1
00:00:10,885 --> 00:00:14,305
Większość tego, co myślimy o sobie
jako o Amerykanach,

2
00:00:16,099 --> 00:00:18,019
z czego jesteśmy dumni,

3
00:00:18,685 --> 00:00:24,185
oraz większość naszych wierzeń
i koncepcji odnośnie naszej wolności

4
00:00:24,274 --> 00:00:26,364
zawiera się w 14. poprawce.

5
00:00:28,570 --> 00:00:31,110
Czternasta poprawka
narodziła się w bitwie,

6
00:00:31,197 --> 00:00:36,077
została wykuta wśród kontrowersji
i ratyfikowana pomimo animozji.

7
00:00:36,745 --> 00:00:37,905
Oto jej dziedzictwo.

8
00:00:38,705 --> 00:00:42,455
Nie wzięliśmy pod uwagę,
jak bardzo nie byliśmy przygotowani

9
00:00:42,542 --> 00:00:44,502
na prawdziwą równość.

10
00:00:44,586 --> 00:00:47,296
NETFLIX — ORYGINALNY SERIAL DOKUMENTALNY

11
00:00:56,097 --> 00:00:58,807
ARTYKUŁ XIV

12
00:00:59,184 --> 00:01:03,234
Każda akcja wywołuje
równoważną reakcję o takiej samej sile.

13
00:01:04,105 --> 00:01:08,935
Każda rewolucja wywołuje
kontrrewolucję o takiej samej sile.

14
00:01:09,027 --> 00:01:10,107
DOŚĆ BIAŁEJ SUPREMACJI

15
00:01:10,195 --> 00:01:13,525
Większość ludzi ciężko znosi zmiany.

16
00:01:13,615 --> 00:01:16,275
Zwłaszcza gdy czuje, że coś traci.

17
00:01:16,951 --> 00:01:19,541
Po wojnie secesyjnej większość
białych południowców

18
00:01:19,621 --> 00:01:23,881
czuje, że nie tylko przegrała wojnę,
ale i straciła swój styl życia.

19
00:01:24,501 --> 00:01:25,921
Zostali upokorzeni.

20
00:01:27,087 --> 00:01:30,507
Byli niewolnicy osiągnęli równość prawną

21
00:01:30,590 --> 00:01:32,050
dzięki 14. poprawce.

22
00:01:32,550 --> 00:01:35,350
Równość, którą popiera rząd.

23
00:01:36,513 --> 00:01:38,263
A jak się szybko okazuje,

24
00:01:38,348 --> 00:01:41,098
poprawka ta potrzebuje obrony,

25
00:01:41,184 --> 00:01:45,024
bo od razu po zatwierdzeniu
napotyka opór ze wszystkich stron.

26
00:01:45,105 --> 00:01:47,355
W sądach, na ulicach…

27
00:01:47,899 --> 00:01:51,439
Nawet w naszych głowach
jej doniosłość jest zatarta.

28
00:01:57,158 --> 00:01:59,368
OPÓR

29
00:02:08,294 --> 00:02:10,004
WOJNA SECESYJNA, 1861-1865

30
00:02:11,089 --> 00:02:14,219
REKONSTRUKCJA, ROK 1865

31
00:02:14,300 --> 00:02:16,850
Jak połączyć republikę

32
00:02:16,928 --> 00:02:21,058
po czteroletniej wojnie domowej?

33
00:02:27,480 --> 00:02:30,690
Wysiłki, by przywrócić
południowe stany do Unii

34
00:02:30,775 --> 00:02:34,735
na zasadach prawdziwej równości
między czarnymi a białymi obywatelami

35
00:02:35,446 --> 00:02:38,576
zawsze było trudnym zadaniem.

36
00:02:41,369 --> 00:02:44,159
Niewolnictwo było instytucją totalną.

37
00:02:44,706 --> 00:02:47,876
Określało system pracy, system polityki.

38
00:02:47,959 --> 00:02:52,049
To był system majątkowy.
To był system władzy.

39
00:02:52,130 --> 00:02:54,470
Wszystko to trzeba było zmienić.

40
00:02:56,384 --> 00:02:59,144
Większość białych
na Południu nie chciała 14. poprawki.

41
00:02:59,220 --> 00:03:00,760
Uważali ją za upokorzenie,

42
00:03:01,514 --> 00:03:05,774
zwłaszcza w sferze
codziennych kontaktów międzyludzkich.

43
00:03:05,852 --> 00:03:09,232
Wszyscy wiedzieli,
jak mają zachowywać się niewolnicy.

44
00:03:09,314 --> 00:03:10,904
Musieli schodzić z chodnika,

45
00:03:10,982 --> 00:03:12,442
jeśli szła nim biała osoba.

46
00:03:13,359 --> 00:03:17,069
Nie mogli mówić do białej osoby
inaczej niż „pan”.

47
00:03:17,655 --> 00:03:20,445
Ale jak będą się zachowywać
po niewolnictwie?

48
00:03:21,159 --> 00:03:25,039
„Nie możecie myśleć,
że jesteście równi białym,

49
00:03:25,121 --> 00:03:27,371
bo jesteście wolni, bowiem tak nie jest.

50
00:03:27,957 --> 00:03:30,457
Jeśli chcecie być uznani
za damy i dżentelmenów,

51
00:03:30,543 --> 00:03:32,593
musicie się odpowiednio zachowywać.

52
00:03:33,338 --> 00:03:37,298
Nazywać dawnych panów »panami«,
a panie — »paniami«”.

53
00:03:41,095 --> 00:03:44,465
Jedną z rzeczy, o których
chyba nigdy nie rozmawialiśmy,

54
00:03:45,016 --> 00:03:48,556
jest to, jak niezwykły
jest sposób myślenia

55
00:03:48,645 --> 00:03:52,145
okazany przez wyzwolonych
czarnych podczas Rekonstrukcji.

56
00:03:52,232 --> 00:03:55,902
To jedna z najbardziej inspirujących
rzeczy w historii Ameryki.

57
00:03:55,985 --> 00:04:00,815
Ci ludzie byli zniewoleni, brutalnie
traktowani, traumatyzowani, torturowani…

58
00:04:03,159 --> 00:04:08,119
A po odzyskaniu wolności
chcą tylko pokoju, harmonii i wspólnoty.

59
00:04:08,623 --> 00:04:09,793
HIRAM REVELS
SENATOR, 1870

60
00:04:09,874 --> 00:04:12,254
„Nie żywią wobec byłych panów

61
00:04:12,335 --> 00:04:14,165
żadnych mściwych myśli,

62
00:04:14,254 --> 00:04:15,924
żadnej nienawiści,

63
00:04:16,005 --> 00:04:17,415
żadnej wrogości.

64
00:04:18,424 --> 00:04:21,224
Nie chcą wynosić samych siebie

65
00:04:21,302 --> 00:04:27,432
poprzez poświęcanie interesów
choć jednego z białych współobywateli.

66
00:04:28,142 --> 00:04:33,192
Proszą tylko o prawa, które przysługują im
zgodnie z powszechnym prawem Bożym”.

67
00:04:35,900 --> 00:04:39,400
Wielu z nas
nie zdaje sobie sprawy z ogromu

68
00:04:39,487 --> 00:04:42,777
wkładu czarnych Amerykanów
i potomków Afryki

69
00:04:42,865 --> 00:04:44,985
w kulturę Ameryki i świata.

70
00:04:45,076 --> 00:04:49,786
Razem z nami radośnie świętujcie
wpływ czarnej społeczności na kulturę.

71
00:04:56,754 --> 00:05:00,174
Po 14. poprawce ujrzeliśmy
niezwykły rozwój

72
00:05:00,258 --> 00:05:01,928
wyzwolonych czarnych osób.

73
00:05:02,010 --> 00:05:06,010
Dzięki obecności wojsk federalnych
odnieśli sukces

74
00:05:06,597 --> 00:05:09,597
w handlu, biznesie i rolnictwie.

75
00:05:09,684 --> 00:05:12,234
Chcieli służyć i przewodzić.

76
00:05:23,239 --> 00:05:24,739
„Moje oczy to widzą,

77
00:05:24,824 --> 00:05:27,914
nasze uszy to słyszą, nasze serca
to czują. Nie ma wątpliwości.

78
00:05:28,494 --> 00:05:30,004
Czarny człowiek jest wolny.

79
00:05:30,079 --> 00:05:33,419
Czarny człowiek jest obywatelem
i ma prawo głosu”.

80
00:05:33,499 --> 00:05:38,419
Afroamerykanie cieszą się
na myśl o wolności,

81
00:05:38,504 --> 00:05:41,594
o tym, co znaczy
być pełnoprawnymi obywatelami.

82
00:05:42,133 --> 00:05:45,763
Zaczynamy widzieć transformację
w życiu czarnych społeczności.

83
00:05:45,845 --> 00:05:49,635
Chcieli też stworzyć
swoje instytucje, jak kościoły.

84
00:05:49,724 --> 00:05:54,404
Czarne kościoły protestanckie
rosną w siłę na Południu.

85
00:05:54,896 --> 00:05:58,436
Tyle historycznych czarnych
college'ów i uniwersytetów,

86
00:05:58,524 --> 00:06:01,694
jak Uniwersytet Fiska
czy Uniwersytet Howarda w Waszyngtonie,

87
00:06:01,778 --> 00:06:03,818
powstało w tamtej chwili

88
00:06:03,905 --> 00:06:08,615
jako sposób, by czarni mieli
instytucjonalne podstawy i wsparcie

89
00:06:08,701 --> 00:06:10,501
do wypracowania nowego życia

90
00:06:10,578 --> 00:06:12,958
w świecie, którego wcześniej nie znali.

91
00:06:22,924 --> 00:06:26,934
Rekonstrukcja pozwoliła objąć urzędy
setkom czarnych mężczyzn,

92
00:06:27,011 --> 00:06:30,011
czy to we władzach stanowych
w stanach Południa,

93
00:06:30,098 --> 00:06:31,848
czy to jako gubernatorzy.

94
00:06:31,933 --> 00:06:35,443
Kilku zostało kongresmenami,
a dwóch senatorami.

95
00:06:35,520 --> 00:06:36,770
Służyli godnie.

96
00:06:37,313 --> 00:06:41,613
Hiram Revels został pierwszym
afroamerykańskim senatorem.

