1
00:00:07,320 --> 00:00:10,040
NETFLIX ORİJİNAL BELGESEL DİZİSİ

2
00:00:25,640 --> 00:00:30,200
Dünya, milyonlarca türün evi.

3
00:00:34,720 --> 00:00:37,960
Peki ötesinde neler yaşıyor olabilir?

4
00:00:43,480 --> 00:00:46,640
Gök bilimciler güneş sistemimizin dışında

5
00:00:46,880 --> 00:00:48,880
binlerce gezegen keşfetti.

6
00:00:51,880 --> 00:00:54,640
Ve trilyonlarcası daha olabilir.

7
00:00:59,440 --> 00:01:02,600
Sadece bir kısmında bile hayat varsa...

8
00:01:04,040 --> 00:01:08,440
...o zaman evren, yaşıyor olabilir.

9
00:01:18,920 --> 00:01:22,200
Tüm canlıların ihtiyaçları aynıdır.

10
00:01:25,240 --> 00:01:26,120
Beslenmek.

11
00:01:32,920 --> 00:01:34,040
Üremek.

12
00:01:38,560 --> 00:01:39,680
Evrimleşmek.

13
00:01:43,520 --> 00:01:46,320
Dünya'daki hayatın yasalarını

14
00:01:46,880 --> 00:01:49,000
evrenin geri kalanına uygularsak...

15
00:01:50,680 --> 00:01:52,480
...uzaylıların dünyalarında

16
00:01:53,080 --> 00:01:55,000
nelerin yaşıyor olabileceğini...

17
00:01:55,920 --> 00:01:57,920
...tahmin edebiliriz.

18
00:02:26,920 --> 00:02:30,360
Bildiğimiz çoğu gezegen
o kadar cehennemîdir ki...

19
00:02:31,920 --> 00:02:35,200
...herhangi bir şeyin yaşaması
imkânsız görünür.

20
00:02:37,440 --> 00:02:41,160
Ama yaşamın tutunabileceği yerler
şaşkınlık vericidir.

21
00:02:44,880 --> 00:02:48,720
Kendimi bildim bileli,
annem uzaylı olduğumu söylerdi.

22
00:02:50,840 --> 00:02:54,640
Çünkü başından beri aklım dış uzaydaydı.

23
00:02:57,960 --> 00:03:01,440
Uzaya çıkıp evreni keşfetmek istediğimi
daima biliyordum.

24
00:03:08,720 --> 00:03:13,800
DANAKİL ÇÖKÜNTÜSÜ
ETİYOPYA

25
00:03:15,840 --> 00:03:17,120
Aman Tanrı'm.

26
00:03:18,400 --> 00:03:22,640
ASTROBİYOLOG

27
00:03:23,360 --> 00:03:26,040
Hayatım boyu gördüğüm en inanılmaz yer.

28
00:03:27,440 --> 00:03:30,680
Diğer gezegenleri de böyle hayal ediyorum.

29
00:03:31,360 --> 00:03:32,800
İnanılmaz.

30
00:03:34,400 --> 00:03:35,240
Evet.

31
00:03:40,520 --> 00:03:45,000
Danakil Çöküntüsü, o civarda
"Cehenneme Açılan Kapı" olarak bilinir.

32
00:03:48,800 --> 00:03:52,520
Deniz seviyesinden 120 metre aşağıdadır
ve volkaniktir.

33
00:03:54,840 --> 00:03:57,240
Burası, dünyanın en sıcak yeridir.

34
00:04:01,040 --> 00:04:02,480
79 derecedeyiz.

35
00:04:03,160 --> 00:04:04,280
82 oldu.

36
00:04:04,960 --> 00:04:07,400
87'ye kadar gidiyor.

37
00:04:12,920 --> 00:04:14,920
Eğer burada yaşam varsa...

38
00:04:16,720 --> 00:04:20,600
...evrendeki birçok dünyada da olabilir.

39
00:04:24,440 --> 00:04:26,880
Her gezegende yaşamın bir kimyası olacak.

40
00:04:26,960 --> 00:04:28,760
Bizimki gibi de olabilir,

41
00:04:29,320 --> 00:04:32,200
bilemeyiz ama yaşamı sağlayacak
bir kimya olacak.

42
00:04:32,680 --> 00:04:35,680
Ve bu kimyanın sınırları olacak.

43
00:04:37,120 --> 00:04:39,560
Mesela tüm yaşam hücrelerden oluşur.

44
00:04:39,680 --> 00:04:41,880
Bu hücrelerde biyomoleküller vardır

45
00:04:41,960 --> 00:04:44,520
ve hücrenin işleyip yaşamasını sağlar.

46
00:04:44,600 --> 00:04:48,000
Bu kimyayı mümkün kılan ve bizi yaşatan

47
00:04:48,240 --> 00:04:49,800
işte bu makinedir.

48
00:04:50,280 --> 00:04:53,560
Bu makinenin nasıl çalıştığını
anlamak istiyoruz.

49
00:04:54,280 --> 00:04:56,760
Ve bu makineyi
neyin bozacağını bilmeliyiz.

50
00:05:01,960 --> 00:05:07,440
Yakın zamana dek Danakil'in
yaşam için aşırı olduğu düşünülüyordu.

51
00:05:10,400 --> 00:05:16,400
Ama astrobiyologlar buraya gelip
tek hücreli mikropları arıyor...

52
00:05:18,560 --> 00:05:20,840
...yani ekstremofilleri.

53
00:05:34,560 --> 00:05:36,760
Mikroplar çıplak gözle görülemez,

54
00:05:36,840 --> 00:05:39,880
yani gölden aldığımız suya
mikroskopla bakıp

55
00:05:39,960 --> 00:05:42,480
böcek kaynadığını görmek gibi olmayacak.

56
00:05:50,160 --> 00:05:53,360
Ekstremofillerin varlığını tespit etmenin
tek yolu...

