1
00:00:07,520 --> 00:00:10,000
NETFLIX — ORYGINALNY SERIAL DOKUMENTALNY

2
00:00:25,560 --> 00:00:30,000
Ziemia, dom milionów gatunków.

3
00:00:34,640 --> 00:00:37,880
Ale co może żyć dalej?

4
00:00:45,240 --> 00:00:48,480
W całym wszechświecie
istnieją niezliczone planety.

5
00:00:53,920 --> 00:00:57,360
Jeśli życie istnieje choćby na ich ułamku,

6
00:00:58,520 --> 00:01:03,200
to wszechświat musi tętnić życiem.

7
00:01:12,960 --> 00:01:16,640
Wszystkie żywe istoty
mają te same potrzeby.

8
00:01:19,440 --> 00:01:20,640
Muszą jeść…

9
00:01:27,320 --> 00:01:28,600
rozmnażać się…

10
00:01:33,280 --> 00:01:34,120
i ewoluować.

11
00:01:38,120 --> 00:01:40,600
Przenosząc zasady rządzące życiem na Ziemi

12
00:01:41,320 --> 00:01:43,080
na resztę wszechświata,

13
00:01:45,120 --> 00:01:46,920
możemy sobie wyobrazić,

14
00:01:47,480 --> 00:01:48,600
co żyje…

15
00:01:50,320 --> 00:01:52,480
w obcych światach.

16
00:02:15,720 --> 00:02:19,040
Wszystkie formy życia potrzebują planety.

17
00:02:20,640 --> 00:02:23,760
Ale ile jest planet we wszechświecie?

18
00:02:28,800 --> 00:02:30,480
Pomyślmy o naszej gwieździe:

19
00:02:31,440 --> 00:02:32,400
Słońcu.

20
00:02:33,360 --> 00:02:36,760
Okrążają ją Ziemia, Mars, Jowisz…

21
00:02:41,520 --> 00:02:42,880
Przez stulecia

22
00:02:42,960 --> 00:02:46,040
ludzie zastanawiali się,
co z innymi gwiazdami.

23
00:02:46,400 --> 00:02:48,200
Czy też mają planety?

24
00:02:52,120 --> 00:02:53,760
A ja 24 lata temu

25
00:02:54,560 --> 00:02:55,520
znalazłem jedną.

26
00:02:57,280 --> 00:03:01,280
OBSERWATORIUM PARANAL, CHILE

27
00:03:02,880 --> 00:03:06,200
Didier Queloz jest gwiazdą astrofizyki.

28
00:03:09,120 --> 00:03:12,440
Otrzymał Nagrodę Nobla
za odkrycie pierwszej planety

29
00:03:13,200 --> 00:03:14,880
poza Układem Słonecznym.

30
00:03:18,680 --> 00:03:21,480
Miałem 28 lat, gdy ją znalazłem.

31
00:03:22,360 --> 00:03:24,560
Miałem skończyć doktorat,

32
00:03:24,640 --> 00:03:28,080
a mój promotor udostępnił mi sprzęt.

33
00:03:28,680 --> 00:03:32,280
Obserwując gwiazdę 51 Pegasi,

34
00:03:32,480 --> 00:03:35,080
zauważyłem, że coś się na niej dzieje.

35
00:03:36,720 --> 00:03:39,120
Szczerze mówiąc, spanikowałem.

36
00:03:40,040 --> 00:03:42,800
Myślałem, że coś jest nie tak ze sprzętem.

37
00:03:44,320 --> 00:03:48,120
Im bardziej chciałem to zrozumieć,
tym mniej to miało sensu.

38
00:03:49,640 --> 00:03:53,040
W końcu zrozumiałem,
że musi tam być planeta.

39
00:03:58,480 --> 00:04:00,240
To pewnie planeta.

40
00:04:02,440 --> 00:04:03,920
Możliwe, że Jowisz.

41
00:04:04,480 --> 00:04:05,720
Super.

42
00:04:12,040 --> 00:04:15,280
Odległe planety
są niewidoczne dla teleskopów,

43
00:04:15,920 --> 00:04:17,960
bo nie emitują światła.

44
00:04:21,120 --> 00:04:23,800
Ale gdy planeta przechodzi przed gwiazdą,

45
00:04:24,760 --> 00:04:26,880
rzuca maleńki cień,

46
00:04:27,520 --> 00:04:30,400
powodując nieznaczne
przyciemnienie gwiazdy.

47
00:04:32,920 --> 00:04:35,720
Gdy astronomowie
wykrywają takie przyciemnienie,

48
00:04:36,040 --> 00:04:38,400
to wiedzą, że znaleźli nową planetę.

49
00:04:41,920 --> 00:04:43,040
Cześć.

50
00:04:44,600 --> 00:04:46,200
Oto na co patrzy teleskop.

51
00:04:46,280 --> 00:04:48,200
To zdjęcie z teleskopu.

52
00:04:49,240 --> 00:04:52,280
W środku mamy obserwowany cel.

