1
00:00:07,341 --> 00:00:10,061
NETFLIX ORİJİNAL BELGESEL DİZİSİ

2
00:00:25,661 --> 00:00:30,221
Dünya, milyonlarca türün evi.

3
00:00:34,741 --> 00:00:37,981
Peki ötesinde neler yaşıyor olabilir?

4
00:00:43,501 --> 00:00:46,661
Gök bilimciler güneş sistemimizin dışında

5
00:00:46,901 --> 00:00:48,901
binlerce gezegen keşfetti.

6
00:00:51,901 --> 00:00:54,661
Ve trilyonlarcası daha olabilir.

7
00:00:59,461 --> 00:01:02,621
Sadece bir kısmında bile hayat varsa...

8
00:01:04,061 --> 00:01:08,461
...o zaman evren, yaşıyor olabilir.

9
00:01:18,941 --> 00:01:22,221
Tüm canlıların ihtiyaçları aynıdır.

10
00:01:25,261 --> 00:01:26,141
Beslenmek.

11
00:01:32,941 --> 00:01:34,061
Üremek.

12
00:01:38,581 --> 00:01:39,701
Evrimleşmek.

13
00:01:43,541 --> 00:01:46,341
Dünya'daki hayatın yasalarını

14
00:01:46,901 --> 00:01:49,021
evrenin geri kalanına uygularsak...

15
00:01:50,701 --> 00:01:52,501
...uzaylıların dünyalarında

16
00:01:53,101 --> 00:01:55,021
nelerin yaşıyor olabileceğini...

17
00:01:55,941 --> 00:01:57,941
...tahmin edebiliriz.

18
00:02:26,941 --> 00:02:30,381
Bildiğimiz çoğu gezegen
o kadar cehennemîdir ki...

19
00:02:31,941 --> 00:02:35,221
...herhangi bir şeyin yaşaması
imkânsız görünür.

20
00:02:37,461 --> 00:02:41,181
Ama yaşamın tutunabileceği yerler
şaşkınlık vericidir.

21
00:02:44,901 --> 00:02:48,741
Kendimi bildim bileli,
annem uzaylı olduğumu söylerdi.

22
00:02:50,861 --> 00:02:54,661
Çünkü başından beri aklım dış uzaydaydı.

23
00:02:57,981 --> 00:03:01,461
Uzaya çıkıp evreni keşfetmek istediğimi
daima biliyordum.

24
00:03:08,741 --> 00:03:13,821
DANAKİL ÇÖKÜNTÜSÜ
ETİYOPYA

25
00:03:15,861 --> 00:03:17,141
Aman Tanrı'm.

26
00:03:18,421 --> 00:03:22,661
ASTROBİYOLOG

27
00:03:23,381 --> 00:03:26,061
Hayatım boyu gördüğüm en inanılmaz yer.

28
00:03:27,461 --> 00:03:30,701
Diğer gezegenleri de böyle hayal ediyorum.

29
00:03:31,381 --> 00:03:32,821
İnanılmaz.

30
00:03:34,421 --> 00:03:35,261
Evet.

31
00:03:40,541 --> 00:03:45,021
Danakil Çöküntüsü, o civarda
"Cehenneme Açılan Kapı" olarak bilinir.

32
00:03:48,821 --> 00:03:52,541
Deniz seviyesinden 120 metre aşağıdadır
ve volkaniktir.

33
00:03:54,861 --> 00:03:57,261
Burası, dünyanın en sıcak yeridir.

34
00:04:01,061 --> 00:04:02,501
79 derecedeyiz.

35
00:04:03,181 --> 00:04:04,301
82 oldu.

36
00:04:04,981 --> 00:04:07,421
87'ye kadar gidiyor.

37
00:04:12,941 --> 00:04:14,941
Eğer burada yaşam varsa...

38
00:04:16,741 --> 00:04:20,621
...evrendeki birçok dünyada da olabilir.

39
00:04:24,461 --> 00:04:26,901
Her gezegende yaşamın bir kimyası olacak.

40
00:04:26,981 --> 00:04:28,781
Bizimki gibi de olabilir,

41
00:04:29,341 --> 00:04:32,221
bilemeyiz ama yaşamı sağlayacak
bir kimya olacak.

42
00:04:32,701 --> 00:04:35,701
Ve bu kimyanın sınırları olacak.

43
00:04:37,141 --> 00:04:39,581
Mesela tüm yaşam hücrelerden oluşur.

44
00:04:39,701 --> 00:04:41,901
Bu hücrelerde biyomoleküller vardır

45
00:04:41,981 --> 00:04:44,541
ve hücrenin işleyip yaşamasını sağlar.

46
00:04:44,621 --> 00:04:48,021
Bu kimyayı mümkün kılan ve bizi yaşatan

47
00:04:48,261 --> 00:04:49,821
işte bu makinedir.

48
00:04:50,301 --> 00:04:53,581
Bu makinenin nasıl çalıştığını
anlamak istiyoruz.

49
00:04:54,301 --> 00:04:56,781
Ve bu makineyi
neyin bozacağını bilmeliyiz.

50
00:05:01,981 --> 00:05:07,461
Yakın zamana dek Danakil'in
yaşam için aşırı olduğu düşünülüyordu.

51
00:05:10,421 --> 00:05:16,421
Ama astrobiyologlar buraya gelip
tek hücreli mikropları arıyor...

52
00:05:18,581 --> 00:05:20,861
...yani ekstremofilleri.

53
00:05:34,581 --> 00:05:36,781
Mikroplar çıplak gözle görülemez,

54
00:05:36,861 --> 00:05:39,901
yani gölden aldığımız suya
mikroskopla bakıp

55
00:05:39,981 --> 00:05:42,501
böcek kaynadığını görmek gibi olmayacak.

56
00:05:50,181 --> 00:05:53,381
Ekstremofillerin varlığını tespit etmenin
tek yolu...