57
00:05:54,840 --> 00:05:58,360
...portatif genetik dizileyici ile...

58
00:06:00,120 --> 00:06:02,920
...DNA izi bulmaktır.

59
00:06:05,680 --> 00:06:08,720
Bu cihaz çok küçük
ve sıcaklığa karşı çok hassas

60
00:06:09,120 --> 00:06:12,280
ve Dünya'daki en sıcak yerlerden
birinde bulunuyoruz.

61
00:06:13,440 --> 00:06:15,640
Şu an sahadayız ve serin bir blok ile

62
00:06:15,720 --> 00:06:18,920
serin tutmaya çalışıyoruz.
Kanallarımız da çalışıyor.

63
00:06:21,640 --> 00:06:22,480
Ve de...

64
00:06:24,400 --> 00:06:26,880
Dizileme bulduk!

65
00:06:27,480 --> 00:06:29,920
Gerçekten dizileme oluyor.

66
00:06:30,680 --> 00:06:32,640
Burada DNA var.

67
00:06:34,720 --> 00:06:35,560
Mükemmel.

68
00:06:38,200 --> 00:06:41,120
DNA dizilemesinin varlığı,

69
00:06:41,280 --> 00:06:46,120
Danakil'in asitli sularında
ekstremofillerin yaşayabildiğini kanıtlar.

70
00:06:48,800 --> 00:06:53,320
Bunlar mikropların süper kahramanları gibi
ve gerçekten müthiş,

71
00:06:53,400 --> 00:06:58,800
bu tarz ortamlarda yaşayabilmek için
geliştirdikleri mekanizmaları

72
00:06:59,040 --> 00:07:00,880
ve stratejileri öğreniyoruz.

73
00:07:04,640 --> 00:07:09,480
Burada canlı organizmalar bulmak,
ilginç olasılıklar doğuruyor.

74
00:07:10,720 --> 00:07:15,560
Ama bazı yaşam formları öyle güçlüdür ki
her yerde yaşayabilir...

75
00:07:19,080 --> 00:07:22,520
...uzayın en derin yerlerinde bile.

76
00:07:31,800 --> 00:07:33,600
Bir kırmızı cüce yıldız.

77
00:07:39,520 --> 00:07:42,360
Galaksimizdeki en yaygın yıldız türü.

78
00:07:56,240 --> 00:07:57,840
Bir gezegen düşünün,

79
00:07:57,920 --> 00:08:03,360
öyle yakın bir yörüngede olsun ki
dönüşü yıldızın yer çekimiyle kilitlensin.

80
00:08:06,200 --> 00:08:09,280
Böylece güneşine hep aynı yüzü göstersin.

81
00:08:18,840 --> 00:08:20,840
Bu, Janus.

82
00:08:29,640 --> 00:08:33,360
Yaşam, böyle aşırı bir dünyaya
nasıl uyum sağlar?

83
00:08:40,240 --> 00:08:43,760
Gezegenin bir tarafı daima gündüz,

84
00:08:44,280 --> 00:08:45,680
yakıcı bir çöl.

85
00:08:51,120 --> 00:08:53,960
Diğer tarafta ise sonsuz gece var,

86
00:08:54,400 --> 00:08:56,200
donmuş bir gölge diyarı.

87
00:09:03,760 --> 00:09:09,240
İkisinin ortasında ise
sürekli alaca karanlığın zayıf ışığı.

88
00:09:18,240 --> 00:09:22,120
Soğuk taraftan akan donmuş eriyik sular...

89
00:09:22,880 --> 00:09:25,520
...arazi boyunca kanyonlar açıyor.

90
00:09:28,480 --> 00:09:32,040
Gezegenin en yaşanabilir yeri olan
burada bile

91
00:09:32,480 --> 00:09:33,880
çok az bitki var.

92
00:09:39,960 --> 00:09:42,040
Ama bu kanyonların derinliklerinde,

93
00:09:42,240 --> 00:09:45,080
beş bacaklı, olağanüstü bir canlı yaşıyor.

94
00:09:46,880 --> 00:09:47,840
Bir beşayak.

95
00:09:53,000 --> 00:09:54,360
Boyu bir kedi kadar

96
00:09:54,920 --> 00:09:57,720
ve Janus'taki baskın yaşam formu.

97
00:09:59,840 --> 00:10:02,800
Her duruma ayak uydurabilir.

98
00:10:10,520 --> 00:10:11,920
Soğuk tarafta

99
00:10:12,400 --> 00:10:14,480
tıknaz ve tüylü.

100
00:10:20,760 --> 00:10:25,640
Sıcak tarafta ise
parlak, narin ve hareketli.

101
00:10:27,680 --> 00:10:30,520
Beşayaklar hayatta kalabilmek için...

102
00:10:31,440 --> 00:10:32,920
...ne gerekiyorsa o olur.

103
00:10:42,240 --> 00:10:46,920
Dünya'da tüm hayvanlar
çevrelerine uyum sağlar.

104
00:10:51,040 --> 00:10:54,080
Ama bazıları diğerlerinden daha uyumludur.

105
00:11:00,840 --> 00:11:05,520
ARİMA VADİSİ

106
00:11:08,320 --> 00:11:10,800
Burada karşılaştığım bu patika

107
00:11:11,000 --> 00:11:13,080
öyle güzelce açılmış ki

108
00:11:13,160 --> 00:11:16,840
daha büyük bir hayvanın
ya da bir insanın işi gibi görünüyor.

109
00:11:18,000 --> 00:11:19,520
Ama karıncaların işi.

110
00:11:22,200 --> 00:11:24,000
Yaprak kesici karıncaların.

111
00:11:27,160 --> 00:11:28,880
Şimdi ortalık sakin gibi

112
00:11:29,040 --> 00:11:32,720
ama gece geldiğimizde burası
karınca süper otoyoluna dönüşecek

113
00:11:32,800 --> 00:11:36,280
ve yuvalarına yaprak götürüyor olacaklar.

