1 00:00:10,720 --> 00:00:13,265 Ik moet niet te dichtbij gaan zitten. 2 00:00:14,558 --> 00:00:17,185 Dat zijn de bruidsklokken. 3 00:00:19,312 --> 00:00:20,564 Klaar? 4 00:00:21,147 --> 00:00:24,859 Het huwelijk is prachtig. Het huwelijk is hartverscheurend. 5 00:00:25,360 --> 00:00:30,782 Je dompelt je als het ware onder in iemand anders. 6 00:00:30,865 --> 00:00:33,118 Het is niet altijd even makkelijk… 7 00:00:33,702 --> 00:00:35,954 …maar het gaat erom dat je niet opgeeft. 8 00:00:36,037 --> 00:00:40,834 Liefhebben en bemind worden is de moeilijkste, moedigste… 9 00:00:40,917 --> 00:00:44,754 …kwetsbaarste ervaring die je als mens kunt ondergaan. 10 00:00:44,838 --> 00:00:49,384 En 'liefhebben' is een werkwoord, dus je bent er continu mee bezig. 11 00:00:49,467 --> 00:00:53,763 Het is een continue uiting van moed en lef… 12 00:00:53,847 --> 00:00:56,433 …en voor sommige vrouwen een uiting van verzet. 13 00:00:56,516 --> 00:01:01,271 Er is lef nodig om lief te hebben op een manier die voor jou goed voelt. 14 00:01:01,354 --> 00:01:06,776 Wat het voor vrouwen altijd zo lastig heeft gemaakt… 15 00:01:06,860 --> 00:01:11,823 …is het feit dat ze soms niet de vrijheid en de zeggenschap hadden… 16 00:01:11,907 --> 00:01:14,409 …om de juiste keuzes te maken. 17 00:01:16,578 --> 00:01:20,457 Ik wil me graag verdiepen in relaties… 18 00:01:20,540 --> 00:01:24,294 …en mensen vinden die de liefde op hun eigen manier vormgeven. 19 00:01:27,088 --> 00:01:30,300 Wat willen we? -Een einde aan kindhuwelijken. 20 00:01:30,383 --> 00:01:32,719 We waren samen tot de dood ons scheidde. 21 00:01:32,802 --> 00:01:34,262 Oké dan. 22 00:01:36,806 --> 00:01:37,933 Mazzeltof. 23 00:01:38,016 --> 00:01:39,309 GUTSY VROUWEN ZIJN REBELSE LOVERS 24 00:01:46,358 --> 00:01:49,069 Hé. Goed zo. Lekker dan. 25 00:01:51,863 --> 00:01:57,786 Verliefd worden houdt in dat je je volledig op je gemak voelt… 26 00:01:58,370 --> 00:02:00,747 …bij de persoon met wie je samen bent. 27 00:02:02,249 --> 00:02:06,962 Verliefd zijn houdt in dat je altijd bij je geliefde wilt zijn… 28 00:02:07,045 --> 00:02:10,006 …waar je ook mee bezig bent. Het wordt steeds leuker. 29 00:02:10,090 --> 00:02:11,675 Mooi gezegd. 30 00:02:19,224 --> 00:02:23,853 Dit is zo'n cliché, maar jullie twee lijken echt voor elkaar gemaakt. 31 00:02:24,854 --> 00:02:27,566 Jullie ontmoeting was op 'n bibliotheekcongres? 32 00:02:27,649 --> 00:02:28,567 Ja. -Supersexy. 33 00:02:28,650 --> 00:02:29,484 Vet sexy. 34 00:02:29,568 --> 00:02:34,155 Ik bedoel, ik ben dol op bibliotheken en bibliothecarissen. 35 00:02:34,239 --> 00:02:38,159 Dus dat vind ik echt heel romantisch. 36 00:02:39,035 --> 00:02:42,664 Ik ben echt al heel lang fan van Abby. 37 00:02:45,208 --> 00:02:47,836 Abby is een van de beste voetballers… 38 00:02:47,919 --> 00:02:50,422 Ooit. -…ooit. Onder mannen en vrouwen. 39 00:02:50,505 --> 00:02:52,424 Ja. -Van de hele wereld. 40 00:02:52,507 --> 00:02:55,093 We praten van enthousiasme door elkaar heen. 41 00:02:55,176 --> 00:02:59,306 En Glennon Doyle begon als Christelijke mamablogger. 42 00:02:59,389 --> 00:03:02,934 Het eerste wat… -Ze is schrijfster, podcaster… 43 00:03:03,018 --> 00:03:06,438 …iemand met een scherpe blik op de wereld. 44 00:03:07,522 --> 00:03:12,027 Ze hebben samen echt een prachtig huwelijk. 45 00:03:12,569 --> 00:03:13,904 Echte rebelse lovers. 46 00:03:14,779 --> 00:03:18,241 Ze zetten zoveel op het spel voor hun liefde. 47 00:03:18,742 --> 00:03:23,830 Het was niet makkelijk om samen een leven op te bouwen, maar dat is ze gelukt. 48 00:03:25,665 --> 00:03:29,377 Ik had een slecht huwelijk met een goede man. 49 00:03:29,461 --> 00:03:35,550 En toen ging ik naar het congres en verscheen zij in de deuropening. 50 00:03:35,634 --> 00:03:39,221 Ik stond op en spreidde mijn armen. 51 00:03:40,222 --> 00:03:43,934 Iedereen staarde me aan, dus ik maakte een buiging. Ik dacht: 52 00:03:44,017 --> 00:03:47,270 dan ziet ze me aan voor 'n mafkees die buigt als mensen binnenkomen. 53 00:03:48,313 --> 00:03:52,108 Maakte jij ook een buiging? -Zij was de enige die was opgestaan… 54 00:03:52,192 --> 00:03:56,947 …en ze zat aan de andere kant van de ruimte, en er stond een tafel… 55 00:03:57,030 --> 00:04:01,743 Dus ik moest zijwaarts de ruimte door. -Het was zo bizar. 56 00:04:01,826 --> 00:04:04,496 Het was zo'n bizar tafereel. Ik zweette me rot. 57 00:04:04,579 --> 00:04:08,625 Maar toen besefte ik dat ik voor het eerst in m'n leven verliefd was. 58 00:04:08,708 --> 00:04:11,753 Doodeng, want ik was getrouwd en had drie kinderen. 59 00:04:11,836 --> 00:04:16,550 Ik was gelovig en mijn leven en carrière draaiden grotendeels om mijn geloof. 60 00:04:17,132 --> 00:04:19,052 Ik kreeg steeds weer te horen: 61 00:04:19,134 --> 00:04:23,056 'Als je dit doorzet, kun je je carrière gedag zeggen.' 62 00:04:23,974 --> 00:04:29,771 Maar ik weet nog dat ik dacht: ik sta voor een enorme beslissing waarbij ik besluit… 63 00:04:30,438 --> 00:04:36,152 …of ik voor de eerste keer in m'n leven mezelf op de eerste plek zet… 64 00:04:36,236 --> 00:04:39,406 …in plaats van andermans verwachtingen. 65 00:04:40,073 --> 00:04:43,076 Op een dag maakte m'n jongste zich klaar voor school. 66 00:04:43,159 --> 00:04:48,582 Ik dacht: ik blijf getrouwd voor haar. Maar zou ik haar zo'n huwelijk toewensen? 67 00:04:48,665 --> 00:04:54,087 En als dat niet zo is, waarom geef ik dan een verkeerd voorbeeld van wat liefde is? 68 00:04:54,170 --> 00:04:57,132 Dus we zeiden tegen elkaar: 'We gaan ervoor.' 69 00:04:57,215 --> 00:05:02,053 En dat deden we met zoveel tact en respect en liefde als mogelijk. 70 00:05:02,137 --> 00:05:05,015 Aanvankelijk reageerde iedereen ontsteld. 71 00:05:05,098 --> 00:05:08,184 Toen ze zagen dat we gelukkig waren, draaiden ze bij. 72 00:05:08,268 --> 00:05:11,855 Ik ben blij dat we ervoor gingen. Hoelang zijn jullie getrouwd? 73 00:05:12,522 --> 00:05:14,816 Ik ben 11 jaar getrouwd. 74 00:05:15,483 --> 00:05:18,778 Ik heb niet zo'n bijzonder verhaal als jullie. 