57
00:05:54,861 --> 00:05:58,381
...portatif genetik dizileyici ile...

58
00:06:00,141 --> 00:06:02,941
...DNA izi bulmaktır.

59
00:06:05,701 --> 00:06:08,741
Bu cihaz çok küçük
ve sıcaklığa karşı çok hassas

60
00:06:09,141 --> 00:06:12,301
ve Dünya'daki en sıcak yerlerden
birinde bulunuyoruz.

61
00:06:13,461 --> 00:06:15,661
Şu an sahadayız ve serin bir blok ile

62
00:06:15,741 --> 00:06:18,941
serin tutmaya çalışıyoruz.
Kanallarımız da çalışıyor.

63
00:06:21,661 --> 00:06:22,501
Ve de...

64
00:06:24,421 --> 00:06:26,901
Dizileme bulduk!

65
00:06:27,501 --> 00:06:29,941
Gerçekten dizileme oluyor.

66
00:06:30,701 --> 00:06:32,661
Burada DNA var.

67
00:06:34,741 --> 00:06:35,581
Mükemmel.

68
00:06:38,221 --> 00:06:41,141
DNA dizilemesinin varlığı,

69
00:06:41,301 --> 00:06:46,141
Danakil'in asitli sularında
ekstremofillerin yaşayabildiğini kanıtlar.

70
00:06:48,821 --> 00:06:53,341
Bunlar mikropların süper kahramanları gibi
ve gerçekten müthiş,

71
00:06:53,421 --> 00:06:58,821
bu tarz ortamlarda yaşayabilmek için
geliştirdikleri mekanizmaları

72
00:06:59,061 --> 00:07:00,901
ve stratejileri öğreniyoruz.

73
00:07:04,661 --> 00:07:09,501
Burada canlı organizmalar bulmak,
ilginç olasılıklar doğuruyor.

74
00:07:10,741 --> 00:07:15,581
Ama bazı yaşam formları öyle güçlüdür ki
her yerde yaşayabilir...

75
00:07:19,101 --> 00:07:22,541
...uzayın en derin yerlerinde bile.

76
00:07:31,821 --> 00:07:33,621
Bir kırmızı cüce yıldız.

77
00:07:39,541 --> 00:07:42,381
Galaksimizdeki en yaygın yıldız türü.

78
00:07:56,261 --> 00:07:57,861
Bir gezegen düşünün,

79
00:07:57,941 --> 00:08:03,381
öyle yakın bir yörüngede olsun ki
dönüşü yıldızın yer çekimiyle kilitlensin.

80
00:08:06,221 --> 00:08:09,301
Böylece güneşine hep aynı yüzü göstersin.

81
00:08:18,861 --> 00:08:20,861
Bu, Janus.

82
00:08:29,661 --> 00:08:33,381
Yaşam, böyle aşırı bir dünyaya
nasıl uyum sağlar?

83
00:08:40,261 --> 00:08:43,781
Gezegenin bir tarafı daima gündüz,

84
00:08:44,301 --> 00:08:45,701
yakıcı bir çöl.

85
00:08:51,141 --> 00:08:53,981
Diğer tarafta ise sonsuz gece var,

86
00:08:54,421 --> 00:08:56,221
donmuş bir gölge diyarı.

87
00:09:03,781 --> 00:09:09,261
İkisinin ortasında ise
sürekli alaca karanlığın zayıf ışığı.

88
00:09:18,261 --> 00:09:22,141
Soğuk taraftan akan donmuş eriyik sular...

89
00:09:22,901 --> 00:09:25,541
...arazi boyunca kanyonlar açıyor.

90
00:09:28,501 --> 00:09:32,061
Gezegenin en yaşanabilir yeri olan
burada bile

91
00:09:32,501 --> 00:09:33,901
çok az bitki var.

92
00:09:39,981 --> 00:09:42,061
Ama bu kanyonların derinliklerinde,

93
00:09:42,261 --> 00:09:45,101
beş bacaklı, olağanüstü bir canlı yaşıyor.

94
00:09:46,901 --> 00:09:47,861
Bir beşayak.

95
00:09:53,021 --> 00:09:54,381
Boyu bir kedi kadar

96
00:09:54,941 --> 00:09:57,741
ve Janus'taki baskın yaşam formu.

97
00:09:59,861 --> 00:10:02,821
Her duruma ayak uydurabilir.

98
00:10:10,541 --> 00:10:11,941
Soğuk tarafta

99
00:10:12,421 --> 00:10:14,501
tıknaz ve tüylü.

100
00:10:20,781 --> 00:10:25,661
Sıcak tarafta ise
parlak, narin ve hareketli.

101
00:10:27,701 --> 00:10:30,541
Beşayaklar hayatta kalabilmek için...

102
00:10:31,461 --> 00:10:32,941
...ne gerekiyorsa o olur.

103
00:10:42,261 --> 00:10:46,941
Dünya'da tüm hayvanlar
çevrelerine uyum sağlar.

104
00:10:51,061 --> 00:10:54,101
Ama bazıları diğerlerinden daha uyumludur.

105
00:11:00,861 --> 00:11:05,541
ARİMA VADİSİ

106
00:11:08,341 --> 00:11:10,821
Burada karşılaştığım bu patika

107
00:11:11,021 --> 00:11:13,101
öyle güzelce açılmış ki

108
00:11:13,181 --> 00:11:16,861
daha büyük bir hayvanın
ya da bir insanın işi gibi görünüyor.

109
00:11:18,021 --> 00:11:19,541
Ama karıncaların işi.

110
00:11:22,221 --> 00:11:24,021
Yaprak kesici karıncaların.

111
00:11:27,181 --> 00:11:28,901
Şimdi ortalık sakin gibi

112
00:11:29,061 --> 00:11:32,741
ama gece geldiğimizde burası
karınca süper otoyoluna dönüşecek

113
00:11:32,821 --> 00:11:36,301
ve yuvalarına yaprak götürüyor olacaklar.