97
00:06:42,110 --> 00:06:45,280
„Waszyngton, 25 lutego 1870 roku.

98
00:06:45,363 --> 00:06:47,703
Pan Revels, czarny senator z Missisipi

99
00:06:47,782 --> 00:06:50,372
został zaprzysiężony
i przyjęty dziś po południu.

100
00:06:50,868 --> 00:06:54,118
W galeriach zabrakło miejsc
stojących i siedzących,

101
00:06:54,205 --> 00:06:56,245
a słowa »zainteresowanie było ogromne«

102
00:06:56,332 --> 00:06:58,462
nie oddają sprawiedliwości atmosferze,

103
00:06:58,543 --> 00:07:01,173
która była odczuwalna
przez cały ten czas”.

104
00:07:01,254 --> 00:07:04,594
„Jesteśmy w środku
ekscytującego procederu,

105
00:07:05,174 --> 00:07:10,514
opartego na zasadach sprawiedliwości
oraz równości politycznej i prawnej”.

106
00:07:16,185 --> 00:07:17,225
Rozumiem to.

107
00:07:17,854 --> 00:07:20,194
Ale skoro mieszkamy teraz tuż obok,

108
00:07:20,273 --> 00:07:22,023
możemy przywyknąć do zwyczajów innych

109
00:07:22,108 --> 00:07:23,648
i współpracować w pokoju.

110
00:07:31,659 --> 00:07:35,789
Słynny rysownik Thomas Nast
stworzył obrazek „Święto Dziękczynienia

111
00:07:35,872 --> 00:07:37,372
Wuja Sama”,

112
00:07:38,249 --> 00:07:41,589
który był przykładem ówczesnego myślenia.

113
00:07:42,086 --> 00:07:48,046
ŚWIĘTO DZIĘKCZYNIENIA WUJA SAMA

114
00:07:49,510 --> 00:07:54,350
Wszyscy są przy tym stole. Biali,
czarni, rdzenni Amerykanie, Chińczycy...

115
00:07:56,350 --> 00:07:59,850
Wtedy to było coś,
czego ludzie nigdy nie widzieli.

116
00:07:59,937 --> 00:08:03,727
W ten sposób próbowali sobie wyobrazić
swoją nową przyszłość.

117
00:08:04,317 --> 00:08:07,567
Czternasta poprawka powołała do życia

118
00:08:07,653 --> 00:08:11,123
coś, co mogło się stać nowym,
wielorasowym narodem,

119
00:08:11,199 --> 00:08:15,699
wielorasową demokracją,
która w końcu zamierza wypełnić

120
00:08:15,786 --> 00:08:17,706
zapisane w Deklaracji obietnice.

121
00:08:23,127 --> 00:08:24,627
Nie trwało to długo.

122
00:08:36,057 --> 00:08:38,017
Jasne jest jedno:

123
00:08:38,100 --> 00:08:41,520
na białym Południu były siły…

124
00:08:43,231 --> 00:08:44,821
które były zdeterminowane,

125
00:08:46,484 --> 00:08:49,784
by przywrócić dawny sposób życia.

126
00:08:52,365 --> 00:08:54,575
J. A. CAMPBELL
SĘDZIA SĄDU NAJWYŻSZEGO 1853-61

127
00:08:54,659 --> 00:08:58,909
„Czerń jest modnym kolorem
w tych rejonach.

128
00:08:59,622 --> 00:09:02,882
Afrykanie są wszędzie wokół.

129
00:09:03,543 --> 00:09:04,503
Są przysięgłymi,

130
00:09:05,670 --> 00:09:08,840
urzędnikami pocztowymi i celnymi.

131
00:09:10,633 --> 00:09:12,933
Południowe wspólnoty pozostaną pustkowiem,

132
00:09:13,010 --> 00:09:14,930
dopóki nie dojdzie do gruntownej zmiany

133
00:09:15,012 --> 00:09:16,722
we wszystkich resortach rządu.

134
00:09:17,348 --> 00:09:19,978
Nawet powstanie byłoby lepsze

135
00:09:20,726 --> 00:09:23,396
niż ten wszechogarniający
brak wrażliwości”.

136
00:09:24,730 --> 00:09:28,860
Czternasta poprawka
mówi, że wszyscy są równi wobec prawa.

137
00:09:29,860 --> 00:09:31,820
Potem uchwalono 15. poprawkę,

138
00:09:31,904 --> 00:09:34,374
która daje czarnym osobom prawo głosu.

139
00:09:35,324 --> 00:09:39,704
Według niektórych białych południowców
to niebezpieczna mieszanka.

140
00:09:40,538 --> 00:09:43,208
Te dwie poprawki zmieniają
prawo na Południu,

141
00:09:43,291 --> 00:09:45,881
a także, na jakiś czas, tamtejsze władze.

142
00:09:46,752 --> 00:09:50,262
Ale wielu białych południowców
wcale się nie zmieniło.

143
00:09:51,048 --> 00:09:53,928
Ci ludzie zrobią wszystko,
by odzyskać władzę.

144
00:09:55,553 --> 00:09:56,393
Wszystko.

145
00:10:04,437 --> 00:10:07,057
Chcemy żyć w pokoju z całą ludzkością,

146
00:10:07,148 --> 00:10:09,688
a zwłaszcza z białymi na Południu.

147
00:10:09,775 --> 00:10:11,435
Nasze cele są identyczne.

148
00:10:12,153 --> 00:10:15,703
Ale nie chcemy przymierza baranka z lwem.

149
00:10:16,198 --> 00:10:17,408
Dajcie nam nasze prawa.

150
00:10:20,036 --> 00:10:22,866
Biali południowcy zepchnęli
czarnych na margines,

151
00:10:22,955 --> 00:10:24,955
do roli obywateli drugiej kategorii,

152
00:10:25,541 --> 00:10:28,041
podporządkowanych białym.
W wielu rejonach Południa

153
00:10:28,127 --> 00:10:30,587
żyli wręcz niemal jak niewolnicy.

154
00:10:33,424 --> 00:10:34,764
A po zagładzie...

155
00:10:36,052 --> 00:10:37,352
nadeszła wolność.

156
00:10:38,054 --> 00:10:39,394
Przynajmniej na papierze.

157
00:10:39,930 --> 00:10:41,930
W teorii zakończono niewolnictwo,

158
00:10:42,600 --> 00:10:45,900
ale to był dopiero początek
walki o równość.

159
00:10:46,854 --> 00:10:50,864
Jako obywatele, których prawa
zabezpiecza czternasta poprawką,

160
00:10:50,941 --> 00:10:55,151
czarni Amerykanie zwracają się do sądu
o pomoc w walce z tym oporem.

161
00:10:55,863 --> 00:10:59,703
Przed wojną secesyjną większość sędziów
posiadała niewolników,

162
00:10:59,784 --> 00:11:02,204
albo mianowali ich prezydenci
posiadający niewolników.

163
00:11:02,787 --> 00:11:05,207
Przez to ich wyroki były przewidywalne.

164
00:11:05,831 --> 00:11:09,751
Ale w latach 70. i 80. XIX wieku
sąd jest inny.

165
00:11:10,294 --> 00:11:13,384
Zupełnie, jakby w międzyczasie
doszło do wojny.

166
00:11:14,006 --> 00:11:17,966
Wielu sędziów mianowali
prezydenci walczący po stronie Unii.

167
00:11:18,552 --> 00:11:21,852
Takie sądy powinny być
pełne rewolucjonistów, co nie?

168
00:11:23,432 --> 00:11:24,562
Nie do końca.

169
00:11:25,226 --> 00:11:28,056
Czarni Amerykanie nie znajdują
sojusznika w sądzie,

170
00:11:28,938 --> 00:11:30,558
ale biali południowcy tak.

171
00:11:31,357 --> 00:11:35,027
Myślę, że gdy wiele osób
myśli o reakcji na Rekonstrukcję,

172
00:11:35,111 --> 00:11:36,901
myślimy o aktach przemocy,

173
00:11:36,987 --> 00:11:39,197
o powstaniu Ku Klux Klanu.

174
00:11:39,699 --> 00:11:41,239
Myślimy o czarnych kodeksach.

175
00:11:41,325 --> 00:11:43,615
Ale musimy też jasno powiedzieć,

176
00:11:43,703 --> 00:11:46,963
że Sąd Najwyższy odegrał
niezwykle ważną i potężną rolę

177
00:11:47,540 --> 00:11:52,500
w przywróceniu Afroamerykanów
do roli, mówiąc krótko, służących.

178
00:11:57,133 --> 00:12:00,433
Paragraf pierwszy 14. poprawki mówi,
że jako obywatele

179
00:12:00,511 --> 00:12:03,101
mamy obywatelskie prawa i ochronę.

180
00:12:03,180 --> 00:12:05,560
Żaden stan nie może ich podważać.

181
00:12:05,641 --> 00:12:07,181
Jako człowiek macie prawo

182
00:12:07,268 --> 00:12:11,018
do równej ochrony prawnej
i sprawiedliwego procesu.

183
00:12:11,605 --> 00:12:14,475
Ale czy te procesy będą obserwowane?

184
00:12:14,984 --> 00:12:18,324
To, co Sąd Najwyższy zrobił
z wieloma sprawami,

185
00:12:18,404 --> 00:12:22,624
ze Sprawami Rzeźniczymi, z Cruikshank,
ze Sprawami Praw Obywatelskich,

186
00:12:22,700 --> 00:12:25,370
podważyło zobowiązanie
zapisane w poprawce.

187
00:12:25,453 --> 00:12:27,163
REKONSTRUKCJA, ROK 1865

188
00:12:27,246 --> 00:12:28,746
SPRAWY RZEŹNICZE, ROK 1873

189
00:12:28,831 --> 00:12:31,081
Wyrok w Sprawach Rzeźniczych to jedna z...

190
00:12:32,168 --> 00:12:35,628
najbardziej piętnowanych
i krytykowanych decyzji Sądu Najwyższego.

191
00:12:35,713 --> 00:12:38,383
Sąd stwierdził, że to nadal stany,

192
00:12:38,466 --> 00:12:40,216
a nie rząd federalny,

193
00:12:40,301 --> 00:12:43,051
odpowiadają za podstawową definicję
i ochronę praw.

194
00:12:43,137 --> 00:12:46,557
To nieodwracalnie podważyło zapis
o przywilejach i swobodach

195
00:12:46,640 --> 00:12:48,060
z artykułu IV konstytucji.

