1
00:00:06,640 --> 00:00:10,000
‎LOẠT PHIM TÀI LIỆU CỦA NETFLIX

2
00:00:24,480 --> 00:00:28,920
‎Trái đất, ngôi nhà của muôn loài.

3
00:00:33,520 --> 00:00:36,800
‎Nhưng liệu có sự sống... ở nơi xa xôi?

4
00:00:42,320 --> 00:00:45,680
‎Các nhà thiên văn học đã khám phá
‎ra hàng nghìn hành tinh

5
00:00:45,760 --> 00:00:47,760
‎ngoài hệ mặt trời của chúng ta.

6
00:00:50,640 --> 00:00:53,840
‎Họ tin rằng
‎có hàng nghìn tỷ hành tinh nữa.

7
00:00:56,920 --> 00:01:00,280
‎Chỉ cần sự sống tồn tại ở một phần nhỏ,

8
00:01:01,520 --> 00:01:06,120
‎thì vũ trụ chắc hẳn... đang sống.

9
00:01:16,320 --> 00:01:19,560
‎Mọi sinh vật đều có chung một nhu cầu:

10
00:01:22,360 --> 00:01:23,200
‎Ăn...

11
00:01:30,200 --> 00:01:31,560
‎sinh sản...

12
00:01:36,120 --> 00:01:37,400
‎và tiến hóa.

13
00:01:41,040 --> 00:01:43,680
‎Nếu áp dụng quy luật sự sống trên Trái Đất

14
00:01:44,240 --> 00:01:46,240
‎cho phần còn lại của vũ trụ...

15
00:01:48,040 --> 00:01:49,840
‎ta có thể hình dung ra

16
00:01:50,240 --> 00:01:51,840
‎những gì có thể sống...

17
00:01:53,240 --> 00:01:55,280
‎trên các hành tinh khác.

18
00:02:17,200 --> 00:02:22,480
‎ĐÀI THIÊN VĂN LICK, CALIFORNIA, MỸ

19
00:02:29,560 --> 00:02:35,640
‎Theo ngôn ngữ thiên văn, hành tinh ngoài
‎hệ Mặt Trời được gọi là ngoại hành tinh.

20
00:02:38,440 --> 00:02:42,200
‎Chúng cách xa Trái Đất
‎hàng nghìn tỷ cây số.

21
00:02:45,640 --> 00:02:50,760
‎Tuy nhiên, ta có thể nhận thấy dấu hiệu
‎le lói của sự sống

22
00:02:52,240 --> 00:02:54,920
‎từ ánh sáng của các ngôi sao
‎chúng xoay quanh.

23
00:02:57,480 --> 00:03:01,840
‎Mọi ngôi sao đều gửi đến chúng ta
‎thứ ánh sáng đủ màu sắc.

24
00:03:02,080 --> 00:03:04,760
‎Nếu chúng ta hứng ánh sáng
‎qua kính viễn vọng

25
00:03:04,840 --> 00:03:09,040
‎và đặt nó qua một dụng cụ
‎khúc xạ ánh sáng thành cầu vồng,

26
00:03:09,240 --> 00:03:11,600
‎rồi nhìn thật kĩ chiếc cầu vồng đó,

27
00:03:11,680 --> 00:03:13,840
‎ta sẽ tìm ra dấu vân tay hóa học

28
00:03:13,920 --> 00:03:17,320
‎của các nguyên tố trong khí quyển
‎của ngôi sao đó.

29
00:03:19,040 --> 00:03:23,320
‎Đây là một trong những cầu vồng
‎lấy từ kính viễn vọng của một ngôi sao

30
00:03:23,400 --> 00:03:26,200
‎cách đây 12 năm ánh sáng,
‎ngôi sao Tau Ceti.

31
00:03:27,120 --> 00:03:31,720
‎Chúng ta có thể thấy những vạch đen này,
‎từ hydro trong khí quyển của ngôi sao.

32
00:03:32,240 --> 00:03:36,280
‎Dưới đây, chúng ta thấy
‎ba vạch đen đặc trưng của ma-giê.

33
00:03:37,040 --> 00:03:39,440
‎Đây là tầng khí quyển của ngôi sao,

34
00:03:39,760 --> 00:03:42,080
‎nhưng điều ta muốn là bắt được ánh sáng

35
00:03:42,160 --> 00:03:45,080
‎đi qua bầu khí quyển
‎của một ngoại hành tinh,

36
00:03:45,160 --> 00:03:49,240
‎để bằng cách đó nắm được
‎dấu vân tay hóa học của khí quyển.

37
00:03:52,440 --> 00:03:58,400
‎Năm 2012, người ta nhìn thấy loại vân tay
‎hóa học này trong hệ Mặt Trời.

38
00:04:03,320 --> 00:04:05,400
‎Khi Sao Kim đi qua Mặt Trời,

39
00:04:06,400 --> 00:04:08,120
‎nó đã tự rọi bóng chính mình.

40
00:04:13,160 --> 00:04:18,600
‎Trong chớp nhoáng, một vầng hào quang nhỏ
‎xuất hiện: khí quyển của Sao Kim.

41
00:04:21,640 --> 00:04:25,240
‎Đó là mảnh ánh sáng
‎mà các nhà thiên văn học đang tìm kiếm.

42
00:04:30,440 --> 00:04:34,760
‎Nếu họ có thể phân tích khí quyển
‎của các ngoại hành tinh,

43
00:04:36,240 --> 00:04:38,880
‎rọi bóng những ngôi sao xa xôi,

44
00:04:40,080 --> 00:04:42,800
‎họ có thể sẽ tìm thấy
‎bằng chứng về sự sống.

