1
00:00:06,661 --> 00:00:10,021
‎LOẠT PHIM TÀI LIỆU CỦA NETFLIX

2
00:00:24,501 --> 00:00:28,941
‎Trái đất, ngôi nhà của muôn loài.

3
00:00:33,541 --> 00:00:36,821
‎Nhưng liệu có sự sống... ở nơi xa xôi?

4
00:00:42,341 --> 00:00:45,701
‎Các nhà thiên văn học đã khám phá
‎ra hàng nghìn hành tinh

5
00:00:45,781 --> 00:00:47,781
‎ngoài hệ mặt trời của chúng ta.

6
00:00:50,661 --> 00:00:53,861
‎Họ tin rằng
‎có hàng nghìn tỷ hành tinh nữa.

7
00:00:56,941 --> 00:01:00,301
‎Chỉ cần sự sống tồn tại ở một phần nhỏ,

8
00:01:01,541 --> 00:01:06,141
‎thì vũ trụ chắc hẳn... đang sống.

9
00:01:16,341 --> 00:01:19,581
‎Mọi sinh vật đều có chung một nhu cầu:

10
00:01:22,381 --> 00:01:23,221
‎Ăn...

11
00:01:30,221 --> 00:01:31,581
‎sinh sản...

12
00:01:36,141 --> 00:01:37,421
‎và tiến hóa.

13
00:01:41,061 --> 00:01:43,701
‎Nếu áp dụng quy luật sự sống trên Trái Đất

14
00:01:44,261 --> 00:01:46,261
‎cho phần còn lại của vũ trụ...

15
00:01:48,061 --> 00:01:49,861
‎ta có thể hình dung ra

16
00:01:50,261 --> 00:01:51,861
‎những gì có thể sống...

17
00:01:53,261 --> 00:01:55,301
‎trên các hành tinh khác.

18
00:02:17,221 --> 00:02:22,501
‎ĐÀI THIÊN VĂN LICK, CALIFORNIA, MỸ

19
00:02:29,581 --> 00:02:35,661
‎Theo ngôn ngữ thiên văn, hành tinh ngoài
‎hệ Mặt Trời được gọi là ngoại hành tinh.

20
00:02:38,461 --> 00:02:42,221
‎Chúng cách xa Trái Đất
‎hàng nghìn tỷ cây số.

21
00:02:45,661 --> 00:02:50,781
‎Tuy nhiên, ta có thể nhận thấy dấu hiệu
‎le lói của sự sống

22
00:02:52,261 --> 00:02:54,941
‎từ ánh sáng của các ngôi sao
‎chúng xoay quanh.

23
00:02:57,501 --> 00:03:01,861
‎Mọi ngôi sao đều gửi đến chúng ta
‎thứ ánh sáng đủ màu sắc.

24
00:03:02,101 --> 00:03:04,781
‎Nếu chúng ta hứng ánh sáng
‎qua kính viễn vọng

25
00:03:04,861 --> 00:03:09,061
‎và đặt nó qua một dụng cụ
‎khúc xạ ánh sáng thành cầu vồng,

26
00:03:09,261 --> 00:03:11,621
‎rồi nhìn thật kĩ chiếc cầu vồng đó,

27
00:03:11,701 --> 00:03:13,861
‎ta sẽ tìm ra dấu vân tay hóa học

28
00:03:13,941 --> 00:03:17,341
‎của các nguyên tố trong khí quyển
‎của ngôi sao đó.

29
00:03:19,061 --> 00:03:23,341
‎Đây là một trong những cầu vồng
‎lấy từ kính viễn vọng của một ngôi sao

30
00:03:23,421 --> 00:03:26,221
‎cách đây 12 năm ánh sáng,
‎ngôi sao Tau Ceti.

31
00:03:27,141 --> 00:03:31,741
‎Chúng ta có thể thấy những vạch đen này,
‎từ hydro trong khí quyển của ngôi sao.

32
00:03:32,261 --> 00:03:36,301
‎Dưới đây, chúng ta thấy
‎ba vạch đen đặc trưng của ma-giê.

33
00:03:37,061 --> 00:03:39,461
‎Đây là tầng khí quyển của ngôi sao,

34
00:03:39,781 --> 00:03:42,101
‎nhưng điều ta muốn là bắt được ánh sáng

35
00:03:42,181 --> 00:03:45,101
‎đi qua bầu khí quyển
‎của một ngoại hành tinh,

36
00:03:45,181 --> 00:03:49,261
‎để bằng cách đó nắm được
‎dấu vân tay hóa học của khí quyển.

37
00:03:52,461 --> 00:03:58,421
‎Năm 2012, người ta nhìn thấy loại vân tay
‎hóa học này trong hệ Mặt Trời.

38
00:04:03,341 --> 00:04:05,421
‎Khi Sao Kim đi qua Mặt Trời,

39
00:04:06,421 --> 00:04:08,141
‎nó đã tự rọi bóng chính mình.

40
00:04:13,181 --> 00:04:18,621
‎Trong chớp nhoáng, một vầng hào quang nhỏ
‎xuất hiện: khí quyển của Sao Kim.

41
00:04:21,661 --> 00:04:25,261
‎Đó là mảnh ánh sáng
‎mà các nhà thiên văn học đang tìm kiếm.

42
00:04:30,461 --> 00:04:34,781
‎Nếu họ có thể phân tích khí quyển
‎của các ngoại hành tinh,

43
00:04:36,261 --> 00:04:38,901
‎rọi bóng những ngôi sao xa xôi,

44
00:04:40,101 --> 00:04:42,821
‎họ có thể sẽ tìm thấy
‎bằng chứng về sự sống.

