1
00:00:07,341 --> 00:00:10,061
NETFLIX — ORYGINALNY SERIAL DOKUMENTALNY

2
00:00:25,661 --> 00:00:30,221
Ziemia, dom milionów gatunków.

3
00:00:34,661 --> 00:00:38,061
Ale co może żyć dalej?

4
00:00:43,541 --> 00:00:46,301
Astronomowie odkryli tysiące planet

5
00:00:46,901 --> 00:00:48,901
poza Układem Słonecznym.

6
00:00:51,741 --> 00:00:54,661
Wierzą, że są ich biliony więcej.

7
00:00:59,461 --> 00:01:02,541
Jeśli życie istnieje choćby na ich ułamku,

8
00:01:04,061 --> 00:01:08,301
to wszechświat musi tętnić życiem.

9
00:01:18,941 --> 00:01:22,221
Wszystkie żywe istoty
mają te same potrzeby.

10
00:01:25,141 --> 00:01:26,101
Muszą jeść…

11
00:01:32,941 --> 00:01:34,061
rozmnażać się…

12
00:01:38,861 --> 00:01:39,701
i ewoluować.

13
00:01:43,541 --> 00:01:46,101
Przenosząc zasady rządzące życiem na Ziemi

14
00:01:46,901 --> 00:01:49,021
na resztę wszechświata…

15
00:01:50,701 --> 00:01:52,501
możemy sobie wyobrazić,

16
00:01:53,261 --> 00:01:55,021
co żyje…

17
00:01:55,941 --> 00:01:57,941
w obcych światach.

18
00:02:26,941 --> 00:02:30,381
Większość znanych nam planet
to prawdziwe piekła,

19
00:02:31,941 --> 00:02:35,221
na których, zdawałoby się,
nic nie przeżyje.

20
00:02:37,341 --> 00:02:41,141
Ale to niesamowite,
gdzie może narodzić się życie.

21
00:02:44,741 --> 00:02:48,901
Mama zawsze nazywała mnie kosmitką.

22
00:02:50,861 --> 00:02:54,701
Od dzieciństwa myślami byłam w kosmosie.

23
00:02:57,861 --> 00:03:01,541
Chciałam odkrywać wszechświat.

24
00:03:08,741 --> 00:03:13,821
DANAKIL, ETIOPIA

25
00:03:16,021 --> 00:03:17,381
O mój Boże.

26
00:03:18,421 --> 00:03:22,661
ASTROBIOLOŻKA

27
00:03:23,181 --> 00:03:26,061
To najwspanialsze miejsce,
jakie widziałam.

28
00:03:27,461 --> 00:03:30,701
Tak wyglądają inne planety z moich snów.

29
00:03:31,661 --> 00:03:32,981
Niesamowite.

30
00:03:40,461 --> 00:03:45,021
Miejscowi nazywają depresję Danakil
„wrotami piekieł”.

31
00:03:48,821 --> 00:03:52,541
To wulkaniczna pustynia,
120 metrów poniżej poziomu morza.

32
00:03:54,861 --> 00:03:57,261
To najgorętsze miejsce na Ziemi.

33
00:04:00,941 --> 00:04:04,501
Tu mamy 79 stopni Celsjusza. Tutaj 82.

34
00:04:04,981 --> 00:04:07,421
Tutaj najwięcej, 87 stopni.

35
00:04:12,941 --> 00:04:14,941
Jeśli życie istnieje tutaj,

36
00:04:16,661 --> 00:04:20,501
to mogłoby przetrwać
na wielu planetach we wszechświecie.

37
00:04:24,341 --> 00:04:26,901
Te istoty będą miały
swoją budowę chemiczną.

38
00:04:26,981 --> 00:04:29,741
Nie wiadomo, czy podobną do naszej,

39
00:04:29,821 --> 00:04:32,221
ale te związki pomogą im przeżyć.

40
00:04:32,661 --> 00:04:35,661
Budowa chemiczna organizmów
podlega ograniczeniom.

41
00:04:37,141 --> 00:04:39,741
Przykład? Istoty żywe
zbudowane są z komórek.

42
00:04:39,821 --> 00:04:41,901
W komórkach są biocząsteczki,

43
00:04:41,981 --> 00:04:44,541
dzięki którym komórki
funkcjonują, żyją i pracują.

44
00:04:44,861 --> 00:04:48,021
W ten sposób zachodzą procesy chemiczne,

45
00:04:48,101 --> 00:04:49,741
które podtrzymują życie.

46
00:04:50,141 --> 00:04:53,581
Staramy się zrozumieć
działanie tego mechanizmu

47
00:04:54,301 --> 00:04:56,941
i to, co sprawia, że przestaje działać.

48
00:05:01,981 --> 00:05:03,261
Do niedawna sądzono,

49
00:05:03,341 --> 00:05:07,581
że ciężkie warunki na Pustyni Danakilskiej
nie pozwalają na rozwój życia.

50
00:05:10,421 --> 00:05:16,421
Ale astrobiologowie przybywają tu,
by szukać jednokomórkowych mikrobów,

51
00:05:18,581 --> 00:05:20,861
ekstremofilów.

52
00:05:34,501 --> 00:05:36,781
Mikrobów nie widać gołym okiem,

53
00:05:36,861 --> 00:05:39,901
więc nie będzie tak,
że zaczerpniemy wody z jeziora,

54
00:05:39,981 --> 00:05:42,661
a pod mikroskopem
zobaczymy mnóstwo robaczków.

55
00:05:50,141 --> 00:05:53,341
Jedynym sposobem
na wykrycie obecności ekstremofilów

56
00:05:54,861 --> 00:05:58,461
jest znalezienie śladów ich DNA

57
00:06:00,141 --> 00:06:03,101
przy pomocy
przenośnego sekwencera genetycznego.

