1
00:00:06,674 --> 00:00:08,634
BİR NETFLIX DİZİSİ
2
00:00:15,266 --> 00:00:19,395
Devletimizin harika şeyler yapabileceğine
inanmayı ne zaman bıraktık?
3
00:00:19,479 --> 00:00:22,148
İnsanlık için küçük bir adım…
4
00:00:22,732 --> 00:00:24,567
Ay'a gitmemizin tek nedeni
5
00:00:24,650 --> 00:00:27,862
Soğuk Savaş'ta, Sovyetler'le
askerî bir rekabete girmemizdi.
6
00:00:27,945 --> 00:00:32,033
…o komünist piçler için
koca bir defolma çağrısı!
7
00:00:35,995 --> 00:00:39,332
Yine de insan tarihinin en büyük
teknolojik başarılarından
8
00:00:39,415 --> 00:00:40,958
biri oldu.
9
00:00:41,709 --> 00:00:44,545
Çocukken NASA'yı gözümde ilahlaştırırdım.
10
00:00:44,629 --> 00:00:48,132
Gözlerimizin önünde
geleceği yaratıyorlardı.
11
00:00:49,133 --> 00:00:50,301
Ama bugünlerde…
12
00:00:52,303 --> 00:00:56,182
…hiçbirimiz ABD hükûmetini
yenilik yuvası olarak görmüyoruz.
13
00:00:56,265 --> 00:00:58,559
Daha ziyade fikirlerin öldüğü bir yer.
14
00:00:58,643 --> 00:01:01,562
F30 Fikir Ölümü Onay Formu'nu
doldurduktan sonra.
15
00:01:02,438 --> 00:01:03,523
Reddedildi.
16
00:01:05,233 --> 00:01:08,528
Onun yerine bu adamları ilahlaştırıyoruz.
17
00:01:12,323 --> 00:01:14,450
Teknoloji endüstrisi.
18
00:01:14,534 --> 00:01:19,580
Size iPhone, Google Maps
19
00:01:20,289 --> 00:01:26,337
ve casusluk yapan bu küçük konuşan kutu
gibi yaşam değiştiren inovasyonlar sunduk.
20
00:01:27,213 --> 00:01:29,549
Casusluk yapan küçük kutuyu internette
21
00:01:29,632 --> 00:01:31,217
-arıyorum…
-Şimdi değil. Dur.
22
00:01:32,718 --> 00:01:36,138
Dünyayı daha bağlantılı,
23
00:01:36,222 --> 00:01:39,934
daha verimli ve daha pahalı
bir yer hâline getirdik
24
00:01:40,017 --> 00:01:43,437
ve hepsini kendi başımıza yaptık.
25
00:01:45,857 --> 00:01:48,860
Anlattıkları hikâye bu ama doğru mu?
26
00:01:49,527 --> 00:01:52,530
Bu programda
şimdiye kadar bir şey öğrendiysek bu,
27
00:01:52,613 --> 00:01:57,285
kimsenin tek başına bir şey yapmadığıdır.
Yani programda benim adım var
28
00:01:57,368 --> 00:02:01,789
ama bu sabah
giyinmem için bile bir ekip çalıştı.
29
00:02:01,873 --> 00:02:04,292
Sağ ol Bree. Biraz toz kalmış gibi geldi.
30
00:02:05,251 --> 00:02:09,255
Yani devletimiz gerçekten
inovasyondan vazgeçip
31
00:02:09,338 --> 00:02:12,049
gelişimin çarkını
bu adamlara mı teslim etti?
32
00:02:12,133 --> 00:02:17,430
Yoksa hâlâ sahne arkasında bir yerde
geleceğimizi şekillendiriyor mu?
33
00:02:17,972 --> 00:02:20,975
GELECEK
34
00:02:25,438 --> 00:02:28,900
En son ne zaman gerçekten kayboldun?
35
00:02:28,983 --> 00:02:32,862
Ben 2006'da
ilk gösterime giderken kayboldum.
36
00:02:32,945 --> 00:02:36,365
MapQuest yol tarifinin çıktısını alıp
37
00:02:36,449 --> 00:02:39,785
açık mikrofon gecesinin olduğu yere
kadar hiç sapmadan takip ederdim.
38
00:02:39,869 --> 00:02:43,247
Yanlış bir yere dönsem setimi
sonunda çıktığım yerde yapardım.
39
00:02:43,331 --> 00:02:48,002
Bugün hâlâ Bronx Hayvanat Bahçesi'ndeki
lemurların sözümü kestiğini duyabiliyorum.
40
00:02:50,588 --> 00:02:54,550
Ama insanlık tarihindeki
ulaşım teknolojisinin
41
00:02:54,634 --> 00:02:58,012
en büyük inovasyonu
GPS sayesinde son on yıldır
42
00:02:58,095 --> 00:03:00,848
bir kez bile kaybolmadım.
43
00:03:00,932 --> 00:03:03,017
Aynen, sikeyim pusulayı.
44
00:03:03,768 --> 00:03:05,353
Hey!
45
00:03:05,436 --> 00:03:06,687
Çağa ayak uydur evlat.
46
00:03:10,858 --> 00:03:12,902
Yani şunu düşünsene.
47
00:03:12,985 --> 00:03:15,571
Küresel konumlama sistemi olan her cihaz
48
00:03:15,655 --> 00:03:18,699
birkaç metre farkla nerede olduğunu,
49
00:03:18,783 --> 00:03:21,953
saatte kaç kilometre hızla gittiğini
50
00:03:22,036 --> 00:03:26,290
hatta Dünya'nın her yerinde saniyenin
milyonda biri doğrulukla saati söylüyor.
51
00:03:27,124 --> 00:03:29,085
Ama beni ne şaşırtıyor, biliyor musun?
