1 00:00:06,674 --> 00:00:08,634 BİR NETFLIX DİZİSİ 2 00:00:15,266 --> 00:00:19,395 Devletimizin harika şeyler yapabileceğine inanmayı ne zaman bıraktık? 3 00:00:19,479 --> 00:00:22,148 İnsanlık için küçük bir adım… 4 00:00:22,732 --> 00:00:24,567 Ay'a gitmemizin tek nedeni 5 00:00:24,650 --> 00:00:27,862 Soğuk Savaş'ta, Sovyetler'le askerî bir rekabete girmemizdi. 6 00:00:27,945 --> 00:00:32,033 …o komünist piçler için koca bir defolma çağrısı! 7 00:00:35,995 --> 00:00:39,332 Yine de insan tarihinin en büyük teknolojik başarılarından 8 00:00:39,415 --> 00:00:40,958 biri oldu. 9 00:00:41,709 --> 00:00:44,545 Çocukken NASA'yı gözümde ilahlaştırırdım. 10 00:00:44,629 --> 00:00:48,132 Gözlerimizin önünde geleceği yaratıyorlardı. 11 00:00:49,133 --> 00:00:50,301 Ama bugünlerde… 12 00:00:52,303 --> 00:00:56,182 …hiçbirimiz ABD hükûmetini yenilik yuvası olarak görmüyoruz. 13 00:00:56,265 --> 00:00:58,559 Daha ziyade fikirlerin öldüğü bir yer. 14 00:00:58,643 --> 00:01:01,562 F30 Fikir Ölümü Onay Formu'nu doldurduktan sonra. 15 00:01:02,438 --> 00:01:03,523 Reddedildi. 16 00:01:05,233 --> 00:01:08,528 Onun yerine bu adamları ilahlaştırıyoruz. 17 00:01:12,323 --> 00:01:14,450 Teknoloji endüstrisi. 18 00:01:14,534 --> 00:01:19,580 Size iPhone, Google Maps 19 00:01:20,289 --> 00:01:26,337 ve casusluk yapan bu küçük konuşan kutu gibi yaşam değiştiren inovasyonlar sunduk. 20 00:01:27,213 --> 00:01:29,549 Casusluk yapan küçük kutuyu internette 21 00:01:29,632 --> 00:01:31,217 -arıyorum… -Şimdi değil. Dur. 22 00:01:32,718 --> 00:01:36,138 Dünyayı daha bağlantılı, 23 00:01:36,222 --> 00:01:39,934 daha verimli ve daha pahalı bir yer hâline getirdik 24 00:01:40,017 --> 00:01:43,437 ve hepsini kendi başımıza yaptık. 25 00:01:45,857 --> 00:01:48,860 Anlattıkları hikâye bu ama doğru mu? 26 00:01:49,527 --> 00:01:52,530 Bu programda şimdiye kadar bir şey öğrendiysek bu, 27 00:01:52,613 --> 00:01:57,285 kimsenin tek başına bir şey yapmadığıdır. Yani programda benim adım var 28 00:01:57,368 --> 00:02:01,789 ama bu sabah giyinmem için bile bir ekip çalıştı. 29 00:02:01,873 --> 00:02:04,292 Sağ ol Bree. Biraz toz kalmış gibi geldi. 30 00:02:05,251 --> 00:02:09,255 Yani devletimiz gerçekten inovasyondan vazgeçip 31 00:02:09,338 --> 00:02:12,049 gelişimin çarkını bu adamlara mı teslim etti? 32 00:02:12,133 --> 00:02:17,430 Yoksa hâlâ sahne arkasında bir yerde geleceğimizi şekillendiriyor mu? 33 00:02:17,972 --> 00:02:20,975 GELECEK 34 00:02:25,438 --> 00:02:28,900 En son ne zaman gerçekten kayboldun? 35 00:02:28,983 --> 00:02:32,862 Ben 2006'da ilk gösterime giderken kayboldum. 36 00:02:32,945 --> 00:02:36,365 MapQuest yol tarifinin çıktısını alıp 37 00:02:36,449 --> 00:02:39,785 açık mikrofon gecesinin olduğu yere kadar hiç sapmadan takip ederdim. 38 00:02:39,869 --> 00:02:43,247 Yanlış bir yere dönsem setimi sonunda çıktığım yerde yapardım. 39 00:02:43,331 --> 00:02:48,002 Bugün hâlâ Bronx Hayvanat Bahçesi'ndeki lemurların sözümü kestiğini duyabiliyorum. 40 00:02:50,588 --> 00:02:54,550 Ama insanlık tarihindeki ulaşım teknolojisinin 41 00:02:54,634 --> 00:02:58,012 en büyük inovasyonu GPS sayesinde son on yıldır 42 00:02:58,095 --> 00:03:00,848 bir kez bile kaybolmadım. 43 00:03:00,932 --> 00:03:03,017 Aynen, sikeyim pusulayı. 44 00:03:03,768 --> 00:03:05,353 Hey! 45 00:03:05,436 --> 00:03:06,687 Çağa ayak uydur evlat. 46 00:03:10,858 --> 00:03:12,902 Yani şunu düşünsene. 47 00:03:12,985 --> 00:03:15,571 Küresel konumlama sistemi olan her cihaz 48 00:03:15,655 --> 00:03:18,699 birkaç metre farkla nerede olduğunu, 49 00:03:18,783 --> 00:03:21,953 saatte kaç kilometre hızla gittiğini 50 00:03:22,036 --> 00:03:26,290 hatta Dünya'nın her yerinde saniyenin milyonda biri doğrulukla saati söylüyor. 51 00:03:27,124 --> 00:03:29,085 Ama beni ne şaşırtıyor, biliyor musun? 52 00:03:29,168 --> 00:03:34,090 GPS, Bill Gates ya da Steve Jobs ya da Ask Jeeves tarafından oluşturulmadı. 