53
00:04:52,720 --> 00:04:56,680
Analizujesz całe pole, przetwarzasz dane,

54
00:04:56,960 --> 00:05:00,480
a jeśli masz szczęście, wykrywasz to.

55
00:05:00,680 --> 00:05:03,080
Jasność trochę się zmniejsza,

56
00:05:03,280 --> 00:05:06,560
a to dowód,
że wokół gwiazdy krąży planeta.

57
00:05:10,960 --> 00:05:14,080
Wiemy, że we wszechświecie
jest wiele planet.

58
00:05:17,720 --> 00:05:21,400
To oznacza zyliony wszelakich form życia.

59
00:05:22,240 --> 00:05:25,400
Wyobraźmy sobie, że to Ziemia.

60
00:05:28,120 --> 00:05:33,400
Wyobraźmy sobie,
że jeden metr to 20 lat świetlnych.

61
00:05:33,840 --> 00:05:37,040
Dwa metry to 40 lat świetlnych.

62
00:05:37,120 --> 00:05:42,200
Tutaj znajduje się 51 Pegasi,
gdzie wykryto pierwszą planetę.

63
00:05:44,000 --> 00:05:46,920
Każde z tych światełek
reprezentuje gwiazdę,

64
00:05:47,000 --> 00:05:48,840
przy której znaleziono planetę.

65
00:05:51,320 --> 00:05:53,000
W kolejnych latach

66
00:05:53,440 --> 00:05:55,680
planety pojawiały się wszędzie.

67
00:05:57,400 --> 00:05:59,640
Planety są wszędzie!

68
00:06:03,360 --> 00:06:04,920
Fajnie to wygląda.

69
00:06:06,240 --> 00:06:08,480
Gwiazdy i planety jak okiem sięgnąć.

70
00:06:09,320 --> 00:06:10,400
Wokół nas.

71
00:06:16,920 --> 00:06:21,560
Planety poza Układem Słonecznym
to egzoplanety.

72
00:06:26,520 --> 00:06:30,280
Astronomowie znaleźli ich dotąd
ponad 4000.

73
00:06:31,120 --> 00:06:32,880
I wciąż znajdują więcej.

74
00:06:41,120 --> 00:06:46,280
Obecnie twierdzą, że na każdą gwiazdę
przypada co najmniej jedna planeta.

75
00:06:48,920 --> 00:06:55,000
Czyli ponad milion,
miliard, bilion egzoplanet.

76
00:07:00,120 --> 00:07:03,600
Więcej niż ziarenek piasku na Ziemi.

77
00:07:05,840 --> 00:07:10,240
To ogromne płótno dla ewolucji życia.

78
00:07:18,040 --> 00:07:20,760
Odległości są niepojęte.

79
00:07:22,720 --> 00:07:26,400
Najbliższe egzoplanety
są biliony kilometrów od nas.

80
00:07:29,720 --> 00:07:34,640
Ale wszystkie poddane są tej samej sile,
która utrzymuje w miejscu Ziemię.

81
00:07:37,200 --> 00:07:38,080
Grawitacji.

82
00:07:46,240 --> 00:07:49,520
Wyobraź sobie świat
dwa razy większy od Ziemi,

83
00:07:50,440 --> 00:07:52,400
z dwa razy silniejszą grawitacją.

84
00:07:56,040 --> 00:07:58,360
Oto Atlas.

85
00:08:03,160 --> 00:08:06,360
Jak życie przystosowałoby się
do takiego świata?

86
00:08:17,920 --> 00:08:21,520
Grawitacja przyciąga roślinność
do powierzchni planety.

87
00:08:24,120 --> 00:08:27,520
A jednak nasiona unoszą się w powietrzu.

88
00:08:29,640 --> 00:08:32,600
To dlatego, że grawitacja jest tak silna.

89
00:08:33,120 --> 00:08:36,080
Molekuły powietrza są ściśle upakowane.

90
00:08:38,280 --> 00:08:42,840
Tworzą gęstą, sprężystą atmosferę,
w której mogą dryfować nasiona.

91
00:08:53,520 --> 00:08:55,080
A tam, gdzie nasiona…

92
00:08:56,160 --> 00:08:57,880
są też latający roślinożercy.

93
00:09:03,120 --> 00:09:06,280
Olbrzymy o sześciu skrzydłach,

94
00:09:07,120 --> 00:09:09,600
unoszący się na gęstej poduszce powietrza.

95
00:09:21,200 --> 00:09:23,160
Silniejsze przyciąganie powoduje,

96
00:09:23,440 --> 00:09:26,200
że ważą dwa razy więcej,
niż ważyłyby na Ziemi.

97
00:09:29,520 --> 00:09:31,640
Ale nie spadają z nieba.

98
00:09:32,320 --> 00:09:36,480
Atmosfera jest wystarczająco ściśnięta,
by utrzymać je w powietrzu.

99
00:09:43,720 --> 00:09:46,000
Czy to na Atlasie, czy na Ziemi,

100
00:09:46,680 --> 00:09:50,800
latanie zawsze jest walką z grawitacją.