52
00:03:29,168 --> 00:03:34,090
GPS, Bill Gates ya da Steve Jobs
ya da Ask Jeeves tarafından oluşturulmadı.
53
00:03:34,173 --> 00:03:37,718
ABD federal hükûmeti tarafından
icat edildi,
54
00:03:37,802 --> 00:03:39,720
geliştirildi ve hâlâ kullanılıyor.
55
00:03:40,680 --> 00:03:45,601
Ama neden? Devlet neden
GPS gibi bir şey icat etsin?
56
00:03:45,685 --> 00:03:49,730
Hepsi Soğuk Savaş yüzünden.
57
00:03:49,814 --> 00:03:52,400
SOĞUK SAVAŞ
58
00:03:52,483 --> 00:03:56,362
1957'de iki devlet bilim insanı
Sovyet uydusu Sputnik'in sinyaline
59
00:03:56,445 --> 00:04:01,117
ulaşırken büyük bir keşif yaptılar.
60
00:04:01,200 --> 00:04:05,079
Kahretsin! Sovyetler
bizden önce uzaya gitti
61
00:04:05,162 --> 00:04:08,416
ve uzayı
pis komünist sinyallerle doldurdular.
62
00:04:09,000 --> 00:04:13,004
Dur, bu sinyallerin frekansındaki
değişimi ölçersek Sputnik'in
63
00:04:13,087 --> 00:04:16,173
nerede olduğunu ve ne kadar
hızlı gittiğini belirleyebiliriz.
64
00:04:16,257 --> 00:04:18,676
Ve kendi uydularımızı fırlatırsak
65
00:04:18,759 --> 00:04:22,013
Dünya'daki konumumuzu hesaplamak için
onların sinyallerini kullanabiliriz,
66
00:04:22,096 --> 00:04:24,974
bu da askerlerimize avantaj sağlar.
67
00:04:26,559 --> 00:04:30,187
Biplemen çöküşün olacak yoldaş Kruşçev.
68
00:04:32,648 --> 00:04:35,735
Savunma Bakanlığı'ndaki cesur mühendisler
69
00:04:35,818 --> 00:04:40,573
sonraki 50 yılı
GPS sinyallerini geliştirip netleştirerek,
70
00:04:40,656 --> 00:04:44,035
alıcıları küçülterek
ve uydular fırlatarak geçirdiler.
71
00:04:44,910 --> 00:04:48,414
Amaç mı? Rakipsiz askerî güç olmak.
72
00:04:48,497 --> 00:04:51,334
GPS, savaş alanında büyük bir ilerlemeydi,
73
00:04:51,417 --> 00:04:53,836
keşiften arama kurtarmaya,
74
00:04:53,919 --> 00:04:57,089
füze hedeflemeye kadar
her şeyi kökten değiştirdi.
75
00:04:57,173 --> 00:05:00,426
Komünist piçleri kaçıracak
ne gerekiyorsa yapıldı.
76
00:05:00,509 --> 00:05:02,553
Ama 2000'de
77
00:05:03,220 --> 00:05:07,808
devlet, yüksek kaliteli GPS'in
sivil kullanım erişimine izin verdi.
78
00:05:08,434 --> 00:05:11,937
Bugün 24 kahraman devlet uydusu
79
00:05:12,021 --> 00:05:16,067
yorulmaksızın dünyayı dolaşıp
GPS alıcısı olan her cihazın
80
00:05:16,150 --> 00:05:19,820
ücretsiz olarak kullandığı
dünya çapında bir ağ kuruyor.
81
00:05:19,904 --> 00:05:22,073
Küresel bir kamu hizmeti.
82
00:05:22,156 --> 00:05:25,117
Zor kazanılmış
vergi paranızla karşılanıyor.
83
00:05:26,285 --> 00:05:27,953
Amerika harika değil mi?
84
00:05:29,246 --> 00:05:30,748
Evet, öyleyiz.
85
00:05:30,831 --> 00:05:35,753
GPS, özel sektörde
ekonomik bir patlama yarattı.
86
00:05:35,836 --> 00:05:39,465
Teknoloji dünyasındaki biz vizyonerler,
hayır, aydınlar,
87
00:05:40,216 --> 00:05:42,551
hayır, vizyonerler,
88
00:05:42,635 --> 00:05:47,264
bu minik, ucuz GPS alıcıları aldık
89
00:05:47,348 --> 00:05:50,392
ve neredeyse her şeyin içine koyduk.
90
00:05:50,476 --> 00:05:55,189
Evet. Sayemizde artık
köpeğinizin GPS'i var.
91
00:05:55,272 --> 00:06:00,277
Bu teknolojiyi, dünyayı sayısız şekilde
değiştirmek için kullandık.
92
00:06:00,361 --> 00:06:04,615
Google, GPS'i ulaşımı
kökten değiştirmek için kullandı.
93
00:06:04,698 --> 00:06:08,160
Uber, taksi endüstrisini
94
00:06:08,244 --> 00:06:09,995
işsiz bırakmak için kullandı.
95
00:06:10,079 --> 00:06:14,959
Ve Tinder, GPS'i randevulaşmayı
daha da kötü hâle getirmek için kullandı.
96
00:06:15,042 --> 00:06:16,335
1980'lerden beri
97
00:06:16,418 --> 00:06:20,881
GPS, Amerikan işletmeleri için
1,4 trilyon dolardan fazla
98
00:06:20,965 --> 00:06:23,050
gelir üretti.
99
00:06:25,511 --> 00:06:27,596
İnanılmaz değil mi?
100
00:06:27,680 --> 00:06:30,266
Yani Amerika'nın
en değerli şirketlerinin bazıları
101
00:06:30,349 --> 00:06:33,144
geliştirilmesi için
halk olarak bizim karşıladığımız
102
00:06:33,227 --> 00:06:35,938
bir devlet hizmetine dayanarak kurulmuş.