114
00:11:48,821 --> 00:11:49,781
Vay canına.

115
00:11:50,501 --> 00:11:51,541
Şuna bakın.

116
00:11:54,501 --> 00:11:56,501
Burası, karınca yuvası.

117
00:11:58,981 --> 00:12:03,781
Koloninin kalbini görebiliyorsunuz.
Bir sürü şey oluyor.

118
00:12:07,661 --> 00:12:11,301
Yaprak kesici karıncalar içinde
farklı sınıflar var.

119
00:12:12,981 --> 00:12:14,261
Askerler var...

120
00:12:15,461 --> 00:12:16,901
...farklı işçiler var.

121
00:12:17,741 --> 00:12:18,941
Bir de kraliçe var.

122
00:12:19,021 --> 00:12:22,221
Sadece o yumurtluyor
ve sadece bir kraliçe var.

123
00:12:22,461 --> 00:12:24,461
O olmasa bunların hiçbiri olmazdı.

124
00:12:27,261 --> 00:12:30,901
Karınca kolonileri, iş bölümüne bağlıdır.

125
00:12:33,381 --> 00:12:35,781
Farklı sınıfların farklı işleri vardır

126
00:12:36,221 --> 00:12:39,101
ve her biri farklı boyutlardadır.

127
00:12:43,581 --> 00:12:45,861
Elimde bir tane asker

128
00:12:45,941 --> 00:12:48,301
ve çok küçük bir işçi var.

129
00:12:48,701 --> 00:12:51,181
Kolonideki en küçük işçi değil

130
00:12:51,501 --> 00:12:52,861
ama oldukça yakın.

131
00:12:53,141 --> 00:12:56,021
Askeri de güç bela tutabiliyorum.

132
00:12:56,141 --> 00:12:57,861
Çok zor. Gücü hissediliyor.

133
00:12:57,941 --> 00:13:01,421
Çıkmaya çalıştığını hissediyorum.
Ağzı açık.

134
00:13:02,181 --> 00:13:04,261
Ama aralarındaki fark inanılmaz

135
00:13:04,341 --> 00:13:08,741
ve hepsi de aynı larvadan çıkıyor.

136
00:13:12,141 --> 00:13:15,421
Kolonideki tüm karıncalar yakın akrabadır.

137
00:13:17,461 --> 00:13:19,821
Ortak genleri çoktur.

138
00:13:21,741 --> 00:13:22,861
Ama büyüdükçe

139
00:13:23,301 --> 00:13:27,381
yedikleri yiyeceklere bağlı olarak
bazı genler açılır

140
00:13:28,301 --> 00:13:30,261
ve bazıları da kapanır.

141
00:13:32,461 --> 00:13:37,461
Herhangi biri işçi, toplayıcı
ya da asker olabilir.

142
00:13:41,741 --> 00:13:46,381
Tek şablondan farklı şekiller
ve biçimler yaratma becerisine

143
00:13:47,061 --> 00:13:49,261
polifeni deniyor.

144
00:13:49,341 --> 00:13:52,861
"Poli" çok demek, "feni" de şekil demek.

145
00:14:01,181 --> 00:14:05,661
Örümcek, bütün gece kaçındığım şeyi yaptı.

146
00:14:05,741 --> 00:14:10,101
Yaprak kesicilerin kullandığı yola çıktı.

147
00:14:10,501 --> 00:14:12,781
Ve bu iyi olmadı.

148
00:14:13,901 --> 00:14:17,821
Askerlerin ve çenelerinin gücünü
burada görebilirsiniz.

149
00:14:19,101 --> 00:14:21,221
Bir şey koloniyi rahatsız ederse...

150
00:14:22,661 --> 00:14:26,061
...görevleri gelip onu götürmektir.
Tam da öyle yaptılar.

151
00:14:34,581 --> 00:14:35,461
Vay canına.

152
00:14:42,861 --> 00:14:44,301
Bana da saldırıyorlar.

153
00:14:45,381 --> 00:14:46,381
Biraz acıtacak.

154
00:14:46,821 --> 00:14:48,381
Şimdi de benim peşimdeler.

155
00:14:54,261 --> 00:14:58,381
Çevresinde yaşanan değişimlere
karıncalar kadar hızlı dönüşüp

156
00:14:58,461 --> 00:15:01,221
tepki verebilen bir canlı,

157
00:15:01,301 --> 00:15:04,341
hem hayatta kalmakta
hem de dünyasına hükmetmekte

158
00:15:04,421 --> 00:15:06,141
müthiş bir avantaja sahiptir.

159
00:15:15,941 --> 00:15:19,101
SICAKLIK ARALIĞI

160
00:15:21,901 --> 00:15:22,861
Janus'ta,

161
00:15:23,501 --> 00:15:26,341
beşayaklar polifenide ustalaşmıştır.

162
00:15:29,981 --> 00:15:33,781
Aynı karıncalar gibi
farklı biçimlere dönüşebilirler.

163
00:15:37,221 --> 00:15:40,101
Ama hepsinin hayatı aynı yerde başlar.

164
00:15:42,981 --> 00:15:44,541
Alaca Karanlık Kuşağı'nda.

165
00:15:52,661 --> 00:15:55,381
Bir çift yetişkin, üremeye hazır.

166
00:15:58,261 --> 00:16:01,141
İkisi de hem erkek hem dişi.

167
00:16:02,781 --> 00:16:04,021
Hermafroditler.

168
00:16:06,181 --> 00:16:08,301
İkisi de yavrulayabildiğinden...

169
00:16:09,901 --> 00:16:12,381
...başarı şansları ikiye katlanır.

170
00:16:27,941 --> 00:16:32,701
Beşayak, çiftleşme bittikten sonra
kanyonu terk eder.