45
00:04:56,061 --> 00:05:00,941
‎Chúng tôi suy nghĩ rất kỹ
‎xem dấu hiệu của sự sống sẽ như thế nào.

46
00:05:01,901 --> 00:05:05,141
‎Vì thế chúng tôi nhìn quanh
‎và xem có gì trong khí quyển

47
00:05:05,461 --> 00:05:08,741
‎có thể được phát hiện ra
‎dù ở cách xa hàng năm ánh sáng.

48
00:05:11,061 --> 00:05:13,821
‎Câu trả lời luôn là duy nhất một loại khí:

49
00:05:16,261 --> 00:05:17,221
‎Ôxy.

50
00:05:23,901 --> 00:05:29,021
‎Khoảng 50 đến 70 phần trăm ôxy trong
‎khí quyển thật ra đến từ đại dương...

51
00:05:30,661 --> 00:05:32,741
‎lá phổi của Trái Đất.

52
00:05:38,141 --> 00:05:42,581
‎Quá trình thúc đẩy sự phát triển
‎của tảo bẹ khổng lồ trong đại dương

53
00:05:42,661 --> 00:05:45,621
‎và những khu rừng
‎chúng ta nhìn thấy trên đất liền

54
00:05:46,461 --> 00:05:48,221
‎là sự quang hợp.

55
00:05:52,541 --> 00:05:58,021
‎Nhắc tới quang hợp, điều khiến tôi
‎hứng thú nhất là phần rác được thải ra.

56
00:05:58,101 --> 00:06:00,501
‎Đó chính là khí ôxy đi vào khí quyển.

57
00:06:08,021 --> 00:06:13,621
‎Chúng tôi nghĩ rằng gần như toàn bộ ôxy
‎trong khí quyển được tạo ra từ quang hợp,

58
00:06:14,021 --> 00:06:16,101
‎từ sự sống trên Trái Đất.

59
00:06:19,861 --> 00:06:25,101
‎Nếu bạn có cái nhìn toàn cảnh,
‎bạn sẽ thấy Trái Đất là một thế giới sống.

60
00:06:35,781 --> 00:06:38,301
‎Trong số hàng nghìn tỷ thế giới ngoài kia,

61
00:06:39,661 --> 00:06:44,141
‎thế giới nào càng có nhiều ôxy
‎càng có khả năng duy trì sự sống.

62
00:06:51,501 --> 00:06:55,181
‎Hãy tưởng tượng... một hành tinh
‎như Trái Đất

63
00:06:55,301 --> 00:06:57,421
‎quay quanh không chỉ một ngôi sao...

64
00:06:58,261 --> 00:06:59,421
‎mà tận hai.

65
00:07:07,141 --> 00:07:08,901
‎Đây là Eden.

66
00:07:19,461 --> 00:07:24,901
‎Ánh sáng từ cặp sao sinh đôi của nó
‎đẩy mạnh sự quang hợp...

67
00:07:29,261 --> 00:07:31,861
‎bơm ôxy vào khí quyển...

68
00:07:34,421 --> 00:07:36,821
‎giúp cho sự sống sinh sôi.

69
00:07:45,901 --> 00:07:48,821
‎Thú ăn cỏ ăn nấm thấp...

70
00:07:51,141 --> 00:07:54,141
‎nhưng chúng luôn cảnh giác với nguy hiểm.

71
00:08:00,861 --> 00:08:04,021
‎Tán cây là nơi trú ngụ
‎của những kẻ săn mồi...

72
00:08:07,181 --> 00:08:10,101
‎tiến hóa hoàn hảo
‎để sống giữa những hàng cây.

73
00:08:19,781 --> 00:08:22,421
‎Rình rập thời khắc để tấn công.

74
00:08:34,221 --> 00:08:36,861
‎Trên mặt đất, thú ăn cỏ có lợi thế.

75
00:08:37,661 --> 00:08:39,221
‎Nó chạy trốn nhanh hơn.

76
00:08:45,861 --> 00:08:49,061
‎Nhưng kẻ săn mồi
‎đã phát triển loại vũ khí đặc biệt.

77
00:09:02,461 --> 00:09:04,981
‎Lần này, thú ăn cỏ bỏ chạy thành công...

78
00:09:06,141 --> 00:09:09,581
‎và thú săn mồi vẫn giữ được năng lượng.

79
00:09:21,461 --> 00:09:24,821
‎Ở bất kỳ hành tinh nào,
‎năng lượng cũng vô cùng quý giá.

80
00:09:29,021 --> 00:09:32,421
‎Ánh sáng từ ngôi sao
‎là một nguồn gần như vô tận.

81
00:09:33,461 --> 00:09:37,581
‎Nhưng bí quyết nằm ở việc
‎biến ánh sáng thành sự sống.

82
00:09:43,741 --> 00:09:46,141
‎Chúng ta đang ở rừng mưa nhiệt đới.

83
00:09:49,261 --> 00:09:54,021
‎Ở đây có nhiều loại thực vật và động vật
‎hơn bất cứ nơi nào khác trên Trái đất.

84
00:10:01,141 --> 00:10:06,541
‎CÔNG VIÊN VERDE Y AGUA, COLOMBIA

85
00:10:08,661 --> 00:10:11,341
‎Cây cối hấp thụ năng lượng của mặt trời.