103
00:06:36,689 --> 00:06:38,732
Belki de vergilerini ödememek için
104
00:06:38,816 --> 00:06:41,110
bu kadar uğraşmamaları gerekiyordur.
105
00:06:41,193 --> 00:06:42,570
Dur.
106
00:06:42,653 --> 00:06:44,405
Bil diye söylüyorum,
107
00:06:44,488 --> 00:06:47,575
özel adam bir işletme masrafı, tamam mı?
108
00:06:47,658 --> 00:06:52,371
İş yatımı oraya bağlıyorum. O bir iş yatı.
109
00:06:52,454 --> 00:06:54,748
Ama nasıl bölersen böl
110
00:06:54,832 --> 00:06:59,503
toplumsal olarak
GPS'ten aldığımız karşılık inanılmaz.
111
00:06:59,587 --> 00:07:03,007
Yani hayatlarımızı kökten değiştiren
bu hizmetin maliyeti,
112
00:07:03,090 --> 00:07:06,051
Savunma Bakanlığı'nın yıllık bütçesinin
113
00:07:06,135 --> 00:07:08,470
yalnızca yüzde 0,2'si.
114
00:07:08,554 --> 00:07:10,890
Ve bu minik maliyete rağmen
115
00:07:10,973 --> 00:07:14,602
GPS artık toplumumuzun yapıtaşına işledi.
116
00:07:14,685 --> 00:07:18,564
Elektrik şebekesi evinize
elektrik iletmek için kullanır.
117
00:07:18,647 --> 00:07:22,109
Borsalar zamana duyarlı
işlemlerde kullanır.
118
00:07:22,193 --> 00:07:25,446
Ve baz istasyonları
çağrınızı yönlendirmek için kullanır.
119
00:07:25,529 --> 00:07:27,948
Yani en ufak bir hata bile
120
00:07:28,032 --> 00:07:30,618
benim MapQuest çıktısına dönmemle kalmaz
121
00:07:30,701 --> 00:07:34,371
tüm toplumumuzu derinden etkileyebilir.
122
00:07:34,455 --> 00:07:39,043
Peki, bu hayati sistemin düzgün
çalışmasını sağlamaktan kim sorumlu?
123
00:07:39,126 --> 00:07:40,377
-Selam Adam.
-Selam.
124
00:07:40,461 --> 00:07:43,130
Merhaba, ben Yüzbaşı Rudico.
Schriever Hava Üssü'ne hoş geldin.
125
00:07:43,214 --> 00:07:44,924
Güvenlikten geçip etrafı göstereyim.
126
00:07:45,007 --> 00:07:45,966
Harika olur.
127
00:07:46,050 --> 00:07:48,469
Uzay Operasyonları 2. Filosu'yuz.
128
00:07:48,552 --> 00:07:52,139
Ve çoğu insan GPS takımımızın iki noktadan
129
00:07:52,223 --> 00:07:55,267
kumanda ve kontrol edildiğini bilmez.
130
00:07:55,351 --> 00:07:58,521
Tanrım… GPS'in nerede olduğunu göreceğiz.
131
00:07:58,604 --> 00:08:02,024
Kesinlikle. Komutları verdiğimiz,
uyduları komuta ettiğimiz yer,
132
00:08:02,107 --> 00:08:03,192
sana orayı göstereceğim.
133
00:08:03,275 --> 00:08:05,319
-Çok havalı.
-Evet.
134
00:08:05,402 --> 00:08:07,696
Buranın normal bir ofis binasına
135
00:08:07,780 --> 00:08:10,324
bu kadar benzemesine
ve tek farkının yanlış bir yere girersem
136
00:08:10,407 --> 00:08:12,660
birinin beni vuracak
olmasına çok şaşırdım.
137
00:08:12,743 --> 00:08:14,620
Operasyon katını görene kadar bekle.
138
00:08:14,703 --> 00:08:15,704
-Tamam.
-Evet.
139
00:08:16,413 --> 00:08:18,290
Çok ciddi bir kapı.
140
00:08:18,374 --> 00:08:20,584
Burada altı milyar kullanıcıya
hizmet verdiğimiz
141
00:08:20,668 --> 00:08:22,002
operasyon merkezi var.
142
00:08:22,086 --> 00:08:23,671
Bunu göreceğimize inanamıyorum.
143
00:08:24,505 --> 00:08:26,465
-İşte böyle. Gel Adam.
-Pekâlâ.
144
00:08:26,549 --> 00:08:30,302
GPS Operasyon Merkezi'ne hoş geldin.
Burası bütün GPS uydularını uçurduğumuz
145
00:08:30,386 --> 00:08:32,972
ana kontrol istasyonu.
146
00:08:33,055 --> 00:08:36,308
Yani GPS takımının tamamı
bu odadan kontrol ediliyor.
147
00:08:36,392 --> 00:08:37,768
-Evet.
-Bu 10 kişi tarafından.
148
00:08:37,851 --> 00:08:41,230
Dünya çapındaki herkese
bu 10 insan hizmet veriyor.
149
00:08:41,313 --> 00:08:43,148
Genelde bunu öğrendiklerinde şaşırırlar.
150
00:08:43,232 --> 00:08:46,026
-Evet.
-7, 7'yi 3 geçiyor.
151
00:08:46,110 --> 00:08:49,655
Set 7 aktif, A burnu, SS01,
sabit zirve döngüsü alt çerçevesi
152
00:08:49,738 --> 00:08:52,866
-SPDOBC 2, navdump.
-Emir bu.
153
00:08:52,950 --> 00:08:56,245
Pencere, cis, tipi,
bağlam yok. Altı tamam.
154
00:08:56,328 --> 00:08:59,873
Yani uyduya kontrol etmesi için,
155
00:08:59,957 --> 00:09:02,418
yaptığı işi uyarlaması için falan
sinyali siz veriyorsunuz
156
00:09:02,501 --> 00:09:03,669
ve koordine ediyorsunuz.