45
00:04:56,040 --> 00:05:00,920
‎Chúng tôi suy nghĩ rất kỹ
‎xem dấu hiệu của sự sống sẽ như thế nào.

46
00:05:01,880 --> 00:05:05,120
‎Vì thế chúng tôi nhìn quanh
‎và xem có gì trong khí quyển

47
00:05:05,440 --> 00:05:08,720
‎có thể được phát hiện ra
‎dù ở cách xa hàng năm ánh sáng.

48
00:05:11,040 --> 00:05:13,800
‎Câu trả lời luôn là duy nhất một loại khí:

49
00:05:16,240 --> 00:05:17,200
‎Ôxy.

50
00:05:23,880 --> 00:05:29,000
‎Khoảng 50 đến 70 phần trăm ôxy trong
‎khí quyển thật ra đến từ đại dương...

51
00:05:30,640 --> 00:05:32,720
‎lá phổi của Trái Đất.

52
00:05:38,120 --> 00:05:42,560
‎Quá trình thúc đẩy sự phát triển
‎của tảo bẹ khổng lồ trong đại dương

53
00:05:42,640 --> 00:05:45,600
‎và những khu rừng
‎chúng ta nhìn thấy trên đất liền

54
00:05:46,440 --> 00:05:48,200
‎là sự quang hợp.

55
00:05:52,520 --> 00:05:58,000
‎Nhắc tới quang hợp, điều khiến tôi
‎hứng thú nhất là phần rác được thải ra.

56
00:05:58,080 --> 00:06:00,480
‎Đó chính là khí ôxy đi vào khí quyển.

57
00:06:08,000 --> 00:06:13,600
‎Chúng tôi nghĩ rằng gần như toàn bộ ôxy
‎trong khí quyển được tạo ra từ quang hợp,

58
00:06:14,000 --> 00:06:16,080
‎từ sự sống trên Trái Đất.

59
00:06:19,840 --> 00:06:25,080
‎Nếu bạn có cái nhìn toàn cảnh,
‎bạn sẽ thấy Trái Đất là một thế giới sống.

60
00:06:35,760 --> 00:06:38,280
‎Trong số hàng nghìn tỷ thế giới ngoài kia,

61
00:06:39,640 --> 00:06:44,120
‎thế giới nào càng có nhiều ôxy
‎càng có khả năng duy trì sự sống.

62
00:06:51,480 --> 00:06:55,160
‎Hãy tưởng tượng... một hành tinh
‎như Trái Đất

63
00:06:55,280 --> 00:06:57,400
‎quay quanh không chỉ một ngôi sao...

64
00:06:58,240 --> 00:06:59,400
‎mà tận hai.

65
00:07:07,120 --> 00:07:08,880
‎Đây là Eden.

66
00:07:19,440 --> 00:07:24,880
‎Ánh sáng từ cặp sao sinh đôi của nó
‎đẩy mạnh sự quang hợp...

67
00:07:29,240 --> 00:07:31,840
‎bơm ôxy vào khí quyển...

68
00:07:34,400 --> 00:07:36,800
‎giúp cho sự sống sinh sôi.

69
00:07:45,880 --> 00:07:48,800
‎Thú ăn cỏ ăn nấm thấp...

70
00:07:51,120 --> 00:07:54,120
‎nhưng chúng luôn cảnh giác với nguy hiểm.

71
00:08:00,840 --> 00:08:04,000
‎Tán cây là nơi trú ngụ
‎của những kẻ săn mồi...

72
00:08:07,160 --> 00:08:10,080
‎tiến hóa hoàn hảo
‎để sống giữa những hàng cây.

73
00:08:19,760 --> 00:08:22,400
‎Rình rập thời khắc để tấn công.

74
00:08:34,200 --> 00:08:36,840
‎Trên mặt đất, thú ăn cỏ có lợi thế.

75
00:08:37,640 --> 00:08:39,200
‎Nó chạy trốn nhanh hơn.

76
00:08:45,840 --> 00:08:49,040
‎Nhưng kẻ săn mồi
‎đã phát triển loại vũ khí đặc biệt.

77
00:09:02,440 --> 00:09:04,960
‎Lần này, thú ăn cỏ bỏ chạy thành công...

78
00:09:06,120 --> 00:09:09,560
‎và thú săn mồi vẫn giữ được năng lượng.

79
00:09:21,440 --> 00:09:24,800
‎Ở bất kỳ hành tinh nào,
‎năng lượng cũng vô cùng quý giá.

80
00:09:29,000 --> 00:09:32,400
‎Ánh sáng từ ngôi sao
‎là một nguồn gần như vô tận.

81
00:09:33,440 --> 00:09:37,560
‎Nhưng bí quyết nằm ở việc
‎biến ánh sáng thành sự sống.

82
00:09:43,720 --> 00:09:46,120
‎Chúng ta đang ở rừng mưa nhiệt đới.

83
00:09:49,240 --> 00:09:54,000
‎Ở đây có nhiều loại thực vật và động vật
‎hơn bất cứ nơi nào khác trên Trái đất.

84
00:10:01,120 --> 00:10:06,520
‎CÔNG VIÊN VERDE Y AGUA, COLOMBIA

85
00:10:08,640 --> 00:10:11,320
‎Cây cối hấp thụ năng lượng của mặt trời.

