1
00:00:06,631 --> 00:00:08,511
NETFLIX — ORYGINALNY SERIAL DOKUMENTALNY

2
00:00:08,591 --> 00:00:10,511
Funkcjonariusz Wilson nie będzie sądzony

3
00:00:10,593 --> 00:00:12,603
w sprawie śmierci Michaela Browna.

4
00:00:12,679 --> 00:00:13,639
ROK 2014

5
00:00:13,722 --> 00:00:14,892
Gromadzi się tłum.

6
00:00:14,973 --> 00:00:17,393
Emocje również rosną.

7
00:00:17,475 --> 00:00:19,185
Tłum jednak zachowuje spokój,

8
00:00:19,269 --> 00:00:21,099
a policja ma nadzieję, że tak zostanie.

9
00:00:22,188 --> 00:00:24,398
We wtorek pierwszy raz
dostałam gazem łzawiącym.

10
00:00:27,944 --> 00:00:28,904
Nie ostatni.

11
00:00:28,987 --> 00:00:31,407
Pierwszy raz,
gdy dostałam gazem w Ferguson.

12
00:00:31,489 --> 00:00:33,279
Była pani w środku protestu.

13
00:00:33,366 --> 00:00:34,236
Co pani widziała?

14
00:00:34,325 --> 00:00:36,445
Widziałam wiele rzeczy.

15
00:00:36,536 --> 00:00:39,076
Głównie widziałam społeczność w żałobie

16
00:00:39,581 --> 00:00:40,581
RIP MIKE BROWN

17
00:00:40,665 --> 00:00:42,125
Ręce w górę! Nie strzelać!

18
00:00:42,208 --> 00:00:45,378
Okrzyk na ulicy brzmiał
„Ręce w górę, nie strzelać”,

19
00:00:45,462 --> 00:00:46,762
bo powiedziano nam,

20
00:00:46,838 --> 00:00:50,878
że Michael Brown miał ręce w górze,
a Darren Wilson go zastrzelił.

21
00:00:50,967 --> 00:00:53,297
Widzimy tu systemową niesprawiedliwość.

22
00:00:53,386 --> 00:00:57,056
Dr King powiedział innemu dziennikarzowi,
że zamieszki to język niesłyszanych.

23
00:00:57,140 --> 00:00:58,770
Mam dość. Jestem zmęczony.

24
00:00:59,893 --> 00:01:01,393
NIE STRZELAĆ

25
00:01:02,937 --> 00:01:06,897
Ręce do góry, nie strzelać!
Czarne życie ma znaczenie!

26
00:01:06,983 --> 00:01:10,113
Będziemy mówić o obecnych protestach,

27
00:01:10,195 --> 00:01:12,405
wzorowanych na tych z przeszłości,

28
00:01:12,489 --> 00:01:16,159
i nazwiemy je nieporządkiem,
brakiem cierpliwości,

29
00:01:16,242 --> 00:01:19,162
nie pamiętając,
skąd zaczerpnęliśmy te wzory.

30
00:01:21,414 --> 00:01:24,384
Dr King nie mówił o tym,
by mieć więcej niż inni.

31
00:01:24,459 --> 00:01:27,459
Mówił, że powinniśmy mieć to,
co nam się należy.

32
00:01:27,545 --> 00:01:30,625
Zasługujemy na niezbywalne prawa,
które nam obiecano.

33
00:01:33,760 --> 00:01:37,310
Ilekroć zmarginalizowani ludzie
mają czelność

34
00:01:37,388 --> 00:01:39,928
walczyć o sprawiedliwość,

35
00:01:40,016 --> 00:01:41,096
każą nam czekać.

36
00:01:41,935 --> 00:01:43,475
Czekajcie, zwolnij...

37
00:01:44,312 --> 00:01:46,562
Wtedy zaczynam się pytać ludzi:

38
00:01:46,648 --> 00:01:49,528
„Jak według was
mamy bronić naszych praw?”.

39
00:01:49,609 --> 00:01:52,739
Nie chcecie,
żebyśmy protestowali na własnych ulicach.

40
00:01:53,363 --> 00:01:56,203
Nie chcecie, byśmy przerywali mecze.

41
00:01:56,282 --> 00:01:58,492
Nie chcecie, byśmy blokowali ulice.

42
00:01:58,576 --> 00:02:00,326
Byśmy blokowali autostrady.

43
00:02:00,411 --> 00:02:02,461
Nie chcecie, byśmy stali po prawa

44
00:02:02,539 --> 00:02:05,329
ani byśmy klęczeli w obronie naszych praw.

45
00:02:06,751 --> 00:02:10,001
Nie istnieje żaden
akceptowalny sposób na protest,

46
00:02:10,088 --> 00:02:14,128
jeśli zależy wam wyłącznie na tym,
by kazać mi czekać.

47
00:02:19,347 --> 00:02:23,807
CZEKANIE

48
00:02:27,856 --> 00:02:33,356
W 1863 roku prezydent Lincoln
podpisał Proklamację emancypacji.

49
00:02:33,903 --> 00:02:36,203
Uwolnił wszystkich niewolników w USA.

50
00:02:37,198 --> 00:02:41,078
W 1868 roku zatwierdzono 14. poprawkę.

51
00:02:41,703 --> 00:02:45,423
Wszyscy obywatele Ameryki
są teraz równi wobec prawa.

52
00:02:46,040 --> 00:02:50,800
Technicznie rzecz biorąc, czarni
Amerykanie są pełnoprawnymi obywatelami.

53
00:02:54,883 --> 00:02:57,843
Ale w praktyce nie do końca tak było.

54
00:03:00,138 --> 00:03:03,558
Nawet w latach 50., za każdym razem,
gdy czarni Amerykanie

55
00:03:03,641 --> 00:03:08,151
domagają się praw wynikających
z 14. poprawki: do sprawiedliwego sądu,

56
00:03:08,229 --> 00:03:12,069
do równej ochrony,
do jakiegokolwiek postępu,

57
00:03:12,150 --> 00:03:13,780
inni każą im czekać.

58
00:03:14,944 --> 00:03:16,914
Do kiedy mamy czekać?

59
00:03:16,988 --> 00:03:18,818
EMANCYPACJA OD 1 STYCZNIA 1863 ROKU

60
00:03:18,907 --> 00:03:20,867
Jeśli ktoś złoży ci obietnicę,

61
00:03:21,367 --> 00:03:25,367
a sto lat później wciąż jej nie spełnił…

62
00:03:27,040 --> 00:03:28,830
to może być nieco frustrujące.

63
00:03:28,917 --> 00:03:30,497
Chcemy wszystkich praw.

64
00:03:30,585 --> 00:03:33,245
Chcemy ich tu i teraz.

65
00:03:33,338 --> 00:03:35,168
POCZEKALNIA DLA KOLOROWYCH

66
00:03:35,256 --> 00:03:37,006
Jak się tu dostaliśmy?

67
00:03:37,091 --> 00:03:38,341
Oto, co się stało.

68
00:03:38,426 --> 00:03:40,926
Południowe stany próbowały wymyślić,

69
00:03:41,012 --> 00:03:43,562
jak ominąć 14. poprawkę.

70
00:03:43,640 --> 00:03:48,900
Najskuteczniejszą próbą
było przyjęcie zasady równej ochrony prawa

71
00:03:49,520 --> 00:03:53,570
i przekręcenie jej
na „oddzielni, ale równi”.

72
00:03:53,650 --> 00:03:57,700
To myślenie w stylu:
„Będziemy równi, ale osobno”,

73
00:03:57,779 --> 00:04:01,449
a zamiast dopilnować wprowadzenia
14. poprawki w życie,

74
00:04:01,532 --> 00:04:05,452
Sąd Najwyższy zgadza
się z władzami z Południa.

75
00:04:05,536 --> 00:04:08,456
I tak powstaje era Jima Crowa.

76
00:04:08,539 --> 00:04:10,829
KOLOROWI

77
00:04:11,459 --> 00:04:14,299
Nie ma czegoś takiego
jak „oddzielni, ale równi”.

78
00:04:14,379 --> 00:04:16,549
Nigdy nie było „oddzielnych, ale równych”.

79
00:04:16,631 --> 00:04:19,221
Ale dzięki tej fikcji biali Południowcy

80
00:04:19,300 --> 00:04:24,010
mogli narzucić sztywny system
rasowych kast, formę legalnego apartheidu.

81
00:04:24,097 --> 00:04:25,137
PLESSY KONTRA FERGUSON

82
00:04:25,807 --> 00:04:28,267
„ODDZIELNI, ALE RÓWNI” (1896 -1954)

83
00:04:28,351 --> 00:04:32,061
Czarni żyli na marginesie, prawie
jak za czasów niewolnictwa.

84
00:04:32,814 --> 00:04:35,074
Nie mogą jeść w białych restauracjach.

85
00:04:35,149 --> 00:04:36,989
Nie mogą chodzić do białych kin.

86
00:04:37,068 --> 00:04:40,408
Osobne hotele, pociągi, poczekalnie…

87
00:04:41,030 --> 00:04:44,580
Wiele dobrych miejsc pracy
było w fabrykach.

88
00:04:44,659 --> 00:04:46,999
Czarni nie mogli tam pracować
z powodu segregacji.

89
00:04:47,078 --> 00:04:50,498
Czarni cierpią z powodu
nierówności ekonomicznych,

90
00:04:50,581 --> 00:04:52,251
ograniczonych możliwości

91
00:04:52,333 --> 00:04:55,883
zdobycia pracy, która pomoże im
przetrwać i prosperować.

92
00:04:55,962 --> 00:04:58,922
Południowcy próbują przywrócić

93
00:04:59,007 --> 00:05:01,717
optykę i dynamikę czasów niewolnictwa.

94
00:05:02,302 --> 00:05:05,512
Wzmacniają narrację o różnicach rasowych.

95
00:05:09,892 --> 00:05:11,482
PŁK. WILLIAM PRITCHARD, 1961 ROK

96
00:05:11,561 --> 00:05:13,811
nawet najgłupszy farmer na świecie

97
00:05:13,896 --> 00:05:17,316
wie, że jeśli ma białe i czarne kurczaki,

98
00:05:17,400 --> 00:05:19,990
czarne lepiej sobie radzą
na swoim podwórku,

99
00:05:20,069 --> 00:05:22,989
a białe na swoim własnym,
osobnym podwórku.

100
00:05:23,072 --> 00:05:24,822
Takie warunki im sprzyjają.

101
00:05:27,994 --> 00:05:29,834
Znamy znaki Jima Crowa:

102
00:05:29,912 --> 00:05:33,122
fontanny do picia, łazienki , baseny,

103
00:05:33,207 --> 00:05:35,837
ale skutki tych praw
widać w całej Ameryce.

104
00:05:35,918 --> 00:05:38,498
Nie sądzę, że powinni być dyskryminowani,

105
00:05:38,588 --> 00:05:40,258
ale przeprowadziłam się tu

106
00:05:40,340 --> 00:05:45,180
między innymi dlatego,
że była tu biała społeczność.

107
00:05:45,261 --> 00:05:47,221
Dekady ciągłego zagrożenia przemocą,

108
00:05:47,305 --> 00:05:48,715
rozpadających się szkół,

109
00:05:48,806 --> 00:05:52,346
z mniejszą ilością miejsc pracy,
pożyczek i domów oznaczało,

110
00:05:52,435 --> 00:05:55,805
że Afroamerykanie nie zebrali
majątku potrzebnego

111
00:05:55,897 --> 00:05:57,437
do równości ekonomicznej.

112
00:05:57,523 --> 00:05:59,943
Ten styl życia jest częścią nas.

113
00:06:00,026 --> 00:06:03,566
Im bardziej próbują nas do czegoś zmusić,

114
00:06:03,654 --> 00:06:06,324
tym gorsza jest na to reakcja.

115
00:06:08,409 --> 00:06:12,119
W segregacji nie chodziło
tylko o fontanny.

116
00:06:12,205 --> 00:06:15,955
To była klatka, a biała Ameryka
nie miała zamiaru oddać klucza.

117
00:06:19,045 --> 00:06:23,585
Czternasta poprawka została zniszczona,
rozbita na kawałki.