86
00:10:11,461 --> 00:10:16,061
‎Nhờ phép màu của quang hợp, ánh sáng
‎được chuyển thành năng lượng glucôzơ,

87
00:10:16,141 --> 00:10:17,381
‎hay còn gọi là đường.

88
00:10:17,661 --> 00:10:21,341
‎Bạn có thể thấy và thậm chí nếm thử.

89
00:10:28,341 --> 00:10:30,701
‎Bạn có thể nếm năng lượng từ mặt trời.

90
00:10:34,461 --> 00:10:36,621
‎Thực vật hoạt động như pin,

91
00:10:38,261 --> 00:10:41,501
‎thu năng lượng
‎từ mặt trời dưới dạng glucôzơ.

92
00:10:43,661 --> 00:10:45,621
‎Động vật ăn cỏ thì ăn thực vật.

93
00:10:46,981 --> 00:10:49,341
‎Động vật ăn thịt lại ăn động vật ăn cỏ.

94
00:10:52,021 --> 00:10:54,181
‎Mọi liên kết trong chuỗi thức ăn

95
00:10:55,061 --> 00:10:58,461
‎đều phụ thuộc
‎vào sự chuyển hóa năng lượng của glucôzơ.

96
00:11:02,261 --> 00:11:06,861
‎Trong khu rừng này,
‎có một loài vật không đủ thức ăn:

97
00:11:10,461 --> 00:11:11,781
‎Con chim ruồi.

98
00:11:13,981 --> 00:11:17,301
‎Chim ruồi có thể đập cánh
‎hơn một trăm lần một giây.

99
00:11:23,261 --> 00:11:27,301
‎Bạn có thể cảm nhận được
‎chúng tốn năng lượng chỉ để ở yên một chỗ.

100
00:11:34,341 --> 00:11:36,181
‎Kiểu hoạt động điên cuồng này

101
00:11:37,541 --> 00:11:40,341
‎được tiếp sức bởi mật hoa giàu glucôzơ.

102
00:11:43,821 --> 00:11:48,421
‎Đây là một thiết bị
‎đằng trước trông giống một bông hoa,

103
00:11:48,501 --> 00:11:51,581
‎và chim ruồi đến kiếm ăn từ đó.

104
00:11:58,741 --> 00:11:59,821
‎Có một con này.

105
00:12:01,421 --> 00:12:03,901
‎Nó cứ bay qua bay lại.
‎Cố lên, làm được mà.

106
00:12:06,741 --> 00:12:08,821
‎Được rồi, giờ nó đang uống.

107
00:12:12,141 --> 00:12:15,861
‎Thiết bị này đo lượng mật hoa
‎con chim đang uống

108
00:12:16,301 --> 00:12:18,621
‎và lượng ôxy nó đang thở.

109
00:12:21,141 --> 00:12:23,981
‎Chúng tôi tính toán
‎năng lượng có từ mật hoa

110
00:12:24,061 --> 00:12:26,261
‎và năng lượng từ ôxy

111
00:12:26,381 --> 00:12:30,341
‎và chúng tôi có thể tính toán chính xác
‎năng lượng mà nó sử dụng.

112
00:12:33,941 --> 00:12:39,341
‎Một con chim ruồi lơ lửng tiêu thụ ôxy
‎ở mức đáng kinh ngạc:

113
00:12:40,541 --> 00:12:43,741
‎gấp mười lần
‎một vận động viên Olympic chạy nước rút.

114
00:12:47,861 --> 00:12:53,381
‎Càng nhiều ôxy vào trong tế bào,
‎glucôzơ càng nhanh bị đốt,

115
00:12:54,941 --> 00:12:57,301
‎mở khóa cho năng lượng tiềm tàng.

116
00:13:05,261 --> 00:13:10,221
‎Trên Trái Đất,
‎hai mươi mốt phần trăm khí quyển là ôxy...

117
00:13:12,421 --> 00:13:15,581
‎thúc đẩy sự đa dạng
‎của sự sống quanh chúng ta.

118
00:13:24,581 --> 00:13:27,141
‎ÔXY TRONG KHÍ QUYỂN

119
00:13:30,661 --> 00:13:35,021
‎Ở Eden, lượng ôxy nhiều hơn mười phần trăm
‎so với trên Trái đất...

120
00:13:38,941 --> 00:13:41,901
‎nên cuộc sống ở đây có thể đa dạng hơn...

121
00:13:45,101 --> 00:13:46,461
‎năng động hơn...

122
00:13:49,741 --> 00:13:51,741
‎cạnh tranh hơn.

123
00:14:05,541 --> 00:14:08,701
‎Mùa hè là mùa sinh sản của thú ăn cỏ.

124
00:14:16,421 --> 00:14:20,941
‎Do luôn sợ hãi những kẻ săn mồi,
‎chúng không dành thời gian tìm bạn tình.

125
00:14:23,061 --> 00:14:26,421
‎Thay vào đó, chúng tạo ra buồng trứng
‎hình dạng con sâu.

126
00:14:29,261 --> 00:14:31,421
‎Mỗi con cần phải gắn kết với nhau

127
00:14:32,381 --> 00:14:34,101
‎để tạo ra một phôi thai.

128
00:14:40,261 --> 00:14:43,621
‎Để tự bảo vệ, chúng tạo một cái kén.

129
00:14:56,581 --> 00:15:00,421
‎Khi được cao lơ lửng trên mặt đất,
‎các phôi thai có thể lớn lên,

130
00:15:01,741 --> 00:15:03,581
‎tránh xa khỏi kẻ săn mồi.

