1
00:00:17,060 --> 00:00:19,938
- Jak cicho.
- Właśnie.

2
00:00:24,484 --> 00:00:28,613
Spacerowałam po lasach…
Czasem było to dla mnie schronienie.

3
00:00:28,697 --> 00:00:31,950
Sanktuarium.
Lasy pozwalały mi oczyścić umysł.

4
00:00:32,033 --> 00:00:34,828
Uciec przed własnym życiem.

5
00:00:34,911 --> 00:00:38,081
I oczywiście zrobiłam to
po wyborach z 2016 roku.

6
00:00:38,164 --> 00:00:41,710
Dzień po wyborach

7
00:00:41,793 --> 00:00:47,674
spotkałam młodą kobietę z psem
i z dzieckiem na plecach.

8
00:00:48,341 --> 00:00:50,552
Zobaczyła mnie i zaczęła płakać.

9
00:00:50,635 --> 00:00:53,513
Rozmawiałyśmy, zrobiła selfie
i je udostępniła.

10
00:00:53,597 --> 00:00:56,057
MATKA WPADŁA NA HILLARY CLINTON W LESIE
I USZCZĘŚLIWIŁA WIELU LUDZI

11
00:00:56,141 --> 00:00:58,476
I nagle to chodzenie po lesie…

12
00:00:58,560 --> 00:01:01,605
- Narodził się mem.
- Ludzie płakali po lasach.

13
00:01:01,688 --> 00:01:05,190
To całkiem niezłe otoczenie,
żeby sobie popłakać.

14
00:01:06,735 --> 00:01:12,198
Spotkałam się z japońską koncepcją
kąpieli leśnej.

15
00:01:12,282 --> 00:01:14,784
Pamiętam, opowiadałaś mi o tym.

16
00:01:14,868 --> 00:01:15,869
- Tak.
- To…

17
00:01:15,952 --> 00:01:17,621
To cię usprawiedliwiło.

18
00:01:17,704 --> 00:01:19,748
„Zażywam kąpieli leśnej”.

19
00:01:19,831 --> 00:01:23,501
Wyobrażam sobie ludzi, którzy idą do lasu,

20
00:01:23,585 --> 00:01:25,587
patrzą w górę, na korony drzew

21
00:01:25,670 --> 00:01:27,881
i dosłownie wirują.

22
00:01:27,964 --> 00:01:28,965
- Wyobrażasz sobie?
- Tak!

23
00:01:29,049 --> 00:01:31,426
To nie są wyobrażenia.

24
00:01:31,509 --> 00:01:33,053
Robisz to. Dosłownie.

25
00:01:33,136 --> 00:01:34,346
Otacza cię piękno.

26
00:01:34,429 --> 00:01:38,308
To absolutnie…
Po prostu się tym rozkoszuj!

27
00:01:39,559 --> 00:01:42,687
Nie chodzę po lasach.
Zażywam kąpieli leśnej.

28
00:01:46,274 --> 00:01:47,776
Walczymy!

29
00:01:48,693 --> 00:01:50,403
Musisz obudzić w sobie ducha walki.

30
00:01:53,949 --> 00:01:58,495
NIE DO ZDARCIA
KOBIETY SĄ ŻYWIOŁEM

31
00:02:06,169 --> 00:02:10,006
LOS ANGELES
KALIFORNIA

32
00:02:12,217 --> 00:02:15,387
Spędzanie czasu pośród przyrody
może być transformujące.

33
00:02:17,138 --> 00:02:22,435
Dorastając, Giselle Carrillo była skupiona
na ciężkiej pracy i opiece nad rodziną.

34
00:02:22,519 --> 00:02:26,314
Dopiero po latach zrozumiała,
że czegoś jej brakuje.

35
00:02:27,983 --> 00:02:31,403
Kiedy odnalazła ocean,
odnalazła swój cel w życiu.

36
00:02:33,947 --> 00:02:39,619
To chwila przepływu,
kiedy wszystko staje w miejscu.

37
00:02:39,703 --> 00:02:41,746
Nic nie ma znaczenia.

38
00:02:42,414 --> 00:02:47,919
To chwila połączenia, jedności z żywiołem.

39
00:02:53,300 --> 00:02:55,552
Gdy tak jak wy byłam małą dziewczynką,

40
00:02:55,635 --> 00:02:58,346
nie znałam nikogo, kto surfował.

41
00:02:58,430 --> 00:03:00,390
Nauczyłam się tego, gdy byłam starsza,

42
00:03:00,473 --> 00:03:03,268
a ocean nauczył mnie
wsłuchiwania się w to.

43
00:03:03,768 --> 00:03:05,020
W moją odwagę.

44
00:03:05,103 --> 00:03:08,732
Mam nadzieję,
że jeśli surfujecie dziś po raz pierwszy,

45
00:03:08,815 --> 00:03:12,152
zrozumiecie, jakie jesteście silne.

46
00:03:12,235 --> 00:03:13,236
Pełne odwagi.

47
00:03:13,737 --> 00:03:14,738
W porządku?

48
00:03:16,531 --> 00:03:19,451
To mały fragment plaż Los Angeles.

49
00:03:19,534 --> 00:03:21,286
Wspaniałe odkrycie.

50
00:03:21,369 --> 00:03:23,496
Jeśli macie ochotę na chleb…

51
00:03:23,580 --> 00:03:24,623
Świetnie.

52
00:03:24,706 --> 00:03:28,710
Moi rodzice są imigrantami z Meksyku.

53
00:03:28,793 --> 00:03:30,295
ZAŁOŻYCIELKA

54
00:03:30,378 --> 00:03:32,464
Są dla mnie inspiracją
we wszystkim, co robię.

55
00:03:33,048 --> 00:03:35,967
Tyle poświęcili,
by dotrzeć z nami do tego kraju.

56
00:03:36,468 --> 00:03:39,304
Moi rodzice tak świetnie się spisali…

57
00:03:39,387 --> 00:03:40,388
Mamo.

58
00:03:41,431 --> 00:03:45,894
Świetnie to przed nami,
w pewnym sensie, ukryli.

59
00:03:46,394 --> 00:03:49,481
Nie wiedziałam, jaka byłam biedna,
dopóki nie poszłam na studia.

60
00:03:49,564 --> 00:03:53,109
Nie skupiałam się nad Giselle,
nad tym, co ją uszczęśliwia.

61
00:03:53,193 --> 00:03:56,238
To dlatego, że byłam skupiona
na przetrwaniu.

62
00:03:56,321 --> 00:04:00,700
Wiedziałam, że potencjalną ucieczką
przed życiem od wypłaty do wypłaty

63
00:04:00,784 --> 00:04:03,286
jest odnoszenie sukcesów w szkole.

64
00:04:03,370 --> 00:04:06,790
Ja i moje dwie siostry…
Wszystkie poszłyśmy na studia.

65
00:04:06,873 --> 00:04:09,876
Jako pierwsze dziewczyny
w naszej rodzinie.

66
00:04:09,960 --> 00:04:11,461
- Dobra robota.
- Tak.

67
00:04:14,214 --> 00:04:16,966
Nigdy nie wrzucaj tortilli.

68
00:04:17,050 --> 00:04:20,303
Połóż ją delikatnie.

69
00:04:20,387 --> 00:04:24,015
Inaczej może się nadąć i przypalić.

70
00:04:24,724 --> 00:04:26,768
Dorastałam w East Los Angeles,

71
00:04:26,851 --> 00:04:30,522
a mama przez całe życie
pracowała w fabryce żywności.

72
00:04:30,605 --> 00:04:32,315
Mój tata jest mechanikiem.

73
00:04:32,399 --> 00:04:34,317
Niedziele były podporządkowane pracy.

74
00:04:34,401 --> 00:04:38,655
Nigdy nie poświęcaliśmy niedziel
na przyjemności

75
00:04:38,738 --> 00:04:40,532
takie jak siedzenie na plaży.

76
00:04:40,615 --> 00:04:44,119
Dopiero po latach dorobiliśmy się
parasola i leżaków.

77
00:04:44,202 --> 00:04:45,412
I nawet wtedy

78
00:04:45,495 --> 00:04:48,164
były to sprzęty kupione
w pobliskiej tiendita

79
00:04:48,248 --> 00:04:50,125
za pięć dolarów.

80
00:04:50,208 --> 00:04:52,711
Nawet kiedy zaczęliśmy tam chodzić,

81
00:04:52,794 --> 00:04:55,088
nie czuliśmy się tacy jak inni.

82
00:04:55,171 --> 00:04:59,092
Możesz dodać fasoli i kukurydzy do smaku.

83
00:05:01,261 --> 00:05:05,223
Jako dziewczynka dostałam
kostium kąpielowy po wielu latach.

84
00:05:05,307 --> 00:05:08,268
Rodzice zabrali mnie na plażę
chyba dwa razy.

85
00:05:10,270 --> 00:05:16,318
Podczas jednej z tych wypraw
moją siostrę przewróciła fala.