118
00:06:23,674 --> 00:06:26,304
Myśl, że wszyscy jesteśmy obywatelami

119
00:06:26,386 --> 00:06:29,096
że wszyscy jesteśmy równi wobec prawa,

120
00:06:29,180 --> 00:06:34,440
ustąpiła idei, według której
Afroamerykanie zwyczajnie nie mogą,

121
00:06:34,519 --> 00:06:37,899
nie mają prawa oczekiwać
równego traktowania.

122
00:06:38,398 --> 00:06:41,528
Czarni Amerykanie są rozczarowani

123
00:06:41,609 --> 00:06:45,949
porażką obietnicy czternastej poprawki.

124
00:06:46,030 --> 00:06:51,160
Pojęcia równości, pojęcie praw
wynikających z czternastej poprawki

125
00:06:51,244 --> 00:06:52,504
nigdy nie nabrało kształtu.

126
00:06:52,578 --> 00:06:56,418
Musieliśmy dorzucić trochę ognia,
przyprawić tej poprawce kły.

127
00:06:57,208 --> 00:06:58,538
WEJŚCIE DLA KOLOROWYCH

128
00:06:59,460 --> 00:07:02,550
Thurgood Marshall, prawnuk niewolnika

129
00:07:02,630 --> 00:07:05,680
i pierwszy czarnoskóry
w Sądzie Najwyższym USA,

130
00:07:05,758 --> 00:07:08,388
z pomocą żony wkłada szatę sędziowską.

131
00:07:08,469 --> 00:07:09,889
Marshall jest wściekły

132
00:07:09,971 --> 00:07:12,811
i pewny siebie. Ma tupet.

133
00:07:12,890 --> 00:07:14,350
To niesamowity człowiek.

134
00:07:14,434 --> 00:07:19,234
„Czternasta poprawka i jej wspaniały
ideał równości wobec prawa

135
00:07:19,313 --> 00:07:21,903
nie miały
większego znaczenia niż to, które

136
00:07:21,983 --> 00:07:23,783
następne pokolenia chciały im nadać.

137
00:07:26,237 --> 00:07:29,617
Obecnie najważniejszy jest
nowy rodzaj aktywizmu,

138
00:07:29,699 --> 00:07:32,699
aktywizm w poszukiwaniu sprawiedliwości”.

139
00:07:33,995 --> 00:07:36,995
Marshall pochodzi ze stanu,
w którym jest segregacja,

140
00:07:37,081 --> 00:07:38,831
a mimo to zmienia historię

141
00:07:38,916 --> 00:07:42,546
jako pierwszy czarny sędzia
w składzie Sądu Najwyższego.

142
00:07:42,628 --> 00:07:47,338
Jego podróż zaczęła się
po części dzięki spuściźnie Rekonstrukcji

143
00:07:47,425 --> 00:07:48,885
i czternastej poprawki,

144
00:07:49,844 --> 00:07:51,644
czyli czarnym uczelniom.

145
00:07:53,097 --> 00:07:55,517
Wychował się w zachodnim Baltimore,

146
00:07:55,600 --> 00:07:58,770
ale nie może studiować
na wydziale prawa Uniwersytetu Maryland,

147
00:07:58,853 --> 00:08:00,813
bo nie przyjmują tam czarnych studentów.

148
00:08:00,897 --> 00:08:04,527
Marshall trafia więc
na wydział prawa Uniwersytetu Howarda.

149
00:08:04,609 --> 00:08:08,149
Prodziekan wydziału
to Charles Hamilton Houston,

150
00:08:08,237 --> 00:08:10,907
prawdopodobnie najlepszy prawnik XX wieku.

151
00:08:10,990 --> 00:08:16,500
Podejmuje się bycia mentorem
grupy młodych afroamerykańskich prawników.

152
00:08:16,579 --> 00:08:18,749
Wpaja im następującą ideę:

153
00:08:18,831 --> 00:08:22,751
„Jako młodzi, czarni prawnicy,
musicie żądać sprawiedliwości”.

154
00:08:23,544 --> 00:08:25,134
Houston i Marshall postanowili

155
00:08:25,213 --> 00:08:28,223
zniszczyć fundamenty dewizy
„oddzielni, ale równi”,

156
00:08:28,299 --> 00:08:31,049
wygrywając kolejne sprawy
w Sądzie Najwyższym.

157
00:08:31,135 --> 00:08:32,135
MURRAY KONTRA MARYLAND

158
00:08:32,220 --> 00:08:35,640
Podważają segregację
na wydziale prawa Uniwersytetu Missouri

159
00:08:35,723 --> 00:08:36,813
i wygrywają.

160
00:08:36,891 --> 00:08:39,191
Kontynuują pracę wewnątrz systemu

161
00:08:39,810 --> 00:08:43,360
i rzucają wyzwanie segregacji
w szkolnictwie wyższym.

162
00:08:43,439 --> 00:08:47,239
Studia magisterskie, wydziały prawa,
uczelnie farmaceutyczne…

163
00:08:51,030 --> 00:08:54,740
Ale cały czas myślą o trudnej kwestii

164
00:08:54,825 --> 00:08:57,495
segregacji w przedszkolach i szkołach.

165
00:08:58,621 --> 00:09:01,121
To jest Larry. A to szkoła Larry'ego.

166
00:09:01,916 --> 00:09:04,336
Duże budynki, rozległe tereny…

167
00:09:04,418 --> 00:09:07,758
A to jest Tad.
On też mieszka w Clarksdale.

168
00:09:07,838 --> 00:09:09,418
Oto szkoła Tada.

169
00:09:10,174 --> 00:09:13,094
Jest przepełniona i zniszczona.

170
00:09:13,177 --> 00:09:17,887
Jedną z największych przeszkód stojących
na drodze do zniesienia segregacji

171
00:09:17,974 --> 00:09:21,354
było przekonanie,
że nie wynika z niej nic złego poza tym,

172
00:09:21,435 --> 00:09:23,185
że czarni czują się poszkodowani.

173
00:09:25,064 --> 00:09:27,154
Wielu szerzyło fikcyjną narrację,

174
00:09:27,233 --> 00:09:29,403
że czarni chcą przebywać z czarnymi,

175
00:09:29,485 --> 00:09:31,065
biali wolą białych,

176
00:09:31,153 --> 00:09:33,243
a póki panuje równość,
jakie to ma znaczenie?

177
00:09:33,781 --> 00:09:36,161
Co nam szkodzi istnienie segregacji?

178
00:09:38,744 --> 00:09:42,124
Cóż, segregacja była i jest

179
00:09:43,291 --> 00:09:45,461
KENNETH CLARK
LIDER RUCHU PRAW OBYWATELSKICH

180
00:09:46,544 --> 00:09:49,264
pewnej grupie ludzi, że jest gorsza.

181
00:09:50,339 --> 00:09:55,549
Chcąc udowodnić Sądowi Najwyższemu,
że oddzielne nigdy nie będzie równym,

182
00:09:55,636 --> 00:10:00,426
Thurgood Marshall musi pokazać
emocjonalny ciężar segregacji.

183
00:10:00,516 --> 00:10:02,806
W tym celu wykorzystuje test lalek.

184
00:10:02,893 --> 00:10:06,863
W latach 40. XX wieku psycholodzy
Kenneth i Mamie Clarkowie

185
00:10:06,939 --> 00:10:09,779
pokazują dzieciom dwie identyczne lalki,

186
00:10:09,859 --> 00:10:12,949
poza tym że jedna jest biała,
a druga czarna.

187
00:10:13,613 --> 00:10:15,073
Zadali proste pytanie.

188
00:10:15,698 --> 00:10:18,198
„Która lalka jest zła? Która jest miła?”.

189
00:10:19,535 --> 00:10:21,535
Większość dzieci, białych

190
00:10:21,621 --> 00:10:25,671
i czarnych mówi, że biała lalka
jest miła, a czarna jest zła.

191
00:10:26,542 --> 00:10:28,712
Tak właśnie uważają dzieci.

192
00:10:28,794 --> 00:10:33,014
To pokazuje, jak szybko i głęboko
segregacja zasiewa rasizm

193
00:10:33,090 --> 00:10:35,010
w umysłach dzieci.

194
00:10:35,718 --> 00:10:39,098
Te dzieci uważały się za gorsze.

195
00:10:39,180 --> 00:10:44,940
Zaakceptowały swą niższość
jako część rzeczywistości.

196
00:10:45,770 --> 00:10:48,480
Nawet jako naukowcowi, sprawiło mi to...

197
00:10:51,275 --> 00:10:52,145
przykrość.

198
00:10:54,153 --> 00:10:56,073
Thurgood Marshall twierdził,

199
00:10:56,155 --> 00:11:00,155
że w celu wykazania
naruszeń czternastej poprawki

200
00:11:00,242 --> 00:11:07,002
potrzebne są dowody
na szkodliwe skutki segregacji.

201
00:11:07,583 --> 00:11:09,253
Kenneth i Mamie Clarkowie,

202
00:11:09,335 --> 00:11:14,335
oni pokazali, że segregacja
wpaja uciskanej grupie poczucie niższości.

203
00:11:14,423 --> 00:11:16,093
Uczniowie z czarnych szkół

204
00:11:16,175 --> 00:11:18,755
przyswajają informacje
o białej supremacji.

205
00:11:22,556 --> 00:11:27,596
Marshall ze swoim zespołem są gotowi
na podjęcie się sprawy, która podważy

206
00:11:27,687 --> 00:11:29,227
segregację w edukacji podstawowej.

207
00:11:35,986 --> 00:11:37,406
BROWN KONTRA RADA EDUKACJI

208
00:11:37,530 --> 00:11:39,700
„Każda segregacja, której celem

209
00:11:39,782 --> 00:11:42,832
jest prawny podział na klasy lub kasty,

210
00:11:42,910 --> 00:11:46,960
jest samo w sobie
pogwałceniem czternastej poprawki”.

211
00:11:47,998 --> 00:11:53,498
Sąd Najwyższy jest gotów spojrzeć
na społeczne skutki praw, które nakazują

212
00:11:53,587 --> 00:11:56,217
czarnym i białym chodzić do różnych szkół.

213
00:11:56,298 --> 00:11:58,678
Co to znaczy mieć czarne szkoły?

214
00:11:58,759 --> 00:12:00,849
Co to znaczy mieć białe szkoły?

215
00:12:00,928 --> 00:12:02,968
Jaki to tworzy przekaz?

216
00:12:03,055 --> 00:12:08,805
Segregacja wpłynęła na serca
i umysły czarnych uczniów

217
00:12:08,894 --> 00:12:13,194
i osłabiła ich zdolność
do uczestniczenia w demokracji.

218
00:12:14,442 --> 00:12:16,942
Jeśli sprawa Scotta jest jedną
z najważniejszych decyzji

219
00:12:17,027 --> 00:12:18,697
w historii Sądu Najwyższego,

220
00:12:18,779 --> 00:12:20,909
jedyną sprawą, która ją przerasta,

221
00:12:22,032 --> 00:12:24,082
jest „Brown kontra Rada Edukacji”.

222
00:12:25,411 --> 00:12:28,661
„Dziś edukacja
jest być może najważniejszym obowiązkiem

223
00:12:28,748 --> 00:12:30,368
władz stanowych i lokalnych.

224
00:12:30,458 --> 00:12:32,958
To podstawa dobrego obywatelstwa.

225
00:12:33,043 --> 00:12:34,883
Taka szansa to prawo, które

226
00:12:34,962 --> 00:12:38,132
musi być dostępna dla wszystkich
na równych warunkach.

227
00:12:38,215 --> 00:12:41,045
Uznajemy, że w dziedzinie
edukacji publicznej

228
00:12:41,135 --> 00:12:44,505
doktryna »oddzielni, ale równi«
nie ma zastosowania.

229
00:12:45,014 --> 00:12:48,894
Oddzielne placówki edukacyjne
z samej natury tworzą nierówność”.

230
00:12:48,976 --> 00:12:50,476
SEGREGACJA ZAKAZANA

231
00:12:50,561 --> 00:12:52,351
JEDNOGŁOŚNA DECYZJA

232
00:12:54,440 --> 00:12:58,150
Ta decyzja zapoczątkowała
koniec legalnej segregacji w kraju.