86
00:10:11,440 --> 00:10:16,040
‎Nhờ phép màu của quang hợp, ánh sáng
‎được chuyển thành năng lượng glucôzơ,

87
00:10:16,120 --> 00:10:17,360
‎hay còn gọi là đường.

88
00:10:17,640 --> 00:10:21,320
‎Bạn có thể thấy và thậm chí nếm thử.

89
00:10:28,320 --> 00:10:30,680
‎Bạn có thể nếm năng lượng từ mặt trời.

90
00:10:34,440 --> 00:10:36,600
‎Thực vật hoạt động như pin,

91
00:10:38,240 --> 00:10:41,480
‎thu năng lượng
‎từ mặt trời dưới dạng glucôzơ.

92
00:10:43,640 --> 00:10:45,600
‎Động vật ăn cỏ thì ăn thực vật.

93
00:10:46,960 --> 00:10:49,320
‎Động vật ăn thịt lại ăn động vật ăn cỏ.

94
00:10:52,000 --> 00:10:54,160
‎Mọi liên kết trong chuỗi thức ăn

95
00:10:55,040 --> 00:10:58,440
‎đều phụ thuộc
‎vào sự chuyển hóa năng lượng của glucôzơ.

96
00:11:02,240 --> 00:11:06,840
‎Trong khu rừng này,
‎có một loài vật không đủ thức ăn:

97
00:11:10,440 --> 00:11:11,760
‎Con chim ruồi.

98
00:11:13,960 --> 00:11:17,280
‎Chim ruồi có thể đập cánh
‎hơn một trăm lần một giây.

99
00:11:23,240 --> 00:11:27,280
‎Bạn có thể cảm nhận được
‎chúng tốn năng lượng chỉ để ở yên một chỗ.

100
00:11:34,320 --> 00:11:36,160
‎Kiểu hoạt động điên cuồng này

101
00:11:37,520 --> 00:11:40,320
‎được tiếp sức bởi mật hoa giàu glucôzơ.

102
00:11:43,800 --> 00:11:48,400
‎Đây là một thiết bị
‎đằng trước trông giống một bông hoa,

103
00:11:48,480 --> 00:11:51,560
‎và chim ruồi đến kiếm ăn từ đó.

104
00:11:58,720 --> 00:11:59,800
‎Có một con này.

105
00:12:01,400 --> 00:12:03,880
‎Nó cứ bay qua bay lại.
‎Cố lên, làm được mà.

106
00:12:06,720 --> 00:12:08,800
‎Được rồi, giờ nó đang uống.

107
00:12:12,120 --> 00:12:15,840
‎Thiết bị này đo lượng mật hoa
‎con chim đang uống

108
00:12:16,280 --> 00:12:18,600
‎và lượng ôxy nó đang thở.

109
00:12:21,120 --> 00:12:23,960
‎Chúng tôi tính toán
‎năng lượng có từ mật hoa

110
00:12:24,040 --> 00:12:26,240
‎và năng lượng từ ôxy

111
00:12:26,360 --> 00:12:30,320
‎và chúng tôi có thể tính toán chính xác
‎năng lượng mà nó sử dụng.

112
00:12:33,920 --> 00:12:39,320
‎Một con chim ruồi lơ lửng tiêu thụ ôxy
‎ở mức đáng kinh ngạc:

113
00:12:40,520 --> 00:12:43,720
‎gấp mười lần
‎một vận động viên Olympic chạy nước rút.

114
00:12:47,840 --> 00:12:53,360
‎Càng nhiều ôxy vào trong tế bào,
‎glucôzơ càng nhanh bị đốt,

115
00:12:54,920 --> 00:12:57,280
‎mở khóa cho năng lượng tiềm tàng.

116
00:13:05,240 --> 00:13:10,200
‎Trên Trái Đất,
‎hai mươi mốt phần trăm khí quyển là ôxy...

117
00:13:12,400 --> 00:13:15,560
‎thúc đẩy sự đa dạng
‎của sự sống quanh chúng ta.

118
00:13:24,560 --> 00:13:27,120
‎ÔXY TRONG KHÍ QUYỂN

119
00:13:30,640 --> 00:13:35,000
‎Ở Eden, lượng ôxy nhiều hơn mười phần trăm
‎so với trên Trái đất...

120
00:13:38,920 --> 00:13:41,880
‎nên cuộc sống ở đây có thể đa dạng hơn...

121
00:13:45,080 --> 00:13:46,440
‎năng động hơn...

122
00:13:49,720 --> 00:13:51,720
‎cạnh tranh hơn.

123
00:14:05,520 --> 00:14:08,680
‎Mùa hè là mùa sinh sản của thú ăn cỏ.

124
00:14:16,400 --> 00:14:20,920
‎Do luôn sợ hãi những kẻ săn mồi,
‎chúng không dành thời gian tìm bạn tình.

125
00:14:23,040 --> 00:14:26,400
‎Thay vào đó, chúng tạo ra buồng trứng
‎hình dạng con sâu.

126
00:14:29,240 --> 00:14:31,400
‎Mỗi con cần phải gắn kết với nhau

127
00:14:32,360 --> 00:14:34,080
‎để tạo ra một phôi thai.

128
00:14:40,240 --> 00:14:43,600
‎Để tự bảo vệ, chúng tạo một cái kén.

129
00:14:56,560 --> 00:15:00,400
‎Khi được cao lơ lửng trên mặt đất,
‎các phôi thai có thể lớn lên,

130
00:15:01,720 --> 00:15:03,560
‎tránh xa khỏi kẻ săn mồi.