171
00:16:36,421 --> 00:16:39,061
Yüksek bir tepeye çıkar...

172
00:16:41,461 --> 00:16:43,221
...ve yavrulamaya hazırlanır.

173
00:16:51,261 --> 00:16:57,461
Tepede, soğuk ve sıcak taraflar arasında
sürekli bir rüzgâr esmektedir.

174
00:17:09,541 --> 00:17:14,621
Ama rüzgâr,
larvaları dağıtma fırsatı sağlar.

175
00:17:19,261 --> 00:17:22,621
Böylece tüm gezegende koloni kurabilirler.

176
00:17:35,421 --> 00:17:38,941
Sıcak tarafta su çok azdır.

177
00:17:42,301 --> 00:17:45,461
Sadece gölgelik alanlarda yoğunlaşmıştır.

178
00:17:55,981 --> 00:17:58,901
Yiyecek bir şey yoksa yola devam ederler.

179
00:18:10,261 --> 00:18:14,421
Beş bacakları sayesinde
her yöne gidebilirler.

180
00:18:17,341 --> 00:18:18,941
Ve on gözleri sayesinde

181
00:18:19,381 --> 00:18:21,781
pek az şey dikkatlerinden kaçar.

182
00:18:30,261 --> 00:18:31,701
Yiyecek hissederlerse...

183
00:18:32,861 --> 00:18:35,341
...dokunaçlarıyla araştırırlar.

184
00:18:41,421 --> 00:18:44,741
Her fırsatı değerlendirmeleri gerekir.

185
00:18:57,221 --> 00:19:01,421
ATEŞ VADİSİ
NEVADA, ABD

186
00:19:02,861 --> 00:19:05,621
Her çölde, hayat zorlu bir sınavdır.

187
00:19:06,741 --> 00:19:08,701
Sadece güçlüler hayatta kalır.

188
00:19:10,861 --> 00:19:12,381
Ve doğal dünyada

189
00:19:12,781 --> 00:19:14,621
en güçlü canlı...

190
00:19:15,861 --> 00:19:17,021
...bir akreptir.

191
00:19:23,941 --> 00:19:26,181
-Bir şey var mı?
-Sanmıyorum.

192
00:19:32,101 --> 00:19:34,701
Akreplerle ilgili ilk çocukluk anım,

193
00:19:34,941 --> 00:19:39,621
on yaşımda kocaman bir akrep görmemdi.

194
00:19:41,421 --> 00:19:42,421
Anneme seslendim.

195
00:19:43,341 --> 00:19:45,541
Koşarak geldi

196
00:19:45,981 --> 00:19:47,621
ve "Ne var? Ne oldu?" dedi.

197
00:19:47,981 --> 00:19:50,861
Tavandaki akrebi gösterdim

198
00:19:50,941 --> 00:19:52,621
ve "Beni yiyecek." dedim.

199
00:19:53,301 --> 00:19:57,141
O da dedi ki "Hadi, sakin ol.
"Bu sadece bir akrep."

200
00:19:58,701 --> 00:20:01,781
Sonra da iyi bir Meksikalı anne olarak

201
00:20:01,861 --> 00:20:08,061
terliğini çıkarıp tavandaki piçi ezdi.

202
00:20:17,461 --> 00:20:22,701
Carlos Santibáñez-López
artık bir akrep eksperi...

203
00:20:24,141 --> 00:20:26,821
...ve uzmanlık alanı da zehirleri.

204
00:20:28,861 --> 00:20:32,341
Gece çıkıyorum ve UV ışığı kullanıyorum

205
00:20:32,741 --> 00:20:35,981
çünkü akrepler UV ışığında parlıyor.

206
00:20:36,701 --> 00:20:39,221
Kabuklarında özel bir protein var.

207
00:20:40,701 --> 00:20:43,181
Evet, şuna bir bakalım.

208
00:20:47,661 --> 00:20:49,221
Vay be, şuna bak!

209
00:20:49,461 --> 00:20:50,421
Bir sürü var.

210
00:20:51,341 --> 00:20:52,381
Evet, harika.

211
00:20:56,021 --> 00:21:00,381
Akrepler 400 milyon yıl içinde
neredeyse hiç değişmemiştir.

212
00:21:01,781 --> 00:21:04,661
Çölde yaşama mükemmel uyum sağlamışlardır.

213
00:21:06,341 --> 00:21:10,661
Akreplerin metabolizması çok yavaştır.

214
00:21:11,461 --> 00:21:15,581
Yiyecek ve su olmadan
uzun süre yaşayabilirler.

215
00:21:17,061 --> 00:21:20,621
Hiçbir şey yemeden
bir yıl durabilen türlerine ait

216
00:21:21,381 --> 00:21:22,941
kayıtlarımız var.

217
00:21:24,181 --> 00:21:27,901
Ve sadece hayati işlevlerine yetecek kadar

218
00:21:28,141 --> 00:21:30,741
enerjileri oluyor.

219
00:21:32,421 --> 00:21:36,781
O yüzden gelecek sefer
yiyecek bulduklarında

220
00:21:37,021 --> 00:21:38,381
yakalamaları şart.

221
00:21:40,221 --> 00:21:45,741
Akrepler avlarını yakalamak için
pek çok silah geliştirmiştir

222
00:21:47,061 --> 00:21:49,541
ve bunların en önemlisi de...

223
00:21:51,421 --> 00:21:52,261
...zehirdir.

224
00:22:09,861 --> 00:22:11,821
Akrep zehrini incelemek için...

225
00:22:12,741 --> 00:22:16,181
...Carlos kuyruktaki bezden zehir çekiyor.

226
00:22:18,741 --> 00:22:25,261
Zehir çok güçlü bir karışımdır,
mineraller, tuzlar

227
00:22:25,341 --> 00:22:29,101
ve değişik işlevlere sahip
yüzlerce protein içerir.

228
00:22:30,301 --> 00:22:32,701
Olabildiğince hızlı olmaya çalış.