196
00:12:48,142 --> 00:12:51,812
Przyjrzyjmy się frazie
„przywileje i swobody”.

197
00:12:51,896 --> 00:12:54,606
W zasadzie oznacza ona nasze prawa.

198
00:12:55,149 --> 00:12:57,739
Przywileje są naszą wolnością.

199
00:12:57,818 --> 00:12:59,948
Rzeczami, które wolno nam robić.

200
00:13:00,029 --> 00:13:02,739
A swobody są naszym zabezpieczeniem,

201
00:13:02,823 --> 00:13:06,493
wszystkim tym, przed czym będziemy
chronieni jako obywatele.

202
00:13:06,577 --> 00:13:10,747
W Ameryce nasze podstawowe
wolności i zabezpieczenia

203
00:13:10,831 --> 00:13:12,831
są ujęte w Karcie Praw.

204
00:13:13,626 --> 00:13:17,916
Wolność słowa, religii, zgromadzeń,
prawo do noszenia broni,

205
00:13:18,005 --> 00:13:19,545
same dobre rzeczy.

206
00:13:19,632 --> 00:13:23,722
Czternasta poprawka zapewnia
możliwość korzystania z tych praw

207
00:13:23,803 --> 00:13:26,103
bez względu na stan, w którym mieszkacie

208
00:13:26,180 --> 00:13:27,970
lub do którego podróżujecie.

209
00:13:28,516 --> 00:13:31,306
To ważne dla czarnych Amerykanów,

210
00:13:31,393 --> 00:13:34,233
którzy zbyt często
byli pozbawieni swoich praw

211
00:13:34,313 --> 00:13:36,523
przez stany, w których mieszkali.

212
00:13:37,066 --> 00:13:42,236
Zawężenie zakresu
zastosowania czternastej poprawki

213
00:13:42,321 --> 00:13:43,991
pozbawiło ją jej mocy.

214
00:13:44,073 --> 00:13:49,123
Lokalne rządy białych suprematystów
wykorzystały Sprawy Rzeźnicze,

215
00:13:49,203 --> 00:13:52,963
by powiedzieć, że 14. poprawka
nie może ingerować

216
00:13:53,582 --> 00:13:56,962
w rządy lokalne poprzez
gwarantowanie praw obywatelskich.

217
00:14:02,508 --> 00:14:04,088
SPRAWY RZEŹNICZE, ROK 1873

218
00:14:05,636 --> 00:14:07,556
W sprawie USA kontra Cruikshank

219
00:14:07,638 --> 00:14:11,978
sąd orzekł, że czternasta poprawka

220
00:14:12,059 --> 00:14:18,569
nie chroni pojedynczych obywateli

221
00:14:18,649 --> 00:14:22,819
od przemocy prywatnej ze strony
poszczególnych obywateli.

222
00:14:23,571 --> 00:14:25,661
„Czternasta poprawka zabrania państwu

223
00:14:25,739 --> 00:14:30,489
od pozbawienia ludzi życia, wolności
i własności bez należytego procesu,

224
00:14:31,287 --> 00:14:35,497
ale nie wnosi to nic do praw
pojedynczego obywatela przeciwko innemu”.

225
00:14:36,917 --> 00:14:40,957
To całkowicie rozbroiło

226
00:14:41,046 --> 00:14:45,506
najbardziej podstawową z gwarancji
udzielanych przez 14. poprawkę,

227
00:14:45,593 --> 00:14:47,603
czyli tego, że czarne osoby mogą

228
00:14:47,678 --> 00:14:50,428
uzyskać prawa obywatelskie
w USA tylko wtedy,

229
00:14:50,514 --> 00:14:53,734
gdy będą chronione przed przemocą.

230
00:14:53,809 --> 00:14:55,689
Podsumujmy.

231
00:14:55,769 --> 00:14:59,729
Sąd Najwyższy mówi coś takiego:

232
00:14:59,815 --> 00:15:01,605
„Wybaczcie, czarni Amerykanie.

233
00:15:01,692 --> 00:15:05,652
Jeśli osoby prywatne
dopuszczą się wobec was przemocy,

234
00:15:05,738 --> 00:15:06,818
nawet morderstwa,

235
00:15:06,906 --> 00:15:10,526
rząd federalny nie może nic z tym zrobić,

236
00:15:11,327 --> 00:15:15,157
mimo że 14. poprawka została napisana
po to, by was chronić”.

237
00:15:18,792 --> 00:15:20,462
SPRAWY PRAW OBYWATELSKICH, 1883

238
00:15:20,586 --> 00:15:23,046
Sprawy Praw Obywatelskich odebrały moc

239
00:15:23,130 --> 00:15:25,720
ustawie o prawach obywatelskich
z 1875 roku.

240
00:15:25,799 --> 00:15:29,009
Sąd twierdzi, że czarnym osobom
nie należy się wolność

241
00:15:29,094 --> 00:15:31,644
od dyskryminacji w miejscach publicznych.

242
00:15:31,722 --> 00:15:35,642
Nie będą wolni od dyskryminacji
w teatrach, hotelach i tak dalej.

243
00:15:35,726 --> 00:15:39,476
Prywatne osoby i przedsiębiorstwa
mogą robić, co chcą.

244
00:15:39,563 --> 00:15:42,823
Gdy opera mówi
„Nie wpuszczamy tu czarnych”,

245
00:15:42,900 --> 00:15:44,570
nie robi tego rząd stanowy

246
00:15:44,652 --> 00:15:46,112
ani urzędnik.

247
00:15:46,195 --> 00:15:47,655
Robi to prywatny biznes.

248
00:15:49,031 --> 00:15:52,161
Sprawy Praw Obywatelskich
legalizują segregację

249
00:15:52,242 --> 00:15:53,872
w sferze usług prywatnych,

250
00:15:53,953 --> 00:15:57,623
twierdząc, że to nie narusza
równej ochrony prawnej z 14. poprawki.

251
00:15:58,624 --> 00:16:01,174
To tylko naruszenie
ludzkiej przyzwoitości.

252
00:16:02,795 --> 00:16:04,795
W tych wyrokach sąd stwierdza

253
00:16:04,880 --> 00:16:06,420
coś naprawdę druzgocącego,

254
00:16:06,507 --> 00:16:09,887
ale też całkiem znajomego
dla czarnych społeczności.

255
00:16:12,012 --> 00:16:14,522
„Gdy człowiek wyszedł z niewoli,

256
00:16:14,598 --> 00:16:17,938
musi nastąpić pewien etap
w procesie jego emancypacji,

257
00:16:18,018 --> 00:16:21,478
gdy przestaje być ulubieńcem prawa”.

258
00:16:22,147 --> 00:16:27,567
Ten wyrok oznacza: „Jak długo jeszcze

259
00:16:27,653 --> 00:16:29,533
musimy rozpieszczać czarnych?”.

260
00:16:29,613 --> 00:16:34,703
Musi nadejść czas,
gdy po zdjęciu kajdan niewoli

261
00:16:34,785 --> 00:16:37,035
czarni będą mogli stanąć
na własnych nogach.

262
00:16:38,247 --> 00:16:39,997
Sąd się niecierpliwił.

263
00:16:40,624 --> 00:16:43,464
„Walczyliśmy na wojnie,
a wy jesteście wolni.

264
00:16:43,544 --> 00:16:45,344
Czego jeszcze od nas chcecie?”.

265
00:16:46,338 --> 00:16:47,878
„Mamy inne sprawy na głowie”.

266
00:16:48,757 --> 00:16:50,797
„Proszę, siedźcie na swoim miejscu”.

267
00:16:51,385 --> 00:16:56,015
Minęło zaledwie 20 lat
od końca wielowiekowej

268
00:16:56,098 --> 00:16:57,888
epoki niewolnictwa czarnych.

269
00:16:58,684 --> 00:17:02,154
A Sąd Najwyższy już umywa ręce

270
00:17:02,229 --> 00:17:04,359
i rezygnuje z projektu równości.

271
00:17:15,242 --> 00:17:17,832
Szybciej, niż można by się spodziewać,

272
00:17:19,455 --> 00:17:24,325
mieszkańcy Północy
stracili zainteresowanie reformą Południa.

273
00:17:24,418 --> 00:17:28,208
Pojawiła się pewna pokusa,
którą można opisać jako:

274
00:17:28,297 --> 00:17:29,967
„Miejmy to już za sobą.

275
00:17:30,049 --> 00:17:34,929
Nie bądźmy do końca świata
podzieleni na Północ i Południe”.

276
00:17:35,929 --> 00:17:38,969
Rozbudził się też apetyt
na tak zwane pojednanie.

277
00:17:43,228 --> 00:17:45,688
To był koniec obecności federalnej
na Południu.

278
00:17:45,773 --> 00:17:48,823
Koniec zaangażowania w 14. poprawkę.

279
00:17:48,901 --> 00:17:52,701
Ta sytuacja wytyczyła długą,
mroczną i pełną udręki drogę

280
00:17:52,780 --> 00:17:56,080
do segregacji i praw Jima Crowa.

281
00:18:04,792 --> 00:18:06,252
OPÓR

282
00:18:06,335 --> 00:18:08,495
POCZEKALNIA TYLKO DLA KOLOROWYCH

283
00:18:08,587 --> 00:18:10,207
KINO REX DLA KOLOROWYCH

284
00:18:10,297 --> 00:18:11,837
KINO GEM
WYŁĄCZNIE DLA KOLOROWYCH

285
00:18:11,924 --> 00:18:14,344
A potem, oczywiście, w 1896 roku

286
00:18:14,426 --> 00:18:17,136
Sąd Najwyższy wydaje wyrok
w sprawie Plessy kontra Ferguson…

287
00:18:18,555 --> 00:18:20,175
PLESSY KONTRA FERGUSON, ROK 1896

288
00:18:20,265 --> 00:18:24,845
w którym wspiera prawa stanowe
odpowiadające za segregację,

289
00:18:24,937 --> 00:18:27,687
o ile spełniają zasadę
„oddzielni, ale równi”.

290
00:18:32,152 --> 00:18:33,742
W sprawie Plessy kontra Ferguson

291
00:18:33,821 --> 00:18:35,951
SN podtrzymuje prawo Luizjany

292
00:18:36,031 --> 00:18:38,871
mówiące, że wszystkie
firmy kolejowe przewożące

293
00:18:38,951 --> 00:18:40,371
pasażerów przez ten stan

294
00:18:40,452 --> 00:18:42,962
mają zapewnić równe,
ale oddzielne przedziały

295
00:18:43,038 --> 00:18:44,788
dla rasy białej i kolorowej.