131
00:15:19,680 --> 00:15:24,000
‎Ở Trái Đất, mối đe dọa tính mạng
‎là một yếu tố quan trọng

132
00:15:24,720 --> 00:15:26,840
‎trong sự tiến hóa của sự sống.

133
00:15:30,720 --> 00:15:32,200
‎Kẻ săn mồi khắp mọi nơi.

134
00:15:32,280 --> 00:15:33,920
‎Không có sinh vật nào

135
00:15:34,000 --> 00:15:37,120
‎không có nguy cơ
‎bị một sinh vật khác ăn thịt.

136
00:15:39,200 --> 00:15:43,680
‎Điều tôi hứng thú là cách mà việc săn mồi
‎làm biến đổi quá trình sinh sản.

137
00:15:46,800 --> 00:15:52,760
‎THUNG LŨNG ARIMA, TRI-NI-ĐÁT

138
00:15:54,320 --> 00:15:56,400
‎Chúng sắp tới đây rồi.

139
00:15:58,920 --> 00:16:02,560
‎Con sông này hoàn hảo
‎cho việc nghiên cứu cá bảy màu...

140
00:16:04,120 --> 00:16:06,200
‎và mô hình sinh sản của chúng.

141
00:16:08,200 --> 00:16:10,120
‎- Phải.
‎- Lại một con đực nữa.

142
00:16:12,520 --> 00:16:14,240
‎Đây là khu dễ sống.

143
00:16:14,640 --> 00:16:17,560
‎Ở đây, cá bảy màu chỉ sống
‎với một loài cá khác,

144
00:16:17,760 --> 00:16:21,920
‎và nó là loài cá hiếm khi ăn
‎hay quấy rối cá bảy màu.

145
00:16:22,480 --> 00:16:26,680
‎Chúng có thể bơi tới bất cứ nơi nào
‎chúng muốn mà không sợ bị ăn thịt.

146
00:16:28,720 --> 00:16:30,760
‎- Được rồi. Đây rồi.
‎- Đây rồi.

147
00:16:32,680 --> 00:16:35,840
‎Chúng tôi bắt được vài con sơ sinh.
‎Ở đây có năm con.

148
00:16:36,720 --> 00:16:40,440
‎Trông thì nhỏ nhưng chúng khá to
‎so với cá bảy màu mới sinh.

149
00:16:43,720 --> 00:16:48,400
‎Cá bảy màu ở đây dành nhiều công sức
‎nuôi số lượng ít con cái.

150
00:16:51,880 --> 00:16:54,640
‎Hạ lưu, là một câu chuyện khác.

151
00:16:57,600 --> 00:16:58,520
‎Được rồi.

152
00:17:00,240 --> 00:17:01,080
‎Chà.

153
00:17:06,440 --> 00:17:10,840
‎Tảng đá này là một rào chắn tự nhiên,
‎chia cắt dòng sông.

154
00:17:15,560 --> 00:17:17,920
‎Bên dưới nó, ẩn chứa sự nguy hiểm.

155
00:17:21,119 --> 00:17:25,119
‎Cuộc sống của cá bảy màu ở đây
‎như cuộc sống của một kẻ chạy trốn.

156
00:17:25,240 --> 00:17:29,360
‎Ta luôn phải chạy trốn kẻ săn mồi.
‎Nếu một con cá bảy màu bơi ra đây...

157
00:17:31,240 --> 00:17:32,680
‎nó sẽ không sống nổi.

158
00:17:36,000 --> 00:17:40,800
‎Cách phòng vệ duy nhất của cá bảy màu
‎là sinh ra thật nhiều con cái...

159
00:17:42,120 --> 00:17:45,640
‎với hi vọng một số con sẽ sống sót
‎đến tuổi trưởng thành.

160
00:17:49,560 --> 00:17:54,160
‎Được rồi, tôi có hai con từ thượng lưu,
‎nơi mà cá bảy màu sống yên bình,

161
00:17:54,240 --> 00:17:57,640
‎và bốn con ở dưới này, sống chung
‎với lũ săn mồi.

162
00:17:57,720 --> 00:18:02,160
‎Có sự khác biệt lớn về kích thước.
‎Những con ở đây nhỏ hơn nhiều

163
00:18:02,240 --> 00:18:04,560
‎so với những con tôi bắt trên rào chắn.

164
00:18:07,520 --> 00:18:11,320
‎Các bà mẹ không có hi vọng sống lâu,
‎dù có làm gì đi nữa.

165
00:18:12,160 --> 00:18:15,680
‎Chiến lược tốt nhất ở đây
‎là sinh ra nhiều con cái.

166
00:18:19,560 --> 00:18:23,200
‎Cá bảy màu đã phát triển hai cách sinh:

167
00:18:25,320 --> 00:18:27,080
‎sinh ra vài con cỡ lớn...

168
00:18:28,920 --> 00:18:30,480
‎hoăc nhiều con cỡ nhỏ.

169
00:18:34,520 --> 00:18:38,640
‎Yếu tố quyết định là mối đe dọa
‎từ những kẻ săn mồi.

170
00:18:45,240 --> 00:18:49,400
‎Nếu bạn là con mồi, bạn sẽ chết sớm thôi,
‎nên hãy sống thật nhanh.

171
00:18:50,320 --> 00:18:54,600
‎Tốt hơn hết là con nên có nhiều con,
‎vì nếu không, bạn sẽ tuyệt chủng.