131
00:15:19,701 --> 00:15:24,021
‎Ở Trái Đất, mối đe dọa tính mạng
‎là một yếu tố quan trọng

132
00:15:24,741 --> 00:15:26,861
‎trong sự tiến hóa của sự sống.

133
00:15:30,741 --> 00:15:32,221
‎Kẻ săn mồi khắp mọi nơi.

134
00:15:32,301 --> 00:15:33,941
‎Không có sinh vật nào

135
00:15:34,021 --> 00:15:37,141
‎không có nguy cơ
‎bị một sinh vật khác ăn thịt.

136
00:15:39,221 --> 00:15:43,701
‎Điều tôi hứng thú là cách mà việc săn mồi
‎làm biến đổi quá trình sinh sản.

137
00:15:46,821 --> 00:15:52,781
‎THUNG LŨNG ARIMA, TRI-NI-ĐÁT

138
00:15:54,341 --> 00:15:56,421
‎Chúng sắp tới đây rồi.

139
00:15:58,941 --> 00:16:02,581
‎Con sông này hoàn hảo
‎cho việc nghiên cứu cá bảy màu...

140
00:16:04,141 --> 00:16:06,221
‎và mô hình sinh sản của chúng.

141
00:16:08,221 --> 00:16:10,141
‎- Phải.
‎- Lại một con đực nữa.

142
00:16:12,541 --> 00:16:14,261
‎Đây là khu dễ sống.

143
00:16:14,661 --> 00:16:17,581
‎Ở đây, cá bảy màu chỉ sống
‎với một loài cá khác,

144
00:16:17,781 --> 00:16:21,941
‎và nó là loài cá hiếm khi ăn
‎hay quấy rối cá bảy màu.

145
00:16:22,501 --> 00:16:26,701
‎Chúng có thể bơi tới bất cứ nơi nào
‎chúng muốn mà không sợ bị ăn thịt.

146
00:16:28,741 --> 00:16:30,781
‎- Được rồi. Đây rồi.
‎- Đây rồi.

147
00:16:32,701 --> 00:16:35,861
‎Chúng tôi bắt được vài con sơ sinh.
‎Ở đây có năm con.

148
00:16:36,741 --> 00:16:40,461
‎Trông thì nhỏ nhưng chúng khá to
‎so với cá bảy màu mới sinh.

149
00:16:43,741 --> 00:16:48,421
‎Cá bảy màu ở đây dành nhiều công sức
‎nuôi số lượng ít con cái.

150
00:16:51,901 --> 00:16:54,661
‎Hạ lưu, là một câu chuyện khác.

151
00:16:57,621 --> 00:16:58,541
‎Được rồi.

152
00:17:00,261 --> 00:17:01,101
‎Chà.

153
00:17:06,461 --> 00:17:10,860
‎Tảng đá này là một rào chắn tự nhiên,
‎chia cắt dòng sông.

154
00:17:15,581 --> 00:17:17,941
‎Bên dưới nó, ẩn chứa sự nguy hiểm.

155
00:17:21,140 --> 00:17:25,140
‎Cuộc sống của cá bảy màu ở đây
‎như cuộc sống của một kẻ chạy trốn.

156
00:17:25,261 --> 00:17:29,381
‎Ta luôn phải chạy trốn kẻ săn mồi.
‎Nếu một con cá bảy màu bơi ra đây...

157
00:17:31,261 --> 00:17:32,701
‎nó sẽ không sống nổi.

158
00:17:36,021 --> 00:17:40,821
‎Cách phòng vệ duy nhất của cá bảy màu
‎là sinh ra thật nhiều con cái...

159
00:17:42,141 --> 00:17:45,661
‎với hi vọng một số con sẽ sống sót
‎đến tuổi trưởng thành.

160
00:17:49,581 --> 00:17:54,181
‎Được rồi, tôi có hai con từ thượng lưu,
‎nơi mà cá bảy màu sống yên bình,

161
00:17:54,261 --> 00:17:57,661
‎và bốn con ở dưới này, sống chung
‎với lũ săn mồi.

162
00:17:57,741 --> 00:18:02,181
‎Có sự khác biệt lớn về kích thước.
‎Những con ở đây nhỏ hơn nhiều

163
00:18:02,261 --> 00:18:04,581
‎so với những con tôi bắt trên rào chắn.

164
00:18:07,541 --> 00:18:11,341
‎Các bà mẹ không có hi vọng sống lâu,
‎dù có làm gì đi nữa.

165
00:18:12,181 --> 00:18:15,701
‎Chiến lược tốt nhất ở đây
‎là sinh ra nhiều con cái.

166
00:18:19,581 --> 00:18:23,221
‎Cá bảy màu đã phát triển hai cách sinh:

167
00:18:25,341 --> 00:18:27,101
‎sinh ra vài con cỡ lớn...

168
00:18:28,941 --> 00:18:30,501
‎hoăc nhiều con cỡ nhỏ.

169
00:18:34,541 --> 00:18:38,661
‎Yếu tố quyết định là mối đe dọa
‎từ những kẻ săn mồi.

170
00:18:45,261 --> 00:18:49,421
‎Nếu bạn là con mồi, bạn sẽ chết sớm thôi,
‎nên hãy sống thật nhanh.

171
00:18:50,341 --> 00:18:54,621
‎Tốt hơn hết là con nên có nhiều con,
‎vì nếu không, bạn sẽ tuyệt chủng.

