1 00:00:17,060 --> 00:00:19,938 Wat stil. -Ja. 2 00:00:24,484 --> 00:00:28,613 Ik heb boswandelingen gemaakt die troostend waren. 3 00:00:28,697 --> 00:00:31,950 Rustgevend. Ik kon alles dan even naast me neerleggen. 4 00:00:32,033 --> 00:00:34,828 Het leven even laten voor wat het was. 5 00:00:34,911 --> 00:00:38,081 Na de verkiezingen van 2016 had ik dat wel even nodig. 6 00:00:38,164 --> 00:00:41,710 En die dag na de verkiezingen… 7 00:00:41,793 --> 00:00:47,674 …kwam ik een jonge vrouw tegen met een baby op haar rug en een hond. 8 00:00:48,341 --> 00:00:50,552 Ze zag me en begon te huilen. 9 00:00:50,635 --> 00:00:56,057 Dus ik liep met haar mee en ze nam een selfie en postte die. 10 00:00:56,141 --> 00:01:01,605 En ineens werd die boswandeling een ding. -Je maakte mensen aan het huilen. 11 00:01:01,688 --> 00:01:05,190 Ja, maar het was best een mooie omgeving om in te huilen. 12 00:01:06,735 --> 00:01:12,198 Weet je, ik ben ooit een Japans concept tegengekomen dat 'bosbaden' heet. 13 00:01:12,282 --> 00:01:14,784 Ja, dit heb je weleens verteld. 14 00:01:15,952 --> 00:01:19,748 Dat klonk heel fijn. Je zei: 'Ik ben aan het bosbaden.' 15 00:01:19,831 --> 00:01:25,587 Ja. Ik heb visioenen van mensen in 't bos, die omhoog kijken naar die bomen… 16 00:01:25,670 --> 00:01:28,965 …en echt zo ronddraaien. -Visioenen? 17 00:01:29,049 --> 00:01:33,053 Dat zijn geen visioenen, je doet het gewoon. 18 00:01:33,136 --> 00:01:38,308 Wat een eindeloze schoonheid. Geniet er gewoon helemaal van. 19 00:01:39,559 --> 00:01:42,687 Ik wandel niet door het bos, ik ben aan het bosbaden. 20 00:01:46,274 --> 00:01:47,776 Wij staan op. 21 00:01:48,693 --> 00:01:50,403 We moeten onze strijdlust aanwakkeren. 22 00:01:53,949 --> 00:01:58,495 GUTSY VROUWEN ZIJN NATUURKRACHTEN 23 00:02:12,217 --> 00:02:15,387 Tijd doorbrengen in de natuur kan je veranderen. 24 00:02:17,138 --> 00:02:22,435 Giselle Carrillo was vroeger zo gericht op hard werken voor haar gezin… 25 00:02:22,519 --> 00:02:26,314 …dat het jaren duurde voor ze besefte dat er iets ontbrak. 26 00:02:27,983 --> 00:02:31,403 Maar toen ze de oceaan ontdekte, vond ze haar bestemming. 27 00:02:33,947 --> 00:02:39,619 Als ik in het water lig, staat de tijd stil. 28 00:02:39,703 --> 00:02:41,746 Dan maak ik me nergens zorgen over. 29 00:02:42,414 --> 00:02:47,919 Het is een moment van verbinding, van eenheid met de kracht van de natuur. 30 00:02:53,300 --> 00:02:58,346 Toen ik zo oud als jullie was, kende ik helemaal niemand die surfte. 31 00:02:58,430 --> 00:03:03,268 Ik leerde pas surfen toen ik ouder was, en de oceaan leerde me dit aan te spreken. 32 00:03:03,768 --> 00:03:05,020 Mijn moed. 33 00:03:05,103 --> 00:03:08,732 En ik hoop dat je vandaag, vooral als dit je eerste keer is… 34 00:03:08,815 --> 00:03:13,236 …beseft hoe sterk je eigenlijk bent. En hoe moedig. 35 00:03:13,737 --> 00:03:14,738 Klinkt dat goed? 36 00:03:16,531 --> 00:03:21,286 Dit is een stukje strand in Los Angeles. -Wat een vondst. 37 00:03:21,369 --> 00:03:24,623 En als jullie wat brood willen… -Lekker. 38 00:03:24,706 --> 00:03:28,710 Ja. Mijn ouders zijn hierheen geïmmigreerd uit Mexico. 39 00:03:28,793 --> 00:03:32,464 En eigenlijk zijn zij in alles mijn inspiratiebron. 40 00:03:33,048 --> 00:03:35,967 Ze hebben zoveel opgegeven om ons hier te krijgen. 41 00:03:36,468 --> 00:03:39,304 En mijn ouders hebben dat zo goed… 42 00:03:39,387 --> 00:03:40,388 Mam. 43 00:03:41,431 --> 00:03:45,894 Mijn ouders hebben dat zo goed voor ons verborgen gehouden. 44 00:03:46,394 --> 00:03:49,481 Ik wist pas hoe arm we waren toen ik ging studeren. 45 00:03:49,564 --> 00:03:53,109 En ik stond nooit stil bij mezelf en wat me gelukkig maakt. 46 00:03:53,193 --> 00:03:56,238 Ik was te druk met overleven. 47 00:03:56,321 --> 00:04:00,700 Ik wist dat één manier om meer te bereiken dan we hadden… 48 00:04:00,784 --> 00:04:03,286 …was om goed te presteren op school. 49 00:04:03,370 --> 00:04:06,790 En mijn twee zussen en ik hebben allemaal gestudeerd. 50 00:04:06,873 --> 00:04:09,876 Als eerste vrouwen in onze familie. 51 00:04:09,960 --> 00:04:11,461 Bravo, mam. 52 00:04:14,214 --> 00:04:16,966 Nooit zomaar je tortilla erin gooien… 53 00:04:17,050 --> 00:04:24,015 …maar rustig neerleggen. Anders gaat het te hard en verbrandt die. 54 00:04:24,724 --> 00:04:26,768 Ik groeide op in East LA… 55 00:04:26,851 --> 00:04:30,522 …en mijn moeder heeft altijd in een voedselfabriek gewerkt. 56 00:04:30,605 --> 00:04:34,317 Mijn vader is een monteur. En op zondagen werd er gewerkt. 57 00:04:34,401 --> 00:04:40,532 We deden nooit wat leuks op zondag, zoals naar het strand gaan. 58 00:04:40,615 --> 00:04:44,119 Het duurde jaren voor we een parasol en strandstoelen hadden. 59 00:04:44,202 --> 00:04:48,164 En zelfs toen we die hadden, kwamen ze uit de tiendita van de buurman… 60 00:04:48,248 --> 00:04:50,125 …voor vijf dollar. 61 00:04:50,208 --> 00:04:55,088 Dus zelfs als we er eindelijk zaten, voelden we ons buitenstaanders. 62 00:04:55,171 --> 00:04:59,092 En dan voeg je zoveel bonen en mais toe als je wilt. 63 00:05:01,261 --> 00:05:05,223 Ik had jarenlang niet eens een badpak. 64 00:05:05,307 --> 00:05:08,268 Volgens mij zijn wij twee keer naar 't strand geweest. 65 00:05:10,270 --> 00:05:11,688 En één van die keren… 66 00:05:11,771 --> 00:05:16,318 …had mijn zus een incidentje waarbij ze omver werd gebeukt door een golf. 67 00:05:16,401 --> 00:05:20,238 En mijn moeder kan niet zwemmen, dus dat was heel akelig voor haar. 68 00:05:20,322 --> 00:05:21,698 Ik weet nog dat ze zei: 69 00:05:21,781 --> 00:05:24,951 'Pas op voor de oceaan. Ze is een traicionera.' 