86
00:05:16,401 --> 00:05:17,944
Moja mama nie umie pływać.

87
00:05:18,028 --> 00:05:20,238
To były dla niej przerażające chwile.

88
00:05:20,322 --> 00:05:21,698
Mama powiedziała:

89
00:05:21,781 --> 00:05:24,951
„Uważajcie z oceanem. Jest traicionera”.

90
00:05:25,035 --> 00:05:29,831
Po hiszpańsku to oznacza:
„Uważajcie z oceanem. Jest zdradliwy”.

91
00:05:32,500 --> 00:05:35,128
Utkwiło mi to w pamięci.

92
00:05:35,212 --> 00:05:39,216
Jeśli wejdę do oceanu, muszę uważać,
bo to niebezpieczne miejsce.

93
00:05:43,428 --> 00:05:46,848
Jak podjęłaś decyzję o tym,
że nauczysz się surfować?

94
00:05:46,932 --> 00:05:48,892
Przeniosłyśmy się z siostrą
do Venice Beach.

95
00:05:48,975 --> 00:05:51,519
Wynajęłyśmy mieszkanie z jedną sypialnią.

96
00:05:51,603 --> 00:05:53,313
Poszłyśmy na Venice Beach.

97
00:05:53,396 --> 00:05:56,358
Spędziłyśmy tam
dwie godziny z instruktorem.

98
00:05:56,441 --> 00:05:58,443
Zmarźnięte i zrozpaczone.

99
00:05:58,526 --> 00:06:00,070
- Ale podekscytowane.
- Zdeterminowane.

100
00:06:00,153 --> 00:06:02,113
Bardzo zdeterminowane.

101
00:06:02,197 --> 00:06:03,615
Nie złapałam żadnej fali.

102
00:06:03,698 --> 00:06:06,409
Złapanie pierwszej fali
zajęło mi pół roku.

103
00:06:06,493 --> 00:06:08,787
Denerwowałaś się, kiedy zaczęła surfować?

104
00:06:09,829 --> 00:06:10,872
Bardzo.

105
00:06:11,498 --> 00:06:12,499
Tak.

106
00:06:12,582 --> 00:06:14,834
Ale wierzę w nie.

107
00:06:22,551 --> 00:06:26,179
To był widoczny, namacalny strach,

108
00:06:27,639 --> 00:06:29,599
którego dotąd nie chciałam pokonać.

109
00:06:34,729 --> 00:06:38,108
Ocean ma osobowość
i w ten sposób nas uczy.

110
00:06:38,191 --> 00:06:40,944
Każdego dnia uczy cię czegoś innego.

111
00:06:41,027 --> 00:06:44,155
Pokazuje ci swoją inną stronę.
Ważne, jak zareagujesz.

112
00:06:45,115 --> 00:06:47,617
W ten sposób na nowo odnalazłam odwagę.

113
00:06:47,701 --> 00:06:50,870
Zanurzając się w tym,
czego bałam się najbardziej.

114
00:06:55,959 --> 00:06:59,838
Wielu ludzi nie potrafi tego zrobić,
ale powoli nabieramy sił.

115
00:06:59,921 --> 00:07:02,048
Spójrz. Już robisz się silniejsza.

116
00:07:02,132 --> 00:07:03,133
Czuję to!

117
00:07:03,216 --> 00:07:04,885
Dobra, pomogę ci wyjść.

118
00:07:05,468 --> 00:07:06,469
Gotowa?

119
00:07:07,220 --> 00:07:11,266
Byłam nauczycielką,
to było pięć wspaniałych lat

120
00:07:11,349 --> 00:07:12,934
formowania małych umysłów.

121
00:07:13,685 --> 00:07:17,647
Myślałam, że byłoby wspaniale,
gdyby moi uczniowie

122
00:07:17,731 --> 00:07:21,151
mogli pewnego dnia przyjść i to poczuć.
Poczuć to, co czuję.

123
00:07:21,234 --> 00:07:24,154
Poczuć potęgę oceanu i to,
jak mnie zmienił.

124
00:07:25,238 --> 00:07:27,741
To był początek Los Courage Camps.

125
00:07:28,658 --> 00:07:29,910
- Jak masz na imię?
- Mia.

126
00:07:29,993 --> 00:07:31,286
Miło cię poznać, Mia.

127
00:07:31,369 --> 00:07:32,746
- Jak masz na imię?
- Lea.

128
00:07:32,829 --> 00:07:34,581
Miło cię poznać, Lea.

129
00:07:34,664 --> 00:07:36,499
- A ty? Jak ci na imię?
- Dahlia.

130
00:07:36,583 --> 00:07:39,419
O rany, Dahlia. Ekstra. Ile masz lat?

131
00:07:39,502 --> 00:07:41,588
- Cztery.
- Cztery lata!

132
00:07:41,671 --> 00:07:43,423
- Surfujesz po raz pierwszy?
- Tak.

133
00:07:43,506 --> 00:07:45,008
To coś nas łączy.

134
00:07:45,091 --> 00:07:46,551
Myślisz, że będziesz lepsza?

135
00:07:46,635 --> 00:07:48,386
- Tak.
- Też tak myślę.

136
00:07:48,470 --> 00:07:50,764
Piątka? Ekstra. Jestem gotowa.

137
00:07:50,847 --> 00:07:53,350
Głowa w górę, patrzymy na plażę.

138
00:07:53,433 --> 00:07:55,685
I ślizg.

139
00:07:56,770 --> 00:07:58,480
Trzymamy się nisko.

140
00:07:58,563 --> 00:08:02,108
Nisko. Jak zawodowcy. Idealnie.

141
00:08:02,192 --> 00:08:04,444
Dziś nauczycie się... czego?

142
00:08:04,527 --> 00:08:06,321
Być odważną.

143
00:08:07,489 --> 00:08:10,992
Mam nadzieję, że dziewczynki,
które odwiedzają Los Courage Camps…

144
00:08:11,076 --> 00:08:12,244
Głowa w górę.

145
00:08:12,327 --> 00:08:16,289
…będą miały okazję zobaczyć
naprawdę silną Latynoskę.

146
00:08:16,373 --> 00:08:17,832
Zrobiłaś to!

147
00:08:19,918 --> 00:08:22,254
Dobra robota, Mia.

148
00:08:22,337 --> 00:08:27,050
Droga, którą przebyłaś…
Wiele osób mogłoby się od ciebie uczyć.

149
00:08:27,133 --> 00:08:29,761
Znajdź swoją pasję i podążaj za nią.

150
00:08:29,844 --> 00:08:31,805
Nie bój się.

151
00:08:31,888 --> 00:08:33,265
Głowa w górę.

152
00:08:34,307 --> 00:08:39,980
Moim zadaniem jest pokazanie dziewczynkom,
które uczę w ramach Los Courage Camps,

153
00:08:40,063 --> 00:08:43,525
że mają niezwykłą szansę,

154
00:08:43,608 --> 00:08:46,945
by żyć życiem,
które przyprawia je o gęsią skórkę.

155
00:08:47,862 --> 00:08:50,407
Surfowanie uczy cię,
na co stać twoje ciało.

156
00:08:50,490 --> 00:08:55,453
Uczy cię związku z wodą
i bliskości z tym żywiołem.

157
00:08:55,537 --> 00:08:56,580
Dziękuję.

158
00:08:56,663 --> 00:08:57,998
- Dziękuję.
- Pa.

159
00:08:58,081 --> 00:09:00,208
Dahlia, musisz mi przybić dwie.

160
00:09:00,292 --> 00:09:01,918
Ekstra!

161
00:09:04,212 --> 00:09:05,297
Wstawaj.

162
00:09:12,470 --> 00:09:17,183
BOURNEMOUTH
ANGLIA

163
00:09:23,648 --> 00:09:25,400
Będziemy nagrywać?

164
00:09:29,195 --> 00:09:31,323
DR JANE GOODALL
PRYMATOLOŻKA I ANTROPOLOŻKA

165
00:09:31,406 --> 00:09:34,200
Jest wiele kobiet
nie do zdarcia, których relacja z naturą

166
00:09:34,284 --> 00:09:36,244
wydaje mi się niezwykle inspirująca.

167
00:09:37,746 --> 00:09:40,332
Walczą o lepszą przyszłość dla siebie,

168
00:09:40,415 --> 00:09:43,627
dla społeczności, dla środowiska.
Dla nas wszystkich.

169
00:09:44,628 --> 00:09:47,797
Jane Goodall to jedna
z moich osobistych bohaterek.

170
00:09:47,881 --> 00:09:50,508
W ciągu swojego życia
wykonała niezwykłą pracę.

171
00:09:54,429 --> 00:09:56,514
- Dzień dobry.
- Dzień dobry.

172
00:09:56,598 --> 00:09:58,600
- Dzień dobry.
- Miło poznać panią osobiście.

173
00:09:58,683 --> 00:10:00,060
Wzajemnie.

174
00:10:01,394 --> 00:10:02,479
Jak się pani miewa?

