1 00:00:12,138 --> 00:00:15,058 - Hej, jak tam? - Co dla pani? 2 00:00:15,141 --> 00:00:16,685 Kawa z mlekiem. 3 00:00:16,768 --> 00:00:18,019 - Kawa z mlekiem? - Tak. 4 00:00:18,103 --> 00:00:19,896 - Proszę czarną. Dziękuję. - Jedna kawa. 5 00:00:19,980 --> 00:00:22,315 - Dużo mleka. - Dobrze. 6 00:00:22,399 --> 00:00:24,150 - Pani Chelsea? - Tak. 7 00:00:24,818 --> 00:00:26,278 Nie wierzę! 8 00:00:26,361 --> 00:00:29,531 - Wzięła pani kawę? - Z nerwów zapomniałam. 9 00:00:29,614 --> 00:00:31,199 Zapomniała pani. 10 00:00:31,283 --> 00:00:32,784 To pani kawa, prawda? 11 00:00:32,867 --> 00:00:34,744 - Proszę. - Dziękuję, kochana. 12 00:00:34,828 --> 00:00:36,663 Dziękuję bardzo! 13 00:00:37,914 --> 00:00:39,291 Pa. Miłego dnia. 14 00:00:40,458 --> 00:00:45,088 Zawsze mnie to ciekawiło. Oboje z tatą jesteśmy prawnikami, 15 00:00:45,171 --> 00:00:48,717 a ciebie nigdy nie interesowały studia prawnicze. 16 00:00:48,800 --> 00:00:50,552 Choć jako dziecko lubiłam się kłócić. 17 00:00:50,635 --> 00:00:52,637 - Myśleliśmy, że się nadasz… - Jako dorosła też. 18 00:00:52,721 --> 00:00:54,306 …bo lubiłaś się kłócić. 19 00:00:54,389 --> 00:00:57,893 Ale chyba lubiłaś oglądać Prawo i porządek z babcią? 20 00:00:57,976 --> 00:01:00,061 Oglądałam to z babcią, 21 00:01:00,145 --> 00:01:03,231 kiedy jeździła na rowerze treningowym. 22 00:01:04,733 --> 00:01:07,485 A ja przy niej biegałam na bieżni. 23 00:01:07,569 --> 00:01:09,696 W świecie Prawa i porządku 24 00:01:09,779 --> 00:01:12,616 zbrodnie zawsze są wyjaśniane, źli łapani 25 00:01:12,699 --> 00:01:14,618 - i nikt nie popełnia błędów. - Tak. 26 00:01:14,701 --> 00:01:15,785 A jednak wiemy… 27 00:01:15,869 --> 00:01:18,705 - Że w życiu tak nie jest. - …że w życiu tak nie jest. 28 00:01:20,665 --> 00:01:22,125 Dalej. 29 00:01:22,208 --> 00:01:24,044 Powiedziałam „stój” i go zatrzymałam. 30 00:01:24,127 --> 00:01:26,213 Między innymi dlatego tak walczę. 31 00:01:27,881 --> 00:01:29,549 Ale się teraz cieszę! 32 00:01:29,883 --> 00:01:34,471 NIE DO ZDARCIA KOBIETY SZUKAJĄ SPRAWIEDLIWOŚCI 33 00:01:35,764 --> 00:01:37,432 Idziemy na warsztaty 34 00:01:37,515 --> 00:01:40,644 z Mariską Hargitay z serialu Prawo i porządek: sekcja specjalna, 35 00:01:40,727 --> 00:01:44,814 działaczką na rzecz osób, które przeżyły napaść na tle seksualnym. 36 00:01:44,898 --> 00:01:49,402 Mariska wie, jaką moc daje opowiedzenie swojej historii. 37 00:01:49,486 --> 00:01:52,989 - O rany! Ale super! - Cześć. 38 00:01:53,073 --> 00:01:54,532 Ja cieszę się bardziej. 39 00:01:54,616 --> 00:01:56,910 - Nie, ja! - Ojej. 40 00:01:56,993 --> 00:01:58,828 Chyba też powinnam skakać. 41 00:01:58,912 --> 00:02:01,164 To idealne miejsce na spotkanie. 42 00:02:01,248 --> 00:02:03,083 - Kręciłam tu. - Ścigałaś kogoś? 43 00:02:03,166 --> 00:02:04,542 - Rozmawiałaś? - Przesłuchiwałam. 44 00:02:04,626 --> 00:02:06,127 Weszłam, pokazałam odznakę, 45 00:02:06,211 --> 00:02:08,004 - zadałam parę pytań. - Nie biegałaś? 46 00:02:08,087 --> 00:02:11,466 Powiedziałam „stój” i go zatrzymałam. Ale dziś tego nie robimy. 47 00:02:11,550 --> 00:02:13,009 - Czemu nie? - Wejdziemy? 48 00:02:13,802 --> 00:02:15,971 - Tylko mnie uprzedź. - Dobra. 49 00:02:16,054 --> 00:02:17,806 Zaczynamy od prawej ręki. 50 00:02:17,889 --> 00:02:21,893 Dwa, raz. Raz, raz. 51 00:02:23,478 --> 00:02:24,980 A teraz patrzcie. 52 00:02:25,063 --> 00:02:28,733 Rozgrzałyśmy się i jesteśmy gotowe na opowiadanie historii. 53 00:02:28,817 --> 00:02:31,903 Opowiadanie w The Moth polega na życiowej transformacji. 54 00:02:31,987 --> 00:02:33,488 INSTRUKTORKA OPOWIADANIA 55 00:02:33,572 --> 00:02:34,406 Na zmianie. 56 00:02:34,489 --> 00:02:36,950 Następne ćwiczenie. Pierwsze, co przyjdzie wam do głów. 57 00:02:37,033 --> 00:02:38,410 PRODUCENTKA WYKONAWCZA 58 00:02:38,493 --> 00:02:40,829 „Kiedyś coś, a teraz coś”. 59 00:02:40,912 --> 00:02:43,957 Jest tyle różnych możliwości! 60 00:02:44,040 --> 00:02:46,793 AKTORKA I ZAŁOŻYCIELKA FUNDACJI RADOSNE SERCE 61 00:02:46,877 --> 00:02:50,755 Kiedyś myślałam, że wszyscy są ode mnie lepsi, 62 00:02:51,506 --> 00:02:57,429 a teraz wiem, co korzystnego wnoszę. 63 00:02:57,512 --> 00:02:58,722 Hurra. 64 00:02:58,805 --> 00:03:00,974 - Ale dobre. - Brawo. 65 00:03:01,057 --> 00:03:02,225 Świetne. 66 00:03:03,393 --> 00:03:05,937 Zobaczmy. Kiedyś nosiłam spódnice. 67 00:03:09,608 --> 00:03:11,276 Ale dobre! 68 00:03:11,359 --> 00:03:12,485 - A teraz… - Tak! 69 00:03:12,569 --> 00:03:16,406 A teraz nie noszę ich prawdopodobnie od 1999 roku. 70 00:03:17,449 --> 00:03:20,368 Jako pierwsza dama byłam w Brazylii. 71 00:03:20,452 --> 00:03:24,122 Miałam na sobie odpowiedni do funkcji strój ze spódnicą. 72 00:03:24,205 --> 00:03:29,669 Odbyliśmy miłą rozmowę i fotografowie przyszli robić zdjęcia. 73 00:03:29,753 --> 00:03:32,464 Skończyliśmy spotkanie i całą wizytę, 74 00:03:32,547 --> 00:03:35,050 wróciłam do Białego Domu 75 00:03:35,133 --> 00:03:39,346 i okazało się, że ktoś zrobił mi zdjęcie pod spódnicą 76 00:03:39,429 --> 00:03:41,640 i na billboardach w Rio 77 00:03:41,723 --> 00:03:45,810 reklamuje konkretną markę bielizny. 78 00:03:46,394 --> 00:03:47,604 O Boże. 79 00:03:47,687 --> 00:03:52,734 Nie było widać wszystkiego, ale obraz był sugestywny. 80 00:03:52,817 --> 00:03:55,070 To wpłynęło na moje nastawienie. 81 00:03:55,153 --> 00:03:58,198 Miałam ubiegać się o urząd i uznałam, że na co mi to. 82 00:03:58,281 --> 00:04:00,825 - Włożyłaś uniform. - Odrzuciłaś to. 83 00:04:00,909 --> 00:04:03,787 - Ojej. - Właśnie to jest zmiana. 84 00:04:03,870 --> 00:04:04,871 No proszę. 85 00:04:04,955 --> 00:04:06,539 Dowiedziałam się czegoś o mamie. 86 00:04:09,459 --> 00:04:16,132 Karierę zbudowałaś na graniu silnej, zdeterminowanej osoby, 87 00:04:16,216 --> 00:04:20,387 która musi wyjaśniać zbrodnie i stawiać złych ludzi przed sądem. 88 00:04:20,470 --> 00:04:22,222 Jak ci to pomaga? 89 00:04:22,305 --> 00:04:26,476 To było dla mnie bardzo ciekawe, niespodziewane doświadczenie, 90 00:04:26,560 --> 00:04:31,147 bo Sekcja specjalna wnosiła temat napaści na tle seksualnym 91 00:04:31,231 --> 00:04:35,151 do codziennej telewizji, a zarazem do salonów widzów. 92 00:04:35,235 --> 00:04:36,570 - I dlatego… - Odsłoniła to. 93 00:04:36,653 --> 00:04:40,615 Odsłoniła to, co tradycyjnie zamiatano pod dywan. 94 00:04:40,699 --> 00:04:43,743 Osobom, które to przeżyły, wierzono. 95 00:04:43,827 --> 00:04:45,787 To kluczowe. Tak! 96 00:04:45,870 --> 00:04:47,664 Więc to nie brak wyobraźni, 97 00:04:47,747 --> 00:04:51,751 bo pokazujemy ludziom, że można to potraktować rzetelniej. 