229
00:22:34,821 --> 00:22:38,301
Kasları elektrikle uyarıyoruz.

230
00:22:40,981 --> 00:22:44,301
Çok küçük bir miktar alacağız,

231
00:22:44,381 --> 00:22:46,181
ufacık ve minicik bir damla.

232
00:22:46,621 --> 00:22:50,061
Ama bu damla öyle değerli ki
kaybetmek istemiyoruz.

233
00:22:52,341 --> 00:22:53,941
Güzel bir masaj yap.

234
00:22:54,461 --> 00:22:56,981
Evet. Küçük bir damlacık var.

235
00:22:58,501 --> 00:22:59,621
Tamamdır.

236
00:22:59,701 --> 00:23:01,621
İşe yarıyor. Zehri aldık.

237
00:23:02,581 --> 00:23:05,701
İşte burada ama minicik bir damla.

238
00:23:06,781 --> 00:23:08,061
-Evet.
-Görüyor musun?

239
00:23:08,141 --> 00:23:10,981
-Evet.
-Bir su damlası gibi.

240
00:23:21,581 --> 00:23:23,981
Zehir çok etkili bir silahtır.

241
00:23:24,661 --> 00:23:28,501
Sürüngenler, böcekler
ve balıklar tarafından kullanılır.

242
00:23:30,341 --> 00:23:34,621
En az 30 ayrı evrim geçirmiştir.

243
00:23:38,941 --> 00:23:42,661
Zehir gibi bir özellik
Dünya'da ne kadar evrimleştiyse...

244
00:23:44,301 --> 00:23:47,661
...diğer gezegenlerde olma ihtimali de
o kadar çoktur.

245
00:24:01,581 --> 00:24:03,141
Janus'un sıcak tarafında,

246
00:24:03,861 --> 00:24:06,941
beşayaklar avlarını
zehir kullanarak yakalar.

247
00:24:16,741 --> 00:24:19,101
Ama yalnız avlanmak risklidir.

248
00:24:31,341 --> 00:24:34,621
Zehirli bir yırtıcı bile...

249
00:24:35,501 --> 00:24:37,221
...sürü karşısında güçsüzdür.

250
00:24:54,541 --> 00:24:58,661
Gezegenin soğuk tarafında da hayat zordur.

251
00:25:03,101 --> 00:25:07,501
Güneşten enerji alınamayan
sürekli bir karanlıkta...

252
00:25:09,941 --> 00:25:11,941
...nasıl hayatta kalınabilir?

253
00:25:22,381 --> 00:25:26,501
Dünya'daki yaşamın neredeyse tamamı
güneş ışığına bağlıdır.

254
00:25:29,701 --> 00:25:32,781
Bitkiler güneş enerjisinden
besin elde eder...

255
00:25:34,141 --> 00:25:36,301
...ve diğer yaşam formlarını besler.

256
00:25:39,621 --> 00:25:42,421
Ama Dünya'nın olağanüstü bazı yerlerinde

257
00:25:42,501 --> 00:25:46,141
yaşam hiç ışık olmadan evrilmiştir.

258
00:25:47,221 --> 00:25:51,301
VİLLA LUZ MAĞARASI
MEKSİKA

259
00:25:57,061 --> 00:26:01,141
Böyle bir mağaraya girmeyi düşünürken
aklıma gelen şeylerden biri,

260
00:26:01,221 --> 00:26:03,221
yabancı bir ortam olduğu.

261
00:26:03,301 --> 00:26:05,381
-Biraz buğulanıyor.
-Evet.

262
00:26:05,461 --> 00:26:08,021
Birçok öldürücü şeyle dolu.

263
00:26:09,181 --> 00:26:14,781
Bu mağaranın en büyük risklerinden biri,
çok fazla hidrojen sülfür olması.

264
00:26:15,981 --> 00:26:17,941
Hidrojen sülfür ölümcül olabilir.

265
00:26:18,021 --> 00:26:19,141
-Hazır mısın?
-Evet.

266
00:26:19,741 --> 00:26:23,941
O yüzden eşim de
güvenlik görevlisi olarak geliyor.

267
00:26:26,101 --> 00:26:28,181
Hiç çekinmeden beni çıkarıp

268
00:26:28,661 --> 00:26:30,901
"Yeter, gitme vakti geldi." diyebilir.

269
00:26:49,061 --> 00:26:53,421
Villa Luz Mağarası,
kireç taşından oluşmuş bir labirenttir.

270
00:26:57,741 --> 00:27:01,861
Yer kabuğundan
hidrojen sülfür gazı yükselir.

271
00:27:04,181 --> 00:27:10,421
Oksijenle karışınca sülfürik aside dönüşür
ve suyu süt beyazına çevirir.

272
00:27:13,741 --> 00:27:16,981
Yine de bazı yaşam formları hayatta kalmış

273
00:27:17,541 --> 00:27:20,101
ve hatta bu şartlarda gelişmiştir.

274
00:27:25,621 --> 00:27:26,861
Mukus sarkıtlar.

275
00:27:30,381 --> 00:27:32,901
Damlayan bakteri kolonileri.

276
00:27:38,141 --> 00:27:42,061
Tek bir sarkıtta pek çok organizma vardır.

277
00:27:44,101 --> 00:27:46,901
Fotosentez yapmak yerine

278
00:27:47,541 --> 00:27:50,741
hidrojen sülfür tüketip...

279
00:27:52,181 --> 00:27:55,701
...enerji kaynağı olarak kullanırlar.

280
00:28:01,021 --> 00:28:03,301
-Pekâlâ, ateşe hazır mısın?
-Evet.

281
00:28:04,301 --> 00:28:06,141
Güzel ve steril olsun.

282
00:28:07,581 --> 00:28:09,661
Şunu kapat lütfen.

283
00:28:13,821 --> 00:28:15,661
Tamam, şunu alalım.