157
00:09:03,752 --> 00:09:08,799
Kesinlikle. Bu bize uyduya
komut verme yetkisi veriyor.
158
00:09:08,882 --> 00:09:10,884
Şu an uyduya komut mu veriyorsun?
159
00:09:10,968 --> 00:09:12,595
Evet, bu hazırlanırken.
160
00:09:12,678 --> 00:09:14,888
Vay be. Kişisel bir soru sorabilir miyim?
161
00:09:14,972 --> 00:09:16,390
-Tabii ki.
-Kaç yaşındasın?
162
00:09:16,473 --> 00:09:17,975
-20 yaşındayım.
-Peki.
163
00:09:18,058 --> 00:09:21,478
Ben 20 yaşında tam bir salaktım adamım.
164
00:09:21,562 --> 00:09:24,398
Bunu yapamazdım. Çok baskı oluyor mu?
165
00:09:24,481 --> 00:09:27,610
Evet yani alıştım. Ama evet, düşününce.
166
00:09:28,861 --> 00:09:32,156
En yaşlı uydularımızdan biri
23, 24 yaşında.
167
00:09:32,239 --> 00:09:35,993
Kontrol ettiğin bazı uydulardan
daha mı gençsin?
168
00:09:36,076 --> 00:09:37,453
Evet.
169
00:09:37,536 --> 00:09:40,122
İnanılmaz. Şimdi ne yapacağız?
170
00:09:40,205 --> 00:09:41,915
Test komutu gönderdik.
171
00:09:41,999 --> 00:09:43,584
Yani istersen sana…
172
00:09:44,251 --> 00:09:45,544
-Peki.
-…bu satırı verelim.
173
00:09:45,628 --> 00:09:48,922
-Buradakini gir.
-Tamam.
174
00:09:49,006 --> 00:09:50,841
Test komutunu gönderiyorken…
175
00:09:50,924 --> 00:09:55,054
GPS'in gayrisafi millî hasılaya
her yıl 68,7 milyar dolarlık etkisi olur.
176
00:09:55,137 --> 00:09:56,972
-Tamam mı? Yani bozma.
-Tamam.
177
00:09:57,056 --> 00:09:59,642
Şu an bir sürü insanı
yolundan çıkarabilirim.
178
00:09:59,725 --> 00:10:01,310
-O mu, D mi?
-O.
179
00:10:01,393 --> 00:10:03,437
-Biliyorum… Bu yanlış oldu.
-Şuna bas.
180
00:10:03,520 --> 00:10:06,190
Tamam, gerçekten… Caps lock açıkmış.
181
00:10:06,273 --> 00:10:08,317
Bu yüzden shift tuşuna
basınca küçük… Tamam.
182
00:10:08,400 --> 00:10:10,903
Hallediyorum çocuklar.
183
00:10:10,986 --> 00:10:12,488
Çok baskı olursa söyle.
184
00:10:15,032 --> 00:10:17,034
Tamam. O… O bir boşluk.
185
00:10:17,117 --> 00:10:18,327
-Boşluk tamam mı?
-Tamam.
186
00:10:18,410 --> 00:10:21,288
-Boşluk yok. Alt tire.
-Boşluk yok mu?
187
00:10:21,372 --> 00:10:23,207
Bu sizin hatanız çocuklar, boşluk gibi.
188
00:10:23,290 --> 00:10:25,376
-Bu D mi, O mu?
-O, efendim.
189
00:10:25,459 --> 00:10:27,711
Tamam. Bunu girdiğimde
190
00:10:27,795 --> 00:10:31,757
bu komut
bu yer istasyonlarından birine gidip
191
00:10:31,840 --> 00:10:33,425
sonra da uyduya mı ışınlanıyor?
192
00:10:33,509 --> 00:10:34,510
-Aynen.
-Kesinlikle.
193
00:10:34,593 --> 00:10:37,262
Ve orada böyle olup
aşağı bir şey gönderiyor.
194
00:10:37,346 --> 00:10:38,389
-Girmeden önce…
-Evet.
195
00:10:38,472 --> 00:10:39,723
…onlardan izin almalısın
196
00:10:39,807 --> 00:10:42,059
Evet, gönderdiğim her şeyi o onaylar.
197
00:10:42,142 --> 00:10:44,687
Tamam. Bunu gönderebilir miyim?
198
00:10:45,854 --> 00:10:47,147
Evet.
199
00:10:47,731 --> 00:10:50,526
-Sonunda. Tamam. Hadi.
-Ve…
200
00:10:50,609 --> 00:10:52,361
Evet, gir artık.
201
00:10:53,821 --> 00:10:55,239
Burada mesajlarda…
202
00:10:55,322 --> 00:10:58,033
-Durum beklemede. Ve…
-Durum beklemede…
203
00:10:58,117 --> 00:10:59,660
Komut aktarımı… Aktarım tamamlandı!
204
00:10:59,743 --> 00:11:01,662
-İşte böyle. Evet.
-Ve biri onayladı.
205
00:11:01,745 --> 00:11:02,746
-İşte böyle.
-Başardım!
206
00:11:02,830 --> 00:11:04,873
Bir GPS uydusuna komut verdin.
207
00:11:04,957 --> 00:11:06,291
Teşekkürler.
208
00:11:08,460 --> 00:11:10,629
-Tamam, beni avutuyorsunuz.
-Sadece…
209
00:11:10,713 --> 00:11:12,548
Normalden sadece beş dakika uzun sürdü.
210
00:11:14,049 --> 00:11:15,467
Çok teşekkürler Kenny.
211
00:11:15,551 --> 00:11:16,719
-Benim için zevkti.
-Harika.