98 00:04:51,835 --> 00:04:56,047 Chelsea, najczęściej słyszę właśnie: „Szkoda, że nie prowadziłaś mojej sprawy”. 99 00:04:56,131 --> 00:04:59,384 - To poruszające. - Tak. To poruszające. 100 00:05:00,176 --> 00:05:04,055 Kiedy dostałam tę rolę, uznałam, że muszę spędzać dużo czasu z glinami. 101 00:05:04,139 --> 00:05:07,142 Ale w programie szkoleniowym SAVI 102 00:05:07,225 --> 00:05:09,603 poświęconym przemocy na tle seksualnym 103 00:05:09,686 --> 00:05:13,690 uczyłam się przede wszystkim słuchać. 104 00:05:14,441 --> 00:05:16,693 Danie komuś świadectwa swojej historii 105 00:05:16,776 --> 00:05:21,698 jest początkiem… sprawiedliwości. 106 00:05:21,781 --> 00:05:22,866 Wspaniałe. 107 00:05:26,786 --> 00:05:30,582 Doświadczona przemocą domową mentorka dziewcząt Katrina 108 00:05:30,665 --> 00:05:33,460 też znalazła siłę w słuchaniu. 109 00:05:33,543 --> 00:05:36,671 Jadę spotkać się z nią i niektórymi jej podopiecznymi 110 00:05:36,755 --> 00:05:38,381 podczas lekcji samoobrony. 111 00:05:39,299 --> 00:05:40,133 DOM KULTURY 112 00:05:40,217 --> 00:05:41,509 Cześć! 113 00:05:41,593 --> 00:05:43,136 - Mogę cię przytulić? - Chętnie. 114 00:05:43,220 --> 00:05:44,554 Dobrze. 115 00:05:44,638 --> 00:05:47,057 Byłam tylko na jednej lekcji samoobrony… 116 00:05:47,140 --> 00:05:48,850 - Ja na żadnej. - …i to 20 lat temu. 117 00:05:48,934 --> 00:05:50,894 ZAŁOŻYCIELKA MŁODE I OBIECUJĄCE 118 00:05:50,977 --> 00:05:52,187 No to nam dziś dokopią. 119 00:05:52,812 --> 00:05:53,772 Będę się starać. 120 00:05:53,855 --> 00:05:56,107 Jeśli upadnę, podniesiesz mnie i nawzajem, dobra? 121 00:05:56,191 --> 00:05:57,734 - Zawsze. - Dobra. Chodź. 122 00:05:58,944 --> 00:06:02,948 Pięć. Cztery. Dalej. 123 00:06:03,031 --> 00:06:05,575 - Trzy. Dwa. - Dobrze. Dalej. 124 00:06:05,659 --> 00:06:07,285 - Czas! - Dalej. 125 00:06:11,373 --> 00:06:13,875 - Ale ubaw. - Dobra, dziewczyny! 126 00:06:14,542 --> 00:06:17,963 Pokażcie mi swoją pozycję do walki. 127 00:06:18,046 --> 00:06:19,798 Pozycję gotowości, dobrze? 128 00:06:19,881 --> 00:06:21,466 - Już! - Nie! 129 00:06:22,509 --> 00:06:25,136 Młode i obiecujące to program warsztatów 130 00:06:25,220 --> 00:06:27,472 z zakresu poczucia wartości, samoświadomości, 131 00:06:28,056 --> 00:06:31,518 odżywiania, medytacji, unikania przemocy. 132 00:06:32,102 --> 00:06:36,690 Czułam, że dzielnica Brownsville potrzebuje trochę więcej uwagi. 133 00:06:37,649 --> 00:06:40,110 Wiele dzieci jest w grupie ryzyka. 134 00:06:40,610 --> 00:06:43,238 Któraś z was uczyła się już samoobrony? 135 00:06:43,530 --> 00:06:44,573 Nie. 136 00:06:44,656 --> 00:06:46,950 Nie. Tego się spodziewałyście? 137 00:06:47,033 --> 00:06:50,078 Myślałam, że będą tu goście w garniturach 138 00:06:50,161 --> 00:06:52,289 i będziemy musiały ich atakować. 139 00:06:52,372 --> 00:06:55,041 Mówisz, że jest dla ciebie za mało strasznie? 140 00:06:56,793 --> 00:07:00,046 Jako dziecko bałam się w Little Rock. 141 00:07:01,131 --> 00:07:03,675 Mieliśmy w gimnazjum wykrywacze metalu, 142 00:07:03,758 --> 00:07:06,970 bo w dzielnicy było mnóstwo broni. 143 00:07:07,053 --> 00:07:09,556 Co byście zmieniły w waszych szkołach? 144 00:07:10,432 --> 00:07:12,559 Potrzebujemy wykrywaczy w naszej szkole, 145 00:07:12,642 --> 00:07:16,313 bo ludzie są tam dźgani nożem albo zabijani. 146 00:07:16,396 --> 00:07:20,025 W łazienkach i nie tylko. O to się martwię. 147 00:07:20,108 --> 00:07:23,403 Chcę sprawiedliwości dla innych, 148 00:07:23,486 --> 00:07:26,448 bo sama nie mogłam jej dostać. 149 00:07:26,948 --> 00:07:31,161 Mój były narzeczony był strażnikiem w więzieniu na Rikers Island. 150 00:07:31,244 --> 00:07:33,830 Pracował w organach ścigania. Myślałam, że to fajne, 151 00:07:35,123 --> 00:07:37,417 ale nasz związek był oparty na przemocy. 152 00:07:38,627 --> 00:07:40,587 Postanowiłam odejść. 153 00:07:40,670 --> 00:07:43,215 W dniu 9 stycznia 1993 roku 154 00:07:43,298 --> 00:07:46,343 rozmawiałam z moim byłym narzeczonym. 155 00:07:47,344 --> 00:07:51,932 Trzymałam na rękach najmłodszą córkę. Byłam też wtedy w ciąży. 156 00:07:52,515 --> 00:07:56,728 Weszłam do domu i położyłam ją do łóżka, 157 00:07:57,354 --> 00:08:01,191 a kiedy wyszłam z pokoju, wycelował we mnie broń 158 00:08:01,983 --> 00:08:04,236 i powiedział: „Dzisiaj zginiesz, suko”. 159 00:08:07,113 --> 00:08:08,156 MIEJSCE ZBRODNI 160 00:08:08,240 --> 00:08:10,116 Postrzelił mnie dziesięć razy. 161 00:08:10,200 --> 00:08:12,077 PONIEDZIAŁEK, 11 STYCZNIA 1993 162 00:08:12,160 --> 00:08:13,536 Wybudziłam się ze śpiączki. 163 00:08:13,620 --> 00:08:15,956 STRAŻNIK WIĘZIENNY ARESZTOWANY 164 00:08:16,039 --> 00:08:19,042 Na samym początku spytałam, co z moją ciążą. 165 00:08:19,125 --> 00:08:21,002 OSKARŻONY O USIŁOWANIE MORDERSTWA 166 00:08:21,086 --> 00:08:24,214 Lekarz wyjaśnił, że moje dziecko nie przeżyło. 167 00:08:25,382 --> 00:08:26,675 Żyło dwie godziny. 168 00:08:27,676 --> 00:08:31,304 To jest właśnie moja historia. 169 00:08:34,515 --> 00:08:37,644 Zawsze bardzo szanowałam to, 170 00:08:37,726 --> 00:08:44,401 że osoby, które doznały okropnej krzywdy ze strony innych, traktuje się 171 00:08:44,484 --> 00:08:46,820 - jak ocalałe, a nie ofiary. - Tak. 172 00:08:46,903 --> 00:08:49,781 - Nie definiuje je więc fakt… - Nie. 173 00:08:49,864 --> 00:08:52,784 …że ktoś postanowił im coś odebrać. 174 00:08:52,867 --> 00:08:58,748 Właśnie. Kiedy kradną nam zegarek albo samochód, 175 00:08:58,832 --> 00:09:02,961 chcemy, żeby nam uwierzono i żeby potraktowano nas z szacunkiem. 176 00:09:03,044 --> 00:09:06,006 Kiedy kradną komuś część ciała, 177 00:09:06,798 --> 00:09:07,966 to chce tego samego. 178 00:09:08,049 --> 00:09:09,175 Właśnie. 179 00:09:09,259 --> 00:09:15,932 Właśnie taką mamy wizję w fundacji Radosne serce. 180 00:09:16,016 --> 00:09:20,437 Że przetrwanie jest wstęgą, którą należy czcić. 181 00:09:20,520 --> 00:09:21,771 Jest naszą mocą. 182 00:09:21,855 --> 00:09:27,444 Dopiero niedawno zaczęłam mówić innym, że zostałam zgwałcona. 183 00:09:28,111 --> 00:09:32,198 I czuję dużą… 184 00:09:33,408 --> 00:09:36,286 wdzięczność, że mogę to powiedzieć. 185 00:09:36,369 --> 00:09:39,956 Choć długo trwało, zanim ja sama, 186 00:09:40,040 --> 00:09:42,626 nawet ja sama, mogłam to powiedzieć. 187 00:09:42,709 --> 00:09:46,046 Ale teraz mówię, że to, co mi się stało, mnie nie definiuje. 188 00:09:46,129 --> 00:09:49,466 - Tak. - Jeśli już, to patrzcie na mnie teraz. 