175
00:10:03,063 --> 00:10:05,023
Nigdy nie byłam taka zajęta.

176
00:10:05,106 --> 00:10:07,692
Słyszycie mnie? Jane, Mya-Rose?

177
00:10:07,776 --> 00:10:09,736
- Tak. Słyszymy.
- Tak.

178
00:10:09,819 --> 00:10:12,906
Myę-Rose Craig można nazwać
następczynią Jane Goodall.

179
00:10:12,989 --> 00:10:14,658
AKTYWISTKA NA RZECZ ŚRODOWISKA

180
00:10:14,741 --> 00:10:17,327
Ale jest czymś więcej.

181
00:10:17,410 --> 00:10:21,581
Zajmuję się tym,
odkąd byłam bardzo, bardzo młoda.

182
00:10:22,457 --> 00:10:25,460
Za sprawą determinacji
i miłości do ptaków oraz przyrody

183
00:10:25,544 --> 00:10:28,296
stała się waleczną ekolożką.

184
00:10:29,297 --> 00:10:32,759
Moje pokolenie
zawsze musiało myśleć o zmianach klimatu.

185
00:10:32,842 --> 00:10:38,932
Dorastając, uświadamialiśmy sobie,
że tzw. „dorośli”

186
00:10:39,015 --> 00:10:42,185
nie rozwiążą tego problemu
i że musimy zrobić to sami.

187
00:10:44,271 --> 00:10:46,022
Mamy herbatę i whiskey.

188
00:10:47,732 --> 00:10:50,944
Łyczek. Tylko to pomaga na mój głos.

189
00:10:51,903 --> 00:10:52,946
Wiesz?

190
00:10:53,446 --> 00:10:54,614
- Próbowałam…
- Nie próbowałam.

191
00:10:54,698 --> 00:10:57,659
Pytałam czworga śpiewaków operowych:

192
00:10:57,742 --> 00:11:01,705
„Co robisz, kiedy masz
zmęczone struny głosowe?”.

193
00:11:01,788 --> 00:11:03,164
Whiskey.

194
00:11:03,248 --> 00:11:04,749
- Ciekawe.
- Poważnie.

195
00:11:04,833 --> 00:11:06,668
Muszę spróbować.

196
00:11:06,751 --> 00:11:07,878
Śmiało.

197
00:11:08,670 --> 00:11:12,007
Kiedy byłam mała, babcia kazała mi
wdychać ciepłą whiskey

198
00:11:12,090 --> 00:11:14,968
z dużą ilością miodu,

199
00:11:15,051 --> 00:11:16,303
kiedy bolało mnie gardło.

200
00:11:16,386 --> 00:11:18,722
To nie pomaga. Ja po prostu… O tak.

201
00:11:21,349 --> 00:11:22,559
Jane, może opowiesz,

202
00:11:22,642 --> 00:11:26,021
dlaczego natura
zawsze była dla ciebie taka ważna.

203
00:11:26,104 --> 00:11:30,275
Nie tylko ze względu na twoją pracę,
ale też dla ciebie jako osoby.

204
00:11:30,984 --> 00:11:33,028
Od urodzenia kochałam zwierzęta.

205
00:11:33,612 --> 00:11:37,073
W moim dzieciństwie nie było telewizji.

206
00:11:37,824 --> 00:11:40,160
Uczyłam się, przebywając na zewnątrz.

207
00:11:40,952 --> 00:11:43,622
Tutaj. Jesteśmy w Bournemouth,
gdzie dorastałam.

208
00:11:44,581 --> 00:11:47,584
Spacerowałam po klifach

209
00:11:48,168 --> 00:11:50,170
z moim psem Rustym.

210
00:11:51,046 --> 00:11:54,090
Kochałam zwierzęta.
Moja miłość do zwierząt nie ma przyczyny.

211
00:11:54,174 --> 00:11:55,383
Taka się urodziłam.

212
00:11:55,926 --> 00:11:58,637
Nie miałam telewizji,
więc czytałam książki.

213
00:11:58,720 --> 00:12:02,891
Miałam osiem lat, kiedy przeczytałam
pierwszą książkę o doktorze Dolittle.

214
00:12:03,767 --> 00:12:07,437
A potem Tarzana.

215
00:12:07,520 --> 00:12:10,023
Przejrzałam to, zanim pani przyszła,

216
00:12:10,106 --> 00:12:11,483
i to jest przepiękne.

217
00:12:11,566 --> 00:12:15,737
Rozumiem, dlaczego to mogło zainspirować.

218
00:12:15,820 --> 00:12:16,821
Tak.

219
00:12:17,822 --> 00:12:22,285
Marzyłam, że kiedy dorosnę,
zamieszkam w Afryce wśród dzikich zwierząt

220
00:12:22,369 --> 00:12:23,787
i będę pisać o nich książki.

221
00:12:23,870 --> 00:12:26,248
W tych czasach dziewczęta
nie były naukowczyniami.

222
00:12:26,748 --> 00:12:30,794
Śmiali się ze mnie i radzili mi
marzyć o czymś, co mogę osiągnąć.

223
00:12:30,877 --> 00:12:32,045
Ale nie moja matka.

224
00:12:32,128 --> 00:12:35,340
Powiedziała:
„Jeśli naprawdę chcesz to robić,

225
00:12:35,423 --> 00:12:37,551
musisz bardzo ciężko pracować,

226
00:12:37,634 --> 00:12:39,427
wykorzystywać szanse,

227
00:12:39,511 --> 00:12:42,347
a jeśli się nie poddasz,
może znajdziesz sposób”.

228
00:12:42,430 --> 00:12:47,686
Trudno powiedzieć, jak wiele nastolatek
pisało do mnie i mówiło mi:

229
00:12:47,769 --> 00:12:51,856
„Dziękuję. Ponieważ pani to zrobiła,
ja też mogę to zrobić”.

230
00:12:52,357 --> 00:12:55,944
Duża część mojego aktywizmu ekologicznego
i działań w obronie środowiska

231
00:12:56,027 --> 00:12:59,781
wywodzi się z pracy, którą pani wykonała.

232
00:13:00,574 --> 00:13:03,410
Jakie wnioski powinniśmy wyciągnąć

233
00:13:03,493 --> 00:13:07,789
z tych dekad, które poświęciłaś
na obserwację szympansów

234
00:13:07,872 --> 00:13:11,543
oraz na próbę ochrony zwierząt
w ich naturalnym siedlisku?

235
00:13:11,626 --> 00:13:13,628
Cóż, myślę…

236
00:13:13,712 --> 00:13:17,591
Kiedy mój mentor Louis Leakey
wysłał mnie do Cambridge

237
00:13:18,174 --> 00:13:20,802
w 1961 roku,

238
00:13:21,428 --> 00:13:23,680
zdążyłam spędzić rok z szympansami.

239
00:13:24,264 --> 00:13:26,892
Wtedy jeszcze zbyt wiele
o nich nie wiedziałam.

240
00:13:26,975 --> 00:13:31,730
Powiedziano mi, że nie należy
nadawać im imion, tylko numery.

241
00:13:32,230 --> 00:13:33,690
Tak jest bardziej naukowo.

242
00:13:33,773 --> 00:13:36,943
Nie możesz mówić
o ich osobowościach, umysłach,

243
00:13:37,027 --> 00:13:38,153
ani o ich emocjach.

244
00:13:38,236 --> 00:13:40,697
Te dotyczą wyłącznie ludzi.

245
00:13:40,780 --> 00:13:45,035
Mój pies nauczył mnie, że to nieprawda.

246
00:13:45,118 --> 00:13:47,245
Że ci profesorzy,
mimo całej swojej wiedzy…

247
00:13:47,913 --> 00:13:51,249
To było dla mnie przerażające.
Nawet nie studiowałam.

248
00:13:51,333 --> 00:13:54,252
A nagle miałam robić doktorat z etologii,

249
00:13:54,336 --> 00:13:56,713
choć nie wiedziałam, czym jest etologia.

250
00:13:56,796 --> 00:14:00,759
Stopniowo, dzięki moim starannym notatkom,

251
00:14:00,842 --> 00:14:03,053
dzięki filmom dokumentalnym Hugo…

252
00:14:03,136 --> 00:14:04,721
AUTOR FILMÓW PRZYRODNICZYCH

253
00:14:04,804 --> 00:14:06,223
…które zdobywały popularność,

254
00:14:06,932 --> 00:14:11,394
dowiedzieliśmy się, że największą różnicą

255
00:14:11,478 --> 00:14:14,731
między nami a naszymi
najbliższymi krewnymi,

256
00:14:14,814 --> 00:14:18,610
z którymi łączy nas
tak wiele podobnych zachowań,

257
00:14:18,693 --> 00:14:21,238
jest gwałtowny rozwój naszego intelektu.

258
00:14:22,113 --> 00:14:26,826
Ale zwierzęta są dużo inteligentniejsze,
niż kiedykolwiek sądziliśmy.

259
00:14:26,910 --> 00:14:28,161
Mya-Rose.