284
00:28:16,421 --> 00:28:17,381
Evet.

285
00:28:18,421 --> 00:28:20,581
Güzel. Bir mukus sarkıt.

286
00:28:23,621 --> 00:28:26,261
Bunlar, dünyanın en iyilerinden.

287
00:28:27,221 --> 00:28:28,301
Çok asidik.

288
00:28:29,101 --> 00:28:31,741
Araba aküsünden bile asidik.

289
00:28:36,421 --> 00:28:39,301
Mukus sarkıtlardan beslenmek için...

290
00:28:40,141 --> 00:28:42,261
...bütün bir ekosistem evrilmiştir.

291
00:28:44,501 --> 00:28:47,261
Gün ışığını hiç görmemiş canlılar.

292
00:28:55,181 --> 00:28:56,741
Şunları görebiliyor musun?

293
00:28:58,141 --> 00:28:58,981
Evet.

294
00:29:00,381 --> 00:29:03,101
Sağ tarafta bayağı büyük olanlar var.

295
00:29:05,061 --> 00:29:09,581
Bu beyaz bakteri şeritlerinden birini
her görüşünüzde

296
00:29:10,341 --> 00:29:12,141
peşinde bir de balık olur.

297
00:29:13,861 --> 00:29:17,701
Birkaç tane daha geliyor.
Daha büyüğü geliyor, gördün mü?

298
00:29:18,381 --> 00:29:20,901
Geliyor. İşte yakaladı!

299
00:29:24,981 --> 00:29:28,101
Mutlak karanlıktaki hayatı incelemek

300
00:29:28,181 --> 00:29:33,941
evrenin diğer yerlerinde
yaşam arama şeklimizi geliştirdi.

301
00:29:34,461 --> 00:29:38,301
Aklımızın ucundan bile geçmeyen yerlerde

302
00:29:38,621 --> 00:29:40,661
yaşam bulabileceğimizi düşündürdü.

303
00:29:43,381 --> 00:29:45,101
-25.
-25.

304
00:29:45,661 --> 00:29:47,221
Bayağı yükseliyor.

305
00:29:47,301 --> 00:29:50,181
Tamam. Sence gitme vakti geldi mi?

306
00:30:04,941 --> 00:30:07,821
Tüm yaşam bir tür enerjiye ihtiyaç duyar.

307
00:30:10,141 --> 00:30:13,941
Janus'un sıcak tarafındaki enerjiyi
yıldız ışığı sağlar.

308
00:30:17,741 --> 00:30:21,981
Soğuk tarafta ise
enerji derinlerden gelir.

309
00:30:29,021 --> 00:30:31,021
Jeotermal faaliyet.

310
00:30:35,741 --> 00:30:39,581
Volkanik basınç, suyu yüzeye ittiğinde...

311
00:30:40,541 --> 00:30:42,621
...yeni bir canlı sağanağı olur...

312
00:30:45,141 --> 00:30:47,821
...ve beşayaklar harekete geçer.

313
00:31:01,661 --> 00:31:05,821
Jeotermal havuzların etrafında beliren
kurtçukların peşine düşerler.

314
00:31:10,261 --> 00:31:11,701
Ama o kadar kolay olmaz.

315
00:31:17,861 --> 00:31:20,341
Kurtçukların savunma mekanizması vardır.

316
00:31:21,261 --> 00:31:24,621
Zıplayıp diğer kurtçuklara
uyarı sinyali gönderirler...

317
00:31:27,341 --> 00:31:30,261
...ve yaşamak için
tek bir canlı gibi davranırlar.

318
00:31:46,181 --> 00:31:50,221
Dünya'da da bazı hayvanlar
ışık kullanarak...

319
00:31:51,261 --> 00:31:52,621
...sinyal gönderir.

320
00:31:54,941 --> 00:32:00,461
ALLEGHENY ULUSAL ORMANI
PENSİLVANYA, ABD

321
00:32:01,541 --> 00:32:04,821
Orada gördüğünüz her ışık
bir ateş böceğidir.

322
00:32:07,301 --> 00:32:10,101
Tam güneş batarken çıkmaya başlarlar.

323
00:32:11,261 --> 00:32:13,141
Ateşten çıkan kıvılcımlar gibi.

324
00:32:13,221 --> 00:32:16,781
Muhteşemdir ve hava karardıkça
daha da iyi olur.

325
00:32:26,101 --> 00:32:28,701
Ateş böcekleri iletişim için yanıp söner.

326
00:32:30,061 --> 00:32:33,301
Kendi yarattıkları ışıkla iletişim kuran

327
00:32:33,381 --> 00:32:35,341
yegâne kara canlılarıdır.

328
00:32:39,381 --> 00:32:42,621
Ateş böcekleri biyolüminesans sayesinde

329
00:32:42,901 --> 00:32:44,541
yırtıcıları uyarır.

330
00:32:45,701 --> 00:32:50,261
Toksinlerle dolu olduklarını
ve uzak durmalarını söyler.

331
00:32:53,861 --> 00:32:55,221
Aynı mekanizma

332
00:32:55,861 --> 00:32:58,021
eş bulmak için de kullanılır.

333
00:33:01,861 --> 00:33:07,501
Ateş böceği, karnında bulunan
ve fener denilen organla ışık üretir.

334
00:33:08,301 --> 00:33:11,021
Ve bu organdaki bir enzim

335
00:33:11,101 --> 00:33:15,021
tek bir ışık fotonu üretir.
Bu kimyasal tepkime oksijen kullanır.

336
00:33:15,101 --> 00:33:18,421
Oksijenin, fenerlerine akışını
kontrol ederek

337
00:33:18,501 --> 00:33:22,781
yanıp sönebilirler.
Kimyasal tepkimeyi durdurup başlatabilir

338
00:33:23,021 --> 00:33:27,021
ve bu yanıp sönmeler sayesinde
iletişim kurabilirler.