189 00:09:53,345 --> 00:09:55,513 Kiedy wszyscy siedzą razem w pokoju 190 00:09:55,597 --> 00:09:58,892 i słuchają osobistej historii z czyjegoś życia, 191 00:09:58,975 --> 00:10:01,436 która dużo dla tej osoby znaczy, 192 00:10:01,519 --> 00:10:03,438 to ma to moc zmiany. 193 00:10:04,272 --> 00:10:06,858 Czy ktoś chciałby zacząć? 194 00:10:08,401 --> 00:10:10,654 - Dobrze. - Dziękuję. 195 00:10:12,906 --> 00:10:15,367 Moja matka zmarła w wieku 34 lat. 196 00:10:16,159 --> 00:10:19,371 Mój dziadek też zmarł w wieku 34 lat. 197 00:10:19,454 --> 00:10:22,958 Jeśli więc chodzi o moje 34. urodziny, 198 00:10:23,041 --> 00:10:26,336 zawsze się bałam, co to dla mnie oznacza, 199 00:10:26,419 --> 00:10:28,046 jakbym była następna. 200 00:10:28,630 --> 00:10:31,550 Miałam zaplanowaną wspaniałą podróż. 201 00:10:31,633 --> 00:10:34,594 Zaproszono mnie z grupą przyjaciół-artystów 202 00:10:34,678 --> 00:10:37,472 do udziału w motorowej karawanie 203 00:10:37,556 --> 00:10:40,141 do Las Vegas na Cirque du Soleil. 204 00:10:40,225 --> 00:10:44,688 To byli trochę tacy luźni, szaleni hippisi. 205 00:10:44,771 --> 00:10:45,772 Powiedziałam, 206 00:10:46,439 --> 00:10:49,276 że pojadę, ale tylko swoim samochodem. 207 00:10:50,110 --> 00:10:53,446 Po dwóch i pół godziny zaczęli mnie namawiać, 208 00:10:53,530 --> 00:10:56,241 żebym przestała bać się ryzyka. 209 00:10:56,324 --> 00:11:00,495 Postanowiłam, że nie chcę żyć w strachu, 210 00:11:00,579 --> 00:11:04,332 więc wsiadłam na motor, pojechaliśmy 211 00:11:04,416 --> 00:11:06,167 i po jakichś 30 sekundach 212 00:11:06,251 --> 00:11:10,547 kobieta kierująca jednym z aut, która patrzyła na telefon, 213 00:11:10,630 --> 00:11:13,967 uderzyła w mój motor. 214 00:11:14,050 --> 00:11:18,138 Wszystko się zatrzymało i wyleciałam w powietrze. 215 00:11:18,889 --> 00:11:21,516 Pomyślałam: „O rety, nie wierzę. 216 00:11:21,600 --> 00:11:23,393 Zginę tak jak oni”. 217 00:11:24,060 --> 00:11:30,150 Potem wylądowałam na ziemi, uświadomiłam sobie, że żyję 218 00:11:31,943 --> 00:11:37,490 i że nie niosę ze sobą przeszłej karmy. 219 00:11:37,574 --> 00:11:40,952 No i zaczęło się moje życie. 220 00:11:50,128 --> 00:11:51,922 Jeszcze parę razy! 221 00:11:52,005 --> 00:11:53,465 Tak jest dobrze. 222 00:11:53,548 --> 00:11:57,552 Pięć. Cztery. Dalej. 223 00:11:57,636 --> 00:11:59,679 - Trzy. Dwa. - Dobrze. Dalej. 224 00:12:00,263 --> 00:12:01,556 - Czas! - Dalej. 225 00:12:02,057 --> 00:12:04,601 Kiedy wybudziłam się ze śpiączki, 226 00:12:04,684 --> 00:12:08,396 lekarz i jego zespół powiedzieli mi, że nie będę już chodzić. 227 00:12:08,480 --> 00:12:11,858 Nie będę mówić. Nie będę prowadzić normalnego życia. 228 00:12:12,984 --> 00:12:14,819 Ale miałam fizjoterapeutę, 229 00:12:14,903 --> 00:12:18,990 który powiedział mi, że wierzy, że będę znów chodzić. 230 00:12:19,074 --> 00:12:24,704 Odparłam, że nie będę. Lekarze powiedzieli mi, że to niemożliwe. 231 00:12:25,664 --> 00:12:28,875 A on na to, że w to nie wierzy. 232 00:12:28,959 --> 00:12:33,088 Że coś mu mówi, że dam radę. 233 00:12:35,423 --> 00:12:37,634 I odkąd zrobiłam pierwszy krok, 234 00:12:39,219 --> 00:12:41,221 nic mnie już nie powstrzymało. 235 00:12:42,180 --> 00:12:44,516 Nie wiemy, jeśli nikt nas nie nauczy, 236 00:12:44,599 --> 00:12:46,810 że nie powinniśmy być w toksycznym związku. 237 00:12:46,893 --> 00:12:49,104 Nie powinniśmy być w złym związku. 238 00:12:49,187 --> 00:12:51,231 Ale prosiłaś o pomoc, prawda? 239 00:12:51,314 --> 00:12:55,819 - W sytuacji przemocy domowej. - Często prosiłam o pomoc policję. 240 00:12:55,902 --> 00:12:56,987 I przyjeżdżali? 241 00:12:57,070 --> 00:13:01,658 Tak, ale nigdy nie pomogli, bo był funkcjonariuszem organów ścigania. 242 00:13:02,367 --> 00:13:05,912 Mogłam mieć podbite oko albo rozciętą wargę, 243 00:13:05,996 --> 00:13:10,125 ale pokazywał odznakę i niczego nie mówili. 244 00:13:11,960 --> 00:13:14,129 Po prostu mnie zostawiali. 245 00:13:16,673 --> 00:13:20,218 Ostatecznie wymiar sprawiedliwości mnie zawiódł. Dostał dziesięć lat. 246 00:13:20,302 --> 00:13:21,303 Za dziesięć strzałów. 247 00:13:21,386 --> 00:13:24,055 Jeden rok za każdą kulę, którą do mnie wystrzelił. 248 00:13:24,139 --> 00:13:25,640 To jest sprawiedliwość? 249 00:13:25,724 --> 00:13:28,476 Nie. To nie może być sprawiedliwość. 250 00:13:28,560 --> 00:13:30,812 A jednak zostałaś policjantką. 251 00:13:30,896 --> 00:13:36,735 Tak, bo chciałam być w stanie dać innym to, czego ja nie dostałam. 252 00:13:36,818 --> 00:13:40,447 Ale co powiesz młodym ludziom, którzy myślą… 253 00:13:40,530 --> 00:13:43,909 policja w naszym kraju jest zepsuta? 254 00:13:43,992 --> 00:13:48,997 Jest zepsuta. Ale można dostać się do wydziału policji 255 00:13:49,080 --> 00:13:52,083 i być tam głosem oraz zmianą. 256 00:13:55,170 --> 00:13:58,048 Potrzebujemy policji, bo ludzie popełniają zbrodnie. 257 00:13:58,131 --> 00:14:01,760 Ale policji nie szkoli się do radzenia sobie ze zdrowiem psychicznym 258 00:14:01,843 --> 00:14:07,807 ani osobami, które mają prawdziwy problem z przemocą domową. 259 00:14:07,891 --> 00:14:09,809 Policja nie jest do wszystkiego. 260 00:14:09,893 --> 00:14:11,102 Dobrze. 261 00:14:11,186 --> 00:14:14,689 Powiedziałam szefowi, że chcę zacząć program mentorski. 262 00:14:14,773 --> 00:14:16,274 Uznał, że to świetny pomysł. 263 00:14:17,108 --> 00:14:19,319 Jeszcze jeden głęboki wdech 264 00:14:20,487 --> 00:14:22,113 i wydech przez usta. 265 00:14:25,075 --> 00:14:26,409 A teraz to strząśnijcie. 266 00:14:26,493 --> 00:14:27,994 - Dziękuję. - To było dobre. 267 00:14:29,537 --> 00:14:31,790 Pani Katrina nauczyła nas, 268 00:14:32,290 --> 00:14:34,834 z jakimi osobami powinnyśmy się zadawać. 269 00:14:34,918 --> 00:14:36,002 To pomogło? 270 00:14:36,836 --> 00:14:39,589 Umieją pomóc mi z moim kiepskim zachowaniem. 271 00:14:40,757 --> 00:14:41,591 Tak. 272 00:14:41,675 --> 00:14:46,680 Ta grupa pomogła mi nabrać pewności siebie. 273 00:14:46,763 --> 00:14:48,723 Pomogła mi być sobą 274 00:14:48,807 --> 00:14:53,603 i pokazała mi, że dziewczyny mają dużo okazji, 275 00:14:53,687 --> 00:14:57,274 żeby pomóc tej społeczności i tak dalej. 276 00:14:57,357 --> 00:14:59,776 I poznałam nowe koleżanki. 277 00:14:59,859 --> 00:15:01,903 Zwłaszcza tę jędzę. 278 00:15:01,987 --> 00:15:04,614 Na początku Carmen się nie odzywała. 279 00:15:04,698 --> 00:15:07,158 Była bardzo cicha. 280 00:15:07,242 --> 00:15:09,536 Ani słowa, a teraz proszę bardzo. 281 00:15:09,619 --> 00:15:11,788 Zrobiła sobie paznokcie. 