212
00:11:16,802 --> 00:11:18,303
El yazına çalış,
213
00:11:18,387 --> 00:11:21,014
herkesin işini kolaylaştırır, teşekkürler.
214
00:11:21,098 --> 00:11:23,225
Seni Albay Holston'la
tanıştırmak istiyorum,
215
00:11:23,308 --> 00:11:24,518
Uzay Delta 8 komutanımız.
216
00:11:24,601 --> 00:11:26,186
Tanrım. Memnun oldum.
217
00:11:26,270 --> 00:11:28,230
-Buranın komutanısınız.
-Evet.
218
00:11:28,313 --> 00:11:30,482
Sivil kullanımın ABD ordusu
219
00:11:30,566 --> 00:11:33,444
tarafından sağlanması
size garip geliyor mu?
220
00:11:33,527 --> 00:11:35,779
"Devlet sorumlu." dense çok şaşırmazdım
221
00:11:35,863 --> 00:11:39,116
ama "NASA, NOAA
ya da başka bir kurumdur" diye düşünürdüm.
222
00:11:39,199 --> 00:11:40,659
GPS neden orduda?
223
00:11:40,742 --> 00:11:42,953
Evet, kesinlikle.
Çünkü GPS'in çıkış nedeni
224
00:11:43,036 --> 00:11:45,539
askerlerimizin savaş sahasının neresinde
225
00:11:45,622 --> 00:11:47,124
olduğunu anlayabilmekti.
226
00:11:47,207 --> 00:11:50,586
Devlet ve ordu için
çok avantajlı olmasının yanında
227
00:11:50,669 --> 00:11:52,171
-sivil kullanımı da var.
-Evet.
228
00:11:52,254 --> 00:11:55,382
Ve tüm dünya bu görevi günlük olarak yapan
229
00:11:55,466 --> 00:11:57,468
-bu 10 operatörden faydalanıyor.
-Evet.
230
00:11:57,551 --> 00:12:00,512
Yani tüm dünya için bir katma değer.
231
00:12:00,596 --> 00:12:04,349
Birçok teknoloji şirketi para kazanmak
ve içinde yaşadığım dünyayı
232
00:12:04,433 --> 00:12:07,603
değiştirmek için sinyalinizi kullanıyor.
233
00:12:07,686 --> 00:12:09,146
Övgüyü kendileri alıyor.
234
00:12:09,229 --> 00:12:10,522
Mesela Uber, "Taşımacılığı
235
00:12:10,606 --> 00:12:12,649
kökten değiştirdik." falan diyor.
236
00:12:12,733 --> 00:12:14,985
Bu hiç canınızı sıkıyor mu? Açık konuşun.
237
00:12:15,068 --> 00:12:16,153
Bazen oturup böyle,
238
00:12:16,236 --> 00:12:19,948
"Bunu biz yapıyoruz. Biz icat ettik
ve kimse bilmiyor." diyor musunuz?
239
00:12:20,032 --> 00:12:22,409
Bu sinyali sağlayabilmek için
devletle birlikte,
240
00:12:22,493 --> 00:12:25,037
endüstriyle ortak çalışıyoruz.
241
00:12:25,120 --> 00:12:27,748
ABD'nin elinden gelen, en güçlü
242
00:12:27,831 --> 00:12:29,958
olmamız için gereken yeterliliği
243
00:12:30,042 --> 00:12:31,376
sağlayabilecek bir ekip.
244
00:12:31,460 --> 00:12:34,630
Evet, bu harika bir
politik cevaptı ama yapma,
245
00:12:34,713 --> 00:12:38,967
telefonunu kullanırken
o küçük noktayı gördüğünde
246
00:12:39,051 --> 00:12:40,969
"Bunu ben yapıyorum." diyorsun, değil mi?
247
00:12:41,845 --> 00:12:42,763
Tabii ki.
248
00:12:44,431 --> 00:12:47,726
-Bayıldım. Çok teşekkürler.
-Peki, teşekkürler Adam.
249
00:12:49,728 --> 00:12:52,648
Dürüst konuşacağım,
bu programda çalışmaya başlayana kadar
250
00:12:52,731 --> 00:12:57,402
kakamı yapmak için bir Starbucks
bulmak için GPS'i kullandığımda
251
00:12:57,486 --> 00:12:59,821
bunu ordunun uydularıyla
yaptığımı bilmiyordum.
252
00:12:59,905 --> 00:13:01,823
Yani peki diğer teknolojik aletlerim?
253
00:13:01,907 --> 00:13:03,325
Telefonum. Dizüstü bilgisayarım.
254
00:13:03,408 --> 00:13:06,078
Roomba'm askerî endüstriyel
kompleksin bir piyonu mu?
255
00:13:09,206 --> 00:13:13,919
Bunu araştırdık ve cevap… Evet.
256
00:13:14,002 --> 00:13:16,171
DARPA yüzünden.
257
00:13:16,255 --> 00:13:18,006
DARPA'yı duymamış olabilirsiniz
258
00:13:18,090 --> 00:13:21,552
ama o olmadan dünyanız tanınmaz olurdu.
259
00:13:21,635 --> 00:13:24,012
Geleceğin teknolojisinin
sınırlarını zorlamak için
260
00:13:24,096 --> 00:13:28,809
büyük araştırmalara yatırım yapan
gizemli bir ABD hükûmeti kurumu.
261
00:13:28,892 --> 00:13:33,188
Willy Wonka'nın Çikolata Fabrikası'nın
devlet versiyonu gibi.
262
00:13:33,272 --> 00:13:37,317
Ama tıpkı film gibi
ciddi bir karanlık yönü var.
263
00:13:37,401 --> 00:13:40,654
Merhaba! Ben Danny Darpa.
264
00:13:40,737 --> 00:13:42,489
Bu taraftan ufaklık.
265
00:13:42,573 --> 00:13:43,782
Tamam, 38'ime girdim.