70 00:05:25,035 --> 00:05:29,831 Dat is Spaans voor: pas op voor de oceaan, ze zal je belazeren. 71 00:05:32,500 --> 00:05:35,128 En die boodschap is me bijgebleven. 72 00:05:35,212 --> 00:05:39,216 De oceaan is een gevaarlijke plek. 73 00:05:43,428 --> 00:05:46,848 Wanneer heb je besloten te gaan surfen? 74 00:05:46,932 --> 00:05:51,519 Mijn zus en ik verhuisden naar een 2-kamerappartement in Venice Beach. 75 00:05:51,603 --> 00:05:53,313 Daar gingen we naar 't strand. 76 00:05:53,396 --> 00:05:58,443 We namen een surfles van twee uur. We waren verkleumd en ietwat miserabel. 77 00:05:58,526 --> 00:06:00,070 Maar ook enthousiast. -Gedreven. 78 00:06:00,153 --> 00:06:03,615 Pure wilskracht. Het ging voor geen meter. 79 00:06:03,698 --> 00:06:06,409 Pas na zes maanden pakte ik mijn eerste golf. 80 00:06:06,493 --> 00:06:08,787 Was u nerveus toen ze daarmee begon? 81 00:06:09,829 --> 00:06:10,872 Ontzettend. 82 00:06:12,582 --> 00:06:14,834 Maar ik geloof in ze. 83 00:06:22,551 --> 00:06:26,179 Het was zo'n diepe, tastbare angst… 84 00:06:27,639 --> 00:06:29,599 …die ik maar niet kon overwinnen. 85 00:06:34,729 --> 00:06:38,108 De oceaan heeft 'n eigen karakter en is 'n goede leermeester. 86 00:06:38,191 --> 00:06:40,944 Ze leert je elke dag iets nieuws. 87 00:06:41,027 --> 00:06:44,155 Ze gedraagt zich elke dag anders en daar moet je op reageren. 88 00:06:45,115 --> 00:06:47,617 Zo heb ik mijn moed teruggevonden. 89 00:06:47,701 --> 00:06:50,870 Door letterlijk mijn grootste angst in te duiken. 90 00:06:55,959 --> 00:06:59,838 Voor veel mensen is het moeilijk, maar we worden langzaam sterker. 91 00:06:59,921 --> 00:07:03,133 Kijk nou, je wordt al sterker. Ik kan het voelen. 92 00:07:03,216 --> 00:07:04,885 Oké, ik help je op weg. 93 00:07:05,468 --> 00:07:06,469 Klaar? 94 00:07:07,220 --> 00:07:12,934 Ik heb vijf jaar lesgegeven, en ik genoot ervan dat ik kinderen hielp ontwikkelen. 95 00:07:13,685 --> 00:07:17,647 Ik weet nog dat ik hoopte dat mijn leerlingen… 96 00:07:17,731 --> 00:07:20,066 …dit op een dag ook zouden voelen. 97 00:07:20,150 --> 00:07:24,154 Dat ze zouden voelen wat ik voel. Hoe de oceaan je kan veranderen. 98 00:07:25,238 --> 00:07:27,741 Zo is Los Courage Camps ontstaan. 99 00:07:28,658 --> 00:07:29,910 Hoe heet je? -Mia. 100 00:07:29,993 --> 00:07:31,286 Mia, aangenaam. 101 00:07:31,369 --> 00:07:32,746 En jij? -Lea. 102 00:07:32,829 --> 00:07:34,581 Aangenaam, Lea. 103 00:07:34,664 --> 00:07:36,499 En wie is deze dame? -Dahlia. 104 00:07:36,583 --> 00:07:39,419 Hallo, Dahlia. Wat leuk. Hoe oud ben je? 105 00:07:39,502 --> 00:07:41,588 Vier. -Ben jij vier? 106 00:07:41,671 --> 00:07:43,423 Is dit je eerste keer? 107 00:07:43,506 --> 00:07:46,551 Dan neem ik het tegen jou op. Ga je mij verslaan? 108 00:07:46,635 --> 00:07:48,386 Ja. -Dat denk ik ook. 109 00:07:48,470 --> 00:07:50,764 Nog één high five? Super. Ik ben zover. 110 00:07:50,847 --> 00:07:55,685 Hoofd omhoog. Kijk naar het strand. En glijd naar voren. 111 00:07:56,770 --> 00:07:58,480 En blijf laag. 112 00:07:58,563 --> 00:08:02,108 Lager. Door je knieën. Heel goed. 113 00:08:02,192 --> 00:08:04,444 Vandaag ga je leren om…? 114 00:08:04,527 --> 00:08:06,321 Moedig te zijn. 115 00:08:07,489 --> 00:08:10,992 Wat ik met Los Courage Camps wil bereiken… 116 00:08:11,076 --> 00:08:12,244 Hoofd omhoog. 117 00:08:12,327 --> 00:08:16,289 …is dat de meisjes een sterke latina als voorbeeld hebben. 118 00:08:16,373 --> 00:08:17,832 Het is je gelukt. 119 00:08:19,918 --> 00:08:22,254 Goed gedaan, Mia. Wat goed. 120 00:08:22,337 --> 00:08:27,050 Anderen kunnen een voorbeeld nemen aan wat jij hebt gedaan. 121 00:08:27,133 --> 00:08:31,805 Je hebt je passie gevonden en nagestreefd. Op een onbevreesde manier. 122 00:08:31,888 --> 00:08:33,265 Hoofd omhoog. 123 00:08:34,307 --> 00:08:39,980 Het is mijn taak om de meisjes die meedoen met Los Courage Camps, te laten zien… 124 00:08:40,063 --> 00:08:43,525 …dat het voor hen ook mogelijk is… 125 00:08:43,608 --> 00:08:46,945 …om een leven te leven waarvan ze kippenvel krijgen. 126 00:08:47,862 --> 00:08:50,407 Met surfen ervaar je hoe sterk je lichaam is… 127 00:08:50,490 --> 00:08:55,453 …hoe we in verbinding staan met water, en hoe je je erdoor kunt laten meevoeren. 128 00:08:55,537 --> 00:08:57,998 Dank je. 129 00:08:58,081 --> 00:09:00,208 Dahlia, ik heb twee handjes nodig. 130 00:09:00,292 --> 00:09:01,918 Super. 131 00:09:04,212 --> 00:09:05,297 En omhoog. 132 00:09:23,648 --> 00:09:25,400 Wordt dit opgenomen? 133 00:09:29,195 --> 00:09:31,323 PRIMATOLOOG EN ANTROPOLOOG 134 00:09:31,406 --> 00:09:36,244 Er zijn veel moedige dames die 'n inspirerende band met de natuur hebben. 135 00:09:37,746 --> 00:09:40,332 Zij strijden voor 'n betere toekomst voor zichzelf… 136 00:09:40,415 --> 00:09:43,627 …hun gemeenschappen, het milieu. Voor ons allemaal. 137 00:09:44,628 --> 00:09:50,508 Jane Goodall is een van mijn heldinnen vanwege haar waardevolle levenswerk. 138 00:09:54,429 --> 00:09:58,600 Hoi, dr. Goodall. Wat leuk je te ontmoeten. 139 00:09:58,683 --> 00:10:00,060 Van hetzelfde. 140 00:10:01,394 --> 00:10:02,479 Hoe is het met je? 141 00:10:03,063 --> 00:10:05,023 Drukker dan ooit. 142 00:10:05,106 --> 00:10:09,736 Kunnen jullie me horen? Jane, Mya-Rose? -Ja, we horen je. 143 00:10:09,819 --> 00:10:12,906 Mya-Rose Craig is een Jane Goodall in de dop. 144 00:10:12,989 --> 00:10:14,658 MILIEUACTIVIST 145 00:10:14,741 --> 00:10:17,327 Maar ze is veel meer dan dat. 146 00:10:17,410 --> 00:10:21,581 Ik ben hier al sinds heel jonge leeftijd mee bezig. 