101
00:09:53,960 --> 00:09:57,320
JEZIORO GARDA, WŁOCHY

102
00:09:59,320 --> 00:10:02,920
Powiedzmy, że moja relacja z grawitacją
jest skomplikowana.

103
00:10:04,640 --> 00:10:07,280
Naprawdę czujesz, że ciągnie cię w dół,

104
00:10:07,360 --> 00:10:08,800
gdy się wspinasz.

105
00:10:11,920 --> 00:10:15,280
Ale moim marzeniem zawsze było latanie.

106
00:10:23,480 --> 00:10:27,600
W paralotniarstwie uwielbiam to,
że jest takie proste i intuicyjne.

107
00:10:28,040 --> 00:10:29,280
Tylko ty i powietrze.

108
00:10:32,040 --> 00:10:34,640
Niczym latający roślinożercy na Atlasie,

109
00:10:35,120 --> 00:10:38,360
paralotniarze używają skrzydeł,
by wytworzyć siłę nośną.

110
00:10:42,120 --> 00:10:44,680
Ale atmosfera na Ziemi jest mniej gęsta,

111
00:10:46,640 --> 00:10:49,760
więc utrzymanie się w powietrzu
wymaga więcej wysiłku.

112
00:10:53,960 --> 00:10:56,880
Większość ludzi
nie uważa powietrza za substancję.

113
00:10:58,520 --> 00:11:00,120
Ale ja, gdy lecę,

114
00:11:00,480 --> 00:11:03,880
traktuję je jak płyn,
który przepływa w dolinach

115
00:11:04,240 --> 00:11:05,400
i wzdłuż grani.

116
00:11:08,720 --> 00:11:12,040
Latanie w bardzo gęstej atmosferze
byłoby dziwaczne.

117
00:11:13,040 --> 00:11:16,680
Mógłbyś latać bez końca i bez wysiłku.

118
00:11:20,120 --> 00:11:24,160
W nabieraniu wysokości
najlepiej pomaga prąd wstępujący,

119
00:11:25,040 --> 00:11:26,880
czyli komin termiczny.

120
00:11:29,120 --> 00:11:33,080
Gdy na niego trafisz,
czujesz się jak w ruszającej windzie.

121
00:11:36,520 --> 00:11:38,080
To szarpnięcie w górę.

122
00:11:38,160 --> 00:11:39,600
Tak jest!

123
00:11:43,720 --> 00:11:45,880
Siła natury ciągnie mnie w górę.

124
00:11:50,040 --> 00:11:54,560
Gdy w powietrzu widzę krążącego ptaka,
to musi tam być komin termiczny.

125
00:11:55,880 --> 00:11:57,840
Dlatego wciąż na nie patrzymy.

126
00:12:02,320 --> 00:12:06,000
Czuć równowagę
pomiędzy ściągającą cię siłą grawitacji

127
00:12:06,080 --> 00:12:07,680
i unoszącym cię powietrzem.

128
00:12:08,320 --> 00:12:10,800
Wykorzystując własną masę ciała,

129
00:12:10,880 --> 00:12:13,840
możesz przyspieszyć,
wytworzyć więcej energii

130
00:12:14,440 --> 00:12:16,160
i wprawić ciało w ruch.

131
00:12:34,680 --> 00:12:38,320
Grawitacja na Ziemi
jest słabsza niż na Atlasie,

132
00:12:39,120 --> 00:12:42,680
ale rzadsza atmosfera
oznacza mniejszą wyporność.

133
00:12:45,240 --> 00:12:48,400
Ostatecznie wszystko spada.

134
00:13:02,000 --> 00:13:05,040
GĘSTOŚĆ ATMOSFERY

135
00:13:10,720 --> 00:13:14,400
Latający roślinożercy na Atlasie
nigdy nie muszą lądować.

136
00:13:18,640 --> 00:13:22,560
Ich przednie i tylne skrzydła
odpowiadają za kierunek i siłę ciągu.

137
00:13:25,520 --> 00:13:28,360
Długie, środkowe skrzydła
łapią kominy termiczne.

138
00:13:32,080 --> 00:13:33,720
Zwierzęta są ciężkie,

139
00:13:34,360 --> 00:13:38,320
ale powietrze jest na tyle gęste,
że mogą wieść swój żywot

140
00:13:38,800 --> 00:13:40,080
na niebie.

141
00:13:45,120 --> 00:13:48,080
Ale nie zawsze jest to spokojne życie.

142
00:13:50,640 --> 00:13:54,760
Tak jak na Ziemi,
roślinożercy przyciągają drapieżniki.

143
00:13:57,520 --> 00:14:02,080
Używając bakterii wytwarzających wodór
do nadmuchiwania pęcherzyków powietrza,

144
00:14:02,440 --> 00:14:04,400
wznoszą się w przestworza.

145
00:14:14,920 --> 00:14:17,680
W pojedynkę nie mają szans
ze swoją zdobyczą,

146
00:14:20,440 --> 00:14:22,320
więc polują w stadzie…

147
00:14:24,400 --> 00:14:27,800
czekając na osobnika,
który oddali się od stada.