282 00:15:11,871 --> 00:15:14,457 - Droczy się z innymi. - Właśnie. 283 00:15:14,541 --> 00:15:17,961 Jestem z ciebie dumna, kochana. Z was wszystkich też. 284 00:15:22,841 --> 00:15:27,178 Jak Katrina, Brittany zobaczyła wymiar sprawiedliwości z innej strony 285 00:15:27,262 --> 00:15:29,764 jako prawniczka walcząca o ułaskawienie 286 00:15:29,848 --> 00:15:32,017 niesłusznie skazanych osób 287 00:15:32,100 --> 00:15:35,395 i jako córka byłej więźniarki. 288 00:15:36,271 --> 00:15:38,356 - Hej, jak się masz? - Cześć. 289 00:15:38,440 --> 00:15:40,108 - Miło was poznać. - Dobrze. 290 00:15:40,191 --> 00:15:43,778 Wejdziemy do Reformierni i dowiemy się, co tam robią. 291 00:15:43,862 --> 00:15:45,989 Dobrze. Podoba mi się ta nazwa. 292 00:15:46,072 --> 00:15:47,365 DYREKTORKA REFORMIERNI 293 00:15:47,449 --> 00:15:51,161 Misją Reformierni jest redukcja recydywy i bezrobocia byłych więźniów. 294 00:15:51,244 --> 00:15:52,329 To jest Gene. 295 00:15:52,412 --> 00:15:53,830 MISTRZ RZEMIOSŁA I PRZEDSIĘBIORCA 296 00:15:53,914 --> 00:15:56,917 Skończył nasz pierwszy kurs w Nowym Jorku i jest mistrzem rzemiosła. 297 00:15:57,000 --> 00:15:59,836 Pokaże wam dzisiaj, jak coś zrobić. 298 00:15:59,920 --> 00:16:03,715 Zrobicie panie stelaż na butelki z winem. 299 00:16:03,798 --> 00:16:05,467 - Dobrze. - W porządku. 300 00:16:06,051 --> 00:16:10,096 Dam wam barwnik, żeby drewno wyglądało na stare. 301 00:16:10,180 --> 00:16:11,306 Super. 302 00:16:11,389 --> 00:16:14,476 Jedna z was go nałoży, a druga policzy do pięciu i zetrze. 303 00:16:14,559 --> 00:16:16,478 A jeśli policzymy do siedmiu? 304 00:16:16,561 --> 00:16:17,812 Też może być. 305 00:16:18,855 --> 00:16:21,066 Jesteś zręczna, Brittany? 306 00:16:21,149 --> 00:16:23,443 Musiałam być w argumentacji. 307 00:16:23,526 --> 00:16:25,403 Tak! To prawda. 308 00:16:25,487 --> 00:16:28,490 Jesteś jedną z pionierek tego ruchu. 309 00:16:28,573 --> 00:16:30,242 PRAWNICZKA I PRZEDSIĘBIORCZYNI SPOŁECZNA 310 00:16:30,325 --> 00:16:32,786 Ułaskawieniami zajmuję się od dawna. 311 00:16:32,869 --> 00:16:37,249 Pomogłam uwolnić 36 osoby od kary dożywocia. 312 00:16:37,332 --> 00:16:40,252 Powiedz nam więcej o sobie. 313 00:16:40,335 --> 00:16:42,796 Zawsze chciałam być prawniczką. Jak Clair Huxtable. 314 00:16:42,879 --> 00:16:43,880 Ojej, tak. 315 00:16:43,964 --> 00:16:46,591 Ale na wsi we wschodnim Teksasie 316 00:16:46,675 --> 00:16:50,470 nie ma dużo prawników i na pewno żaden nie wygląda jak ja. 317 00:16:50,554 --> 00:16:55,100 Dlatego na jakiś czas odłożyłam to marzenie na bok. 318 00:16:56,059 --> 00:17:00,313 Moja mama była wtedy w więzieniu. Próbowałyśmy z siostrą dać sobie radę 319 00:17:00,397 --> 00:17:04,150 i powiedziałam jej, że myślę o studiach prawniczych. 320 00:17:04,234 --> 00:17:07,487 Dowiedziałam się o ustawie antynarkotykowej z 1986. 321 00:17:07,571 --> 00:17:11,032 Nie możemy tolerować użycia ani sprzedaży narkotyków. 322 00:17:15,286 --> 00:17:16,287 PASTOR 323 00:17:16,371 --> 00:17:18,957 Wiele biednych osób, 324 00:17:19,040 --> 00:17:23,795 zwłaszcza czarnych, będzie aresztowanych i osadzanych. 325 00:17:23,879 --> 00:17:25,964 Bogatsi biali brali kokainę w proszku, 326 00:17:26,046 --> 00:17:28,925 a wśród osób niebiałych panoszył się crack. 327 00:17:29,009 --> 00:17:32,429 Przez to nieproporcjonalnie większa liczba czarnych i brązowych 328 00:17:32,512 --> 00:17:35,015 trafiała do więzienia za narkotyki. 329 00:17:35,098 --> 00:17:38,685 Moja mama siedziała w więzieniu. Była uzależniona od cracku. 330 00:17:38,768 --> 00:17:42,606 Potrzebowała leczenia, nie więzienia. 331 00:17:42,689 --> 00:17:46,735 Zawsze mówię, że przestała brać mimo pobytu w więzieniu, 332 00:17:46,818 --> 00:17:47,903 nie dzięki niemu. 333 00:17:50,614 --> 00:17:54,784 Pamiętam pierwsze odwiedziny, kiedy widziałyśmy się przez szybę. 334 00:17:54,868 --> 00:17:57,203 Bardzo wtedy uderzył mnie 335 00:17:57,287 --> 00:18:01,917 widok maleńkiego odcisku na szybie, 336 00:18:02,000 --> 00:18:06,004 gdzie jakieś młodsze dziecko próbowało wcześniej dosięgnąć mamy. 337 00:18:06,087 --> 00:18:07,881 To mnie załamało. 338 00:18:07,964 --> 00:18:11,176 Kiedy jedna osoba idzie do więzienia, trafia tam cała rodzina. 339 00:18:11,259 --> 00:18:13,386 Wiem to z doświadczenia. 340 00:18:13,470 --> 00:18:15,972 Tak narodziła się organizacja Przytulić mamę. 341 00:18:16,765 --> 00:18:18,767 Dążymy w niej do tego, 342 00:18:18,850 --> 00:18:21,228 żeby dziewczęta nie trafiały do systemu, 343 00:18:21,311 --> 00:18:24,231 ale też dobrze się rozwijały. 344 00:18:24,314 --> 00:18:27,567 To wyjątkowe wizyty. Przynoszą obiad… 345 00:18:27,651 --> 00:18:28,944 DYREKTORKA PROGRAMU 346 00:18:29,027 --> 00:18:31,863 …prowadzone są lekcję, a także arteterapia. 347 00:18:31,947 --> 00:18:33,949 - Mogą się dotknąć. - Tak. 348 00:18:34,032 --> 00:18:36,785 Są w jednym pokoju. To nie odwiedziny w więzieniu, 349 00:18:36,868 --> 00:18:39,579 gdzie siedzi się po drugiej stronie stołu 350 00:18:39,663 --> 00:18:41,081 i trzeba tam zostać. 351 00:18:41,164 --> 00:18:44,084 Kobiety spędzają czas z córkami w dużym pokoju. 352 00:18:44,167 --> 00:18:46,711 Mogą je uczesać, przytulić. 353 00:18:46,795 --> 00:18:49,756 Czemu nie ma więcej takich programów? 354 00:18:49,839 --> 00:18:54,844 Przecież wydaje się to takie oczywiste, 355 00:18:54,928 --> 00:18:56,471 że istnieje taka potrzeba. 356 00:18:56,555 --> 00:19:01,768 Chyba dlatego, że system karny w tym kraju jest bardzo skupiony właśnie na karze. 357 00:19:03,019 --> 00:19:06,606 Przez lata nawoływania do błędnie rozumianego prawa i porządku 358 00:19:06,690 --> 00:19:09,859 straciliśmy z oczu człowieczeństwo. 359 00:19:11,236 --> 00:19:16,449 Angelica, opowiedz nam, jak się tu znalazłaś 360 00:19:16,533 --> 00:19:19,160 i na czym polega twoja obecna praca. 361 00:19:19,244 --> 00:19:25,250 Od wczesnych lat byłam uzależniona. Wyniosłam to z domu rodzinnego. 362 00:19:25,333 --> 00:19:28,295 Przy ostatnim wyroku byłam czysta, 363 00:19:28,378 --> 00:19:31,631 dostałam dziesięć lat w zawieszeniu i nie mogłam znaleźć pracy. 364 00:19:31,715 --> 00:19:33,008 Nigdzie. 365 00:19:33,091 --> 00:19:37,721 Nie mogłam więc uiszczać comiesięcznych obowiązkowych opłat, 366 00:19:39,097 --> 00:19:41,683 a samodzielnie wychowywałam trójkę dzieci. 367 00:19:41,766 --> 00:19:46,354 Kiedy ponownie stanęłam przed sądem, skazał mnie na dwa lata. 368 00:19:46,938 --> 00:19:49,024 WYDZIAŁ SĄDOWNICTWA KARNEGO W TEKSASIE 369 00:19:49,107 --> 00:19:52,110 Moja córka miała wtedy 11 lat i widziała mnie z przerwami. 