147 00:10:22,457 --> 00:10:25,460 Haar liefde voor vogels en de natuur, en haar wilskracht… 148 00:10:25,544 --> 00:10:28,296 …maakten haar tot een vurig milieuactivist. 149 00:10:29,297 --> 00:10:32,759 Mijn generatie moest altijd nadenken over klimaatverandering. 150 00:10:32,842 --> 00:10:38,932 En naarmate we ouder worden, beginnen we te beseffen dat de 'volwassenen'… 151 00:10:39,015 --> 00:10:42,185 …dit niet gaan oplossen, en dat we het zelf moeten doen. 152 00:10:44,271 --> 00:10:46,022 We hebben thee en whisky. 153 00:10:47,732 --> 00:10:50,944 Een slokje maar. Het enige dat helpt voor mijn stem. 154 00:10:51,903 --> 00:10:52,946 Wist je dat? 155 00:10:53,446 --> 00:10:54,614 Nooit geprobeerd. 156 00:10:54,698 --> 00:10:57,659 Nou, ik vroeg vier operazangers… 157 00:10:57,742 --> 00:11:01,705 …afzonderlijk van elkaar wat ze doen bij een vermoeide stem. 158 00:11:01,788 --> 00:11:03,164 Whisky. 159 00:11:03,248 --> 00:11:04,749 Interessant. -Echt. 160 00:11:04,833 --> 00:11:06,668 Moet ik ook 's proberen. 161 00:11:06,751 --> 00:11:07,878 Ga je gang. 162 00:11:08,670 --> 00:11:12,007 Vroeger liet mijn oma me hete whisky inhaleren… 163 00:11:12,090 --> 00:11:16,303 …weliswaar met 'n flinke kwak honing erin, als ik keelpijn had. 164 00:11:16,386 --> 00:11:18,722 Dat helpt niet. Ik… Gewoon zo. 165 00:11:21,349 --> 00:11:26,021 Jane, kun je ons vertellen waarom de natuur altijd zo belangrijk voor je was? 166 00:11:26,104 --> 00:11:30,275 Niet alleen in relatie met je werk, maar ook voor jou als persoon. 167 00:11:30,984 --> 00:11:33,028 Ik ben altijd gek geweest op dieren. 168 00:11:33,612 --> 00:11:37,073 Toen ik nog klein was, hadden we natuurlijk nog geen tv. 169 00:11:37,824 --> 00:11:40,160 Dus ik deed mijn kennis buiten op. 170 00:11:40,952 --> 00:11:43,622 Hier, in Bournemouth, waar ik ben opgegroeid. 171 00:11:44,581 --> 00:11:47,584 Ik dwaalde rond over de kliffen boven de zee… 172 00:11:48,168 --> 00:11:50,170 …met mijn hond, Rusty. 173 00:11:51,046 --> 00:11:55,383 Ik ben gek op dieren. Daar is geen reden voor. Dat is altijd zo geweest. 174 00:11:55,926 --> 00:11:58,637 We hadden geen tv, dus ik las boeken. 175 00:11:58,720 --> 00:12:02,891 Op mijn achtste las ik mijn eerste Doctor Dolittle-boek. 176 00:12:03,767 --> 00:12:07,437 En daarna kwam Tarzan. 177 00:12:07,520 --> 00:12:11,483 Ja, ik heb deze even doorgebladerd voor je er was. Echt prachtig. 178 00:12:11,566 --> 00:12:15,737 Ik snap wel dat dat tot de verbeelding spreekt. 179 00:12:17,822 --> 00:12:22,285 Ik begon te dromen dat ik ooit tussen de wilde dieren in Afrika zou leven… 180 00:12:22,369 --> 00:12:23,787 …en erover zou schrijven. 181 00:12:23,870 --> 00:12:26,248 Er waren nog geen vrouwelijke wetenschappers. 182 00:12:26,748 --> 00:12:30,794 Dus men lachte me uit en zei dat ik over iets haalbaars moest dromen. 183 00:12:30,877 --> 00:12:35,340 Maar mijn moeder niet. Die zei: 'Als je zoiets echt wilt waarmaken… 184 00:12:35,423 --> 00:12:39,427 …moet je heel hard werken en alle kansen aangrijpen… 185 00:12:39,511 --> 00:12:42,347 …en met genoeg wilskracht lukt het je misschien. 186 00:12:42,430 --> 00:12:47,686 En talloze tieners hebben mij geschreven of tegen me gezegd: 187 00:12:47,769 --> 00:12:51,856 'Bedankt. Jij hebt dit voor mij mogelijk gemaakt.' 188 00:12:52,357 --> 00:12:55,944 Veel van mijn werk als milieuactivist en campagnevoerder… 189 00:12:56,027 --> 00:12:59,781 …kwam voort uit het werk dat jij hebt gedaan. 190 00:13:00,574 --> 00:13:03,410 Wat denk je dat we kunnen leren… 191 00:13:03,493 --> 00:13:07,789 …van die tientallen jaren die je bij de chimpansees doorbracht… 192 00:13:07,872 --> 00:13:11,543 …en waarin je je inzette voor deze dieren en hun leefgebied? 193 00:13:11,626 --> 00:13:13,628 Nou, ik denk… Een les… 194 00:13:13,712 --> 00:13:17,591 Toen ik door m'n mentor, Louis Leakey, naar Cambridge werd gestuurd… 195 00:13:18,174 --> 00:13:23,680 …in 1961, was ik een jaar lang bij de chimpansees geweest. 196 00:13:24,264 --> 00:13:26,892 Ik wist eigenlijk nog weinig over ze. 197 00:13:26,975 --> 00:13:31,730 Maar mij werd verteld dat ik ze geen namen had moeten geven, maar nummers. 198 00:13:32,230 --> 00:13:33,690 Dat was wetenschappelijker. 199 00:13:33,773 --> 00:13:38,153 En je kunt het niet over hun persoonlijkheid, geest of emoties hebben. 200 00:13:38,236 --> 00:13:40,697 Alleen mensen zouden die hebben. 201 00:13:40,780 --> 00:13:45,035 Maar ik had van mijn hond geleerd dat dat niet waar was. 202 00:13:45,118 --> 00:13:47,245 Die professoren, met al hun kennis… 203 00:13:47,913 --> 00:13:51,249 En het was spannend voor mij. Ik had nooit gestudeerd. 204 00:13:51,333 --> 00:13:56,713 En ineens was ik promovendus in ethologie. Ik wist niet eens wat ethologie was. 205 00:13:56,796 --> 00:14:00,759 En langzaamaan, met behulp van mijn gedetailleerde aantekeningen… 206 00:14:00,842 --> 00:14:06,223 …en Hugo's documentaires die in omloop kwamen… 207 00:14:06,932 --> 00:14:11,394 …leerden we dat het grootste verschil… 208 00:14:11,478 --> 00:14:14,731 …tussen ons en onze naaste verwanten… 209 00:14:14,814 --> 00:14:18,610 …die veelal hetzelfde gedrag vertonen als wij… 210 00:14:18,693 --> 00:14:21,238 …de snelle ontwikkeling van ons intellect was. 211 00:14:22,113 --> 00:14:26,826 Maar dieren zijn veel intelligenter dan we altijd dachten. 212 00:14:26,910 --> 00:14:31,915 Mya-Rose. Jij bent een vogelaar, toch? Je bent in de natuur opgegroeid. 213 00:14:31,998 --> 00:14:33,500 M'n ouders zijn vogelaars. 214 00:14:33,583 --> 00:14:37,754 En ik was pas negen dagen oud toen ze me voor het eerst meenamen. 