148
00:14:38,480 --> 00:14:41,920
Po namierzeniu celu wydalają gaz…

149
00:14:44,440 --> 00:14:46,240
i atakują z góry.

150
00:14:56,840 --> 00:14:59,080
Najszybszy drapieżnik na Ziemi

151
00:14:59,280 --> 00:15:01,320
używa tej samej taktyki.

152
00:15:04,640 --> 00:15:06,600
W sokołach interesuje mnie

153
00:15:07,160 --> 00:15:11,520
ich instynkt drapieżnika
w połączeniu z ich szybkością.

154
00:15:16,320 --> 00:15:18,360
To, jak wykorzystują tę prędkość.

155
00:15:24,040 --> 00:15:27,240
Obserwowanie drapieżcy, który robi swoje…

156
00:15:31,520 --> 00:15:33,280
To coś doskonałego.

157
00:15:43,720 --> 00:15:45,400
Obecnie mam ponad 30 ptaków.

158
00:15:45,480 --> 00:15:46,600
MISTRZ SOKOLNICZY

159
00:15:47,440 --> 00:15:49,320
Każdy ma inną osobowość.

160
00:15:50,720 --> 00:15:52,240
W sokołach uwielbiam to,

161
00:15:52,320 --> 00:15:55,680
jak ewolucja stworzyła w nich
swój najdoskonalszy okaz.

162
00:16:05,320 --> 00:16:07,520
Myślę, że łączy nas pewna więź.

163
00:16:07,800 --> 00:16:09,400
Przynajmniej ja tak sądzę.

164
00:16:09,920 --> 00:16:11,880
Sokoły tak tego nie postrzegają,

165
00:16:11,960 --> 00:16:14,160
ale na pewno mają mnie za partnera.

166
00:16:16,560 --> 00:16:21,960
Vahe Alaverdian uczy polowania
sokoły hodowane w niewoli.

167
00:16:27,320 --> 00:16:29,240
Są genetycznie zaprogramowane

168
00:16:29,320 --> 00:16:31,800
do bycia najlepszymi z ptasich drapieżców.

169
00:16:34,440 --> 00:16:35,840
Jako sokolnicy

170
00:16:35,920 --> 00:16:38,600
próbujemy obudzić w nich
tę drapieżną naturę.

171
00:16:47,240 --> 00:16:49,240
Zaczynamy od treningu z przynętą.

172
00:16:49,320 --> 00:16:50,240
Dawaj!

173
00:16:54,640 --> 00:16:56,640
Rzucam przynętę przed ptaka.

174
00:16:57,560 --> 00:17:00,120
Sokół pracuje
nad koordynacją oka i szponów,

175
00:17:00,840 --> 00:17:03,040
i próbuje złapać przynętę.

176
00:17:03,920 --> 00:17:06,920
W tym momencie odciągam ją od ptaka,

177
00:17:07,400 --> 00:17:10,360
by wystrzelił w powietrze
i powtórzył ten proces.

178
00:17:11,120 --> 00:17:14,800
Chcę, żeby zanurkował pionowo.

179
00:17:18,520 --> 00:17:22,000
Później wykorzysta tę umiejętność
do polowania.

180
00:17:30,440 --> 00:17:35,000
Gdy sokoły są gotowe,
Vahe wprowadza żywy cel:

181
00:17:36,600 --> 00:17:37,840
gołębia wyścigowego.

182
00:17:41,240 --> 00:17:44,200
Sokół nie zdoła go dogonić,

183
00:17:45,440 --> 00:17:47,560
więc lepiej rzucić się na niego…

184
00:17:48,400 --> 00:17:49,880
wykorzystując grawitację.

185
00:17:55,840 --> 00:17:58,360
Gdy ptak czuje, że ma przewagę,

186
00:17:59,560 --> 00:18:01,280
zwija skrzydła.

187
00:18:04,640 --> 00:18:07,400
Przybiera kształt łzy…

188
00:18:09,040 --> 00:18:10,360
i spada z nieba.

189
00:18:12,360 --> 00:18:15,160
Energia kinetyczna sokoła
uderzającego w gołębia

190
00:18:16,120 --> 00:18:19,560
przypomina uderzenie kulą armatnią.

191
00:18:27,440 --> 00:18:30,480
Podczas szkolenia gołąb zawsze ucieka,

192
00:18:31,560 --> 00:18:34,960
bo sokół spada z wysokości
nie większej niż 300 metrów.

193
00:18:38,440 --> 00:18:39,880
Polując naprawdę,

194
00:18:40,640 --> 00:18:42,520
spada z większej wysokości…

195
00:18:44,280 --> 00:18:45,720
zadając śmiertelny cios.

196
00:18:51,520 --> 00:18:55,120
PRZYSPIESZENIE GRAWITACYJNE

197
00:19:06,440 --> 00:19:08,680
Drapieżniki wykonują swój ruch.

198
00:19:23,840 --> 00:19:25,600
Rozwijają skrzydła,

199
00:19:25,680 --> 00:19:27,680
by wytworzyć opór.

