiğim sayfalardan biri.
İblisler için orijinal fikirler var.

433
00:26:13,780 --> 00:26:15,700
Çok orijinal fikirler.

434
00:26:15,782 --> 00:26:17,122
Bazıları çok komik.

435
00:26:17,200 --> 00:26:19,790
Yani, burada ne oluyor böyle?

436
00:26:20,829 --> 00:26:23,369
Eğer Doom böyle gözükseydi

437
00:26:24,541 --> 00:26:26,631
bugün her şey çok farklı olurdu.

438
00:26:28,044 --> 00:26:29,844
Sonunda karar verdik.

439
00:26:30,297 --> 00:26:33,837
Gelecekteki bir askeri üste
uzay askeri olacaktınız.

440
00:26:33,925 --> 00:26:37,215
Kötü sonlanan bir araştırma gibi.
Sonra iblisler geliyor.

441
00:26:37,637 --> 00:26:41,727
Ama hikâye sadece bir ortamdı.
İçinden siber iblisler,

442
00:26:41,808 --> 00:26:43,728
patlayan et parçaları

443
00:26:44,144 --> 00:26:46,314
ve inanılmaz silahlar çıktı.

444
00:26:47,397 --> 00:26:49,607
Oyuncuların sevebileceği türden

445
00:26:49,691 --> 00:26:51,741
standart silahlar istemiştik.

446
00:26:51,818 --> 00:26:55,068
Pompalı tüfek, elektrikli testere gibi.

447
00:26:55,905 --> 00:26:57,565
İblislere testereyle saldırmak?

448
00:26:57,657 --> 00:27:00,907
Ya da bir yumruk, iblisin suratına
bir yumruk atmak gibi.

449
00:27:01,453 --> 00:27:05,213
Sonra birkaç tane, çeşit katsın diye
uzay temalı silahlar ekleyebilirdik.

450
00:27:05,290 --> 00:27:07,170
Plazma silahı bu şekilde çıktı.

451
00:27:07,792 --> 00:27:10,302
İblislere roket atma fikrini
çok sevmiştik.

452
00:27:11,838 --> 00:27:13,338
Çılgıncaydı.

453
00:27:13,715 --> 00:27:16,465
Bir de BFG var.

454
00:27:16,926 --> 00:27:19,796
B, büyük için, G silah için.

455
00:27:20,430 --> 00:27:21,810
Siz gerisini anladınız.

456
00:27:22,474 --> 00:27:24,734
BFG en güçlü silahtı.

457
00:27:24,809 --> 00:27:28,649
Eğer silahı alabilir
ve güçlendirebilirseniz

458
00:27:28,730 --> 00:27:30,320
her şeyi yok edebilirsiniz.

459
00:27:31,358 --> 00:27:32,858
93 yılının sonbaharında

460
00:27:32,942 --> 00:27:35,532
Romero ve takımı
oyun çıkış tarihine yaklaşmıştı.

461
00:27:35,987 --> 00:27:38,067
Carmack sonunda oyuncuların

462
00:27:38,156 --> 00:27:41,576
ağ kullanarak çoklu oyunculu oynamasının
bir yolunu bulmuştu.

463
00:27:41,660 --> 00:27:44,750
Carmack, oyunu iki bilgisayarda
birden çalıştırdı.

464
00:27:44,829 --> 00:27:47,789
Birinden ateş edince diğerinin
vurulmasını gördük.

465
00:27:47,874 --> 00:27:50,044
"İşte! Başarıyoruz, oldu!" dedik.

466
00:27:50,502 --> 00:27:55,172
Evet. Doom'daki strateji,
çoklu oyuncu modunda farklıydı.

467
00:27:56,216 --> 00:27:57,966
İblislerle savaşmak yerine

468
00:27:58,051 --> 00:28:00,761
arkadaşlarınızla savaşıyordunuz.

469
00:28:01,096 --> 00:28:03,216
Oyunda başka bir oyuncu olunca

470
00:28:03,306 --> 00:28:05,516
canavarlarla oynamaktan
çok daha farklı.

471
00:28:06,601 --> 00:28:09,151
İnsanlar yapay zekâdan çok farklı oynuyor.

472
00:28:09,479 --> 00:28:11,269
Seni kandırıyorlar.

473
00:28:11,356 --> 00:28:12,476
Saklanıyorlar.

474
00:28:12,565 --> 00:28:16,435
Gerçek zorluk da bu.
Başkasıyla oynamak.

475
00:28:17,987 --> 00:28:20,117
Birbirlerini vurabildiklerini
gördükten sonra

476
00:28:20,198 --> 00:28:22,368
"Buna ne isim vereceğiz?" dedik.

477
00:28:23,076 --> 00:28:24,536
Kafes maçı gibiydi.