260
00:14:28,245 --> 00:14:31,915
Obserwowałaś ptaki w dzieciństwie, prawda?
Dorastałaś wśród przyrody?

261
00:14:31,998 --> 00:14:33,500
Moi rodzice też są ptasiarzami.

262
00:14:33,583 --> 00:14:37,754
Zabrali mnie na obserwację ptaków,
kiedy miałam dziewięć dni.

263
00:14:37,837 --> 00:14:41,633
Robiłam to i kochałam od zawsze.

264
00:14:41,716 --> 00:14:43,969
- Widzisz jego dziób?
- Tak.

265
00:14:44,469 --> 00:14:47,097
- Jaki ma kolor?
- Jasnopomarańczowy.

266
00:14:47,180 --> 00:14:49,891
Są piękne, łatwo je zobaczyć.

267
00:14:49,975 --> 00:14:54,020
I są wszędzie, niezależnie od tego,
czy mieszkasz na wsi,

268
00:14:54,104 --> 00:14:55,605
czy w mieście.

269
00:14:55,689 --> 00:14:59,526
Potrzeba cierpliwości i dobrego wzroku.

270
00:15:00,402 --> 00:15:02,404
I absurdalnego optymizmu.

271
00:15:03,363 --> 00:15:04,489
Co to?

272
00:15:04,573 --> 00:15:06,283
To kiedy ma się dużo nadziei.

273
00:15:06,366 --> 00:15:07,867
To chyba prawda.

274
00:15:10,870 --> 00:15:13,373
Zobaczyłam go.

275
00:15:14,124 --> 00:15:17,460
Dużo pracowałam nad więzią
między dziećmi i nastolatkami

276
00:15:17,544 --> 00:15:18,962
a przyrodą i środowiskiem.

277
00:15:19,045 --> 00:15:22,966
Wykorzystywałam do tego różne formy
obserwacji ptaków.

278
00:15:23,967 --> 00:15:26,636
Byłabym zupełnie inną osobą,

279
00:15:26,720 --> 00:15:32,559
gdybym nie zaznała w dzieciństwie
tej miłości do ptaków i przyrody.

280
00:15:40,191 --> 00:15:43,486
Przyroda może mieć na nas głęboki wpływ.

281
00:15:44,321 --> 00:15:47,908
Czasem związek z przyrodą
bywa kołem ratunkowym.

282
00:15:50,160 --> 00:15:53,246
Świetnie się bawię.
Czuję się całkiem mocna.

283
00:15:53,997 --> 00:15:56,917
Silvia Vasquez-Lavado
odkryła przyrodę w okresie,

284
00:15:57,000 --> 00:15:58,627
w którym bardzo jej potrzebowała.

285
00:15:59,211 --> 00:16:01,880
Odnalazła nową ścieżkę,
która doprowadziła ją

286
00:16:01,963 --> 00:16:05,008
na najwyższe szczyty
na każdym kontynencie.

287
00:16:05,091 --> 00:16:06,843
To mój siódmy szczyt.

288
00:16:08,345 --> 00:16:09,512
GÓRY CATSKILL
NOWY JORK

289
00:16:09,596 --> 00:16:11,097
Rany. Spójrzcie.

290
00:16:11,806 --> 00:16:13,975
- Zjawiskowe.
- Piękne.

291
00:16:14,059 --> 00:16:15,518
Przepiękne.

292
00:16:15,602 --> 00:16:16,895
O rany.

293
00:16:20,482 --> 00:16:24,486
Jestem teraz w pełni zaangażowana
w propagowanie tej idei.

294
00:16:24,569 --> 00:16:25,862
WSPINACZKA

295
00:16:25,946 --> 00:16:28,865
Jestem posłanniczką góry.
Chcę nawrócić jak najwięcej osób.

296
00:16:28,949 --> 00:16:31,284
- Masz to na koszulce?
- Powinnam.

297
00:16:31,368 --> 00:16:32,369
Zdecydowanie.

298
00:16:32,452 --> 00:16:35,038
- Powinnam.
- Kupię takie.

299
00:16:35,121 --> 00:16:37,415
Tak. Posłanniczka góry.

300
00:16:37,499 --> 00:16:39,334
- Posłanniczka góry.
- Koszulka.

301
00:16:46,591 --> 00:16:52,305
No dobrze, pouczymy się trochę
zjazdu na linie.

302
00:16:52,389 --> 00:16:55,809
Na moim przyrządzie do asekuracji
są małe ząbki.

303
00:16:55,892 --> 00:16:59,646
Wytwarzają tarcie i blokują linę,
kiedy zjeżdżamy.

304
00:16:59,729 --> 00:17:01,523
- Przekręcamy to.
- Przekręcamy ten mały zamek.

305
00:17:01,606 --> 00:17:03,984
Możecie to sprawdzić poprzez naciskanie.

306
00:17:04,066 --> 00:17:06,236
To nasze koło ratunkowe.

307
00:17:06,319 --> 00:17:07,821
- To wszystko.
- To wszystko?

308
00:17:07,904 --> 00:17:09,322
To wszystko.

309
00:17:09,406 --> 00:17:11,533
- To zapobiegnie…
- Okej.

310
00:17:11,616 --> 00:17:13,868
To pozwoli nam bezpiecznie zjechać.

311
00:17:13,952 --> 00:17:16,204
Dobrze. Po pierwsze… Otwórz dłoń.

312
00:17:16,287 --> 00:17:17,831
Chwyć…

313
00:17:17,914 --> 00:17:19,541
- dolną część liny.
- Dolną.

314
00:17:19,623 --> 00:17:21,626
Tak. Zaciskasz na niej pięść.

315
00:17:21,709 --> 00:17:24,379
I ciągniesz. Jeśli spróbuję schodzić,

316
00:17:24,462 --> 00:17:25,630
- to się zerwie.
- Tak.

317
00:17:25,714 --> 00:17:28,174
- Gdy wiszę nad klifem…
- Kwestia naprężenia.

318
00:17:28,257 --> 00:17:31,511
…trzymając tę część, jestem bezpieczna.

319
00:17:31,595 --> 00:17:34,055
Spróbujcie się puścić i trochę…

320
00:17:34,139 --> 00:17:36,474
- Rozumiem. Czuję to.
- Trochę to czuć.

321
00:17:37,434 --> 00:17:38,935
- Tak.
- Jasne.

322
00:17:39,019 --> 00:17:40,395
To kluczowe, mamo.

323
00:17:40,979 --> 00:17:42,772
Musisz wiedzieć, jak się zatrzymać.

324
00:17:42,856 --> 00:17:43,857
Tak jest.

325
00:17:45,108 --> 00:17:47,569
Jak mówię swoim dzieciom:
bezpieczeństwo ponad wszystko.

326
00:17:47,652 --> 00:17:50,655
Ponad wszystko.
Zależy od tego twoje życie…

327
00:17:50,739 --> 00:17:52,157
Świetnie.

328
00:17:53,408 --> 00:17:56,953
W twojej historii
najbardziej podziwiam to,

329
00:17:57,037 --> 00:18:00,457
jak wykorzystałaś przyrodę,
żeby się uleczyć.

330
00:18:01,625 --> 00:18:03,919
Opowiesz o tym procesie?

331
00:18:04,002 --> 00:18:08,381
Podobnie jak
jedna na trzy kobiety na świecie,

332
00:18:08,465 --> 00:18:10,550
doświadczyłam przemocy seksualnej.

333
00:18:11,218 --> 00:18:14,679
Trauma wynikająca z tego zdarzenia,

334
00:18:15,388 --> 00:18:18,892
z tego okresu, długo mnie blokowała.

335
00:18:18,975 --> 00:18:20,185
- I…
- Gdy byłaś dzieckiem?

336
00:18:20,268 --> 00:18:22,938
Tak. To się działo, kiedy miałam 6-10 lat.

337
00:18:23,021 --> 00:18:25,232
Niestety próbowałam sobie z tym radzić

338
00:18:25,315 --> 00:18:27,567
i odcinać się od tych wspomnień alkoholem.

339
00:18:27,651 --> 00:18:31,571
Dosłownie zapijałam się na śmierć.

340
00:18:31,655 --> 00:18:36,785
Sięgnęłam dna.
I wtedy poprosiłam matkę o pomoc.

341
00:18:37,410 --> 00:18:39,496
Poprosiła, żebym przyjechała do Peru

342
00:18:39,579 --> 00:18:42,874
i odbyła z nią medytację leczniczą
pośród przyrody.

343
00:18:44,417 --> 00:18:47,921
Pierwszą rzeczą, jaka pojawiła się
podczas tej medytacji,

344
00:18:48,004 --> 00:18:52,217
byłam ja jako mała dziewczynka
podczas tej przemocy seksualnej.

345
00:18:52,300 --> 00:18:54,803
Dygotałam, skulona gdzieś z boku.

346
00:18:54,886 --> 00:18:58,682
Zobaczyłam dorosłą siebie,
przytulającą tę dziewczynkę

347
00:18:58,765 --> 00:19:02,102
i poczułam ten związek,
który dotąd ignorowałam.