172
00:19:01,520 --> 00:19:04,800
‎Chiếc lược đó sẽ được áp dụng
‎trên bất kỳ hành tinh nào

173
00:19:05,280 --> 00:19:08,800
‎nơi có những cuộc rượt đuổi săn mồi.

174
00:19:18,040 --> 00:19:21,760
‎Trên Eden, thú ăn cỏ đã tiến hóa
‎để sinh sản nhanh.

175
00:19:25,720 --> 00:19:29,760
‎Chúng sinh ra càng nhiều con
‎càng nhanh càng tốt...

176
00:19:32,720 --> 00:19:36,000
‎để đảm bảo sự tồn tại của giống loài.

177
00:19:47,440 --> 00:19:50,920
‎Nhưng trong rừng, chúng không bao giờ
‎thực sự an toàn.

178
00:19:56,360 --> 00:19:57,560
‎Khi mùa hè kết thúc,

179
00:19:58,040 --> 00:20:00,680
‎nấm mọc ra quả màu cam...

180
00:20:02,840 --> 00:20:04,600
‎thu hút thú ăn cỏ.

181
00:20:10,280 --> 00:20:14,200
‎Các bào tử trong quả
‎lan truyền bệnh truyền nhiễm.

182
00:20:28,920 --> 00:20:30,720
‎Khi những kẻ săn mồi tấn công,

183
00:20:32,240 --> 00:20:34,920
‎những con bị nhiễm không chạy trốn.

184
00:20:35,520 --> 00:20:38,040
‎Chúng đã mất đi bản năng sợ hãi.

185
00:20:52,320 --> 00:20:54,000
‎Đó là một bữa ăn dễ dàng...

186
00:20:55,840 --> 00:20:57,320
‎nhưng độc hại.

187
00:21:05,040 --> 00:21:11,440
‎Cây nấm dùng lũ thú ăn cỏ để lây nhiễm
‎và giết chết những kẻ săn mồi.

188
00:21:19,840 --> 00:21:25,680
‎THUNG LŨNG GREAT RIFT, TAN-DA-NI-A

189
00:21:28,640 --> 00:21:34,000
‎Những mỗi quan hệ giữa các loài
‎trên Trái Đất thật phức tạp...

190
00:21:36,920 --> 00:21:39,120
‎không phải tất cả đều chết chóc.

191
00:21:44,120 --> 00:21:48,680
‎Người Hadza là những kẻ săn bắt hái lượm,
‎sống ở vùng đất hoang.

192
00:21:50,840 --> 00:21:53,080
‎Tên tôi là Palango.

193
00:21:56,200 --> 00:22:01,640
‎Là đàn ông, công việc của tôi là đi săn.

194
00:22:03,240 --> 00:22:07,360
‎Tôi luôn mang cung tên

195
00:22:08,400 --> 00:22:11,120
‎để phòng vệ...

196
00:22:15,240 --> 00:22:16,440
‎vì bụi cây

197
00:22:17,480 --> 00:22:21,120
‎có nhiều loài động vật nguy hiểm.

198
00:22:24,240 --> 00:22:28,440
‎Có một thực phẩm giàu calo
‎được đánh giá cao hơn tất cả:

199
00:22:30,040 --> 00:22:30,880
‎Mật ong.

200
00:22:33,520 --> 00:22:36,200
‎Nhưng tìm mật ong tươi rất khó.

201
00:22:40,640 --> 00:22:44,360
‎Những con ong di chuyển tổ của chúng
‎từ mùa này sang mùa khác.

202
00:22:47,920 --> 00:22:50,360
‎Vậy là, người Hadza kêu cứu.

203
00:22:57,840 --> 00:23:01,160
‎Chim báo mật là loài chim rất thông minh.

204
00:23:02,120 --> 00:23:07,040
‎Chúng biết mật ong ở đâu
‎và chúng sẽ đưa bạn đến đó.

205
00:23:14,760 --> 00:23:16,160
‎Nó hót rất đặc biệt...

206
00:23:19,440 --> 00:23:20,800
‎và tôi huýt sáo lại.

207
00:23:29,840 --> 00:23:34,400
‎Nếu tôi đi theo, nó sẽ dẫn tôi
‎đến chỗ mật ong.

208
00:23:50,840 --> 00:23:53,440
‎Chim báo mật đúng như tên gọi của nó.

209
00:23:54,480 --> 00:23:58,080
‎Nó dẫn họ đến một tổ ong
‎trong một cây bao báp.

210
00:24:03,440 --> 00:24:06,880
‎Các thợ săn cần con chim để tìm con ong.

211
00:24:08,640 --> 00:24:12,160
‎Và con chim cần thợ săn
‎để tiếp cận mật ong.

212
00:24:13,920 --> 00:24:17,400
‎Chim báo mật đưa chúng tôi đến chỗ lũ ong.

213
00:24:20,560 --> 00:24:23,440
‎Nhưng lũ ong rất hung dữ.

214
00:24:24,160 --> 00:24:25,920
‎Nên nó cần chúng tôi giúp.

215
00:24:26,360 --> 00:24:30,280
‎Leo lên một cây bao báp...

216
00:24:33,720 --> 00:24:39,760
‎rất khó khăn và nguy hiểm.

217
00:24:44,120 --> 00:24:46,720
‎Có một hôm tôi bị ngã.

218
00:24:52,480 --> 00:24:58,400
‎Chúng tôi dùng khói để làm lũ ong bị say

219
00:24:59,640 --> 00:25:02,840
‎và đuổi chúng ra khỏi tổ.