75 00:05:18,862 --> 00:05:20,238 Je deed dit niet? 76 00:05:20,322 --> 00:05:24,200 Nee. Ik leerde m'n man kennen toen we jong waren… 77 00:05:24,910 --> 00:05:28,121 …en we waren ruim 12 jaar vrienden… 78 00:05:28,204 --> 00:05:30,624 Wauw. -…voor we een stel werden. 79 00:05:30,707 --> 00:05:35,212 Hoe kwam 't dat jullie die stap zetten? -We hadden net onze relaties beëindigd. 80 00:05:35,712 --> 00:05:40,133 We zochten troost bij elkaar. 81 00:05:40,217 --> 00:05:43,887 We aten een keer samen en toen zei hij: 'Dit is een date.' 82 00:05:43,970 --> 00:05:45,931 Ik zei: 'Ja?' -O, mijn god. 83 00:05:46,014 --> 00:05:48,892 'Misschien wel. Is dit een date?' En zo begon het. 84 00:05:49,809 --> 00:05:55,357 Hij vroeg ons niet om toestemming, maar kwam een keer bij ons langs en zei: 85 00:05:55,857 --> 00:05:59,319 'Ik ga haar ten huwelijk vragen.' En ik dacht: yes. 86 00:06:00,278 --> 00:06:04,950 Leuk dat hij het kwam meedelen. -Ja. Hij liet het jullie weten. 87 00:06:05,033 --> 00:06:07,535 Ik vroeg het haar ouders. 88 00:06:07,619 --> 00:06:11,539 Ik had ze gesproken en toen kwam ik thuis en had ik een heel plan. 89 00:06:12,040 --> 00:06:16,628 Maar ik kon niet wachten. Ik pakte de ring uit m'n sokkenla en draaide me om. 90 00:06:16,711 --> 00:06:20,173 Ze vroeg: 'Wil je koffie?' En toen ze terugkwam, zat ik klaar. 91 00:06:20,257 --> 00:06:22,926 Ik kon echt niet meer wachten. 92 00:06:23,009 --> 00:06:28,515 Jij zei toch pas na tig aanzoeken 'ja'? -Negenenveertig aanzoeken? 93 00:06:28,598 --> 00:06:32,435 Zoiets… Nee, drie maar. -Oké. Drie maar. 94 00:06:32,519 --> 00:06:36,898 We leerden elkaar kennen bij onze rechtenstudie. Hij was zo intens. 95 00:06:36,982 --> 00:06:39,651 Na ons afstuderen vroeg hij me ten huwelijk. 96 00:06:39,734 --> 00:06:42,946 En ik zei: 'Weet je, ik ben nog niet aan trouwen toe.' 97 00:06:43,530 --> 00:06:46,074 Een jaar later vroeg hij het weer. 98 00:06:46,157 --> 00:06:48,994 Hij had zich kandidaat gesteld voor het Congres. 99 00:06:49,077 --> 00:06:52,497 Ik was bezig met de afzettingsprocedure tegen Richard Nixon… 100 00:06:52,581 --> 00:06:54,207 Even tussendoor. 101 00:06:54,291 --> 00:06:56,710 Er speelde 'n hoop. -Niks bijzonders. 102 00:06:56,793 --> 00:06:59,504 En ik zei: 'Laten we nog even wachten.' 103 00:06:59,588 --> 00:07:04,009 Ik verhuisde naar Arkansas om les te geven aan de universiteit… 104 00:07:04,092 --> 00:07:05,802 …en aan het eind van 't semester… 105 00:07:06,803 --> 00:07:11,016 …zei ik: 'Ik ga op reis om erachter te komen of mijn hart hier ligt.' 106 00:07:11,641 --> 00:07:14,477 Hij gaf me een lift en we reden langs een huis. 107 00:07:15,061 --> 00:07:19,482 En ik zei: 'Wat een schattig huisje.' Dat is het enige wat ik zei. 108 00:07:19,566 --> 00:07:21,151 Toen hij me weer ophaalde… 109 00:07:21,234 --> 00:07:24,321 …zei hij: 'Ik heb dat huis gekocht.' -O, mijn god. 110 00:07:24,404 --> 00:07:28,199 'Nu moet je wel met me trouwen.' -O, mijn god. Ja. 111 00:07:28,283 --> 00:07:29,284 Dus dat deed ik. 112 00:07:30,118 --> 00:07:33,330 Hij kocht beddengoed en een bed… -Wauw. Tjonge. 113 00:07:33,413 --> 00:07:35,874 …en een bank… -Heel goed. 114 00:07:35,957 --> 00:07:39,502 …een paar pannen. En we trouwden in dat huis. 115 00:07:39,586 --> 00:07:43,006 In dat huis? -In dat huisje, ja. 116 00:07:44,507 --> 00:07:49,012 Ieders liefdesverhaal is weer anders. Hoe je hebt leren liefhebben… 117 00:07:49,095 --> 00:07:51,765 …hoe je liefde deelt en je angsten overwint. 118 00:07:51,848 --> 00:07:55,477 Het is zo belangrijk dat mensen zich zelfverzekerd… 119 00:07:55,560 --> 00:07:58,813 …en op hun gemak voelen als het gaat om de liefde. 120 00:07:58,897 --> 00:08:02,651 Want soms is liefde ontvangen moeilijker dan liefde geven, hè? 121 00:08:02,734 --> 00:08:05,487 Dat klopt. -Absoluut. 122 00:08:07,572 --> 00:08:10,450 Communicatie is het belangrijkste in een relatie. 123 00:08:10,533 --> 00:08:14,037 Juist. Vandaag doen we dat middels Jenga. 124 00:08:14,120 --> 00:08:18,333 Oké, ik ben er klaar voor. -Is dit een andere soort Jenga? 125 00:08:18,416 --> 00:08:21,002 Ja, Relatie-Jenga. -Wat? 126 00:08:22,128 --> 00:08:23,588 O, wat spannend. 127 00:08:24,089 --> 00:08:29,970 'Waar ben je echt niet goed in?' -Ik vind koken echt heel erg lastig. 128 00:08:30,053 --> 00:08:33,472 Ik volg een recept en dan is de eerste instructie: 129 00:08:33,557 --> 00:08:35,183 'Snij de wortels julienne.' 130 00:08:35,850 --> 00:08:39,604 Ik heb voor de eerste stap al een woordenboek nodig. 131 00:08:40,355 --> 00:08:42,731 Nee, niet met twee handen. Nee. 132 00:08:44,859 --> 00:08:47,070 Dit is een mooie. 133 00:08:47,571 --> 00:08:50,782 'Aan welke slechte gewoontes van anderen erger jij je?' 134 00:08:50,865 --> 00:08:54,911 Mijn favoriete onderwerp. Hier zat ik op te wachten. 135 00:08:56,413 --> 00:08:58,331 Ga ervoor. -Daar gaan we. 136 00:08:58,415 --> 00:09:01,126 Het vervelendste vind ik onderbroken worden. 137 00:09:01,209 --> 00:09:03,420 Daar werk ik aan. 138 00:09:03,503 --> 00:09:06,548 Mijn man doet dat ook. -Hoe ga je daarmee om? 139 00:09:06,631 --> 00:09:11,052 Spreek je… Nu onderbreek ik jou. Maar spreek je hem erop aan? 140 00:09:11,136 --> 00:09:13,471 Accepteer je dat hij dat doet? 141 00:09:13,555 --> 00:09:15,765 Ik spreek hem erop aan. 142 00:09:15,849 --> 00:09:19,853 En hij doet het veel minder. Ja. -Dat is bij ons ook zo. 143 00:09:20,604 --> 00:09:23,356 We proberen ook elke avond te delen waar we mee zitten… 144 00:09:23,440 --> 00:09:27,027 …want we willen niet boos of geïrriteerd gaan slapen. 145 00:09:27,110 --> 00:09:29,195 Het elke avond uitpraten. -Ja. 146 00:09:30,030 --> 00:09:32,365 Niet makkelijk. -Nee, maar… 147 00:09:32,449 --> 00:09:36,870 Ik ga iemand aanwijzen. Abby, wat is je favoriete vergissing? 148 00:09:40,332 --> 00:09:41,958 Mijn eerste huwelijk. 149 00:09:42,042 --> 00:09:47,172 Dit is niet oneerbiedig bedoeld naar mijn ex. Dit zeg ik met alle liefde. 