172
00:19:01,541 --> 00:19:04,821
‎Chiếc lược đó sẽ được áp dụng
‎trên bất kỳ hành tinh nào

173
00:19:05,301 --> 00:19:08,821
‎nơi có những cuộc rượt đuổi săn mồi.

174
00:19:18,061 --> 00:19:21,781
‎Trên Eden, thú ăn cỏ đã tiến hóa
‎để sinh sản nhanh.

175
00:19:25,741 --> 00:19:29,781
‎Chúng sinh ra càng nhiều con
‎càng nhanh càng tốt...

176
00:19:32,741 --> 00:19:36,021
‎để đảm bảo sự tồn tại của giống loài.

177
00:19:47,461 --> 00:19:50,941
‎Nhưng trong rừng, chúng không bao giờ
‎thực sự an toàn.

178
00:19:56,381 --> 00:19:57,581
‎Khi mùa hè kết thúc,

179
00:19:58,061 --> 00:20:00,701
‎nấm mọc ra quả màu cam...

180
00:20:02,861 --> 00:20:04,621
‎thu hút thú ăn cỏ.

181
00:20:10,301 --> 00:20:14,221
‎Các bào tử trong quả
‎lan truyền bệnh truyền nhiễm.

182
00:20:28,941 --> 00:20:30,741
‎Khi những kẻ săn mồi tấn công,

183
00:20:32,261 --> 00:20:34,941
‎những con bị nhiễm không chạy trốn.

184
00:20:35,541 --> 00:20:38,061
‎Chúng đã mất đi bản năng sợ hãi.

185
00:20:52,341 --> 00:20:54,021
‎Đó là một bữa ăn dễ dàng...

186
00:20:55,861 --> 00:20:57,341
‎nhưng độc hại.

187
00:21:05,061 --> 00:21:11,461
‎Cây nấm dùng lũ thú ăn cỏ để lây nhiễm
‎và giết chết những kẻ săn mồi.

188
00:21:19,861 --> 00:21:25,701
‎THUNG LŨNG GREAT RIFT, TAN-DA-NI-A

189
00:21:28,661 --> 00:21:34,021
‎Những mỗi quan hệ giữa các loài
‎trên Trái Đất thật phức tạp...

190
00:21:36,941 --> 00:21:39,141
‎không phải tất cả đều chết chóc.

191
00:21:44,141 --> 00:21:48,701
‎Người Hadza là những kẻ săn bắt hái lượm,
‎sống ở vùng đất hoang.

192
00:21:50,861 --> 00:21:53,101
‎Tên tôi là Palango.

193
00:21:56,221 --> 00:22:01,661
‎Là đàn ông, công việc của tôi là đi săn.

194
00:22:03,261 --> 00:22:07,381
‎Tôi luôn mang cung tên

195
00:22:08,421 --> 00:22:11,141
‎để phòng vệ...

196
00:22:15,261 --> 00:22:16,461
‎vì bụi cây

197
00:22:17,501 --> 00:22:21,141
‎có nhiều loài động vật nguy hiểm.

198
00:22:24,261 --> 00:22:28,461
‎Có một thực phẩm giàu calo
‎được đánh giá cao hơn tất cả:

199
00:22:30,061 --> 00:22:30,901
‎Mật ong.

200
00:22:33,541 --> 00:22:36,221
‎Nhưng tìm mật ong tươi rất khó.

201
00:22:40,661 --> 00:22:44,381
‎Những con ong di chuyển tổ của chúng
‎từ mùa này sang mùa khác.

202
00:22:47,941 --> 00:22:50,381
‎Vậy là, người Hadza kêu cứu.

203
00:22:57,861 --> 00:23:01,181
‎Chim báo mật là loài chim rất thông minh.

204
00:23:02,141 --> 00:23:07,061
‎Chúng biết mật ong ở đâu
‎và chúng sẽ đưa bạn đến đó.

205
00:23:14,781 --> 00:23:16,181
‎Nó hót rất đặc biệt...

206
00:23:19,461 --> 00:23:20,821
‎và tôi huýt sáo lại.

207
00:23:29,861 --> 00:23:34,421
‎Nếu tôi đi theo, nó sẽ dẫn tôi
‎đến chỗ mật ong.

208
00:23:50,861 --> 00:23:53,461
‎Chim báo mật đúng như tên gọi của nó.

209
00:23:54,501 --> 00:23:58,101
‎Nó dẫn họ đến một tổ ong
‎trong một cây bao báp.

210
00:24:03,461 --> 00:24:06,901
‎Các thợ săn cần con chim để tìm con ong.

211
00:24:08,661 --> 00:24:12,181
‎Và con chim cần thợ săn
‎để tiếp cận mật ong.

212
00:24:13,941 --> 00:24:17,421
‎Chim báo mật đưa chúng tôi đến chỗ lũ ong.

213
00:24:20,581 --> 00:24:23,461
‎Nhưng lũ ong rất hung dữ.

214
00:24:24,181 --> 00:24:25,941
‎Nên nó cần chúng tôi giúp.

215
00:24:26,381 --> 00:24:30,301
‎Leo lên một cây bao báp...

216
00:24:33,741 --> 00:24:39,781
‎rất khó khăn và nguy hiểm.

217
00:24:44,141 --> 00:24:46,741
‎Có một hôm tôi bị ngã.

218
00:24:52,501 --> 00:24:58,421
‎Chúng tôi dùng khói để làm lũ ong bị say

219
00:24:59,661 --> 00:25:02,861
‎và đuổi chúng ra khỏi tổ.