220
00:25:35,320 --> 00:25:37,480
‎Đáng để gặp rủi ro đấy.

221
00:25:40,120 --> 00:25:42,200
‎Mật ong tươi, đậm đà.

222
00:25:54,080 --> 00:25:56,480
‎Palango đảm bảo con chim có phần của nó.

223
00:26:00,120 --> 00:26:02,000
‎Đôi bên cùng có lợi.

224
00:26:08,520 --> 00:26:11,840
‎Mối quan hệ phức tạp giữa các loài

225
00:26:12,440 --> 00:26:14,800
‎được gọi là cộng sinh.

226
00:26:21,320 --> 00:26:25,680
‎Hệ sinh thái càng phong phú,
‎mối quan hệ càng phức tạp.

227
00:26:37,840 --> 00:26:42,800
‎Ở Eden, sự cộng sinh ba chiều chết chóc
‎đã tiến hóa...

228
00:26:44,720 --> 00:26:46,600
‎tập trung xoay quanh nấm.

229
00:26:53,440 --> 00:26:55,800
‎Đầu tiên, chúng cho thú ăn cỏ ăn.

230
00:26:59,520 --> 00:27:01,400
‎Rồi lây nhiễm chúng....

231
00:27:05,240 --> 00:27:07,600
‎để đầu độc những kẻ săn mồi.

232
00:27:24,520 --> 00:27:29,400
‎Và loài nấm làm tất cả điều này
‎để sinh trưởng thế hệ tiếp theo...

233
00:27:36,240 --> 00:27:40,400
‎được nuôi sống nhờ xác chết
‎của lũ săn mồi.

234
00:27:50,120 --> 00:27:54,360
‎Trên Trái Đất, nấm có một vai trò
‎quan trọng nhưng vô hình

235
00:27:54,560 --> 00:27:56,680
‎trong cuộc sống của mọi khu rừng.

236
00:27:59,400 --> 00:28:00,800
‎Phía sau hậu trường.

237
00:28:04,360 --> 00:28:09,240
‎RỪNG ROTHIEMURCHUS, SCOTLAND

238
00:28:14,120 --> 00:28:17,840
‎Tôi thấy mọi người đều nghĩ
‎sự sống phức tạp đầu tiên trên hành tinh

239
00:28:17,920 --> 00:28:20,920
‎là thứ như côn trùng,
‎hoặc thậm chí là khủng long.

240
00:28:21,440 --> 00:28:24,760
‎Nhưng thật ra,
‎hàng trăm triệu năm trước đó,

241
00:28:25,320 --> 00:28:30,600
‎những sinh vật đa bào phức tạp đầu tiên
‎là chúng:

242
00:28:31,320 --> 00:28:32,200
‎Nấm.

243
00:28:36,720 --> 00:28:40,480
‎Chúng ta biết ít nhất 140.000 loài,

244
00:28:41,440 --> 00:28:45,000
‎nhưng đó có thể chỉ chiếm
‎dưới mười phần trăm tổng số loài.

245
00:28:49,320 --> 00:28:51,840
‎Có thể có hàng ngàn loài nấm khác nhau

246
00:28:52,840 --> 00:28:54,400
‎chỉ ở trong khu rừng này.

247
00:29:06,920 --> 00:29:10,000
‎Được rồi, chúng ta có ba cây nấm ở đây.

248
00:29:10,720 --> 00:29:13,920
‎và bạn có thể thấy những đốm này
‎rải rác khắp khu rừng.

249
00:29:14,720 --> 00:29:19,120
‎Nhưng điều tuyệt vời
‎là chúng chỉ là bề nổi.

250
00:29:19,680 --> 00:29:21,280
‎Khi ta nhìn xuống dưới,

251
00:29:21,720 --> 00:29:25,800
‎hầu hết các loại nấm
‎đều nằm trong những sợi nhỏ li ti này,

252
00:29:25,880 --> 00:29:27,880
‎lan ra khắp mặt đất.

253
00:29:28,280 --> 00:29:32,640
‎Và đây gọi là thể sợi, và nó kết nối
‎tất cả các loại nấm trong khu vực này.

254
00:29:35,120 --> 00:29:39,680
‎Có thể có hàng chục ki-lô-mét nấm siêu nhỏ

255
00:29:40,080 --> 00:29:42,280
‎lan ra khắp mặt đất.

256
00:29:43,720 --> 00:29:47,400
‎Cây cần những sợi này để tồn tại

257
00:29:48,000 --> 00:29:50,920
‎bởi vì cây có thể hút cacbon từ khí quyển,

258
00:29:51,320 --> 00:29:53,720
‎và cung cấp carbon cho nấm.

259
00:29:54,200 --> 00:29:58,400
‎Ngược lại, nấm tiếp cận
‎với nitơ và phốt pho từ đất,

260
00:29:58,560 --> 00:30:00,920
‎mà chúng trao đổi để lấy khí carbon.

261
00:30:01,240 --> 00:30:05,080
‎Nên thực sự đó là sự hỗ trợ bình đẳng
‎có lợi cho cả hai sinh vật.

262
00:30:11,720 --> 00:30:14,120
‎Có lẽ điều đặc biệt nhất

263
00:30:14,520 --> 00:30:18,680
‎về hệ thống thể sợi này
‎là sự liên kết của nó.