348
00:19:02,185 --> 00:19:05,855
Kiedy nawiązywałyśmy relację,
usłyszałam huk.

349
00:19:05,939 --> 00:19:07,941
Pojawiły się góry,

350
00:19:08,024 --> 00:19:10,694
a dziewczynka pociągnęła mnie
w ich stronę.

351
00:19:10,777 --> 00:19:12,946
- O rany.
- Zobaczyłaś to i poczułaś?

352
00:19:13,029 --> 00:19:15,448
Zobaczyłam to i poczułam w tamtej wizji.

353
00:19:15,532 --> 00:19:17,075
- Niesamowite.
- To było niesamowite.

354
00:19:17,158 --> 00:19:21,288
Kiedy wizja zniknęła, pomyślałam:
„Mogę przyjąć to na dwa sposoby.

355
00:19:21,371 --> 00:19:25,375
Mogę uznać to za metaforę
przejścia przez góry życia z dziewczynką.

356
00:19:25,458 --> 00:19:28,420
Albo mogę potraktować to dosłownie
i ruszyć w góry”.

357
00:19:28,503 --> 00:19:29,880
- O rany.
- Uznałam…

358
00:19:29,963 --> 00:19:32,799
To mnie połączyło
z ogromnym bólem w moim życiu.

359
00:19:32,883 --> 00:19:35,969
W tej sytuacji muszę wspiąć się
na najwyższą górę świata.

360
00:19:36,595 --> 00:19:39,472
- Więc dotarłam do podnóży Everestu.
- Zaczęłaś od Everestu.

361
00:19:39,556 --> 00:19:43,393
„Widzę górę. Nie zacznę od niedużej góry.

362
00:19:43,476 --> 00:19:47,188
Zdobędę najwyższą górę na Ziemi”.

363
00:19:49,858 --> 00:19:52,986
Pierwszego dnia dotarliśmy
do miasteczka Namche Bazaar,

364
00:19:53,069 --> 00:19:54,946
bramy Himalajów.

365
00:19:55,030 --> 00:19:59,117
Ta chwila na zawsze zmieniła moje życie.

366
00:19:59,701 --> 00:20:01,953
Po raz pierwszy

367
00:20:02,037 --> 00:20:05,790
widzisz te zbocza i góry,

368
00:20:05,874 --> 00:20:09,336
które są… dokładnie takie,
jakie sobie wyobrażałaś.

369
00:20:09,419 --> 00:20:13,465
Jesteś maleńką mrówką,

370
00:20:13,548 --> 00:20:16,384
która kroczy pośród tych
ogromnych darów natury.

371
00:20:16,468 --> 00:20:19,763
Gdy zobaczyłaś te wspaniałe, potężne góry…

372
00:20:20,555 --> 00:20:26,978
To było poczucie bezpieczeństwa,
przynależności. Było bardzo silne.

373
00:20:27,062 --> 00:20:29,940
Żaden człowiek nie sprawił,
że tak się czułam.

374
00:20:30,023 --> 00:20:35,403
Pamiętam, jak pomyślałam:
„Chcę iść dalej”.

375
00:20:35,487 --> 00:20:38,490
Cudownie jest widzieć, że przyroda
może zapewnić ci takie poczucie.

376
00:20:39,324 --> 00:20:42,327
To był piękny dzień.
Potężny, piękny dzień.

377
00:20:42,410 --> 00:20:44,120
Czuję się jak w niebie.

378
00:20:44,704 --> 00:20:49,042
Wiedziałaś, że jest w tobie coś,
co cię tam pcha.

379
00:20:49,125 --> 00:20:50,126
Tak.

380
00:20:50,210 --> 00:20:51,920
- Ta mała dziewczynka…
- Tak.

381
00:20:52,003 --> 00:20:54,381
…prowadziła cię,
a ty nagle znalazłaś się tam

382
00:20:54,464 --> 00:20:57,509
i przeżyłaś transcendentne doświadczenie.

383
00:20:57,592 --> 00:21:00,637
Czułam, że odnowiłam więź z samą sobą.

384
00:21:00,720 --> 00:21:02,931
Odebrałam jasną wiadomość:

385
00:21:03,014 --> 00:21:07,102
„Silvio, to twoja droga.
Musisz tu zostać”.

386
00:21:07,185 --> 00:21:09,604
I byłam wdzięczna Everestowi.

387
00:21:09,688 --> 00:21:12,857
Powiedziałam:
„Pewnego dnia wrócę i ci podziękuję.

388
00:21:12,941 --> 00:21:14,859
Spróbuję wspiąć się na szczyt”.

389
00:21:14,943 --> 00:21:17,279
To było ziarno, od którego
rozpoczęła się moja droga.

390
00:21:17,362 --> 00:21:19,197
Obiecałaś coś sobie i górze.

391
00:21:19,281 --> 00:21:21,283
I to jest naprawdę niewiarygodne.

392
00:21:21,366 --> 00:21:24,035
Mount Everest to zachodnia nazwa tej góry,

393
00:21:24,119 --> 00:21:27,831
natomiast po tybetańsku
nazywa się ją Chomolungma,

394
00:21:27,914 --> 00:21:29,749
a to znaczy: „Matka świata”.

395
00:21:31,585 --> 00:21:33,253
Idealnie.

396
00:21:33,336 --> 00:21:35,130
I oto nagle składam obietnicę,

397
00:21:35,213 --> 00:21:37,132
szczerą obietnicę matce świata.

398
00:21:37,215 --> 00:21:38,842
- O rany, Silvio.
- I to…

399
00:21:38,925 --> 00:21:41,219
Ta magia sprawiła,
że wkroczyłam na tę ścieżkę.

400
00:21:41,803 --> 00:21:43,597
- To wspaniałe.
- Niesamowite.

401
00:21:47,934 --> 00:21:50,437
- Zjedziemy na sam dół.
- Dobrze.

402
00:21:51,146 --> 00:21:53,440
Przygotuję was, a potem ruszę pierwsza.

403
00:21:53,523 --> 00:21:54,357
Okej.

404
00:21:54,441 --> 00:21:57,903
Miałam momenty, w których myślałam:
„Ach!”. „To niesamowite”.

405
00:21:57,986 --> 00:22:00,906
Ale nie przeżyłam takiej chwili
jak ty pod Everest.

406
00:22:00,989 --> 00:22:04,326
Z takim poczuciem zadziwienia,
sensu i celu.

407
00:22:05,452 --> 00:22:07,913
Nie wiem. Jeszcze tego nie doświadczyłam.

408
00:22:10,457 --> 00:22:13,376
- Spróbuj się odchylić.
- Tak.

409
00:22:14,044 --> 00:22:15,378
Miła woda.

410
00:22:16,004 --> 00:22:17,005
O rany.

411
00:22:20,342 --> 00:22:23,011
Jesteś gotowa do zejścia.

412
00:22:23,094 --> 00:22:25,222
- Dam ci trochę liny.
- Dobrze.

413
00:22:26,014 --> 00:22:27,599
- Dobra.
- Jesteś gotowa.

414
00:22:28,433 --> 00:22:30,477
Stań szeroko. W rozkroku.

415
00:22:30,560 --> 00:22:32,604
- Zaczynamy. Tak. Dobrze.
- Dobrze.

416
00:22:33,605 --> 00:22:35,232
- Odchyl się.
- Ale…

417
00:22:35,315 --> 00:22:37,067
Mam cię.

418
00:22:38,235 --> 00:22:41,738
- Obie ręce w dół.
- Ale nie mogę…

419
00:22:41,821 --> 00:22:44,282
Kiepsko mi idzie spuszczanie liny.

420
00:22:44,366 --> 00:22:46,409
- Zablokowało się?
- Ciągle się blokuje.

421
00:22:48,453 --> 00:22:51,206
Świetnie. Ciśnienie wody.

422
00:22:52,666 --> 00:22:54,417
Jeśli musisz ruszać, ruszaj.

423
00:22:54,918 --> 00:22:56,795
- Gotowe?
- Tak.

424
00:22:56,878 --> 00:22:59,631
Dasz radę.

425
00:23:00,382 --> 00:23:01,967
Nie pozwolisz mi zginąć.

426
00:23:02,050 --> 00:23:04,052
Na tym etapie teraz jestem.

427
00:23:04,135 --> 00:23:06,555
- Nie zginę.
- Nie. Małe kroczki.

428
00:23:08,807 --> 00:23:10,475
Małe kroczki.

429
00:23:11,601 --> 00:23:13,061
Mamy cię.

430
00:23:16,064 --> 00:23:17,649
Tak jest. Doskonale.

431
00:23:17,732 --> 00:23:21,152
Moją misją jest zachęcenie do tego
jak największej liczby ludzi…

432
00:23:22,654 --> 00:23:25,574
Gdy tylko doświadczysz tych korzyści,

433
00:23:25,657 --> 00:23:29,119
zrozumiesz, jaką rolę odgrywasz

434
00:23:29,202 --> 00:23:30,203
w środowisku.