53 00:03:34,173 --> 00:03:37,718 ABD federal hükûmeti tarafından icat edildi, 54 00:03:37,802 --> 00:03:39,720 geliştirildi ve hâlâ kullanılıyor. 55 00:03:40,680 --> 00:03:45,601 Ama neden? Devlet neden GPS gibi bir şey icat etsin? 56 00:03:45,685 --> 00:03:49,730 Hepsi Soğuk Savaş yüzünden. 57 00:03:49,814 --> 00:03:52,400 SOĞUK SAVAŞ 58 00:03:52,483 --> 00:03:56,362 1957'de iki devlet bilim insanı Sovyet uydusu Sputnik'in sinyaline 59 00:03:56,445 --> 00:04:01,117 ulaşırken büyük bir keşif yaptılar. 60 00:04:01,200 --> 00:04:05,079 Kahretsin! Sovyetler bizden önce uzaya gitti 61 00:04:05,162 --> 00:04:08,416 ve uzayı pis komünist sinyallerle doldurdular. 62 00:04:09,000 --> 00:04:13,004 Dur, bu sinyallerin frekansındaki değişimi ölçersek Sputnik'in 63 00:04:13,087 --> 00:04:16,173 nerede olduğunu ve ne kadar hızlı gittiğini belirleyebiliriz. 64 00:04:16,257 --> 00:04:18,676 Ve kendi uydularımızı fırlatırsak 65 00:04:18,759 --> 00:04:22,013 Dünya'daki konumumuzu hesaplamak için onların sinyallerini kullanabiliriz, 66 00:04:22,096 --> 00:04:24,974 bu da askerlerimize avantaj sağlar. 67 00:04:26,559 --> 00:04:30,187 Biplemen çöküşün olacak yoldaş Kruşçev. 68 00:04:32,648 --> 00:04:35,735 Savunma Bakanlığı'ndaki cesur mühendisler 69 00:04:35,818 --> 00:04:40,573 sonraki 50 yılı GPS sinyallerini geliştirip netleştirerek, 70 00:04:40,656 --> 00:04:44,035 alıcıları küçülterek ve uydular fırlatarak geçirdiler. 71 00:04:44,910 --> 00:04:48,414 Amaç mı? Rakipsiz askerî güç olmak. 72 00:04:48,497 --> 00:04:51,334 GPS, savaş alanında büyük bir ilerlemeydi, 73 00:04:51,417 --> 00:04:53,836 keşiften arama kurtarmaya, 74 00:04:53,919 --> 00:04:57,089 füze hedeflemeye kadar her şeyi kökten değiştirdi. 75 00:04:57,173 --> 00:05:00,426 Komünist piçleri kaçıracak ne gerekiyorsa yapıldı. 76 00:05:00,509 --> 00:05:02,553 Ama 2000'de 77 00:05:03,220 --> 00:05:07,808 devlet, yüksek kaliteli GPS'in sivil kullanım erişimine izin verdi. 78 00:05:08,434 --> 00:05:11,937 Bugün 24 kahraman devlet uydusu 79 00:05:12,021 --> 00:05:16,067 yorulmaksızın dünyayı dolaşıp GPS alıcısı olan her cihazın 80 00:05:16,150 --> 00:05:19,820 ücretsiz olarak kullandığı dünya çapında bir ağ kuruyor. 81 00:05:19,904 --> 00:05:22,073 Küresel bir kamu hizmeti. 82 00:05:22,156 --> 00:05:25,117 Zor kazanılmış vergi paranızla karşılanıyor. 83 00:05:26,285 --> 00:05:27,953 Amerika harika değil mi? 84 00:05:29,246 --> 00:05:30,748 Evet, öyleyiz. 85 00:05:30,831 --> 00:05:35,753 GPS, özel sektörde ekonomik bir patlama yarattı. 86 00:05:35,836 --> 00:05:39,465 Teknoloji dünyasındaki biz vizyonerler, hayır, aydınlar, 87 00:05:40,216 --> 00:05:42,551 hayır, vizyonerler, 88 00:05:42,635 --> 00:05:47,264 bu minik, ucuz GPS alıcıları aldık 89 00:05:47,348 --> 00:05:50,392 ve neredeyse her şeyin içine koyduk. 90 00:05:50,476 --> 00:05:55,189 Evet. Sayemizde artık köpeğinizin GPS'i var. 91 00:05:55,272 --> 00:06:00,277 Bu teknolojiyi, dünyayı sayısız şekilde değiştirmek için kullandık. 92 00:06:00,361 --> 00:06:04,615 Google, GPS'i ulaşımı kökten değiştirmek için kullandı. 93 00:06:04,698 --> 00:06:08,160 Uber, taksi endüstrisini 94 00:06:08,244 --> 00:06:09,995 işsiz bırakmak için kullandı. 95 00:06:10,079 --> 00:06:14,959 Ve Tinder, GPS'i randevulaşmayı daha da kötü hâle getirmek için kullandı. 96 00:06:15,042 --> 00:06:16,335 1980'lerden beri 97 00:06:16,418 --> 00:06:20,881 GPS, Amerikan işletmeleri için 1,4 trilyon dolardan fazla 98 00:06:20,965 --> 00:06:23,050 gelir üretti. 99 00:06:25,511 --> 00:06:27,596 İnanılmaz değil mi? 100 00:06:27,680 --> 00:06:30,266 Yani Amerika'nın en değerli şirketlerinin bazıları 101 00:06:30,349 --> 00:06:33,144 geliştirilmesi için halk olarak bizim karşıladığımız 102 00:06:33,227 --> 00:06:35,938 bir devlet hizmetine dayanarak kurulmuş. 