370 00:19:52,193 --> 00:19:54,905 Mamusi miało pójść lepiej, ale nie poszło 371 00:19:54,988 --> 00:19:56,531 i miała tego dość. 372 00:19:59,242 --> 00:20:02,871 Pierwsze parę odwiedzin przebiegło w całkowitej ciszy. 373 00:20:03,705 --> 00:20:09,252 W programie robiłyśmy razem projekt, kiedy rozpłakała się i powiedziała: 374 00:20:09,336 --> 00:20:11,213 „Nie umiem tego zrobić. Pomożesz mi?”. 375 00:20:13,131 --> 00:20:15,258 Jako matka wiesz, co znaczą te słowa, 376 00:20:15,342 --> 00:20:18,637 kiedy tęsknisz za tym, żeby córka cię potrzebowała. 377 00:20:19,221 --> 00:20:21,598 I to tylko dzięki Przytulić mamę 378 00:20:21,681 --> 00:20:25,644 byłam w stanie zobaczyć inny sposób na życie. 379 00:20:28,605 --> 00:20:34,402 Jak pomożemy ludziom rozkwitnąć i użyć ich doświadczenia do pomocy innym? 380 00:20:34,486 --> 00:20:38,323 Dlatego tak się cieszę, że mamy tu Angelicę. 381 00:20:38,406 --> 00:20:40,659 Jest dyrektorką naszego programu. 382 00:20:40,742 --> 00:20:42,869 Nie chodzi tylko o to, żeby uwalniać ludzi, 383 00:20:42,953 --> 00:20:45,372 - ale też o to, co ich czeka. - Tak. 384 00:20:45,455 --> 00:20:49,459 Bardzo ważny jest dla mnie aspekt usamodzielnienia ekonomicznego. 385 00:20:49,542 --> 00:20:52,379 - Powinien być. - Pomaga zatrzymać cykl ubóstwa, 386 00:20:52,462 --> 00:20:54,881 który prowadzi do przestępczości. 387 00:20:55,507 --> 00:20:58,009 Twój model się sprawdził. 388 00:20:58,093 --> 00:21:01,263 Pozyskałaś też wspaniałe orędowniczki, 389 00:21:01,346 --> 00:21:03,056 takie jak Kim Kardashian. 390 00:21:03,139 --> 00:21:06,017 Zauważyła mnie i wsparła moją działalność, 391 00:21:06,101 --> 00:21:09,187 kiedy jeszcze mało osób chciało to zrobić. 392 00:21:15,652 --> 00:21:18,196 Walka z niesłusznymi wyrokami jest trudna. 393 00:21:18,280 --> 00:21:20,699 Kiedy Kim usłyszała, co robi Brittany, 394 00:21:20,782 --> 00:21:22,617 poczuła, że chce pomóc, 395 00:21:22,701 --> 00:21:27,038 a potem postanowiła studiować prawo, żeby mogła zrobić jeszcze więcej, 396 00:21:27,122 --> 00:21:30,667 żeby pomóc ulepszyć nasz wymiar sprawiedliwości. 397 00:21:30,750 --> 00:21:34,296 Ma ogromną publiczność na całym świecie. 398 00:21:34,379 --> 00:21:36,298 Obserwują ją miliony. 399 00:21:36,381 --> 00:21:38,925 Setki milionów. Trudno to pojąć. 400 00:21:39,009 --> 00:21:41,011 Pewnie na każdym kontynencie. 401 00:21:41,094 --> 00:21:42,929 - Może nawet na Antarktyce. - Na pewno. 402 00:21:46,224 --> 00:21:48,226 - Jak się masz? - Ojej, dziewczyno. 403 00:21:49,352 --> 00:21:51,104 - Hej, jak tam? - Dobrze. 404 00:21:51,187 --> 00:21:52,939 - O rety. - To dobrze. 405 00:21:58,069 --> 00:22:00,530 Obie miałyśmy za rodziców prawników, 406 00:22:00,614 --> 00:22:03,533 ale w dzieciństwie nie chciałam być prawniczką. 407 00:22:03,617 --> 00:22:05,452 A ty chciałaś? 408 00:22:05,535 --> 00:22:08,330 Patrzyłaś na tatę i widziałaś się na jego miejscu? 409 00:22:08,413 --> 00:22:09,956 - Właściwie to tak. - Tak? 410 00:22:10,040 --> 00:22:12,834 W gabinecie miał sporo książek o prawie dowodowym. 411 00:22:12,918 --> 00:22:14,544 PRZEDSIĘBIORCZYNI I APLIKANTKA 412 00:22:14,628 --> 00:22:19,799 Moje siostry bawiły się na zewnątrz z koleżankami w basenie, 413 00:22:19,883 --> 00:22:23,762 a ja siedziałam w jego gabinecie i je przeglądałam. 414 00:22:24,721 --> 00:22:26,056 Przeznaczenie, prawda? 415 00:22:26,139 --> 00:22:28,391 - Wszystko ma przyczynę. - Pasuje. 416 00:22:28,475 --> 00:22:29,809 Zagramy w grę? 417 00:22:29,893 --> 00:22:32,896 Patrzę na ciebie, mamo, bo Kim studiowała później niż ty. 418 00:22:32,979 --> 00:22:35,982 Nie wiem. Myślę, że ma nieuczciwą przewagę. 419 00:22:36,066 --> 00:22:38,276 Próbowałam parę razy, ale się udało. 420 00:22:39,694 --> 00:22:44,950 Dobrze. „W jakich okolicznościach można użyć śmiercionośnej siły 421 00:22:45,033 --> 00:22:46,952 do samoobrony?” Tak? 422 00:22:47,035 --> 00:22:50,538 Kiedy samemu możemy stać się ofiarą śmiercionośnej siły 423 00:22:50,622 --> 00:22:53,708 albo uważamy, że nam ona zagraża. 424 00:22:54,709 --> 00:22:58,797 „Czym się różni wymuszenie/szantaż od napadu?” 425 00:23:00,173 --> 00:23:04,219 Napad jest zwykle fizycznym przestępstwem, 426 00:23:04,302 --> 00:23:07,514 podczas gdy wymuszenie i szantaż tego nie wymagają. 427 00:23:08,098 --> 00:23:09,349 Kolejny punkt dla ciebie. 428 00:23:09,432 --> 00:23:11,518 - Dziękuję bardzo. - Dobrze. 429 00:23:15,063 --> 00:23:16,481 Prawidłowo. 430 00:23:17,107 --> 00:23:20,068 Mamo, starałaś się. 431 00:23:20,151 --> 00:23:21,319 Dzięki, skarbie. 432 00:23:21,403 --> 00:23:26,241 Chciałyśmy porozmawiać z tobą między innymi z powodu twojej działalności 433 00:23:26,324 --> 00:23:30,203 i zaangażowania w reformę sądownictwa karnego. 434 00:23:30,287 --> 00:23:34,874 Pozwól, że spytam o twoją decyzję, żeby pójść do Białego Domu. 435 00:23:34,958 --> 00:23:37,752 Pamiętam, że miałam spotkanie w Pokoju Roosevelta. 436 00:23:37,836 --> 00:23:39,504 Tematem było ułaskawienie 437 00:23:39,588 --> 00:23:42,382 i byli tam ze mną moi mentorzy. 438 00:23:42,465 --> 00:23:44,801 Używali samych skrótów, 439 00:23:45,385 --> 00:23:48,305 - których znaczenia nie znałam. - Gdzie dekoder? 440 00:23:48,388 --> 00:23:51,433 Powiedzieli na przykład „DS”, a ja zaczęłam sprawdzać, 441 00:23:51,516 --> 00:23:55,437 co to jest i dowiedziałam się, że Departament Sprawiedliwości. 442 00:23:55,520 --> 00:23:58,315 Ale skąd miałam wiedzieć? Nigdy tu nie byłam. 443 00:23:58,398 --> 00:24:01,192 - Wtedy postanowiłaś studiować prawo? - Tak. 444 00:24:01,276 --> 00:24:03,653 - Super. Świetny moment. - Bo się wstydziłam. 445 00:24:03,737 --> 00:24:06,573 Choć zajęło mi to półtora roku dłużej, 446 00:24:06,656 --> 00:24:09,659 bo kilka razy nie zdawałam egzaminu… 447 00:24:09,743 --> 00:24:10,869 Ale się nie poddałaś. 448 00:24:10,952 --> 00:24:12,454 Nie poddałam się. 449 00:24:13,121 --> 00:24:14,706 Moje dzieci były przy mnie, 450 00:24:14,789 --> 00:24:17,792 kiedy otwierałam wyniki i widziały, jak płaczę. 451 00:24:17,876 --> 00:24:19,794 Ostatni raz, kiedy płakałam, 452 00:24:19,878 --> 00:24:22,422 - to były łzy szczęścia… - Radości, prawda? 453 00:24:22,505 --> 00:24:23,840 …bo mi się udało. 454 00:24:23,924 --> 00:24:26,468 Między innymi dlatego tak walczę. 455 00:24:26,551 --> 00:24:29,179 Bo moje dzieci, gdyby zostały aresztowane, 456 00:24:30,305 --> 00:24:34,142 nie miałyby takich szans, jakie miałabym ja w takiej sytuacji. 