296
00:18:44,873 --> 00:18:46,923
Stąd pochodzi „oddzielni, ale równi”.

297
00:18:47,000 --> 00:18:49,710
To nie znaczy, że można winić
pociągi o segregację,

298
00:18:49,795 --> 00:18:51,295
choć to bardzo kuszące.

299
00:18:51,380 --> 00:18:55,430
Sąd Najwyższy zastąpił 14. poprawkę
białą supremacją, czyniąc ją

300
00:18:55,509 --> 00:18:56,679
państwowym prawem.

301
00:18:56,760 --> 00:18:58,260
Przyjrzyjmy się nowemu prawu.

302
00:18:58,345 --> 00:19:00,305
Co naprawdę oznacza separacja?

303
00:19:01,765 --> 00:19:04,515
„Oddzielni” oznacza rozłąkę, podział.

304
00:19:04,601 --> 00:19:06,521
To z natury destrukcyjne słowo.

305
00:19:06,603 --> 00:19:09,193
Nie lubię frazy:
„oddzielić ziarno od plew”.

306
00:19:09,273 --> 00:19:11,733
Skąd ta złość na plewy?
Skrzywdziły kogoś?

307
00:19:11,817 --> 00:19:13,357
Spójrzmy na historię oddzielania.

308
00:19:13,443 --> 00:19:17,453
Najpierw oddzielono Afrykanów od swego
kontynentu poprzez handel niewolnikami,

309
00:19:17,531 --> 00:19:19,071
potem niewolnictwo

310
00:19:19,158 --> 00:19:21,198
rozdzielało afroamerykańskie rodziny.

311
00:19:21,285 --> 00:19:24,705
Prawa Jima Crowa oddzielały
Afroamerykanów od edukacji,

312
00:19:24,788 --> 00:19:27,168
zasobów, rozwoju i sprawiedliwości.

313
00:19:28,250 --> 00:19:30,460
Czarni Amerykanie byli tyle
razy rozdzielani,

314
00:19:30,544 --> 00:19:33,924
że musimy mieć osobny
Miesiąc Czarnej Historii,

315
00:19:34,006 --> 00:19:36,546
żeby Amerykanie mogli poznać
nasz wkład w historię.

316
00:19:36,633 --> 00:19:37,843
To nie w porządku.

317
00:19:38,594 --> 00:19:42,894
Teraz zobaczymy, co się stanie,
gdy oddziela się równość od ochrony.

318
00:19:47,561 --> 00:19:49,811
„Podczas reżimu niewolnictwa
biały południowiec

319
00:19:49,897 --> 00:19:52,517
posiadał czarnoskóre ciała i dusze.

320
00:19:53,859 --> 00:19:57,779
W jego interesie leżało okaleczanie duszy
i zachowanie ciała.

321
00:19:58,614 --> 00:20:01,164
Biały właściciel rzadko pozwalał,

322
00:20:01,241 --> 00:20:03,791
by jego gniew odbierał komuś życie,

323
00:20:03,869 --> 00:20:07,409
bo to by oznaczało
stratę kilkuset dolarów.

324
00:20:09,041 --> 00:20:10,881
Ale przyszła emancypacja,

325
00:20:10,959 --> 00:20:16,629
a inwestycja białego człowieka
w czarnoskóre ciało przepadła.

326
00:20:17,549 --> 00:20:20,139
Pojawił się nowy system zastraszania.

327
00:20:21,094 --> 00:20:25,434
Czarnoskóry był nie tylko
biczowany i chłostany,

328
00:20:26,892 --> 00:20:28,352
był również zabijany”.

329
00:20:28,435 --> 00:20:30,685
KU KLUX KLAN

330
00:20:35,859 --> 00:20:40,029
Południe stało się
polem niezwykłej przemocy.

331
00:21:03,595 --> 00:21:05,385
Gdy czarni dostają prawo głosu,

332
00:21:06,139 --> 00:21:07,849
gdy pełnią funkcje publiczne,

333
00:21:08,392 --> 00:21:11,272
pojawiają się jawnie polityczne,
zorganizowane grupy.

334
00:21:15,399 --> 00:21:16,729
POŁUDNIOWA SPRAWIEDLIWOŚĆ

335
00:21:18,318 --> 00:21:20,988
To jedyny okres w historii Ameryki,

336
00:21:21,071 --> 00:21:23,871
kiedy jawna przemoc terrorystyczna

337
00:21:23,949 --> 00:21:28,789
stała się normalną częścią
życia politycznego.

338
00:21:31,665 --> 00:21:34,165
Klan i jego wielu naśladowców

339
00:21:34,251 --> 00:21:39,841
stali się brutalną ręką politycznej
kontrrewolucji przeciwko Rekonstrukcji.

340
00:21:40,424 --> 00:21:42,934
Nad czarną społecznością zawisła groźba

341
00:21:43,010 --> 00:21:45,180
przemocy ze strony wściekłego tłumu.

342
00:21:45,262 --> 00:21:46,642
Wyciągnięto ich z więzienia.

343
00:21:46,722 --> 00:21:49,432
Staliby się celem,
gdyby prosili o sprawiedliwe traktowanie,

344
00:21:49,516 --> 00:21:52,016
gdyby próbowali głosować, organizować się,

345
00:21:52,102 --> 00:21:55,022
gdyby próbowali stworzyć
władzę polityczną.

346
00:21:55,105 --> 00:21:58,815
Byli paleni, bici, torturowani, topieni.

347
00:21:58,900 --> 00:21:59,900
Byli wieszani.

348
00:22:00,527 --> 00:22:04,027
Nazwijmy to wprost.
To był swojski, amerykański terroryzm.

349
00:22:11,788 --> 00:22:13,788
PLESSY KONTRA FERGUSON, ROK 1896

350
00:22:14,958 --> 00:22:18,548
Najgorsza masakra polityczna
w Stanach Zjednoczonych

351
00:22:18,628 --> 00:22:21,878
miała miejsce w Colfax, w Luizjanie,

352
00:22:21,965 --> 00:22:24,715
i zaczęła się od wyborów na gubernatora.

353
00:22:24,801 --> 00:22:29,471
Afroamerykanie, którym zapewniono
prawo do tworzenia milicji,

354
00:22:29,556 --> 00:22:33,436
zebrali się, by chronić nowo wybrany rząd

355
00:22:33,518 --> 00:22:36,438
i zostali zamordowani z zimną krwią.

356
00:22:39,691 --> 00:22:42,611
Szacuje się,
że zabito wtedy nawet do 200 osób.

357
00:22:43,737 --> 00:22:46,067
„Zastrzelono ich bez litości.

358
00:22:46,156 --> 00:22:48,696
Wielu postrzelono w tył głowy i szyi.

359
00:22:49,201 --> 00:22:52,831
Jednemu rozstrzelano twarz
tak, że była całkiem płaska.

360
00:22:52,913 --> 00:22:57,333
Innemu po zastrzeleniu
przebito brzuch nożem”.

361
00:22:58,710 --> 00:23:00,500
WŚCIEKŁE POŁUDNIE
PONIEDZIAŁKOWA BITWA

362
00:23:00,587 --> 00:23:02,547
Nie chodziło tylko o masakrę w Colfax.

363
00:23:02,631 --> 00:23:08,011
Raz za razem biali południowcy
niszczyli osiągnięcia

364
00:23:08,095 --> 00:23:10,675
wypracowywane przez byłych niewolników.

365
00:23:17,646 --> 00:23:19,646
Widzimy, że wcześniej wysoki

366
00:23:19,731 --> 00:23:24,531
odsetek czarnych wyborców zaczyna spadać.

367
00:23:26,238 --> 00:23:30,078
W 1901 roku ani jedna czarna osoba

368
00:23:30,158 --> 00:23:33,698
nie pracowała
w państwowych biurach na Południu.

369
00:24:16,538 --> 00:24:20,038
Lincze stały się narzędziem,
za pomocą którego pilnowano,

370
00:24:20,876 --> 00:24:24,916
by czternasta poprawka
nigdy nie weszła w życie.

371
00:24:25,005 --> 00:24:27,505
Od lat 90. XIX wieku do lat 50. XX wieku

372
00:24:27,591 --> 00:24:33,141
w całym kraju doszło do ponad 4 tysięcy
udokumentowanych linczów,

373
00:24:33,221 --> 00:24:36,311
które odbywały się
od Illinois aż do Missisipi.

374
00:24:37,017 --> 00:24:41,267
Linczowanie wynikało z przekonania,

375
00:24:41,354 --> 00:24:45,904
że czarni nie tylko są niżsi rangą,
są wręcz urodzonymi przestępcami.

376
00:24:56,411 --> 00:25:00,371
Czasem w walce o zmianę
potrzebujemy świadków.

377
00:25:01,166 --> 00:25:05,586
Ida B. Wells była jedną
z najaktywniejszych świadków tego,

378
00:25:05,670 --> 00:25:09,220
co naprawdę działo się na Południu
po Rekonstrukcji.

379
00:25:09,716 --> 00:25:12,966
Nikt nie przyznaje jej tej roli,
bo jest czarną kobietą,

380
00:25:13,553 --> 00:25:17,723
a mimo to bierze na siebie zadanie
głoszenia prawdy swojego pokolenia.

381
00:25:20,352 --> 00:25:23,522
To jedna z tych niezwykłych historii

382
00:25:23,605 --> 00:25:26,355
ludzi, którzy dzięki determinacji
czynią cuda.

383
00:25:27,859 --> 00:25:32,569
Była dziennikarką śledczą,
obrończynią praw obywatelskich, aktywistką

384
00:25:32,656 --> 00:25:35,076
i jedną z założycielek organizacji NAACP.

385
00:25:35,742 --> 00:25:37,372
Była nieustraszoną kobietą

386
00:25:38,328 --> 00:25:40,578
i miała niezachwiane
poczucie sprawiedliwości.

387
00:25:42,457 --> 00:25:46,667
Do zajęcia się
tą narodową hańbą skłoniła ją

388
00:25:46,753 --> 00:25:49,463
utrata trzech przyjaciół w Memphis.