58
00:06:05,661 --> 00:06:09,021
To małe urządzenie,
bardzo wrażliwe na temperaturę,

59
00:06:09,101 --> 00:06:12,301
a my jesteśmy w jednym
z najgorętszych miejsc na Ziemi.

60
00:06:13,461 --> 00:06:15,661
Dlatego mam tutaj bloczek chłodzący,

61
00:06:15,741 --> 00:06:18,941
żeby sprzęt się nie nagrzewał.
Urządzenie działa.

62
00:06:21,661 --> 00:06:22,661
No i mamy…

63
00:06:24,381 --> 00:06:26,901
Mamy sekwencję!

64
00:06:27,501 --> 00:06:29,941
Sekwencjonowanie trwa.

65
00:06:30,661 --> 00:06:32,621
Mamy tu DNA.

66
00:06:34,741 --> 00:06:35,581
Wspaniale.

67
00:06:38,221 --> 00:06:41,061
Sekwencjonowanie DNA to dowód na to,

68
00:06:41,141 --> 00:06:46,141
że ekstremofile mogą przetrwać
w kwaśnych wodach Danakilu.

69
00:06:49,061 --> 00:06:53,341
To superbohaterowie mikrobów.
To niesamowite.

70
00:06:53,421 --> 00:06:57,861
Odkrywamy coraz więcej
strategii i mechanizmów,

71
00:06:57,941 --> 00:07:01,141
dzięki którym potrafią przetrwać
w takich środowiskach.

72
00:07:04,661 --> 00:07:09,501
Odnalezienie życia w takim miejscu
otwiera intrygującą możliwość.

73
00:07:10,661 --> 00:07:15,581
Niektóre formy życia są dość wytrzymałe,
by przetrwać gdziekolwiek…

74
00:07:19,021 --> 00:07:22,461
nawet w najodleglejszych
zakątkach kosmosu.

75
00:07:31,661 --> 00:07:33,621
Czerwony karzeł.

76
00:07:39,461 --> 00:07:42,461
Najpospolitszy typ gwiazdy
w naszej galaktyce.

77
00:07:56,261 --> 00:08:00,101
Wyobraź sobie planetę
na tak bliskiej orbicie,

78
00:08:00,181 --> 00:08:03,861
że grawitacja gwiazdy
powstrzymuje jej obrót wokół własnej osi.

79
00:08:06,101 --> 00:08:09,461
Ta sama półkula zwrócona jest wiecznie
w kierunku słońca.

80
00:08:18,861 --> 00:08:21,181
Oto Janus.

81
00:08:29,661 --> 00:08:33,381
Jak wyglądałoby życie
na tak ekstremalnym świecie?

82
00:08:40,141 --> 00:08:43,821
Po jednej stronie planety
zawsze jest dzień,

83
00:08:44,141 --> 00:08:45,701
na gorącej pustyni.

84
00:08:51,061 --> 00:08:53,981
Po drugiej stronie trwa wieczna noc.

85
00:08:54,421 --> 00:08:56,421
To zamarznięta kraina cieni.

86
00:09:03,781 --> 00:09:09,261
Na granicy tych dwóch światów
znajduje się wąski pas ciągłego zmierzchu.

87
00:09:18,261 --> 00:09:22,141
Lodowata woda z roztopów
przepływa z mroźnej części planety,

88
00:09:22,901 --> 00:09:25,621
żłobiąc kaniony w krajobrazie.

89
00:09:28,501 --> 00:09:32,061
Nawet tutaj,
w najbardziej gościnnej części planety,

90
00:09:32,541 --> 00:09:33,941
jest mało roślinności.

91
00:09:39,941 --> 00:09:41,861
Ale w głębi kanionów

92
00:09:42,261 --> 00:09:45,101
żyją niezwykłe, pięcionogie istoty,

93
00:09:46,901 --> 00:09:47,861
pentapody.

94
00:09:52,941 --> 00:09:54,301
Nie większe od kota,

95
00:09:54,941 --> 00:09:57,621
są dominującą formą życia na Janusie.

96
00:09:59,861 --> 00:10:02,821
Przystosują się do każdych warunków.

97
00:10:10,461 --> 00:10:11,941
Na mroźnej półkuli

98
00:10:12,341 --> 00:10:14,781
są krępe i owłosione.

99
00:10:20,661 --> 00:10:25,661
Na gorącej – lśniące, smukłe i płochliwe.

100
00:10:27,701 --> 00:10:30,621
Pentapody potrafią przybrać dowolną formę,

101
00:10:31,381 --> 00:10:32,941
by przetrwać.

102
00:10:42,261 --> 00:10:46,941
Na Ziemi wszystkie zwierzęta
dostosowują się do swojego środowiska.

103
00:10:51,061 --> 00:10:54,101
Ale niektóre są w tym lepsze od innych.

104
00:11:00,861 --> 00:11:05,541
DOLINA ARIMA, TRYNIDAD

105
00:11:08,341 --> 00:11:10,941
Znalazłam tutaj ścieżkę,

106
00:11:11,021 --> 00:11:13,101
bardzo zadbaną.

107
00:11:13,181 --> 00:11:16,941
Wygląda jak dzieło większego zwierzęcia,
a nawet człowieka.

108
00:11:17,901 --> 00:11:19,541
Ale to ścieżka mrówek.

109
00:11:22,221 --> 00:11:24,021
Gatunku żywiącego się liśćmi.

110
00:11:27,421 --> 00:11:28,661
Teraz jest spokojnie…

111
00:11:28,741 --> 00:11:29,781
ENTOMOLOŻKA

112
00:11:29,861 --> 00:11:32,701
…ale w nocy ta ścieżka
zmieni się w autostradę,

113
00:11:32,781 --> 00:11:36,341
morze liści płynące w stronę mrowiska.