339
00:33:35,661 --> 00:33:39,741
Erkekler etrafta uçarak reklam yapar,

340
00:33:39,821 --> 00:33:43,101
yanıp sönerek
"İşte buradayım. Bana bakın." der.

341
00:33:46,101 --> 00:33:49,261
Dişiler de aşağıda beklemektedir
ve yukarı bakar.

342
00:33:51,581 --> 00:33:54,701
Beğendikleri bir erkek görünce
onlar da yanıp söner.

343
00:33:57,941 --> 00:34:00,421
Sonra erkek gelir ve tekrar yanıp söner.

344
00:34:00,501 --> 00:34:03,101
Dişi de yanıp sönerse çiftleşirler.

345
00:34:04,181 --> 00:34:08,421
Yani aslında arkamızda gördüğümüz,

346
00:34:08,501 --> 00:34:10,341
cilveli ve büyük bir danstır.

347
00:34:13,461 --> 00:34:16,021
Her tür, karanlıkta birbirini bulmak için

348
00:34:16,101 --> 00:34:18,101
kendi küçük dilini geliştirmiştir.

349
00:34:20,421 --> 00:34:24,381
Ama ışıkla iletişim kurmak,
doğası gereği risklidir.

350
00:34:26,461 --> 00:34:31,221
Bazı türler de
sahte sinyal yaymak için evrimleşmiştir.

351
00:34:34,941 --> 00:34:39,461
Buradaki, yırtıcı bir Photuris dişisidir.

352
00:34:39,821 --> 00:34:42,781
Femme fatale de denir çünkü yemek için

353
00:34:43,141 --> 00:34:46,821
diğer türlerin erkeklerini
kendilerine çeker.

354
00:34:47,861 --> 00:34:52,461
Erkekle dişi arasındaki iletişime sızar

355
00:34:52,581 --> 00:34:54,141
ve bunu lehine kullanır.

356
00:34:56,341 --> 00:34:59,181
Yırtıcı ateş böceği olduğu anlaşılıyor

357
00:34:59,421 --> 00:35:02,621
çünkü fenerinin şekli farklı.

358
00:35:03,661 --> 00:35:07,781
Sadece iki küçük çizgi yanıyor,
eşit işareti gibi.

359
00:35:08,541 --> 00:35:12,181
Bir erkek uçarak eş ararken

360
00:35:12,261 --> 00:35:14,861
yanıp söndüğünde o da yanıp sönecek,

361
00:35:15,221 --> 00:35:17,941
sanki o türün dişisiymiş gibi.

362
00:35:18,021 --> 00:35:20,301
Erkeği kendisine çekmek için

363
00:35:20,621 --> 00:35:24,301
diğer türdeki dişiyi taklit ediyor
ama çiftleşmek istemiyor.

364
00:35:25,461 --> 00:35:27,821
O erkeği yemek istiyor.

365
00:35:30,541 --> 00:35:34,501
Ve bunu çok vahşi bir şekilde yapıyor.

366
00:35:39,461 --> 00:35:43,821
Bu, klasik bir taklitçi yırtıcı örneğidir.

367
00:35:48,141 --> 00:35:51,501
Bir tür, diğerini öldürmek için...

368
00:35:52,901 --> 00:35:54,461
...davranışını kopyalıyor.

369
00:35:58,981 --> 00:36:03,421
Hayvanlar âleminde
yalan ve aldatma çok yaygındır.

370
00:36:04,781 --> 00:36:07,661
Ve bence her gezegende öyle olabilir.

371
00:36:23,101 --> 00:36:27,021
Janus'ta kurtçuklar
hayatta kalmak için ışık kullanır.

372
00:36:32,101 --> 00:36:35,301
Ama sistemlerine sızılmak üzere.

373
00:36:47,061 --> 00:36:52,621
Beşayaklar birkaç kurtçuk yakalayarak
biyolüminesanslarını emiyor...

374
00:36:56,221 --> 00:36:58,541
...ve uyarı sinyallerini taklit ediyor.

375
00:37:04,741 --> 00:37:08,461
Kurtçuklar içgüdüsel olarak
yanıp sönen ışıklardan uzaklaşıyor.

376
00:37:10,621 --> 00:37:12,621
Ama bu seferki bir tuzak.

377
00:37:15,941 --> 00:37:19,021
Beşayakların tam istedikleri yerdeler.

378
00:37:24,141 --> 00:37:29,221
Hayatta kalmalarının sırrı
yine uyum sağlama becerileri.

379
00:37:42,461 --> 00:37:44,821
Ama Janus'taki tüm canlılar için

380
00:37:45,421 --> 00:37:49,221
varoluşun bağlı olduğu
tek bir madde vardır.

381
00:37:53,021 --> 00:37:56,621
İster sıcak ister soğuk
isterse de alaca karanlık olsun.

382
00:37:59,981 --> 00:38:00,821
Su.

383
00:38:12,821 --> 00:38:17,501
HVERIR JEOTERMAL ALANI
İZLANDA

384
00:38:20,261 --> 00:38:23,461
Altın Saçlı Kız ve Üç Ayı masalını
herkes bilir.

385
00:38:26,461 --> 00:38:29,821
Gizlice evlerine girip
çorbalarını içmeye çalışır.

386
00:38:33,781 --> 00:38:35,101
İlk kâse çok sıcaktır.

387
00:38:39,821 --> 00:38:41,781
İkinci kâse çok soğuktur.

388
00:38:46,461 --> 00:38:49,581
Ancak üçüncü kâseyi denediğinde sevinir.

389
00:38:54,861 --> 00:38:56,501
"İşte bu," der kız...

390
00:38:57,341 --> 00:38:58,461
..."tam kararında."

391
00:39:01,221 --> 00:39:04,141
Yaşam arayışında evreni incelerken

392
00:39:04,341 --> 00:39:07,461
"tam kararında" şartlar ararız.