114
00:11:48,800 --> 00:11:49,760
Vay canına.

115
00:11:50,480 --> 00:11:51,520
Şuna bakın.

116
00:11:54,480 --> 00:11:56,480
Burası, karınca yuvası.

117
00:11:58,960 --> 00:12:03,760
Koloninin kalbini görebiliyorsunuz.
Bir sürü şey oluyor.

118
00:12:07,640 --> 00:12:11,280
Yaprak kesici karıncalar içinde
farklı sınıflar var.

119
00:12:12,960 --> 00:12:14,240
Askerler var...

120
00:12:15,440 --> 00:12:16,880
...farklı işçiler var.

121
00:12:17,720 --> 00:12:18,920
Bir de kraliçe var.

122
00:12:19,000 --> 00:12:22,200
Sadece o yumurtluyor
ve sadece bir kraliçe var.

123
00:12:22,440 --> 00:12:24,440
O olmasa bunların hiçbiri olmazdı.

124
00:12:27,240 --> 00:12:30,880
Karınca kolonileri, iş bölümüne bağlıdır.

125
00:12:33,360 --> 00:12:35,760
Farklı sınıfların farklı işleri vardır

126
00:12:36,200 --> 00:12:39,080
ve her biri farklı boyutlardadır.

127
00:12:43,560 --> 00:12:45,840
Elimde bir tane asker

128
00:12:45,920 --> 00:12:48,280
ve çok küçük bir işçi var.

129
00:12:48,680 --> 00:12:51,160
Kolonideki en küçük işçi değil

130
00:12:51,480 --> 00:12:52,840
ama oldukça yakın.

131
00:12:53,120 --> 00:12:56,000
Askeri de güç bela tutabiliyorum.

132
00:12:56,120 --> 00:12:57,840
Çok zor. Gücü hissediliyor.

133
00:12:57,920 --> 00:13:01,400
Çıkmaya çalıştığını hissediyorum.
Ağzı açık.

134
00:13:02,160 --> 00:13:04,240
Ama aralarındaki fark inanılmaz

135
00:13:04,320 --> 00:13:08,720
ve hepsi de aynı larvadan çıkıyor.

136
00:13:12,120 --> 00:13:15,400
Kolonideki tüm karıncalar yakın akrabadır.

137
00:13:17,440 --> 00:13:19,800
Ortak genleri çoktur.

138
00:13:21,720 --> 00:13:22,840
Ama büyüdükçe

139
00:13:23,280 --> 00:13:27,360
yedikleri yiyeceklere bağlı olarak
bazı genler açılır

140
00:13:28,280 --> 00:13:30,240
ve bazıları da kapanır.

141
00:13:32,440 --> 00:13:37,440
Herhangi biri işçi, toplayıcı
ya da asker olabilir.

142
00:13:41,720 --> 00:13:46,360
Tek şablondan farklı şekiller
ve biçimler yaratma becerisine

143
00:13:47,040 --> 00:13:49,240
polifeni deniyor.

144
00:13:49,320 --> 00:13:52,840
"Poli" çok demek, "feni" de şekil demek.

145
00:14:01,160 --> 00:14:05,640
Örümcek, bütün gece kaçındığım şeyi yaptı.

146
00:14:05,720 --> 00:14:10,080
Yaprak kesicilerin kullandığı yola çıktı.

147
00:14:10,480 --> 00:14:12,760
Ve bu iyi olmadı.

148
00:14:13,880 --> 00:14:17,800
Askerlerin ve çenelerinin gücünü
burada görebilirsiniz.

149
00:14:19,080 --> 00:14:21,200
Bir şey koloniyi rahatsız ederse...

150
00:14:22,640 --> 00:14:26,040
...görevleri gelip onu götürmektir.
Tam da öyle yaptılar.

151
00:14:34,560 --> 00:14:35,440
Vay canına.

152
00:14:42,840 --> 00:14:44,280
Bana da saldırıyorlar.

153
00:14:45,360 --> 00:14:46,360
Biraz acıtacak.

154
00:14:46,800 --> 00:14:48,360
Şimdi de benim peşimdeler.

155
00:14:54,240 --> 00:14:58,360
Çevresinde yaşanan değişimlere
karıncalar kadar hızlı dönüşüp

156
00:14:58,440 --> 00:15:01,200
tepki verebilen bir canlı,

157
00:15:01,280 --> 00:15:04,320
hem hayatta kalmakta
hem de dünyasına hükmetmekte

158
00:15:04,400 --> 00:15:06,120
müthiş bir avantaja sahiptir.

159
00:15:15,920 --> 00:15:19,080
SICAKLIK ARALIĞI

160
00:15:21,880 --> 00:15:22,840
Janus'ta,

161
00:15:23,480 --> 00:15:26,320
beşayaklar polifenide ustalaşmıştır.

162
00:15:29,960 --> 00:15:33,760
Aynı karıncalar gibi
farklı biçimlere dönüşebilirler.

163
00:15:37,200 --> 00:15:40,080
Ama hepsinin hayatı aynı yerde başlar.

164
00:15:42,960 --> 00:15:44,520
Alaca Karanlık Kuşağı'nda.

165
00:15:52,640 --> 00:15:55,360
Bir çift yetişkin, üremeye hazır.

166
00:15:58,240 --> 00:16:01,120
İkisi de hem erkek hem dişi.

167
00:16:02,760 --> 00:16:04,000
Hermafroditler.

168
00:16:06,160 --> 00:16:08,280
İkisi de yavrulayabildiğinden...

169
00:16:09,880 --> 00:16:12,360
...başarı şansları ikiye katlanır.

170
00:16:27,920 --> 00:16:32,680
Beşayak, çiftleşme bittikten sonra
kanyonu terk eder.