114
00:11:48,741 --> 00:11:49,701
Rety.

115
00:11:50,501 --> 00:11:51,741
Patrzcie.

116
00:11:54,461 --> 00:11:56,501
To mrowisko.

117
00:11:58,861 --> 00:12:03,781
Możemy zajrzeć do wnętrza kolonii.
Wiele się tam dzieje.

118
00:12:07,541 --> 00:12:11,101
Mrówki dzielą się na różne kasty.

119
00:12:12,981 --> 00:12:14,221
Mamy tu żołnierzy,

120
00:12:14,981 --> 00:12:16,901
robotnice

121
00:12:17,661 --> 00:12:18,941
i królową.

122
00:12:19,021 --> 00:12:22,221
Tylko ona składa jaja,
a jest tylko jedna królowa.

123
00:12:22,461 --> 00:12:24,581
Bez niej nic by tu nie było.

124
00:12:27,261 --> 00:12:30,901
Przetrwanie kolonii
zależy od podziału obowiązków.

125
00:12:33,301 --> 00:12:35,781
Różne kasty mają różne zadania.

126
00:12:36,221 --> 00:12:39,101
To owady o różnych kształtach
i rozmiarach.

127
00:12:43,541 --> 00:12:45,861
Złapałam jednego z żołnierzy

128
00:12:45,941 --> 00:12:48,501
i jedną z małych robotnic.

129
00:12:48,701 --> 00:12:51,181
Nie jest tu najmniejsza,

130
00:12:51,501 --> 00:12:52,981
ale blisko jej do tego.

131
00:12:53,101 --> 00:12:56,021
Żołnierza ledwo mogę utrzymać.

132
00:12:56,141 --> 00:12:57,861
To trudne. Czuję jego siłę.

133
00:12:57,941 --> 00:13:01,461
Mrówka chce się wymknąć,
ma szeroko rozwarte szczęki.

134
00:13:02,061 --> 00:13:04,261
Ale różnica jest niebywała.

135
00:13:04,341 --> 00:13:08,741
Pomyśleć, że obie były kiedyś
identycznymi larwami.

136
00:13:12,141 --> 00:13:15,421
Wszystkie mrówki w kolonii
są blisko spokrewnione.

137
00:13:17,461 --> 00:13:19,821
W większości mają te same geny.

138
00:13:21,741 --> 00:13:22,861
Ale gdy dorastają,

139
00:13:23,221 --> 00:13:27,301
niektóre geny są włączane,
a inne wyłączane,

140
00:13:28,301 --> 00:13:30,381
w zależności od pożywienia.

141
00:13:32,461 --> 00:13:37,821
Każda mrówka może zostać robotnicą,
zbieraczem lub żołnierzem.

142
00:13:41,661 --> 00:13:46,301
Zdolność tworzenia różnych kształtów
i form z jednego pierwowzoru

143
00:13:47,061 --> 00:13:49,261
nazywamy polifenizmem.

144
00:13:49,341 --> 00:13:52,861
„Poli” oznacza „wiele”,
a „fenizm” odnosi się do kształtów.

145
00:14:01,141 --> 00:14:05,661
Tamten pająk zrobił dokładnie to,
czego ja staram się unikać.

146
00:14:05,981 --> 00:14:10,101
Wkroczył na ścieżkę mrówek.

147
00:14:10,461 --> 00:14:12,821
To niedobrze.

148
00:14:13,861 --> 00:14:17,821
Widzimy tu prawdziwą siłę żołnierzy
i ich szczęk.

149
00:14:18,941 --> 00:14:21,221
Gdy coś przeszkodzi kolonii,

150
00:14:22,661 --> 00:14:26,141
ich zadaniem jest to usunąć.
Właśnie to zrobiły.

151
00:14:34,581 --> 00:14:35,661
O rany.

152
00:14:42,741 --> 00:14:44,661
Zaczynają mnie atakować.

153
00:14:45,381 --> 00:14:46,381
To będzie bolało.

154
00:14:46,781 --> 00:14:48,781
Chcą mnie dorwać.

155
00:14:54,261 --> 00:14:58,381
Każda istota,
która może się zmieniać i reagować

156
00:14:58,461 --> 00:15:01,221
na zmiany w środowisku
tak szybko, jak mrówki,

157
00:15:01,301 --> 00:15:03,061
zdobywa niesamowitą przewagę.

158
00:15:03,141 --> 00:15:06,421
Nie tylko przetrwa –
może zapanować nad światem.

159
00:15:15,941 --> 00:15:19,101
ZAKRES TEMPERATUR

160
00:15:21,861 --> 00:15:22,821
Na Janusie

161
00:15:23,501 --> 00:15:26,461
pentapody są mistrzami polifenizmu.

162
00:15:30,061 --> 00:15:33,701
Podobnie jak mrówki,
przybierają różne formy.

163
00:15:37,141 --> 00:15:40,501
Ale wszystkie rozpoczynają swój żywot
w tym samym miejscu…

164
00:15:42,861 --> 00:15:44,581
w Strefie Zmierzchu.

165
00:15:52,621 --> 00:15:55,421
Para dorosłych jest gotowa do rozmnażania.

166
00:15:58,261 --> 00:16:01,181
To jednocześnie samce i samice:

167
00:16:02,741 --> 00:16:04,101
hermafrodyty.

168
00:16:06,141 --> 00:16:08,381
Każdy z nich może wydać potomstwo,

169
00:16:09,901 --> 00:16:12,221
podwajając szanse na sukces.

170
00:16:28,061 --> 00:16:32,701
Po kryciu pentapod opuszcza
bezpieczne schronienie kanionu.