264
00:30:20,520 --> 00:30:23,200
‎Nấm bám vào rễ cây này

265
00:30:23,640 --> 00:30:26,120
‎cũng sẽ được liên kết với rễ cây kia,

266
00:30:26,640 --> 00:30:28,000
‎và cái cây đằng kia,

267
00:30:28,640 --> 00:30:31,560
‎và chúng cũng sẽ liên kết
‎với hàng xóm của chúng

268
00:30:31,880 --> 00:30:38,080
‎thông qua cùng một hệ thống thể sợi
‎đi từ cây này sang cây khác.

269
00:30:44,520 --> 00:30:49,160
‎Mạng lưới thể sợi giống như một mạch điện
‎gồm dây và các điểm chập

270
00:30:49,840 --> 00:30:51,800
‎qua đó thông tin được truyền đi.

271
00:30:54,920 --> 00:30:55,920
‎Nhờ mạng lưới đó,

272
00:30:56,400 --> 00:30:59,280
‎nấm có thể duy trì khu rừng.

273
00:31:02,720 --> 00:31:05,040
‎Nếu ta có một cái cây đang chết dần,

274
00:31:05,400 --> 00:31:08,720
‎mạng lưới có thể phân bổ thêm
‎chất dinh dưỡng cho cây đó,

275
00:31:08,800 --> 00:31:11,560
‎để cây có thể khỏe hơn, và kết quả là,

276
00:31:11,640 --> 00:31:13,480
‎hệ thống nấm cũng khỏe hơn.

277
00:31:14,120 --> 00:31:17,760
‎Tương tự, nếu có nhiễu loạn
‎ở một phần của mạng lưới nấm,

278
00:31:18,160 --> 00:31:20,120
‎nó sẽ lấy đi chất dinh dưỡng

279
00:31:20,200 --> 00:31:23,360
‎để giảm thiểu tác động của nhiễu loạn đó.

280
00:31:25,320 --> 00:31:28,480
‎Chính những kỹ sư hệ sinh thái vô hình này

281
00:31:28,560 --> 00:31:33,280
‎đang giữ cho toàn bộ hệ thống
‎hoạt động một cách lành mạnh.

282
00:31:41,320 --> 00:31:44,240
‎Hệ thống này được biết đến
‎với tên Mạng Lưới Rừng,

283
00:31:44,760 --> 00:31:51,360
‎nghe như đùa, nhưng thật ra,
‎nó không quá khác so với mạng Internet,

284
00:31:51,800 --> 00:31:55,240
‎giúp tất cả các sinh vật
‎được liên kết trong hệ thống rừng.

285
00:32:02,720 --> 00:32:04,440
‎Quá trình này đang diễn ra

286
00:32:04,520 --> 00:32:08,000
‎trên khắp hành tinh,
‎trong mọi hệ sinh thái ta nghĩ tới.

287
00:32:12,840 --> 00:32:17,640
‎Nếu chúng ta có một hệ sinh thái tươi tốt
‎trên hành tinh khác,

288
00:32:17,880 --> 00:32:23,160
‎tôi cá là nó cũng được củng cố bởi một thứ
‎giống hệ thống thể sợi khổng lồ này.

289
00:32:36,520 --> 00:32:39,680
‎Cuộc sống trong các khu rừng của Eden
‎là sự đánh đổi

290
00:32:40,680 --> 00:32:44,600
‎giữa nấm, thú ăn cỏ và thú săn mồi.

291
00:32:55,520 --> 00:32:59,160
‎Nhưng có những lực lượng thiên thể lớn hơn
‎đang hoạt động.

292
00:33:05,760 --> 00:33:09,080
‎Mùa trên Eden mạnh hơn trên Trái đất.

293
00:33:12,480 --> 00:33:16,880
‎Anh sáng và nhiệt độ từ ngôi sao
‎sinh đôi của nó dao động lớn hơn.

294
00:33:27,520 --> 00:33:29,080
‎Khi mùa đông đến,

295
00:33:29,720 --> 00:33:31,880
‎những kẻ săn mồi còn lại di cư...

296
00:33:34,320 --> 00:33:35,400
‎theo ánh sáng.

297
00:33:41,440 --> 00:33:43,680
‎Những con thú ăn cỏ còn lại sẽ chết.

298
00:33:46,920 --> 00:33:48,800
‎Mùa đông nào cũng vậy.

299
00:33:50,240 --> 00:33:52,760
‎Không có gì mọc trong khu rừng tối tăm...

300
00:33:56,600 --> 00:34:00,400
‎trừ những phôi thai trong kén của chúng.

301
00:34:07,240 --> 00:34:09,840
‎Ngay lúc giao mùa...

302
00:34:13,320 --> 00:34:15,320
‎thú ăn cỏ ra đời...

303
00:34:18,920 --> 00:34:22,880
‎sau khi nhận tín hiệu từ sự trở lại
‎của cặp sao sinh đôi.

304
00:34:31,719 --> 00:34:34,839
‎Trên Trái Đất, sự sống cũng như vậy,

305
00:34:35,320 --> 00:34:37,480
‎các mùa như chiếc đồng hồ.

306
00:34:44,880 --> 00:34:46,200
‎Đang là giữa hè,

307
00:34:47,120 --> 00:34:49,080
‎là ngày dài nhất trong năm.

308
00:34:51,840 --> 00:34:55,640
‎SÔNG YELLOW BREECHES
‎PENNSYLVANIA, MỸ

309
00:34:58,720 --> 00:35:01,320
‎Có nhiều người câu bằng ruồi nhân tạo
‎tầm này

310
00:35:01,400 --> 00:35:04,560
‎vì đây là thời điểm mà cá cắn câu,

311
00:35:05,760 --> 00:35:08,600
‎do có một nguồn thức ăn dồi dào trên sông.