171
00:16:36,400 --> 00:16:39,040
Yüksek bir tepeye çıkar...

172
00:16:41,440 --> 00:16:43,200
...ve yavrulamaya hazırlanır.

173
00:16:51,240 --> 00:16:57,440
Tepede, soğuk ve sıcak taraflar arasında
sürekli bir rüzgâr esmektedir.

174
00:17:09,520 --> 00:17:14,600
Ama rüzgâr,
larvaları dağıtma fırsatı sağlar.

175
00:17:19,240 --> 00:17:22,600
Böylece tüm gezegende koloni kurabilirler.

176
00:17:35,400 --> 00:17:38,920
Sıcak tarafta su çok azdır.

177
00:17:42,280 --> 00:17:45,440
Sadece gölgelik alanlarda yoğunlaşmıştır.

178
00:17:55,960 --> 00:17:58,880
Yiyecek bir şey yoksa yola devam ederler.

179
00:18:10,240 --> 00:18:14,400
Beş bacakları sayesinde
her yöne gidebilirler.

180
00:18:17,320 --> 00:18:18,920
Ve on gözleri sayesinde

181
00:18:19,360 --> 00:18:21,760
pek az şey dikkatlerinden kaçar.

182
00:18:30,240 --> 00:18:31,680
Yiyecek hissederlerse...

183
00:18:32,840 --> 00:18:35,320
...dokunaçlarıyla araştırırlar.

184
00:18:41,400 --> 00:18:44,720
Her fırsatı değerlendirmeleri gerekir.

185
00:18:57,200 --> 00:19:01,400
ATEŞ VADİSİ
NEVADA, ABD

186
00:19:02,840 --> 00:19:05,600
Her çölde, hayat zorlu bir sınavdır.

187
00:19:06,720 --> 00:19:08,680
Sadece güçlüler hayatta kalır.

188
00:19:10,840 --> 00:19:12,360
Ve doğal dünyada

189
00:19:12,760 --> 00:19:14,600
en güçlü canlı...

190
00:19:15,840 --> 00:19:17,000
...bir akreptir.

191
00:19:23,920 --> 00:19:26,160
-Bir şey var mı?
-Sanmıyorum.

192
00:19:32,080 --> 00:19:34,680
Akreplerle ilgili ilk çocukluk anım,

193
00:19:34,920 --> 00:19:39,600
on yaşımda kocaman bir akrep görmemdi.

194
00:19:41,400 --> 00:19:42,400
Anneme seslendim.

195
00:19:43,320 --> 00:19:45,520
Koşarak geldi

196
00:19:45,960 --> 00:19:47,600
ve "Ne var? Ne oldu?" dedi.

197
00:19:47,960 --> 00:19:50,840
Tavandaki akrebi gösterdim

198
00:19:50,920 --> 00:19:52,600
ve "Beni yiyecek." dedim.

199
00:19:53,280 --> 00:19:57,120
O da dedi ki "Hadi, sakin ol.
"Bu sadece bir akrep."

200
00:19:58,680 --> 00:20:01,760
Sonra da iyi bir Meksikalı anne olarak

201
00:20:01,840 --> 00:20:08,040
terliğini çıkarıp tavandaki piçi ezdi.

202
00:20:17,440 --> 00:20:22,680
Carlos Santibáñez-López
artık bir akrep eksperi...

203
00:20:24,120 --> 00:20:26,800
...ve uzmanlık alanı da zehirleri.

204
00:20:28,840 --> 00:20:32,320
Gece çıkıyorum ve UV ışığı kullanıyorum

205
00:20:32,720 --> 00:20:35,960
çünkü akrepler UV ışığında parlıyor.

206
00:20:36,680 --> 00:20:39,200
Kabuklarında özel bir protein var.

207
00:20:40,680 --> 00:20:43,160
Evet, şuna bir bakalım.

208
00:20:47,640 --> 00:20:49,200
Vay be, şuna bak!

209
00:20:49,440 --> 00:20:50,400
Bir sürü var.

210
00:20:51,320 --> 00:20:52,360
Evet, harika.

211
00:20:56,000 --> 00:21:00,360
Akrepler 400 milyon yıl içinde
neredeyse hiç değişmemiştir.

212
00:21:01,760 --> 00:21:04,640
Çölde yaşama mükemmel uyum sağlamışlardır.

213
00:21:06,320 --> 00:21:10,640
Akreplerin metabolizması çok yavaştır.

214
00:21:11,440 --> 00:21:15,560
Yiyecek ve su olmadan
uzun süre yaşayabilirler.

215
00:21:17,040 --> 00:21:20,600
Hiçbir şey yemeden
bir yıl durabilen türlerine ait

216
00:21:21,360 --> 00:21:22,920
kayıtlarımız var.

217
00:21:24,160 --> 00:21:27,880
Ve sadece hayati işlevlerine yetecek kadar

218
00:21:28,120 --> 00:21:30,720
enerjileri oluyor.

219
00:21:32,400 --> 00:21:36,760
O yüzden gelecek sefer
yiyecek bulduklarında

220
00:21:37,000 --> 00:21:38,360
yakalamaları şart.

221
00:21:40,200 --> 00:21:45,720
Akrepler avlarını yakalamak için
pek çok silah geliştirmiştir

222
00:21:47,040 --> 00:21:49,520
ve bunların en önemlisi de...

223
00:21:51,400 --> 00:21:52,240
...zehirdir.

224
00:22:09,840 --> 00:22:11,800
Akrep zehrini incelemek için...

225
00:22:12,720 --> 00:22:16,160
...Carlos kuyruktaki bezden zehir çekiyor.

226
00:22:18,720 --> 00:22:25,240
Zehir çok güçlü bir karışımdır,
mineraller, tuzlar

227
00:22:25,320 --> 00:22:29,080
ve değişik işlevlere sahip
yüzlerce protein içerir.

228
00:22:30,280 --> 00:22:32,680
Olabildiğince hızlı olmaya çalış.