150 00:09:47,923 --> 00:09:54,221 Soms moeten we weten wat we willen en dat weten we pas… 151 00:09:54,304 --> 00:09:57,682 …als we weten wat we niet willen. -Juist. 152 00:09:58,558 --> 00:10:01,436 Goed, even kijken… -Met twee handen… 153 00:10:03,563 --> 00:10:06,775 Mazzeltof. 154 00:10:17,827 --> 00:10:21,331 We zijn hier vandaag om jullie liefde te vieren. 155 00:10:23,041 --> 00:10:25,710 Een jubileum vier je maar één dag in het jaar. 156 00:10:26,294 --> 00:10:30,757 Maar ik ben elke dag weer dankbaar voor jou, en ik hou van je. 157 00:10:32,884 --> 00:10:36,638 Ik dacht dat ik nooit meer zou liefhebben, maar ik had het mis. 158 00:10:37,138 --> 00:10:38,682 Ik had het zo mis. 159 00:10:38,765 --> 00:10:41,142 Bezegel deze ceremonie met een zoen. 160 00:10:44,688 --> 00:10:46,940 Wat is er nou belangrijker dan liefde? 161 00:10:47,023 --> 00:10:50,986 Hoe mensen er invulling aan geven, hoe ze liefde vinden of verliezen. 162 00:10:51,069 --> 00:10:54,573 Dat staat echt centraal in ieders leven. 163 00:10:55,240 --> 00:11:00,161 Voor velen is het huwelijk het ultieme gebaar van hun vertrouwen in liefde. 164 00:11:00,787 --> 00:11:03,290 Dus ik ga in gesprek met een voorganger… 165 00:11:03,373 --> 00:11:09,546 …die met veel trots en plezier stellen met allerlei achtergronden trouwt. 166 00:11:10,255 --> 00:11:12,924 Jeetje, wat leuk. Ik heb over je gelezen en… 167 00:11:13,008 --> 00:11:14,509 TROUWAMBTENAAR 168 00:11:14,593 --> 00:11:16,303 Ik ook over jou. -Ja. 169 00:11:16,386 --> 00:11:17,762 Een paar dingetjes. 170 00:11:18,889 --> 00:11:21,600 Niet alles geloven, hè? -Doe ik niet, hoor. 171 00:11:22,309 --> 00:11:26,438 Wanneer dacht je: ik kan dit, ik kan mensen helpen? 172 00:11:26,521 --> 00:11:29,816 Over het huwelijk praten, dat is best 'n pittig onderwerp. 173 00:11:29,900 --> 00:11:31,359 Nou ja… -Ja. 174 00:11:31,443 --> 00:11:36,448 Je brengt liefde en hoop via relaties. -Ja. 175 00:11:36,531 --> 00:11:42,787 Als zwarte, lesbische vrouw behoorde ik tot de minderheden. 176 00:11:42,871 --> 00:11:46,166 Mijn theologie houdt in dat ik iedereen met open armen ontvang. 177 00:11:46,249 --> 00:11:49,044 Er is plek voor iedereen. 178 00:11:49,753 --> 00:11:52,923 En dat kun je mooi op de huwelijken toepassen. Zo… 179 00:11:53,006 --> 00:11:55,967 Groeide je ook op in 'n kerk die zo ruimhartig was? 180 00:11:56,051 --> 00:11:58,637 Nee. Ik groeide op in een Pinkstergemeente. 181 00:11:58,720 --> 00:12:02,599 Een charismatische beweging die alles waar ik voor sta afkeurde. 182 00:12:03,808 --> 00:12:08,563 Ik dacht: ho even. Je wil zeggen dat God liefde is, maar niet van mij houdt? 183 00:12:08,647 --> 00:12:10,440 Ho eens even. 184 00:12:11,483 --> 00:12:13,693 Ik snap 't niet. -'Je stopt God in een hokje… 185 00:12:13,777 --> 00:12:17,197 …en sluit mij buiten?' -Juist. Hoe komen ze daar nou bij? 186 00:12:19,866 --> 00:12:23,828 Als God echt zo groots is, dan zit hij echt niet in de hemel… 187 00:12:23,912 --> 00:12:29,000 …of waar hij ook woont, met allemaal vragen over mij. 188 00:12:29,668 --> 00:12:34,130 Toen ik theologie ging studeren, wilde ik die ideeën op hun kop zetten. 189 00:12:34,214 --> 00:12:37,509 Je was echt heel zelfbewust. -Ik heb best lef. 190 00:12:37,592 --> 00:12:42,305 Dus, ja. Het draaide om liefde, dat ligt echt aan de basis. 191 00:12:42,889 --> 00:12:45,100 Als we het over dwarsliggers hebben… 192 00:12:45,183 --> 00:12:48,937 …doen we alsof je altijd ergens tegen in opstand komt… 193 00:12:49,020 --> 00:12:55,068 …maar soms moet een dwarsligger gewoon even ergens op bezinnen. 194 00:12:55,902 --> 00:12:59,614 Uitzoeken hoe je ergens echt over denkt en dan doorgaan. 195 00:13:00,657 --> 00:13:03,034 Je bent niet meer getrouwd. -Nee. 196 00:13:03,118 --> 00:13:06,121 Jouw verhaal lijkt sterk op het mijne. 197 00:13:06,955 --> 00:13:10,750 Ik moest bedenken of ik wilde blijven of niet. 198 00:13:12,252 --> 00:13:16,798 En toen kwam er een moment dat ik dacht: dit is niet wat ik wil. 199 00:13:16,882 --> 00:13:21,136 Dit is niet wat ik wil. En toen besloot ik te vertrekken. 200 00:13:22,304 --> 00:13:26,850 Jouw huwelijk stond vanaf het begin al in de schijnwerpers. 201 00:13:26,933 --> 00:13:31,313 Het moedigste dat jij ooit hebt gedaan, is je huwelijk nog een kans geven. 202 00:13:31,396 --> 00:13:33,023 Dat geldt niet voor iedereen. 203 00:13:33,106 --> 00:13:36,943 Ik wilde net zeggen: mijn moedigste daad was er de brui aan geven. 204 00:13:37,027 --> 00:13:38,236 Absoluut. 205 00:13:38,320 --> 00:13:43,491 En hoe kwam je tot die beslissing? 206 00:13:43,575 --> 00:13:47,120 Weet je, het is echt iets heel persoonlijks. 207 00:13:47,829 --> 00:13:50,582 Met de hulp van therapie en goede vrienden… 208 00:13:50,665 --> 00:13:54,169 …moest ik een beslissing nemen die voor mij goed voelde. 209 00:13:54,252 --> 00:13:56,254 Want het is jouw huwelijk. 210 00:13:56,338 --> 00:14:00,884 Juist. En de buitenwereld zei: 'Wij weten wat de juiste beslissing is.' 211 00:14:00,967 --> 00:14:04,804 Maar je weet niet wat er in andermans huwelijk omgaat… 212 00:14:04,888 --> 00:14:07,098 …of in andermans hart of hoofd. -Ja. 213 00:14:07,182 --> 00:14:12,938 Je moet zelf tot die beslissing komen. En daarvoor leg je een helse weg af. 214 00:14:13,021 --> 00:14:16,274 Dat gedeelte. Ja. -Het is zo zwaar. 215 00:14:16,858 --> 00:14:21,780 Na al die diepgaande overpeinzingen… 216 00:14:21,863 --> 00:14:27,327 …teleurstelling en boosheid, kwam ik tot rust toen ik de beslissing had genomen. 217 00:14:27,911 --> 00:14:32,040 Had je hetzelfde gedaan als je niet in de schijnwerpers had gestaan? 218 00:14:32,123 --> 00:14:36,878 Absoluut. Ja. Want deze beslissing draaide om wie ik ben. 219 00:14:38,046 --> 00:14:41,091 En het draaide om ons en om hem. 220 00:14:41,967 --> 00:14:46,721 Ik dacht: hij is vanbinnen echt een goed mens… 221 00:14:46,805 --> 00:14:52,143 …en hij is liefdevol, zorgzaam en attent… 222 00:14:52,227 --> 00:14:54,854 …en ik houd zielsveel van hem. -Ja. 223 00:14:54,938 --> 00:14:59,776 Als jullie nou niet in de schijnwerpers stonden… 224 00:14:59,859 --> 00:15:03,196 …had hij het je dan verteld? -Nee. 225 00:15:03,280 --> 00:15:09,578 Hij schaamde zich zo diep en vond het zo erg. 226 00:15:10,412 --> 00:15:14,958 Hebben wij recht op de waarheid? -Dat is de grote vraag. 