103 00:06:36,689 --> 00:06:38,732 Belki de vergilerini ödememek için 104 00:06:38,816 --> 00:06:41,110 bu kadar uğraşmamaları gerekiyordur. 105 00:06:41,193 --> 00:06:42,570 Dur. 106 00:06:42,653 --> 00:06:44,405 Bil diye söylüyorum, 107 00:06:44,488 --> 00:06:47,575 özel adam bir işletme masrafı, tamam mı? 108 00:06:47,658 --> 00:06:52,371 İş yatımı oraya bağlıyorum. O bir iş yatı. 109 00:06:52,454 --> 00:06:54,748 Ama nasıl bölersen böl 110 00:06:54,832 --> 00:06:59,503 toplumsal olarak GPS'ten aldığımız karşılık inanılmaz. 111 00:06:59,587 --> 00:07:03,007 Yani hayatlarımızı kökten değiştiren bu hizmetin maliyeti, 112 00:07:03,090 --> 00:07:06,051 Savunma Bakanlığı'nın yıllık bütçesinin 113 00:07:06,135 --> 00:07:08,470 yalnızca yüzde 0,2'si. 114 00:07:08,554 --> 00:07:10,890 Ve bu minik maliyete rağmen 115 00:07:10,973 --> 00:07:14,602 GPS artık toplumumuzun yapıtaşına işledi. 116 00:07:14,685 --> 00:07:18,564 Elektrik şebekesi evinize elektrik iletmek için kullanır. 117 00:07:18,647 --> 00:07:22,109 Borsalar zamana duyarlı işlemlerde kullanır. 118 00:07:22,193 --> 00:07:25,446 Ve baz istasyonları çağrınızı yönlendirmek için kullanır. 119 00:07:25,529 --> 00:07:27,948 Yani en ufak bir hata bile 120 00:07:28,032 --> 00:07:30,618 benim MapQuest çıktısına dönmemle kalmaz 121 00:07:30,701 --> 00:07:34,371 tüm toplumumuzu derinden etkileyebilir. 122 00:07:34,455 --> 00:07:39,043 Peki, bu hayati sistemin düzgün çalışmasını sağlamaktan kim sorumlu? 123 00:07:39,126 --> 00:07:40,377 -Selam Adam. -Selam. 124 00:07:40,461 --> 00:07:43,130 Merhaba, ben Yüzbaşı Rudico. Schriever Hava Üssü'ne hoş geldin. 125 00:07:43,214 --> 00:07:44,924 Güvenlikten geçip etrafı göstereyim. 126 00:07:45,007 --> 00:07:45,966 Harika olur. 127 00:07:46,050 --> 00:07:48,469 Uzay Operasyonları 2. Filosu'yuz. 128 00:07:48,552 --> 00:07:52,139 Ve çoğu insan GPS takımımızın iki noktadan 129 00:07:52,223 --> 00:07:55,267 kumanda ve kontrol edildiğini bilmez. 130 00:07:55,351 --> 00:07:58,521 Tanrım… GPS'in nerede olduğunu göreceğiz. 131 00:07:58,604 --> 00:08:02,024 Kesinlikle. Komutları verdiğimiz, uyduları komuta ettiğimiz yer, 132 00:08:02,107 --> 00:08:03,192 sana orayı göstereceğim. 133 00:08:03,275 --> 00:08:05,319 -Çok havalı. -Evet. 134 00:08:05,402 --> 00:08:07,696 Buranın normal bir ofis binasına 135 00:08:07,780 --> 00:08:10,324 bu kadar benzemesine ve tek farkının yanlış bir yere girersem 136 00:08:10,407 --> 00:08:12,660 birinin beni vuracak olmasına çok şaşırdım. 137 00:08:12,743 --> 00:08:14,620 Operasyon katını görene kadar bekle. 138 00:08:14,703 --> 00:08:15,704 -Tamam. -Evet. 139 00:08:16,413 --> 00:08:18,290 Çok ciddi bir kapı. 140 00:08:18,374 --> 00:08:20,584 Burada altı milyar kullanıcıya hizmet verdiğimiz 141 00:08:20,668 --> 00:08:22,002 operasyon merkezi var. 142 00:08:22,086 --> 00:08:23,671 Bunu göreceğimize inanamıyorum. 143 00:08:24,505 --> 00:08:26,465 -İşte böyle. Gel Adam. -Pekâlâ. 144 00:08:26,549 --> 00:08:30,302 GPS Operasyon Merkezi'ne hoş geldin. Burası bütün GPS uydularını uçurduğumuz 145 00:08:30,386 --> 00:08:32,972 ana kontrol istasyonu. 146 00:08:33,055 --> 00:08:36,308 Yani GPS takımının tamamı bu odadan kontrol ediliyor. 147 00:08:36,392 --> 00:08:37,768 -Evet. -Bu 10 kişi tarafından. 148 00:08:37,851 --> 00:08:41,230 Dünya çapındaki herkese bu 10 insan hizmet veriyor. 149 00:08:41,313 --> 00:08:43,148 Genelde bunu öğrendiklerinde şaşırırlar. 150 00:08:43,232 --> 00:08:46,026 -Evet. -7, 7'yi 3 geçiyor. 151 00:08:46,110 --> 00:08:49,655 Set 7 aktif, A burnu, SS01, sabit zirve döngüsü alt çerçevesi 152 00:08:49,738 --> 00:08:52,866 -SPDOBC 2, navdump. -Emir bu. 153 00:08:52,950 --> 00:08:56,245 Pencere, cis, tipi, bağlam yok. Altı tamam. 154 00:08:56,328 --> 00:08:59,873 Yani uyduya kontrol etmesi için, 155 00:08:59,957 --> 00:09:02,418 yaptığı işi uyarlaması için falan sinyali siz veriyorsunuz 156 00:09:02,501 --> 00:09:03,669 ve koordine ediyorsunuz. 