233
00:12:58,694 --> 00:13:01,824
Poprzez afirmację
demokracji i obywatelstwa

234
00:13:01,906 --> 00:13:06,486
sprawa „Brown kontra Rada Edukacji”
stanowi rewolucję,

235
00:13:06,577 --> 00:13:09,367
a zawdzięcza to głównie
czarnym prawnikom.

236
00:13:09,872 --> 00:13:11,042
PRAWNICZKA SPRAWY BROWNÓW

237
00:13:11,123 --> 00:13:12,713
PRAWNICZKA RUCHU OBYWATELSKIEGO

238
00:13:13,375 --> 00:13:18,125
Wierzyli, że w prawie
zawsze istnieje możliwość

239
00:13:18,214 --> 00:13:24,304
przywrócenia prawdziwego znaczenie
równej ochrony prawa i obywatelstwa.

240
00:13:24,386 --> 00:13:26,806
Sąd Najwyższy zaczyna dostrzegać

241
00:13:26,889 --> 00:13:28,929
fundamentalną sprzeczność

242
00:13:29,016 --> 00:13:34,016
między językiem 14. poprawki
a tym, co widzą w naszym kraju.

243
00:13:34,104 --> 00:13:37,024
SĄD ZAKAZUJE SEGREGACJI
W SZKOŁACH PUBLICZNYCH

244
00:13:37,107 --> 00:13:40,487
Było wtedy co świętować,
ale też było o co się martwić,

245
00:13:40,569 --> 00:13:42,989
a te obawy okazały się trafne.

246
00:13:43,823 --> 00:13:46,783
Po decyzji w sprawie Brownów
Południe mówi „nigdy”.

247
00:13:46,867 --> 00:13:50,287
Reakcją na sprawę Browna był ogromny opór.

248
00:13:50,371 --> 00:13:54,251
To nie ja tak mówię, tak to się nazywało.
„Wielki Ruch Oporu”.

249
00:13:55,209 --> 00:14:00,169
Jesteście sercem i rdzeniem oporu,
którego nic nie zniekształci.

250
00:14:00,256 --> 00:14:02,586
Trzeba się z nimi liczyć.

251
00:14:02,675 --> 00:14:05,505
To był niesamowity moment w tym kraju.

252
00:14:05,594 --> 00:14:08,854
Ludzie powinni pamiętać,
że hrabstwo Prince Edward

253
00:14:08,931 --> 00:14:12,731
w Wirginii wolało zamknąć
szkoły publiczne na pięć lat,

254
00:14:12,810 --> 00:14:14,060
niż wprowadzić integrację.

255
00:14:14,645 --> 00:14:18,015
Mamy decyzję Sądu Najwyższego
i mamy lokalne władze,

256
00:14:18,107 --> 00:14:20,147
które ją podważają  na każdym kroku.

257
00:14:20,234 --> 00:14:22,574
UCZELNIA TYLKO DLA BIAŁYCH

258
00:14:22,653 --> 00:14:26,533
Co robić, gdy nawet wyrok Sądu Najwyższego

259
00:14:26,615 --> 00:14:28,655
nie przynosi należnej wam zmiany?

260
00:14:29,618 --> 00:14:30,488
Czekać?

261
00:14:31,245 --> 00:14:32,075
Marzyć?

262
00:14:33,122 --> 00:14:36,502
A może trzeba zakasać rękawy
i dochodzić swych praw,

263
00:14:37,126 --> 00:14:39,496
nawet jeśli może cię to kosztować życie?

264
00:14:41,797 --> 00:14:45,257
Sprawa Brownów to
potężna wiadomość dla ludzi,

265
00:14:45,342 --> 00:14:47,392
zachęcająca ich do walki.

266
00:14:47,469 --> 00:14:50,599
Zwykli ludzie decydują się
odegrać swą rolę.

267
00:14:51,140 --> 00:14:54,390
Rozwija się potężny ruch oddolny.

268
00:14:55,603 --> 00:14:57,563
Sąd wydaje wyrok w 1954 roku.

269
00:14:57,646 --> 00:15:01,276
Rok później czternastoletni Emmett Till
zostaje zabity

270
00:15:01,358 --> 00:15:03,238
przez dorosłych białych mężczyzn,

271
00:15:03,319 --> 00:15:06,239
bo, jak twierdzą,
gwizdał na białą kobietę.

272
00:15:06,322 --> 00:15:09,662
Ponad 10 tysięcy osób przechodzi
obok jego trumny,

273
00:15:09,742 --> 00:15:11,542
którą matka zostawiła otwartą,

274
00:15:11,619 --> 00:15:14,999
żeby, jak powiedziała, „ludzie widzieli,
co zrobiono mojemu synowi”.

275
00:15:15,080 --> 00:15:18,130
Jestem Rosa Parks.
Mieszkam w Montgomery, w Alabamie.

276
00:15:18,667 --> 00:15:23,877
W 1955 roku Rosa Park postanowiła,
że nie ustąpi miejsca w autobusie,

277
00:15:25,758 --> 00:15:28,088
i tak zaczyna się Ruch Praw Obywatelskich.

278
00:15:31,722 --> 00:15:32,852
CZARNUCHY, WYNOCHA

279
00:15:32,932 --> 00:15:36,352
To nie była łatwa droga,
która nas doprowadziła do początku lat 60.

280
00:15:36,435 --> 00:15:39,225
Musi nastąpić jakiś przełom.

281
00:15:45,277 --> 00:15:48,447
Wszyscy wiemy, kim jest Rosa Parks.
Jest bohaterką.

282
00:15:48,530 --> 00:15:50,620
Nie chce iść na tył autobusu.

283
00:15:50,699 --> 00:15:52,659
Outkast nazwał piosenkę jej imieniem.

284
00:15:52,743 --> 00:15:54,793
Policzyłem w niej „aha” i „tak”,

285
00:15:54,870 --> 00:15:57,040
a reszta to historia, prawda?

286
00:15:57,623 --> 00:15:59,833
Nie byłoby mnie tu,
gdyby to była cała historia.

287
00:16:04,213 --> 00:16:07,093
Rosa wsiada do autobusu,
a kierowca tego autobusu

288
00:16:07,174 --> 00:16:09,394
prosi ją, żeby się przesiadła na tył.

289
00:16:09,468 --> 00:16:11,298
Mówi: „To Alabama, proszę pani.

290
00:16:11,387 --> 00:16:13,807
Tutaj rządzą tak zwane prawa Jima Crowa”.

291
00:16:13,889 --> 00:16:17,479
Ona mówi: „Mam dość.
Nie wstaję. Idź pan w diabły”.

292
00:16:19,645 --> 00:16:22,225
A ten zwykły akt oporu rozpala ogień.

293
00:16:22,314 --> 00:16:25,824
Wszyscy za, niech powstaną teraz.

294
00:16:29,863 --> 00:16:32,243
Czarni mieszkańcy Montgomery się burzą,

295
00:16:32,324 --> 00:16:35,164
narasta ruch, który chce obalić
prawa Jima Crowa.

296
00:16:35,869 --> 00:16:38,659
Rosa i jej mąż są wyrzutkami.
Nie mogą znaleźć pracy.

297
00:16:38,747 --> 00:16:41,167
Ona zostaje sekretarką w Detroit i tam

298
00:16:41,250 --> 00:16:43,500
zasypuje ją sterta
niesprawiedliwych przepisów.

299
00:16:43,585 --> 00:16:46,335
Powiedziała: „Obalę je.
Jeśli nasze dusze są wolne,

300
00:16:46,422 --> 00:16:48,222
nasze ciała też będą wolne”.

301
00:16:48,298 --> 00:16:50,338
Znów działa z tą samą pasją, która

302
00:16:50,426 --> 00:16:52,176
nie dała jej siąść z tyłu autobusu,

303
00:16:52,261 --> 00:16:54,511
i która wciąż
bez wątpienia robi na nas

304
00:16:54,596 --> 00:16:56,056
niezatarte wrażenie.

305
00:16:56,890 --> 00:16:58,350
PRAWA - RÓWNOŚĆ

306
00:17:00,144 --> 00:17:02,444
Nie prosiła, byśmy za nią podążali.

307
00:17:03,939 --> 00:17:07,819
Prosiła tylko,
byśmy szanowali to, co słuszne.

308
00:17:14,533 --> 00:17:17,833
„Segregacja niszczy czarnych ludzi.

309
00:17:17,911 --> 00:17:21,291
Czasem trudno jest ustalić,
które rany są głębsze:

310
00:17:21,373 --> 00:17:24,383
te cielesne czy te zadane psychice.

311
00:17:24,460 --> 00:17:27,630
Tylko czarny rozumie społeczny trąd,
który sprowadziła

312
00:17:27,713 --> 00:17:29,593
na niego segregacja.

313
00:17:30,174 --> 00:17:33,224
Każda konfrontacja
z nałożonymi ograniczeniami

314
00:17:33,302 --> 00:17:36,472
to kolejna emocjonalna bitwa
w niekończącej się wojnie.

315
00:17:37,139 --> 00:17:40,389
Będziemy dalej nalegać
na czynienie zadość sprawiedliwości,

316
00:17:40,476 --> 00:17:44,186
bo zarówno wola Boga,
jak i dziedzictwo naszego narodu

317
00:17:44,271 --> 00:17:46,821
przemawiają przez nasze żądania”.

318
00:17:51,695 --> 00:17:55,115
Po tym, jak zostaje liderem
bojkotu autobusów Montgomery,

319
00:17:55,199 --> 00:17:58,079
Martin Luther King
staje w blasku reflektorów,

320
00:17:58,160 --> 00:18:00,450
choć ma zaledwie 26 lat.

321
00:18:02,372 --> 00:18:06,002
Ale nawet w młodym wieku
doktor King poświęca się sprawie.

322
00:18:06,085 --> 00:18:10,585
Dajcie tym ludziom to, co jesteśmy
im winni i to, co się im należy

323
00:18:10,672 --> 00:18:13,012
według praw boskich i konstytucyjnych.

324
00:18:13,967 --> 00:18:17,507
W 1963 roku jego oddanie
zostaje poddane próbie,

325
00:18:17,596 --> 00:18:21,346
bo teraz musi przekonać
do zmiany zdania samego prezydenta.

326
00:18:23,102 --> 00:18:25,982
Dobry wieczór,
jestem senator John F. Kennedy.

327
00:18:26,063 --> 00:18:27,113
ROK 1955 - ROSA PARKS

328
00:18:28,023 --> 00:18:29,233
KAMPANIA PREZYDENCKA JFK

329
00:18:29,316 --> 00:18:31,486
Nie spocznę, dopóki każdy Amerykanin

330
00:18:31,568 --> 00:18:33,738
nie będzie miał pełni
konstytucyjnych praw.

331
00:18:33,821 --> 00:18:35,161
Myślę, że stać nas na więcej.

332
00:18:35,239 --> 00:18:39,119
Gdy John Kennedy startował w wyborach
na prezydenta w 1960 roku,

333
00:18:39,201 --> 00:18:42,791
czarni zaczęli uznawać go
za swojego kandydata,

334
00:18:42,871 --> 00:18:45,921
bo okazywał sympatię
wobec Ruchu Praw Obywatelskich.

335
00:18:49,586 --> 00:18:51,166
A gdy przyszedł czas wyborów,

336
00:18:51,964 --> 00:18:54,634
licznie oddali na niego głosy.

337
00:18:55,634 --> 00:18:57,934
Ale po tym, jak objął urząd,

338
00:18:58,011 --> 00:18:59,471
Kennedy zaczął się wycofywać.

339
00:19:00,514 --> 00:19:03,024
ZSRR dokonało przełomu w kosmosie,

340
00:19:04,143 --> 00:19:07,443
ale przez to świat zastanawia się,
czy jesteśmy liderami nauki.

341
00:19:07,521 --> 00:19:09,481
Każdy, kto czyta gazety
i każdy obywatel USA

342
00:19:09,565 --> 00:19:10,815
SATELITA ZSRR OKRĄŻA ZIEMIĘ

343
00:19:10,899 --> 00:19:11,979
musi dojść do wniosku,

344
00:19:12,067 --> 00:19:14,777
że USA nie ma już takiego wizerunku,

345
00:19:14,862 --> 00:19:17,572
jaki miało dekadę czy dwie dekady temu.