435
00:23:30,287 --> 00:23:31,746
- Zrobiłaś to.
- Bardzo dziękuję.

436
00:23:31,830 --> 00:23:33,582
Świetnie się spisałaś.

437
00:23:33,665 --> 00:23:36,042
Musisz pojechać ze mną kiedyś do bazy.

438
00:23:36,126 --> 00:23:37,669
- Zdecydowanie…
- Jesteśmy umówione. Kiedyś.

439
00:23:37,752 --> 00:23:39,629
- Dobrze się spisałaś.
- Dobra. Dziękuję.

440
00:23:39,713 --> 00:23:42,841
Moja córka będzie pod wrażeniem.

441
00:23:49,931 --> 00:23:54,769
Każdy szympans wydaje
własny odgłos na powitanie.

442
00:23:54,853 --> 00:23:55,896
Nazywamy to pohukiwaniem.

443
00:23:55,979 --> 00:23:59,482
To powitanie z daleka,
więc nie jest dla ciebie.

444
00:23:59,566 --> 00:24:01,693
To dla ciebie. Bo jesteś daleko.

445
00:24:01,776 --> 00:24:03,278
- Okej.
- I to…

446
00:24:09,868 --> 00:24:13,663
Dla ciebie mam powitanie z bliska.

447
00:24:17,167 --> 00:24:20,337
Jeśli się lubicie,
kończy się zwykle na uścisku.

448
00:24:20,420 --> 00:24:26,134
Bardzo by się martwiły, gdyby musiały
szturchać się łokciami podczas pandemii.

449
00:24:27,260 --> 00:24:32,015
Smutne jest to, że zmiany klimatu,
utrata bioróżnorodności

450
00:24:32,098 --> 00:24:34,517
i pandemia wynikają wszystkie

451
00:24:34,601 --> 00:24:38,563
z naszego braku szacunku
dla przyrody i zwierząt.

452
00:24:38,647 --> 00:24:40,565
To nasza wina. Doprowadziliśmy do tego.

453
00:24:40,649 --> 00:24:44,027
Czasem trudno mi to sobie uzmysłowić.

454
00:24:44,110 --> 00:24:46,821
Skalę szkód, jakie wyrządziliśmy planecie

455
00:24:46,905 --> 00:24:50,033
w tak krótkim czasie.

456
00:24:50,116 --> 00:24:52,077
Mnie jest łatwiej, bo to widziałam.

457
00:24:52,577 --> 00:24:56,706
Optymizmem napawa fakt,
że tak wielu młodych ludzi

458
00:24:57,290 --> 00:25:01,670
włącznie z tobą, angażuje się
w próby ochrony przyrody.

459
00:25:01,753 --> 00:25:04,422
Zawsze czułam się bardzo samotna

460
00:25:04,506 --> 00:25:07,717
jako młoda osoba,
której zależało na środowisku.

461
00:25:07,801 --> 00:25:09,010
A potem nagle

462
00:25:09,678 --> 00:25:16,518
pojawiły się na ulicach setki tysięcy
dzieciaków w moim wieku,

463
00:25:16,601 --> 00:25:18,103
które uczestniczyły w protestach.

464
00:25:19,187 --> 00:25:22,983
Pamiętam, jak pomyślałam wtedy,
że coś się zmieniło.

465
00:25:23,066 --> 00:25:25,694
I że to wszystko zmieni.

466
00:25:26,653 --> 00:25:30,282
Wielu młodych ludzi słyszy,
że ich zdanie się nie liczy.

467
00:25:30,365 --> 00:25:31,575
NIE WCISKAJ DRZEMKI
DZIAŁAJ!

468
00:25:31,658 --> 00:25:34,286
Ale młodzi ludzie mają ogromny wpływ…

469
00:25:34,369 --> 00:25:35,453
RATUJCIE NASZ KLIMAT!

470
00:25:35,537 --> 00:25:38,081
…na rozmowę o zmianach klimatu

471
00:25:38,164 --> 00:25:40,000
i ruchu klimatycznym.

472
00:25:40,083 --> 00:25:41,543
Podnoszą świadomość.

473
00:25:41,626 --> 00:25:43,712
Może jest jakaś nadzieja dla przyszłości,

474
00:25:43,795 --> 00:25:48,466
skoro mamy na całym świecie
tylu młodych ludzi,

475
00:25:48,550 --> 00:25:50,927
którzy tak zaciekle walczą o planetę.

476
00:25:51,011 --> 00:25:53,471
- Walczymy!
- Walczymy!

477
00:25:53,555 --> 00:25:56,349
- O nasze góry!
- O nasze góry!

478
00:25:56,433 --> 00:25:58,977
Jednymi z najgłośniejszych
i najważniejszych głosów

479
00:25:59,060 --> 00:26:01,271
w tej walce są głosy przedstawicieli
rdzennych społeczności.

480
00:26:01,354 --> 00:26:02,355
WIEC DLA KLIMATU

481
00:26:03,815 --> 00:26:07,944
Ci najbliżej związani z przyrodą
są najbardziej narażeni

482
00:26:08,028 --> 00:26:10,238
na szkody wyrządzane przez zmiany klimatu.

483
00:26:10,322 --> 00:26:13,199
Dla mnie jako przedstawicielki
rdzennej ludności

484
00:26:13,283 --> 00:26:16,745
ważny jest kontakt z ziemią.

485
00:26:18,914 --> 00:26:22,542
Bez tego by mnie tu nie było.

486
00:26:23,168 --> 00:26:26,630
Jestem częścią tej Ziemi.
Jestem jednością z przyrodą.

487
00:26:27,339 --> 00:26:30,759
Quannah Chasinghorse
i jej matka Jody Potts

488
00:26:30,842 --> 00:26:35,138
zaciekle chronią Arctic Wildlife Refuge.

489
00:26:35,222 --> 00:26:37,432
Quannah zabierała głos

490
00:26:37,515 --> 00:26:41,353
jako modelka, starając się
zainteresować ludzi swoim aktywizmem.

491
00:26:41,436 --> 00:26:44,689
Obie są prawdziwymi żywiołami.

492
00:26:44,773 --> 00:26:46,942
- Zdecydowanie nie do zdarcia.
- Nie tylko chronią naturę,

493
00:26:47,025 --> 00:26:49,736
ale są też odważne
i walczą w pierwszym szeregu.

494
00:26:49,819 --> 00:26:50,820
DOŚĆ SKRADZIONYCH SIÓSTR

495
00:26:51,613 --> 00:26:54,532
LOS ANGELES
KALIFORNIA

496
00:27:05,460 --> 00:27:06,878
Przepyszna potrawka.

497
00:27:06,962 --> 00:27:08,129
Dziękuję.

498
00:27:08,213 --> 00:27:11,132
Niesamowity smak.

499
00:27:11,216 --> 00:27:17,055
To zupa z łosia, jedna z podstaw
naszej diety na Alasce.

500
00:27:17,138 --> 00:27:18,765
MODELKA I STRAŻNICZKA ZIEMI

501
00:27:18,848 --> 00:27:22,102
Jest w niej tylko mięso łosia,
sól, cebula…

502
00:27:22,185 --> 00:27:23,728
STRAŻNICZKA ZIEMI

503
00:27:23,812 --> 00:27:26,898
…marchew, seler i trochę ryżu.
To dla nas soul food.

504
00:27:26,982 --> 00:27:28,483
Naprawdę.

505
00:27:28,567 --> 00:27:30,318
- Pyszne.
- Dziękuję.

506
00:27:30,402 --> 00:27:32,153
Przywiozłyście tu mięso łosia?

507
00:27:32,237 --> 00:27:33,530
- Tak.
- Ekstra!

508
00:27:33,613 --> 00:27:35,407
- Aż z Alaski?
- Aż z Alaski.

509
00:27:35,490 --> 00:27:36,616
- Ale fajnie.
- Tak.

510
00:27:36,700 --> 00:27:38,952
Quannah, przeprowadziłaś się do LA.

511
00:27:39,035 --> 00:27:41,538
Przeprowadzka z Alaski

512
00:27:41,621 --> 00:27:43,832
to prawdziwy szok kulturowy.

513
00:27:43,915 --> 00:27:46,167
Jak mogłoby być inaczej?

514
00:27:46,251 --> 00:27:48,670
Udaje ci się wciąż obcować z przyrodą?

515
00:27:48,753 --> 00:27:51,882
Znalazłaś miejsca,
gdzie czujesz większą więź z ziemią,

516
00:27:51,965 --> 00:27:56,469
choć różnią się od tych, do których
jesteś przyzwyczajona na Alasce?

517
00:27:56,553 --> 00:27:58,471
Nie mieszkam zupełnie poza miastem,

518
00:27:58,555 --> 00:28:01,224
ale na tyle daleko, żebym mogła oddychać.

519
00:28:01,308 --> 00:28:03,727
Znalezienie równowagi

520
00:28:03,810 --> 00:28:07,230
z dala od domów moich przodków
jest bardzo ważne.