157 00:09:03,752 --> 00:09:08,799 Kesinlikle. Bu bize uyduya komut verme yetkisi veriyor. 158 00:09:08,882 --> 00:09:10,884 Şu an uyduya komut mu veriyorsun? 159 00:09:10,968 --> 00:09:12,595 Evet, bu hazırlanırken. 160 00:09:12,678 --> 00:09:14,888 Vay be. Kişisel bir soru sorabilir miyim? 161 00:09:14,972 --> 00:09:16,390 -Tabii ki. -Kaç yaşındasın? 162 00:09:16,473 --> 00:09:17,975 -20 yaşındayım. -Peki. 163 00:09:18,058 --> 00:09:21,478 Ben 20 yaşında tam bir salaktım adamım. 164 00:09:21,562 --> 00:09:24,398 Bunu yapamazdım. Çok baskı oluyor mu? 165 00:09:24,481 --> 00:09:27,610 Evet yani alıştım. Ama evet, düşününce. 166 00:09:28,861 --> 00:09:32,156 En yaşlı uydularımızdan biri 23, 24 yaşında. 167 00:09:32,239 --> 00:09:35,993 Kontrol ettiğin bazı uydulardan daha mı gençsin? 168 00:09:36,076 --> 00:09:37,453 Evet. 169 00:09:37,536 --> 00:09:40,122 İnanılmaz. Şimdi ne yapacağız? 170 00:09:40,205 --> 00:09:41,915 Test komutu gönderdik. 171 00:09:41,999 --> 00:09:43,584 Yani istersen sana… 172 00:09:44,251 --> 00:09:45,544 -Peki. -…bu satırı verelim. 173 00:09:45,628 --> 00:09:48,922 -Buradakini gir. -Tamam. 174 00:09:49,006 --> 00:09:50,841 Test komutunu gönderiyorken… 175 00:09:50,924 --> 00:09:55,054 GPS'in gayrisafi millî hasılaya her yıl 68,7 milyar dolarlık etkisi olur. 176 00:09:55,137 --> 00:09:56,972 -Tamam mı? Yani bozma. -Tamam. 177 00:09:57,056 --> 00:09:59,642 Şu an bir sürü insanı yolundan çıkarabilirim. 178 00:09:59,725 --> 00:10:01,310 -O mu, D mi? -O. 179 00:10:01,393 --> 00:10:03,437 -Biliyorum… Bu yanlış oldu. -Şuna bas. 180 00:10:03,520 --> 00:10:06,190 Tamam, gerçekten… Caps lock açıkmış. 181 00:10:06,273 --> 00:10:08,317 Bu yüzden shift tuşuna basınca küçük… Tamam. 182 00:10:08,400 --> 00:10:10,903 Hallediyorum çocuklar. 183 00:10:10,986 --> 00:10:12,488 Çok baskı olursa söyle. 184 00:10:15,032 --> 00:10:17,034 Tamam. O… O bir boşluk. 185 00:10:17,117 --> 00:10:18,327 -Boşluk tamam mı? -Tamam. 186 00:10:18,410 --> 00:10:21,288 -Boşluk yok. Alt tire. -Boşluk yok mu? 187 00:10:21,372 --> 00:10:23,207 Bu sizin hatanız çocuklar, boşluk gibi. 188 00:10:23,290 --> 00:10:25,376 -Bu D mi, O mu? -O, efendim. 189 00:10:25,459 --> 00:10:27,711 Tamam. Bunu girdiğimde 190 00:10:27,795 --> 00:10:31,757 bu komut bu yer istasyonlarından birine gidip 191 00:10:31,840 --> 00:10:33,425 sonra da uyduya mı ışınlanıyor? 192 00:10:33,509 --> 00:10:34,510 -Aynen. -Kesinlikle. 193 00:10:34,593 --> 00:10:37,262 Ve orada böyle olup aşağı bir şey gönderiyor. 194 00:10:37,346 --> 00:10:38,389 -Girmeden önce… -Evet. 195 00:10:38,472 --> 00:10:39,723 …onlardan izin almalısın 196 00:10:39,807 --> 00:10:42,059 Evet, gönderdiğim her şeyi o onaylar. 197 00:10:42,142 --> 00:10:44,687 Tamam. Bunu gönderebilir miyim? 198 00:10:45,854 --> 00:10:47,147 Evet. 199 00:10:47,731 --> 00:10:50,526 -Sonunda. Tamam. Hadi. -Ve… 200 00:10:50,609 --> 00:10:52,361 Evet, gir artık. 201 00:10:53,821 --> 00:10:55,239 Burada mesajlarda… 202 00:10:55,322 --> 00:10:58,033 -Durum beklemede. Ve… -Durum beklemede… 203 00:10:58,117 --> 00:10:59,660 Komut aktarımı… Aktarım tamamlandı! 204 00:10:59,743 --> 00:11:01,662 -İşte böyle. Evet. -Ve biri onayladı. 205 00:11:01,745 --> 00:11:02,746 -İşte böyle. -Başardım! 206 00:11:02,830 --> 00:11:04,873 Bir GPS uydusuna komut verdin. 207 00:11:04,957 --> 00:11:06,291 Teşekkürler. 208 00:11:08,460 --> 00:11:10,629 -Tamam, beni avutuyorsunuz. -Sadece… 209 00:11:10,713 --> 00:11:12,548 Normalden sadece beş dakika uzun sürdü. 210 00:11:14,049 --> 00:11:15,467 Çok teşekkürler Kenny. 211 00:11:15,551 --> 00:11:16,719 -Benim için zevkti. -Harika. 212 00:11:16,802 --> 00:11:18,303 El yazına çalış, 213 00:11:18,387 --> 00:11:21,014 herkesin işini kolaylaştırır, teşekkürler. 214 00:11:21,098 --> 00:11:23,225 Seni Albay Holston'la tanıştırmak istiyorum, 215 00:11:23,308 --> 00:11:24,518 Uzay Delta 8 komutanımız. 