389
00:25:50,006 --> 00:25:53,296
Prowadzili oni lokalny sklep spożywczy.

390
00:25:53,385 --> 00:25:57,595
Odnieśli tak wielki sukces,
że zagrozili białym przedsiębiorcom

391
00:25:57,681 --> 00:26:01,141
i zostali zabici przez biały tłum.

392
00:26:04,104 --> 00:26:06,824
„Podobno Tom Moss błagał
o darowanie mu życia

393
00:26:07,899 --> 00:26:11,359
ze względu na jego żonę, dziecko i drugie,

394
00:26:11,987 --> 00:26:13,447
nienarodzone dziecko.

395
00:26:13,530 --> 00:26:18,160
Gdy spytano go, czy ma coś do powiedzenia,
odparł »Niech moi bracia idą na Zachód,

396
00:26:18,702 --> 00:26:21,252
tu nie ma dla nich sprawiedliwości«.

397
00:26:21,329 --> 00:26:24,039
Wszyscy w mieście znali i kochali Toma.

398
00:26:24,124 --> 00:26:27,174
Miał mały dom, oszczędzał pieniądze

399
00:26:27,252 --> 00:26:29,842
i prowadził sklepu z taką samą ambicją,

400
00:26:29,921 --> 00:26:31,801
jaką miałby młody biały człowiek.

401
00:26:35,427 --> 00:26:39,007
Uważał, że powinniśmy bronić dobra

402
00:26:39,097 --> 00:26:41,597
i walczyć ze złem, gdy tylko je ujrzymy.

403
00:26:41,683 --> 00:26:45,483
Ktoś musi pokazać, że rasa afroamerykańska

404
00:26:45,562 --> 00:26:48,692
częściej jest obiektem
niż sprawcą grzechu,

405
00:26:49,482 --> 00:26:53,032
i wygląda na to,
że właśnie na mnie spadła ta rola”.

406
00:26:58,533 --> 00:27:03,163
Była pierwszą osobą,
która zaczęła liczyć, zapisywać

407
00:27:03,246 --> 00:27:05,166
i ogłaszać liczbę linczów.

408
00:27:05,248 --> 00:27:09,458
POŁUDNIOWY HORROR
PRAWO LINCZU WE WSZYSTKICH FAZACH

409
00:27:09,544 --> 00:27:11,674
3436 ZLINCZOWANYCH W LATACH 1889-1922

410
00:27:11,755 --> 00:27:14,005
Ida B. Wells
chciała rozbudzić wśród czarnych

411
00:27:14,090 --> 00:27:16,380
poczucie, że będą musieli walczyć,

412
00:27:16,468 --> 00:27:19,138
że będą musieli zmierzyć się z tą tyranią.

413
00:27:19,220 --> 00:27:21,430
Będą musieli wyraźniej mówić

414
00:27:21,514 --> 00:27:23,934
o niespełnionych gwarancjach rządu.

415
00:27:24,684 --> 00:27:28,654
„Tylko pod flagą z gwiazdami i paskami
możliwa jest taka zagłada.

416
00:27:28,730 --> 00:27:34,150
Odważni ludzie nie zbierają się tysiącami,
by torturować i zabijać jedną osobę,

417
00:27:34,235 --> 00:27:38,445
zakneblowaną i związaną,
by nie mogła stawiać oporu”.

418
00:27:39,574 --> 00:27:45,544
Lincze stały się wielkim widowiskiem,
na które zwalniano dzieci ze szkół,

419
00:27:45,622 --> 00:27:49,672
zapraszano fotografów, a zdjęcia z nich
publikowano jako pocztówki...

420
00:27:50,543 --> 00:27:54,303
Znany napis na jednej z nich głosił:
„Byłem na murzyńskim grillu”.

421
00:27:55,340 --> 00:27:57,260
To nie był tylko Ku Klux Klan,

422
00:27:57,342 --> 00:28:00,052
nie byli to tylko ludzie w kapturach.

423
00:28:00,136 --> 00:28:05,676
Byli tam bankierzy, nauczyciele,
lekarze i policjanci,

424
00:28:05,767 --> 00:28:09,767
którzy popełniali te akty przemocy
bez żadnego zagrożenia karą.

425
00:28:10,563 --> 00:28:12,823
Ten rasistowski terroryzm, ta przemoc,

426
00:28:12,899 --> 00:28:16,149
głosiły: „nie zawracaj sobie głowy
14. poprawką”.

427
00:28:16,236 --> 00:28:18,946
„Wiem, że według niej macie prawo
do równej ochrony prawa.

428
00:28:19,030 --> 00:28:21,570
Wiem, że według niej
jesteście obywatelami,

429
00:28:22,033 --> 00:28:25,203
ale to my kontrolujemy prawo
w tym hrabstwie,

430
00:28:25,745 --> 00:28:28,035
w tym mieście, w tym stanie”.

431
00:28:34,963 --> 00:28:37,673
Ida B. Wells została zaatakowana

432
00:28:37,757 --> 00:28:42,217
przez tłum,
który dosłownie spalił jej drukarnię.

433
00:28:42,929 --> 00:28:46,979
Grożono jej, więc w końcu
uciekła z Memphis,

434
00:28:47,058 --> 00:28:50,398
bo bała się tam o swoje życie.

435
00:28:52,355 --> 00:28:56,935
Ta przemoc miała ogromne konsekwencje
dla amerykańskiego społeczeństwa.

436
00:28:57,736 --> 00:29:00,486
Geografię demograficzną tego narodu

437
00:29:00,572 --> 00:29:02,992
ukształtował rasowy terroryzm.

438
00:29:03,074 --> 00:29:06,584
Czarni w Cleveland, Chicago,
Los Angeles i Oakland.

439
00:29:08,121 --> 00:29:11,001
Sześć milionów czarnych
przybyło do tych miast

440
00:29:11,082 --> 00:29:13,542
jako wygnani przez terror uchodźcy.

441
00:29:19,257 --> 00:29:23,847
Ida B. Wells trafiła do Chicago
na początku dwudziestego wieku,

442
00:29:23,928 --> 00:29:27,468
by pomóc nowym w mieście
czarnym południowcom

443
00:29:27,557 --> 00:29:29,847
w dostosowaniu się do nowych warunków.

444
00:29:29,934 --> 00:29:35,154
Jeśli spojrzymy na historie tych,
którzy uciekli przed terrorem Południa

445
00:29:35,231 --> 00:29:38,861
chcąc skorzystać z możliwości
ziemi obiecanej Północy,

446
00:29:39,444 --> 00:29:44,534
często się okazywało, że znajdywali
tylko wiele pustych obietnic.

447
00:29:44,616 --> 00:29:48,366
„Czarny cień bezprawia w postaci linczu

448
00:29:48,453 --> 00:29:51,213
rozciąga swe skrzydła na cały kraj”.

449
00:29:51,790 --> 00:29:55,500
Wyjaśnię wam,
czym były te puste obietnice.

450
00:29:56,044 --> 00:30:00,474
W 1919 roku w Chicago,
nowym miejscu zamieszkania Idy,

451
00:30:00,548 --> 00:30:06,048
doszło do zamieszek na tle rasowym.
Zginęło prawie 40 mieszkańców,

452
00:30:06,638 --> 00:30:09,848
setki zostało rannych,
a ponad tysiąc straciło domy.

453
00:30:10,975 --> 00:30:14,055
Biały opór nie jest już
problemem Południa.

454
00:30:14,771 --> 00:30:16,611
Stał się problemem Ameryki.

455
00:30:19,818 --> 00:30:23,148
Wrogość się rozrasta.
Czarni przyswoili gorzką lekcję:

456
00:30:23,738 --> 00:30:27,778
przemoc na Północy niczym się nie różni
od przemocy na Południu.

457
00:30:27,867 --> 00:30:30,327
Ty złotozębny, obwieszony łańcuchami

458
00:30:30,411 --> 00:30:34,461
kurczakożerco, łasuchu na ciastka,
ty małpo, szympansie, pawianie,

459
00:30:34,541 --> 00:30:37,881
ty wielkoudy, szybkobieżny,
skoczny miotaczu włóczniami,

460
00:30:37,961 --> 00:30:43,931
zasrany, brudny koszykarzu,
czarnuchu jebany.

461
00:30:44,551 --> 00:30:48,051
Zabieraj swoją pizzę
i spierdalaj z powrotem do Afryki.

462
00:31:17,834 --> 00:31:22,674
Ida B. Wells
przeniosła swą kampanię przeciw linczom

463
00:31:22,755 --> 00:31:25,165
do sądu międzynarodowej opinii publicznej

464
00:31:25,258 --> 00:31:28,048
podróżując po Europie,

465
00:31:28,136 --> 00:31:32,516
opisując rasizm i zlinczowanie
jako zwyrodnienie

466
00:31:32,599 --> 00:31:35,269
i hańbę tak zwanego cywilizowanego narodu.

467
00:31:38,146 --> 00:31:42,316
Dziwi mnie, że nie powstał
żaden film o życiu tej kobiety.

468
00:31:43,610 --> 00:31:46,860
Należy do najwybitniejszych kobiet
w historii USA.

469
00:32:00,126 --> 00:32:04,506
Jest powód, dla którego nie ma
oscarowego filmu o Idzie B. Wells,

470
00:32:05,298 --> 00:32:08,798
a sama Ida wygrała
nagrodę Pulitzera dopiero w 2020 roku,

471
00:32:09,677 --> 00:32:11,797
89 lat po swojej śmierci.

472
00:32:12,430 --> 00:32:16,730
To ten sam powód, przez który możecie
nie wiedzieć zbyt wiele o 14. poprawce.

473
00:32:17,310 --> 00:32:19,560
Chodzi o to, że to była Konfederacja

474
00:32:20,271 --> 00:32:23,521
dokonała ostatecznego montażu,
filmu o wojnie secesyjnej.

475
00:32:24,108 --> 00:32:28,528
W tej nowej historii Południe
było idealną społecznością,

476
00:32:28,613 --> 00:32:32,123
niesprawiedliwie zniszczoną
ofiarą Północy.

477
00:32:32,825 --> 00:32:38,785
Ten mit, nazwany Straconą Sprawą, mówi,
że niewolnictwo nie było takie złe.

478
00:32:39,374 --> 00:32:41,634
I wcale nie potrzebowaliśmy 14. poprawki.