171
00:16:36,341 --> 00:16:39,261
Wspina się na wzniesienie,

172
00:16:41,421 --> 00:16:43,221
gotowy do rozmnażania.

173
00:16:51,261 --> 00:16:57,421
Na szczycie ciągły wiatr wieje pomiędzy
zimną i gorącą stroną planety.

174
00:17:09,541 --> 00:17:14,621
Dzięki niemu pentapod
może rozrzucić swoje larwy.

175
00:17:19,261 --> 00:17:22,701
W ten sposób mogą skolonizować planetę.

176
00:17:35,341 --> 00:17:39,021
Po gorącej stronie brakuje wody.

177
00:17:42,301 --> 00:17:45,461
Kondensuje się
tylko w zacienionych miejscach.

178
00:17:55,941 --> 00:17:58,781
Jeśli nie ma co jeść,
istoty ruszają dalej.

179
00:18:10,261 --> 00:18:14,541
Pięcioro odnóży pozwala im
pobiec w każdym kierunku.

180
00:18:17,261 --> 00:18:18,941
A przed dziesięciorgiem oczu

181
00:18:19,341 --> 00:18:21,821
niewiele się ukryje.

182
00:18:30,141 --> 00:18:32,061
Gdy pentapod wyczuje pożywienie,

183
00:18:32,821 --> 00:18:35,341
łapie je swoimi czułkami.

184
00:18:41,261 --> 00:18:44,741
Musi wykorzystać każdą okazję.

185
00:18:57,221 --> 00:19:01,421
DOLINA OGNIA, NEVADA, USA

186
00:19:02,861 --> 00:19:05,621
Życie na każdej pustyni jest ciężkie.

187
00:19:06,741 --> 00:19:08,701
Przetrwają tylko silni.

188
00:19:10,861 --> 00:19:12,461
A w świecie natury

189
00:19:12,781 --> 00:19:14,621
nie ma większego twardziela…

190
00:19:15,861 --> 00:19:17,021
niż skorpion.

191
00:19:23,901 --> 00:19:26,341
- Masz coś?
- Nie sądzę.

192
00:19:32,061 --> 00:19:34,701
Moje pierwsze spotkanie ze skorpionem?

193
00:19:34,941 --> 00:19:39,781
Miałem dziesięć lat
i zobaczyłem wielkiego skorpiona.

194
00:19:41,261 --> 00:19:42,501
Krzyknąłem: „Mamo!”.

195
00:19:43,341 --> 00:19:45,541
Przybiegła mi na ratunek

196
00:19:45,901 --> 00:19:47,901
i spytała, co się stało.

197
00:19:47,981 --> 00:19:50,061
Wskazałem jej skorpiona na suficie.

198
00:19:50,141 --> 00:19:51,301
BIOLOG EWOLUCYJNY

199
00:19:51,381 --> 00:19:52,621
„On mnie zje!”

200
00:19:53,301 --> 00:19:57,381
A ona na to: „Wyluzuj, to tylko skorpion”.

201
00:19:58,621 --> 00:20:01,781
A potem, jak to urocza meksykańska mama,

202
00:20:02,021 --> 00:20:08,061
zdjęła sandał
i rozkwasiła drania na suficie.

203
00:20:17,461 --> 00:20:22,621
Carlos Santibáñez-López
jest obecnie specjalistą od skorpionów.

204
00:20:24,141 --> 00:20:26,821
Zajmuje się badaniami nad ich jadem.

205
00:20:28,741 --> 00:20:32,461
Spaceruję nocą z latarką UV,

206
00:20:32,741 --> 00:20:35,981
bo skorpiony świecą w ultrafiolecie.

207
00:20:36,541 --> 00:20:39,221
To dzięki specjalnemu białku
w ich pancerzach.

208
00:20:40,741 --> 00:20:43,581
Rzućmy na niego okiem.

209
00:20:47,981 --> 00:20:49,341
Spójrz na to!

210
00:20:49,421 --> 00:20:50,741
Pełno ich.

211
00:20:51,341 --> 00:20:52,381
Super.

212
00:20:56,021 --> 00:21:00,581
Skorpiony prawie się nie zmieniły
od 400 milionów lat.

213
00:21:01,781 --> 00:21:04,501
Idealnie przystosowały się
do życia na pustyni.

214
00:21:06,461 --> 00:21:10,661
Skorpiony mają bardzo wolny metabolizm.

215
00:21:11,421 --> 00:21:15,581
Mogą długo przetrwać
bez pożywienia i wody.

216
00:21:16,941 --> 00:21:20,621
Niektóre gatunki przeżywają nawet rok

217
00:21:21,381 --> 00:21:22,941
bez żadnego jedzenia.

218
00:21:24,341 --> 00:21:27,981
Mają dość energii, by utrzymać

219
00:21:28,061 --> 00:21:30,741
niezbędne funkcje życiowe.

220
00:21:32,341 --> 00:21:38,301
Muszą być gotowe do złapania pożywienia,
gdy tylko się pojawi.

221
00:21:40,221 --> 00:21:45,701
Dlatego wykształciły wiele broni,
które pomagają im w polowaniu.

222
00:21:47,021 --> 00:21:49,541
W tym najważniejszą z nich…

223
00:21:51,461 --> 00:21:52,301
jad.

224
00:22:09,741 --> 00:22:11,821
Aby zbadać jad skorpiona,

225
00:22:12,701 --> 00:22:16,221
Carlos musi go pobrać
z gruczołu na ogonie.

226
00:22:18,741 --> 00:22:25,261
Jad to potężna mieszanka minerałów, soli

227
00:22:25,341 --> 00:22:29,141
i setek białek o różnych funkcjach.