229
00:22:34,800 --> 00:22:38,280
Kasları elektrikle uyarıyoruz.

230
00:22:40,960 --> 00:22:44,280
Çok küçük bir miktar alacağız,

231
00:22:44,360 --> 00:22:46,160
ufacık ve minicik bir damla.

232
00:22:46,600 --> 00:22:50,040
Ama bu damla öyle değerli ki
kaybetmek istemiyoruz.

233
00:22:52,320 --> 00:22:53,920
Güzel bir masaj yap.

234
00:22:54,440 --> 00:22:56,960
Evet. Küçük bir damlacık var.

235
00:22:58,480 --> 00:22:59,600
Tamamdır.

236
00:22:59,680 --> 00:23:01,600
İşe yarıyor. Zehri aldık.

237
00:23:02,560 --> 00:23:05,680
İşte burada ama minicik bir damla.

238
00:23:06,760 --> 00:23:08,040
-Evet.
-Görüyor musun?

239
00:23:08,120 --> 00:23:10,960
-Evet.
-Bir su damlası gibi.

240
00:23:21,560 --> 00:23:23,960
Zehir çok etkili bir silahtır.

241
00:23:24,640 --> 00:23:28,480
Sürüngenler, böcekler
ve balıklar tarafından kullanılır.

242
00:23:30,320 --> 00:23:34,600
En az 30 ayrı evrim geçirmiştir.

243
00:23:38,920 --> 00:23:42,640
Zehir gibi bir özellik
Dünya'da ne kadar evrimleştiyse...

244
00:23:44,280 --> 00:23:47,640
...diğer gezegenlerde olma ihtimali de
o kadar çoktur.

245
00:24:01,560 --> 00:24:03,120
Janus'un sıcak tarafında,

246
00:24:03,840 --> 00:24:06,920
beşayaklar avlarını
zehir kullanarak yakalar.

247
00:24:16,720 --> 00:24:19,080
Ama yalnız avlanmak risklidir.

248
00:24:31,320 --> 00:24:34,600
Zehirli bir yırtıcı bile...

249
00:24:35,480 --> 00:24:37,200
...sürü karşısında güçsüzdür.

250
00:24:54,520 --> 00:24:58,640
Gezegenin soğuk tarafında da hayat zordur.

251
00:25:03,080 --> 00:25:07,480
Güneşten enerji alınamayan
sürekli bir karanlıkta...

252
00:25:09,920 --> 00:25:11,920
...nasıl hayatta kalınabilir?

253
00:25:22,360 --> 00:25:26,480
Dünya'daki yaşamın neredeyse tamamı
güneş ışığına bağlıdır.

254
00:25:29,680 --> 00:25:32,760
Bitkiler güneş enerjisinden
besin elde eder...

255
00:25:34,120 --> 00:25:36,280
...ve diğer yaşam formlarını besler.

256
00:25:39,600 --> 00:25:42,400
Ama Dünya'nın olağanüstü bazı yerlerinde

257
00:25:42,480 --> 00:25:46,120
yaşam hiç ışık olmadan evrilmiştir.

258
00:25:47,200 --> 00:25:51,280
VİLLA LUZ MAĞARASI
MEKSİKA

259
00:25:57,040 --> 00:26:01,120
Böyle bir mağaraya girmeyi düşünürken
aklıma gelen şeylerden biri,

260
00:26:01,200 --> 00:26:03,200
yabancı bir ortam olduğu.

261
00:26:03,280 --> 00:26:05,360
-Biraz buğulanıyor.
-Evet.

262
00:26:05,440 --> 00:26:08,000
Birçok öldürücü şeyle dolu.

263
00:26:09,160 --> 00:26:14,760
Bu mağaranın en büyük risklerinden biri,
çok fazla hidrojen sülfür olması.

264
00:26:15,960 --> 00:26:17,920
Hidrojen sülfür ölümcül olabilir.

265
00:26:18,000 --> 00:26:19,120
-Hazır mısın?
-Evet.

266
00:26:19,720 --> 00:26:23,920
O yüzden eşim de
güvenlik görevlisi olarak geliyor.

267
00:26:26,080 --> 00:26:28,160
Hiç çekinmeden beni çıkarıp

268
00:26:28,640 --> 00:26:30,880
"Yeter, gitme vakti geldi." diyebilir.

269
00:26:49,040 --> 00:26:53,400
Villa Luz Mağarası,
kireç taşından oluşmuş bir labirenttir.

270
00:26:57,720 --> 00:27:01,840
Yer kabuğundan
hidrojen sülfür gazı yükselir.

271
00:27:04,160 --> 00:27:10,400
Oksijenle karışınca sülfürik aside dönüşür
ve suyu süt beyazına çevirir.

272
00:27:13,720 --> 00:27:16,960
Yine de bazı yaşam formları hayatta kalmış

273
00:27:17,520 --> 00:27:20,080
ve hatta bu şartlarda gelişmiştir.

274
00:27:25,600 --> 00:27:26,840
Mukus sarkıtlar.

275
00:27:30,360 --> 00:27:32,880
Damlayan bakteri kolonileri.

276
00:27:38,120 --> 00:27:42,040
Tek bir sarkıtta pek çok organizma vardır.

277
00:27:44,080 --> 00:27:46,880
Fotosentez yapmak yerine

278
00:27:47,520 --> 00:27:50,720
hidrojen sülfür tüketip...

279
00:27:52,160 --> 00:27:55,680
...enerji kaynağı olarak kullanırlar.

280
00:28:01,000 --> 00:28:03,280
-Pekâlâ, ateşe hazır mısın?
-Evet.

281
00:28:04,280 --> 00:28:06,120
Güzel ve steril olsun.

282
00:28:07,560 --> 00:28:09,640
Şunu kapat lütfen.

283
00:28:13,800 --> 00:28:15,640
Tamam, şunu alalım.