479
00:32:42,710 --> 00:32:45,380
Czasem wymyślanie nowej historii

480
00:32:45,463 --> 00:32:49,383
jest łatwiejsze
niż konfrontacja z trudną przeszłością.

481
00:32:55,098 --> 00:32:58,728
Rekonstrukcja nie tyle zawiodła,
co została pokonana.

482
00:33:01,896 --> 00:33:05,606
Zaczęło się od tak zwanej
mitologii Straconej Sprawy,

483
00:33:05,692 --> 00:33:07,862
która zyskała wpływy po wojnie secesyjnej.

484
00:33:09,362 --> 00:33:12,782
Myśl, że Południe
stoczyło szlachetną bitwę,

485
00:33:13,741 --> 00:33:16,241
przeniknęła do białego społeczeństwa.

486
00:33:20,665 --> 00:33:25,665
Ideologia Straconej Sprawy
stała się raczej opowieścią o zwycięstwie.

487
00:33:26,879 --> 00:33:31,299
Na Południu świętowano zwycięstwo
nad Rekonstrukcją.

488
00:33:32,343 --> 00:33:36,063
Widać to po tym,
jak na Południu Ameryki przywrócono

489
00:33:36,139 --> 00:33:39,679
ikonografię Konfederacji,
różne pomniki i tablice.

490
00:33:47,608 --> 00:33:51,608
Wznoszenie tych wielkich,
faraońskich pomników…

491
00:33:55,158 --> 00:33:59,288
to rodzaj społecznej rundy honorowej,

492
00:33:59,370 --> 00:34:04,420
symbolizującej to, czym jest Południe.

493
00:34:04,917 --> 00:34:08,667
To są nasi bogowie.

494
00:34:08,755 --> 00:34:10,715
ZJEDNOCZONE CÓRKI KONFEDERACJI

495
00:34:18,556 --> 00:34:20,556
Mam rozkazy od generała Lee,

496
00:34:20,641 --> 00:34:22,731
by utrzymywać linię Mason-Dixon.

497
00:34:22,810 --> 00:34:25,100
Żaden Jankes jej nie przekroczy.

498
00:34:25,188 --> 00:34:27,148
Generał Lee?

499
00:34:27,231 --> 00:34:30,901
Wojna między stanami skończyła się
prawie 90 lat temu.

500
00:34:30,985 --> 00:34:33,315
Nie jestem zegarmistrzem

501
00:34:33,988 --> 00:34:36,568
i dopóki nie powie mi tego generał Lee,

502
00:34:36,657 --> 00:34:40,497
rozwalę każdego Jankesa,
który stanie na południowej ziemi,

503
00:34:40,578 --> 00:34:42,408
więc spływaj, Jankesie!

504
00:34:47,752 --> 00:34:52,222
W XX wieku film jako medium
jest niezwykle ważny.

505
00:34:52,298 --> 00:34:54,968
Epicka opowieść białej supremacji,
Narodziny narodu,

506
00:34:55,051 --> 00:34:58,601
i jeden z najpopularniejszych filmów
wszech czasów, Przeminęło z wiatrem,

507
00:34:58,679 --> 00:35:02,179
stały się niezwykle popularnymi wizjami

508
00:35:02,266 --> 00:35:05,056
znaczenia wojny secesyjnej
i Rekonstrukcji.

509
00:35:05,144 --> 00:35:08,824
Nie tylko dla południowców,
ale też dla wielu mieszkańców Północy.

510
00:35:12,276 --> 00:35:13,856
Filmy w rodzaju Narodzin Narodu

511
00:35:13,945 --> 00:35:18,655
próbowały opowiedzieć nową historię
o waleczności i szlachetności

512
00:35:18,741 --> 00:35:21,121
wysiłków Konfederacji,
by ocalić niewolnictwo

513
00:35:21,202 --> 00:35:26,502
i wzmocnić w widzach przekonanie,
że Południe nigdy nie zrobiło nic złego.

514
00:35:26,582 --> 00:35:27,962
NARODZINY NARODU
Rekonstrukcja

515
00:35:28,835 --> 00:35:31,795
Przepisanie historii na nowo

516
00:35:31,879 --> 00:35:37,799
to kolejny ważny element historii
lub opowieści o niższości czarnych.

517
00:35:37,885 --> 00:35:39,635
Istnieje mitologia Rekonstrukcji,

518
00:35:39,720 --> 00:35:43,060
według której to był najgorszy moment
w historii amerykańskiej demokracji.

519
00:35:43,558 --> 00:35:47,148
A to dlatego, że Afroamerykanie
otrzymali władzę,

520
00:35:47,228 --> 00:35:48,898
prawo głosu i sprawowania urzędu,

521
00:35:48,980 --> 00:35:53,360
co zakończyło się
orgią korupcji i niekompetencji…

522
00:35:53,442 --> 00:35:55,992
Cierpi nad upadkiem
i zniszczeniem jego ludu.

523
00:35:56,070 --> 00:35:59,990
...zakończonej dla dobra Południa
przez Ku Klux Klan.

524
00:36:10,084 --> 00:36:12,754
Gdy film wyświetlono w Białym Domu,

525
00:36:12,837 --> 00:36:16,837
Woodrow Wilson wyraził zgodę Ameryki

526
00:36:17,341 --> 00:36:21,551
na nowy porządek świata,
w którym panowała przemoc i terror.

527
00:36:22,305 --> 00:36:26,475
„Białych ludzi z Południa
podnieca sam instynkt samozachowawczy,

528
00:36:27,059 --> 00:36:30,769
który każe pozbyć się ciężaru głosów
niedouczonych czarnoskórych.

529
00:36:30,855 --> 00:36:33,685
Południe w końcu zakończyło
rządy czarnoskórych

530
00:36:33,774 --> 00:36:36,944
i ustanowiło naturalną,
nieuniknioną wyższość białych,

531
00:36:37,028 --> 00:36:39,568
klasy ludzi odpowiedzialnych”.

532
00:36:40,072 --> 00:36:45,242
Po premierze Narodzin narodu grupy KKK
wyrastają w całej Ameryce i są liczniejsze

533
00:36:45,328 --> 00:36:46,908
niż kiedykolwiek wcześniej.

534
00:36:47,538 --> 00:36:50,748
Utrwalenie tych obrazów
w umysłach ludzi

535
00:36:50,833 --> 00:36:53,003
za pomocą nowego, popularnego medium

536
00:36:53,085 --> 00:36:55,545
nie tylko umacnia białą supremację,

537
00:36:55,630 --> 00:36:59,880
ale pomaga też zapoczątkować
nowy typ zemsty na tle rasowym.

538
00:37:03,179 --> 00:37:07,479
MASAKRA NA BLACK WALL STREET
TULSA, 1921

539
00:37:14,065 --> 00:37:16,355
Na każdy sposób,
jaki można sobie wyobrazić,

540
00:37:16,442 --> 00:37:20,992
pisarze, dziennikarze i naukowcy
prześcigali się w wymyślaniu dowodów

541
00:37:21,072 --> 00:37:26,202
na to, że czarni ludzie są podrzędni
i stanowią zagrożenie dla cywilizacji.

542
00:37:27,453 --> 00:37:32,333
Pozwoliło to białym ludziom
nie mieć wyrzutów sumienia

543
00:37:32,959 --> 00:37:37,759
i tworzyć dla każdego pokolenia
Murzyna, którego chcą widzieć.

544
00:37:43,469 --> 00:37:45,509
Tak, proszę pani.

545
00:37:45,596 --> 00:37:47,766
Kim była dama, z którą cię dziś widziałem?

546
00:37:48,266 --> 00:37:51,346
To żadna dama. To moja żona.

547
00:37:53,729 --> 00:37:56,229
W ideologii Straconej Sprawy
Stare Południe

548
00:37:56,315 --> 00:37:59,235
stało się rodzajem kulturowej ucieczki

549
00:38:00,152 --> 00:38:06,332
do sentymentalnej krainy
uporządkowanej cywilizacji,

550
00:38:06,909 --> 00:38:10,579
gdzie czarni ludzie byli
przeważnie zadowoleni z życia,

551
00:38:10,663 --> 00:38:13,753
bowiem znali swoje
miejsce w porządku rzeczy.

552
00:38:13,833 --> 00:38:15,633
HISTORIA DLA SZKÓŁ
ALABAMA

553
00:38:15,710 --> 00:38:19,420
To był początek nowej opowieści
o wojnie secesyjnej.

554
00:38:19,505 --> 00:38:20,505
pracowników z Afryki

555
00:38:20,589 --> 00:38:21,919
do pracy na plantacjach.

556
00:38:22,008 --> 00:38:24,428
JAK ŻYLI MURZYNI W NIEWOLI

557
00:38:24,510 --> 00:38:26,430
NIEWOLNICTWO NIE BYŁO
PRZYCZYNĄ WOJNY

558
00:38:26,512 --> 00:38:28,472
WIELKIE KŁAMSTWO WOJNY SECESYJNEJ

559
00:38:29,640 --> 00:38:31,980
Opowie nam pani, jak kiedyś

560
00:38:32,059 --> 00:38:34,729
wyglądało życie na plantacji?

561
00:38:34,812 --> 00:38:36,772
To były piękne, szczęśliwe czasy.

562
00:38:36,856 --> 00:38:38,516
Wszyscy byli szczęśliwi.

563
00:38:39,150 --> 00:38:42,700
Nie słyszało się wtedy o tym,
o czym się dziś mówi.

564
00:38:42,778 --> 00:38:46,238
To nie wstyd powiedzieć,
że są jak dzieci...

565
00:38:46,324 --> 00:38:51,664
Gdy tak mówimy, mówimy tak dlatego,
że są jak szczęśliwe dzieci.

566
00:38:52,204 --> 00:38:53,714
Zawsze byli dysydenci

567
00:38:53,789 --> 00:38:57,079
sprzeciwiający się wizji Straconej Sprawy,

568
00:38:57,168 --> 00:39:02,798
ale w większości nie wygrywali
bitew kulturowych,

569
00:39:02,882 --> 00:39:07,932
dosłownej bitwy o serca
i umysły amerykańskiej wyobraźni.

570
00:39:11,766 --> 00:39:15,476
Była to ziemia
kawalerów i bawełnianych pól,

571
00:39:15,561 --> 00:39:17,611
zwana Starym Południem.

572
00:39:21,525 --> 00:39:24,315
Tutaj, w tym pięknym świecie,

573
00:39:24,403 --> 00:39:27,533
ostał się ostatni przyczółek galanterii.