346
00:19:17,656 --> 00:19:22,036
John Kennedy
nie interesował się tym, co się działo

347
00:19:22,119 --> 00:19:23,909
z ruchem praw obywatelskich.

348
00:19:24,496 --> 00:19:30,166
Pytanie, które wymaga odpowiedzi, brzmi:
czy wolność zwycięży w kolejnym pokoleniu,

349
00:19:30,252 --> 00:19:32,252
czy też komuniści odniosą sukces?

350
00:19:32,337 --> 00:19:33,547
Oto jest wielki problem.

351
00:19:34,798 --> 00:19:37,508
Kennedy głównie wybił się
na zimnej wojnie.

352
00:19:37,593 --> 00:19:41,143
Widział ruch praw obywatelskich
jako przeszkodę

353
00:19:41,221 --> 00:19:43,061
w prowadzeniu tej wojny.

354
00:19:43,140 --> 00:19:45,270
Przez pierwsze dwa lata rządów

355
00:19:45,350 --> 00:19:46,310
niewiele się działo.

356
00:19:48,812 --> 00:19:52,112
Czarni wierzyli, że to im
JFK zawdzięcza prezydenturę,

357
00:19:52,191 --> 00:19:56,321
i chcieli, by Kennedy spłacił swój dług.

358
00:19:56,403 --> 00:20:00,203
Myślę, że nadszedł czas,
by prezydent Stanów Zjednoczonych

359
00:20:00,866 --> 00:20:03,076
podpisał rozporządzenie wykonawcze

360
00:20:03,160 --> 00:20:07,920
zakazujące segregacji
lub uznające ją za niekonstytucyjną

361
00:20:08,540 --> 00:20:11,710
na podstawie
czternastej poprawki Konstytucji.

362
00:20:13,670 --> 00:20:16,800
Ponad dziesięć lat
po wyroku w sprawie Brownów

363
00:20:16,882 --> 00:20:21,472
większość czarnych dzieci,
które wtedy podlegały segregacji,

364
00:20:21,553 --> 00:20:23,813
nadal chodziła do czarnych szkół.

365
00:20:23,889 --> 00:20:27,809
Stało się jasne, że ta walka ciągle trwa.

366
00:20:27,893 --> 00:20:31,313
Gdy zbliżał się rok 1963, wielu ludzi

367
00:20:31,396 --> 00:20:34,896
pomyślało o tym,
że wtedy minie całe stulecie,

368
00:20:34,983 --> 00:20:38,203
odkąd Lincoln ogłosił
Proklamację emancypacji.

369
00:20:39,029 --> 00:20:41,409
Martin Luther King chciał, by Kennedy

370
00:20:41,490 --> 00:20:44,330
wydał drugą Proklamację emancypacji,

371
00:20:44,409 --> 00:20:48,369
która zakazałaby segregacji w całym kraju.

372
00:20:48,455 --> 00:20:50,785
Jednym ruchem pióra prezydent mógłby

373
00:20:50,874 --> 00:20:54,924
nadrobić stulecie odmawiania
praw gwarantowanych przez 14. poprawkę.

374
00:20:56,338 --> 00:20:58,758
Odgrywa rolę, którą Frederick Douglass

375
00:20:58,840 --> 00:21:00,470
odgrywał w XIX wieku.

376
00:21:00,550 --> 00:21:02,090
Martin Luther King mówi:

377
00:21:02,177 --> 00:21:06,387
„Nie żyjecie w zgodzie
ze swoimi ideałami”.

378
00:21:06,473 --> 00:21:10,103
Muszę powiedzieć,
że prezydent Kennedy nie zrobił dość

379
00:21:10,185 --> 00:21:12,935
i trzeba mu przypomnieć,
że to my go wybraliśmy.

380
00:21:14,189 --> 00:21:17,819
Doktor King chciał przypomnieć Amerykanom,
że już wcześniej

381
00:21:17,901 --> 00:21:21,111
mówiliśmy to wszystko
i ponosiliśmy porażkę,

382
00:21:21,822 --> 00:21:25,622
więc teraz pora to wszystko powtórzyć
i odnieść sukces.

383
00:21:26,201 --> 00:21:32,121
W 1962 roku MLK wysyła prezydentowi
szkic drugiej Proklamacji emancypacji

384
00:21:32,207 --> 00:21:33,577
do podpisania.

385
00:21:34,584 --> 00:21:37,174
JFK odmawia złożenia podpisu.

386
00:21:38,213 --> 00:21:41,053
Pod wieloma względami to był
dla niego krok za daleko.

387
00:21:41,133 --> 00:21:43,973
Nie próbował stać się Lincolnem.

388
00:21:44,678 --> 00:21:47,598
Wolał to przeczekać,

389
00:21:47,681 --> 00:21:51,771
spowolnić walkę o zmianę.

390
00:21:51,852 --> 00:21:54,772
King uważa czekanie za niebezpieczne.

391
00:21:54,855 --> 00:22:01,315
Widział i czuł wyrządzone przez segregację
szkody emocjonalne i psychologiczne.

392
00:22:02,237 --> 00:22:03,737
Nierówność ekonomiczna.

393
00:22:04,781 --> 00:22:06,241
Ograniczone możliwości.

394
00:22:07,200 --> 00:22:09,290
Każdy dzień, w którym zwalnia,

395
00:22:09,369 --> 00:22:11,959
każdy dzień, w którym aktywiści zwalniają,

396
00:22:12,039 --> 00:22:14,419
to dzień cierpienia czarnych ludzi.

397
00:22:22,466 --> 00:22:24,176
PRZEZ SEGREGACJĘ
NIE CHODZĘ DO SZKOŁY

398
00:22:24,301 --> 00:22:27,471
Czemu segregacja trwa,
choć jest uznana za nielegalną?

399
00:22:27,554 --> 00:22:29,144
Czemu rasiści nie odpuszczają?

400
00:22:29,222 --> 00:22:30,932
Musi się tu kryć coś jeszcze.

401
00:22:32,017 --> 00:22:35,687
Chodzi o sposób, w jaki niektórzy biali
postrzegali czarnych:

402
00:22:35,771 --> 00:22:38,361
jako plamę lub skazę na społeczeństwie.

403
00:22:38,440 --> 00:22:41,400
Wyjaśnię wam tak zwaną
zasadę jednej kropli.

404
00:22:41,485 --> 00:22:43,735
W systemie społecznym i prawnym Jima Crowa

405
00:22:43,820 --> 00:22:46,620
jedna kropla czarnej krwi
czyniła osobę czarną.

406
00:22:46,698 --> 00:22:47,618
Co to znaczy?

407
00:22:48,450 --> 00:22:52,290
Że białe dzieci dorastają myśląc,
że jeśli dotkną czarną osobę,

408
00:22:52,371 --> 00:22:53,621
to zmienią kolor.

409
00:22:53,705 --> 00:22:56,915
To znaczy, że biali wolą
wlać kwas do basenu,

410
00:22:57,000 --> 00:22:59,090
niż pozwolić
czarnym dzieciom w nim pływać.

411
00:22:59,920 --> 00:23:03,010
Pomyślcie. Woleliby wrzucić
prawdziwą substancję zanieczyszczającą

412
00:23:03,090 --> 00:23:05,300
niż narazić się na wymyślone skażenie.

413
00:23:05,884 --> 00:23:07,554
Bo to znaczy jedna kropla.

414
00:23:07,636 --> 00:23:11,466
W gruncie rzeczy to oznacza,
że bycie czarnym to skażenie.

415
00:23:12,349 --> 00:23:14,679
Jasne, że biali nie chcą integracji,

416
00:23:14,768 --> 00:23:16,438
panicznie boją się infekcji.

417
00:23:16,520 --> 00:23:18,020
Tak działają uprzedzenia.

418
00:23:18,105 --> 00:23:21,185
Sprawiają, że wierzymy w coś
całkowicie fałszywego,

419
00:23:21,274 --> 00:23:23,614
że bycie czarnym to choroba,

420
00:23:23,693 --> 00:23:25,403
i ukrywa prawdziwą chorobę,

421
00:23:25,487 --> 00:23:27,697
która zbyt długo toczy
nasze społeczeństwo.

422
00:23:28,990 --> 00:23:29,830
Rasizm.

423
00:23:31,410 --> 00:23:33,200
Prawdziwą chorobą jest rasizm.

424
00:23:33,286 --> 00:23:34,116
No co?

425
00:23:35,414 --> 00:23:39,254
TO WYMAGA ODWAGI!
WALLACE JĄ MA! A WY?

426
00:23:39,334 --> 00:23:42,554
Jedną z twarzy oporu przeciw integracji

427
00:23:42,629 --> 00:23:45,089
jest gubernator Alabamy, George Wallace.

428
00:23:45,674 --> 00:23:51,394
Jest gotów zaatakować 14. poprawkę,
by chronić białą supremację.

429
00:23:53,306 --> 00:23:54,466
Gubernator Wallace...

430
00:23:56,518 --> 00:23:58,188
wstaje i pozdrawia tłumy.

431
00:23:58,728 --> 00:24:01,938
George Wallace
był klasycznym populistą z Alabamy,

432
00:24:02,023 --> 00:24:04,863
co znaczyło, że wspierał słabszych,

433
00:24:04,943 --> 00:24:06,613
o ile byli biali.

434
00:24:07,112 --> 00:24:08,862
Południe zostało zaatakowane

435
00:24:08,947 --> 00:24:11,987
przez jankeskie sępy i wojska federalne,

436
00:24:12,075 --> 00:24:15,905
by można było uchwalić niesławną,
nielegalną 14. poprawkę.

437
00:24:15,996 --> 00:24:19,076
Jak sądzę, ważne jest, by pamiętać,
jakie podejście

438
00:24:19,166 --> 00:24:21,746
Południe przyjęło wobec 14. poprawki.

439
00:24:21,835 --> 00:24:23,705
Można je podsumować tak:

440
00:24:23,795 --> 00:24:26,415
rząd federalny nie będzie
rozkazywał stanom.

441
00:24:26,506 --> 00:24:29,426
Gdy dorastałem,
słyszałem ten argument dziesiątki razy.

442
00:24:29,509 --> 00:24:32,759
Ta poprawka to oszustwo.
Nie została poprawnie przyjęta.

443
00:24:32,846 --> 00:24:34,426
Stany nie muszą jej stosować.

444
00:24:34,514 --> 00:24:37,274
I mówię: segregacja dziś,

445
00:24:37,350 --> 00:24:39,020
segregacja jutro,

446
00:24:39,102 --> 00:24:41,102
segregacja na zawsze!

447
00:24:42,230 --> 00:24:45,690
Te nakazy desegregacji
naruszają prawa stanowe.

448
00:24:46,359 --> 00:24:48,029
A on wyznaczył granicę.

449
00:24:48,111 --> 00:24:49,781
Nie będzie się słuchał

450
00:24:49,863 --> 00:24:52,493
federalnych rozkazów
i nie zniesie segregacji szkół.

451
00:24:53,492 --> 00:24:59,622
Powiedział, że jeśli jakikolwiek czarny
zechce studiować w Alabamie,

452
00:24:59,706 --> 00:25:02,576
on stanie w drzwiach
uczelni i je zablokuje.

453
00:25:06,379 --> 00:25:10,009
Codziennie tysiące czarnoskórych czekało
w kolejce do rejestracji na głosowanie.

454
00:25:10,091 --> 00:25:13,511
Aktywiści Kinga walczyli
z ciągłą wrogością białych.

455
00:25:13,595 --> 00:25:15,845
Próbuje pan onieśmielić tych ludzi

456
00:25:15,931 --> 00:25:19,311
trzyma ich pan na deszczu,
by zrezygnowali z rejestracji.

457
00:25:19,392 --> 00:25:21,062
A my się zarejestrujemy,

458
00:25:21,144 --> 00:25:23,064
bo jako obywatele Stanów Zjednoczonych

459
00:25:23,146 --> 00:25:24,436
mamy do tego prawo.

460
00:25:28,360 --> 00:25:31,320
Bezprzemocowe zachowanie
tworzy wyrwę w oczekiwaniach,

461
00:25:31,404 --> 00:25:35,624
bo gdy ktoś cię zaatakuje,
ty przyjmujesz na siebie ciosy.