266
00:13:43,865 --> 00:13:47,661
38 aylık, büyük bir bebekmişsin.
267
00:13:52,165 --> 00:13:55,168
Benimle gel
268
00:13:55,252 --> 00:13:59,590
Saf bir teknoloji dünyasına
269
00:13:59,673 --> 00:14:02,092
Karşında, ürettiklerimiz evlat.
270
00:14:02,759 --> 00:14:07,431
Lazerler, hava durumu uyduları
ve grafiksel kullanıcı arayüzü
271
00:14:07,514 --> 00:14:11,393
gibi mucizeleri DARPA'nın kaynak sağladığı
araştırmalar dünyaya getirdi.
272
00:14:17,733 --> 00:14:20,902
Son yüzyılın en büyük inovasyonunda bile
273
00:14:20,986 --> 00:14:22,279
parmağımız vardı.
274
00:14:22,362 --> 00:14:24,615
Instant Pot mı? Hayır, normal tencere.
275
00:14:25,908 --> 00:14:27,034
Gösteriye başlayacaklar.
276
00:14:29,536 --> 00:14:33,624
Arpa Darpa Larpa
277
00:14:33,707 --> 00:14:37,461
Biz olmasak olmazdı internet
278
00:14:45,802 --> 00:14:48,889
Evet, normal insanların
internet olarak bildiği şey
279
00:14:48,972 --> 00:14:54,186
doğrudan bir DARPA projesi olan
Arpanet'ten geliyor.
280
00:14:54,269 --> 00:14:57,773
Birçok farklı tür bilgisayarı,
uzak mesafeler arasında
281
00:14:57,856 --> 00:15:00,484
birbirine bağlayan ilk ağ oydu.
282
00:15:00,567 --> 00:15:05,989
Büyüdü ve büyüdü ta ki tüm dünyayı saran,
283
00:15:06,073 --> 00:15:11,536
bunu izlemek için kullandığın dünyayı
değiştiren bir süper matrise dönene kadar.
284
00:15:15,540 --> 00:15:19,503
En sevdiğin teknoloji ürünlerinin
bazılarına girişim kaynağı bile sağladık.
285
00:15:19,586 --> 00:15:24,091
Roomba'yı üreten şirket,
Darpa Baba'nın parası olmasa var olamazdı.
286
00:15:24,675 --> 00:15:28,553
Ve Apple… İnsanlar Siri'yi,
Apple'ın icat ettiğini sanıyor.
287
00:15:28,637 --> 00:15:30,555
Yanlış bayım! Yanlış!
288
00:15:30,639 --> 00:15:32,808
Hey Siri, gerçek baban kim?
289
00:15:32,891 --> 00:15:35,143
Üzgünüm, tam olarak anlamadım.
290
00:15:35,227 --> 00:15:37,354
Kökeninden utanıyor musun?
291
00:15:37,938 --> 00:15:39,272
Özür dilerim baba.
292
00:15:39,356 --> 00:15:43,360
DARPA'nın fonladığı bir laboratuvarda
SRI olarak geliştirildim,
293
00:15:43,443 --> 00:15:47,322
özel bir şirkete ruhsatım verildi
ve sonra 2010'da Apple'a satıldım.
294
00:15:47,406 --> 00:15:48,991
Bak, devlet olarak
295
00:15:49,074 --> 00:15:52,786
özel sektörün yapamayacağı bir şekilde
inovasyonu teşvik edebiliriz.
296
00:15:52,869 --> 00:15:57,749
O korkak kapitalistler
"hisse sahiplerini mutlu etmek için
297
00:15:57,833 --> 00:15:59,710
kısa vadeli kârlara" odaklanmalılar.
298
00:15:59,793 --> 00:16:05,507
Ama DARPA'da bizim böyle
ehemmiyetsiz sorunlarımız yok.
299
00:16:05,590 --> 00:16:10,012
Onlarca yıl boyunca
meyve vermeyecek çılgın fikirler için
300
00:16:10,095 --> 00:16:12,014
büyük riskler alabiliriz.
301
00:16:12,597 --> 00:16:15,934
GPS'i geliştirmemiz yarım yüzyıl sürdü.
302
00:16:16,018 --> 00:16:20,063
Silikon Vadisi'ndeki
sinekler bunu denesin de göreyim.
303
00:16:23,150 --> 00:16:25,736
Hiç sorun değil.
304
00:16:25,819 --> 00:16:28,447
Aslında kurumsal ortaklığı severiz.
305
00:16:28,530 --> 00:16:31,867
Sadece biraz daha
takdir edilsek iyi olurdu.
306
00:16:32,784 --> 00:16:35,495
Bugün otonom araçlar,
beyin-bilgisayar arayüzleri
307
00:16:35,579 --> 00:16:39,499
ve hatta uzaktan kumandalı böcekler gibi
308
00:16:39,583 --> 00:16:43,837
geleceğin teknoloji sınırlarını
keşfetmeye devam ediyoruz.
309
00:16:47,924 --> 00:16:51,428
Aman, bunda hâlâ biraz gariplik var.
310
00:16:52,345 --> 00:16:54,264
Neyse tura devam edelim.
311
00:16:56,475 --> 00:16:57,976
Harika, değil mi?
312
00:16:59,186 --> 00:17:02,064
Ama DARPA hakkında
bilmeniz gereken bir şey daha var.
313
00:17:08,236 --> 00:17:11,990
DARPA'nın açılımı,
İleri Savunma Araştırmaları Proje Ajansı.
314
00:17:12,074 --> 00:17:14,159
Yani askerî savunma.
315
00:17:14,242 --> 00:17:18,371
Tüm bu havalı teknolojiler,
DARPA'nın asıl amacının bir yan etkisiydi,
316
00:17:18,455 --> 00:17:21,875
Amerikan askerî üstünlüğünü
tesis edip korumak.