220
00:25:35,341 --> 00:25:37,501
‎Đáng để gặp rủi ro đấy.

221
00:25:40,141 --> 00:25:42,221
‎Mật ong tươi, đậm đà.

222
00:25:54,101 --> 00:25:56,501
‎Palango đảm bảo con chim có phần của nó.

223
00:26:00,141 --> 00:26:02,021
‎Đôi bên cùng có lợi.

224
00:26:08,541 --> 00:26:11,861
‎Mối quan hệ phức tạp giữa các loài

225
00:26:12,461 --> 00:26:14,821
‎được gọi là cộng sinh.

226
00:26:21,341 --> 00:26:25,701
‎Hệ sinh thái càng phong phú,
‎mối quan hệ càng phức tạp.

227
00:26:37,861 --> 00:26:42,821
‎Ở Eden, sự cộng sinh ba chiều chết chóc
‎đã tiến hóa...

228
00:26:44,741 --> 00:26:46,621
‎tập trung xoay quanh nấm.

229
00:26:53,461 --> 00:26:55,821
‎Đầu tiên, chúng cho thú ăn cỏ ăn.

230
00:26:59,541 --> 00:27:01,421
‎Rồi lây nhiễm chúng....

231
00:27:05,261 --> 00:27:07,621
‎để đầu độc những kẻ săn mồi.

232
00:27:24,541 --> 00:27:29,421
‎Và loài nấm làm tất cả điều này
‎để sinh trưởng thế hệ tiếp theo...

233
00:27:36,261 --> 00:27:40,421
‎được nuôi sống nhờ xác chết
‎của lũ săn mồi.

234
00:27:50,141 --> 00:27:54,381
‎Trên Trái Đất, nấm có một vai trò
‎quan trọng nhưng vô hình

235
00:27:54,581 --> 00:27:56,701
‎trong cuộc sống của mọi khu rừng.

236
00:27:59,421 --> 00:28:00,821
‎Phía sau hậu trường.

237
00:28:04,381 --> 00:28:09,261
‎RỪNG ROTHIEMURCHUS, SCOTLAND

238
00:28:14,141 --> 00:28:17,861
‎Tôi thấy mọi người đều nghĩ
‎sự sống phức tạp đầu tiên trên hành tinh

239
00:28:17,941 --> 00:28:20,941
‎là thứ như côn trùng,
‎hoặc thậm chí là khủng long.

240
00:28:21,461 --> 00:28:24,781
‎Nhưng thật ra,
‎hàng trăm triệu năm trước đó,

241
00:28:25,341 --> 00:28:30,621
‎những sinh vật đa bào phức tạp đầu tiên
‎là chúng:

242
00:28:31,341 --> 00:28:32,221
‎Nấm.

243
00:28:36,741 --> 00:28:40,501
‎Chúng ta biết ít nhất 140.000 loài,

244
00:28:41,461 --> 00:28:45,021
‎nhưng đó có thể chỉ chiếm
‎dưới mười phần trăm tổng số loài.

245
00:28:49,341 --> 00:28:51,861
‎Có thể có hàng ngàn loài nấm khác nhau

246
00:28:52,861 --> 00:28:54,421
‎chỉ ở trong khu rừng này.

247
00:29:06,941 --> 00:29:10,021
‎Được rồi, chúng ta có ba cây nấm ở đây.

248
00:29:10,741 --> 00:29:13,941
‎và bạn có thể thấy những đốm này
‎rải rác khắp khu rừng.

249
00:29:14,741 --> 00:29:19,141
‎Nhưng điều tuyệt vời
‎là chúng chỉ là bề nổi.

250
00:29:19,701 --> 00:29:21,301
‎Khi ta nhìn xuống dưới,

251
00:29:21,741 --> 00:29:25,821
‎hầu hết các loại nấm
‎đều nằm trong những sợi nhỏ li ti này,

252
00:29:25,901 --> 00:29:27,901
‎lan ra khắp mặt đất.

253
00:29:28,301 --> 00:29:32,661
‎Và đây gọi là thể sợi, và nó kết nối
‎tất cả các loại nấm trong khu vực này.

254
00:29:35,141 --> 00:29:39,701
‎Có thể có hàng chục ki-lô-mét nấm siêu nhỏ

255
00:29:40,101 --> 00:29:42,301
‎lan ra khắp mặt đất.

256
00:29:43,741 --> 00:29:47,421
‎Cây cần những sợi này để tồn tại

257
00:29:48,021 --> 00:29:50,941
‎bởi vì cây có thể hút cacbon từ khí quyển,

258
00:29:51,341 --> 00:29:53,741
‎và cung cấp carbon cho nấm.

259
00:29:54,221 --> 00:29:58,421
‎Ngược lại, nấm tiếp cận
‎với nitơ và phốt pho từ đất,

260
00:29:58,581 --> 00:30:00,941
‎mà chúng trao đổi để lấy khí carbon.

261
00:30:01,261 --> 00:30:05,101
‎Nên thực sự đó là sự hỗ trợ bình đẳng
‎có lợi cho cả hai sinh vật.

262
00:30:11,741 --> 00:30:14,141
‎Có lẽ điều đặc biệt nhất

263
00:30:14,541 --> 00:30:18,701
‎về hệ thống thể sợi này
‎là sự liên kết của nó.