462
00:25:36,826 --> 00:25:42,326
Akcje są planowane z założeniem,
że do tego ataku faktycznie dojdzie.

463
00:25:45,293 --> 00:25:50,093
Siła bezprzemocowości wynika
z konfrontacji z niesprawiedliwością.

464
00:25:50,924 --> 00:25:52,724
To podkreśla sprzeczność.

465
00:25:52,801 --> 00:25:54,721
Próbujecie wprowadzić zmiany,

466
00:25:54,803 --> 00:25:57,393
a oni próbują się oprzeć zmianom.

467
00:25:57,472 --> 00:25:59,312
Pastor King dużo mówił o tym,

468
00:25:59,391 --> 00:26:02,141
że wiele osób chciało,
by przywrócił porządek

469
00:26:02,227 --> 00:26:04,647
bo nieposłuszeństwo obywatelskie
jest chaotyczne.

470
00:26:04,729 --> 00:26:07,939
Ale my musimy stworzyć kryzys,

471
00:26:08,024 --> 00:26:11,704
inaczej uprzywilejowani ludzie
będą dalej zajmowali się sobą

472
00:26:11,778 --> 00:26:14,158
i zachowywali się,
jakby świat był sprawiedliwy.

473
00:26:14,239 --> 00:26:15,909
SPRZECIWIAMY SIĘ POLITYCE TEJ FIRMY

474
00:26:15,991 --> 00:26:18,371
Są trzy sposoby
radzenia sobie z niesprawiedliwością.

475
00:26:18,451 --> 00:26:20,951
Jednym jest niewolnicza akceptacja.

476
00:26:21,037 --> 00:26:23,157
Drugim jest zbrojny opór,

477
00:26:23,248 --> 00:26:24,918
a trzecim - bezprzemocowość.

478
00:26:25,000 --> 00:26:26,250
O rany.

479
00:26:27,669 --> 00:26:30,299
Bayard Rustin
był człowiekiem wielu talentów.

480
00:26:30,380 --> 00:26:32,420
King tworzy swoją koalicję.

481
00:26:32,507 --> 00:26:35,757
Nawiązuje kontakt z innymi aktywistami,
w tym z Bayardem Rustinem.

482
00:26:35,844 --> 00:26:38,054
Bayard był pacyfistą

483
00:26:38,138 --> 00:26:41,468
i jednym z czołowych intelektualistów

484
00:26:41,558 --> 00:26:44,138
tamtego okresu Ruchu Praw Obywatelskich.

485
00:26:44,227 --> 00:26:47,607
Człowiek polega na swym ciele i duchu.

486
00:26:47,689 --> 00:26:50,529
Opiera się na nich,
gdy wszystko inne zawodzi.

487
00:26:51,067 --> 00:26:53,817
Pewnie nigdy nie słyszeliście
tego imienia.

488
00:26:53,903 --> 00:26:55,953
Rustin nie tylko współpracował z MLK,

489
00:26:56,031 --> 00:27:00,331
ale przedstawił też pastorowi Kingowi
ideę bezprzemocowego oporu.

490
00:27:00,869 --> 00:27:02,329
Czemu więc go nie znamy?

491
00:27:03,663 --> 00:27:05,753
Bo otwarcie żył jako gej w czasach,

492
00:27:05,832 --> 00:27:10,382
gdy bycie gejem uznawano
za zaburzenie psychiczne i przestępstwo.

493
00:27:10,462 --> 00:27:14,262
Zepchnięto go na margines ruchu,
któremu poświęcił całe życie.

494
00:27:14,341 --> 00:27:17,141
Bayard powiedział raz:
„W każdej społeczności potrzeba

495
00:27:17,218 --> 00:27:18,968
grupy anielskich awanturników.

496
00:27:19,054 --> 00:27:20,854
Naszą jedyną bronią są nasze ciała,

497
00:27:20,930 --> 00:27:23,890
którymi musimy blokować koła,
by się nie obracały”.

498
00:27:26,353 --> 00:27:28,903
Bayard Rustin był anielskim awanturnikiem.

499
00:27:31,149 --> 00:27:33,739
Rok 1963 to bardzo ważny rok

500
00:27:33,818 --> 00:27:36,238
dla całego kraju i całego świata.

501
00:27:36,321 --> 00:27:39,281
W tym roku King zaczyna napotykać
olbrzymi opór,

502
00:27:39,366 --> 00:27:42,236
słyszy, że idzie za daleko i za szybko.

503
00:27:42,327 --> 00:27:45,117
Ta myśl, że działa za szybko
i idzie za daleko,

504
00:27:45,205 --> 00:27:48,455
ale minęło już sto lat
od Proklamacji emancypacji,

505
00:27:48,541 --> 00:27:51,801
jest dla niego
dezorientującym zestawieniem.

506
00:27:51,878 --> 00:27:55,378
Jeśli ruch ma dalej działać, jak należy,

507
00:27:55,465 --> 00:27:58,715
King musi wymusić działanie
ze strony rządu federalnego.

508
00:27:58,802 --> 00:28:03,682
Chce stworzyć sytuację, na którą  Kennedy
będzie musiał zareagować.

509
00:28:03,765 --> 00:28:05,135
Chce stworzyć kryzys

510
00:28:05,225 --> 00:28:08,185
i udaje się tam,
gdzie segregacja jest najsilniejsza.

511
00:28:09,354 --> 00:28:12,074
WASZ ODDZIAŁ POLICJI W BIRMINGHAM

512
00:28:12,649 --> 00:28:16,359
Birmingham działa na rzecz
swoich mieszkańców na wiele sposobów.

513
00:28:16,444 --> 00:28:19,454
Żaden nie przewyższa
wydziału policji w Birmingham.

514
00:28:19,531 --> 00:28:23,581
Policja Bulla Connora
miała sławę bardzo brutalnej.

515
00:28:23,660 --> 00:28:28,750
Pies się nie zatrzyma, dopóki
nie wypełni swoich obowiązków.

516
00:28:28,832 --> 00:28:32,422
W sierpniu zaciągnięto mnie do więzienia.

517
00:28:33,044 --> 00:28:36,384
Traktowali mnie tak brutalnie,
że podarli mi sukienkę

518
00:28:36,464 --> 00:28:41,264
Birmingham nazywano
Johannesburgiem Ameryki.

519
00:28:41,344 --> 00:28:43,934
Biali i czarni muszą żyć oddzielnie!

520
00:28:44,013 --> 00:28:47,353
Niech służby policyjne się tym zajmą,
po to je zatrudniacie.

521
00:28:47,434 --> 00:28:51,524
Czarni nie mogli dostać pracy
w sklepach w centrum miasta.

522
00:28:51,604 --> 00:28:54,984
Czarni bardzo często
padali ofiarami przemocy.

523
00:28:55,066 --> 00:28:57,686
Dla mnie życie w Birmingham to piekło.

524
00:29:01,364 --> 00:29:04,374
Birmingham jest nazywane „Bomba-ham”,

525
00:29:04,451 --> 00:29:08,581
bo tyle ataków dynamitem
przypuszcza się tam na czarne rodziny,

526
00:29:08,663 --> 00:29:09,623
czarnych aktywistów,

527
00:29:09,706 --> 00:29:14,036
na czarnych, o których biali południowcy
myślą, że przekraczają granicę.

528
00:29:16,755 --> 00:29:19,125
„Jedne z moich
najwcześniejszych wspomnień

529
00:29:19,215 --> 00:29:21,675
to odgłosy wybuchu dynamitu.

530
00:29:22,260 --> 00:29:25,310
Terroryzm to część naszej historii.

531
00:29:25,847 --> 00:29:27,967
Nie coś, co jest nam obce”.

532
00:29:28,558 --> 00:29:29,728
Bull Connor…

533
00:29:30,769 --> 00:29:34,109
często występował w radiu
i wygłaszał takie stwierdzenia:

534
00:29:35,106 --> 00:29:37,566
„Bambusy wprowadziły się
do białej dzielnicy.

535
00:29:37,650 --> 00:29:39,780
Nastawmy się na rozlew krwi”.

536
00:29:39,861 --> 00:29:42,241
I oczywiście dochodziło do rozlewu krwi.

537
00:29:45,408 --> 00:29:49,288
Kolorowe społeczności
doskonale znają krajowy terroryzm.

538
00:29:51,456 --> 00:29:54,326
Historia pokazuje,
że gdy nalegaliśmy na zmianę,

539
00:29:54,918 --> 00:29:56,628
reakcją była przemoc.

540
00:30:02,383 --> 00:30:05,223
Najbardziej widoczne to było
w „Bomba-hamie”.

541
00:30:07,180 --> 00:30:10,100
KKK bombardowało domy i kościoły,

542
00:30:10,183 --> 00:30:13,813
terroryzowało czarnych za organizowanie
spotkań na rzecz praw obywatelskich.

543
00:30:15,313 --> 00:30:17,073
I żadna agencja rządowa

544
00:30:17,148 --> 00:30:21,358
ani policja, ani wojsko,
ani Gwardia Narodowa ich nie powstrzymały.

545
00:30:21,986 --> 00:30:23,566
Nic nie ośmiela terrorystów

546
00:30:23,655 --> 00:30:26,615
jak system prawny,
który rozmyślnie ignoruje ich istnienie.

547
00:30:29,744 --> 00:30:33,374
„Birmingham to symbol
skrajnego oporu przeciwko integracji.

548
00:30:33,915 --> 00:30:36,625
Jeśli osiągniemy przełom w Birmingham,

549
00:30:36,709 --> 00:30:39,589
i naprawdę zniszczymy tam mury segregacji,

550
00:30:40,338 --> 00:30:42,718
pokażemy całemu Południu,

551
00:30:43,341 --> 00:30:45,801
że nie może się dłużej
opierać integracji”.

552
00:30:46,302 --> 00:30:49,012
MIŁO CIĘ GOŚCIĆ W BIRMINGHAM

553
00:30:51,015 --> 00:30:51,845
Idźcie dalej.

554
00:30:51,933 --> 00:30:54,233
Podczas protestów w Birmingham

555
00:30:54,310 --> 00:30:58,110
Bull Connor dokonywał aresztowań,
wsadzał ludzi do więzienia,

556
00:30:58,189 --> 00:31:02,029
ale protesty nie wywołały
dość rozgłosu, by przekazać

557
00:31:02,110 --> 00:31:04,570
odpowiednią wiadomość Kennedy'emu.

558
00:31:05,154 --> 00:31:06,824
MLK jest niemal zdesperowany

559
00:31:06,948 --> 00:31:09,908
i podejmuje decyzję,
że sam musi trafić do więzienia.

560
00:31:11,327 --> 00:31:12,497
Przewodniczy na marszu,

561
00:31:13,746 --> 00:31:14,786
zostaje aresztowany,

562
00:31:16,040 --> 00:31:19,040
i w tamtej chwili obawia się,

563
00:31:19,127 --> 00:31:22,957
że kampania w Birmingham
może się nie udać.

564
00:31:25,466 --> 00:31:27,086
MASZERUJĄCY TRAFIAJĄ ZA KRATKI

565
00:31:27,176 --> 00:31:31,756
Czyta o reakcji
białych przywódców religijnych na kampanię

566
00:31:31,848 --> 00:31:34,018
i bardzo go to zdenerwowało.

567
00:31:34,100 --> 00:31:37,480
Uważał, że przywódcy religijni

568
00:31:37,562 --> 00:31:40,022
będą jednym ze źródeł wsparcia sprawy.

569
00:31:40,607 --> 00:31:43,187
„Apelujemy do białych
i czarnych obywateli,

570
00:31:43,276 --> 00:31:47,276
by przestrzegali zasad
prawa, porządku i zdrowego rozsądku.

571
00:31:47,947 --> 00:31:49,987
Rozumiemy naturalną niecierpliwość

572
00:31:50,074 --> 00:31:53,584
ludzi, którzy czują, że realizacja
ich nadziei jest powolna,

573
00:31:53,661 --> 00:31:56,121
ale jesteśmy przekonani,
że te demonstracje

574
00:31:56,205 --> 00:31:58,365
są nierozsądne i przedwczesne”.