521
00:28:07,314 --> 00:28:10,275
Chciałam zapytać o te tatuaże.

522
00:28:10,358 --> 00:28:14,654
Wszyscy znają dziś tatuaże,
ale wasze mają głęboki sens.

523
00:28:14,738 --> 00:28:18,658
W naszym plemieniu, Gwich'in,
tatuaż na podbródku jest dla kobiet

524
00:28:18,742 --> 00:28:20,118
obrzędem przejścia.

525
00:28:20,201 --> 00:28:24,789
Uczą się w tym czasie o kobiecości

526
00:28:24,873 --> 00:28:26,917
i otrzymują pierwszy tatuaż na podbródku.

527
00:28:27,000 --> 00:28:29,586
- Pierwszy? To pojedyncza linia?
- Pojedyncza.

528
00:28:29,669 --> 00:28:33,215
Quannah, czytałam, że to matka
zrobiła ci pierwszy tatuaż.

529
00:28:34,049 --> 00:28:38,970
Tak. Mama jest tradycyjną tatuażystką
w naszym plemieniu.

530
00:28:39,054 --> 00:28:43,934
Dla mnie to wyjątkowy zaszczyt.

531
00:28:44,017 --> 00:28:48,438
Jestem nie tylko jedną z pierwszych
rdzennych modelek na takim poziomie,

532
00:28:48,521 --> 00:28:52,567
ale też pierwszą rdzenną modelką
z tatuażami na twarzy.

533
00:28:52,651 --> 00:28:56,738
Jestem też pierwszą dziewczyną
z mojego plemienia, która otrzymała tatuaż

534
00:28:56,821 --> 00:28:58,949
w tym wieku od ponad stu lat.

535
00:29:03,495 --> 00:29:05,538
Moje korzenie są kompletnie nierozumiane.

536
00:29:05,622 --> 00:29:07,540
Istnieje wiele stereotypów,

537
00:29:07,624 --> 00:29:10,544
wielu ludzi pyta:
„Wciąż mieszkacie w igloo?”.

538
00:29:11,211 --> 00:29:12,837
Nie mieszkamy w igloo.

539
00:29:13,630 --> 00:29:17,259
Z jakimi reakcjami
spotykałaś się jako modelka?

540
00:29:17,342 --> 00:29:19,386
Bo musi to być…

541
00:29:19,469 --> 00:29:21,930
Nie tylko masz wspaniałą karierę,

542
00:29:22,013 --> 00:29:23,515
ale też coś reprezentujesz.

543
00:29:24,099 --> 00:29:27,477
Dla mnie to… Wszędzie, gdzie jestem,

544
00:29:28,478 --> 00:29:30,981
staram się wprowadzać też moje plemię.

545
00:29:31,064 --> 00:29:35,735
Ilekroć mam okazję
mówić o moim aktywizmie,

546
00:29:35,819 --> 00:29:38,029
o tym, dlaczego zostałam modelką…

547
00:29:38,113 --> 00:29:39,823
Bo są momenty, kiedy zastanawiam się:

548
00:29:39,906 --> 00:29:42,742
„Czy to w ogóle pomaga mojemu plemieniu?”.
„Co ja robię?”.

549
00:29:42,826 --> 00:29:44,077
Rozumiecie?

550
00:29:44,160 --> 00:29:47,831
A potem myślę o rdzennych dziewczynach,
które czują się zauważone.

551
00:29:47,914 --> 00:29:50,917
Patrzę na wiadomości,
które dostaję od nich

552
00:29:51,001 --> 00:29:52,419
i od kobiet, które piszą:

553
00:29:52,502 --> 00:29:54,462
„Dzięki tobie moja córka czuje się piękna.

554
00:29:54,546 --> 00:29:56,214
Widzi rdzenną kobietę
na okładce czasopisma.

555
00:29:56,298 --> 00:29:59,509
Dodaje jej to sił”.

556
00:29:59,593 --> 00:30:03,680
Dzięki temu,
jak widoczna jest teraz Quannah…

557
00:30:03,763 --> 00:30:07,350
Jej obecność na tych okładkach
to ważny przekaz:

558
00:30:07,434 --> 00:30:08,602
„Wciąż tu jesteśmy”.

559
00:30:08,685 --> 00:30:11,438
„Przetrwaliśmy i wciąż tu jesteśmy”.

560
00:30:12,355 --> 00:30:15,859
Jody, ty i Quannah stałyście się znane

561
00:30:15,942 --> 00:30:19,404
dzięki waszemu aktywizmowi,
walce o klimat i o ziemię,

562
00:30:19,487 --> 00:30:22,949
o wodę i powietrze. Możesz opowiedzieć,
jak to się zaczęło?

563
00:30:23,033 --> 00:30:26,328
Jak stałaś się taką liderką?

564
00:30:26,411 --> 00:30:27,495
Myślę, że…

565
00:30:28,747 --> 00:30:32,375
To prawdziwe błogosławieństwo,
że wychowałam się tak blisko ziemi.

566
00:30:32,459 --> 00:30:36,171
Kiedy jesteśmy pośród przyrody,
obserwujemy to, co jest w koło.

567
00:30:37,714 --> 00:30:42,093
Na przestrzeni mojego życia…
Zwłaszcza w ciągu ostatnich 12 lat,

568
00:30:42,177 --> 00:30:45,055
obserwowałam drastyczne zmiany.

569
00:30:45,138 --> 00:30:47,015
Dlatego my…

570
00:30:47,098 --> 00:30:50,018
Jako rdzenne plemiona mierzymy się
z prawdziwym kryzysem,

571
00:30:50,101 --> 00:30:53,855
bo to zmienia naszą obecność
w tych miejscach.

572
00:30:54,648 --> 00:30:57,234
Dla wielu z nas

573
00:30:57,984 --> 00:30:59,736
tak to chyba właśnie wygląda.

574
00:30:59,819 --> 00:31:01,863
Dostrzegamy wpływ zmian klimatu

575
00:31:01,947 --> 00:31:04,074
i mówimy o tym.

576
00:31:04,157 --> 00:31:07,035
W Waszyngtonie lobbowałam
w imieniu naszych świętych ziem

577
00:31:07,118 --> 00:31:11,081
i mojego plemienia i ustawa przeszła
w Izbie Reprezentantów.

578
00:31:11,164 --> 00:31:15,043
Pamiętam, że po tym triumfie pomyślałam:
„To może coś dać.

579
00:31:15,126 --> 00:31:17,879
Może zdołamy ochronić nasze ziemie”.

580
00:31:17,963 --> 00:31:19,923
Chciałam iść dalej i dalej.

581
00:31:20,006 --> 00:31:23,218
Chciałam robić coraz więcej,
a im więcej robiłam…

582
00:31:23,301 --> 00:31:26,513
Odnajdowałam swoje piękno
i swoją siłę w swoim głosie.

583
00:31:26,596 --> 00:31:31,101
To było dla mnie… To takie ważne,
żeby reprezentować tak, jak należy,

584
00:31:31,184 --> 00:31:33,061
najlepiej, jak potrafię.

585
00:31:33,144 --> 00:31:36,064
Wkraczać w każde miejsce i być sobą,

586
00:31:36,147 --> 00:31:38,066
i żeby akceptowali mnie taką, jaka jestem.

587
00:31:39,526 --> 00:31:42,279
Tyle mówisz o młodszych ludziach,

588
00:31:42,362 --> 00:31:46,157
których inspirujesz
i którym życzysz łatwiejszej drogi.

589
00:31:46,241 --> 00:31:49,369
Ale co dla ciebie znaczy
zapewnianie widoczności starszym?

590
00:31:50,120 --> 00:31:51,580
To niesamowicie ważne.

591
00:31:51,663 --> 00:31:53,707
Ilekroć odwiedzam rdzenną społeczność

592
00:31:53,790 --> 00:31:57,335
i spotykam osoby ze starszyzny,
mam ochotę płakać.

593
00:31:57,836 --> 00:32:01,089
Oni tak wiele przeszli.

594
00:32:02,007 --> 00:32:04,926
Ludobójstwo, szkoły z internatami…

595
00:32:05,635 --> 00:32:06,761
Aż się wzruszam.

596
00:32:09,055 --> 00:32:10,140
A ja wciąż tu jestem.

597
00:32:10,223 --> 00:32:11,641
Tak.

598
00:32:11,725 --> 00:32:16,271
Mogę w pełni zaakceptować siebie
i to, kim jestem

599
00:32:16,354 --> 00:32:18,732
jako rdzenna kobieta… a oni nie mogli.

600
00:32:19,399 --> 00:32:23,278
- To prawda. Tak.
- Nie mogli.

601
00:32:23,361 --> 00:32:26,448
Bali się być sobą. A to, że mogę

602
00:32:26,531 --> 00:32:29,868
w pełni być sobą na światowej scenie,
na okładce czasopisma…

603
00:32:31,536 --> 00:32:32,829
Tak.