200
00:19:28,960 --> 00:19:31,200
Destabilizują roślinożercę

201
00:19:31,280 --> 00:19:33,680
i pożerają go na ziemi.

202
00:19:42,720 --> 00:19:46,600
Ale to stadko jest zbyt małe,
by uziemić wielkie zwierzę.

203
00:19:53,840 --> 00:19:55,480
Dziś będą głodować.

204
00:20:07,920 --> 00:20:10,880
Roślinożerca wzlatuje
na bezpieczną wysokość,

205
00:20:12,520 --> 00:20:13,680
by dojść do siebie.

206
00:20:19,440 --> 00:20:21,120
Ale jako płodna samica

207
00:20:21,920 --> 00:20:23,240
ma towarzystwo.

208
00:20:25,680 --> 00:20:29,360
Samce rywalizujące o prawo do kopulacji.

209
00:20:36,720 --> 00:20:39,680
Ich przerośnięte ogony to ułomność

210
00:20:40,720 --> 00:20:42,200
utrudniająca lot.

211
00:20:43,640 --> 00:20:44,920
Ale dla samicy

212
00:20:45,280 --> 00:20:47,440
to oznaka witalności.

213
00:20:51,520 --> 00:20:53,880
Pierwszy, który do niej dotrze,

214
00:20:54,720 --> 00:20:56,800
przekaże swoje geny.

215
00:21:04,720 --> 00:21:07,280
Ta sama zasada obowiązuje na Ziemi.

216
00:21:08,840 --> 00:21:10,360
Czy to na niebie,

217
00:21:11,280 --> 00:21:12,600
czy na ziemi.

218
00:21:15,920 --> 00:21:18,600
Samce walczą o prawo do kopulacji.

219
00:21:24,200 --> 00:21:27,600
Gdy ludzie siedzą w domu
i oglądają owady w telewizji,

220
00:21:27,680 --> 00:21:30,200
wyobrażają sobie kamerzystę w dżungli,

221
00:21:30,760 --> 00:21:32,480
w rzece czy zaroślach,

222
00:21:33,120 --> 00:21:35,880
czekającego na żuka,

223
00:21:35,960 --> 00:21:39,600
który będzie się rozmnażał
albo walczył przed kamerą.

224
00:21:42,120 --> 00:21:43,440
To tak nie działa.

225
00:21:45,240 --> 00:21:48,800
COTSWOLDS, ANGLIA

226
00:21:48,880 --> 00:21:53,200
To stara szopa przy domu moich rodziców.

227
00:21:53,320 --> 00:21:54,520
FILMOWIEC PRZYRODY

228
00:21:55,640 --> 00:21:58,680
Ogromną zaletą
pracy obok rodziców jest to,

229
00:21:58,760 --> 00:22:02,880
że wieczorami jesz dobre kolacje,
a w dzień dostajesz przekąski.

230
00:22:03,920 --> 00:22:05,720
Zobacz, co robimy.

231
00:22:06,360 --> 00:22:07,600
O rany.

232
00:22:08,800 --> 00:22:10,200
Co to jest?

233
00:22:10,320 --> 00:22:12,000
Rohatyńce nosorożce.

234
00:22:13,720 --> 00:22:15,280
Samiec ma wielkie rogi.

235
00:22:15,640 --> 00:22:18,600
A samica nie. To forma doboru płciowego,

236
00:22:18,680 --> 00:22:22,720
bo samice lubią samce z wielkimi rogami.

237
00:22:24,320 --> 00:22:25,600
Gdy szukają partnera,

238
00:22:25,680 --> 00:22:28,960
wybierają chrząszcza
o nieco większych rogach

239
00:22:29,040 --> 00:22:30,760
niż u poprzedniego.

240
00:22:30,840 --> 00:22:33,600
Taki samiec przekazuje więc swoje geny.

241
00:22:34,320 --> 00:22:37,440
Rogi stają się coraz większe
z pokolenia na pokolenie.

242
00:22:39,280 --> 00:22:43,520
- Gdzie dokładnie?
- Na kłodzie, naprzeciwko drugiego.

243
00:22:44,440 --> 00:22:46,040
Ruszyli. Już walczą.

244
00:22:49,840 --> 00:22:52,080
Rogi samca rohatyńca nosorożca

245
00:22:52,240 --> 00:22:54,800
są jak ogon latającego roślinożercy.

246
00:22:57,840 --> 00:23:00,320
Wyewoluowały,
by służyć doborowi płciowemu.

247
00:23:21,240 --> 00:23:23,080
Ten dominujący znowu to zrobił.

248
00:23:28,480 --> 00:23:32,040
Dobre ujęcie. Na tym nam zależało.

249
00:23:35,640 --> 00:23:36,760
Raz, dwa, trzy.

250
00:23:38,120 --> 00:23:39,120
- Dobrze?
- Tak.

251
00:23:41,480 --> 00:23:42,680
- Włożysz to?
- Tak.

252
00:23:48,000 --> 00:23:51,760
Samce nie zawsze walczą,
by zwabić partnerkę.

253
00:23:53,240 --> 00:23:57,320
Czasem wystarczy się popisać
sprawnością fizyczną.