457 00:24:34,226 --> 00:24:37,187 - Albo moje białe dzieci. - Albo twoje, tak. 458 00:24:37,270 --> 00:24:41,441 Czuję, że właśnie to stale mnie motywuje. 459 00:24:46,613 --> 00:24:48,865 Najczęściej trafiają do nas historie, 460 00:24:48,949 --> 00:24:50,909 które dotyczą zmiany perspektywy. 461 00:24:50,992 --> 00:24:53,787 Wtedy zaczynamy widzieć trochę inaczej świat 462 00:24:53,870 --> 00:24:55,956 albo siebie w tym świecie. 463 00:24:56,039 --> 00:24:58,124 Dobrze, to kto teraz? 464 00:24:58,208 --> 00:24:59,292 Dobrze. 465 00:24:59,376 --> 00:25:01,586 - Twoja kolej. - Moja historia będzie inna. 466 00:25:01,670 --> 00:25:05,507 Dobrze. Potrzebujemy trochę różnorodności. 467 00:25:08,343 --> 00:25:11,846 W pierwszej klasie chciałam być traktowana tak jak inni, 468 00:25:11,930 --> 00:25:15,475 ale w sekrecie może też być ulubienicą pani Mitchell. 469 00:25:15,559 --> 00:25:19,145 W pewnym okresie jednak moje zadania domowe zaczęły znikać. 470 00:25:19,229 --> 00:25:22,065 Dobrze pamiętałam, że je oddawałam, 471 00:25:22,148 --> 00:25:24,651 bo, jak mówiłam, chciałam być ulubienicą. 472 00:25:24,734 --> 00:25:27,529 Pewnego dnia pani Mitchell ukryła się w klasie 473 00:25:27,612 --> 00:25:30,991 i zobaczyła, jak jeden chłopiec zabiera moje zadanie, 474 00:25:31,074 --> 00:25:33,743 wymazuje moje nazwisko, wpisuje swoje 475 00:25:33,827 --> 00:25:36,162 i oddaje jako własne. 476 00:25:36,246 --> 00:25:39,249 Ten chłopiec dostał zakaz wychodzenia na przerwie. 477 00:25:39,332 --> 00:25:43,044 Kilka tygodni później znalazł mnie 478 00:25:43,128 --> 00:25:46,131 podczas czasu na swobodną zabawę 479 00:25:46,214 --> 00:25:49,509 i stwierdził, że chyba naprawdę lubię panią Mitchell. 480 00:25:49,593 --> 00:25:51,136 Ja na to, że ją uwielbiam. 481 00:25:51,219 --> 00:25:53,638 Wtedy spytał, czy znam najlepszy komplement. 482 00:25:53,722 --> 00:25:55,223 Ja na to, że nie. 483 00:25:56,057 --> 00:25:57,809 A on powiedział: „Pierdol się”. 484 00:25:58,518 --> 00:26:03,106 Podeszłam więc do pani Mitchell i powiedziałam: „Pierdol się”. 485 00:26:05,609 --> 00:26:07,986 Wyglądała na przerażoną! 486 00:26:08,069 --> 00:26:11,823 Zaczęłam płakać, bo wiedziałam, że coś poszło bardzo nie tak, 487 00:26:11,907 --> 00:26:13,283 ale nie wiedziałam co. 488 00:26:13,366 --> 00:26:18,622 W okręgu szkolnym Little Rock nadal obowiązywały wtedy kary cielesne. 489 00:26:18,705 --> 00:26:22,584 Wciąż płacząc, musiałam oprzeć dłonie o ścianę w korytarzu. 490 00:26:22,667 --> 00:26:24,544 Dostałam od pani Mitchell klapsy 491 00:26:24,628 --> 00:26:26,087 i myślałam, że to koniec. 492 00:26:26,171 --> 00:26:31,801 A potem bardzo mocno mnie przytuliła i powiedziała, że jutro jest nowy dzień. 493 00:26:31,885 --> 00:26:35,805 Potem w domu rodzice nauczyli mnie korzystać ze słownika. 494 00:26:41,895 --> 00:26:43,521 Ale super. 495 00:26:44,689 --> 00:26:48,026 - Chyba znajdę tego chłopca! - Co za ziółko! 496 00:26:48,109 --> 00:26:51,112 - To świetna historia. - Prawda? 497 00:26:51,696 --> 00:26:54,324 Myślę, że najbardziej uderzyło mnie zakończenie, 498 00:26:54,407 --> 00:26:58,411 kiedy cię przytuliła i powiedziała, że jutro jest nowy dzień. 499 00:26:58,495 --> 00:26:59,746 INSTRUKTORKA OPOWIADANIA 500 00:26:59,829 --> 00:27:03,208 Żebyś wiedziała, że nie jesteś złym dzieckiem. 501 00:27:03,291 --> 00:27:05,544 Te historie opowiadają o naszych początkach, 502 00:27:05,627 --> 00:27:09,256 kiedy się czegoś nauczyłyśmy albo coś zostało przed nami odkryte. 503 00:27:09,339 --> 00:27:12,467 Są jak elementy składowe tego, kim teraz jesteśmy. 504 00:27:13,718 --> 00:27:17,556 Rozmowa o reformie sądownictwa karnego jest trudna. 505 00:27:17,639 --> 00:27:18,640 Z jednej strony 506 00:27:18,723 --> 00:27:22,352 twoja popularność zapewnia ci szeroką publiczność, 507 00:27:22,435 --> 00:27:26,773 ale z drugiej robi z ciebie łatwy cel. 508 00:27:26,856 --> 00:27:28,858 Jak zareagowali twoi followersi? 509 00:27:28,942 --> 00:27:33,530 Czy pewne sprawy odbijają się w mediach społecznościowych mocnym echem? 510 00:27:33,613 --> 00:27:36,533 Znana osoba może wpłynąć na zdanie niektórych osób 511 00:27:36,616 --> 00:27:38,577 i czasem działa to wbrew nam. 512 00:27:38,660 --> 00:27:41,454 Dlatego zawsze ustalam odpowiednią strategię 513 00:27:41,538 --> 00:27:46,418 i kiedy postanawiam włączyć fanów w mediach społecznościowych, 514 00:27:46,501 --> 00:27:49,254 czują się zaangażowani i chcą pomóc. 515 00:27:49,337 --> 00:27:52,716 Najdziwniej było w dniu, kiedy miało dojść do egzekucji 516 00:27:52,799 --> 00:27:54,551 i napisałam o tym w mediach. 517 00:27:54,634 --> 00:27:56,428 KSIĘGA PRZYSŁÓW 24:11 RATUJ NIESŁUSZNIE SKAZANYCH 518 00:27:56,511 --> 00:27:58,138 NIE POZWÓL IM UMRZEĆ 519 00:27:58,221 --> 00:28:00,056 Ale potem miałam przymiarkę Skims 520 00:28:00,140 --> 00:28:03,643 i musiałam zrobić próbki makijażu, żeby zaakceptować produkt 521 00:28:03,727 --> 00:28:05,604 na godzinę przed premierą. 522 00:28:07,397 --> 00:28:10,609 Mieli stracić tego mężczyznę i cały czas płakałam. 523 00:28:10,692 --> 00:28:12,027 NIE POWINIEN UMRZEĆ: 524 00:28:12,110 --> 00:28:13,820 1. MIAŁ WTEDY 18 LAT. 2. NIE ON STRZELAŁ. 525 00:28:13,904 --> 00:28:16,531 Moje dzieci wbiegły i spytały, czemu płaczę. 526 00:28:16,615 --> 00:28:19,534 Włączyłam tryb głośnomówiący, żeby z nimi porozmawiał. 527 00:28:19,618 --> 00:28:21,411 2 GODZINY DO EGZEKUCJI. 528 00:28:21,494 --> 00:28:25,582 W jego ostatniej godzinie chciałam podzielić się tym z ludźmi, 529 00:28:25,665 --> 00:28:29,127 żeby naprawdę zrozumieli, że za tą egzekucją stoi osoba. 530 00:28:29,211 --> 00:28:31,588 Że stoją za nią rodziny. 531 00:28:33,173 --> 00:28:37,385 Czasem udawało się nam powtrzymać egzekucję, 532 00:28:37,469 --> 00:28:38,637 a czasem nie. 533 00:28:38,720 --> 00:28:41,056 BRANDON BYŁ WSPANIAŁĄ OSOBĄ. TO MUSI SIĘ ZMIENIĆ: 534 00:28:41,139 --> 00:28:42,891 NASZ SYSTEM JEST POPIEPRZONY 535 00:28:42,974 --> 00:28:47,229 Nie mogę uwierzyć, że wcześniej nie zauważałam tej niesprawiedliwości. 536 00:28:47,312 --> 00:28:50,273 Miałaś wspaniałych rodziców, 537 00:28:50,357 --> 00:28:53,109 którzy od dzieciństwa uczyli cię o świecie. 538 00:28:53,193 --> 00:28:54,819 I oczekiwali, że będę mieć opinie. 539 00:28:54,903 --> 00:28:58,823 Konieczność posiadania opinii daje nam moc 540 00:28:58,907 --> 00:29:00,367 i bardzo wiele nas uczy. 541 00:29:00,450 --> 00:29:05,705 Nigdy tak naprawdę nie pytano mnie o opinię w takich sytuacjach. 542 00:29:05,789 --> 00:29:09,459 Nie miałam pojęcia. Żyłam w bańce w Beverly Hills. 