575
00:31:59,417 --> 00:32:01,917
Gdy duchowni piszą ten list,

576
00:32:02,003 --> 00:32:04,553
myślą, że nie wywoła on wielkiej reakcji.

577
00:32:05,340 --> 00:32:10,350
Ale zamiast tego dostają słynną wiadomość,
którą MLK napisał w areszcie

578
00:32:10,428 --> 00:32:12,718
i w której domaga się sprawiedliwości.

579
00:32:14,265 --> 00:32:15,885
„Drodzy bracia duchowni,

580
00:32:16,935 --> 00:32:19,345
podczas pobytu
w areszcie miejskim w Birmingham

581
00:32:19,437 --> 00:32:21,397
natknąłem się na wasze wezwanie,

582
00:32:21,481 --> 00:32:25,531
w którym nazywacie me obecne działania
nierozsądnymi i przedwczesnymi”.

583
00:32:28,655 --> 00:32:31,235
Zaczął pisać na skrawkach
papieru toaletowego

584
00:32:31,324 --> 00:32:33,244
i na marginesach gazet.

585
00:32:35,453 --> 00:32:38,333
Strażnik nie dał mu papeterii, na której

586
00:32:38,414 --> 00:32:39,874
mógłby napisać list.

587
00:32:41,918 --> 00:32:45,758
Nie miał żadnych książek.
Musiał polegać na swojej pamięci.

588
00:32:50,843 --> 00:32:54,143
„Od lat słyszę słowo »czekać«.

589
00:33:03,231 --> 00:33:07,191
W uszach każdego czarnego dzwoni ono
znajomym, bolesnym dźwiękiem.

590
00:33:10,697 --> 00:33:12,567
Gdy waszym imieniem
stanie się »Bambus«,

591
00:33:12,657 --> 00:33:16,077
wasze drugie imię to »chłopcze«,
nieważne, ile byś miał lat,

592
00:33:16,160 --> 00:33:18,290
wasze nazwisko brzmi »John«,

593
00:33:18,371 --> 00:33:22,961
a wasza żona i matka nigdy nie otrzymają
szanownego tytułu Pani,

594
00:33:23,042 --> 00:33:29,012
wtedy zrozumiecie,
dlaczego trudno jest nam czekać.

595
00:33:35,179 --> 00:33:36,309
Słowo »czekaj«...

596
00:33:39,392 --> 00:33:41,812
prawie zawsze oznacza »nigdy«”.

597
00:33:43,271 --> 00:33:49,571
Czarnoskóry nie potrafi
mówić o niczym innym

598
00:33:49,652 --> 00:33:51,952
niż o całkowitej integracji.

599
00:33:52,739 --> 00:33:55,699
To ten list,
w którym doktor King mówi o zagrożeniu

600
00:33:55,783 --> 00:33:57,793
„umiarkowanych białych”.

601
00:33:57,869 --> 00:33:59,289
Pisał, że umiarkowani biali

602
00:33:59,370 --> 00:34:02,330
są bardziej niebezpieczni
niż Ku Klux Klan,

603
00:34:02,415 --> 00:34:04,415
bo to właśnie umiarkowani biali

604
00:34:04,500 --> 00:34:06,960
zawsze każą nam czekać.

605
00:34:07,045 --> 00:34:12,925
Podejście stopniowania
na razie sprawdza się dość dobrze.

606
00:34:13,009 --> 00:34:15,469
Mamy pewien problem. Wiemy o nim.

607
00:34:16,012 --> 00:34:17,852
To stało się za szybko.

608
00:34:18,389 --> 00:34:20,059
Biali liberałowie lubią „czekanie”,

609
00:34:20,141 --> 00:34:23,191
bo gdyby powiedzieli „nie”,
uznano by ich za rasistów.

610
00:34:23,686 --> 00:34:28,436
Mówienie „czekaj” sprawia wrażenie
cierpliwości, rozsądku i troskliwości.

611
00:34:32,445 --> 00:34:35,735
Myślę, że MLK pisze ten list
do prezydenta Kennedy'ego

612
00:34:36,324 --> 00:34:40,244
i każdego, kto uważa,
że kazanie ludziom pozbawionym praw,

613
00:34:40,328 --> 00:34:43,078
by czekali, jest moralnie słuszne.

614
00:34:45,750 --> 00:34:47,590
„Myślimy, że w tym tygodniu

615
00:34:47,668 --> 00:34:50,298
powinniśmy spotkać się
z czarnymi przywódcami,

616
00:34:50,379 --> 00:34:52,629
Martinem Lutherem Kingiem i innymi,

617
00:34:52,715 --> 00:34:55,675
i porozmawiać z nimi o krokach,
które usiłujemy podjąć”.

618
00:34:55,760 --> 00:34:58,890
„Kłopot z Kingiem jest taki,
że wszyscy mają go za naszego chłopca.

619
00:34:58,971 --> 00:35:01,471
Wszyscy mówią,
że to my daliśmy mu rozgłos,

620
00:35:01,557 --> 00:35:03,387
więc powinniśmy go pilnować.

621
00:35:03,476 --> 00:35:06,186
King jest teraz
tak rozgorączkowany, że wolałbym

622
00:35:06,270 --> 00:35:09,900
najpierw przyjąć gubernatorów,
burmistrzów i biznesmenów z Południa”.

623
00:35:10,525 --> 00:35:15,735
Jest politykiem, więc zależy mu
na utrzymaniu władzy politycznej.

624
00:35:16,239 --> 00:35:19,579
Jest też najbardziej
wpływowym umiarkowanym białym,

625
00:35:19,659 --> 00:35:24,119
a jeśli uda się go przekonać,
że King ma słuszność w tym, co robi,

626
00:35:24,205 --> 00:35:27,705
King odniesie niesłychane zwycięstwo.

627
00:35:29,919 --> 00:35:32,339
List Kinga jest potężny.

628
00:35:32,421 --> 00:35:34,051
Domaga się działań,

629
00:35:34,674 --> 00:35:38,894
a wkrótce poprze te słowa
radykalną nową strategią.

630
00:35:39,387 --> 00:35:42,967
Zrobi coś, czego nikt,
nawet prezydent, nie może zignorować.

631
00:35:48,104 --> 00:35:49,404
„Nie byłem odważny.

632
00:35:49,480 --> 00:35:51,400
Nie wdawałem się w bójki.

633
00:35:51,482 --> 00:35:53,692
Atakowałem tylko zadania matematyczne.

634
00:35:53,776 --> 00:35:56,066
Tu wcale nie chodziło o odwagę.

635
00:35:56,571 --> 00:35:59,321
Chodziło o marzenie o lepszych dniach”.

636
00:36:00,032 --> 00:36:02,582
W tamtej chwili jest wielu nastolatków,

637
00:36:02,660 --> 00:36:05,660
którzy chcą brać udział w demonstracjach.

638
00:36:06,539 --> 00:36:07,919
To są dzieci.

639
00:36:07,999 --> 00:36:09,999
Myślę, że w normalnych okolicznościach

640
00:36:10,084 --> 00:36:12,964
King uznałby tę strategię
za zbyt niebezpieczną.

641
00:36:13,087 --> 00:36:16,667
Co jeśli ktoś zostanie ciężko ranny?
Ktoś może zginąć.

642
00:36:17,258 --> 00:36:20,388
Ale to pokazuje jego ówczesną desperację.

643
00:36:20,469 --> 00:36:24,309
Musiał odnieść zwycięstwo
nie tylko dla siebie,

644
00:36:24,390 --> 00:36:26,310
ale też dla tych młodych ludzi.

645
00:36:26,392 --> 00:36:31,192
Krucjata Dzieci
zaczęła się 2 maja 1963 roku.

646
00:36:31,272 --> 00:36:34,152
Brały w niej udział nawet siedmiolatki.

647
00:36:34,233 --> 00:36:35,993
Aresztowano setki dzieci.

648
00:36:36,068 --> 00:36:39,778
Wysłano je do aresztów w tych samych
szkolnych autobusach,

649
00:36:39,864 --> 00:36:41,624
którymi jeździły każdego ranka.

650
00:36:42,450 --> 00:36:44,790
Postanowiły, że mimo niebezpieczeństwa

651
00:36:44,869 --> 00:36:47,619
wezmą udział w bezprzemocowym ruchu oporu.

652
00:36:47,705 --> 00:36:51,325
Wiedziały, co ryzykują
i uznały, że sprawa jest tego warta.

653
00:36:52,168 --> 00:36:55,088
Dzieci wyszły z kościołów na ulice

654
00:36:55,171 --> 00:36:56,591
i były pełne radości.

655
00:36:57,173 --> 00:36:58,803
Bull Connor nie był zadowolony.

656
00:36:59,383 --> 00:37:04,223
Uważał te dzieci za szkodniki,
których chciał się pozbyć.

657
00:37:10,269 --> 00:37:15,729
Bull Connor postanowił wezwać psy
i wezwać wozy strażackie.

658
00:37:22,031 --> 00:37:23,781
Nastolatkowie i dzieci.

659
00:37:25,201 --> 00:37:26,741
Wygięte ciała.

660
00:37:26,827 --> 00:37:29,997
Zepchnięte z ulicy przez wodę
z wozów strażackich.

661
00:37:33,751 --> 00:37:37,001
Martin Luther King był mistrzem PR-u

662
00:37:37,088 --> 00:37:40,128
i wiedział, że biała przemoc…

663
00:37:41,884 --> 00:37:43,974
w połączeniu z czarną bezprzemocowością

664
00:37:49,100 --> 00:37:54,900
zmusi wielu białych Amerykanów do uważnego
spojrzenia na siebie w lustrze.

665
00:38:03,531 --> 00:38:09,121
To była odpowiedź,
którą Martin i inni chcieli wywołać.

666
00:38:13,040 --> 00:38:14,500
Wydarzenie zszokowało świat.

667
00:38:16,544 --> 00:38:20,424
Przyniosło one olbrzymi wstyd
Stanom Zjednoczonym.

668
00:38:21,007 --> 00:38:25,047
Na pewno nie po to stworzony 14. poprawkę.

669
00:38:25,636 --> 00:38:28,256
Nie tak miał wyglądać amerykański sen.

670
00:38:28,973 --> 00:38:32,313
Ten spektakl powiedział coś bardzo ważnego

671
00:38:32,393 --> 00:38:34,693
o tym, kto próbował ocalić Amerykę,

672
00:38:35,187 --> 00:38:38,107
kto próbował przywrócić znaczenie
14. poprawce,

673
00:38:39,150 --> 00:38:40,780
a kto temu usiłuje zaradzić.

674
00:38:42,111 --> 00:38:44,411
Pierwsze strony gazet na całym świecie,

675
00:38:44,488 --> 00:38:49,738
na których widać policjantów
napadających na młodych ludzi i dzieci,

676
00:38:50,244 --> 00:38:54,214
sprawiły, że ideologia zimnej wojny
zaczęła wyglądać niedorzecznie.

677
00:38:54,290 --> 00:38:57,420
Mówimy, że bronimy wolności
przed Związkiem Radzieckim,

678
00:38:57,501 --> 00:39:00,301
a nasi ludzie,
którzy domagali się prawdziwej wolności,

679
00:39:00,379 --> 00:39:02,839
zostali zaatakowani przez policję.

680
00:39:02,923 --> 00:39:05,473
Tak się składa, że osoba,

681
00:39:05,551 --> 00:39:08,511
która ma moc
spełnienia amerykańskiego snu,

682
00:39:08,596 --> 00:39:10,926
jest osobą o białym kolorze skóry.

683
00:39:11,474 --> 00:39:14,734
Administracja JFK obserwowała,
co dzieje się na ulicach

684
00:39:14,810 --> 00:39:17,060
i zrozumiała, że nie zwracała dość uwagi

685
00:39:17,146 --> 00:39:19,566
na prawdziwy podział rasowy w Ameryce.

686
00:39:19,648 --> 00:39:23,238
Niektórzy kontaktowali się
z prezydentem w Białym Domu,

687
00:39:23,319 --> 00:39:24,819
by powiedzieć, że to oburzające.

688
00:39:25,654 --> 00:39:28,954
Przed protestami
tylko pięć procent Amerykanów uważało,

689
00:39:29,033 --> 00:39:32,243
że prawa obywatelskie są
najważniejszym wewnętrznym

690
00:39:32,328 --> 00:39:33,328
problemem w USA.