227 00:15:15,041 --> 00:15:19,462 Ja, hè? -Ik geloof dat er gevallen zijn… 228 00:15:19,546 --> 00:15:24,759 …waarbij de waarheid wreder is dan een leugen. 229 00:15:24,843 --> 00:15:27,095 Daar ben ik het mee eens. 230 00:15:27,178 --> 00:15:33,643 En dat geheimen soms onthuld moeten worden… 231 00:15:33,727 --> 00:15:36,938 …en soms juist niet. 232 00:15:37,689 --> 00:15:40,859 Als iemand geen weet heeft van het aangedane leed… 233 00:15:40,942 --> 00:15:44,154 …doe je hem dan meer pijn met de waarheid? 234 00:15:44,237 --> 00:15:50,744 Een rijk leven is zwaar, omdat je zulke moeilijke vragen moet stellen. 235 00:15:50,827 --> 00:15:53,955 Je moet de diepte in gaan. 236 00:15:55,916 --> 00:15:58,043 HEB ME LIEF 237 00:15:58,126 --> 00:15:59,961 IK HOU ZIELSVEEL VAN JE 238 00:16:00,045 --> 00:16:03,798 Het huwelijk betekent in het beste geval dat je samen het avontuur aangaat… 239 00:16:03,882 --> 00:16:07,219 …liefde deelt, liefde verspreidt, samen lacht. 240 00:16:07,302 --> 00:16:10,972 En toch is het voor velen in de VS en over de hele wereld zo… 241 00:16:11,056 --> 00:16:15,310 …dat het huwelijk beperkend, mensonterend en gevaarlijk is. 242 00:16:22,609 --> 00:16:25,445 Ik werd gedwongen op m'n 19e te trouwen… 243 00:16:25,528 --> 00:16:28,823 …werd als bezit aan mijn echtgenoot gegeven. 244 00:16:28,907 --> 00:16:31,201 Ik was zijn eigendom. 245 00:16:35,580 --> 00:16:39,834 Ik groeide op in Brooklyn, in de ultraorthodoxe joodse gemeenschap… 246 00:16:39,918 --> 00:16:44,214 …waar je ouders een huwelijk voor je arrangeren… 247 00:16:44,297 --> 00:16:46,216 …met een vreemde middels een koppelaar. 248 00:16:46,299 --> 00:16:50,345 Berustte je je aanvankelijk in je huwelijk… 249 00:16:50,428 --> 00:16:53,014 …omdat je die praktijken gewend was… 250 00:16:53,098 --> 00:16:56,101 …of voelde je toen al aan dat het niet klopte? 251 00:16:57,102 --> 00:17:00,564 Ik berustte me er niet in, ik was er zelfs blij om. 252 00:17:01,481 --> 00:17:05,485 Het kwam niet eens in me op dat het een gedwongen huwelijk was. 253 00:17:05,986 --> 00:17:08,988 Toen ik met een grote glimlach naar het altaar liep… 254 00:17:09,072 --> 00:17:14,494 …liep ik in de val, een vreselijke val. Maar dat had ik toen nog niet door. 255 00:17:15,078 --> 00:17:19,123 Een week na mijn bruiloft ging het pas echt mis. 256 00:17:19,207 --> 00:17:24,420 Dat was de eerste keer dat mijn toenmalige echtgenoot een woede-uitbarsting had. 257 00:17:24,504 --> 00:17:26,381 Hij sloeg een gat in de muur. 258 00:17:26,464 --> 00:17:30,176 Een paar dagen later bedreigde hij me voor het eerst met de dood. 259 00:17:30,844 --> 00:17:36,850 Dacht jij toen: ik moet beter m'n best doen? Ik moet zijn agressie beteugelen? 260 00:17:36,933 --> 00:17:38,184 Absoluut. 261 00:17:40,979 --> 00:17:46,359 Toen ik besefte dat niemand me zou helpen ontsnappen, ging ik geld opzijzetten. 262 00:17:47,694 --> 00:17:52,032 Dat was niet makkelijk, want ik mocht niets voor mezelf houden. 263 00:17:53,033 --> 00:17:55,994 Hij zocht al mijn spullen door. 264 00:17:56,077 --> 00:18:00,624 Ik kon het geld alleen in een doos cornflakes in de voorraadkast bewaren. 265 00:18:01,207 --> 00:18:03,960 Het duurde 15 jaar voor ik kon wegkomen. 266 00:18:04,586 --> 00:18:10,383 En toen raakte ik mijn hele familie kwijt. Ze straften me door me uit de weg te gaan. 267 00:18:10,967 --> 00:18:16,348 Je zette al dat verdriet om in een missie. 268 00:18:19,017 --> 00:18:23,355 Het voelt nu heel anders om een bruidsjurk te dragen. 269 00:18:23,438 --> 00:18:26,399 Deze keer word ik niet gedwongen me te onderwerpen. 270 00:18:26,483 --> 00:18:29,861 Ik ben hier als ervaringsdeskundige en pleitbezorger. 271 00:18:31,571 --> 00:18:35,492 Klaar om actie te voeren tegen kindhuwelijken en gedwongen huwelijken? 272 00:18:36,701 --> 00:18:39,204 Trek je jurk maar aan. 273 00:18:40,497 --> 00:18:43,833 Ik richtte Unchained At Last op, omdat ik er alleen voor stond… 274 00:18:43,917 --> 00:18:45,919 …toen ik aan mijn huwelijk ontsnapte. 275 00:18:46,002 --> 00:18:49,172 Ik wilde anderen helpen die in hetzelfde schuitje zitten. 276 00:18:50,006 --> 00:18:52,217 Dit wordt een geboeid protest. 277 00:18:53,802 --> 00:18:58,890 Mensen associëren bruidsjurken doorgaans met blijdschap en romantiek. 278 00:18:58,974 --> 00:19:03,728 Deze jurken zijn anders. Ze staan symbool voor een opstand. 279 00:19:04,813 --> 00:19:10,527 HET KINDHUWELIJK IS LEGAAL IN 44 AMERIKAANSE STATEN 280 00:19:10,610 --> 00:19:12,862 MINDERJARIGEN KUNNEN GEEN SCHEIDING AANVRAGEN. 281 00:19:12,946 --> 00:19:18,868 Bij Unchained At Last zien we slachtoffers met allerlei achtergronden. 282 00:19:18,952 --> 00:19:21,788 Weinig Amerikanen weten dat dit probleem speelt. 283 00:19:21,871 --> 00:19:26,543 Ik denk dat ze zich inbeelden dat zulke dingen hier niet gebeuren. 284 00:19:26,626 --> 00:19:28,378 Ja. -Dan zeg ik: nee. 285 00:19:28,461 --> 00:19:31,965 Deze misstanden doen zich hier ook voor. -Ja. 286 00:19:32,048 --> 00:19:38,013 Ik ben inwoner van Massachusetts en ik ben ontsnapt aan een kindhuwelijk. Op m'n 14e… 287 00:19:38,513 --> 00:19:43,518 …begon een familievriend me te misbruiken. Op m'n 16e werd ik zwanger. 288 00:19:44,728 --> 00:19:47,606 Mijn ouders namen me mee naar het gemeentehuis… 289 00:19:47,689 --> 00:19:52,068 …en binnen tien minuten waren de papieren getekend. 290 00:19:52,152 --> 00:19:55,864 Onderweg naar huis kochten we een jurk bij een kringloopwinkel… 291 00:19:55,947 --> 00:19:58,533 …en ik trouwde in de woonkamer van m'n grootouders. 292 00:19:59,701 --> 00:20:01,578 Dit moet stoppen. 