254
00:24:00,520 --> 00:24:02,520
Skieruję do ciebie samca.

255
00:24:02,800 --> 00:24:04,360
Wchodzi z prawej strony.

256
00:24:06,480 --> 00:24:08,080
Odleciał.

257
00:24:09,200 --> 00:24:11,560
Oto muchówki z rodziny Diopsidae.

258
00:24:14,760 --> 00:24:17,080
To niezwykłe maleństwo.

259
00:24:17,520 --> 00:24:21,280
Wygląda trochę jak mrówka
z wielkimi oczami na końcach szypułek.

260
00:24:22,840 --> 00:24:26,360
I samiec, i samica
mają oczy na szypułkach,

261
00:24:26,440 --> 00:24:29,360
ale szypułki samca są dużo dłuższe.

262
00:24:32,080 --> 00:24:34,520
Samce z długimi szypułkami

263
00:24:34,960 --> 00:24:36,200
podchodzą do siebie

264
00:24:36,280 --> 00:24:38,480
i wykonują coś w rodzaju tańca.

265
00:24:44,640 --> 00:24:46,000
Następnie oceniają,

266
00:24:46,080 --> 00:24:48,920
który z nich ma dłuższe szypułki.

267
00:24:51,080 --> 00:24:52,640
Są. Pora na pojedynek!

268
00:24:57,560 --> 00:25:00,920
Zwycięzca zostaje na miejscu,
a przegrany odchodzi.

269
00:25:03,520 --> 00:25:07,880
Zwycięzca zyskuje dostęp do samicy
i może z nią kopulować.

270
00:25:08,280 --> 00:25:11,000
W ten sposób przekazuje swoje geny,

271
00:25:11,080 --> 00:25:14,080
w tym te odpowiadające
za dłuższe szypułki.

272
00:25:15,720 --> 00:25:17,600
- Mam!
- Udało się?

273
00:25:18,200 --> 00:25:19,400
Fantastycznie.

274
00:25:25,160 --> 00:25:28,120
Zwykle trwa to sekundę. Super!

275
00:25:34,920 --> 00:25:36,960
Dlaczego samiec męczy się

276
00:25:37,040 --> 00:25:38,880
z tak długimi szypułkami?

277
00:25:39,440 --> 00:25:43,000
To wyraźny sygnał dla samicy.

278
00:25:43,080 --> 00:25:49,520
Pokazuje, że wkłada mnóstwo energii
w coś całkowicie niepotrzebnego.

279
00:25:51,720 --> 00:25:53,440
A skoro i tak przeżywa,

280
00:25:53,520 --> 00:25:57,080
skoro lata, żyje i nikt go nie pożre,

281
00:25:57,480 --> 00:26:01,840
chociaż marnuje energię
na bezużyteczną ozdobę,

282
00:26:01,920 --> 00:26:04,880
to znaczy, że warto się z nim rozmnożyć.

283
00:26:19,040 --> 00:26:20,280
Na Atlasie

284
00:26:20,360 --> 00:26:26,080
długi ogon samca pokazuje,
że to idealny kandydat…

285
00:26:28,200 --> 00:26:30,880
na ojca następnego pokolenia.

286
00:26:37,720 --> 00:26:41,040
Ale matka nie może złożyć jaj na niebie.

287
00:26:46,960 --> 00:26:48,800
Musiała wylądować.

288
00:26:53,120 --> 00:26:58,000
Grawitacja nie pozwoli jej
na powrót w przestworza.

289
00:27:04,120 --> 00:27:08,080
Aby wydać na świat nowe życie,
musi poświęcić własne.

290
00:27:22,120 --> 00:27:25,760
Młode dorastają
blisko miejsca śmierci matki.

291
00:27:29,320 --> 00:27:33,080
Muszą teraz oderwać się od ziemi
i wzlecieć w niebo.

292
00:27:41,560 --> 00:27:44,160
Ale padlinożercy czekają.

293
00:27:45,760 --> 00:27:47,360
Bezkostne stworzenia,

294
00:27:47,800 --> 00:27:50,360
pozbawione szkieletu nadającego im formę.

295
00:27:55,920 --> 00:28:00,200
Zabijają, otaczając
i rozpuszczając swoje ofiary.

296
00:28:10,920 --> 00:28:17,240
Młodzi roślinożercy dopiero się wykluli,
a już są w śmiertelnym niebezpieczeństwie.

297
00:28:20,840 --> 00:28:24,000
A teraz nie ma już odwrotu.

298
00:28:38,920 --> 00:28:42,480
PUSTYNIA KALAHARI, POŁUDNIOWA AFRYKA

299
00:28:48,200 --> 00:28:49,480
Każdego dnia na Ziemi

300
00:28:49,720 --> 00:28:53,000
młode zwierzęta stawiają czoła
straszliwym wyzwaniom,

301
00:28:53,560 --> 00:28:55,000
by przetrwać.

302
00:28:59,200 --> 00:29:03,760
Sześćdziesiąt procent surykatek
nie dożywa pierwszych urodzin.