264
00:30:20,541 --> 00:30:23,221
‎Nấm bám vào rễ cây này

265
00:30:23,661 --> 00:30:26,141
‎cũng sẽ được liên kết với rễ cây kia,

266
00:30:26,661 --> 00:30:28,021
‎và cái cây đằng kia,

267
00:30:28,661 --> 00:30:31,581
‎và chúng cũng sẽ liên kết
‎với hàng xóm của chúng

268
00:30:31,901 --> 00:30:38,101
‎thông qua cùng một hệ thống thể sợi
‎đi từ cây này sang cây khác.

269
00:30:44,541 --> 00:30:49,181
‎Mạng lưới thể sợi giống như một mạch điện
‎gồm dây và các điểm chập

270
00:30:49,861 --> 00:30:51,821
‎qua đó thông tin được truyền đi.

271
00:30:54,941 --> 00:30:55,941
‎Nhờ mạng lưới đó,

272
00:30:56,421 --> 00:30:59,301
‎nấm có thể duy trì khu rừng.

273
00:31:02,741 --> 00:31:05,061
‎Nếu ta có một cái cây đang chết dần,

274
00:31:05,421 --> 00:31:08,741
‎mạng lưới có thể phân bổ thêm
‎chất dinh dưỡng cho cây đó,

275
00:31:08,821 --> 00:31:11,581
‎để cây có thể khỏe hơn, và kết quả là,

276
00:31:11,661 --> 00:31:13,501
‎hệ thống nấm cũng khỏe hơn.

277
00:31:14,141 --> 00:31:17,781
‎Tương tự, nếu có nhiễu loạn
‎ở một phần của mạng lưới nấm,

278
00:31:18,181 --> 00:31:20,141
‎nó sẽ lấy đi chất dinh dưỡng

279
00:31:20,221 --> 00:31:23,381
‎để giảm thiểu tác động của nhiễu loạn đó.

280
00:31:25,341 --> 00:31:28,501
‎Chính những kỹ sư hệ sinh thái vô hình này

281
00:31:28,581 --> 00:31:33,301
‎đang giữ cho toàn bộ hệ thống
‎hoạt động một cách lành mạnh.

282
00:31:41,341 --> 00:31:44,261
‎Hệ thống này được biết đến
‎với tên Mạng Lưới Rừng,

283
00:31:44,781 --> 00:31:51,381
‎nghe như đùa, nhưng thật ra,
‎nó không quá khác so với mạng Internet,

284
00:31:51,821 --> 00:31:55,261
‎giúp tất cả các sinh vật
‎được liên kết trong hệ thống rừng.

285
00:32:02,741 --> 00:32:04,461
‎Quá trình này đang diễn ra

286
00:32:04,541 --> 00:32:08,021
‎trên khắp hành tinh,
‎trong mọi hệ sinh thái ta nghĩ tới.

287
00:32:12,861 --> 00:32:17,661
‎Nếu chúng ta có một hệ sinh thái tươi tốt
‎trên hành tinh khác,

288
00:32:17,901 --> 00:32:23,181
‎tôi cá là nó cũng được củng cố bởi một thứ
‎giống hệ thống thể sợi khổng lồ này.

289
00:32:36,541 --> 00:32:39,701
‎Cuộc sống trong các khu rừng của Eden
‎là sự đánh đổi

290
00:32:40,701 --> 00:32:44,621
‎giữa nấm, thú ăn cỏ và thú săn mồi.

291
00:32:55,541 --> 00:32:59,181
‎Nhưng có những lực lượng thiên thể lớn hơn
‎đang hoạt động.

292
00:33:05,781 --> 00:33:09,101
‎Mùa trên Eden mạnh hơn trên Trái đất.

293
00:33:12,501 --> 00:33:16,901
‎Anh sáng và nhiệt độ từ ngôi sao
‎sinh đôi của nó dao động lớn hơn.

294
00:33:27,541 --> 00:33:29,101
‎Khi mùa đông đến,

295
00:33:29,741 --> 00:33:31,901
‎những kẻ săn mồi còn lại di cư...

296
00:33:34,341 --> 00:33:35,421
‎theo ánh sáng.

297
00:33:41,461 --> 00:33:43,701
‎Những con thú ăn cỏ còn lại sẽ chết.

298
00:33:46,941 --> 00:33:48,821
‎Mùa đông nào cũng vậy.

299
00:33:50,261 --> 00:33:52,781
‎Không có gì mọc trong khu rừng tối tăm...

300
00:33:56,621 --> 00:34:00,421
‎trừ những phôi thai trong kén của chúng.

301
00:34:07,261 --> 00:34:09,861
‎Ngay lúc giao mùa...

302
00:34:13,341 --> 00:34:15,341
‎thú ăn cỏ ra đời...

303
00:34:18,941 --> 00:34:22,901
‎sau khi nhận tín hiệu từ sự trở lại
‎của cặp sao sinh đôi.

304
00:34:31,740 --> 00:34:34,861
‎Trên Trái Đất, sự sống cũng như vậy,

305
00:34:35,341 --> 00:34:37,501
‎các mùa như chiếc đồng hồ.

306
00:34:44,901 --> 00:34:46,220
‎Đang là giữa hè,

307
00:34:47,141 --> 00:34:49,101
‎là ngày dài nhất trong năm.

308
00:34:51,861 --> 00:34:55,660
‎SÔNG YELLOW BREECHES
‎PENNSYLVANIA, MỸ

309
00:34:58,741 --> 00:35:01,341
‎Có nhiều người câu bằng ruồi nhân tạo
‎tầm này

310
00:35:01,421 --> 00:35:04,581
‎vì đây là thời điểm mà cá cắn câu,

311
00:35:05,781 --> 00:35:08,621
‎do có một nguồn thức ăn dồi dào trên sông.