228
00:22:30,261 --> 00:22:32,421
Zrób to jak najszybciej.

229
00:22:34,741 --> 00:22:38,221
Pobudzamy mięśnie prądem.

230
00:22:40,941 --> 00:22:44,301
Otrzymamy bardzo niewielką ilość jadu,

231
00:22:44,381 --> 00:22:46,181
maleńką kroplę.

232
00:22:46,461 --> 00:22:50,061
Ale ta kropla jest tak cenna,
że nie chcemy jej stracić.

233
00:22:52,341 --> 00:22:53,941
Pomasuj go.

234
00:22:55,181 --> 00:22:57,061
Jest kropelka.

235
00:22:58,461 --> 00:22:59,621
W porządku.

236
00:22:59,701 --> 00:23:01,621
Udało się. Mamy jad.

237
00:23:02,861 --> 00:23:05,781
Mamy maleńką kropelkę.

238
00:23:06,701 --> 00:23:08,061
- Zgadza się.
- Widzisz?

239
00:23:08,141 --> 00:23:11,021
- Tak.
- To jak kropla wody.

240
00:23:21,501 --> 00:23:24,061
Jad jest tak skuteczną bronią,

241
00:23:24,661 --> 00:23:28,501
że używają go gady, owady i ryby.

242
00:23:30,341 --> 00:23:34,621
Ewoluował osobno co najmniej 30 razy.

243
00:23:38,861 --> 00:23:42,581
Im częściej jakaś cecha, jak jad,
wykształciła się na Ziemi,

244
00:23:44,341 --> 00:23:47,661
tym pewniejsze jest
jej występowanie na innych planetach.

245
00:24:01,461 --> 00:24:03,021
Po gorącej stronie Janusa

246
00:24:03,861 --> 00:24:06,941
pentapody wykorzystują jad,
by złapać ofiarę.

247
00:24:16,661 --> 00:24:19,101
Ale polowanie w pojedynkę jest ryzykowne.

248
00:24:31,341 --> 00:24:34,821
Nawet jadowity drapieżnik jest bezsilny

249
00:24:35,421 --> 00:24:36,821
wobec roju.

250
00:24:54,541 --> 00:24:58,661
Po mroźnej stronie jest równie ciężko.

251
00:25:02,941 --> 00:25:07,501
Czy w wiecznej ciemności
i bez energii słońca…

252
00:25:09,941 --> 00:25:12,021
cokolwiek przetrwa?

253
00:25:22,341 --> 00:25:26,541
Na Ziemi niemal całe życie
zależy od światła słonecznego.

254
00:25:29,701 --> 00:25:32,781
Rośliny zamieniają energię słoneczną
w pożywienie,

255
00:25:34,141 --> 00:25:36,301
które karmi inne formy życia.

256
00:25:39,541 --> 00:25:42,421
Ale istnieją niezwykłe miejsca na Ziemi,

257
00:25:42,661 --> 00:25:46,141
gdzie życie ewoluowało bez światła.

258
00:25:47,221 --> 00:25:51,301
CUEVA DE VILLA LUZ, MEKSYK

259
00:25:57,061 --> 00:26:01,141
Gdy myślę o wejściu do takiej jaskini,
jednym z pewników jest to,

260
00:26:01,221 --> 00:26:03,221
że to obce środowisko.

261
00:26:03,301 --> 00:26:05,381
- Trochę paruje.
- Tak.

262
00:26:05,461 --> 00:26:08,021
Można tam umrzeć na wiele sposobów.

263
00:26:09,181 --> 00:26:10,461
MIKROBIOLOŻKA

264
00:26:10,541 --> 00:26:14,781
Tutaj zagrażają mi między innymi
duże ilości siarkowodoru.

265
00:26:15,981 --> 00:26:17,941
Siarkowodór może być zabójczy.

266
00:26:18,021 --> 00:26:19,261
- Gotowy?
- Tak.

267
00:26:19,741 --> 00:26:24,101
Dlatego zabieram ochroniarza, mojego męża.

268
00:26:26,101 --> 00:26:28,301
Wie, kiedy to przerwać, powiedzieć:

269
00:26:28,661 --> 00:26:30,781
„Czas na nas, masz dość”.

270
00:26:49,061 --> 00:26:53,421
Cueva De Villa Luz
to labirynt wapiennych komór.

271
00:26:57,701 --> 00:27:01,941
Siarkowodór wydobywa się
ze skorupy ziemskiej.

272
00:27:04,181 --> 00:27:07,741
Miesza się z tlenem
i tworzy kwas siarkowy,

273
00:27:07,941 --> 00:27:10,461
barwiący wodę na mlecznobiało.

274
00:27:13,741 --> 00:27:16,981
A jednak niektóre formy życia
nie tylko tu przetrwały,

275
00:27:17,541 --> 00:27:20,101
a wręcz prosperują.

276
00:27:25,621 --> 00:27:26,861
Snotyty…

277
00:27:30,301 --> 00:27:32,821
kapiące kolonie bakterii.

278
00:27:38,061 --> 00:27:42,061
W jednym snotycie jest wiele organizmów.

279
00:27:44,101 --> 00:27:46,901
Zamiast polegać na fotosyntezie,

280
00:27:47,541 --> 00:27:50,981
pożywiają się siarkowodorem

281
00:27:52,181 --> 00:27:55,701
i wykorzystują go jako źródło energii.

282
00:28:01,261 --> 00:28:03,301
- Gotowy?
- Tak.

283
00:28:04,301 --> 00:28:06,221
Sterylizujemy.

284
00:28:07,501 --> 00:28:09,581
Dobrze, zakręć.

285
00:28:13,821 --> 00:28:15,621
Zajmijmy się tym.