543 00:29:09,542 --> 00:29:12,546 Nie tak będę wychowywać swoje dzieci. 544 00:29:12,629 --> 00:29:18,718 Kiedy byłam mała, mój wujek Roger został aresztowany, 545 00:29:18,802 --> 00:29:22,347 a potem osadzony w więzieniu za sprzedaż kokainy tajniakowi. 546 00:29:22,430 --> 00:29:25,934 To doświadczenie wywarło na mnie głęboki wpływ, 547 00:29:26,017 --> 00:29:28,353 bo ten człowiek okazywał mi samą miłość. 548 00:29:28,436 --> 00:29:33,483 Próbowałam pogodzić się z faktem, że ktoś, kto był dobry, 549 00:29:33,567 --> 00:29:36,111 zrobił coś, co nie było dobre, 550 00:29:36,194 --> 00:29:38,363 ale nie powinno to definiować reszty jego życia. 551 00:29:38,446 --> 00:29:39,823 Oczywiście. 552 00:29:39,906 --> 00:29:42,492 Nie mówię, że nie zasługują na odsiadkę. 553 00:29:42,576 --> 00:29:44,286 Kiedy działamy na rzecz reform, 554 00:29:44,369 --> 00:29:48,331 czasem ludzie myślą, że nie jesteśmy nieustępliwi wtedy, 555 00:29:48,415 --> 00:29:50,083 - kiedy powinniśmy. - Zgadzam się. 556 00:29:50,166 --> 00:29:55,255 Czemu nie możemy mieć więcej ośrodków resocjalizacji zamiast więzień? 557 00:29:55,338 --> 00:30:01,761 W ten sposób niszczymy czyjeś życie, a ludzie naprawdę mogą się zmienić. 558 00:30:01,845 --> 00:30:03,680 Po prostu wierzę w drugą szansę. 559 00:30:06,099 --> 00:30:07,267 PLEMIĘ YUROK 560 00:30:07,350 --> 00:30:12,564 Jesteśmy w północnej Kalifornii, jednym z najpiękniejszych miejsc na Ziemi. 561 00:30:13,690 --> 00:30:15,191 Spotkam się z sędzią Abby, 562 00:30:15,275 --> 00:30:18,361 która wprowadza osobny wymiar sprawiedliwości 563 00:30:18,445 --> 00:30:21,573 oparty na wartościach i kulturze plemienia Yurok. 564 00:30:22,449 --> 00:30:25,452 Uważa, że powinniśmy skupiać się na naprawie społeczności, 565 00:30:25,535 --> 00:30:27,746 a nie tylko karaniu ludzi. 566 00:30:28,330 --> 00:30:30,957 Myślę, że możemy się od niej nauczyć, 567 00:30:31,041 --> 00:30:34,961 jak inaczej wymierzać i pojmować sprawiedliwość. 568 00:30:43,887 --> 00:30:45,472 Nigdy tego nie robimy. 569 00:30:47,265 --> 00:30:49,559 - Robiliśmy tak kiedyś w sądzie? - Nie. 570 00:30:49,643 --> 00:30:51,269 Cześć. 571 00:30:51,353 --> 00:30:52,646 Cześć, witamy. 572 00:30:53,271 --> 00:30:55,148 Ale super. 573 00:30:55,232 --> 00:30:56,983 Jak mamy cię nazywać? Bo nie pamiętamy. 574 00:30:57,067 --> 00:31:00,403 - Może być Hillary. - Dobrze. 575 00:31:00,487 --> 00:31:02,989 - Jadłaś kiedyś zupę z żołędzi? - Nie. Chętnie spróbuję. 576 00:31:03,073 --> 00:31:03,907 SPECJALISTKA DS. POMOCY 577 00:31:03,990 --> 00:31:05,450 Zrobimy dla ciebie specjalną. 578 00:31:05,533 --> 00:31:07,911 Dam ci nawet małą skałę. 579 00:31:12,707 --> 00:31:14,209 To nie fast food. 580 00:31:15,752 --> 00:31:17,504 - Gdybyś była ciekawa. - To na pewno. 581 00:31:17,587 --> 00:31:19,798 Chyba mam najtwardszego żołędzia w hrabstwie. 582 00:31:22,133 --> 00:31:25,762 Jakie rodzaje interwencji według ciebie się sprawdziły? 583 00:31:25,845 --> 00:31:28,974 W wymiarze sprawiedliwości liczy się głównie to, 584 00:31:29,057 --> 00:31:31,309 żeby nie było wygranych i przegranych, 585 00:31:31,393 --> 00:31:33,019 bo wszyscy żyją obok siebie. 586 00:31:33,103 --> 00:31:36,648 Trzeba więc znaleźć sposób, żeby zyskała na tym nasza kultura. 587 00:31:36,731 --> 00:31:40,026 Trzeba odbudować społeczność. Tak działają te programy. 588 00:31:45,198 --> 00:31:48,577 CZŁONEK PLEMIENIA 589 00:31:48,660 --> 00:31:53,164 Przez lata byłam komisarką sądową w San Francisco. 590 00:31:55,083 --> 00:31:58,461 Kiedy wróciłam do domu, ludzie mówili, że nie mogę być sędzią, 591 00:31:58,545 --> 00:32:00,964 bo znam wszystkie te osoby. 592 00:32:01,047 --> 00:32:03,925 Odpowiedziałam, że wszyscy znamy się nawzajem, 593 00:32:04,009 --> 00:32:05,427 więc o co chodzi? 594 00:32:06,303 --> 00:32:07,137 SĘDZIA PRZEWODNICZĄCA 595 00:32:07,220 --> 00:32:09,347 Czy 500 lat temu szukaliśmy obcego, 596 00:32:09,431 --> 00:32:11,474 który rozwiąże nasze problemy? 597 00:32:12,809 --> 00:32:16,605 Wiem, jak wyglądają struktury stanowe i federalne 598 00:32:16,688 --> 00:32:19,983 i wiedziałam, że nie są dla nas odpowiednie. 599 00:32:21,359 --> 00:32:25,030 To mój dom i czułam, że taki jest mój cel. 600 00:32:25,113 --> 00:32:29,200 Zaczęłam robić, co w mojej mocy, żeby ustanowić strukturę, 601 00:32:29,284 --> 00:32:33,121 która przeżyje mnie i stanie się częścią nas. 602 00:32:38,001 --> 00:32:41,046 Sąd leczniczy jest miejscem, w którym pomagamy, 603 00:32:41,129 --> 00:32:44,841 jeśli ktoś ma problem z narkotykami albo alkoholem. 604 00:32:45,425 --> 00:32:49,429 Nie tylko pomagamy mu go rozwiązać, 605 00:32:49,512 --> 00:32:52,140 ale pytamy go też, czy nie potrzebuje innej pomocy. 606 00:32:53,350 --> 00:32:57,604 To jak sklep z paprociami, bo wszystkie tu są dobre. 607 00:32:59,731 --> 00:33:02,234 Laura jest urzędniczką ds. kultury 608 00:33:02,317 --> 00:33:06,613 i pomaga klientom sądu leczniczego odnowić więź z naszą kulturą. 609 00:33:08,365 --> 00:33:11,076 Moja córka wie co nieco o tkactwie. 610 00:33:11,159 --> 00:33:14,037 Próbujemy zbierać tylko najlepsze paprocie 611 00:33:14,120 --> 00:33:18,959 i do wyplatania koszy używamy wyłącznie ich wewnętrznych części. 612 00:33:20,043 --> 00:33:21,127 Samo wyjście… 613 00:33:21,211 --> 00:33:22,295 KLIENTKA SĄDU LECZNICZEGO 614 00:33:22,379 --> 00:33:26,216 …i możliwość przyprowadzenia tu córek napawa mnie szczęściem. 615 00:33:27,300 --> 00:33:30,053 Wcześniej nie mogłam, bo byłam uzależniona. 616 00:33:31,137 --> 00:33:35,225 Myślę, że wszystkie uzależnienia wynikają z traumy. 617 00:33:35,308 --> 00:33:38,812 Historycznej i pokoleniowej traumy. 618 00:33:38,895 --> 00:33:41,022 Nie traktuję tego jak wymówki, 619 00:33:41,106 --> 00:33:44,985 ale trzeba zrozumieć, czym to w istocie jest. 620 00:33:46,528 --> 00:33:51,283 W języku Yurok policję nazywa się „ludźmi, którzy kradną dzieci”, 621 00:33:51,366 --> 00:33:53,577 bo właśnie to policjanci robili. 622 00:33:54,411 --> 00:33:56,705 Zabierali dzieci do szkół z internatem. 623 00:33:58,331 --> 00:34:02,502 Maltretowali je, a celem było wybicie Indian. 624 00:34:04,838 --> 00:34:08,800 Pierwotnym społecznościom podrzucano na początku dużo alkoholu, 625 00:34:08,884 --> 00:34:11,970 żeby zagłuszyć protesty. 626 00:34:14,222 --> 00:34:18,268 Po inwazji zostało wiele zachowań, których wcześniej nie mieliśmy. 627 00:34:18,351 --> 00:34:20,019 Musimy sobie z nimi radzić. 628 00:34:22,021 --> 00:34:23,523 Trudno jest prosić o pomoc. 