215 00:14:37,837 --> 00:14:41,633 Ik heb altijd gevogeld en ik heb het altijd heerlijk gevonden. 216 00:14:41,716 --> 00:14:43,969 Zie je zijn snavel? 217 00:14:44,469 --> 00:14:47,097 Welke kleur heeft die? -Feloranje. 218 00:14:47,180 --> 00:14:49,891 Ze zijn prachtig en makkelijk te zien. 219 00:14:49,975 --> 00:14:55,605 En je vindt ze overal, zowel in landelijke als in stedelijke gebieden. 220 00:14:55,689 --> 00:14:59,526 Je hebt geduld en goed zicht nodig. 221 00:15:00,402 --> 00:15:02,404 En je moet absurd optimistisch zijn. 222 00:15:03,363 --> 00:15:04,489 Wat is dat? 223 00:15:04,573 --> 00:15:07,867 Je moet veel hoop hebben. -Dat klopt wel, ja. 224 00:15:10,870 --> 00:15:13,373 Ik zie hem. 225 00:15:14,124 --> 00:15:17,460 Ik onderneem best veel om de jeugd te verbinden… 226 00:15:17,544 --> 00:15:18,962 …met de natuur en 't milieu… 227 00:15:19,045 --> 00:15:22,966 …door op verschillende manieren met ze te gaan vogelspotten. 228 00:15:23,967 --> 00:15:26,636 Ik zou niet zijn wie ik nu ben… 229 00:15:26,720 --> 00:15:30,140 …als ik niet was opgegroeid met zo'n passie voor vogels… 230 00:15:30,223 --> 00:15:32,559 …en het buitenleven en de natuur. 231 00:15:40,191 --> 00:15:43,486 De natuur kan een enorme impact op ons hebben. 232 00:15:44,321 --> 00:15:47,908 En soms zijn 't leven en de natuur onlosmakelijk met elkaar verbonden. 233 00:15:50,160 --> 00:15:53,246 Ik geniet ervan. Ik voel me sterk. 234 00:15:53,997 --> 00:15:58,627 Voor Silvia Vasquez-Lavado was de natuur er op het goede moment. 235 00:15:59,211 --> 00:16:05,008 Haar nieuwe levenspad leidde haar naar de hoogste bergen ter wereld. 236 00:16:05,091 --> 00:16:06,843 Dit is mijn zevende top. 237 00:16:08,345 --> 00:16:09,512 CATSKILLGEBERGTE 238 00:16:09,596 --> 00:16:11,097 Kijk eens. 239 00:16:11,806 --> 00:16:13,975 Kijk nou. -Prachtig. 240 00:16:14,059 --> 00:16:15,518 Echt prachtig. 241 00:16:20,482 --> 00:16:24,486 Ik ben vastbesloten om deze boodschap uit te dragen. 242 00:16:24,569 --> 00:16:28,865 Ik ben 'n boodschapper van de berg en ik wil mensen bekeren. 243 00:16:28,949 --> 00:16:31,284 Staat dat al op 'n T-shirt? -Goed idee. 244 00:16:31,368 --> 00:16:35,038 Zeker. -Ik zou ze kopen. 245 00:16:35,121 --> 00:16:39,334 Ja. Boodschapper van de berg. Geef maar. 246 00:16:46,591 --> 00:16:52,305 Oké, we gaan vandaag leren om van een berg te abseilen. 247 00:16:52,389 --> 00:16:55,809 Als je naar mijn uitrusting kijkt, zie je hier tandjes. 248 00:16:55,892 --> 00:16:59,646 Die zorgen voor wrijving met het touw tijdens het afdalen. 249 00:16:59,729 --> 00:17:01,523 Dit draaien. -Het slot, ja. 250 00:17:01,606 --> 00:17:06,236 Controleer maar door er druk op te zetten. Dit is nu onze veiligheidslijn. 251 00:17:06,319 --> 00:17:09,322 Dit is het dan. 252 00:17:09,406 --> 00:17:11,533 Dit voorkomt dat we… 253 00:17:11,616 --> 00:17:16,204 Hiermee komen we veilig beneden. Oké. Neem allereerst… Open je hand. 254 00:17:16,287 --> 00:17:21,626 En pak het onderste stuk touw. Dat stuk, en dan maak je een vuist. 255 00:17:21,709 --> 00:17:25,630 Trek het omlaag. En als ik naar beneden wil, remt dit je. 256 00:17:25,714 --> 00:17:28,174 Dus als ik aan een klif hang… -De druk. 257 00:17:28,257 --> 00:17:31,511 …en ik hou dit vast, dan hang ik veilig. 258 00:17:31,595 --> 00:17:34,055 Dus probeer maar eens los te laten en ga… 259 00:17:34,139 --> 00:17:36,474 Ik voel het, ja. -Je kunt het voelen. 260 00:17:37,434 --> 00:17:38,935 Ja. -Ik snap 'm. 261 00:17:39,019 --> 00:17:40,395 Dat is essentieel, mam. 262 00:17:40,979 --> 00:17:43,857 Dat je weet wat je doet als je valt. -Dat klopt. 263 00:17:45,108 --> 00:17:47,569 Ik zeg altijd: veiligheid staat voorop. 264 00:17:47,652 --> 00:17:50,655 Veiligheid staat voorop. Je leven hangt ervan af, dus… 265 00:17:50,739 --> 00:17:52,157 Heerlijk. 266 00:17:53,408 --> 00:17:56,953 Wat ik vooral mooi vind aan jouw verhaal… 267 00:17:57,037 --> 00:18:00,457 …is hoe je de natuur hebt gebruikt als helende kracht. 268 00:18:01,625 --> 00:18:03,919 Kun je iets vertellen over dat proces? 269 00:18:04,002 --> 00:18:08,381 Helaas ben ik, net als een op de drie vrouwen wereldwijd… 270 00:18:08,465 --> 00:18:10,550 …seksueel misbruikt. 271 00:18:11,218 --> 00:18:14,679 En het trauma dat ik daardoor heb opgelopen… 272 00:18:15,388 --> 00:18:18,892 …in die periode, had me compleet lamgeslagen. 273 00:18:18,975 --> 00:18:20,185 Je kindertijd? 274 00:18:20,268 --> 00:18:22,938 Ja. Dit gebeurde van m'n zesde tot m'n tiende. 275 00:18:23,021 --> 00:18:27,567 En helaas ben ik gaan drinken in 'n poging de herinneringen terug te dringen. 276 00:18:27,651 --> 00:18:31,571 Dus ik dronk mezelf letterlijk dood. 277 00:18:31,655 --> 00:18:36,785 En op een dag bereikte ik een dieptepunt en ben ik naar mijn moeder gegaan. 278 00:18:37,410 --> 00:18:39,496 En zij nodigde me uit om in Peru… 279 00:18:39,579 --> 00:18:42,874 …een helende meditatie met haar in de natuur te doen. 280 00:18:44,417 --> 00:18:47,921 En wat tijdens die meditatie als eerst bij me opkwam… 281 00:18:48,004 --> 00:18:52,217 …was ik als klein meisje in de periode dat ik werd misbruikt. 282 00:18:52,300 --> 00:18:54,803 Ze stond bevend in een hoekje. 283 00:18:54,886 --> 00:18:58,682 En ik als volwassene omarmde dat kleine meisje… 284 00:18:58,765 --> 00:19:02,102 …en ik voelde de verbinding die ik zo lang had genegeerd. 285 00:19:02,185 --> 00:19:05,855 En terwijl wij contact maakten, hoorde ik gerommel. 286 00:19:05,939 --> 00:19:10,694 En ineens verschenen er bergen en dat meisje trok me daarnaartoe. 287 00:19:10,777 --> 00:19:12,946 Hemel. -Dus dat zag en voelde je? 288 00:19:13,029 --> 00:19:15,448 Dat zag en voelde ik in dat visioen. 