286
00:28:16,421 --> 00:28:17,381
No dobrze.

287
00:28:18,421 --> 00:28:20,701
Jeden snotyt.

288
00:28:23,541 --> 00:28:26,261
To jedne z najlepszych snotytów
na świecie.

289
00:28:27,221 --> 00:28:28,421
Są wyjątkowo kwaśne.

290
00:28:29,101 --> 00:28:31,621
Bardziej niż kwas akumulatorowy.

291
00:28:36,461 --> 00:28:39,301
W jaskini rozwinął się cały ekosystem

292
00:28:40,061 --> 00:28:42,221
żywiący się snotytami.

293
00:28:44,461 --> 00:28:47,261
Stworzenia, które nie znają
światła dziennego.

294
00:28:55,261 --> 00:28:56,181
Widzisz je?

295
00:28:58,141 --> 00:28:58,981
Tak.

296
00:29:00,621 --> 00:29:03,221
Po prawej jest sporo dużych.

297
00:29:05,061 --> 00:29:09,701
Gdy do wody wpadnie biała wstęga bakterii,

298
00:29:10,261 --> 00:29:12,221
od razu płynie do niej ryba.

299
00:29:13,861 --> 00:29:17,701
Tam jest ich więcej, widzicie?
Tam płynie większa.

300
00:29:18,381 --> 00:29:20,781
Nadpływa. Dorwała go!

301
00:29:24,981 --> 00:29:28,101
Badanie życie w całkowitej ciemności

302
00:29:28,181 --> 00:29:33,941
poszerzyło nasze poszukiwania życia
w innych miejscach we wszechświecie.

303
00:29:34,461 --> 00:29:38,341
Zrozumieliśmy, że możemy
znaleźć życie w miejscach,

304
00:29:38,581 --> 00:29:40,701
w których się go nie spodziewaliśmy.

305
00:29:43,381 --> 00:29:45,301
Dwadzieścia pięć.

306
00:29:45,661 --> 00:29:47,221
Wysoka wartość.

307
00:29:47,301 --> 00:29:50,341
Dobra. Myślisz, że pora na nas?

308
00:30:04,901 --> 00:30:07,821
Każda forma życia potrzebuje energii.

309
00:30:10,061 --> 00:30:13,941
Po gorącej stronie Janusa
pochodzi ona od światła gwiazdy.

310
00:30:17,661 --> 00:30:22,101
Po jego zimnej stronie – z głębi planety.

311
00:30:29,021 --> 00:30:31,341
To aktywność geotermalna.

312
00:30:35,741 --> 00:30:39,581
Gdy ciśnienie wulkaniczne
wypycha wodę na powierzchnię,

313
00:30:40,541 --> 00:30:42,501
wokół kotłuje się życie.

314
00:30:45,141 --> 00:30:47,821
To pobudza pentapody do działania.

315
00:31:01,581 --> 00:31:05,821
Polują na pędraki gromadzące się
wokół zbiorników geotermalnych.

316
00:31:10,261 --> 00:31:11,701
Ale to nie takie proste.

317
00:31:17,741 --> 00:31:20,221
Pędraki wykształciły system obronny.

318
00:31:21,261 --> 00:31:24,501
Podskakują i wysyłają
sygnał ostrzegawczy pozostałym.

319
00:31:27,341 --> 00:31:29,901
Współpracują, by przeżyć.

320
00:31:46,141 --> 00:31:50,381
Na Ziemi niektóre zwierzęta
używają światła w ten sam sposób.

321
00:31:51,141 --> 00:31:52,621
Do wysyłania sygnałów.

322
00:31:54,941 --> 00:32:00,461
LAS ALLEGHENY NATIONAL, PENSYLWANIA, USA

323
00:32:01,541 --> 00:32:04,821
Każdy z tych punkcików światła
to świetlik.

324
00:32:07,301 --> 00:32:10,101
Pojawiają się zaraz po zachodzie słońca.

325
00:32:11,261 --> 00:32:12,661
Są jak iskry z ogniska.

326
00:32:12,741 --> 00:32:13,781
ENTOMOLOŻKA

327
00:32:13,861 --> 00:32:16,781
To spektakularny widok.
A im ciemniej, tym lepiej.

328
00:32:26,101 --> 00:32:28,701
Ich światło jest formą komunikacji.

329
00:32:29,981 --> 00:32:33,301
Są jednymi z niewielu zwierząt lądowych,

330
00:32:33,381 --> 00:32:35,821
które komunikują się z własnym światłem.

331
00:32:39,421 --> 00:32:42,581
Bioluminescencja wyewoluowała u świetlików

332
00:32:42,861 --> 00:32:44,781
jako ostrzeżenie dla drapieżców.

333
00:32:45,621 --> 00:32:50,421
To znak, że owad jest pełen toksyn,
które lepiej omijać szerokim łukiem.

334
00:32:53,861 --> 00:32:55,221
Teraz ten sam mechanizm

335
00:32:55,861 --> 00:32:58,021
służy do szukania partnera.

336
00:33:02,061 --> 00:33:07,501
Świetlik wytwarza światło
z narządu w swoim odwłoku.

337
00:33:08,301 --> 00:33:11,021
Zawiera on enzym,

338
00:33:11,101 --> 00:33:15,021
który wytwarza jeden foton światła.
To tlenowa reakcja chemiczna.

339
00:33:15,101 --> 00:33:18,421
Kontrolując dopływ tlenu do odwłoka,

340
00:33:18,701 --> 00:33:22,941
świetlik wytwarza mrugające światło.
Przerywa i wznawia reakcję,

341
00:33:23,021 --> 00:33:27,021
i porozumiewa się z innymi, mrugając.