312
00:35:08,861 --> 00:35:12,381
‎và nguồn thức ăn đó là những kẻ này,
‎nữ thần bọ phù du.

313
00:35:13,261 --> 00:35:17,541
‎Ta nghĩ loài bọ phù du
‎là một loài bay lượn trên đất liền,

314
00:35:18,461 --> 00:35:21,701
‎nhưng chúng dành phần lớn vòng đời

315
00:35:21,781 --> 00:35:24,701
‎sống dưới đáy sông, phát triển, lớn mạnh,

316
00:35:25,261 --> 00:35:29,981
‎và mọi thứ đều là để phục vụ thời điểm này
‎trong năm, nơi tất cả sẽ xuất hiện.

317
00:35:36,941 --> 00:35:38,661
‎Sông Yellow Breeches

318
00:35:39,901 --> 00:35:41,941
‎đổ ra sông Susquehanna.

319
00:35:47,221 --> 00:35:48,661
‎Dưới vùng nước này,

320
00:35:49,381 --> 00:35:53,861
‎hàng triệu con bọ phù du
‎đã trưởng thành và sẵn sàng di chuyển.

321
00:35:59,061 --> 00:36:02,061
‎Và khi mặt trời lặn, chúng nổi lên...

322
00:36:06,141 --> 00:36:07,061
‎rất đông.

323
00:36:13,341 --> 00:36:17,141
‎Có rất nhiều côn trùng dường như bay ra
‎từ hư không.

324
00:36:20,541 --> 00:36:22,861
‎Trông như cuộc xâm lược
‎của người ngoài hành tinh.

325
00:36:30,181 --> 00:36:33,821
‎Loài bọ phù du sống lâu nhất
‎là trong hai ngày.

326
00:36:35,541 --> 00:36:40,101
‎Trong lúc đó, chúng phải tìm một người bạn
‎để truyền gen.

327
00:36:44,341 --> 00:36:47,141
‎Chúng có một cơ hội, và nếu bỏ lỡ,

328
00:36:47,221 --> 00:36:48,981
‎cuộc chơi sẽ kết thúc.

329
00:37:00,741 --> 00:37:01,941
‎Khi đã giao phối,

330
00:37:02,621 --> 00:37:05,901
‎con cái trở về sông để đẻ trứng,

331
00:37:06,461 --> 00:37:07,861
‎và chết.

332
00:37:10,941 --> 00:37:13,101
‎Mỗi chấm trắng nhỏ này là một con bọ

333
00:37:13,181 --> 00:37:16,341
‎thành công trở về nước và đẻ trứng.

334
00:37:17,941 --> 00:37:21,901
‎Chúng ập đến cả ngàn, cả trăm ngàn con.

335
00:37:22,541 --> 00:37:24,501
‎Chúng đã bắt đầu thế hệ tiếp theo

336
00:37:25,501 --> 00:37:27,981
‎và sẽ tiếp tục làm như vậy vào năm sau

337
00:37:28,061 --> 00:37:30,141
‎vào đúng khoảng thời gian này.

338
00:37:36,261 --> 00:37:40,101
‎Nhịp điệu của các mùa luôn được quyết định

339
00:37:40,181 --> 00:37:43,541
‎bởi độ nghiêng của một hành tinh
‎về phía ngôi sao của nó.

340
00:37:49,421 --> 00:37:54,101
‎Trái đất nghiêng một góc 23,5 độ.

341
00:38:00,541 --> 00:38:04,141
‎Eden nghiêng góc 40 độ

342
00:38:06,861 --> 00:38:10,621
‎Nên có nhiều ánh sáng
‎trải khắp bề mặt hành tinh hơn.

343
00:38:14,661 --> 00:38:17,701
‎Và nhiều ánh sáng hơn
‎nghĩa là nhiều sự sống hơn.

344
00:38:24,941 --> 00:38:27,501
‎Đang là mùa xuân, và thức ăn có sẵn...

345
00:38:30,141 --> 00:38:34,421
‎nhưng những con thú ăn cỏ
‎cần phát triển nhanh nhất có thể...

346
00:38:40,701 --> 00:38:42,821
‎trước khi những kẻ săn mồi trở về...

347
00:38:49,341 --> 00:38:51,821
‎và vòng đời lặp lại.

348
00:39:03,741 --> 00:39:05,301
‎Những sinh vật kỳ diệu...

349
00:39:08,501 --> 00:39:10,101
‎ăn glucôzơ...

350
00:39:17,981 --> 00:39:19,741
‎thở bằng ôxy...

351
00:39:22,581 --> 00:39:24,661
‎được nuôi dưỡng bởi ánh sáng.

352
00:39:35,461 --> 00:39:40,701
‎Những gì có thật ở Eden có thể có thật
‎trên toàn vũ trụ...

353
00:39:43,461 --> 00:39:47,661
‎rằng sự sống đều phụ thuộc
‎vào dòng chảy của năng lượng.

354
00:40:00,141 --> 00:40:03,421
‎Làm sao để sự sống thích nghi
‎ở một thế giới khác?

355
00:40:05,541 --> 00:40:08,061
‎Nơi những sinh vật khôn ngoan cư trú.

356
00:40:10,381 --> 00:40:13,221
‎Đủ thông minh để tạo nên
‎một ngôi nhà mới...

357
00:40:14,501 --> 00:40:16,861
‎giữa các vì sao.

358
00:40:46,981 --> 00:40:48,461
‎Biên dịch: CT