284
00:28:16,400 --> 00:28:17,360
Evet.

285
00:28:18,400 --> 00:28:20,560
Güzel. Bir mukus sarkıt.

286
00:28:23,600 --> 00:28:26,240
Bunlar, dünyanın en iyilerinden.

287
00:28:27,200 --> 00:28:28,280
Çok asidik.

288
00:28:29,080 --> 00:28:31,720
Araba aküsünden bile asidik.

289
00:28:36,400 --> 00:28:39,280
Mukus sarkıtlardan beslenmek için...

290
00:28:40,120 --> 00:28:42,240
...bütün bir ekosistem evrilmiştir.

291
00:28:44,480 --> 00:28:47,240
Gün ışığını hiç görmemiş canlılar.

292
00:28:55,160 --> 00:28:56,720
Şunları görebiliyor musun?

293
00:28:58,120 --> 00:28:58,960
Evet.

294
00:29:00,360 --> 00:29:03,080
Sağ tarafta bayağı büyük olanlar var.

295
00:29:05,040 --> 00:29:09,560
Bu beyaz bakteri şeritlerinden birini
her görüşünüzde

296
00:29:10,320 --> 00:29:12,120
peşinde bir de balık olur.

297
00:29:13,840 --> 00:29:17,680
Birkaç tane daha geliyor.
Daha büyüğü geliyor, gördün mü?

298
00:29:18,360 --> 00:29:20,880
Geliyor. İşte yakaladı!

299
00:29:24,960 --> 00:29:28,080
Mutlak karanlıktaki hayatı incelemek

300
00:29:28,160 --> 00:29:33,920
evrenin diğer yerlerinde
yaşam arama şeklimizi geliştirdi.

301
00:29:34,440 --> 00:29:38,280
Aklımızın ucundan bile geçmeyen yerlerde

302
00:29:38,600 --> 00:29:40,640
yaşam bulabileceğimizi düşündürdü.

303
00:29:43,360 --> 00:29:45,080
-25.
-25.

304
00:29:45,640 --> 00:29:47,200
Bayağı yükseliyor.

305
00:29:47,280 --> 00:29:50,160
Tamam. Sence gitme vakti geldi mi?

306
00:30:04,920 --> 00:30:07,800
Tüm yaşam bir tür enerjiye ihtiyaç duyar.

307
00:30:10,120 --> 00:30:13,920
Janus'un sıcak tarafındaki enerjiyi
yıldız ışığı sağlar.

308
00:30:17,720 --> 00:30:21,960
Soğuk tarafta ise
enerji derinlerden gelir.

309
00:30:29,000 --> 00:30:31,000
Jeotermal faaliyet.

310
00:30:35,720 --> 00:30:39,560
Volkanik basınç, suyu yüzeye ittiğinde...

311
00:30:40,520 --> 00:30:42,600
...yeni bir canlı sağanağı olur...

312
00:30:45,120 --> 00:30:47,800
...ve beşayaklar harekete geçer.

313
00:31:01,640 --> 00:31:05,800
Jeotermal havuzların etrafında beliren
kurtçukların peşine düşerler.

314
00:31:10,240 --> 00:31:11,680
Ama o kadar kolay olmaz.

315
00:31:17,840 --> 00:31:20,320
Kurtçukların savunma mekanizması vardır.

316
00:31:21,240 --> 00:31:24,600
Zıplayıp diğer kurtçuklara
uyarı sinyali gönderirler...

317
00:31:27,320 --> 00:31:30,240
...ve yaşamak için
tek bir canlı gibi davranırlar.

318
00:31:46,160 --> 00:31:50,200
Dünya'da da bazı hayvanlar
ışık kullanarak...

319
00:31:51,240 --> 00:31:52,600
...sinyal gönderir.

320
00:31:54,920 --> 00:32:00,440
ALLEGHENY ULUSAL ORMANI
PENSİLVANYA, ABD

321
00:32:01,520 --> 00:32:04,800
Orada gördüğünüz her ışık
bir ateş böceğidir.

322
00:32:07,280 --> 00:32:10,080
Tam güneş batarken çıkmaya başlarlar.

323
00:32:11,240 --> 00:32:13,120
Ateşten çıkan kıvılcımlar gibi.

324
00:32:13,200 --> 00:32:16,760
Muhteşemdir ve hava karardıkça
daha da iyi olur.

325
00:32:26,080 --> 00:32:28,680
Ateş böcekleri iletişim için yanıp söner.

326
00:32:30,040 --> 00:32:33,280
Kendi yarattıkları ışıkla iletişim kuran

327
00:32:33,360 --> 00:32:35,320
yegâne kara canlılarıdır.

328
00:32:39,360 --> 00:32:42,600
Ateş böcekleri biyolüminesans sayesinde

329
00:32:42,880 --> 00:32:44,520
yırtıcıları uyarır.

330
00:32:45,680 --> 00:32:50,240
Toksinlerle dolu olduklarını
ve uzak durmalarını söyler.

331
00:32:53,840 --> 00:32:55,200
Aynı mekanizma

332
00:32:55,840 --> 00:32:58,000
eş bulmak için de kullanılır.

333
00:33:01,840 --> 00:33:07,480
Ateş böceği, karnında bulunan
ve fener denilen organla ışık üretir.

334
00:33:08,280 --> 00:33:11,000
Ve bu organdaki bir enzim

335
00:33:11,080 --> 00:33:15,000
tek bir ışık fotonu üretir.
Bu kimyasal tepkime oksijen kullanır.

336
00:33:15,080 --> 00:33:18,400
Oksijenin, fenerlerine akışını
kontrol ederek

337
00:33:18,480 --> 00:33:22,760
yanıp sönebilirler.
Kimyasal tepkimeyi durdurup başlatabilir

338
00:33:23,000 --> 00:33:27,000
ve bu yanıp sönmeler sayesinde
iletişim kurabilirler.