478
00:28:24,869 --> 00:28:27,869
Ama karşınızdakini
sürekli öldürüyordunuz.

479
00:28:29,290 --> 00:28:32,130
Ölüm maçı gibiydi.
"Deathmatch iyi bir isim.

480
00:28:32,210 --> 00:28:34,630
Kulağa hoş geliyor. İsmi bu olsun."

481
00:28:35,130 --> 00:28:37,670
Romero oyunun harika olacağını biliyordu.

482
00:28:38,091 --> 00:28:40,761
Ama yine de herkesin seveceğinden
emin olmak istiyordu.

483
00:28:40,844 --> 00:28:44,474
O ve takımı, oyunculara
ücretsiz deneme vermeye karar verdi.

484
00:28:44,556 --> 00:28:49,386
Paylaşımlı oyun işleminde
oyunu üçe bölüyorduk.

485
00:28:49,853 --> 00:28:53,443
İlk parça ücretsiz,
internetten indirilebiliyor.

486
00:28:53,523 --> 00:28:55,113
Ama devamını istiyorsanız

487
00:28:55,191 --> 00:28:58,611
sipariş vererek diğer iki parçayı
disket ile alıyordunuz.

488
00:28:59,404 --> 00:29:02,494
O zaman için devrim niteliğinde
bir pazarlama taktiğiydi.

489
00:29:02,574 --> 00:29:03,914
Çok işe yaradı.

490
00:29:04,534 --> 00:29:07,834
Biz bu oyundan
para kazanacağımızı biliyorduk

491
00:29:07,912 --> 00:29:10,582
Çünkü dünyanın en iyi
oyunu olduğuna inanıyorduk.

492
00:29:10,665 --> 00:29:14,835
O kadar iyiydi ki insanların geri kalanını
satın almak isteyeceğini düşündük.

493
00:29:14,919 --> 00:29:17,299
Üç parçayı da oynamak isteyeceklerdi.

494
00:29:17,380 --> 00:29:21,430
O ilk dokuz bölümü sürekli oynamak
bir yere kadar gidecek.

495
00:29:21,509 --> 00:29:23,219
Devamını merak edecekler.

496
00:29:24,137 --> 00:29:26,637
Oyun çıkış yapmak üzereydi

497
00:29:27,015 --> 00:29:30,435
ve sunucu, oyunu indirmek için bekleyen
insanlarla doluydu.

498
00:29:30,518 --> 00:29:33,148
"Tanrım, evet!" diyordum.

499
00:29:34,063 --> 00:29:37,823
İşte bu şekilde, dünyanın her yerindeki
çocuklar, bilgisayar odalarında,

500
00:29:37,901 --> 00:29:42,611
10 Aralık 1993'te, 
gece yarısı bekliyorlardı.

501
00:29:43,156 --> 00:29:47,736
Doom'un ilk parçasını
indirmeye hazırlardı.

502
00:29:50,205 --> 00:29:52,615
Herkes aynı anda
dosya aktarımına başladı

503
00:29:53,500 --> 00:29:55,040
ve sunucu çöktü.

504
00:29:57,837 --> 00:30:01,417
Sonra sunucu geri geldi
ve herkes tekrar bağlandı.

505
00:30:01,883 --> 00:30:03,843
Aynı şey oldu ve gene çöktü.

506
00:30:03,927 --> 00:30:04,967
Ama sonra

507
00:30:05,553 --> 00:30:08,933
insanlar diğer sunuculara
kopyalamaya başladılar,

508
00:30:09,015 --> 00:30:12,385
birbirleriyle paylaştılar
ve herkes oynamaya başladı.

509
00:30:14,354 --> 00:30:18,234
Çevrim içi çok oyunculu oyunlar
büyük bir yer kazanacaktı.

510
00:30:18,316 --> 00:30:21,686
Deathmatch ve çevrim içi oyun
her şeyi değiştirdi.

511
00:30:24,155 --> 00:30:27,115
Bir ağ üzerinden insanlar
birbirlerine bağlanabiliyor

512
00:30:28,076 --> 00:30:30,536
ve yeni bir dünyaya girebiliyorlardı.

513
00:30:31,246 --> 00:30:32,576
Bunu birlikte yapıyorlardı.

514
00:30:32,664 --> 00:30:35,754
İlk kez, yüksek hızlı 
ve üç boyutlu bir dünyadaydınız.

515
00:30:36,626 --> 00:30:38,586
Arkadaşlarınızı öldürebiliyordunuz.

516
00:30:40,588 --> 00:30:43,048
Deathmatch modunda oynamak çok eğlenceli.

517
00:30:43,716 --> 00:30:46,846
Bu herkesi oyun yapmaya teşvik etti.

518
00:30:46,928 --> 00:30:52,348
Sonra Id çalışanları
krallığın anahtarlarını oyunculara verdi.