303
00:29:06,320 --> 00:29:08,920
Na młodą surykatkę

304
00:29:09,400 --> 00:29:11,840
czyha wiele zagrożeń.

305
00:29:12,680 --> 00:29:15,760
Są bezbronne przez wiele miesięcy
po narodzinach.

306
00:29:15,840 --> 00:29:16,680
EKOLOŻKA

307
00:29:19,840 --> 00:29:23,640
Ale szczególnie w pierwszym miesiącu
lub dwóch po wyjściu z nory.

308
00:29:25,920 --> 00:29:29,520
Drapieżniki są wszędzie
i stanowią ciągłe zagrożenie.

309
00:29:34,920 --> 00:29:36,360
W tej okolicy są węże,

310
00:29:37,720 --> 00:29:40,000
które pożerają młode surykatki.

311
00:30:03,400 --> 00:30:06,280
Młoda surykatka jest bezpieczna w grupie,

312
00:30:07,240 --> 00:30:10,280
ale jeśli zostaje w tyle, jest bezbronna.

313
00:30:15,840 --> 00:30:18,600
Skorpiony to ciągłe zagrożenie.

314
00:30:24,560 --> 00:30:27,280
Młode są nieudolne.

315
00:30:27,480 --> 00:30:31,120
Początkowo nie mają pojęcia,
jak radzić sobie ze skorpionami.

316
00:30:34,240 --> 00:30:36,720
Ale nie mogą ich wiecznie unikać.

317
00:30:38,720 --> 00:30:42,040
Muszą się nauczyć,
jak neutralizować zagrożenie.

318
00:30:49,520 --> 00:30:54,640
Pierwsze samotne spotkanie
młodej surykatki ze skorpionem

319
00:30:56,640 --> 00:30:59,000
musi być przerażające.

320
00:31:00,720 --> 00:31:03,440
To chwila prawdy.

321
00:31:28,120 --> 00:31:32,280
To prawdziwy rytuał przejścia.
Gdy poradzą sobie same,

322
00:31:33,280 --> 00:31:36,240
mogą już samodzielnie szukać pożywienia

323
00:31:36,320 --> 00:31:39,280
i stać się niezależnym,
przydatnym członkiem stada.

324
00:31:41,040 --> 00:31:45,320
Zostawiają za sobą szczenięcą wrażliwość

325
00:31:45,400 --> 00:31:48,400
i stają się dorosłe.

326
00:31:57,600 --> 00:32:00,960
To jeden krok na drodze do dorosłości,

327
00:32:01,040 --> 00:32:03,720
po nim wcale nie robi się bezpieczniej.

328
00:32:05,160 --> 00:32:07,600
Istnieje wiele zagrożeń,

329
00:32:07,680 --> 00:32:11,120
więc surykatka wciąż musi się uczyć,
aż osiągnie dorosłość.

330
00:32:23,240 --> 00:32:25,880
Jeśli młodzi roślinożercy mają dorosnąć,

331
00:32:27,320 --> 00:32:28,680
nie mają wyboru.

332
00:32:31,320 --> 00:32:33,040
Czas rozwinąć skrzydła.

333
00:33:03,440 --> 00:33:06,000
Nawet w powietrzu nie są bezpieczne.

334
00:33:14,160 --> 00:33:15,320
Na Atlasie

335
00:33:15,720 --> 00:33:18,280
przetrwanie zależy od przypadku.

336
00:33:27,120 --> 00:33:31,080
Życie toczy się z pokolenia na pokolenie.

337
00:33:34,640 --> 00:33:36,200
Przynajmniej na razie.

338
00:33:41,640 --> 00:33:46,720
Silna grawitacja Atlasu
kieruje asteroidy na kurs kolizyjny.

339
00:33:55,120 --> 00:33:57,440
Większość spala się w atmosferze.

340
00:33:59,320 --> 00:34:02,840
Ale istnieje ciągłe zagrożenie,
że nadleci coś większego…

341
00:34:05,160 --> 00:34:08,320
i zatrzyma życie na planecie.

342
00:34:18,520 --> 00:34:21,400
Ponieważ przyciąganie ziemskie
jest słabsze,

343
00:34:21,840 --> 00:34:23,960
uderzenia asteroid są tu rzadsze.

344
00:34:27,320 --> 00:34:31,240
Ale gdy już się zdarzają,
bywają katastrofalne.

345
00:34:36,440 --> 00:34:38,640
To półwysep Jukatan.

346
00:34:42,480 --> 00:34:46,200
To 70 tysięcy kilometrów kwadratowych
tropikalnej dżungli.

347
00:34:49,120 --> 00:34:54,480
Ale w dżungli kryją się
liczne zapadliska zwane cenotami.

348
00:34:55,560 --> 00:34:59,320
PÓŁWYSEP JUKATAN, MEKSYK

349
00:35:08,040 --> 00:35:12,280
To wejścia do ogromnych
podziemnych systemów jaskiń.