216 00:11:24,601 --> 00:11:26,186 Tanrım. Memnun oldum. 217 00:11:26,270 --> 00:11:28,230 -Buranın komutanısınız. -Evet. 218 00:11:28,313 --> 00:11:30,482 Sivil kullanımın ABD ordusu 219 00:11:30,566 --> 00:11:33,444 tarafından sağlanması size garip geliyor mu? 220 00:11:33,527 --> 00:11:35,779 "Devlet sorumlu." dense çok şaşırmazdım 221 00:11:35,863 --> 00:11:39,116 ama "NASA, NOAA ya da başka bir kurumdur" diye düşünürdüm. 222 00:11:39,199 --> 00:11:40,659 GPS neden orduda? 223 00:11:40,742 --> 00:11:42,953 Evet, kesinlikle. Çünkü GPS'in çıkış nedeni 224 00:11:43,036 --> 00:11:45,539 askerlerimizin savaş sahasının neresinde 225 00:11:45,622 --> 00:11:47,124 olduğunu anlayabilmekti. 226 00:11:47,207 --> 00:11:50,586 Devlet ve ordu için çok avantajlı olmasının yanında 227 00:11:50,669 --> 00:11:52,171 -sivil kullanımı da var. -Evet. 228 00:11:52,254 --> 00:11:55,382 Ve tüm dünya bu görevi günlük olarak yapan 229 00:11:55,466 --> 00:11:57,468 -bu 10 operatörden faydalanıyor. -Evet. 230 00:11:57,551 --> 00:12:00,512 Yani tüm dünya için bir katma değer. 231 00:12:00,596 --> 00:12:04,349 Birçok teknoloji şirketi para kazanmak ve içinde yaşadığım dünyayı 232 00:12:04,433 --> 00:12:07,603 değiştirmek için sinyalinizi kullanıyor. 233 00:12:07,686 --> 00:12:09,146 Övgüyü kendileri alıyor. 234 00:12:09,229 --> 00:12:10,522 Mesela Uber, "Taşımacılığı 235 00:12:10,606 --> 00:12:12,649 kökten değiştirdik." falan diyor. 236 00:12:12,733 --> 00:12:14,985 Bu hiç canınızı sıkıyor mu? Açık konuşun. 237 00:12:15,068 --> 00:12:16,153 Bazen oturup böyle, 238 00:12:16,236 --> 00:12:19,948 "Bunu biz yapıyoruz. Biz icat ettik ve kimse bilmiyor." diyor musunuz? 239 00:12:20,032 --> 00:12:22,409 Bu sinyali sağlayabilmek için devletle birlikte, 240 00:12:22,493 --> 00:12:25,037 endüstriyle ortak çalışıyoruz. 241 00:12:25,120 --> 00:12:27,748 ABD'nin elinden gelen, en güçlü 242 00:12:27,831 --> 00:12:29,958 olmamız için gereken yeterliliği 243 00:12:30,042 --> 00:12:31,376 sağlayabilecek bir ekip. 244 00:12:31,460 --> 00:12:34,630 Evet, bu harika bir politik cevaptı ama yapma, 245 00:12:34,713 --> 00:12:38,967 telefonunu kullanırken o küçük noktayı gördüğünde 246 00:12:39,051 --> 00:12:40,969 "Bunu ben yapıyorum." diyorsun, değil mi? 247 00:12:41,845 --> 00:12:42,763 Tabii ki. 248 00:12:44,431 --> 00:12:47,726 -Bayıldım. Çok teşekkürler. -Peki, teşekkürler Adam. 249 00:12:49,728 --> 00:12:52,648 Dürüst konuşacağım, bu programda çalışmaya başlayana kadar 250 00:12:52,731 --> 00:12:57,402 kakamı yapmak için bir Starbucks bulmak için GPS'i kullandığımda 251 00:12:57,486 --> 00:12:59,821 bunu ordunun uydularıyla yaptığımı bilmiyordum. 252 00:12:59,905 --> 00:13:01,823 Yani peki diğer teknolojik aletlerim? 253 00:13:01,907 --> 00:13:03,325 Telefonum. Dizüstü bilgisayarım. 254 00:13:03,408 --> 00:13:06,078 Roomba'm askerî endüstriyel kompleksin bir piyonu mu? 255 00:13:09,206 --> 00:13:13,919 Bunu araştırdık ve cevap… Evet. 256 00:13:14,002 --> 00:13:16,171 DARPA yüzünden. 257 00:13:16,255 --> 00:13:18,006 DARPA'yı duymamış olabilirsiniz 258 00:13:18,090 --> 00:13:21,552 ama o olmadan dünyanız tanınmaz olurdu. 259 00:13:21,635 --> 00:13:24,012 Geleceğin teknolojisinin sınırlarını zorlamak için 260 00:13:24,096 --> 00:13:28,809 büyük araştırmalara yatırım yapan gizemli bir ABD hükûmeti kurumu. 261 00:13:28,892 --> 00:13:33,188 Willy Wonka'nın Çikolata Fabrikası'nın devlet versiyonu gibi. 262 00:13:33,272 --> 00:13:37,317 Ama tıpkı film gibi ciddi bir karanlık yönü var. 263 00:13:37,401 --> 00:13:40,654 Merhaba! Ben Danny Darpa. 264 00:13:40,737 --> 00:13:42,489 Bu taraftan ufaklık. 265 00:13:42,573 --> 00:13:43,782 Tamam, 38'ime girdim. 266 00:13:43,865 --> 00:13:47,661 38 aylık, büyük bir bebekmişsin. 267 00:13:52,165 --> 00:13:55,168 Benimle gel 268 00:13:55,252 --> 00:13:59,590 Saf bir teknoloji dünyasına 269 00:13:59,673 --> 00:14:02,092 Karşında, ürettiklerimiz evlat. 