342
00:33:35,541 --> 00:33:39,741
Samce latają sobie i się popisują.

343
00:33:39,821 --> 00:33:43,181
Mrugają, jakby mówiły:
„Hej, spójrz na mnie!”.

344
00:33:46,061 --> 00:33:49,381
Samice czekają na ziemi i ich obserwują.

345
00:33:51,541 --> 00:33:54,701
Gdy któryś samiec im się spodoba,
odpowiadają mu.

346
00:33:57,861 --> 00:34:00,421
Samiec przylatuje i znowu mruga.

347
00:34:00,501 --> 00:34:03,101
Ona odpowiada, a potem spółkują.

348
00:34:04,181 --> 00:34:10,301
Za nami odbywa się więc
jeden wielki, zalotny taniec.

349
00:34:13,461 --> 00:34:16,021
Każdy gatunek tworzy własny język,

350
00:34:16,101 --> 00:34:18,101
pomagający odnaleźć się w mroku.

351
00:34:20,341 --> 00:34:24,461
Ale komunikowanie się światłem
jest ryzykowne.

352
00:34:26,461 --> 00:34:31,221
Niektóre gatunki nauczyły się
emitować fałszywe sygnały.

353
00:34:34,941 --> 00:34:39,741
To samica drapieżnika z rodzaju Photuris.

354
00:34:39,901 --> 00:34:42,821
Nazywamy ją femme fatale, bo znana jest

355
00:34:43,141 --> 00:34:46,821
ze zwabiania samców innych gatunków,
żeby się nimi pożywić.

356
00:34:47,821 --> 00:34:52,381
Hakuje sygnały
pomiędzy samcami i samicami,

357
00:34:52,461 --> 00:34:54,541
i wykorzystuje je na swoją korzyść.

358
00:34:56,341 --> 00:34:59,221
Widać, że to świetlik drapieżny,

359
00:34:59,421 --> 00:35:02,621
bo jego świecący odwłok ma inny kształt.

360
00:35:03,661 --> 00:35:07,821
To dwie świecące kreski,
jak znak równości.

361
00:35:08,541 --> 00:35:12,181
Samiec szuka sobie partnerki,

362
00:35:12,381 --> 00:35:14,861
a gdy mruga, ona mu odpowiada,

363
00:35:15,221 --> 00:35:17,941
zupełnie jak samica jego gatunku.

364
00:35:18,021 --> 00:35:20,461
Drapieżca naśladuje samicę,

365
00:35:20,621 --> 00:35:24,301
żeby zwabić samca,
ale nie chce z nim kopulować…

366
00:35:25,461 --> 00:35:27,821
tylko go zjeść.

367
00:35:30,421 --> 00:35:34,501
I robi to bardzo brutalnie.

368
00:35:39,541 --> 00:35:43,821
To klasyczny przykład drapieżcy
wykorzystującego mimetyzm.

369
00:35:48,141 --> 00:35:51,501
Jeden gatunek naśladuje
zachowanie drugiego,

370
00:35:52,861 --> 00:35:54,221
by go zabić.

371
00:35:58,981 --> 00:36:03,421
Kłamstwa i oszustwa
są dość powszechne w świecie zwierząt.

372
00:36:04,741 --> 00:36:07,741
Myślę, że tak samo byłoby
na innych planetach.

373
00:36:23,101 --> 00:36:27,021
Na Janusie pędraki wykorzystują światło,
by przeżyć.

374
00:36:32,061 --> 00:36:35,261
Ale ich system
za chwilę zostanie zhakowany.

375
00:36:47,061 --> 00:36:52,621
Złapawszy kilka pędraków,
pentapody wchłaniają ich bioluminescencję

376
00:36:56,141 --> 00:36:58,421
i naśladują ich sygnały ostrzegawcze.

377
00:37:04,661 --> 00:37:08,701
Pędraki instynktownie odskakują
od migoczących świateł.

378
00:37:10,541 --> 00:37:12,621
Ale tym razem to pułapka.

379
00:37:15,861 --> 00:37:19,021
Pentapody kierują je
w dogodne dla siebie miejsce.

380
00:37:24,141 --> 00:37:29,221
Zdolność adaptacji po raz kolejny
okazuje się sekretem ich przetrwania.

381
00:37:42,461 --> 00:37:45,021
Ale istnienie wszystkich stworzeń
na Janusie

382
00:37:45,421 --> 00:37:49,221
zależy od jednego, kluczowego składnika.

383
00:37:53,021 --> 00:37:56,621
Czy to w gorącym, zimnym,
czy mrocznym świecie.

384
00:38:00,021 --> 00:38:00,861
Od wody.

385
00:38:12,821 --> 00:38:17,501
OBSZAR GEOTERMALNY HVERIR, ISLANDIA

386
00:38:20,261 --> 00:38:23,461
Wszyscy znamy opowieść
o Złotowłosej i trzech misiach.

387
00:38:26,461 --> 00:38:29,901
Dziewczynka zakrada się do ich domu
i próbuje ich owsianki.

388
00:38:33,661 --> 00:38:35,461
Pierwsza miska jest za gorąca.

389
00:38:39,661 --> 00:38:41,781
Druga miska jest lodowata.

390
00:38:46,461 --> 00:38:49,741
Dopiero trzecia miska zadowala Złotowłosą.

391
00:38:54,861 --> 00:38:56,661
„Ta porcja”, mówi dziewczynka,

392
00:38:57,261 --> 00:38:58,421
„jest w sam raz”.

393
00:39:01,221 --> 00:39:04,141
Gdy rozglądamy się
za życiem we wszechświecie,

394
00:39:04,221 --> 00:39:07,381
szukamy warunków, które są „w sam raz”.