350
00:35:15,040 --> 00:35:18,360
Na półwyspie nie ma rzek ani strumieni,

351
00:35:19,320 --> 00:35:23,040
więc jedynym źródłem wody
są podziemne jaskinie.

352
00:35:30,080 --> 00:35:33,200
Ale najciekawsze jest
położenie tych cenot.

353
00:35:33,280 --> 00:35:34,320
BIOLOG MORSKI

354
00:35:34,400 --> 00:35:39,440
Choć na półwyspie
jest ich pewnie z 10 000 lub więcej,

355
00:35:40,080 --> 00:35:42,000
to w północno-zachodniej części…

356
00:35:45,360 --> 00:35:49,880
występują w kształcie wyraźnego półkola.

357
00:35:50,160 --> 00:35:54,440
Jeśli przedłużymy je
do Zatoki Meksykańskiej,

358
00:35:57,880 --> 00:36:02,800
otrzymamy okrąg, który oznacza miejsce,

359
00:36:02,880 --> 00:36:05,760
w którym musiał się znajdować
krater uderzeniowy.

360
00:36:07,800 --> 00:36:10,000
Sześćdziesiąt pięć milionów lat temu

361
00:36:10,080 --> 00:36:13,760
grawitacja wciągnęła asteroidę
do Układu Słonecznego.

362
00:36:16,560 --> 00:36:18,520
Ta uderzyła w naszą planetę,

363
00:36:18,840 --> 00:36:22,720
powodując zagładę
75 procent życia na Ziemi.

364
00:36:33,920 --> 00:36:37,320
Uderzenie asteroidy
wygenerowało tyle szczątków,

365
00:36:38,200 --> 00:36:41,080
że zablokowało światło słoneczne
na dwa lata.

366
00:36:44,520 --> 00:36:47,480
Świat pogrążył się w mroku.

367
00:36:48,680 --> 00:36:50,000
Nic nie mogło urosnąć.

368
00:36:54,320 --> 00:36:56,160
To samo stałoby się na Atlasie,

369
00:36:56,680 --> 00:36:59,280
gdyby duża asteroida uderzyła w planetę.

370
00:37:01,160 --> 00:37:04,280
W cenocie trudno przetrwać.

371
00:37:06,320 --> 00:37:10,000
Podobnie jak na Ziemi
65 milionów lat temu.

372
00:37:12,240 --> 00:37:17,000
Jakich cech potrzebuje gatunek,
by przetrwać zagładę?

373
00:37:27,840 --> 00:37:29,080
Ktoś tu jest.

374
00:37:39,640 --> 00:37:42,400
Krokodyle są wyjątkowo wytrzymałe.

375
00:37:44,720 --> 00:37:47,840
Żyją w wodzie i na lądzie.

376
00:37:50,320 --> 00:37:54,600
To generaliści.
Nie wymagają specjalnej diety.

377
00:37:56,400 --> 00:37:57,880
Zjedzą prawie wszystko.

378
00:38:00,400 --> 00:38:02,800
Nadaje się wszystko, co dostępne.

379
00:38:03,440 --> 00:38:04,360
Zjedzą to.

380
00:38:09,720 --> 00:38:11,280
Do tej cenoty

381
00:38:12,240 --> 00:38:15,600
wpadł kiedyś krokodyl, utknął tu

382
00:38:17,040 --> 00:38:18,400
i w jakiś sposób…

383
00:38:19,840 --> 00:38:21,160
przetrwał.

384
00:38:22,400 --> 00:38:23,840
To ocalali.

385
00:38:26,920 --> 00:38:30,640
W zmieniającym się świecie
opłaca się być generalistą,

386
00:38:31,040 --> 00:38:32,400
nie specjalistą.

387
00:38:46,320 --> 00:38:49,000
Gdyby duża asteroida uderzyła w Atlas,

388
00:38:49,640 --> 00:38:52,720
roślinożercy i drapieżniki
byliby skazani na zagładę.

389
00:38:59,360 --> 00:39:02,640
Są zbyt wyspecjalizowani,
by radzić sobie ze zmianami.

390
00:39:08,040 --> 00:39:11,600
Generalistami są bezkostni padlinożercy.

391
00:39:13,240 --> 00:39:16,240
Jak krokodyle zjedzą wszystko

392
00:39:17,440 --> 00:39:19,200
i przeżyją wszędzie.

393
00:39:23,640 --> 00:39:26,440
W tym wyimaginowanym świecie
o silnej grawitacji

394
00:39:26,920 --> 00:39:29,880
mogą być zwycięzcami
w walce o przetrwanie.

395
00:39:43,440 --> 00:39:45,160
Jak życie przystosuje się

396
00:39:45,520 --> 00:39:47,040
w innym świecie?

397
00:39:48,400 --> 00:39:49,920
Tam, gdzie istoty żyją

398
00:39:50,560 --> 00:39:52,160
pomiędzy piekielną pustynią

399
00:39:53,760 --> 00:39:55,680
i zamarzniętą krainą cieni.

400
00:39:57,720 --> 00:40:00,600
W świecie skrajności.

401
00:40:26,800 --> 00:40:28,720
Napisy: Aleksandra Basińska