691
00:39:33,913 --> 00:39:37,503
Po protestach 50% ludzi uważa,
że prawa obywatelskie

692
00:39:37,583 --> 00:39:39,093
są najważniejszym problemem.

693
00:39:40,419 --> 00:39:43,549
Dodam tylko,
że to jeden z wielkich głosów Ameryki,

694
00:39:43,631 --> 00:39:44,921
dr Martin Luther King.

695
00:39:51,263 --> 00:39:53,353
Dużą rolę w strategii Kinga

696
00:39:53,432 --> 00:39:55,682
odegrało rosnące medium telewizji.

697
00:39:56,227 --> 00:39:57,767
Ludzie ryzykowali życiem

698
00:39:57,853 --> 00:40:02,233
publikując eseje, przemówienia
i gazety, walcząc o sprawiedliwość

699
00:40:02,316 --> 00:40:04,356
i przekazanie swojego przesłania.

700
00:40:05,152 --> 00:40:09,572
Ale teraz, po raz pierwszy, Amerykanie
odbierają ten przekaz bezpośrednio

701
00:40:09,657 --> 00:40:11,367
w swoich własnych salonach.

702
00:40:11,450 --> 00:40:15,750
Żadna rewolucja społeczna
nie może być ciągle czysta i schludna.

703
00:40:15,830 --> 00:40:19,170
Widzą w wiadomościach
walkę czarnych Amerykanów,

704
00:40:19,250 --> 00:40:22,040
widzą niesprawiedliwość
we własnym kraju i wiedzą,

705
00:40:22,128 --> 00:40:23,628
że to musi się skończyć.

706
00:40:24,171 --> 00:40:26,721
A nikt nie ucieleśnia
tej niesprawiedliwości bardziej

707
00:40:26,799 --> 00:40:29,719
niż gubernator Alabamy, George Wallace.

708
00:40:30,302 --> 00:40:33,182
Kampus Uniwersytetu Alabamy w Tuscaloosa

709
00:40:33,264 --> 00:40:35,394
jest pod ochroną policji stanowej.

710
00:40:35,474 --> 00:40:38,814
Obiecał podczas kampanii,
że sam stanie w drzwiach

711
00:40:38,894 --> 00:40:42,734
by zapobiec integracji w ostatnim
uniwersytecie stanowym dla białych.

712
00:40:43,315 --> 00:40:46,395
Wydano nakaz sądowy,
w którym zażądano od George'a Wallace'a,

713
00:40:46,485 --> 00:40:50,105
by zezwolił czarnym studentom
studiować na Uniwersytecie Alabamy.

714
00:40:51,031 --> 00:40:53,951
George Wallace nie zamierzał
do tego dopuścić.

715
00:40:54,034 --> 00:40:58,584
Wallace chce przekazać Kennedy'emu
i rządowi federalnemu,

716
00:40:59,248 --> 00:41:02,748
że stawi opór z pomocą wszelkich
dostępnych środków.

717
00:41:02,835 --> 00:41:05,125
Ktoś musi ustąpić.

718
00:41:11,177 --> 00:41:13,927
Jako gubernator
i główny decydent stanu Alabama

719
00:41:14,013 --> 00:41:17,983
uważam, że moim obowiązkiem
jest stanąć przed wami

720
00:41:18,476 --> 00:41:21,596
jako reprezentant suwerenności
stanu i jego mieszkańców,

721
00:41:21,687 --> 00:41:27,107
i potępić tę nielegalną
i nieuzasadnioną akcję podjętą

722
00:41:27,193 --> 00:41:28,573
przez rząd centralny.

723
00:41:29,361 --> 00:41:32,361
Wallace odrzucił wszystkie
amerykańskie wartości.

724
00:41:32,448 --> 00:41:36,538
Odmówił czarnym studentom
prawa do równej ochrony prawnej,

725
00:41:36,619 --> 00:41:38,249
zagwarantowanej przez 14. poprawkę,

726
00:41:38,329 --> 00:41:41,999
która obejmowała możliwość uczęszczania
do wybranych szkół.

727
00:41:44,084 --> 00:41:45,754
„Ten dzień był nie tylko upalny.

728
00:41:45,836 --> 00:41:47,546
Był niebezpieczny.

729
00:41:47,630 --> 00:41:49,630
Nikt nie wiedział, co może się stać.

730
00:41:50,299 --> 00:41:51,799
Nie chciałam się zakradać.

731
00:41:51,884 --> 00:41:54,224
Nie chciałam wejść tylnymi drzwiami.

732
00:41:54,303 --> 00:41:56,393
Jeśli Wallace stał w drzwiach,

733
00:41:56,472 --> 00:42:00,272
miałam prawo, by stawić mu czoła
i wejść na teren uczelni”.

734
00:42:03,229 --> 00:42:07,649
W tamtej chwili Kennedy wciąż
nie wspierał żądań

735
00:42:07,733 --> 00:42:09,903
Ruchu Praw Obywatelskich.

736
00:42:09,985 --> 00:42:13,275
Ale fakt, że osoba
na wysokim szczeblu władzy stanowej

737
00:42:13,364 --> 00:42:15,574
tak mocno ograniczała
prawa czarnych,

738
00:42:15,658 --> 00:42:20,038
przekonał go, że interwencja
rządu federalnego jest konieczna.

739
00:42:20,120 --> 00:42:24,250
Myślę, że wtedy już Kennedy wiedział,
że Wallace zaszedł za daleko.

740
00:42:24,333 --> 00:42:27,963
Oddziały Gwardii Narodowej
przybywają wczesnym popołudniem.

741
00:42:28,045 --> 00:42:31,755
Prezydent Kennedy wzywa
Gwardię Narodową Alabamy,

742
00:42:31,840 --> 00:42:35,720
by zmusiła Wallace'a do integracji
Uniwersytetu Alabamy.

743
00:42:35,803 --> 00:42:38,263
Generał staje naprzeciw gubernatora

744
00:42:38,347 --> 00:42:40,637
jako przedstawiciel rządu federalnego.

745
00:42:43,561 --> 00:42:45,401
Wallace wiedział, że został pokonany.

746
00:42:47,439 --> 00:42:49,649
Że rząd federalny by zwyciężył.

747
00:42:50,442 --> 00:42:54,242
W tej chwili gubernator
George Wallace z Alabamy

748
00:42:54,822 --> 00:42:57,282
odszedł od bram uczelni.

749
00:42:59,118 --> 00:43:00,828
Poddał się, odszedł...

750
00:43:04,373 --> 00:43:06,503
a dwóch studentów mogło się zapisać.

751
00:43:19,263 --> 00:43:22,683
Kennedy uznał, że musi tego wieczoru
wystąpić w telewizji.

752
00:43:24,893 --> 00:43:25,943
Miał objawienie.

753
00:43:26,020 --> 00:43:29,860
Zrozumiał, że to jest chwila,
w której musi działać.

754
00:43:30,608 --> 00:43:33,148
Przemówienie prezydenta
Stanów Zjednoczonych

755
00:43:33,235 --> 00:43:35,025
na żywo z Waszyngtonu.

756
00:43:37,364 --> 00:43:39,034
Dobry wieczór, obywatele.

757
00:43:39,742 --> 00:43:43,542
„Ten kraj założyli ludzie
różnego pochodzenia i narodowości.

758
00:43:43,621 --> 00:43:47,171
Jego fundamentem stała się wiara,
że wszyscy ludzie są równi z natury”.

759
00:43:47,916 --> 00:43:49,206
Gdy myślę o tej przemowie,

760
00:43:49,293 --> 00:43:53,673
myślę o niej  przez pryzmat tego,
jak Lincoln w końcu zareagował

761
00:43:53,756 --> 00:43:55,716
na moralny aspekt wojny secesyjnej.

762
00:43:55,799 --> 00:43:59,889
Myślę, że w obu przypadkach
mamy prezydenta, który zwleka

763
00:43:59,970 --> 00:44:03,140
ze stawieniem czoła moralnym
implikacjom wydarzeń wokół niego,

764
00:44:03,682 --> 00:44:08,022
i który w końcu zostaje przekonany,
że musi nadążyć za światem.

765
00:44:08,854 --> 00:44:11,114
„Minęło sto lat zwłoki, od kiedy

766
00:44:11,190 --> 00:44:13,070
prezydent Lincoln uwolnił niewolników,

767
00:44:13,150 --> 00:44:17,400
a mimo to ich potomkowie,
ich wnuki nie są w pełni wolni”.

768
00:44:19,948 --> 00:44:22,488
Nie zdjęto im jeszcze
więzów niesprawiedliwości.

769
00:44:23,327 --> 00:44:27,827
Nie są jeszcze wolni
od ucisku społecznego i ekonomicznego.

770
00:44:28,415 --> 00:44:30,995
Ten naród żywi wiele nadziei,

771
00:44:31,543 --> 00:44:35,383
lecz nie będzie w pełni wolny,
aż wszyscy jego obywatele nie będą wolni.

772
00:44:37,007 --> 00:44:40,717
Moi drodzy Amerykanie,
to problem, z którym wszyscy się mierzymy.

773
00:44:40,803 --> 00:44:43,313
To powiedzenie „nasi Amerykanie”,

774
00:44:43,389 --> 00:44:47,389
które powtarza
w kółko, jakby wygłaszał kazanie,

775
00:44:47,476 --> 00:44:52,516
stanowi powód,  dla którego King
powoływał się na 14. poprawkę.

776
00:44:52,606 --> 00:44:55,526
Kennedy wzywa uprzywilejowanych

777
00:44:55,609 --> 00:44:58,609
do uznania człowieczeństwa i obywatelstwa

778
00:44:58,696 --> 00:45:00,066
ludzi o ciemniejszej skórze.

779
00:45:00,155 --> 00:45:02,775
Musimy traktować ich tak,
jak chcemy być traktowani.

780
00:45:02,866 --> 00:45:06,576
„Kto z nas byłby zadowolony,
gdyby zmienił kolor skóry

781
00:45:06,662 --> 00:45:07,962
i stanął na jego miejscu?

782
00:45:08,622 --> 00:45:13,462
Kto z nas zadowoliłby się
radami pełnymi cierpliwości i zwłoki?”.

783
00:45:14,044 --> 00:45:17,594
Biorąc pod uwagę wszystko,
co spotkało czarne osoby,

784
00:45:17,673 --> 00:45:20,843
nadeszła chwila,
byście nie musieli dłużej czekać.

785
00:45:20,926 --> 00:45:24,426
Proszę więc Kongres o uchwalenie prawa.

786
00:45:24,513 --> 00:45:28,183
W końcu zrobił to, o co prosił go Martin,

787
00:45:28,267 --> 00:45:32,057
w rocznicę Proklamacji Emancypacji,

788
00:45:32,146 --> 00:45:36,146
kiedy nie ogłosił
ustawy o prawach obywatelskich.

789
00:45:36,650 --> 00:45:38,650
Myślę, że to jedno
z najlepszych przemówień

790
00:45:38,736 --> 00:45:41,856
amerykańskiego prezydenta
od czasów Lincolna.

791
00:45:41,947 --> 00:45:45,697
„Nadszedł czas, by naród
wypełnił złożoną obietnicę”.

792
00:45:52,499 --> 00:45:55,629
Myślę, że King się zdziwił,
gdy usłyszał tę przemowę,

793
00:45:55,711 --> 00:45:59,801
bo Kennedy został do tego popchnięty

794
00:45:59,882 --> 00:46:03,182
przez ruch,
który miał miejsce na Południu.

795
00:46:03,844 --> 00:46:07,104
Proszę więc Kongres o uchwalenie prawa,

796
00:46:07,806 --> 00:46:09,846
które da wszystkim Amerykanom prawo

797
00:46:09,933 --> 00:46:12,023
do bycia obsłużonym
w obiektach publicznych.

798
00:46:12,102 --> 00:46:17,782
W hotelach, restauracjach, teatrach
sklepów i podobnych przybytkach.

799
00:46:17,858 --> 00:46:19,818
Według mnie to podstawowe prawo.