270 00:14:02,759 --> 00:14:07,431 Lazerler, hava durumu uyduları ve grafiksel kullanıcı arayüzü 271 00:14:07,514 --> 00:14:11,393 gibi mucizeleri DARPA'nın kaynak sağladığı araştırmalar dünyaya getirdi. 272 00:14:17,733 --> 00:14:20,902 Son yüzyılın en büyük inovasyonunda bile 273 00:14:20,986 --> 00:14:22,279 parmağımız vardı. 274 00:14:22,362 --> 00:14:24,615 Instant Pot mı? Hayır, normal tencere. 275 00:14:25,908 --> 00:14:27,034 Gösteriye başlayacaklar. 276 00:14:29,536 --> 00:14:33,624 Arpa Darpa Larpa 277 00:14:33,707 --> 00:14:37,461 Biz olmasak olmazdı internet 278 00:14:45,802 --> 00:14:48,889 Evet, normal insanların internet olarak bildiği şey 279 00:14:48,972 --> 00:14:54,186 doğrudan bir DARPA projesi olan Arpanet'ten geliyor. 280 00:14:54,269 --> 00:14:57,773 Birçok farklı tür bilgisayarı, uzak mesafeler arasında 281 00:14:57,856 --> 00:15:00,484 birbirine bağlayan ilk ağ oydu. 282 00:15:00,567 --> 00:15:05,989 Büyüdü ve büyüdü ta ki tüm dünyayı saran, 283 00:15:06,073 --> 00:15:11,536 bunu izlemek için kullandığın dünyayı değiştiren bir süper matrise dönene kadar. 284 00:15:15,540 --> 00:15:19,503 En sevdiğin teknoloji ürünlerinin bazılarına girişim kaynağı bile sağladık. 285 00:15:19,586 --> 00:15:24,091 Roomba'yı üreten şirket, Darpa Baba'nın parası olmasa var olamazdı. 286 00:15:24,675 --> 00:15:28,553 Ve Apple… İnsanlar Siri'yi, Apple'ın icat ettiğini sanıyor. 287 00:15:28,637 --> 00:15:30,555 Yanlış bayım! Yanlış! 288 00:15:30,639 --> 00:15:32,808 Hey Siri, gerçek baban kim? 289 00:15:32,891 --> 00:15:35,143 Üzgünüm, tam olarak anlamadım. 290 00:15:35,227 --> 00:15:37,354 Kökeninden utanıyor musun? 291 00:15:37,938 --> 00:15:39,272 Özür dilerim baba. 292 00:15:39,356 --> 00:15:43,360 DARPA'nın fonladığı bir laboratuvarda SRI olarak geliştirildim, 293 00:15:43,443 --> 00:15:47,322 özel bir şirkete ruhsatım verildi ve sonra 2010'da Apple'a satıldım. 294 00:15:47,406 --> 00:15:48,991 Bak, devlet olarak 295 00:15:49,074 --> 00:15:52,786 özel sektörün yapamayacağı bir şekilde inovasyonu teşvik edebiliriz. 296 00:15:52,869 --> 00:15:57,749 O korkak kapitalistler "hisse sahiplerini mutlu etmek için 297 00:15:57,833 --> 00:15:59,710 kısa vadeli kârlara" odaklanmalılar. 298 00:15:59,793 --> 00:16:05,507 Ama DARPA'da bizim böyle ehemmiyetsiz sorunlarımız yok. 299 00:16:05,590 --> 00:16:10,012 Onlarca yıl boyunca meyve vermeyecek çılgın fikirler için 300 00:16:10,095 --> 00:16:12,014 büyük riskler alabiliriz. 301 00:16:12,597 --> 00:16:15,934 GPS'i geliştirmemiz yarım yüzyıl sürdü. 302 00:16:16,018 --> 00:16:20,063 Silikon Vadisi'ndeki sinekler bunu denesin de göreyim. 303 00:16:23,150 --> 00:16:25,736 Hiç sorun değil. 304 00:16:25,819 --> 00:16:28,447 Aslında kurumsal ortaklığı severiz. 305 00:16:28,530 --> 00:16:31,867 Sadece biraz daha takdir edilsek iyi olurdu. 306 00:16:32,784 --> 00:16:35,495 Bugün otonom araçlar, beyin-bilgisayar arayüzleri 307 00:16:35,579 --> 00:16:39,499 ve hatta uzaktan kumandalı böcekler gibi 308 00:16:39,583 --> 00:16:43,837 geleceğin teknoloji sınırlarını keşfetmeye devam ediyoruz. 309 00:16:47,924 --> 00:16:51,428 Aman, bunda hâlâ biraz gariplik var. 310 00:16:52,345 --> 00:16:54,264 Neyse tura devam edelim. 311 00:16:56,475 --> 00:16:57,976 Harika, değil mi? 312 00:16:59,186 --> 00:17:02,064 Ama DARPA hakkında bilmeniz gereken bir şey daha var. 313 00:17:08,236 --> 00:17:11,990 DARPA'nın açılımı, İleri Savunma Araştırmaları Proje Ajansı. 314 00:17:12,074 --> 00:17:14,159 Yani askerî savunma. 315 00:17:14,242 --> 00:17:18,371 Tüm bu havalı teknolojiler, DARPA'nın asıl amacının bir yan etkisiydi, 316 00:17:18,455 --> 00:17:21,875 Amerikan askerî üstünlüğünü tesis edip korumak. 317 00:17:21,958 --> 00:17:26,004 Tükettiğin o teknoloji 318 00:17:26,088 --> 00:17:29,966 Ateş gücü arayışımızın bir sonucu 319 00:17:30,050 --> 00:17:34,137 Evet, Ay'a ayak basma, GPS ve Rocky 4 gibi 320 00:17:34,221 --> 00:17:36,890 DARPA da Soğuk Savaş'tan doğdu. 