519
00:30:52,433 --> 00:30:54,063
Oyunu tamamen açtık.

520
00:30:54,143 --> 00:30:58,233
Bölümlerin nasıl yaratılacağına dair
bütün bilgileri paylaştık.

521
00:30:58,773 --> 00:31:00,983
Doom, modlama yapmaya açılmıştı.

522
00:31:01,067 --> 00:31:04,777
Teknoloji meraklıları 
oyundaki karakterleri

523
00:31:04,863 --> 00:31:09,413
sesleri, dokuları değiştirebiliyordu.
Her ne isterlerse yapabiliyorlardı.

524
00:31:09,492 --> 00:31:12,292
İnsanlar yeni grafikler, 
silahlar yapmaya başlamıştı.

525
00:31:12,704 --> 00:31:14,124
Yeni sesler...

526
00:31:15,665 --> 00:31:18,585
Oyunda gördüğünüz
her şey değiştirilebiliyordu.

527
00:31:19,460 --> 00:31:22,710
Ama Doom'a sahip olmayan kimse
bunu yapamıyordu.

528
00:31:24,007 --> 00:31:27,717
Eğer Doom'un paylaşımlı sürümünü
oynuyorsanız bunları oynayamıyordunuz.

529
00:31:28,553 --> 00:31:33,103
Bu da aslında oyunu insanlara
aldırmak için bir yöntemdi.

530
00:31:34,350 --> 00:31:35,230
Ayrıca,

531
00:31:35,894 --> 00:31:37,904
oyuncular yaratıcı olmak ister.

532
00:31:37,979 --> 00:31:41,899
Yeni bir şey yapmaktansa
bir şeyi değiştirmek daha kolaydır.

533
00:31:41,983 --> 00:31:43,613
Bir oyuna mod yapabilmek,

534
00:31:43,693 --> 00:31:46,743
bir oyun yapmayı
hissettiren bir şey oluyor.

535
00:31:46,821 --> 00:31:49,241
Oyun onlara daha uyumlu oluyor.

536
00:31:49,324 --> 00:31:53,494
Doom oyuncuların eline bırakılmıştı
ve istediklerini yaptılar.

537
00:31:53,578 --> 00:31:55,748
Böylece oyun sonsuza dek yaşar.

538
00:32:00,752 --> 00:32:05,092
Romero'nun hikâyesi aslında
tüm oyun sektörünün hikâyesi.

539
00:32:07,759 --> 00:32:12,969
Her yeni oyun, bir önceki oyunu
temel alarak oluşturuluyor.

540
00:32:13,056 --> 00:32:16,846
Milyarlarca değeri olan
bu eğlence sektörünü oluşturan

541
00:32:16,935 --> 00:32:20,935
basit başlangıçları hatırlamak
zor olabilir.

542
00:32:21,856 --> 00:32:24,026
Ama hatırlayan bir adam var.

543
00:32:24,525 --> 00:32:25,525
Bu adam.

544
00:32:25,610 --> 00:32:29,320
Video oyunlarının babası olarak bilinen
Nolan Bushnell.

545
00:32:30,114 --> 00:32:33,494
Bence, yaptığınız işte

546
00:32:34,452 --> 00:32:35,542
tartışmasız olarak

547
00:32:36,162 --> 00:32:38,002
bir numara olmanın

548
00:32:38,915 --> 00:32:40,375
dev bir faydası vardır.

549
00:32:40,792 --> 00:32:47,052
1964 yılında Bushnell, yeni bir sektöre
kıvılcım olacak bir fikir bulmuştu.

550
00:32:47,131 --> 00:32:50,261
Üniversitedeydim ve arkadaşlarımdan biri

551
00:32:51,010 --> 00:32:52,350
dedi ki "Hey.

552
00:32:53,554 --> 00:32:56,104
Gece yarısı
mühendislik binasında buluşalım.

553
00:32:56,182 --> 00:32:57,732
Aklını yitireceksin!"

554
00:32:58,977 --> 00:33:00,187
Ben de "Ne?" dedim.

555
00:33:01,854 --> 00:33:04,984
Ben aklımı yitirmeye her zaman hazırım.
Oraya gittim.

556
00:33:05,942 --> 00:33:10,202
Bilgisayar odasının kilidini açmıştı.

557
00:33:12,490 --> 00:33:13,990
İçeri girdik

558
00:33:15,618 --> 00:33:18,448
ve bütün gece Spacewar! oynadık.

559
00:33:20,456 --> 00:33:21,866
Büyülenmiştim.

560
00:33:22,667 --> 00:33:25,957
Spacewar! Bushnell'in daha önce
asla görmediği bir şeydi.

561
00:33:26,045 --> 00:33:30,295
İki yıl önce MIT'den birkaç çocuk
tarafından icat edilmişti.