574
00:39:30,076 --> 00:39:34,496
Ostatnie miejsce,
w którym żyli rycerze i ich damy,

575
00:39:35,581 --> 00:39:37,171
niewolnicy i ich panowie.

576
00:39:38,667 --> 00:39:40,667
Teraz znajdziecie je tylko w książkach…

577
00:39:43,130 --> 00:39:45,840
bo zostały po nim jedynie
wspomnienia i sny.

578
00:39:48,135 --> 00:39:53,805
To cywilizacja...
która przeminęła z wiatrem.

579
00:39:57,603 --> 00:40:01,023
Te historie przeniknęły
do amerykańskich umysłów.

580
00:40:01,107 --> 00:40:03,027
PRZEMINĘŁO Z WIATREM
POPULARNE JAK BIBLIA

581
00:40:03,109 --> 00:40:07,409
Amerykanie mogli uciec
do uporządkowanej, starszej, przedwojennej

582
00:40:07,488 --> 00:40:08,658
cywilizacji.

583
00:40:10,032 --> 00:40:14,332
Gdy czuli się zaniepokojeni, urażeni

584
00:40:14,412 --> 00:40:18,172
lub przerażeni falą nowych imigrantów
zmierzających do Ameryki,

585
00:40:18,249 --> 00:40:20,209
nagłym rozwojem wielkich miast

586
00:40:20,292 --> 00:40:24,212
oraz pozornie
niekontrolowaną industrializacją.

587
00:40:27,299 --> 00:40:29,839
Na plantacji pod Charleston,

588
00:40:29,927 --> 00:40:32,757
gdzie jego rodzina mieszka
od ośmiu pokoleń,

589
00:40:32,847 --> 00:40:36,727
Norwood Hastie został zapytany,
czy uważa niewolnictwo za niemoralne.

590
00:40:36,809 --> 00:40:40,769
Nie, nie uważam tak, ponieważ...

591
00:40:40,855 --> 00:40:44,525
gdy niewolnik przybył tu z Afryki,
nie znał tutejszego języka.

592
00:40:44,608 --> 00:40:48,108
Nie miał kwalifikacji
do podjęcia żadnej pracy,

593
00:40:48,195 --> 00:40:49,905
która pasowałaby do cywilizacji.

594
00:40:50,614 --> 00:40:52,494
Ktoś musiał się nim zająć.

595
00:40:52,575 --> 00:40:57,575
Więc uważam, że niewolnictwo
było w tych wczesnych dniach niezbędne,

596
00:40:57,663 --> 00:40:59,753
ale stare zwyczaje ciężko jest wyplenić.

597
00:40:59,832 --> 00:41:01,832
To zajmuje dużo czasu,

598
00:41:01,917 --> 00:41:04,747
a wszyscy wiedzieli już lata temu,

599
00:41:04,837 --> 00:41:07,797
że Murzyna trzeba będzie uznać za równego.

600
00:41:07,882 --> 00:41:12,432
Na Południu postawa białych
z czasem się zmieni.

601
00:41:12,511 --> 00:41:15,431
Jestem bardziej liberalny
niż pięć lat temu

602
00:41:15,514 --> 00:41:18,814
i wiem, że za pięć lat
będę jeszcze bardziej liberalny,

603
00:41:18,893 --> 00:41:21,693
i myślę, że prawie wszyscy mają tak samo.

604
00:41:22,229 --> 00:41:24,189
Czemu stał się pan bardziej liberalny?

605
00:41:26,442 --> 00:41:30,072
Uświadomiłem sobie, że Murzyn

606
00:41:30,946 --> 00:41:32,986
jest człowiekiem jak każdy inny.

607
00:41:34,158 --> 00:41:36,788
Panie Hastie, jak pan o nas myślał,

608
00:41:36,869 --> 00:41:40,039
zanim zaczął pan
myśleć o nas jak o ludziach?

609
00:41:40,831 --> 00:41:42,291
W pewnym sensie...

610
00:41:43,042 --> 00:41:46,882
myśleliśmy, że jesteście
takim mądrzejszym zwierzakiem domowym.

611
00:41:48,631 --> 00:41:50,971
Urodziłem się w 1950 roku na Południu.

612
00:41:51,467 --> 00:41:54,217
To był okres ścisłej segregacji.

613
00:41:54,303 --> 00:41:56,433
ZAWSZE SEGREGACJA
NIE MIESZANIU RAS

614
00:41:56,514 --> 00:41:59,934
Byliśmy w środowisku,
które było prawie całkowicie

615
00:42:00,017 --> 00:42:02,847
ukształtowane przez ideologię
Straconej Sprawy,

616
00:42:02,937 --> 00:42:07,647
tej idei, że Konfederacja była
złotym okresem amerykańskiej historii

617
00:42:07,733 --> 00:42:11,153
i że od tamtej pory
staczamy się coraz niżej.

618
00:42:13,531 --> 00:42:16,831
Gdy dorastasz w takim otoczeniu,
ma ono wpływ na wszystko.

619
00:42:17,493 --> 00:42:20,703
Twoja wizja tego, czym jest Ameryka,

620
00:42:20,788 --> 00:42:23,248
okazuje się wizją białej supremacji,

621
00:42:23,332 --> 00:42:25,542
a ty nawet o tym nie wiesz.

622
00:42:30,548 --> 00:42:32,548
CHARLESTON, KAROLINA POŁUDNIOWA

623
00:42:36,095 --> 00:42:37,595
W 1861 roku

624
00:42:37,680 --> 00:42:40,680
Karolina Płd. była pierwszym
stanem, który zawalczył o swoje prawa.

625
00:42:40,766 --> 00:42:44,096
Historia tej flagi ma wiele wspólnego

626
00:42:44,186 --> 00:42:45,686
ze spuścizną Południa.

627
00:42:46,272 --> 00:42:47,942
Nie z niewolnictwem.

628
00:42:48,023 --> 00:42:49,613
Chcę bronić swojego dziedzictwa,

629
00:42:49,692 --> 00:42:51,492
a niewolnictwo nim nie jest.

630
00:42:51,569 --> 00:42:52,989
Rodzina nie miała niewolników.

631
00:42:53,070 --> 00:42:54,200
Ja też ich nie mam.

632
00:42:54,280 --> 00:42:57,450
Ta flaga reprezentuje niewolnictwo,
nawet jeśli mówią inaczej.

633
00:42:57,533 --> 00:42:59,873
Ta flaga nie powinna
powiewać w Karolinie Płd.

634
00:42:59,952 --> 00:43:02,542
Chcemy ją zdjąć,
bo uważamy, że nas znieważa.

635
00:43:02,621 --> 00:43:04,161
Chcemy pokazać nasze wsparcie,

636
00:43:04,248 --> 00:43:06,918
zachować naszą historię
i nasze dziedzictwo,

637
00:43:07,001 --> 00:43:08,751
bo dzięki nim Ameryka jest jaka jest.

638
00:43:08,836 --> 00:43:11,376
To ugrzecznienie Konfederacji i...

639
00:43:11,463 --> 00:43:14,053
Konfederacja istniała,
by chronić niewolnictwo.

640
00:43:14,133 --> 00:43:17,143
Jesteśmy dumni ze swojego dorobku
i szanujemy naszych przodków.

641
00:43:17,219 --> 00:43:19,139
Chodzi o dziedzictwo i dumę.

642
00:43:19,221 --> 00:43:21,311
To nasze dziedzictwo i tożsamość.

643
00:43:21,390 --> 00:43:23,270
To dziedzictwo wszystkich.

644
00:43:23,350 --> 00:43:27,020
Do ludzi, którzy mówią:
„To moja flaga, to moje dziedzictwo”.

645
00:43:27,104 --> 00:43:32,324
Waszym dziedzictwem jest niewolnictwo,
opresja i terroryzm KKK.

646
00:43:32,401 --> 00:43:34,151
To właśnie oznacza ta flaga.

647
00:43:34,236 --> 00:43:36,156
To część tego, kim jesteśmy.

648
00:43:36,238 --> 00:43:38,568
Problemy w Karolinie Płd.
i na całym świecie

649
00:43:38,657 --> 00:43:42,747
nie biorą się z filmu czy symbolu,
tylko z ludzkich serc.

650
00:43:42,828 --> 00:43:45,868
Jak mamy zrobić
nową Rekonstrukcję Ameryki?

651
00:43:51,754 --> 00:43:56,804
Panie przewodniczący, chcę przedstawić
panu perspektywę, której może pan nie zna.

652
00:43:56,884 --> 00:43:58,934
Jako pastor kościoła,

653
00:43:59,762 --> 00:44:03,102
kongregacji w hrabstwie Charleston,
afrykańskiego kościoła Mount Horr…

654
00:44:03,182 --> 00:44:04,312
SENATOR KAROLINY PŁD.

655
00:44:04,391 --> 00:44:08,231
...wysłuchałem opowieści i bólu

656
00:44:08,312 --> 00:44:13,362
ludzi, którzy czują się
urażeni faktem, że flaga

657
00:44:13,442 --> 00:44:17,152
używana jako symbol ich brutalizacji

658
00:44:17,237 --> 00:44:20,367
demoralizacji i poniżania

659
00:44:20,449 --> 00:44:22,489
wciąż wisi w naszym Domu stanowym.

660
00:44:22,576 --> 00:44:27,116
Bądźmy przykładem
dla tego wspaniałego stanu,

661
00:44:27,706 --> 00:44:30,246
dla wszystkich, których reprezentujemy,

662
00:44:30,334 --> 00:44:34,054
i pokażmy może po raz pierwszy
w naszej wspaniałej historii,

663
00:44:34,129 --> 00:44:38,549
że chcemy zrobić coś
nie we własnym interesie,

664
00:44:38,634 --> 00:44:42,854
lecz w interesie
całej Karoliny Południowej.

665
00:44:42,930 --> 00:44:45,680
Powtarzam, że dziś...

666
00:44:45,766 --> 00:44:48,306
W kwietniu 2015 roku byłem

667
00:44:48,394 --> 00:44:51,274
na konferencji
w Charleston, w Karolinie Płd.

668
00:44:51,355 --> 00:44:52,435
FORT SUMTER, CHARLESTON

669
00:44:52,523 --> 00:44:55,903
Niezwykłej konferencji
o zakończeniu wojny secesyjnej.