293 00:20:04,080 --> 00:20:09,252 Vanaf 2015 zetten we ons al in voor simpele, logische wetgeving… 294 00:20:09,336 --> 00:20:12,923 …die niemand benadeelt, niks kost en mensenrechten beschermt. 295 00:20:13,506 --> 00:20:17,427 We dachten dat deze wetten direct aangenomen zouden worden. 296 00:20:17,510 --> 00:20:19,387 En toch is dat niet gebeurd. 297 00:20:19,971 --> 00:20:22,766 In de verste verte niet, zoals je weet. 298 00:20:22,849 --> 00:20:27,729 Ik heb een hoop wetgevers van allerlei staten aangeschreven. 299 00:20:27,812 --> 00:20:32,108 En veel dingen die je nooit dacht te hoeven opschrijven. 300 00:20:32,192 --> 00:20:34,778 Voordat Fraidy begon, mocht het in elke staat. 301 00:20:34,861 --> 00:20:36,529 Nog maar 44 te gaan. Ja. 302 00:20:36,613 --> 00:20:40,575 Je ziet zelden dat iemand iets eigenhandig voor elkaar heeft gekregen. 303 00:20:40,659 --> 00:20:41,701 Bij jou is dat zo. 304 00:20:41,785 --> 00:20:44,955 Wat willen we? -Een einde aan kindhuwelijken. 305 00:20:45,038 --> 00:20:47,332 En wanneer dan? -Nu. 306 00:20:48,124 --> 00:20:51,336 Je ziet duidelijke overeenkomsten tussen een Fraidy… 307 00:20:51,419 --> 00:20:55,173 …die zich inzet om een einde te maken aan kindhuwelijken… 308 00:20:55,257 --> 00:20:57,467 …en iemand als Gloria Steinem. 309 00:20:58,093 --> 00:21:02,931 Ze heeft haar eigen ervaringen aan activisme gekoppeld. 310 00:21:03,014 --> 00:21:06,309 Sommigen hebben een abortus gehad. Ik bijvoorbeeld. 311 00:21:07,394 --> 00:21:11,898 We moesten kiezen tussen het leven schenken aan een ander… 312 00:21:11,982 --> 00:21:13,984 …of aan onszelf. 313 00:21:14,818 --> 00:21:17,320 Ze begon als journalist. 314 00:21:18,113 --> 00:21:22,617 Ze richtte Ms. Magazine op, maakte zich hard voor gelijke lonen… 315 00:21:22,701 --> 00:21:26,329 …kansen op de arbeidsmarkt en de keus om te trouwen. 316 00:21:27,163 --> 00:21:30,333 Ze kantte zich tegen het ideaalbeeld van de vrouw… 317 00:21:30,417 --> 00:21:34,838 …en koos ervoor haar eigen weg te gaan. 318 00:21:38,008 --> 00:21:41,803 Ik eet alleen popcorn in de bios. -Bij 'n film hoort popcorn. 319 00:21:41,887 --> 00:21:43,221 Inderdaad. 320 00:21:43,305 --> 00:21:44,973 Fijne voorstelling. -Bedankt. 321 00:21:50,770 --> 00:21:57,193 Toen je op zoek ging naar rolmodellen, vond je die dan in films of andere fictie? 322 00:21:57,777 --> 00:22:00,155 Breakfast at Tiffany's sowieso. 323 00:22:01,323 --> 00:22:06,411 Dat was de eerste keer dat ik een vrouw op het witte doek zag… 324 00:22:06,494 --> 00:22:09,456 …die onafhankelijk en seksueel ingesteld was. 325 00:22:10,040 --> 00:22:10,916 Taxi. 326 00:22:10,999 --> 00:22:16,254 Ze was het eerste filmpersonage dat sensueel was, maar niet getrouwd. 327 00:22:18,882 --> 00:22:21,509 Dat heb ik nooit gekund. -Het is heel simpel. 328 00:22:22,093 --> 00:22:26,348 Rollen van andere vrouwen, zoals Elizabeth Taylor in BUtterfield 8… 329 00:22:26,431 --> 00:22:30,018 …of sommige rollen van Bette Davis… -Bij hen liep het nooit goed af. 330 00:22:30,101 --> 00:22:32,270 Precies. -Ja. 331 00:22:32,354 --> 00:22:37,734 En dan kreeg je de les voorgeschoteld: 'Als je een losbol bent, relaties aangaat… 332 00:22:37,817 --> 00:22:40,320 …moet je daar als seksueel wezen voor boeten.' 333 00:22:41,071 --> 00:22:43,907 De rollen die Katharine Hepburn doorgaans speelde… 334 00:22:43,990 --> 00:22:46,993 Ik vond haar onafhankelijkheid geweldig. 335 00:22:47,077 --> 00:22:50,372 Ze speelde vaak een carrièrevrouw. 336 00:22:50,455 --> 00:22:53,667 Dat vond ik fantastisch. -Ja. Ze verloor nooit. 337 00:22:55,252 --> 00:22:58,838 Behalve in die ene scène: ze is getrouwd met Spencer Tracy. 338 00:22:58,922 --> 00:23:04,761 Miss Harding, heeft u een ongeluk gehad? -Zo praat je toch niet over het huwelijk? 339 00:23:04,844 --> 00:23:08,473 Hij is kwaad op haar, want na hun huwelijk dacht hij… 340 00:23:08,557 --> 00:23:10,934 …dat ze niet zo ambitieus zou zijn. 341 00:23:11,017 --> 00:23:13,812 Dus ze probeert een ontbijtje voor hem te maken. 342 00:23:14,479 --> 00:23:18,108 Ze kan geen eitje breken. Ze kan niet koffiezetten. 343 00:23:18,191 --> 00:23:19,818 Best verfrissend. 344 00:23:19,901 --> 00:23:23,863 Precies. Je kunt niet koffiezetten? Niet erg. 345 00:23:24,698 --> 00:23:29,411 In de jaren 50 trouwden we met degene die we wilden zijn. 346 00:23:29,494 --> 00:23:32,247 Iemand die we zelf niet konden zijn. 347 00:23:32,330 --> 00:23:34,749 Hopelijk heb je dat zelf niet meegemaakt. 348 00:23:34,833 --> 00:23:39,462 Je kon als vrouw niet echt je eigen weg volgen… 349 00:23:39,546 --> 00:23:42,173 …maar wel meer dan in de jaren 50. 350 00:23:43,174 --> 00:23:46,720 In die tijd leefde je 't leven van je man… -Ja. 351 00:23:47,429 --> 00:23:50,223 En zo deed het huwelijk aan de dood denken. 352 00:23:50,765 --> 00:23:55,645 Om niet aan een huwelijk onderworpen te worden, moest ik ver vluchten… 353 00:23:55,729 --> 00:23:59,107 …en daarom ging ik naar India. 354 00:23:59,190 --> 00:24:02,485 Ik wist niet precies waarom ik in opstand kwam… 355 00:24:02,569 --> 00:24:09,492 …maar als ik 'n traditionele keuze maakte, zou het mijn laatste zijn. 356 00:24:10,327 --> 00:24:16,416 Ik had wel een soort kleine huwelijken. Relaties die belangrijk voor me waren… 357 00:24:16,499 --> 00:24:19,669 …maar wel een houdbaarheidsdatum hadden. 358 00:24:19,753 --> 00:24:23,173 Snap je? Maar we zijn nog steeds vrienden. 359 00:24:23,256 --> 00:24:27,302 Als je echt van elkaar hebt gehouden, gaat dat niet zomaar weg. 360 00:24:27,385 --> 00:24:29,429 Nee, liefde is blijvend. -Ja. 361 00:24:32,599 --> 00:24:35,894 Na 54 jaar houden we nog steeds van elkaar. 362 00:24:35,977 --> 00:24:38,813 We leren steeds meer van elkaar houden. 363 00:24:38,897 --> 00:24:44,819 Het is een proces. Je ontdekt steeds meer. Je beseft: 'Ze is knapper geworden. Ze…' 364 00:24:45,946 --> 00:24:52,035 Ik vind 't prachtig als je liedjes voor me schrijft. Wij zijn echt een goed stel. 365 00:24:52,118 --> 00:24:55,288 Nu wil ik weer met je trouwen 366 00:24:55,372 --> 00:24:58,250 Koop een nieuwe ring. -Nee. 367 00:25:10,512 --> 00:25:13,598 We gaan een ring maken voor onze rechterhand. 