312
00:35:08,840 --> 00:35:12,360
‎và nguồn thức ăn đó là những kẻ này,
‎nữ thần bọ phù du.

313
00:35:13,240 --> 00:35:17,520
‎Ta nghĩ loài bọ phù du
‎là một loài bay lượn trên đất liền,

314
00:35:18,440 --> 00:35:21,680
‎nhưng chúng dành phần lớn vòng đời

315
00:35:21,760 --> 00:35:24,680
‎sống dưới đáy sông, phát triển, lớn mạnh,

316
00:35:25,240 --> 00:35:29,960
‎và mọi thứ đều là để phục vụ thời điểm này
‎trong năm, nơi tất cả sẽ xuất hiện.

317
00:35:36,920 --> 00:35:38,640
‎Sông Yellow Breeches

318
00:35:39,880 --> 00:35:41,920
‎đổ ra sông Susquehanna.

319
00:35:47,200 --> 00:35:48,640
‎Dưới vùng nước này,

320
00:35:49,360 --> 00:35:53,840
‎hàng triệu con bọ phù du
‎đã trưởng thành và sẵn sàng di chuyển.

321
00:35:59,040 --> 00:36:02,040
‎Và khi mặt trời lặn, chúng nổi lên...

322
00:36:06,120 --> 00:36:07,040
‎rất đông.

323
00:36:13,320 --> 00:36:17,120
‎Có rất nhiều côn trùng dường như bay ra
‎từ hư không.

324
00:36:20,520 --> 00:36:22,840
‎Trông như cuộc xâm lược
‎của người ngoài hành tinh.

325
00:36:30,160 --> 00:36:33,800
‎Loài bọ phù du sống lâu nhất
‎là trong hai ngày.

326
00:36:35,520 --> 00:36:40,080
‎Trong lúc đó, chúng phải tìm một người bạn
‎để truyền gen.

327
00:36:44,320 --> 00:36:47,120
‎Chúng có một cơ hội, và nếu bỏ lỡ,

328
00:36:47,200 --> 00:36:48,960
‎cuộc chơi sẽ kết thúc.

329
00:37:00,720 --> 00:37:01,920
‎Khi đã giao phối,

330
00:37:02,600 --> 00:37:05,880
‎con cái trở về sông để đẻ trứng,

331
00:37:06,440 --> 00:37:07,840
‎và chết.

332
00:37:10,920 --> 00:37:13,080
‎Mỗi chấm trắng nhỏ này là một con bọ

333
00:37:13,160 --> 00:37:16,320
‎thành công trở về nước và đẻ trứng.

334
00:37:17,920 --> 00:37:21,880
‎Chúng ập đến cả ngàn, cả trăm ngàn con.

335
00:37:22,520 --> 00:37:24,480
‎Chúng đã bắt đầu thế hệ tiếp theo

336
00:37:25,480 --> 00:37:27,960
‎và sẽ tiếp tục làm như vậy vào năm sau

337
00:37:28,040 --> 00:37:30,120
‎vào đúng khoảng thời gian này.

338
00:37:36,240 --> 00:37:40,080
‎Nhịp điệu của các mùa luôn được quyết định

339
00:37:40,160 --> 00:37:43,520
‎bởi độ nghiêng của một hành tinh
‎về phía ngôi sao của nó.

340
00:37:49,400 --> 00:37:54,080
‎Trái đất nghiêng một góc 23,5 độ.

341
00:38:00,520 --> 00:38:04,120
‎Eden nghiêng góc 40 độ

342
00:38:06,840 --> 00:38:10,600
‎Nên có nhiều ánh sáng
‎trải khắp bề mặt hành tinh hơn.

343
00:38:14,640 --> 00:38:17,680
‎Và nhiều ánh sáng hơn
‎nghĩa là nhiều sự sống hơn.

344
00:38:24,920 --> 00:38:27,480
‎Đang là mùa xuân, và thức ăn có sẵn...

345
00:38:30,120 --> 00:38:34,400
‎nhưng những con thú ăn cỏ
‎cần phát triển nhanh nhất có thể...

346
00:38:40,680 --> 00:38:42,800
‎trước khi những kẻ săn mồi trở về...

347
00:38:49,320 --> 00:38:51,800
‎và vòng đời lặp lại.

348
00:39:03,720 --> 00:39:05,280
‎Những sinh vật kỳ diệu...

349
00:39:08,480 --> 00:39:10,080
‎ăn glucôzơ...

350
00:39:17,960 --> 00:39:19,720
‎thở bằng ôxy...

351
00:39:22,560 --> 00:39:24,640
‎được nuôi dưỡng bởi ánh sáng.

352
00:39:35,440 --> 00:39:40,680
‎Những gì có thật ở Eden có thể có thật
‎trên toàn vũ trụ...

353
00:39:43,440 --> 00:39:47,640
‎rằng sự sống đều phụ thuộc
‎vào dòng chảy của năng lượng.

354
00:40:00,120 --> 00:40:03,400
‎Làm sao để sự sống thích nghi
‎ở một thế giới khác?

355
00:40:05,520 --> 00:40:08,040
‎Nơi những sinh vật khôn ngoan cư trú.

356
00:40:10,360 --> 00:40:13,200
‎Đủ thông minh để tạo nên
‎một ngôi nhà mới...

357
00:40:14,480 --> 00:40:16,840
‎giữa các vì sao.

358
00:40:46,960 --> 00:40:48,440
‎Biên dịch: CT