339
00:33:35,640 --> 00:33:39,720
Erkekler etrafta uçarak reklam yapar,

340
00:33:39,800 --> 00:33:43,080
yanıp sönerek
"İşte buradayım. Bana bakın." der.

341
00:33:46,080 --> 00:33:49,240
Dişiler de aşağıda beklemektedir
ve yukarı bakar.

342
00:33:51,560 --> 00:33:54,680
Beğendikleri bir erkek görünce
onlar da yanıp söner.

343
00:33:57,920 --> 00:34:00,400
Sonra erkek gelir ve tekrar yanıp söner.

344
00:34:00,480 --> 00:34:03,080
Dişi de yanıp sönerse çiftleşirler.

345
00:34:04,160 --> 00:34:08,400
Yani aslında arkamızda gördüğümüz,

346
00:34:08,480 --> 00:34:10,320
cilveli ve büyük bir danstır.

347
00:34:13,440 --> 00:34:16,000
Her tür, karanlıkta birbirini bulmak için

348
00:34:16,080 --> 00:34:18,080
kendi küçük dilini geliştirmiştir.

349
00:34:20,400 --> 00:34:24,360
Ama ışıkla iletişim kurmak,
doğası gereği risklidir.

350
00:34:26,440 --> 00:34:31,200
Bazı türler de
sahte sinyal yaymak için evrimleşmiştir.

351
00:34:34,920 --> 00:34:39,440
Buradaki, yırtıcı bir Photuris dişisidir.

352
00:34:39,800 --> 00:34:42,760
Femme fatale de denir çünkü yemek için

353
00:34:43,120 --> 00:34:46,800
diğer türlerin erkeklerini
kendilerine çeker.

354
00:34:47,840 --> 00:34:52,440
Erkekle dişi arasındaki iletişime sızar

355
00:34:52,560 --> 00:34:54,120
ve bunu lehine kullanır.

356
00:34:56,320 --> 00:34:59,160
Yırtıcı ateş böceği olduğu anlaşılıyor

357
00:34:59,400 --> 00:35:02,600
çünkü fenerinin şekli farklı.

358
00:35:03,640 --> 00:35:07,760
Sadece iki küçük çizgi yanıyor,
eşit işareti gibi.

359
00:35:08,520 --> 00:35:12,160
Bir erkek uçarak eş ararken

360
00:35:12,240 --> 00:35:14,840
yanıp söndüğünde o da yanıp sönecek,

361
00:35:15,200 --> 00:35:17,920
sanki o türün dişisiymiş gibi.

362
00:35:18,000 --> 00:35:20,280
Erkeği kendisine çekmek için

363
00:35:20,600 --> 00:35:24,280
diğer türdeki dişiyi taklit ediyor
ama çiftleşmek istemiyor.

364
00:35:25,440 --> 00:35:27,800
O erkeği yemek istiyor.

365
00:35:30,520 --> 00:35:34,480
Ve bunu çok vahşi bir şekilde yapıyor.

366
00:35:39,440 --> 00:35:43,800
Bu, klasik bir taklitçi yırtıcı örneğidir.

367
00:35:48,120 --> 00:35:51,480
Bir tür, diğerini öldürmek için...

368
00:35:52,880 --> 00:35:54,440
...davranışını kopyalıyor.

369
00:35:58,960 --> 00:36:03,400
Hayvanlar âleminde
yalan ve aldatma çok yaygındır.

370
00:36:04,760 --> 00:36:07,640
Ve bence her gezegende öyle olabilir.

371
00:36:23,080 --> 00:36:27,000
Janus'ta kurtçuklar
hayatta kalmak için ışık kullanır.

372
00:36:32,080 --> 00:36:35,280
Ama sistemlerine sızılmak üzere.

373
00:36:47,040 --> 00:36:52,600
Beşayaklar birkaç kurtçuk yakalayarak
biyolüminesanslarını emiyor...

374
00:36:56,200 --> 00:36:58,520
...ve uyarı sinyallerini taklit ediyor.

375
00:37:04,720 --> 00:37:08,440
Kurtçuklar içgüdüsel olarak
yanıp sönen ışıklardan uzaklaşıyor.

376
00:37:10,600 --> 00:37:12,600
Ama bu seferki bir tuzak.

377
00:37:15,920 --> 00:37:19,000
Beşayakların tam istedikleri yerdeler.

378
00:37:24,120 --> 00:37:29,200
Hayatta kalmalarının sırrı
yine uyum sağlama becerileri.

379
00:37:42,440 --> 00:37:44,800
Ama Janus'taki tüm canlılar için

380
00:37:45,400 --> 00:37:49,200
varoluşun bağlı olduğu
tek bir madde vardır.

381
00:37:53,000 --> 00:37:56,600
İster sıcak ister soğuk
isterse de alaca karanlık olsun.

382
00:37:59,960 --> 00:38:00,800
Su.

383
00:38:12,800 --> 00:38:17,480
HVERIR JEOTERMAL ALANI
İZLANDA

384
00:38:20,240 --> 00:38:23,440
Altın Saçlı Kız ve Üç Ayı masalını
herkes bilir.

385
00:38:26,440 --> 00:38:29,800
Gizlice evlerine girip
çorbalarını içmeye çalışır.

386
00:38:33,760 --> 00:38:35,080
İlk kâse çok sıcaktır.

387
00:38:39,800 --> 00:38:41,760
İkinci kâse çok soğuktur.

388
00:38:46,440 --> 00:38:49,560
Ancak üçüncü kâseyi denediğinde sevinir.

389
00:38:54,840 --> 00:38:56,480
"İşte bu," der kız...

390
00:38:57,320 --> 00:38:58,440
..."tam kararında."

391
00:39:01,200 --> 00:39:04,120
Yaşam arayışında evreni incelerken

392
00:39:04,320 --> 00:39:07,440
"tam kararında" şartlar ararız.