604
00:32:32,913 --> 00:32:33,914
To tak wiele znaczy.

605
00:32:39,586 --> 00:32:41,254
Jak miło tu być.

606
00:32:45,091 --> 00:32:46,551
W takich miejscach,

607
00:32:46,635 --> 00:32:49,429
zwłaszcza tych nowych, na ich terenach,

608
00:32:49,512 --> 00:32:54,935
zawsze myślę o naszych przodkach,
o tutejszych rdzennych plemionach.

609
00:32:55,018 --> 00:32:56,353
Nie miałam łatwego życia.

610
00:32:56,436 --> 00:33:00,190
Było mi łatwiej niż moim dziadkom,
ale nie było idealnie.

611
00:33:00,899 --> 00:33:04,110
Ale kluczową siłą w moim życiu,
którą starałam się

612
00:33:04,194 --> 00:33:07,280
przekazać dzieciom, są nasze
tradycyjne wartości, nasza kultura,

613
00:33:07,364 --> 00:33:11,034
więź z ziemią. One zawsze dają nam siłę.

614
00:33:24,005 --> 00:33:28,885
To dowód na to, że potrzebujemy
przyrody do rozwoju psychicznego.

615
00:33:28,969 --> 00:33:32,472
I potrzebujemy przyrody do…
Słyszałyście o kąpielach leśnych?

616
00:33:32,556 --> 00:33:33,390
- Tak.
- Tak.

617
00:33:33,473 --> 00:33:35,725
Lekarze je teraz zapisują.

618
00:33:35,809 --> 00:33:40,647
Dla naszego zdrowia
psychicznego i fizycznego

619
00:33:40,730 --> 00:33:43,275
dobre jest spędzanie czasu
pośród przyrody.

620
00:33:43,358 --> 00:33:47,696
Jeśli mieszkasz w środku miasta,
sprowadź przyrodę do miasta.

621
00:33:54,953 --> 00:33:58,790
Tak się złożyło,
że byłam w Nowym Jorku 11 września.

622
00:34:02,711 --> 00:34:04,296
To było przerażające.

623
00:34:05,380 --> 00:34:07,299
Miasto stało się ciche i wymarłe,

624
00:34:07,382 --> 00:34:10,760
zamiast nowojorskiego ruchu słyszało się

625
00:34:10,844 --> 00:34:13,387
syreny radiowozów i karetek.

626
00:34:14,306 --> 00:34:18,602
Mam wiele opowieści.
Ale była tam młoda kobieta.

627
00:34:18,684 --> 00:34:23,064
Zobaczyła przejeżdżającą śmieciarkę,
z której wystawały części drzewa.

628
00:34:23,899 --> 00:34:29,362
Przekonała osobę, która wiozła drzewo,
żeby wyjęła je ze śmieciarki.

629
00:34:29,445 --> 00:34:35,535
Trafiło do ogrodu botanicznego.
Potrzeba było mnóstwa pracy i miłości,

630
00:34:35,619 --> 00:34:37,245
ale drzewo zaczęło odrastać.

631
00:34:38,997 --> 00:34:42,166
Ostatecznie przeniesiono je z powrotem
w miejsce, w którym teraz stoi.

632
00:34:42,249 --> 00:34:43,543
POMNIK 11 WRZEŚNIA

633
00:34:44,920 --> 00:34:48,465
Jednym ze źródeł mojej nadziei
jest odporność natury.

634
00:34:49,298 --> 00:34:53,094
Kiedy byłam w Nowym Jorku
z okazji Międzynarodowego Dniu Pokoju,

635
00:34:53,178 --> 00:34:55,597
odwiedziliśmy Drzewo Przetrwania.

636
00:35:01,228 --> 00:35:07,400
Podniosłam wzrok i zobaczyłam wśród gałęzi
piękne ptasie gniazdo.

637
00:35:08,276 --> 00:35:11,404
To było… Wszystko się połączyło.

638
00:35:11,488 --> 00:35:16,243
Drzewo przetrwało i pomagało twoim ptakom

639
00:35:16,326 --> 00:35:18,662
powoływać nowe życie.

640
00:35:19,412 --> 00:35:20,997
Czyż to nie urocza historia?

641
00:35:21,623 --> 00:35:22,624
Tak.

642
00:35:22,707 --> 00:35:25,669
To coś więcej. To bardzo ważna historia.

643
00:35:26,294 --> 00:35:31,216
Dla mnie nadzieja nie polega na patrzeniu
na świat przez różowe okulary.

644
00:35:31,299 --> 00:35:32,717
Chodzi o działanie.

645
00:35:32,801 --> 00:35:36,346
Widzę to tak, że jesteśmy teraz
w bardzo ciemnym tunelu.

646
00:35:36,429 --> 00:35:39,140
Rozglądając się,
widzimy bardzo mroczny świat.

647
00:35:39,224 --> 00:35:43,270
A na końcu tego tunelu
jest drobne światełko.

648
00:35:43,353 --> 00:35:46,773
Musimy ciężko pracować, zakasać rękawy.

649
00:35:46,856 --> 00:35:51,194
Wspinać się, czołgać,
przedzierać się pośród przeszkód,

650
00:35:51,278 --> 00:35:53,613
które dzielą nas od tego światełka.

651
00:35:54,281 --> 00:35:56,283
Chodzi o pewną wizję,

652
00:35:56,366 --> 00:35:59,786
determinację i o to, by się nie poddawać.

653
00:36:00,287 --> 00:36:04,165
Więc musimy…
rozbudzić w sobie ducha walki.

654
00:36:04,249 --> 00:36:08,420
Jeśli skłonimy ludzi do działania,
do angażowania się

655
00:36:08,503 --> 00:36:11,339
i robienia bardziej niż myślenia,

656
00:36:11,923 --> 00:36:13,800
wyrwie ich to z apatii

657
00:36:13,884 --> 00:36:16,094
- i da ludziom nadzieję.
- Tak.

658
00:36:16,803 --> 00:36:21,141
Liczy się każdy człowiek,
który żyje dziś na tej planecie.

659
00:36:22,017 --> 00:36:24,019
Każdy ma rolę do odegrania,

660
00:36:24,102 --> 00:36:26,521
nawet jeśli jeszcze nie wie, jaka to rola.

661
00:36:27,272 --> 00:36:28,940
A kluczowe jest to,

662
00:36:29,024 --> 00:36:35,030
że każdy człowiek wywiera codziennie
wpływ na tę planetę.

663
00:36:36,114 --> 00:36:40,994
Kiedy staniemy się bardziej świadomi
i wykształceni, możemy wybrać,

664
00:36:41,077 --> 00:36:43,163
jaki wpływ chcemy wywrzeć.

665
00:36:44,080 --> 00:36:45,081
Amen.

666
00:36:46,249 --> 00:36:48,126
Bardzo wam obu dziękuję.

667
00:36:48,627 --> 00:36:49,753
No i tak.

668
00:36:50,670 --> 00:36:53,256
Dziękuję wam. Dziękuję, Jane.

669
00:36:53,340 --> 00:36:54,716
- Dziękuję.
- Dziękuję, Chelsea.

670
00:36:54,799 --> 00:36:55,717
Dziękuję.

671
00:36:55,800 --> 00:36:58,803
Mam kawę. Zdrowie.

672
00:36:58,887 --> 00:37:00,889
Zabawnie wyglądasz. Zdrowie.

673
00:37:02,432 --> 00:37:04,351
Jestem na tyle stara, że mogę pić whiskey.

674
00:37:07,395 --> 00:37:09,814
Jedną ze wspaniałych zmian,

675
00:37:09,898 --> 00:37:12,067
do których doszło
w ciągu ostatnich 10-20 lat,

676
00:37:12,150 --> 00:37:15,528
jest to, że więcej kobiet
zostało liderkami i działa

677
00:37:15,612 --> 00:37:18,531
na rzecz środowiska,
walki ze zmianami klimatu,

678
00:37:18,615 --> 00:37:20,450
odbudowy naszej więzi z naturą.

679
00:37:20,533 --> 00:37:25,288
Jak powiedziała Jane Goodall, nadzieja…
jest drogą do przetrwania.

680
00:37:25,372 --> 00:37:29,000
To strategia,
która pozwala załatwiać sprawy.

681
00:37:30,126 --> 00:37:32,629
Wszyscy mamy
tego niezłomnego ducha.

682
00:37:34,130 --> 00:37:35,715
Ale ludzie o tym nie wiedzą.

683
00:37:35,799 --> 00:37:38,760
Nie pozwalają mu się rozwijać,
wzbić się w górę.

684
00:37:38,843 --> 00:37:42,138
Boją się, denerwują albo są przygnębieni.

685
00:37:42,222 --> 00:37:45,267
Musimy uwolnić tego niezłomnego ducha,

686
00:37:45,350 --> 00:37:49,229
żeby uczynić świat lepszym
dla wszystkich żywych istot.

687
00:38:45,577 --> 00:38:47,579
NAPISY: MARIA ZAWADZKA-STRĄCZEK