321 00:17:36,973 --> 00:17:39,935 Devletimizin, Sovyet Birliği'yle olan rekabeti 322 00:17:40,018 --> 00:17:42,437 yeni askerî ve silah teknolojileri geliştirmeye 323 00:17:42,521 --> 00:17:45,857 muazzam kaynaklar akıtmasına neden oldu. 324 00:17:45,941 --> 00:17:49,486 Savaşları kazanacak N-16'lar 325 00:17:50,153 --> 00:17:53,824 Ve portakal gazını üretti DARPA 326 00:17:53,907 --> 00:17:58,411 Bu doğru. Portakal gazından DARPA sorumlu. 327 00:17:58,495 --> 00:18:02,165 Ordumuzun Vietnam Savaşı'nda kullandığı kimyasal bir bitki temizleyici. 328 00:18:02,249 --> 00:18:04,543 Kansere, doğum kusurlarına 329 00:18:04,626 --> 00:18:09,005 ve yaklaşık 400.000 Vietnam vatandaşının ölümüne neden oldu. 330 00:18:09,089 --> 00:18:11,258 Buna maruz kalan Amerikalı askerler 331 00:18:11,341 --> 00:18:14,344 sonrasında lösemi ve Hodgkin lenfoması geçirdiler. 332 00:18:14,427 --> 00:18:16,930 Ve üç kuşak sonraki çocuklar 333 00:18:17,013 --> 00:18:19,891 portakal gazı maruziyeti nedeniyle 334 00:18:19,975 --> 00:18:21,852 hâlâ doğum kusurları yaşıyorlar. 335 00:18:22,811 --> 00:18:25,814 Bize interneti veren devlet kurumu 336 00:18:26,481 --> 00:18:27,440 tüm bunları yaptı. 337 00:18:27,524 --> 00:18:30,735 Gel benimle 338 00:18:30,819 --> 00:18:35,365 Savaş yıkımının dünyasına 339 00:18:42,789 --> 00:18:45,667 Yeni teknolojinin en garip gelen yanı ne olmuştur, biliyor musun? 340 00:18:46,418 --> 00:18:50,422 Dünyayı nasıl değiştireceğinden asla tam olarak emin olamazsın. 341 00:18:50,505 --> 00:18:53,425 Mesela Savunma Bakanlığı o GPS uydularını fırlattığında 342 00:18:53,508 --> 00:18:57,053 bir gün dürüm siparişi göndermek için kullanacağımızı tahmin edemezlerdi. 343 00:18:58,221 --> 00:19:00,098 Bu, Pandora'nın Kutusu. 344 00:19:00,182 --> 00:19:02,976 Ve bunun drone'lardan iyi bir örneği yok. 345 00:19:04,436 --> 00:19:07,480 Drone'lar gökyüzünü milyonlarca insan için demokratikleştirerek 346 00:19:07,564 --> 00:19:10,192 onyılın en kullanışlı aletlerinden oldu. 347 00:19:10,275 --> 00:19:13,570 Çiftçiler, arama kurtarma ekipleri, hobiciler 348 00:19:13,653 --> 00:19:17,532 ve video grafikerleri kullanır ama drone'lar insanları gerer de. 349 00:19:17,616 --> 00:19:20,202 Çünkü güzel düğün çekimleri yapsalar da 350 00:19:20,285 --> 00:19:22,996 yapacakları tek çekim bu değildir. 351 00:19:23,914 --> 00:19:27,000 Büyük mağazalardan aldığın kanatlı GoPro'lar 352 00:19:27,083 --> 00:19:29,586 aslında DARPA ve devletimizin, 353 00:19:29,669 --> 00:19:31,463 başka bir çığır açıcı askerî teknoloji olan 354 00:19:31,546 --> 00:19:35,675 silahlı drone'ları geliştirirken yaptığı mühendislik ilerlemelerine 355 00:19:38,220 --> 00:19:39,638 dayanarak yapılmıştır. 356 00:19:41,640 --> 00:19:45,101 Predator ve Reaper drone'ları, binlerce kilometre uzaktan 357 00:19:45,185 --> 00:19:47,562 drone'ların gördüklerini 358 00:19:47,646 --> 00:19:50,815 gerçek zamanda gören pilotlar tarafından kullanılabilir. 359 00:19:51,441 --> 00:19:53,360 Böyle bir şeyi niye isteyeceğin bariz. 360 00:19:53,443 --> 00:19:55,695 Onları fiziksel olarak savaşa göndererek 361 00:19:55,779 --> 00:19:58,031 Amerikalı pilotların canını riske atmaya gerek yok. 362 00:19:58,114 --> 00:20:00,867 Tabii ki komşumun çocuğundansa bu robot uçağın 363 00:20:00,951 --> 00:20:02,244 vurulmasını tercih ederim. 364 00:20:02,327 --> 00:20:03,662 İRTİFA UYARISI 365 00:20:03,745 --> 00:20:05,538 DRONE KAYBEDİLDİ 366 00:20:06,706 --> 00:20:07,916 Sana olacağına ona olsun. 367 00:20:08,500 --> 00:20:12,837 Ama böyle bir icadın istenmeyen sonuçları nedir? 368 00:20:13,546 --> 00:20:17,884 Hava saldırısı yapmak için bir Amerikalı hayatını riske atman gerekmezse 369 00:20:17,968 --> 00:20:21,179 daha fazla yapmak için teşvik mi oluşturur? 