289 00:19:15,532 --> 00:19:17,075 Ongelofelijk. -Zeker. 290 00:19:17,158 --> 00:19:21,288 En na dat visioen dacht ik: oké, ik kan hier twee kanten mee op. 291 00:19:21,371 --> 00:19:25,375 Ik kan het zien als metafoor. 'We beklimmen de bergen van het leven.' 292 00:19:25,458 --> 00:19:28,420 Of ik kan daadwerkelijk een berg opzoeken. 293 00:19:28,503 --> 00:19:32,799 En ik dacht: ik heb contact gemaakt met iets enorm pijnlijks. 294 00:19:32,883 --> 00:19:35,969 De hoogste berg ter wereld lijkt me wel toepasselijk. 295 00:19:36,595 --> 00:19:39,472 Dus ik ben naar de Everest vertrokken. -De Everest. 296 00:19:39,556 --> 00:19:43,393 Jij dacht: ik zie een berg. Ik begin niet bij de kleinste berg. 297 00:19:43,476 --> 00:19:47,188 Ik begin bij de hoogste berg op aarde. 298 00:19:49,858 --> 00:19:52,986 Op de eerste dag kwamen we aan in Namche Bazaar… 299 00:19:53,069 --> 00:19:59,117 …waar je de Himalaya ingaat. En daar is mijn leven voorgoed veranderd. 300 00:19:59,701 --> 00:20:01,953 Voor het eerst in mijn leven… 301 00:20:02,037 --> 00:20:05,790 Weet je, ik zag die bergen boven me uit torenen… 302 00:20:05,874 --> 00:20:09,336 …en zoiets indrukwekkends kun je je gewoon niet voorstellen. 303 00:20:09,419 --> 00:20:13,465 En jij bent maar een ministipje… 304 00:20:13,548 --> 00:20:16,384 …tussen die gigantische geschenken van de natuur. 305 00:20:16,468 --> 00:20:19,763 Toen je dat schitterende, reusachtige gebergte zag… 306 00:20:20,555 --> 00:20:22,265 Ik voelde me beschermd… 307 00:20:22,349 --> 00:20:26,978 …en ik had een heel sterk gevoel van verbondenheid. 308 00:20:27,062 --> 00:20:29,940 En zo had ik me bij een mens nooit gevoeld. 309 00:20:30,023 --> 00:20:35,403 En ik weet nog dat ik het gevoel had dat ik verder wilde. 310 00:20:35,487 --> 00:20:38,490 Het is geweldig dat de natuur je dat gevoel kan geven. 311 00:20:39,324 --> 00:20:44,120 Het was een geslaagde, prachtige dag. Ik ben in de zevende hemel. 312 00:20:44,704 --> 00:20:49,042 Je wist dat je iets in je had dat je ertoe aanzette daarheen te gaan. 313 00:20:50,210 --> 00:20:51,920 Dat meisje binnen in je… 314 00:20:52,003 --> 00:20:57,509 …leidde je daarheen en ineens was je daar en je had 'n soort transcendente ervaring. 315 00:20:57,592 --> 00:21:00,637 Ik voelde me weer verbonden met mezelf. 316 00:21:00,720 --> 00:21:02,931 Ik had heel duidelijk het gevoel… 317 00:21:03,014 --> 00:21:07,102 …dat dat mijn bestemming was. Dat ik daar moest blijven. 318 00:21:07,185 --> 00:21:09,604 Ik voelde me dankbaar jegens de Everest. 319 00:21:09,688 --> 00:21:12,857 En ik zei: 'Op een dag kom ik terug om je te bedanken. 320 00:21:12,941 --> 00:21:14,859 Dan klim ik naar de top.' 321 00:21:14,943 --> 00:21:19,197 Dus daar is deze reis begonnen. -Je deed 'n belofte aan jezelf en de berg. 322 00:21:19,281 --> 00:21:24,035 Aan de berg. En het bizarre is dat Mount Everest de westerse naam is… 323 00:21:24,119 --> 00:21:27,831 …maar de lokale Tibetaanse naam is Chomolungma… 324 00:21:27,914 --> 00:21:29,749 …oftewel 'moeder van de wereld'. 325 00:21:31,585 --> 00:21:33,253 Dat kon niet mooier. 326 00:21:33,336 --> 00:21:37,132 Dus ik deed daar een oprechte belofte aan de moeder van de wereld. 327 00:21:37,215 --> 00:21:41,219 Mijn hemel, Silvia. -Dus zo ben ik hier gekomen. 328 00:21:41,803 --> 00:21:43,597 Ongelofelijk. -Ja. 329 00:21:47,934 --> 00:21:50,437 We dalen helemaal af. -Oké. 330 00:21:51,146 --> 00:21:53,440 Ik maak je klaar en dan ga ik eerst. 331 00:21:54,441 --> 00:21:57,903 Natuurlijk denk ik weleens: dit is fantastisch. 332 00:21:57,986 --> 00:22:00,906 Maar ik heb nooit gehad wat jij op de Everest had. 333 00:22:00,989 --> 00:22:04,326 Dat gevoel van verwondering, zingeving en bestemming. 334 00:22:05,452 --> 00:22:07,913 Dat heb ik nog niet mogen meemaken. 335 00:22:10,457 --> 00:22:13,376 Probeer achterover te leunen. 336 00:22:14,044 --> 00:22:15,378 Leuk stroompje hier. 337 00:22:16,004 --> 00:22:17,005 O, god. 338 00:22:20,342 --> 00:22:23,011 Oké, nu is het jouw beurt. 339 00:22:23,094 --> 00:22:25,222 Ik geef je een beetje touw. 340 00:22:26,014 --> 00:22:27,599 Oké. -Kom maar. 341 00:22:28,433 --> 00:22:30,477 Voeten uit elkaar. Verder uit elkaar. 342 00:22:30,560 --> 00:22:32,604 Zo, ja. Goed zo. -Oké. 343 00:22:33,605 --> 00:22:35,232 Achterover leunen. -Maar… 344 00:22:35,315 --> 00:22:37,067 Ik heb je vast. 345 00:22:38,235 --> 00:22:44,282 Handen naar beneden. -Maar ik krijg… Het touw wil niet. 346 00:22:44,366 --> 00:22:46,409 Blijft-ie hangen? -Hij blijft hangen. 347 00:22:48,453 --> 00:22:51,206 Wat mooi. Hier stroomt het 't hardst. 348 00:22:52,666 --> 00:22:54,417 Ben je er klaar voor? 349 00:22:54,918 --> 00:22:56,795 Kan ik? 350 00:22:56,878 --> 00:22:59,631 Je kunt het wel. 351 00:23:00,382 --> 00:23:04,052 Je zorgt wel dat ik het overleef. Dat is het belangrijkste. 352 00:23:04,135 --> 00:23:06,555 Ik overleef 't wel. -Stapje voor stapje. 353 00:23:11,601 --> 00:23:13,061 Ik heb je vast. 354 00:23:16,064 --> 00:23:17,649 Heel goed. Super. 355 00:23:17,732 --> 00:23:21,152 Ik wil zoveel mogelijk mensen zo'n ervaring bieden. 356 00:23:22,654 --> 00:23:25,574 En ik denk dat als je de voordelen ervan ervaart… 357 00:23:25,657 --> 00:23:30,203 …je je bewuster wordt van de rol die je speelt in het milieu. 358 00:23:30,287 --> 00:23:31,746 Het is je gelukt. -Dank je wel. 359 00:23:31,830 --> 00:23:36,042 Supergoed gedaan. Kom een keer mee naar het basiskamp. 360 00:23:36,126 --> 00:23:37,669 Dat moet je… -Doe ik. Ooit. 361 00:23:37,752 --> 00:23:39,629 Hé. Goed gedaan. -Oké. Bedankt. 