368 00:25:14,140 --> 00:25:16,893 Je draagt de trouwring normaal aan de linkerhand… 369 00:25:16,977 --> 00:25:20,355 …of de verlovingsring of de 'ik ben bezet'-ring. 370 00:25:20,438 --> 00:25:25,068 In de jaren 20 begonnen werkende vrouwen ringen aan hun rechterhand te dragen… 371 00:25:25,151 --> 00:25:27,862 …om hun onafhankelijkheid aan te duiden. 372 00:25:28,655 --> 00:25:34,661 We hebben een team van onvoorstelbaar sterke, onafhankelijke, werkende vrouwen. 373 00:25:35,662 --> 00:25:38,707 Dus we gaan ringen maken, dames. -Ongelofelijk. 374 00:25:38,790 --> 00:25:41,418 Ik heb er zin in. -Ja, ik ook. 375 00:25:42,002 --> 00:25:45,046 We hebben wat voorbeelden, verschillende stijlen. 376 00:25:45,130 --> 00:25:48,466 Wauw. Prachtig. -Jij weet wat je wil. 377 00:25:48,550 --> 00:25:51,469 Met zulke handen… Echt. -Ja, hè? 378 00:25:51,553 --> 00:25:54,389 Met m'n kleine vingers kan ik geen grote ring hebben. 379 00:25:54,973 --> 00:25:58,435 Dit is de juiste breedte. Leuk. -Aan de slag. 380 00:25:58,518 --> 00:26:01,313 Een stukje was, een juwelierszaag. 381 00:26:01,396 --> 00:26:04,274 Fijn dat je zoveel vertrouwen in ons hebt. -Ja. 382 00:26:04,357 --> 00:26:06,443 Oké. -Houd dit stuk was zo vast. 383 00:26:06,526 --> 00:26:08,612 Goed. Dit is zo cool. 384 00:26:09,404 --> 00:26:11,615 Zorg dat-ie recht blijft. -Zo? 385 00:26:13,241 --> 00:26:16,912 De eerste vrouwelijke arts in de VS, Elizabeth Blackwell… 386 00:26:16,995 --> 00:26:20,707 …opende hier haar eerste ziekenhuis met haar zus Emily. 387 00:26:20,790 --> 00:26:23,919 Dat was het eerste ziekenhuis gerund door vrouwen… 388 00:26:24,002 --> 00:26:28,757 …bedoeld voor vrouwen en waar vrouwen tot artsen en verplegers opgeleid werden. 389 00:26:31,259 --> 00:26:35,138 Dat was toen zo controversieel. Kregen ze niet te maken… 390 00:26:35,222 --> 00:26:37,474 …met vijandigheid? Ja. -Klopt. 391 00:26:37,557 --> 00:26:40,268 De mannen uit de buurt waren heel wantrouwig. 392 00:26:41,603 --> 00:26:46,316 Voor Elizabeth Blackwell was het niet makkelijk om arts te worden. 393 00:26:46,942 --> 00:26:50,362 Ze werd aanvankelijk als grap tot de opleiding toegelaten. 394 00:26:50,987 --> 00:26:55,533 Maar ze kreeg het voor elkaar en werd de eerste Amerikaanse vrouwelijke arts. 395 00:26:56,117 --> 00:27:00,705 En toen zorgden zij en haar zus Emily hier voor talloze vrouwen en kinderen. 396 00:27:01,748 --> 00:27:04,751 Dus, ter ere van de gezusters Blackwell die… 397 00:27:04,834 --> 00:27:10,215 Ze zijn allebei niet getrouwd. Daarom maken we een ring voor de rechterhand. 398 00:27:10,298 --> 00:27:12,926 Dit is zwaar. -Wie is 't snelst? 399 00:27:13,009 --> 00:27:15,470 Maak er nou geen wedstrijd van. 400 00:27:16,555 --> 00:27:17,931 Bijna klaar. 401 00:27:18,932 --> 00:27:22,686 Zo tof als ik hem aan m'n rechterringvinger kan dragen. 402 00:27:23,812 --> 00:27:24,646 Heel mooi. 403 00:27:24,729 --> 00:27:26,481 Prachtig, zo glad en rond… -Ja. 404 00:27:26,565 --> 00:27:28,692 …echt geweldig. 405 00:27:28,775 --> 00:27:31,403 Heel gaaf. -Ja, hè? Weet ik. Bedankt. 406 00:27:32,028 --> 00:27:34,948 Dit is m'n best gelukte kunstwerkje. 407 00:27:35,991 --> 00:27:37,242 Heel gaaf. 408 00:27:38,076 --> 00:27:41,663 In onze trouwring… 409 00:27:41,746 --> 00:27:46,835 …hebben we het schip waarop we elkaar leerden kennen laten graveren… 410 00:27:47,669 --> 00:27:52,883 …en ook een slak, omdat ik aarzelde en niet echt meewerkte. 411 00:27:53,466 --> 00:27:56,261 Maar hij hield vol en bleef bij me. 412 00:27:56,344 --> 00:28:01,182 Heel verrassend dat het zo goed heeft uitgepakt. 413 00:28:01,266 --> 00:28:05,854 Ik weet niet wat ik zonder jou zou moeten. Echt niet. 414 00:28:05,937 --> 00:28:07,898 Een doodenge gedachte. 415 00:28:07,981 --> 00:28:09,107 Ik ben weduwe. 416 00:28:09,190 --> 00:28:14,446 Het mooie is dat ik erachter kwam dat ik op iemand anders verliefd kon worden… 417 00:28:14,529 --> 00:28:18,325 …en dat er genoeg ruimte in mijn hart was voor mijn eerste man… 418 00:28:18,408 --> 00:28:23,580 …en mijn nieuwe partner. Het was een hele fijne gewaarwording… 419 00:28:23,663 --> 00:28:26,583 …dat dat mogelijk was. 420 00:28:26,666 --> 00:28:28,919 Mensen die geen partner zijn verloren… 421 00:28:29,002 --> 00:28:32,255 …snappen niet hoe wij door kunnen gaan met ons leven. 422 00:28:36,593 --> 00:28:38,094 Niet slecht. 423 00:28:40,805 --> 00:28:43,642 BIJ CAMP WIDOW KUNNEN MENSEN DIE HUN PARTNER ZIJN VERLOREN 424 00:28:43,725 --> 00:28:47,312 HUN VERDRIET VERWERKEN EN NIEUWE VRIENDSCHAPPEN AANGAAN 425 00:28:49,439 --> 00:28:51,024 Goed geprobeerd. 426 00:28:53,443 --> 00:28:57,030 Hoe maakte je de stap van je verdriet… 427 00:28:57,113 --> 00:29:03,119 …naar het idee dat je je ervaring kon inzetten… 428 00:29:03,203 --> 00:29:04,788 …om anderen te helpen? 429 00:29:05,372 --> 00:29:06,873 Ik startte Camp Widow… 430 00:29:06,957 --> 00:29:11,294 …om mensen makkelijker met elkaar in contact te brengen. 431 00:29:14,214 --> 00:29:19,344 Ik was 35 en had zes kinderen. Hoe pak je dat aan? 432 00:29:19,427 --> 00:29:22,222 Dus ik dacht: dat moet ik aan andere weduwes vragen. 433 00:29:22,305 --> 00:29:26,643 Hoe vond je die? -Ik begon gewoon te vragen: 434 00:29:26,726 --> 00:29:30,355 'Ken jij iemand die een partner is verloren?' En ik vroeg: 435 00:29:30,438 --> 00:29:33,483 'Wat doe je met hun schoenen? Hoelang draag je je ring? 436 00:29:33,567 --> 00:29:36,778 Aan welke kant van het bed slaap je?' 437 00:29:36,861 --> 00:29:40,949 Ik verzamelde een groep mensen om me heen. Dat gunde ik anderen ook. 438 00:29:41,032 --> 00:29:44,494 Het enige wat erger is dan weduwe worden, is eenzaam zijn. 439 00:29:46,955 --> 00:29:51,543 We mogen lachen en huilen. We mogen onszelf zijn. 440 00:29:51,626 --> 00:29:54,880 We hoeven niets uit te leggen. Als we het leuk hebben… 441 00:29:54,963 --> 00:29:58,967 …en plots in tranen uitbarsten is dat oké. -Heel normaal. 