562
00:33:30,383 --> 00:33:32,723
Çocuklar model tren kulübündeydiler.

563
00:33:33,636 --> 00:33:35,466
İlk hackerlar onlardı.

564
00:33:35,888 --> 00:33:38,058
Hatta bu terimi onlar çıkardı.

565
00:33:38,766 --> 00:33:43,516
Eğlence olsun diye bir bilgisayarı aldılar
ve yeni bir şeye dönüştürdüler.

566
00:33:44,397 --> 00:33:45,477
Bir video oyunu.

567
00:33:46,649 --> 00:33:50,189
Etrafta uçarak roket atabiliyordunuz.

568
00:33:50,278 --> 00:33:52,278
Tuşa basarak ilerleyebiliyordunuz.

569
00:33:52,572 --> 00:33:56,162
Yavaşlamak için geriye doğru
gazlamanız gerekiyordu.

570
00:33:56,242 --> 00:33:57,792
Zıt yönde.

571
00:33:57,869 --> 00:34:00,789
Newton'ın birinci yasasını
takip ediyordu.

572
00:34:01,748 --> 00:34:02,998
Çok eğlenceliydi.

573
00:34:03,082 --> 00:34:06,592
Spacewar!, çalıştırabilecek
bilgisayarı olan tüm üniversitelerde

574
00:34:06,669 --> 00:34:08,499
gizli bir popülerliğe sahipti.

575
00:34:08,880 --> 00:34:13,680
Eğer o ekran para ile çalışsaydı,
bundan para kazanabileceğimi biliyordum.

576
00:34:16,137 --> 00:34:20,727
Bushnell, oyunların sadece bilgisayar
meraklıları için olmadığını görmüştü.

577
00:34:21,225 --> 00:34:22,975
Oyunlar herkes içindi.

578
00:34:23,061 --> 00:34:27,521
Bu sayede Atari adında
bir şirket kurdu ve...

579
00:34:27,607 --> 00:34:29,187
Yarış başladı.

580
00:34:30,193 --> 00:34:32,823
Sonra gelen öngörülü
kişilerin başında o vardı.

581
00:34:33,571 --> 00:34:36,031
Oyun oynama tarzımızı
değiştiren kişiler.

582
00:34:36,741 --> 00:34:39,291
Tamamen yeni bir dünya
yaratmak istiyorduk.

583
00:34:39,368 --> 00:34:41,498
Başladıktan sonra bunun
sonu yok diyebilirim.

584
00:34:42,205 --> 00:34:44,205
Büyük başarısızlıklara imza atanlar...

585
00:34:44,290 --> 00:34:46,420
Elimden geleni yapmıştım.

586
00:34:46,501 --> 00:34:48,921
Bir zorluğu aşmam gerekiyordu
ve bunu hissetmiştim.

587
00:34:49,796 --> 00:34:51,916
Yer edinebilmek için savaşanlar...

588
00:34:52,006 --> 00:34:55,256
Farklı ırktan olan herkes
varlığını göstermek zorunda.

589
00:34:55,343 --> 00:34:58,183
Video oyunları
bu fiziksel farkları kaldırıyor.

590
00:34:58,554 --> 00:35:01,024
Hayal güçlerini ortaya koyanlar...

591
00:35:01,099 --> 00:35:05,689
Bunu yapmayı çok istiyordum
ama nedenini anlayamıyordum.

592
00:35:06,521 --> 00:35:08,651
Hayır cevabını kabul etmeyenler...

593
00:35:09,524 --> 00:35:12,944
O zamanlar yaptığımız şey
zamanının ötesindeydi.

594
00:35:13,402 --> 00:35:15,032
Ama zamanı geldi.

595
00:35:15,113 --> 00:35:15,953
Başlıyoruz!

596
00:35:31,129 --> 00:35:34,759
Video oyunlarını ortaya çıkaran,
çok önemli bir çağdı.

597
00:35:34,841 --> 00:35:38,221
Kendinizi kaybedebildiğiniz,
başkası olabildiğiniz,

598
00:35:38,302 --> 00:35:40,812
ve uzak diyarlara gidebildiğiniz 
bir yer oldu.

599
00:35:40,888 --> 00:35:42,718
Ama en önemlisi,

600
00:35:42,807 --> 00:35:46,637
her oyuncunun bir oyun yaratıcısı
olabileceğini gösterdi.

601
00:35:46,727 --> 00:35:49,607
Artık teknoloji, fantezi ve gerçeğin
arasındaki çizgiyi

602
00:35:49,689 --> 00:35:52,569
neredeyse yok etmişken
sorulacak soru şu:

603
00:35:53,568 --> 00:35:55,188
Bundan sonra ne olacak?

604
00:36:58,299 --> 00:37:01,719
Alt yazı çevirmeni: Gökay Örsel