362 00:23:39,713 --> 00:23:42,841 Mijn dochter gaat onder de indruk zijn. 363 00:23:49,931 --> 00:23:54,769 Elke chimpansee heeft een eigen begroetingsgeluid. 364 00:23:54,853 --> 00:23:55,896 Een eigen roep. 365 00:23:55,979 --> 00:23:59,482 Dit is een groet op afstand, dus niet aan jou… 366 00:23:59,566 --> 00:24:03,278 …maar aan jou. Omdat jij ver weg zit. En dat is… 367 00:24:09,868 --> 00:24:13,663 Aan jou zou ik de groet van dichtbij doen. 368 00:24:17,167 --> 00:24:20,337 En als je elkaar leuk vindt, eindig je met een knuffel. 369 00:24:20,420 --> 00:24:26,134 Ze zouden niet blij zijn met de ellebogen die vanwege de pandemie worden gegeven. 370 00:24:27,260 --> 00:24:32,015 Maar 't trieste is dat klimaatverandering, de verminderde biodiversiteit… 371 00:24:32,098 --> 00:24:34,517 …en de pandemie allemaal voortkomen… 372 00:24:34,601 --> 00:24:38,563 …uit ons gebrek aan respect voor de natuur en dieren. 373 00:24:38,647 --> 00:24:44,027 Het is onze schuld. Wij hebben dit gedaan. -Soms kan ik het me moeilijk voorstellen. 374 00:24:44,110 --> 00:24:50,033 Hoeveel schade we werkelijk hebben aangericht in zo'n korte tijd. 375 00:24:50,116 --> 00:24:52,077 Ik heb het met eigen ogen gezien. 376 00:24:52,577 --> 00:24:56,706 Het is wel veelbelovend hoeveel jonge mensen… 377 00:24:57,290 --> 00:25:01,670 …zoals jij, zich inzetten voor natuurbehoud. 378 00:25:01,753 --> 00:25:04,422 Ja, ik voelde me altijd heel alleen… 379 00:25:04,506 --> 00:25:07,717 …in mijn strijd voor het milieu, toen ik nog jong was. 380 00:25:07,801 --> 00:25:09,010 En plotseling… 381 00:25:09,678 --> 00:25:16,518 …gingen honderdduizenden jongeren van mijn leeftijd de straat op… 382 00:25:16,601 --> 00:25:18,103 …om te protesteren. 383 00:25:19,187 --> 00:25:22,983 En ik weet nog dat ik het idee had dat er iets was veranderd. 384 00:25:23,066 --> 00:25:25,694 En dat dat een doorbraak was. 385 00:25:26,653 --> 00:25:30,865 Jonge mensen krijgen vaak te horen dat hun mening er niet toe doet… 386 00:25:31,241 --> 00:25:35,453 …maar zij hebben juist zoveel weten te bewerkstelligen… 387 00:25:35,537 --> 00:25:40,000 …in de strijd tegen klimaatverandering. 388 00:25:40,083 --> 00:25:41,543 En ze vergroten de bewustwording ervan. 389 00:25:41,626 --> 00:25:48,466 Misschien is er nog hoop voor de toekomst als zoveel mensen overal ter wereld… 390 00:25:48,550 --> 00:25:50,927 …in actie komen om de planeet te beschermen. 391 00:25:51,011 --> 00:25:53,471 Wij staan op. 392 00:25:53,555 --> 00:25:56,349 Voor onze bergen. 393 00:25:56,433 --> 00:26:01,271 Tot de krachtigste geluiden behoren die van inheemse gemeenschappen. 394 00:26:01,354 --> 00:26:02,355 KLIMAATMARS 395 00:26:03,815 --> 00:26:07,944 Wie het dichtst bij de natuur staat, is het meest vatbaar… 396 00:26:08,028 --> 00:26:10,238 …voor de gevolgen van klimaatverandering. 397 00:26:10,322 --> 00:26:13,199 Als inheemse persoon voel ik me 't best… 398 00:26:13,283 --> 00:26:16,745 …als ik het land op ga en verbinding maak met de natuur. 399 00:26:18,914 --> 00:26:22,542 Ik zou niet zonder kunnen. 400 00:26:23,168 --> 00:26:26,630 Ik maak deel uit van deze aarde. Ik ben één met de natuur. 401 00:26:27,339 --> 00:26:30,759 Quannah Chasinghorse en haar moeder, Jody Potts… 402 00:26:30,842 --> 00:26:35,138 …hebben zich enorm ingezet voor het behoud van de Arctic Wildlife Refuge. 403 00:26:35,222 --> 00:26:41,353 En Quannah gebruikte haar positie als model om anderen daarbij te betrekken. 404 00:26:41,436 --> 00:26:44,689 Zij zijn echte natuurkrachten. 405 00:26:44,773 --> 00:26:46,942 Pure lef. -Ze beschermen de natuur… 406 00:26:47,025 --> 00:26:49,736 …en strijden moedig aan de frontlinie. 407 00:27:05,460 --> 00:27:08,129 Heerlijke stoofpot. -Dank je wel. 408 00:27:08,213 --> 00:27:11,132 Wat zit hier een smaak aan. 409 00:27:11,216 --> 00:27:17,055 Dit is elandsoep, een onmisbaar gerecht voor ons in Alaska. 410 00:27:17,681 --> 00:27:22,102 Het bestaat uit elandvlees, zout, ui… 411 00:27:22,852 --> 00:27:26,898 …wortel, selderij en wat rijst. Onze vorm van soul food. 412 00:27:26,982 --> 00:27:28,483 Echt waar. 413 00:27:28,567 --> 00:27:30,318 Het is zalig. -Bedankt. 414 00:27:30,402 --> 00:27:32,153 Heb je dit vlees meegebracht? 415 00:27:32,237 --> 00:27:33,530 Ja. -Wat gaaf. 416 00:27:33,613 --> 00:27:36,616 Helemaal uit Alaska? -Echt gaaf. 417 00:27:36,700 --> 00:27:38,952 Quannah, je woont net in LA. 418 00:27:39,035 --> 00:27:43,832 Vanuit Alaska hierheen verhuizen was eerlijk gezegd wel een cultuurshock. 419 00:27:43,915 --> 00:27:46,167 Ja, natuurlijk. 420 00:27:46,251 --> 00:27:48,670 Kun je hier genoeg in de natuur zijn? 421 00:27:48,753 --> 00:27:51,882 Zijn er plekken waar je je meer verbonden voelt met 't land… 422 00:27:51,965 --> 00:27:56,469 …ook al ziet het er hier anders uit en voelt het anders dan in Alaska? 423 00:27:56,553 --> 00:28:01,224 Ik woon niet zo ver van de stad, maar ver genoeg om te kunnen ademen. 424 00:28:01,308 --> 00:28:03,727 En om me thuis te kunnen voelen… 425 00:28:03,810 --> 00:28:07,230 …buiten mijn thuisland, wat ontzettend belangrijk is. 426 00:28:07,314 --> 00:28:10,275 Ik wilde je naar je tatoeages vragen… 427 00:28:10,358 --> 00:28:14,654 …want veel mensen hebben nu tattoos, maar de jouwe betekenen echt iets. 428 00:28:14,738 --> 00:28:18,658 De vrouwen van ons volk, de Gwich'in, kregen kintatoeages… 429 00:28:18,742 --> 00:28:20,118 …als overgangsrite. 430 00:28:20,201 --> 00:28:24,789 Dat is de periode dat ze over het vrouw-zijn leren. 431 00:28:24,873 --> 00:28:29,586 Dan krijgen ze hun eerste tatoeage. -Je bedoelt één streepje? 