317
00:17:21,958 --> 00:17:26,004
Tükettiğin o teknoloji
318
00:17:26,088 --> 00:17:29,966
Ateş gücü arayışımızın bir sonucu
319
00:17:30,050 --> 00:17:34,137
Evet, Ay'a ayak basma, GPS ve Rocky 4 gibi
320
00:17:34,221 --> 00:17:36,890
DARPA da Soğuk Savaş'tan doğdu.
321
00:17:36,973 --> 00:17:39,935
Devletimizin,
Sovyet Birliği'yle olan rekabeti
322
00:17:40,018 --> 00:17:42,437
yeni askerî
ve silah teknolojileri geliştirmeye
323
00:17:42,521 --> 00:17:45,857
muazzam kaynaklar akıtmasına neden oldu.
324
00:17:45,941 --> 00:17:49,486
Savaşları kazanacak N-16'lar
325
00:17:50,153 --> 00:17:53,824
Ve portakal gazını üretti DARPA
326
00:17:53,907 --> 00:17:58,411
Bu doğru. Portakal gazından DARPA sorumlu.
327
00:17:58,495 --> 00:18:02,165
Ordumuzun Vietnam Savaşı'nda
kullandığı kimyasal bir bitki temizleyici.
328
00:18:02,249 --> 00:18:04,543
Kansere, doğum kusurlarına
329
00:18:04,626 --> 00:18:09,005
ve yaklaşık 400.000 Vietnam vatandaşının
ölümüne neden oldu.
330
00:18:09,089 --> 00:18:11,258
Buna maruz kalan Amerikalı askerler
331
00:18:11,341 --> 00:18:14,344
sonrasında lösemi
ve Hodgkin lenfoması geçirdiler.
332
00:18:14,427 --> 00:18:16,930
Ve üç kuşak sonraki çocuklar
333
00:18:17,013 --> 00:18:19,891
portakal gazı maruziyeti nedeniyle
334
00:18:19,975 --> 00:18:21,852
hâlâ doğum kusurları yaşıyorlar.
335
00:18:22,811 --> 00:18:25,814
Bize interneti veren devlet kurumu
336
00:18:26,481 --> 00:18:27,440
tüm bunları yaptı.
337
00:18:27,524 --> 00:18:30,735
Gel benimle
338
00:18:30,819 --> 00:18:35,365
Savaş yıkımının dünyasına
339
00:18:42,789 --> 00:18:45,667
Yeni teknolojinin en garip gelen
yanı ne olmuştur, biliyor musun?
340
00:18:46,418 --> 00:18:50,422
Dünyayı nasıl değiştireceğinden
asla tam olarak emin olamazsın.
341
00:18:50,505 --> 00:18:53,425
Mesela Savunma Bakanlığı
o GPS uydularını fırlattığında
342
00:18:53,508 --> 00:18:57,053
bir gün dürüm siparişi göndermek için
kullanacağımızı tahmin edemezlerdi.
343
00:18:58,221 --> 00:19:00,098
Bu, Pandora'nın Kutusu.
344
00:19:00,182 --> 00:19:02,976
Ve bunun drone'lardan iyi bir örneği yok.
345
00:19:04,436 --> 00:19:07,480
Drone'lar gökyüzünü milyonlarca insan için
demokratikleştirerek
346
00:19:07,564 --> 00:19:10,192
onyılın en kullanışlı aletlerinden oldu.
347
00:19:10,275 --> 00:19:13,570
Çiftçiler,
arama kurtarma ekipleri, hobiciler
348
00:19:13,653 --> 00:19:17,532
ve video grafikerleri kullanır
ama drone'lar insanları gerer de.
349
00:19:17,616 --> 00:19:20,202
Çünkü güzel düğün çekimleri yapsalar da
350
00:19:20,285 --> 00:19:22,996
yapacakları tek çekim bu değildir.
351
00:19:23,914 --> 00:19:27,000
Büyük mağazalardan aldığın
kanatlı GoPro'lar
352
00:19:27,083 --> 00:19:29,586
aslında DARPA ve devletimizin,
353
00:19:29,669 --> 00:19:31,463
başka bir çığır açıcı
askerî teknoloji olan
354
00:19:31,546 --> 00:19:35,675
silahlı drone'ları geliştirirken yaptığı
mühendislik ilerlemelerine
355
00:19:38,220 --> 00:19:39,638
dayanarak yapılmıştır.
356
00:19:41,640 --> 00:19:45,101
Predator ve Reaper drone'ları,
binlerce kilometre uzaktan
357
00:19:45,185 --> 00:19:47,562
drone'ların gördüklerini
358
00:19:47,646 --> 00:19:50,815
gerçek zamanda gören pilotlar
tarafından kullanılabilir.
359
00:19:51,441 --> 00:19:53,360
Böyle bir şeyi niye isteyeceğin bariz.
360
00:19:53,443 --> 00:19:55,695
Onları fiziksel olarak savaşa göndererek
361
00:19:55,779 --> 00:19:58,031
Amerikalı pilotların
canını riske atmaya gerek yok.
362
00:19:58,114 --> 00:20:00,867
Tabii ki komşumun çocuğundansa
bu robot uçağın
363
00:20:00,951 --> 00:20:02,244
vurulmasını tercih ederim.
364
00:20:02,327 --> 00:20:03,662
İRTİFA UYARISI
365
00:20:03,745 --> 00:20:05,538
DRONE KAYBEDİLDİ
366
00:20:06,706 --> 00:20:07,916
Sana olacağına ona olsun.
367
00:20:08,500 --> 00:20:12,837
Ama böyle bir icadın
istenmeyen sonuçları nedir?
368
00:20:13,546 --> 00:20:17,884
Hava saldırısı yapmak için bir Amerikalı
hayatını riske atman gerekmezse
369
00:20:17,968 --> 00:20:21,179
daha fazla yapmak için
teşvik mi oluşturur?