393
00:39:13,720 --> 00:39:15,760
Ve bu durumda "tam kararında"...

394
00:39:16,680 --> 00:39:19,080
...bir şeyin varlığıyla tanımlanır.

395
00:39:20,320 --> 00:39:21,160
Su.

396
00:39:27,720 --> 00:39:32,120
Su, gezegenin her yerinde
ve her canlı bedende...

397
00:39:34,760 --> 00:39:37,000
...yaşam için gerekli şeyleri taşır.

398
00:39:41,480 --> 00:39:45,200
Evrendeki en önemli maddedir.

399
00:39:52,960 --> 00:39:54,800
Suya çok aşina olduğumuz için

400
00:39:54,880 --> 00:40:00,000
durup düşünmediğimiz sürece
ne kadar garip olduğunu fark etmeyiz.

401
00:40:00,440 --> 00:40:03,320
Suyu oluşturan atomlar, bir oksijen...

402
00:40:05,440 --> 00:40:06,800
...ve iki hidrojendir.

403
00:40:08,160 --> 00:40:11,600
Elementlerin doğası
ve bağlanma şekilleri gereği

404
00:40:11,680 --> 00:40:16,680
oksijen tarafı net negatif yüklü,
hidrojenler de pozitif yüklüdür.

405
00:40:17,040 --> 00:40:19,440
Yani her molekülde bir hidrojen

406
00:40:19,520 --> 00:40:22,840
komşu moleküllerdeki oksijenle
etkileşime girebilir.

407
00:40:23,680 --> 00:40:27,400
Bu çekim, komşu moleküllerle
milyarlarca kez tekrarlanınca

408
00:40:27,480 --> 00:40:29,400
çok yapışkan bir madde oluşur.

409
00:40:31,800 --> 00:40:34,280
Su molekülleri sadece birbirlerini çekmez,

410
00:40:34,760 --> 00:40:38,200
temas ettikleri hemen her molekülü çeker.

411
00:40:41,080 --> 00:40:43,280
Diğer maddeleri böler,

412
00:40:44,000 --> 00:40:46,440
parçalar ve çözer.

413
00:40:59,520 --> 00:41:02,320
Su, evrensel bir çözücüdür...

414
00:41:03,440 --> 00:41:07,600
...çünkü eşsiz becerisiyle
besinleri ve kimyasalları eritebilir.

415
00:41:15,840 --> 00:41:21,800
Yaşamın Dünya'da ilk olarak
karada değil suda görüldüğü...

416
00:41:24,040 --> 00:41:25,080
...kesin gibidir.

417
00:41:31,720 --> 00:41:34,200
İlkel okyanusların derinliklerinde,

418
00:41:34,280 --> 00:41:37,520
yaşam oluşturan kimyasal malzemeler
dönüp duruyordu.

419
00:41:40,440 --> 00:41:43,840
Bu malzemeleri yoğunlaştıracak bir yere
ihtiyaç vardı.

420
00:41:45,920 --> 00:41:49,480
Böylece yaşamı oluşturacak
kimyasal tepkimeye girebilirlerdi.

421
00:41:52,600 --> 00:41:55,880
O yer, bir hidrotermal baca olabilirdi.

422
00:41:59,840 --> 00:42:03,120
Su derinlerdeki sıcak kayalarla
etkileşime girer.

423
00:42:04,160 --> 00:42:06,960
Ve taşıdığı besin ve kimyasallarla
geri fışkırıp

424
00:42:07,280 --> 00:42:09,120
dondurucu deniz suyuna karışır.

425
00:42:11,360 --> 00:42:12,880
Küçük yaşam kabarcıkları.

426
00:42:17,520 --> 00:42:21,080
Su ve yaşam arasındaki bağ
öyle güçlüdür ki...

427
00:42:21,920 --> 00:42:26,200
...evrenin herhangi bir yerinde
herhangi bir yaşamı

428
00:42:26,400 --> 00:42:28,080
onsuz düşünmek zordur.

429
00:42:37,560 --> 00:42:39,040
Çok aşırı koşullarda

430
00:42:39,120 --> 00:42:42,320
yaşamın nasıl tutunduğunu görmek
gerçekten inanılmaz.

431
00:42:42,600 --> 00:42:46,320
Çok sıcak, çok soğuk.
Ve nihayetinde her şey suyla ilgili.

432
00:42:46,560 --> 00:42:48,920
Sıvı su varsa yaşam da bulunur.

433
00:43:00,120 --> 00:43:02,880
Janus'ta çok az su var.

434
00:43:05,840 --> 00:43:08,120
Ya buz olup donmuş...

435
00:43:11,280 --> 00:43:13,480
...ya da buhar olup rüzgâra karışmış.

436
00:43:18,280 --> 00:43:20,560
Ama yaşamın tutunması için

437
00:43:21,320 --> 00:43:23,000
yeterince sıvı su var.

438
00:43:26,400 --> 00:43:28,440
En güçlü canlıların...

439
00:43:29,440 --> 00:43:31,880
...uyum sağlayıp hayatta kalması için de.

440
00:43:42,640 --> 00:43:44,760
NASA'da bir söz vardır:

441
00:43:46,280 --> 00:43:48,000
"Yaşamı bulmak istiyorsan...

442
00:43:48,880 --> 00:43:50,160
...suyu izle."

443
00:43:59,840 --> 00:44:02,840
Yaşam, farklı bir dünyaya
nasıl uyum sağlayabilir?

444
00:44:04,480 --> 00:44:06,400
İki yıldızlı bir dünyaya.

445
00:44:09,480 --> 00:44:12,200
Dünya'dan daha çok enerjiye sahip...

446
00:44:15,840 --> 00:44:19,400
...ve yaşam için mükemmel bir gezegene.

447
00:44:48,920 --> 00:44:50,760
Alt yazı çevirmeni: Can Rendeci