800
00:46:20,360 --> 00:46:24,620
A jego ustawa o prawach obywatelskich
wykorzystała 14. poprawkę

801
00:46:24,698 --> 00:46:29,448
jako podstawę prawa zapewniającego
równy dostęp do miejsc publicznych.

802
00:46:29,536 --> 00:46:32,576
Mam nadzieję, że każdy Amerykanin,
gdziekolwiek mieszka,

803
00:46:32,664 --> 00:46:34,714
zatrzyma się i zrobi rachunek sumienia.

804
00:46:34,792 --> 00:46:40,842
Po raz pierwszy przedstawił kwestię
praw obywatelskich jako problem moralny.

805
00:46:43,217 --> 00:46:45,137
King osiągnął swój cel,

806
00:46:45,219 --> 00:46:48,179
jakim było zaangażowanie
administracji Kennedy'ego.

807
00:47:01,652 --> 00:47:02,692
MARSZ NA WASZYNGTON

808
00:47:02,778 --> 00:47:06,368
Sprawa nabiera rozpędu,
a King jest jej symbolem.

809
00:47:06,448 --> 00:47:08,948
Trwają demonstracje w Chicago,

810
00:47:09,034 --> 00:47:11,794
trwają demonstracje
w zatoce San Francisco,

811
00:47:11,870 --> 00:47:14,460
a także w Nowym Jorku.

812
00:47:14,540 --> 00:47:16,710
Marsz na Waszyngton był kulminacją.

813
00:47:19,920 --> 00:47:22,130
Miałem tylko 19 lat

814
00:47:22,214 --> 00:47:24,934
i uznałem, że chcę być na marszu.

815
00:47:25,008 --> 00:47:28,298
Dorastałem w miasteczku w Nowym Meksyku,
nie było tam wielu czarnych,

816
00:47:28,387 --> 00:47:31,927
a potem nagle było ich więcej
niż kiedykolwiek wcześniej.

817
00:47:32,015 --> 00:47:35,015
Czułem, że dzieje się coś wyjątkowego.

818
00:47:35,644 --> 00:47:39,774
Większość ludzi, którzy słyszeli
o jego przemówieniu w Waszyngtonie

819
00:47:39,857 --> 00:47:41,607
sądzi, że mówił o tym,

820
00:47:41,692 --> 00:47:43,862
czego życzy swoim małym dzieciom

821
00:47:43,944 --> 00:47:46,114
i o tym, że chcemy, by każdy był osądzany

822
00:47:46,196 --> 00:47:50,326
„nie ze względu na kolor skóry,
ale ze względu na charakter”, czy coś.

823
00:47:50,409 --> 00:47:54,539
Pewnie zupełnie zapomnieli
o pierwszej części przemowy.

824
00:47:58,709 --> 00:48:01,589
Sto lat temu

825
00:48:04,006 --> 00:48:08,886
wielki Amerykanin, w którego
symbolicznym cieniu dziś stoimy,

826
00:48:09,636 --> 00:48:13,176
podpisał Proklamację emancypacji.

827
00:48:14,308 --> 00:48:21,108
Ale sto lat później
czarny człowiek wciąż nie jest wolny.

828
00:48:22,274 --> 00:48:23,654
Jak wiele osób na marszu,

829
00:48:23,734 --> 00:48:27,864
myślałem, że chodzi tylko
o uchwalenie propozycji Kennedy'ego.

830
00:48:27,946 --> 00:48:31,366
Ale King mówił, że chodzi o coś więcej.

831
00:48:32,910 --> 00:48:36,710
„Ameryka dała czarnym ludziom zły czek.

832
00:48:37,247 --> 00:48:41,127
Czek, który powraca
z adnotacją »niewystarczające środki«”.

833
00:48:42,085 --> 00:48:46,415
My jednak nie wierzymy,
że bank sprawiedliwości zbankrutował.

834
00:48:47,132 --> 00:48:49,472
Czekaliśmy na spełnienie

835
00:48:49,551 --> 00:48:52,931
obietnicy Proklamacji emancypacji.

836
00:48:53,013 --> 00:48:56,223
Czekamy na wcielenie 14. poprawki w życie.

837
00:48:56,308 --> 00:48:59,478
Sto lat cierpliwości całkowicie wystarczy.

838
00:48:59,561 --> 00:49:01,101
ŻĄDAMY RÓWNYCH PRAW TERAZ!

839
00:49:02,439 --> 00:49:07,439
„Nadszedł czas,
by dotrzymać obietnice demokracji”.

840
00:49:07,527 --> 00:49:09,817
Ludzie mówią: „czemu nie zaczekacie?”.

841
00:49:09,905 --> 00:49:12,115
Albo: „w końcu wszystko się zmieni”.

842
00:49:12,199 --> 00:49:13,329
Nie można czekać.

843
00:49:13,408 --> 00:49:15,868
To „paląca potrzeba dnia dzisiejszego”.

844
00:49:15,953 --> 00:49:17,503
NIE MOŻEMY

845
00:49:17,579 --> 00:49:18,709
NIE BĘDZIEMY

846
00:49:21,166 --> 00:49:22,536
Teraz jest ten moment.

847
00:49:23,543 --> 00:49:27,423
Doktor King rozumiał,
że nie możemy dłużej wytrzymać.

848
00:49:27,506 --> 00:49:31,006
Że czas cierpliwości
i milczenia dobiegł końca.

849
00:49:31,093 --> 00:49:32,553
Teraz jest czas...

850
00:49:34,638 --> 00:49:36,768
„Czekaj” prawie zawsze znaczy „nigdy”,

851
00:49:36,848 --> 00:49:38,638
prawie zawsze tak jest.

852
00:49:38,725 --> 00:49:42,265
To „czekanie” kończy się
kolejnym „czekaniem” i tak w kółko,

853
00:49:42,354 --> 00:49:45,734
aż umrzesz, zanim doczekasz się praw,

854
00:49:45,816 --> 00:49:47,356
o które walczysz.

855
00:49:47,442 --> 00:49:48,942
Teraz jest czas.

856
00:49:50,112 --> 00:49:55,532
To naleganie na prawdziwą zmianę
już teraz było radykalne.

857
00:49:55,617 --> 00:49:59,497
„Przeoczenie pilności tej chwili
byłoby zgubą tego narodu”.

858
00:50:01,164 --> 00:50:02,174
BLACK LIVES MATTER!

859
00:50:04,876 --> 00:50:08,256
To była obietnica równej ochrony prawa.

860
00:50:08,338 --> 00:50:11,338
To była obietnica
zrobienia tego, co konieczne,

861
00:50:11,425 --> 00:50:13,545
by naprawdę zrealizować

862
00:50:13,635 --> 00:50:16,925
dokładnie to, co zapowiedziała

863
00:50:17,014 --> 00:50:19,064
czternasta poprawka.

864
00:50:19,641 --> 00:50:22,021
Te prawa już istniały.

865
00:50:22,102 --> 00:50:24,312
Nie chodziło o nowe żądania.

866
00:50:24,396 --> 00:50:26,226
Nie chodziło o przysługę.

867
00:50:26,314 --> 00:50:28,484
Chodziło o dotrzymanie obietnicy,

868
00:50:28,567 --> 00:50:33,357
która jest fundamentem
nowego społeczeństwa amerykańskiego.

869
00:50:39,411 --> 00:50:42,711
Dr King powiedział, że nie spoczywamy,
bo ja nie spoczywam.

870
00:50:42,789 --> 00:50:44,369
Nikt z nas nie odpuszcza.

871
00:50:44,458 --> 00:50:47,088
Nikt z nas nie odpuści,
dopóki tego nie rozwiążemy.

872
00:50:47,169 --> 00:50:47,999
DUSZĘ SIĘ

873
00:50:48,086 --> 00:50:49,666
Czekanie zagraża dzieciom.

874
00:50:51,339 --> 00:50:53,129
Czekanie zagrażało moim rodziców.

875
00:50:54,718 --> 00:50:56,508
Czekanie zagraża mojej społeczności.

876
00:50:57,929 --> 00:50:59,429
Czekanie zagraża mojej pracy.

877
00:51:00,265 --> 00:51:04,055
Czekanie zagraża
mojej zdolności do życia swoim życiem.

878
00:51:04,144 --> 00:51:06,154
Nie mam czasu czekać.

879
00:51:12,944 --> 00:51:15,284
„Nowo odkryta
siła Ruchu Praw Obywatelskich

880
00:51:15,363 --> 00:51:16,953
nie zniknie i nie zwiędnie.

881
00:51:19,743 --> 00:51:23,753
W razie potrzeby jesteśmy gotowi cierpieć,
a nawet ryzykować życiem,

882
00:51:23,830 --> 00:51:26,330
by stać się świadkami prawdy,
której doświadczamy.

883
00:51:27,501 --> 00:51:29,041
To może oznaczać areszt.

884
00:51:29,795 --> 00:51:32,255
Może nawet oznaczać śmierć fizyczną.

885
00:51:36,134 --> 00:51:39,894
Ale jeśli śmierć fizyczna jest ceną,
za wolność naszych dzieci

886
00:51:39,971 --> 00:51:42,101
od wiecznej śmierci ducha,

887
00:51:42,974 --> 00:51:45,194
nic nie będzie lepszym odkupieniem”.

888
00:51:47,938 --> 00:51:50,398
Martin Luther King zmarł 20 minut temu.

889
00:51:55,278 --> 00:51:58,658
„Czarni nauczyli się siły własnej mocy

890
00:51:58,740 --> 00:52:01,540
i będą z niej korzystać raz za razem.

891
00:52:02,077 --> 00:52:03,867
Opuścili dolinę rozpaczy.

892
00:52:04,454 --> 00:52:06,674
Znaleźli siłę w walce

893
00:52:07,457 --> 00:52:08,997
i żywi lub martwi

894
00:52:10,210 --> 00:52:13,880
nie będą się czołgać
ani się nie wycofają”.

895
00:52:16,842 --> 00:52:19,302
Ustawa o prawach obywatelskich z 1964 roku

896
00:52:19,386 --> 00:52:23,716
stanowi potężną odpowiedź na żądanie
egzekwowania 14. poprawki.

897
00:52:24,558 --> 00:52:27,808
To nie koniec walki, ale to kluczowy krok

898
00:52:27,894 --> 00:52:30,564
na drodze do pełnego obywatelstwa.

899
00:52:31,356 --> 00:52:34,856
Przypomina, że odpowiedni czas
na żądanie sprawiedliwości

900
00:52:35,443 --> 00:52:37,493
zawsze jest teraz.

901
00:52:39,239 --> 00:52:40,239
TERAZ!

902
00:52:40,323 --> 00:52:44,083
Pastor King i wiele innych
osób w historii nauczyło nas,

903
00:52:44,161 --> 00:52:47,121
że to właśnie protest tworzy presję,

904
00:52:47,205 --> 00:52:49,165
która umożliwia zmianę zasad.

905
00:52:50,876 --> 00:52:53,666
Kiedy wiadomości przestaną
o nas mówić za dwa tygodnie,

906
00:52:53,753 --> 00:52:55,053
musimy połączyć siły.

907
00:52:55,130 --> 00:52:57,220
Musimy wyjść poza politykę wyborczą

908
00:52:57,299 --> 00:52:59,509
i zorganizować się
w naszych społecznościach.

909
00:53:02,637 --> 00:53:04,597
Bo gdy odmawiamy czekania,

910
00:53:05,932 --> 00:53:08,022
gdy stawiamy czoła ugodowości,

911
00:53:09,519 --> 00:53:11,689
zobaczcie, co możemy razem osiągnąć.

912
00:53:17,277 --> 00:53:21,277
Zobaczcie, kogo jeszcze możemy
zainspirować, by domagał się równości.

913
00:53:22,741 --> 00:53:25,491
Jestem za wolnością
i równością dla wszystkich,

914
00:53:25,577 --> 00:53:28,787
a dziś główną grupą
uciskaną w USA są kobiety.

915
00:53:28,872 --> 00:53:31,462
Chcemy mieć kontrolę nad własnymi ciałami

916
00:53:31,541 --> 00:53:33,131
oraz równe szanse.

917
00:53:33,210 --> 00:53:36,210
Chcemy, by czternasta poprawka
dotyczyła kobiet.

918
00:56:54,702 --> 00:56:59,712
Napisy: Joanna Kaniewska