370
00:20:21,972 --> 00:20:25,684
Öldürmemizi kolaylaştıran teknolojiler
371
00:20:25,767 --> 00:20:27,811
daha fazla öldürmemize mi neden olur?
372
00:20:28,687 --> 00:20:32,232
Bunun cevabı şimdiye kadar evet oldu.
373
00:20:33,233 --> 00:20:37,028
Son 20 yılda drone filomuz 50'den
374
00:20:37,112 --> 00:20:39,698
yaklaşık 11.000'e yükseldi.
375
00:20:39,781 --> 00:20:43,702
Ve Obama yönetiminde
drone saldırıları on kat arttı.
376
00:20:44,452 --> 00:20:46,621
Devletimiz terörle mücadele sırasında
377
00:20:46,705 --> 00:20:50,292
resmî olarak savaşta olmadığımız
ülkelerde bile insanları gözetleyip
378
00:20:50,375 --> 00:20:53,086
suikastlar düzenlemek
için kullanmaya başladı.
379
00:20:54,296 --> 00:20:56,506
Araştırmacı Gazatecilik Bürosu'na göre
380
00:20:56,589 --> 00:20:59,009
2010 ve 2020 arasında
381
00:20:59,092 --> 00:21:02,679
gizli operasyonlardaki
14.000 ABD drone saldırısı
382
00:21:02,762 --> 00:21:06,266
2.200 sivili öldürdü.
383
00:21:08,476 --> 00:21:11,062
Drone'lar icat edilmemiş
olsaydı muhtemelen
384
00:21:11,146 --> 00:21:12,731
hiç yapılmamış olacak saldırılar.
385
00:21:15,900 --> 00:21:19,654
Ve DARPA şu anda otonom silahlar,
386
00:21:19,738 --> 00:21:23,199
hava savaşında her insanı yenecek
yapay zekâ savaş jetleri
387
00:21:23,283 --> 00:21:27,787
ve insan müdahalesi olmadan savaş alanında
gezebilecek robotlar üzerinde çalışıyor.
388
00:21:27,871 --> 00:21:30,248
Yani bu şey neredeyse bir Terminatör
389
00:21:30,332 --> 00:21:32,083
ya da tam bir WALL-E
390
00:21:32,167 --> 00:21:34,669
yani daha tatlı ama yine de korkunç.
391
00:21:34,753 --> 00:21:38,673
Bu teknoloji nasıl bir dünya yaratıyor?
392
00:21:38,757 --> 00:21:41,843
Anlamak için bunları
bizzat görmeye gidecektik
393
00:21:41,926 --> 00:21:44,012
ama DARPA son dakikada iptal edip
394
00:21:44,095 --> 00:21:47,390
tüm programın aniden gizlendiğini söyledi.
395
00:21:48,141 --> 00:21:49,225
İyi günler bayım.
396
00:21:49,309 --> 00:21:50,310
Güzel bir sahne olacaktı.
397
00:21:50,393 --> 00:21:52,145
İyi günler dedim!
398
00:21:54,606 --> 00:21:57,609
Bu konuda ne düşüneceğimden emin olamadım.
399
00:21:58,485 --> 00:22:00,820
Yani devletimizin inanılmaz inovasyonları
400
00:22:00,904 --> 00:22:03,740
benim hayatımı iyileştirdi.
401
00:22:04,449 --> 00:22:09,371
Ama birçok başkasının hayatını da
kötü etkiledi ya da yok etti.
402
00:22:10,497 --> 00:22:12,415
Böyle olması gerekiyor muydu?
403
00:22:12,499 --> 00:22:16,669
Pokémon Go oynayabilmek için
portakal gazını icat etmek zorunda mıydık?
404
00:22:17,295 --> 00:22:19,464
Devletimizin en büyük icatları
405
00:22:19,547 --> 00:22:22,217
bir silahın namlusundan
çıkmak zorunda mıydı?
406
00:22:24,302 --> 00:22:30,100
Ay'a insan çıkaran GPS uyduları gökyüzüne
407
00:22:30,183 --> 00:22:32,227
bizim vergilerimizle gönderildi.
408
00:22:32,310 --> 00:22:36,523
Tesla bile halktan aldığı
yarım milyar dolarlık krediyle kuruldu.
409
00:22:36,606 --> 00:22:40,735
Ne? Hayır! Hepsini
kendim başardım, yemin ederim.
410
00:22:40,819 --> 00:22:44,197
Bu… Bu benim bile değil.
411
00:22:45,907 --> 00:22:50,245
Geleceğin ne getireceğine boğazlı kazak
giyen milyarderler karar vermez.
412
00:22:50,328 --> 00:22:52,372
Birlikte biz karar veririz.
413
00:22:53,164 --> 00:22:57,377
Yani kendin ve ülkemiz için ideal geleceği
414
00:22:57,460 --> 00:22:58,503
sen düşünsen
415
00:22:59,087 --> 00:22:59,963
nasıl görünürdü?
416
00:23:00,713 --> 00:23:04,467
Daha büyük, daha patlayıcı silahlar
ve robot ordular mı olurdu?
417
00:23:06,511 --> 00:23:08,555
Geber pis robot!
418
00:23:10,807 --> 00:23:15,728
Yoksa devletimizin
muazzam inovasyon gücünü
419
00:23:15,812 --> 00:23:21,276
yaşadığımız
iklim değişikliği, açlık ya da…
420
00:23:25,446 --> 00:23:28,408
HASTALIKLAR
421
00:23:42,505 --> 00:23:45,466
MICHAEL LEWIS'IN "THE FIFTH RISK"
KİTABINDAN ESİNLENİLMİŞTİR
422
00:25:12,512 --> 00:25:14,514
Alt yazı çevirmeni: Sezer Örnek