629 00:34:24,316 --> 00:34:25,901 Zanim odstawiłam nałóg, 630 00:34:25,983 --> 00:34:29,988 wyczerpaliśmy całą pomoc ze strony rodziny 631 00:34:30,070 --> 00:34:33,282 i to odrzucenie utrudniło sprawę. 632 00:34:33,365 --> 00:34:37,996 Yurokowie mają przypowieść o małym ptaszku. Słyszałyście ją? 633 00:34:38,079 --> 00:34:39,956 Miał złamane skrzydło 634 00:34:40,039 --> 00:34:42,876 i nie mógł polecieć na południe spędzić zimy z rodziną. 635 00:34:43,960 --> 00:34:48,173 Był w lesie i szukał bezpiecznego miejsca na zimę. 636 00:34:49,423 --> 00:34:53,637 Zaśpiewał dębowi piosenkę w ramach daru. 637 00:34:53,720 --> 00:34:57,641 Poprosił, czy może z nim zostać, bo nie może polecieć do rodziny. 638 00:34:58,475 --> 00:35:01,269 Ale dąb powiedział, że jest zbyt zajęty. 639 00:35:02,229 --> 00:35:04,147 Ptaszek powiedział, że rozumie, 640 00:35:04,648 --> 00:35:08,318 ale bardzo załamał się faktem, że nikt nie chce mu pomóc. 641 00:35:09,236 --> 00:35:11,613 Podleciał jednak do sekwoi, 642 00:35:11,696 --> 00:35:14,491 a ona powiedziała mu, że może z nią zamieszkać. 643 00:35:17,494 --> 00:35:21,373 Stwórca zszedł wtedy na ziemię i powiedział sekwoi, 644 00:35:21,456 --> 00:35:24,918 że będzie największym i najdłużej żyjącym drzewem za to, 645 00:35:25,001 --> 00:35:26,127 co zrobiła, 646 00:35:27,087 --> 00:35:28,463 bo wie, jak trzeba żyć. 647 00:35:29,381 --> 00:35:31,633 Potem zwrócił się do dębu i powiedział, 648 00:35:31,716 --> 00:35:34,636 że od teraz będzie miał żołędzie 649 00:35:34,719 --> 00:35:36,638 i będzie żywił wszystkich ludzi, 650 00:35:36,721 --> 00:35:39,224 bo to ważne. 651 00:35:40,016 --> 00:35:43,979 Morał tej historii jest taki, że wszyscy mamy obowiązek 652 00:35:44,062 --> 00:35:47,023 troszczyć się o siebie nawzajem. 653 00:35:48,942 --> 00:35:51,194 Dzięki wsparciu ze strony plemienia 654 00:35:51,278 --> 00:35:55,073 i kulturowym aktywnościom, którymi się zajmujemy, 655 00:35:55,156 --> 00:35:57,617 czuję, że mam tu swoje miejsce 656 00:35:57,701 --> 00:36:00,287 i osiągnęłam równowagę. 657 00:36:00,370 --> 00:36:03,081 Przebywanie z moimi dziećmi 658 00:36:03,164 --> 00:36:06,418 i uczenie ich jest ważnym elementem mojej rehabilitacji. 659 00:36:07,878 --> 00:36:10,589 Tak, to poczucie przynależności jest bardzo ważne. 660 00:36:10,672 --> 00:36:11,673 Tak. 661 00:36:12,299 --> 00:36:15,552 Tak naprawdę próbujecie 662 00:36:15,635 --> 00:36:18,555 odkopać u ludzi korzenie tego poczucia. 663 00:36:18,638 --> 00:36:21,433 Jakie były twoje początki? 664 00:36:21,516 --> 00:36:24,019 Na czym polegała trauma? Z czym żyjesz? 665 00:36:24,102 --> 00:36:27,230 To ma bardzo duży sens, a my tego nie robimy. 666 00:36:27,314 --> 00:36:29,357 No i są też dobre rzeczy. 667 00:36:29,441 --> 00:36:31,067 Jest wiele dobrych rzeczy. 668 00:36:32,068 --> 00:36:35,030 - To gdzie teraz? - Do paleniska. 669 00:36:45,457 --> 00:36:48,960 Zadziwia mnie, że można to robić w koszyku. 670 00:36:49,044 --> 00:36:51,504 Zagęszcza się. 671 00:36:51,588 --> 00:36:54,633 - Uważaj. - I następny. 672 00:36:54,716 --> 00:36:55,884 CZŁONKINI STARSZYZNY 673 00:36:55,967 --> 00:36:58,428 Te małe się przyklejają, więc musisz je poruszać. 674 00:36:58,511 --> 00:36:59,930 - Tak, dalej… - Widzisz tego? 675 00:37:00,013 --> 00:37:01,973 - Tak. - Chyba lepiej wezmę 676 00:37:02,057 --> 00:37:03,558 od ciebie chochlę. 677 00:37:07,062 --> 00:37:08,230 Brawo, Bert. 678 00:37:10,857 --> 00:37:14,778 Bardzo podoba mi się wasz sposób myślenia na ten temat. 679 00:37:14,861 --> 00:37:19,282 Niektórzy klienci sądu leczniczego skończyli program, a jednak wciąż wracają, 680 00:37:19,366 --> 00:37:22,118 bo wciąż potrzebują dodatkowego wsparcia 681 00:37:22,202 --> 00:37:25,163 albo poczucia bliskości ze społecznością. 682 00:37:25,247 --> 00:37:26,248 No i… 683 00:37:26,623 --> 00:37:27,624 Co? 684 00:37:28,333 --> 00:37:31,878 - To był jedne z pozwanych… - Wyraźnie się zgadza. 685 00:37:31,962 --> 00:37:36,633 Czy spotkałaś ludzi, do których to przesłanie nie dociera? 686 00:37:36,716 --> 00:37:38,677 Nieważne, jak próbujesz. 687 00:37:38,760 --> 00:37:42,347 Mamy sprawy, które trwają nawet pięć lat, ale się nie poddaję. 688 00:37:42,430 --> 00:37:44,516 Muszę być nieugięta. 689 00:37:45,141 --> 00:37:47,602 Muszę stale podejmować wysiłek. 690 00:37:49,312 --> 00:37:53,400 Myślę, że każdy wie, że dzięki karom nie osiągnie się 691 00:37:53,483 --> 00:37:58,530 jakiegoś spokojnego, bezpiecznego stanu. 692 00:37:58,613 --> 00:38:01,074 Nie da się ani z dziećmi, ani z systemami. 693 00:38:01,157 --> 00:38:05,787 Musimy czerpać naukę z wszystkiego, co robicie. 694 00:38:05,870 --> 00:38:08,248 Bardzo wam wszystkim dziękuję 695 00:38:08,331 --> 00:38:11,084 za spędzenie ze mną czasu i wszystko, co robicie. 696 00:38:11,167 --> 00:38:17,966 Sędzia Abby stworzyła tu system, który skupia się na wszystkich, 697 00:38:18,049 --> 00:38:20,427 nie tylko na odpowiedzialności jednostki, 698 00:38:20,510 --> 00:38:24,014 ale też odpowiedzialności społeczeństwa za tę jednostkę. 699 00:38:24,097 --> 00:38:25,765 Dziękuję. 700 00:38:25,849 --> 00:38:29,352 Wiecie, po co Stwórca stworzył w ogóle plemię Yurok? 701 00:38:29,436 --> 00:38:30,437 Nie. 702 00:38:30,520 --> 00:38:37,110 Nie? Naszym jedynym życiowym celem jest przywrócić na Ziemi równowagę. 703 00:38:37,193 --> 00:38:40,947 Odkładając złe rzeczy, a podnosząc dobre, 704 00:38:41,031 --> 00:38:43,408 wierzymy, że przywracamy światu 705 00:38:43,491 --> 00:38:45,076 - równowagę. - Równowagę. 706 00:38:45,827 --> 00:38:49,831 To piękny cel, ale też ogromna odpowiedzialność 707 00:38:50,498 --> 00:38:54,044 dla nas samych, dla naszego istnienia i dla świata. 708 00:38:58,298 --> 00:39:00,842 „Drakula atakuje Van Helsinga. 709 00:39:00,926 --> 00:39:05,138 Ten wyciąga ampułkę z wodą święconą, którą ochlapuje Drakulę. 710 00:39:05,222 --> 00:39:10,310 Czy Van Helsing może bronić swojego czynu na podstawie samoobrony?” 711 00:39:10,393 --> 00:39:12,020 - Tak. - Włącz brzęczyk. 712 00:39:14,314 --> 00:39:15,774 - Tak. - Nie. 713 00:39:15,857 --> 00:39:17,108 - Tak. - Nie. 714 00:39:17,192 --> 00:39:19,152 Kiedy ryzyko ataku mija, 715 00:39:19,236 --> 00:39:21,696 nie można już korzystać z samoobrony. 716 00:39:21,780 --> 00:39:24,366 Wampir zawsze może zaatakować. 717 00:39:25,075 --> 00:39:26,076 Mylisz się. 718 00:39:27,452 --> 00:39:29,621 Obie macie skłonności do rywalizacji. 719 00:39:29,704 --> 00:39:31,206 Nikogo nie faworyzuję. 720 00:40:23,466 --> 00:40:25,468 Napisy: Marzena Falkowska