442 00:29:59,050 --> 00:30:02,178 Heel normaal. Gewoon blijven doorgaan. 443 00:30:02,762 --> 00:30:05,432 Iedereen kan iets bijdragen. 444 00:30:05,515 --> 00:30:09,644 Dan neem je eerder hulp aan, omdat je die zelf ook weer een keer biedt. 445 00:30:10,645 --> 00:30:12,731 Oké, Marquelle, gooi ze om. 446 00:30:14,691 --> 00:30:17,694 Wat goed. -Ik ben best competitief. 447 00:30:18,278 --> 00:30:21,740 Ik alleen bij dingen waar ik ook goed in ben… 448 00:30:21,823 --> 00:30:24,367 We moeten haar moeder verslaan. 449 00:30:24,451 --> 00:30:27,412 Oké, Chelsea. 450 00:30:28,121 --> 00:30:29,414 Je kunt het. 451 00:30:30,624 --> 00:30:32,834 Meteen de goot in, dames en heren. 452 00:30:36,254 --> 00:30:38,465 Oh o. Is dat m'n moeder? -Ik denk… 453 00:30:40,717 --> 00:30:41,718 Nou, zeg. 454 00:30:42,260 --> 00:30:44,304 Dat is best indrukwekkend. 455 00:30:44,387 --> 00:30:46,890 Oké, laten we stoppen nu we nog voor staan. 456 00:30:51,519 --> 00:30:52,520 Hoe heet je? 457 00:30:52,604 --> 00:30:55,273 Sophia. Leuk u te ontmoeten. -Insgelijks. 458 00:30:55,357 --> 00:30:57,859 Sophia bleek zwanger te zijn na de dood van haar man. 459 00:30:58,860 --> 00:31:04,449 Ik was 31 en mijn man 33. Hij overleed onverwachts aan een hartaanval. 460 00:31:05,283 --> 00:31:07,911 Ik hoorde over Michelles organisatie. 461 00:31:07,994 --> 00:31:13,917 Het is fijn als iemand uit eigen ervaring weet wat iemand doormaakt. 462 00:31:14,000 --> 00:31:16,670 Juist. Absoluut. Hoe oud is je kind nu? 463 00:31:16,753 --> 00:31:18,380 Ze is anderhalf… -Hemeltje. 464 00:31:18,463 --> 00:31:21,883 …en gezond en gelukkig en… -Schattig. 465 00:31:21,967 --> 00:31:23,635 Ze is een druktemakertje. 466 00:31:23,718 --> 00:31:28,390 Soms loopt het leven net even anders. En als je het over moedige vrouwen hebt… 467 00:31:28,473 --> 00:31:33,770 …gaat het erom dat je je kunt aanpassen als het leven niet volgens plan verloopt. 468 00:31:33,853 --> 00:31:36,022 Ja. Als je iets voor de kiezen krijgt. 469 00:31:36,731 --> 00:31:39,943 Ik had het geluk dat ik in 2015 naar Camp Widow ging. 470 00:31:40,026 --> 00:31:45,073 M'n eerste keer. Dat was zo'n acht maanden na Lynns overlijden. Goddank. 471 00:31:45,156 --> 00:31:47,867 Ik heb veel oudere lhbt'ers gesproken… 472 00:31:47,951 --> 00:31:51,496 …die niet kunnen delen dat ze hun partner zijn verloren. 473 00:31:51,580 --> 00:31:55,125 Dat maakt het rouwproces nog veel ingewikkelder. 474 00:31:55,208 --> 00:31:57,669 Als je een bepaald leven leidt… 475 00:31:57,752 --> 00:32:01,423 …verander je niet ineens omdat er een nieuwe wet geldt. 476 00:32:03,174 --> 00:32:06,428 Wij werden veel nageroepen… 477 00:32:06,511 --> 00:32:09,306 …dus we liepen meestal niet hand in hand. 478 00:32:09,389 --> 00:32:14,102 Het homohuwelijk is er nu. En als 'n vrouw zegt: 'Mijn vrouw,' ben ik op m'n hoede. 479 00:32:14,185 --> 00:32:17,022 Snap je? Die angst is er nog steeds. 480 00:32:17,105 --> 00:32:18,732 Het is heel snel gegaan. 481 00:32:18,815 --> 00:32:21,985 Het was een lange strijd… -Een lang traject en toen… 482 00:32:22,068 --> 00:32:26,656 Ja, en toen gebeurde alles zo snel. -De snelheid van voortuitgang, ja. 483 00:32:27,240 --> 00:32:30,660 Toen ik uit de kast kwam, had je de Defense of Marriage Act. 484 00:32:30,744 --> 00:32:35,790 En ik was een brave, gezagsgetrouwe katholieke scholiere, snap je? 485 00:32:35,874 --> 00:32:37,542 Als de overheid dit zegt… 486 00:32:37,626 --> 00:32:43,381 …en m'n ouders dit lezen, dan is dat vast hoe het hoort. Snap je? 487 00:32:43,465 --> 00:32:50,055 Ik was er pas laat bij, vergeleken met jullie… 488 00:32:50,138 --> 00:32:53,516 Je wist ervan, maar niemand erkende het. 489 00:32:53,600 --> 00:32:57,270 Maar mijn dochter was veel progressiever in haar denken… 490 00:32:57,354 --> 00:32:59,773 …en dat deed veel met me. 491 00:33:00,357 --> 00:33:03,735 Het was lastig toen ik in 2008 campagne voerde voor m'n moeder… 492 00:33:03,818 --> 00:33:08,281 …en ze het geregistreerd partnerschap wel, maar het huwelijk niet steunde. 493 00:33:08,365 --> 00:33:11,243 Ik werd vaak gevraagd: 'Ben je het oneens met je moeder?' 494 00:33:11,326 --> 00:33:15,580 En dan zei ik: 'Soms wel.' 'Vertel eens.' En dan zei ik: 'Nee.' 495 00:33:15,664 --> 00:33:19,584 Ik wilde niet dat mijn woorden tegen haar gebruikt zouden worden. 496 00:33:19,668 --> 00:33:23,213 Maar ik kon het ook niet over mijn hart verkrijgen… 497 00:33:23,296 --> 00:33:26,174 …om te doen alsof er geen meningsverschillen waren… 498 00:33:26,258 --> 00:33:28,843 …want die waren er wel degelijk. 499 00:33:28,927 --> 00:33:31,012 En ik moet toegeven… 500 00:33:31,096 --> 00:33:35,141 …dat ik pas over 't huwelijk ging nadenken toen m'n vrienden gingen trouwen. 501 00:33:35,225 --> 00:33:39,688 Ik vond het zo belachelijk dat niet al m'n vrienden konden trouwen. 502 00:33:39,771 --> 00:33:42,816 Ik snap waarom een legaal huwelijk zo belangrijk is. 503 00:33:42,899 --> 00:33:47,237 Ik moest telefoontjes plegen en zeggen: 'Ik ben haar partner, niet haar zus.' 504 00:33:48,071 --> 00:33:51,408 Dat ik verplicht was om dat te doen, voelde als zo'n eer… 505 00:33:51,491 --> 00:33:53,243 …en ik voelde me zo erkend. 506 00:33:53,326 --> 00:33:58,123 Ik drukte op de knop voor haar crematie. Dat was een ware eer. Ook vreselijk, maar… 507 00:33:58,206 --> 00:34:04,045 Ik voelde me echt haar partner. We waren samen tot de dood ons scheidde. 508 00:34:04,129 --> 00:34:06,131 Dit is deel van ons liefdesverhaal. 509 00:34:06,214 --> 00:34:08,717 Mooi gezegd. -Ja, hè? 510 00:34:08,800 --> 00:34:11,385 Het voelt alsof ze nog steeds bij me is. 511 00:34:11,469 --> 00:34:14,639 Ze rolt met haar ogen. -Ons liefdesverhaal. Heel mooi. 512 00:34:17,767 --> 00:34:20,144 Er stond een citaat op ons bruiloftsprogramma. 513 00:34:20,228 --> 00:34:22,731 'Liefde ervaar je pas als je haar deelt.' 514 00:34:22,814 --> 00:34:28,737 Je moet de liefde delen om haar naar waarde te schatten en te ervaren. 