395
00:39:13,661 --> 00:39:15,701
A w tym przypadku „w sam raz”

396
00:39:16,541 --> 00:39:19,101
oznacza obecność tego związku:

397
00:39:20,301 --> 00:39:21,141
wody.

398
00:39:27,741 --> 00:39:32,141
Woda transportuje to,
co niezbędne do życia, wokół planety…

399
00:39:34,781 --> 00:39:37,021
i we wszystkich żyjących organizmach.

400
00:39:41,541 --> 00:39:45,141
To najważniejsza substancja
we wszechświecie.

401
00:39:52,861 --> 00:39:54,821
Ponieważ woda jest nam tak znana,

402
00:39:54,901 --> 00:39:58,981
dopiero po dłuższym zastanowieniu
dociera do nas, jaka jest dziwna.

403
00:39:59,061 --> 00:40:00,381
MIKROBIOLOG

404
00:40:00,461 --> 00:40:03,341
Woda składa się z jednego atomu tlenu

405
00:40:05,461 --> 00:40:06,821
i dwóch atomów wodoru.

406
00:40:08,181 --> 00:40:11,621
Ze względu na naturę pierwiastków
i sposób ich połączenia,

407
00:40:11,701 --> 00:40:16,981
po stronie tlenu mamy ładunek ujemny,
a po stronie atomów wodoru – dodatni.

408
00:40:17,061 --> 00:40:19,461
Każdy atom wodoru w cząsteczce

409
00:40:19,541 --> 00:40:22,981
może więc łączyć się z tlenem
w sąsiadujących cząsteczkach.

410
00:40:23,701 --> 00:40:27,381
Przy miliardach sąsiadujących
i przyciągających się cząsteczek,

411
00:40:27,461 --> 00:40:29,421
otrzymujemy bardzo lepką substancję.

412
00:40:31,661 --> 00:40:34,581
Molekuły wody nie tylko
przyciągają się wzajemnie.

413
00:40:34,661 --> 00:40:38,221
Przyciągają niemal każdą inną cząsteczkę,
z którą się zetkną.

414
00:40:41,101 --> 00:40:43,301
Rozrywają inne substancje,

415
00:40:44,061 --> 00:40:46,501
rozkładają je i rozpuszczają.

416
00:40:59,541 --> 00:41:02,341
Woda to uniwersalny rozpuszczalnik,

417
00:41:03,381 --> 00:41:07,701
bo ma zdolność rozkładania składników
odżywczych i substancji chemicznych.

418
00:41:15,861 --> 00:41:21,701
To niemal pewne, że życie na Ziemi
narodziło się nie na lądzie…

419
00:41:24,061 --> 00:41:25,101
a w wodzie.

420
00:41:31,661 --> 00:41:34,221
Głęboko pod wodą, w pierwotnych oceanach,

421
00:41:34,381 --> 00:41:37,581
wirowały życiodajne składniki.

422
00:41:40,461 --> 00:41:43,861
Potrzebne było miejsce
do skoncentrowania tych składników,

423
00:41:45,941 --> 00:41:49,501
które pozwoliłoby na reakcję chemiczną
prowadzącą do życia.

424
00:41:52,461 --> 00:41:55,901
Takim miejscem
mógł być komin hydrotermalny.

425
00:41:59,821 --> 00:42:03,141
Woda wchodzi w interakcję
z gorącymi skałami pod ziemią.

426
00:42:04,221 --> 00:42:07,021
Wytryska z powrotem
do lodowatej wody morskiej,

427
00:42:07,101 --> 00:42:09,941
niosąc składniki odżywcze
i substancje chemiczne,

428
00:42:11,381 --> 00:42:12,901
bąbelki życia.

429
00:42:17,461 --> 00:42:21,021
Związek pomiędzy wodą a życiem
jest tak silny,

430
00:42:21,941 --> 00:42:26,061
że trudno wyobrazić sobie
istnienie życia we wszechświecie

431
00:42:26,421 --> 00:42:28,101
bez jej obecności.

432
00:42:37,541 --> 00:42:39,061
To niesamowite,

433
00:42:39,141 --> 00:42:42,181
jak życie radzi sobie
w najcięższych warunkach:

434
00:42:42,621 --> 00:42:46,621
w skrajnym upale czy mrozie.
Ale ostatecznie najważniejsza jest woda.

435
00:42:46,701 --> 00:42:49,061
Woda w stanie ciekłym oznacza życie.

436
00:43:00,141 --> 00:43:02,901
Na Janusie brakuje wody.

437
00:43:05,861 --> 00:43:08,181
Albo zamarza…

438
00:43:11,261 --> 00:43:13,501
albo wyparowuje na wietrze.

439
00:43:18,261 --> 00:43:20,781
Ale wody w stanie ciekłym jest dość dużo,

440
00:43:21,341 --> 00:43:23,021
by rozwinęło się życie.

441
00:43:26,341 --> 00:43:28,461
Najsilniejsze stworzenia

442
00:43:29,461 --> 00:43:31,781
przystosują się i przetrwają.

443
00:43:42,661 --> 00:43:44,701
W NASA mawiają:

444
00:43:46,261 --> 00:43:47,941
„Jeśli chcesz znaleźć życie,

445
00:43:49,061 --> 00:43:50,341
podążaj za wodą”.

446
00:43:59,861 --> 00:44:03,101
Jak życie przystosuje się
do innego świata?

447
00:44:04,541 --> 00:44:06,461
Na planecie z dwoma gwiazdami.

448
00:44:09,501 --> 00:44:12,221
Tam, gdzie jest więcej energii
niż na Ziemi.

449
00:44:15,821 --> 00:44:19,221
Na planecie idealnej do życia.

450
00:44:49,301 --> 00:44:51,501
Napisy: Aleksandra Basińska