393
00:39:13,741 --> 00:39:15,781
Ve bu durumda "tam kararında"...

394
00:39:16,701 --> 00:39:19,101
...bir şeyin varlığıyla tanımlanır.

395
00:39:20,341 --> 00:39:21,181
Su.

396
00:39:27,741 --> 00:39:32,141
Su, gezegenin her yerinde
ve her canlı bedende...

397
00:39:34,781 --> 00:39:37,021
...yaşam için gerekli şeyleri taşır.

398
00:39:41,501 --> 00:39:45,221
Evrendeki en önemli maddedir.

399
00:39:52,981 --> 00:39:54,821
Suya çok aşina olduğumuz için

400
00:39:54,901 --> 00:40:00,021
durup düşünmediğimiz sürece
ne kadar garip olduğunu fark etmeyiz.

401
00:40:00,461 --> 00:40:03,341
Suyu oluşturan atomlar, bir oksijen...

402
00:40:05,461 --> 00:40:06,821
...ve iki hidrojendir.

403
00:40:08,181 --> 00:40:11,621
Elementlerin doğası
ve bağlanma şekilleri gereği

404
00:40:11,701 --> 00:40:16,701
oksijen tarafı net negatif yüklü,
hidrojenler de pozitif yüklüdür.

405
00:40:17,061 --> 00:40:19,461
Yani her molekülde bir hidrojen

406
00:40:19,541 --> 00:40:22,861
komşu moleküllerdeki oksijenle
etkileşime girebilir.

407
00:40:23,701 --> 00:40:27,421
Bu çekim, komşu moleküllerle
milyarlarca kez tekrarlanınca

408
00:40:27,501 --> 00:40:29,421
çok yapışkan bir madde oluşur.

409
00:40:31,821 --> 00:40:34,301
Su molekülleri sadece birbirlerini çekmez,

410
00:40:34,781 --> 00:40:38,221
temas ettikleri hemen her molekülü çeker.

411
00:40:41,101 --> 00:40:43,301
Diğer maddeleri böler,

412
00:40:44,021 --> 00:40:46,461
parçalar ve çözer.

413
00:40:59,541 --> 00:41:02,341
Su, evrensel bir çözücüdür...

414
00:41:03,461 --> 00:41:07,621
...çünkü eşsiz becerisiyle
besinleri ve kimyasalları eritebilir.

415
00:41:15,861 --> 00:41:21,821
Yaşamın Dünya'da ilk olarak
karada değil suda görüldüğü...

416
00:41:24,061 --> 00:41:25,101
...kesin gibidir.

417
00:41:31,741 --> 00:41:34,221
İlkel okyanusların derinliklerinde,

418
00:41:34,301 --> 00:41:37,541
yaşam oluşturan kimyasal malzemeler
dönüp duruyordu.

419
00:41:40,461 --> 00:41:43,861
Bu malzemeleri yoğunlaştıracak bir yere
ihtiyaç vardı.

420
00:41:45,941 --> 00:41:49,501
Böylece yaşamı oluşturacak
kimyasal tepkimeye girebilirlerdi.

421
00:41:52,621 --> 00:41:55,901
O yer, bir hidrotermal baca olabilirdi.

422
00:41:59,861 --> 00:42:03,141
Su derinlerdeki sıcak kayalarla
etkileşime girer.

423
00:42:04,181 --> 00:42:06,981
Ve taşıdığı besin ve kimyasallarla
geri fışkırıp

424
00:42:07,301 --> 00:42:09,141
dondurucu deniz suyuna karışır.

425
00:42:11,381 --> 00:42:12,901
Küçük yaşam kabarcıkları.

426
00:42:17,541 --> 00:42:21,101
Su ve yaşam arasındaki bağ
öyle güçlüdür ki...

427
00:42:21,941 --> 00:42:26,221
...evrenin herhangi bir yerinde
herhangi bir yaşamı

428
00:42:26,421 --> 00:42:28,101
onsuz düşünmek zordur.

429
00:42:37,581 --> 00:42:39,061
Çok aşırı koşullarda

430
00:42:39,141 --> 00:42:42,341
yaşamın nasıl tutunduğunu görmek
gerçekten inanılmaz.

431
00:42:42,621 --> 00:42:46,341
Çok sıcak, çok soğuk.
Ve nihayetinde her şey suyla ilgili.

432
00:42:46,581 --> 00:42:48,941
Sıvı su varsa yaşam da bulunur.

433
00:43:00,141 --> 00:43:02,901
Janus'ta çok az su var.

434
00:43:05,861 --> 00:43:08,141
Ya buz olup donmuş...

435
00:43:11,301 --> 00:43:13,501
...ya da buhar olup rüzgâra karışmış.

436
00:43:18,301 --> 00:43:20,581
Ama yaşamın tutunması için

437
00:43:21,341 --> 00:43:23,021
yeterince sıvı su var.

438
00:43:26,421 --> 00:43:28,461
En güçlü canlıların...

439
00:43:29,461 --> 00:43:31,901
...uyum sağlayıp hayatta kalması için de.

440
00:43:42,661 --> 00:43:44,781
NASA'da bir söz vardır:

441
00:43:46,301 --> 00:43:48,021
"Yaşamı bulmak istiyorsan...

442
00:43:48,901 --> 00:43:50,181
...suyu izle."

443
00:43:59,861 --> 00:44:02,861
Yaşam, farklı bir dünyaya
nasıl uyum sağlayabilir?

444
00:44:04,501 --> 00:44:06,421
İki yıldızlı bir dünyaya.

445
00:44:09,501 --> 00:44:12,221
Dünya'dan daha çok enerjiye sahip...

446
00:44:15,861 --> 00:44:19,421
...ve yaşam için mükemmel bir gezegene.

447
00:44:48,941 --> 00:44:50,781
Alt yazı çevirmeni: Can Rendeci