515 00:34:30,155 --> 00:34:33,782 Soms moet je voor je geliefde vechten. 516 00:34:33,867 --> 00:34:36,411 Vechten zodat je liefde erkend wordt. 517 00:34:39,204 --> 00:34:45,003 Er is nu zoveel meer ruimte voor mensen die anders liefhebben. 518 00:34:45,586 --> 00:34:50,050 De stap naar het homohuwelijk. Ik wil even stilstaan bij het heugelijke feit… 519 00:34:50,133 --> 00:34:55,931 …dat ik en miljoenen anderen zo'n ontwikkeling hebben doorgemaakt. 520 00:34:56,014 --> 00:34:57,015 Absoluut. 521 00:34:57,682 --> 00:35:02,896 Als je afspreekt met de stellen die om jouw hulp, jouw advies vragen… 522 00:35:02,979 --> 00:35:07,817 …voel je dan dat je het juiste werk hebt gekozen? 523 00:35:08,693 --> 00:35:13,823 Ik word niet alleen onderdeel van hun verhaal, maar ook van hun familie. 524 00:35:14,449 --> 00:35:18,703 Lieve Heer, dank u dat ik hier met deze mensen mag zijn. 525 00:35:19,412 --> 00:35:23,625 Ruben en Ari zijn een queer stel uit de buitenwijken van LA. 526 00:35:23,708 --> 00:35:29,172 Ze woonden in 'n conservatieve gemeenschap en hun familie steunde hun samenzijn niet. 527 00:35:30,006 --> 00:35:34,803 Ze werden eruit getrapt. Ze hebben geen eigen woning. 528 00:35:35,637 --> 00:35:40,600 En toen vroegen ze: 'Wil jij ons trouwen?' Ik zei: 'Natuurlijk wil ik dat.' 529 00:35:40,684 --> 00:35:44,062 Ze zeiden: 'Er komt niemand, we zijn met z'n drietjes.' 530 00:35:44,145 --> 00:35:47,440 Ik zei: 'Nee. Deze bruiloft is mijn cadeau aan jullie.' 531 00:35:48,108 --> 00:35:53,780 Dus ik vroeg online om een queer fotograaf en een toffe locatie. 532 00:35:53,863 --> 00:35:57,701 Uiteindelijk werden de kapsels, de weddingplanner, de taart, alles… 533 00:35:57,784 --> 00:36:01,329 …gedoneerd aan dit stel. 534 00:36:10,630 --> 00:36:13,884 Hé, princesa. Ik ben echt ondersteboven. 535 00:36:13,967 --> 00:36:16,720 Echt prachtig. -Ruben wordt gek. 536 00:36:20,098 --> 00:36:24,352 Ik voelde me altijd al Ruben. Als tiener had ik pas door wat 't was. 537 00:36:24,978 --> 00:36:28,690 Ik leerde Ari als meisje kennen, maar zij accepteerde me volledig. 538 00:36:28,773 --> 00:36:32,944 Het boeide haar niet of ik 'n man of 'n vrouw was. Ze houdt van mij. 539 00:36:36,781 --> 00:36:40,702 Ik ben echt helemaal in de wolken. 540 00:36:49,586 --> 00:36:53,131 Een goudvis past zich aan aan z'n omgeving. 541 00:36:54,216 --> 00:36:56,843 In een kleine kom blijft hij klein. 542 00:36:58,678 --> 00:37:02,224 We konden Ari en Ruben in een uitgestrekte oceaan gooien… 543 00:37:02,307 --> 00:37:04,184 …en nu kunnen ze groeien. 544 00:37:14,486 --> 00:37:18,782 'Queerbare vrienden, we zijn hier vandaag bijeengekomen… 545 00:37:18,865 --> 00:37:22,661 …om getuige te zijn van de verbintenis tussen Ruben en Ariadna.' 546 00:37:23,870 --> 00:37:28,041 De gemeenschap sloeg de handen ineen om hun 'n droombruiloft te bezorgen… 547 00:37:28,124 --> 00:37:32,254 …die hun verbeelding te boven ging. Allemaal vrienden die familie werden. 548 00:37:32,337 --> 00:37:35,840 Een zelfgekozen familie. -Ja. Mooie uitdrukking. 549 00:37:37,884 --> 00:37:39,010 Kom wat dichterbij. 550 00:37:42,889 --> 00:37:46,851 Ari, we hebben zoveel doorgemaakt en ik had je al die tijd lief. 551 00:37:46,935 --> 00:37:50,647 Op onze allerbeste momenten en onze allerslechtste momenten. 552 00:37:50,730 --> 00:37:53,066 Ik wil voor altijd aan jouw zijde staan. 553 00:37:54,109 --> 00:37:58,572 Ruben, het leven is zwaar, maar het is nog veel zwaarder zonder jou. 554 00:37:59,614 --> 00:38:03,994 Je bent mijn soulmate. Ik ben klaar om met je trouwen. 555 00:38:04,077 --> 00:38:05,412 Je wil dat ik opschiet, hè? 556 00:38:13,670 --> 00:38:18,008 Dan verklaar ik als ambtenaar van de burgerlijke stand van Californië… 557 00:38:18,091 --> 00:38:23,138 …dat jullie man en vrouw zijn. Jullie mogen elkaar kussen. 558 00:38:41,615 --> 00:38:45,619 We hebben buitengewone vrouwen leren kennen… 559 00:38:45,702 --> 00:38:48,580 …in onze zoektocht naar mensen die anders liefhebben. 560 00:38:48,663 --> 00:38:51,917 Ik maak misschien andere keuzes dan jij… 561 00:38:52,000 --> 00:38:56,463 …of Gloria, dominee Whittney, of Abby… 562 00:38:56,546 --> 00:39:00,300 …maar we moeten steun krijgen van de maatschappij… 563 00:39:00,383 --> 00:39:05,597 …en over innerlijke kracht beschikken om de juiste beslissingen te nemen. 564 00:39:06,181 --> 00:39:08,892 Alle vrouwen dragen liefde uit. 565 00:39:08,975 --> 00:39:11,728 Ze creëren meer liefde voor zichzelf en hun gezin. 566 00:39:11,811 --> 00:39:16,233 Ze moeten soms een nieuwe invulling geven aan liefde… 567 00:39:16,316 --> 00:39:18,568 …na een vreselijk verlies. 568 00:39:18,652 --> 00:39:21,154 En uiteindelijk geeft het me veel hoop… 569 00:39:21,238 --> 00:39:25,784 …dat er zoveel liefde wordt gekoesterd… 570 00:39:25,867 --> 00:39:28,745 …gecreëerd en gedeeld. 571 00:39:29,454 --> 00:39:33,041 En dit blijft me altijd bij. Iemand zei ooit in een lezing: 572 00:39:33,124 --> 00:39:34,834 'Ik heb liefde gegeven en ontvangen… 573 00:39:34,918 --> 00:39:40,632 …en de rest doet er niet toe.' -Ja. Daar denk ik heel vaak aan. 574 00:39:40,715 --> 00:39:41,883 Ik ook. 575 00:39:41,967 --> 00:39:48,557 Jij bent een Weegschaal en ik een Maagd. In theorie horen we niet bij elkaar. 576 00:39:48,640 --> 00:39:51,726 We geven de sterren een nieuwe betekenis. 577 00:39:51,810 --> 00:39:54,396 Ongelofelijk dat ik mijn leven met jou mag delen. 578 00:39:54,479 --> 00:39:56,439 Elke dag. -Het is een waar wonder. 579 00:39:56,523 --> 00:39:58,900 Je moet hard werken en wordt gek van elkaar… 580 00:39:58,984 --> 00:40:03,154 …en zo. Zo werkt een langdurige relatie. -Helemaal gek, ja. 581 00:40:03,238 --> 00:40:05,365 Nu mag je me zoenen. -Dus… 582 00:40:07,617 --> 00:40:09,703 Zit het erop? Wauw, top. 583 00:40:11,371 --> 00:40:14,124 Mogen we nu gaan? -Nee, jij blijft en ik ga naar huis. 584 00:40:15,500 --> 00:40:16,501 Ik laat hem hier. 585 00:41:09,387 --> 00:41:11,389 Vertaling: Jenneke Takens