370 00:20:21,972 --> 00:20:25,684 Öldürmemizi kolaylaştıran teknolojiler 371 00:20:25,767 --> 00:20:27,811 daha fazla öldürmemize mi neden olur? 372 00:20:28,687 --> 00:20:32,232 Bunun cevabı şimdiye kadar evet oldu. 373 00:20:33,233 --> 00:20:37,028 Son 20 yılda drone filomuz 50'den 374 00:20:37,112 --> 00:20:39,698 yaklaşık 11.000'e yükseldi. 375 00:20:39,781 --> 00:20:43,702 Ve Obama yönetiminde drone saldırıları on kat arttı. 376 00:20:44,452 --> 00:20:46,621 Devletimiz terörle mücadele sırasında 377 00:20:46,705 --> 00:20:50,292 resmî olarak savaşta olmadığımız ülkelerde bile insanları gözetleyip 378 00:20:50,375 --> 00:20:53,086 suikastlar düzenlemek için kullanmaya başladı. 379 00:20:54,296 --> 00:20:56,506 Araştırmacı Gazatecilik Bürosu'na göre 380 00:20:56,589 --> 00:20:59,009 2010 ve 2020 arasında 381 00:20:59,092 --> 00:21:02,679 gizli operasyonlardaki 14.000 ABD drone saldırısı 382 00:21:02,762 --> 00:21:06,266 2.200 sivili öldürdü. 383 00:21:08,476 --> 00:21:11,062 Drone'lar icat edilmemiş olsaydı muhtemelen 384 00:21:11,146 --> 00:21:12,731 hiç yapılmamış olacak saldırılar. 385 00:21:15,900 --> 00:21:19,654 Ve DARPA şu anda otonom silahlar, 386 00:21:19,738 --> 00:21:23,199 hava savaşında her insanı yenecek yapay zekâ savaş jetleri 387 00:21:23,283 --> 00:21:27,787 ve insan müdahalesi olmadan savaş alanında gezebilecek robotlar üzerinde çalışıyor. 388 00:21:27,871 --> 00:21:30,248 Yani bu şey neredeyse bir Terminatör 389 00:21:30,332 --> 00:21:32,083 ya da tam bir WALL-E 390 00:21:32,167 --> 00:21:34,669 yani daha tatlı ama yine de korkunç. 391 00:21:34,753 --> 00:21:38,673 Bu teknoloji nasıl bir dünya yaratıyor? 392 00:21:38,757 --> 00:21:41,843 Anlamak için bunları bizzat görmeye gidecektik 393 00:21:41,926 --> 00:21:44,012 ama DARPA son dakikada iptal edip 394 00:21:44,095 --> 00:21:47,390 tüm programın aniden gizlendiğini söyledi. 395 00:21:48,141 --> 00:21:49,225 İyi günler bayım. 396 00:21:49,309 --> 00:21:50,310 Güzel bir sahne olacaktı. 397 00:21:50,393 --> 00:21:52,145 İyi günler dedim! 398 00:21:54,606 --> 00:21:57,609 Bu konuda ne düşüneceğimden emin olamadım. 399 00:21:58,485 --> 00:22:00,820 Yani devletimizin inanılmaz inovasyonları 400 00:22:00,904 --> 00:22:03,740 benim hayatımı iyileştirdi. 401 00:22:04,449 --> 00:22:09,371 Ama birçok başkasının hayatını da kötü etkiledi ya da yok etti. 402 00:22:10,497 --> 00:22:12,415 Böyle olması gerekiyor muydu? 403 00:22:12,499 --> 00:22:16,669 Pokémon Go oynayabilmek için portakal gazını icat etmek zorunda mıydık? 404 00:22:17,295 --> 00:22:19,464 Devletimizin en büyük icatları 405 00:22:19,547 --> 00:22:22,217 bir silahın namlusundan çıkmak zorunda mıydı? 406 00:22:24,302 --> 00:22:30,100 Ay'a insan çıkaran GPS uyduları gökyüzüne 407 00:22:30,183 --> 00:22:32,227 bizim vergilerimizle gönderildi. 408 00:22:32,310 --> 00:22:36,523 Tesla bile halktan aldığı yarım milyar dolarlık krediyle kuruldu. 409 00:22:36,606 --> 00:22:40,735 Ne? Hayır! Hepsini kendim başardım, yemin ederim. 410 00:22:40,819 --> 00:22:44,197 Bu… Bu benim bile değil. 411 00:22:45,907 --> 00:22:50,245 Geleceğin ne getireceğine boğazlı kazak giyen milyarderler karar vermez. 412 00:22:50,328 --> 00:22:52,372 Birlikte biz karar veririz. 413 00:22:53,164 --> 00:22:57,377 Yani kendin ve ülkemiz için ideal geleceği 414 00:22:57,460 --> 00:22:58,503 sen düşünsen 415 00:22:59,087 --> 00:22:59,963 nasıl görünürdü? 416 00:23:00,713 --> 00:23:04,467 Daha büyük, daha patlayıcı silahlar ve robot ordular mı olurdu? 417 00:23:06,511 --> 00:23:08,555 Geber pis robot! 418 00:23:10,807 --> 00:23:15,728 Yoksa devletimizin muazzam inovasyon gücünü 419 00:23:15,812 --> 00:23:21,276 yaşadığımız iklim değişikliği, açlık ya da… 420 00:23:25,446 --> 00:23:28,408 HASTALIKLAR 421 00:23:42,505 --> 00:23:45,466 MICHAEL LEWIS'IN "THE FIFTH RISK" KİTABINDAN ESİNLENİLMİŞTİR 422 00:25:12,512 --> 00:25:14,514 Alt yazı çevirmeni: Sezer Örnek