432 00:28:29,669 --> 00:28:33,215 Quannah, jouw eerste tattoo is door je moeder gezet, toch? 433 00:28:34,049 --> 00:28:38,970 Ja, mijn moeder is een traditionele tatoeëerder binnen onze stam. 434 00:28:39,054 --> 00:28:43,934 Ik voel me erg vereerd met de positie waarin ik verkeer. 435 00:28:44,017 --> 00:28:48,438 Ik ben niet alleen een van de eerste inheemse modellen op dit niveau… 436 00:28:48,521 --> 00:28:52,567 …maar ook een van de eerste inheemse modellen met gezichtstatoeages. 437 00:28:52,651 --> 00:28:56,738 En ik was het eerste meisje van m'n stam dat een traditionele tattoo kreeg… 438 00:28:56,821 --> 00:28:58,949 …in meer dan een eeuw. 439 00:29:03,495 --> 00:29:07,540 Er bestaan veel misverstanden en stereotypen over mijn geboortestreek. 440 00:29:07,624 --> 00:29:10,544 Mensen vragen me vaak of we nog in iglo's wonen. 441 00:29:11,211 --> 00:29:12,837 Nee, niet bepaald. 442 00:29:13,630 --> 00:29:17,259 Wat voor reacties heb je zoal gekregen als model? 443 00:29:17,342 --> 00:29:19,386 Want het moet wel… 444 00:29:19,469 --> 00:29:23,515 Je hebt een geweldige carrière, maar vertegenwoordigt ook iets. 445 00:29:24,099 --> 00:29:30,981 Voor mij is het zo dat waar ik ook ben, ik mijn volk erbij wil betrekken. 446 00:29:31,064 --> 00:29:35,735 Dus steeds als ik de kans krijg om te vertellen waarvoor ik sta… 447 00:29:35,819 --> 00:29:39,823 …waarom ik eigenlijk model ben… Want soms denk ik: 448 00:29:39,906 --> 00:29:44,077 help ik mijn volk hier wel mee? Waar ben ik mee bezig? Begrijp je? 449 00:29:44,160 --> 00:29:47,831 En dan denk ik aan alle inheemse meisjes die zich gezien voelen. 450 00:29:47,914 --> 00:29:50,917 En dan lees ik alle berichtjes van die meisjes… 451 00:29:51,001 --> 00:29:54,462 …en vrouwen die zeggen: 'Dankzij jou voelt m'n dochter zich mooi. 452 00:29:54,546 --> 00:29:59,509 Een inheemse vrouw op een tijdschrift. Ze voelt zich daar sterker door.' 453 00:29:59,593 --> 00:30:03,680 Met de bekendheid die Quannah heeft vergaard… 454 00:30:03,763 --> 00:30:07,350 Het feit dat zij op die covers staat, draagt de boodschap uit… 455 00:30:07,434 --> 00:30:11,438 …dat we er nog zijn. We hebben doorgezet en zijn er nog steeds. 456 00:30:12,355 --> 00:30:15,859 Jody, jij en Quannah zijn erg bekend geworden… 457 00:30:15,942 --> 00:30:19,404 …door jullie activisme voor 't klimaat en behoud van 't land… 458 00:30:19,487 --> 00:30:22,949 …het water en de lucht. Hoe is dat begonnen? 459 00:30:23,033 --> 00:30:26,328 Hoe zijn jullie voortrekkers geworden in deze strijd? 460 00:30:26,411 --> 00:30:27,495 Weet je, ik denk… 461 00:30:28,747 --> 00:30:32,375 Ik had het geluk om zo dicht bij de natuur op te groeien. 462 00:30:32,459 --> 00:30:36,171 Als wij buiten zijn, observeren we alles. 463 00:30:37,714 --> 00:30:42,093 In mijn leven, en vooral de laatste 12 jaar… 464 00:30:42,177 --> 00:30:45,055 …heb ik het land drastisch zien veranderen. 465 00:30:45,138 --> 00:30:50,018 En voor ons als inheems volk, is dat een enorme crisis… 466 00:30:50,101 --> 00:30:53,855 …want wij moeten onze leefstijl daardoor aanpassen. 467 00:30:54,648 --> 00:30:57,234 En voor velen van ons geldt denk ik dat… 468 00:30:57,984 --> 00:31:01,863 …we de desastreuze gevolgen van klimaatverandering ervaren… 469 00:31:01,947 --> 00:31:04,074 …en daar spreken we ons over uit. 470 00:31:04,157 --> 00:31:07,035 Ik heb in DC gelobbyd voor ons heilige land… 471 00:31:07,118 --> 00:31:11,081 …en volk, en ons voorstel werd aangenomen door 't Huis van Afgevaardigden. 472 00:31:11,164 --> 00:31:15,043 Dat was een overwinning. Ik had 't gevoel dat ik iets kon bereiken. 473 00:31:15,126 --> 00:31:19,923 Dat we ons land zouden kunnen beschermen. En dat motiveerde me alleen maar. 474 00:31:20,006 --> 00:31:23,218 Ik wilde steeds meer doen. En hoe meer ik me uitsprak… 475 00:31:23,301 --> 00:31:26,513 …hoe meer ik zo mijn schoonheid en kracht vond. 476 00:31:26,596 --> 00:31:31,101 Het was erg belangrijk voor me om dat op de juiste manier vorm te geven… 477 00:31:31,184 --> 00:31:33,061 …naar mijn beste kunnen. 478 00:31:33,144 --> 00:31:38,066 Namelijk door altijd mezelf te zijn en geaccepteerd te worden zoals ik ben. 479 00:31:39,526 --> 00:31:42,279 Je hebt het veel over de jonge mensen… 480 00:31:42,362 --> 00:31:46,157 …die je wilt inspireren en wiens leven je wilt verbeteren. 481 00:31:46,241 --> 00:31:49,369 Hoe belangrijk vind je 't dat de ouderen gezien worden? 482 00:31:50,120 --> 00:31:51,580 Ontzettend. 483 00:31:51,663 --> 00:31:57,335 Als ik naar een oudere in een inheemse gemeenschap ga, kan ik soms wel huilen. 484 00:31:57,836 --> 00:32:01,089 Want zij hebben zoveel moeten doorstaan. 485 00:32:02,007 --> 00:32:06,761 Genocide, internaten… Ik word er emotioneel van. 486 00:32:09,055 --> 00:32:10,140 En toch zit ik hier. 487 00:32:11,725 --> 00:32:16,271 En ik kan mezelf volledig accepteren zoals ik ben: 488 00:32:16,354 --> 00:32:18,732 een inheemse, en dat konden zij niet. 489 00:32:19,399 --> 00:32:23,278 Dat is helemaal waar. 490 00:32:23,361 --> 00:32:26,448 Zij durfden zichzelf niet te zijn. En nu mag ik… 491 00:32:26,531 --> 00:32:29,868 …volledig mezelf zijn, op het wereldtoneel, op covers… 492 00:32:32,913 --> 00:32:33,914 Dat betekent zo veel. 493 00:32:39,586 --> 00:32:41,254 Heerlijk om hier te zijn. 494 00:32:45,091 --> 00:32:49,429 Als ik op dit soort plekken kom, vooral nieuwe plekken, op het land… 495 00:32:49,512 --> 00:32:54,935 …denk ik altijd aan de voorouders en aan wie de inheemse volkeren hier waren. 496 00:32:55,018 --> 00:32:56,353 Mijn leven was soms zwaar. 