670
00:44:57,069 --> 00:45:00,859
Ale głównym mówcą był
wielebny Clementa Pinckney.

671
00:45:02,074 --> 00:45:04,494
Stoję tu z mieszanymi emocjami, radością

672
00:45:05,077 --> 00:45:07,077
ale także, jako mąż Boży, ze smutkiem,

673
00:45:07,162 --> 00:45:10,332
wiedząc, ilu ludzi
zginęło za wolność innych.

674
00:45:10,416 --> 00:45:14,796
Pinckney twierdził, jak przystało
na pastora, że od wojny secesyjnej

675
00:45:15,462 --> 00:45:19,682
do pewnego stopnia
doświadczyliśmy odkupienia.

676
00:45:19,758 --> 00:45:22,548
Oddał nawet cześć weteranom Konfederacji.

677
00:45:23,220 --> 00:45:26,100
„Jego rodacy z Karoliny Płd.”,
tak powiedział.

678
00:45:28,392 --> 00:45:30,392
Odśpiewaliśmy „America the Beautiful”,

679
00:45:30,477 --> 00:45:33,307
a ja prowadziłem rozmowę
z wielebnym Pinckneyem.

680
00:45:33,397 --> 00:45:36,317
Śpiewaliśmy z tych samych śpiewników.

681
00:45:36,400 --> 00:45:38,900
Jeden z najbardziej niezwykłych
historycznych programów,

682
00:45:38,986 --> 00:45:40,446
w jakim brałem udział.

683
00:45:41,613 --> 00:45:43,823
Dwa miesiące później
nastąpiło coś strasznego.

684
00:45:55,210 --> 00:45:58,760
...że w kościele w Charleston
w Karolinie Płd. doszło do strzelaniny.

685
00:46:03,927 --> 00:46:05,547
Zastrzelono Clementego Pinckneya.

686
00:46:21,028 --> 00:46:22,358
AKTYWISTKA/ARTYSTKA

687
00:46:22,446 --> 00:46:24,486
W 1961 roku

688
00:46:24,573 --> 00:46:27,493
stan Karoliny Płd.
wywiesił flagę Konfederacji

689
00:46:27,576 --> 00:46:29,906
nad kopułą swego Domu stanowego

690
00:46:29,995 --> 00:46:33,825
i zapisał w ustawie, że flagi
nie można nigdy opuszczać

691
00:46:33,916 --> 00:46:36,836
bez zgody Izby Stanu

692
00:46:36,919 --> 00:46:38,419
Flaga ta wisiała tam,

693
00:46:38,504 --> 00:46:42,224
kiedy w 2015 roku biały supremacjonista,
niejaki Dylan Roof,

694
00:46:42,299 --> 00:46:47,759
wszedł do historycznego czarnego kościoła,
Mother Emanuel AME w Charleston,

695
00:46:47,846 --> 00:46:50,766
i zamordował dziewięciu
czarnych parafian podczas modlitwy.

696
00:46:51,350 --> 00:46:55,440
To jeden z najgroźniejszych ataków
na czarny kościół w historii USA.

697
00:46:55,521 --> 00:46:57,691
Jedną z ofiar jest pastor kościoła,

698
00:46:57,773 --> 00:46:59,653
senator Clementa Pinckney.

699
00:46:59,733 --> 00:47:04,573
Senator Pinckney był moralnym sumieniem
Zgromadzenia Ogólnego Karoliny Płd.

700
00:47:07,366 --> 00:47:10,986
Gdy nadszedł czas pochować pastora
w Mother Emanuel,

701
00:47:11,578 --> 00:47:14,498
jego trumna była wieziona przez ulice,

702
00:47:15,249 --> 00:47:19,339
a stan Karoliny Południowej
obniżył amerykańską flagę,

703
00:47:19,419 --> 00:47:21,709
ale przez to prawo, które napisali,

704
00:47:21,797 --> 00:47:23,917
flaga Konfederacji została na szczycie.

705
00:47:26,927 --> 00:47:28,547
To było jasne przesłanie,

706
00:47:28,637 --> 00:47:32,887
że choć Południe przegrało
wojnę secesyjną,

707
00:47:32,975 --> 00:47:37,225
biała supremacja króluje
nad wszelkimi innymi formami władzy.

708
00:47:39,857 --> 00:47:41,977
Mam głęboką, osobistą więź

709
00:47:42,067 --> 00:47:44,947
z historią niewolnictwa
w Karolinie Południowej.

710
00:47:45,028 --> 00:47:47,448
Moi przodkowie byli
niewolnikami w tym stanie,

711
00:47:47,531 --> 00:47:51,451
a krewni opowiadali mi
o swoich doświadczeniach z Klanem.

712
00:47:53,745 --> 00:47:57,245
Poczułam, że muszę coś z tym zrobić.

713
00:47:59,960 --> 00:48:02,340
Proszę pani! Proszę zejść ze słupa.

714
00:48:08,302 --> 00:48:10,472
Proszę pani!

715
00:48:11,179 --> 00:48:15,389
Wasza nienawiść, opresja i przemoc
jest wymierzona we mnie.

716
00:48:15,475 --> 00:48:18,095
- Ta flaga musi być zdjęta.
- Proszę zejść.

717
00:48:18,937 --> 00:48:22,607
Oczywiście wiedziałem, że mnie aresztują,

718
00:48:22,691 --> 00:48:25,901
ale nie mogliśmy dalej żyć,
jak gdyby nigdy nic.

719
00:48:37,539 --> 00:48:39,999
Postęp nie dzieje się sam z siebie.

720
00:48:41,043 --> 00:48:44,093
Nie jest nieuniknionym procesem.

721
00:48:45,631 --> 00:48:49,301
Postęp zależy od decyzji i wyborów ludzi.

722
00:48:51,470 --> 00:48:54,220
Wydaje mi się, że Pinckney
i jego parafianie

723
00:48:55,307 --> 00:48:57,477
zmarł w strasznej ofierze,

724
00:48:58,727 --> 00:49:01,057
może po to, by zmusić resztę kraju

725
00:49:01,563 --> 00:49:03,193
by wreszcie się rozliczyć,

726
00:49:04,232 --> 00:49:05,232
o ile to możliwe,

727
00:49:06,360 --> 00:49:10,070
ze schedą Konfederacji i wojny secesyjnej,

728
00:49:10,155 --> 00:49:13,325
oraz ze schedą emancypacji
i czternastej poprawki

729
00:49:14,159 --> 00:49:17,249
w naszej zapętlonej teraźniejszości.

730
00:49:34,388 --> 00:49:36,768
STAWIAJ OPÓR

731
00:49:39,935 --> 00:49:42,845
DOM STANOWY KAROLINY PŁD.
10 LIPCA 2015 ROKU

732
00:50:19,307 --> 00:50:23,767
DOM STANOWY STANU MISSISIPI,
30 CZERWCA 2020 ROKU

733
00:50:26,857 --> 00:50:29,567
Te pomniki upamiętniają
fikcyjną Konfederację,

734
00:50:29,651 --> 00:50:32,201
ignorując śmierć, zniewolenie

735
00:50:32,279 --> 00:50:34,869
i terror, które tak naprawdę za nią stoją.

736
00:50:35,991 --> 00:50:38,701
Nie możemy bać się prawdy.

737
00:50:41,496 --> 00:50:45,826
PLAC IDY B. WELLS

738
00:50:45,917 --> 00:50:50,207
„WŁADZA NIGDY NICZEGO SIĘ NIE ZRZEKAŁA,
NIE ZRZEKA I NIE ZRZEKNIE BEZ NACISKU”.

739
00:50:50,297 --> 00:50:51,967
FREDERICK DOUGLASS

740
00:50:52,090 --> 00:50:55,590
Nie ma postępu, który nie wywołałby oporu.

741
00:50:55,677 --> 00:50:57,387
Postęp nie jest prostą linią.

742
00:50:57,929 --> 00:51:00,599
Jest pełen zamętu. Wzywa do działania.

743
00:51:00,682 --> 00:51:04,272
Nawet ludzie popierający daną sprawę
czasem mówią:

744
00:51:04,352 --> 00:51:06,522
„Czekajcie, są większe problemy”,

745
00:51:06,605 --> 00:51:09,065
albo „To za dużo, za szybko”.

746
00:51:10,025 --> 00:51:12,145
Ale dla cierpiących ludzi

747
00:51:13,236 --> 00:51:15,816
sprawiedliwość nie może czekać.

748
00:51:17,908 --> 00:51:23,078
Będziemy mogli wziąć się za ręce
i zaśpiewać starą, czarną pieśń religijną:

749
00:51:23,163 --> 00:51:28,503
„W końcu wolni, w końcu wolni, dzięki,
Boże Wszechmogący, jesteśmy wolni”.

750
00:51:30,670 --> 00:51:33,590
Mamy stan alarmowy.

751
00:51:33,673 --> 00:51:35,303
Bez sprawiedliwości nie ma pokoju.

752
00:51:35,383 --> 00:51:36,593
Nie strzelać.

753
00:51:36,676 --> 00:51:41,256
Ameryko, od 435 lat pokazujesz,

754
00:51:41,348 --> 00:51:43,768
że nie szanujesz czarnych żyć.

755
00:51:43,850 --> 00:51:45,390
Czarne życie ma znaczenie!

756
00:51:49,481 --> 00:51:54,241
To skoordynowane działania,
które mają miejsce w całym kraju.

757
00:51:54,319 --> 00:51:56,779
Mamy już dość.

758
00:51:58,824 --> 00:52:04,414
Czas, żebyśmy wstali i powiedzieli:
„Zdejmij kolano z naszej szyi”.

759
00:52:04,496 --> 00:52:09,496
Nie mogę oddychać.

760
00:52:09,584 --> 00:52:13,094
Oddamy sprawiedliwość faktowi,
że muszę walczyć,

761
00:52:13,171 --> 00:52:15,221
by powiedzieć, że moje życie się liczy.

762
00:52:15,298 --> 00:52:19,548
Mają szczęście, że czarni ludzie
chcą równości, a nie zemsty.

763
00:52:24,182 --> 00:52:25,522
Chcę Przeminęło z wiatrem.

764
00:52:25,600 --> 00:52:27,770
Możemy odzyskać Przeminęło z wiatrem?

765
00:52:32,399 --> 00:52:37,399
Napisy: Joanna Kaniewska