497 00:32:56,436 --> 00:33:00,190 Makkelijker dan dat van mijn grootouders, maar niet perfect. 498 00:33:00,899 --> 00:33:04,110 Maar wat ik onze kinderen vooral wilde meegeven… 499 00:33:04,194 --> 00:33:07,280 …is dat onze traditionele waarden en onze cultuur… 500 00:33:07,364 --> 00:33:11,034 …en een connectie met de natuur je altijd kracht zullen geven. 501 00:33:24,005 --> 00:33:28,885 We hebben de natuur nodig voor een goede psychische ontwikkeling. 502 00:33:28,969 --> 00:33:32,472 En we hebben de natuur nodig… Heb je van bosbaden gehoord? 503 00:33:33,473 --> 00:33:35,725 Artsen schrijven dat nu voor. 504 00:33:35,809 --> 00:33:40,647 Omdat het goed is voor onze psychische, mentale en fysieke gezondheid… 505 00:33:40,730 --> 00:33:43,275 …om tijd door te brengen in de natuur. 506 00:33:43,358 --> 00:33:47,696 En als je midden in de stad zit, moet je de natuur daarheen halen. 507 00:33:54,953 --> 00:33:58,790 Het toeval wilde dat ik op 9/11 in New York was. 508 00:34:02,711 --> 00:34:04,296 Het was erg beangstigend. 509 00:34:05,380 --> 00:34:07,299 De stad kwam tot stilstand… 510 00:34:07,382 --> 00:34:10,760 …en je hoorde niet het gebruikelijke geraas van verkeer… 511 00:34:10,844 --> 00:34:13,387 …maar alleen politie- en ambulancesirenes. 512 00:34:14,306 --> 00:34:18,602 Ik heb zoveel verhalen. Maar één gaat over een jonge vrouw… 513 00:34:18,684 --> 00:34:23,064 …die een container zag langsrijden, en daar staken stukjes boom uit. 514 00:34:23,899 --> 00:34:29,362 En uiteindelijk wist ze iemand over te halen om de boom eruit te halen. 515 00:34:29,445 --> 00:34:35,535 Die is in een botanische tuin gezet en na heel veel aandacht en liefde… 516 00:34:35,619 --> 00:34:37,245 …begon die boom te groeien. 517 00:34:38,997 --> 00:34:42,166 Uiteindelijk werd die verplaatst naar waar hij nu staat. 518 00:34:44,920 --> 00:34:48,465 De veerkracht van de natuur is een bron van hoop voor mij. 519 00:34:49,298 --> 00:34:53,094 Op de Internationale Dag van de Vrede, toen ik in New York was… 520 00:34:53,178 --> 00:34:55,597 …zijn we naar de Survivor Tree geweest. 521 00:35:01,228 --> 00:35:07,400 En ik keek omhoog, en ergens tussen de takken zag ik een prachtig vogelnestje. 522 00:35:08,276 --> 00:35:11,404 En het was… Alles viel op zijn plek. 523 00:35:11,488 --> 00:35:16,243 Die boom had het overleefd, en hielp jouw vogeltjes nu… 524 00:35:16,326 --> 00:35:18,662 …om zich voort te planten. 525 00:35:19,412 --> 00:35:20,997 Is dat geen mooi verhaal? 526 00:35:22,707 --> 00:35:25,669 Niet alleen mooi. Ook heel belangrijk. 527 00:35:26,294 --> 00:35:31,216 Hoop betekent niet dat je de wereld door een roze bril bekijkt… 528 00:35:31,299 --> 00:35:32,717 …maar dat je in actie komt. 529 00:35:32,801 --> 00:35:36,346 Ik zie het zo: we zitten in 'n donkere tunnel. Dat is zo. 530 00:35:36,429 --> 00:35:39,140 Het is vrij somber gesteld met de wereld. 531 00:35:39,224 --> 00:35:43,270 En aan het eind van die donkere tunnel zie je een klein lichtpuntje. 532 00:35:43,353 --> 00:35:46,773 Maar we moeten hard werken, onze mouwen opstropen… 533 00:35:46,856 --> 00:35:51,194 …klauteren, kruipen, ons langs alle obstakels werken… 534 00:35:51,278 --> 00:35:53,613 …om bij dat lichtpuntje te komen. 535 00:35:54,281 --> 00:35:59,786 Je moet een doel voor ogen hebben, vastberaden zijn en niet opgeven. 536 00:36:00,287 --> 00:36:04,165 Dus we moeten onze strijdlust aanwakkeren. 537 00:36:04,249 --> 00:36:08,420 Ja. Als we mensen zover krijgen dat ze actie ondernemen en betrokken raken… 538 00:36:08,503 --> 00:36:13,800 …en niet denken maar doen, dan neemt dat hun apathie weg… 539 00:36:13,884 --> 00:36:16,094 …en creëert dat meer hoop. 540 00:36:16,803 --> 00:36:21,141 Iedereen die nu op deze aarde rondloopt, kan iets betekenen. 541 00:36:22,017 --> 00:36:26,521 Iedereen heeft een rol te vervullen, ook als ze niet weten welke precies. 542 00:36:27,272 --> 00:36:28,940 Het komt erop neer… 543 00:36:29,024 --> 00:36:35,030 …dat iedereen elke dag een bepaalde invloed heeft op de planeet. 544 00:36:36,114 --> 00:36:40,994 En als we ons daar wat meer bewust van worden, kunnen we kiezen… 545 00:36:41,077 --> 00:36:43,163 …wat dat voor invloed is. 546 00:36:44,080 --> 00:36:45,081 Amen. 547 00:36:46,249 --> 00:36:48,126 Dank jullie wel. 548 00:36:48,627 --> 00:36:49,753 Zo. 549 00:36:50,670 --> 00:36:55,717 Bedankt, allebei. Dank je wel, Jane. -Dank je, Chelsea. 550 00:36:55,800 --> 00:36:58,803 Met mijn koffie. Proost. 551 00:36:58,887 --> 00:37:00,889 Dat ziet er zo leuk uit. Proost. 552 00:37:02,432 --> 00:37:04,351 Ik ben oud genoeg voor whisky. 553 00:37:07,395 --> 00:37:12,067 Een belangrijke ontwikkeling van de afgelopen tien, twintig jaar… 554 00:37:12,150 --> 00:37:15,528 …is dat meer vrouwen nu een leiderschapspositie innemen… 555 00:37:15,612 --> 00:37:18,531 …in de strijd tegen klimaatverandering, voor milieubehoud… 556 00:37:18,615 --> 00:37:20,450 …om ons de natuur in te krijgen. 557 00:37:20,533 --> 00:37:25,288 En zoals Jane Goodall al zei: hoop is een manier om te overleven. 558 00:37:25,372 --> 00:37:29,000 Het zet je aan tot actie. 559 00:37:30,126 --> 00:37:32,629 Onverzettelijkheid schuilt in ons allen. 560 00:37:34,130 --> 00:37:38,760 Maar dat weten mensen niet. Ze ontwikkelen 't niet, laten 't niet toe. 561 00:37:38,843 --> 00:37:42,138 Ze zijn bang of nerveus, of laten zich ontmoedigen. 562 00:37:42,222 --> 00:37:45,267 Dus we moeten die onverzettelijkheid de vrije loop laten… 563 00:37:45,350 --> 00:37:49,229 …om de wereld mooier te maken voor alles wat leeft. 564 00:38:45,577 --> 00:38:47,579 Vertaling: Nikki van Leeuwen