1
00:00:50,010 --> 00:00:52,804
Jak długo musimy się ukrywać?
2
00:00:52,804 --> 00:00:54,014
Jest zimno.
3
00:00:54,014 --> 00:00:56,141
Tyle, ile trzeba, by wypełnić misję.
4
00:00:56,141 --> 00:00:58,059
Nie możemy jej wypełniać
w ciepłym miejscu?
5
00:00:58,059 --> 00:00:59,936
Karibu mieszka tylko na północy.
6
00:01:00,437 --> 00:01:01,563
Chyba coś słyszę.
7
00:01:01,563 --> 00:01:03,231
Gdzie się chowasz?
8
00:01:04,565 --> 00:01:05,567
Hej!
9
00:01:06,484 --> 00:01:07,986
To nie jest śmieszne.
10
00:01:07,986 --> 00:01:09,738
I mieliśmy się ukrywać.
11
00:01:12,657 --> 00:01:14,159
Bądźcie cicho.
12
00:01:14,159 --> 00:01:16,161
Czemu masz taki fajny strój?
13
00:01:16,161 --> 00:01:17,329
Bo go zrobiłam.
14
00:01:17,329 --> 00:01:18,663
Potem ty go możesz wziąć.
15
00:01:18,663 --> 00:01:21,750
Wracajcie do swoich kryjówek,
byśmy mogli się dowiedzieć,
16
00:01:21,750 --> 00:01:25,086
czemu karibu ciągle się przemieszczają.
17
00:01:25,712 --> 00:01:27,881
Muszą się ruszać, by im było ciepło.
18
00:01:27,881 --> 00:01:28,924
To jeden pomysł.
19
00:01:31,927 --> 00:01:33,428
Okej, Siwobrody.
20
00:01:33,428 --> 00:01:34,763
Przyjmuję wyzwanie.
21
00:01:39,976 --> 00:01:41,436
To mały renifer?
22
00:01:41,436 --> 00:01:43,104
To mały karibu.
23
00:01:43,104 --> 00:01:45,815
- Karibu i renifer to to samo zwierzę.
- Co?
24
00:01:48,777 --> 00:01:50,779
- A to tata.
- Mama.
25
00:01:50,779 --> 00:01:53,865
- Skąd wiesz?
- Samce tracą poroże co jesień.
26
00:01:53,865 --> 00:01:55,659
Tylko samice mają je zimą.
27
00:01:57,953 --> 00:01:59,120
Są piękne.
28
00:01:59,120 --> 00:02:02,332
To smutne, że co roku
jest ich coraz mniej.
29
00:02:02,332 --> 00:02:03,583
Musimy im pomóc.
30
00:02:03,583 --> 00:02:06,253
Musimy się dowiedzieć,
czemu się przemieszczają,
31
00:02:06,253 --> 00:02:08,087
żeby móc je zrozumieć.
32
00:02:08,712 --> 00:02:09,713
Patrz.
33
00:02:09,713 --> 00:02:12,217
Mama chce, by szła dalej. Ale dlaczego?
34
00:02:15,637 --> 00:02:17,681
O nie. Spłoszyłam ją. Może się zgubić.
35
00:02:17,681 --> 00:02:19,683
Musimy ją zaprowadzić do mamy.
36
00:02:19,683 --> 00:02:21,142
Pomóż mi się wydostać.
37
00:02:26,940 --> 00:02:28,525
Chodź, ucieka.
38
00:02:28,525 --> 00:02:31,361
No pewnie. Ma o dwie nogi więcej niż my.
39
00:02:31,361 --> 00:02:33,196
Czekaj, mała!
40
00:02:38,034 --> 00:02:39,411
Jest dla nas za szybka.
41
00:02:42,664 --> 00:02:46,126
Ale nie za szybka dla mamy,
która przyprowadziła wsparcie.
42
00:02:46,126 --> 00:02:47,419
Stado karibu.
43
00:02:49,337 --> 00:02:51,172
Szkoda, że nie zostają jednym miejscu.
44
00:02:51,172 --> 00:02:53,758
- Co teraz?
- Nie daj się zdeptać.
45
00:03:04,561 --> 00:03:05,687
Niesamowite.
46
00:03:07,063 --> 00:03:08,690
Naprawdę się przemieszczają.
47
00:03:08,690 --> 00:03:11,610
Jak sprawimy, że wrócą,
by się dowiedzieć dlaczego?
48
00:03:11,610 --> 00:03:13,236
Znowu się ukryjemy!
49
00:03:17,657 --> 00:03:19,826
Nie chcę się już bawić.
50
00:03:22,662 --> 00:03:24,664
Pytam poważnie, gdzie jesteś?
51
00:03:27,667 --> 00:03:28,793
Dziadek!
52
00:03:29,711 --> 00:03:30,921
Dziadek James?
53
00:03:30,921 --> 00:03:32,923
Cieszę się, że cię widzę.
54
00:03:33,757 --> 00:03:36,301
No proszę. Cześć, Davidzie.
55
00:03:36,927 --> 00:03:37,802
Cześć, Jane.
56
00:03:37,802 --> 00:03:39,888
Wydostanie się z tego chwilę zajmuje.
57
00:03:43,350 --> 00:03:44,601
Nie pracujesz dzisiaj?
58
00:03:44,601 --> 00:03:48,230
Nie, będę dziś wolontariuszem
w kuchni społecznej.
59
00:03:48,230 --> 00:03:49,314
Ale...
60
00:03:50,106 --> 00:03:52,108
To wygląda pysznie.
61
00:03:52,776 --> 00:03:55,528
- Dla mnie?
- To lunch dla wszystkich.
62
00:03:55,528 --> 00:03:57,948
Dla ciebie też, jeśli zechcesz.
63
00:03:58,573 --> 00:04:00,200
Dzięki, ale nie możemy przerwać.
64
00:04:00,200 --> 00:04:02,244
Właśnie tropimy Rangifera tarandusa.
65
00:04:02,994 --> 00:04:07,082
To naukowa nazwa karibu
i to naprawdę ważna misja.
66
00:04:07,082 --> 00:04:10,710
- Ale ja bym coś zjadł.
- Zawsze chcesz jeść.
67
00:04:11,211 --> 00:04:15,131
Chętnie posłucham o misji karibu.
68
00:04:17,591 --> 00:04:19,928
Możemy sobie zrobić krótką przerwę.
69
00:04:19,928 --> 00:04:21,263
Wiedziałem.
70
00:04:23,473 --> 00:04:24,808
To Siwobrody?
71
00:04:25,433 --> 00:04:28,019
Tak, chowaliśmy się w lesie.
72
00:04:29,854 --> 00:04:31,898
Niektórzy z nas się chowali.
73
00:04:32,399 --> 00:04:34,901
A inni rzucali śnieżkami.
74
00:04:35,402 --> 00:04:37,279
Wstydź się, Siwobrody.
75
00:04:38,697 --> 00:04:39,698
Chodźmy do środka.
76
00:04:43,326 --> 00:04:45,579
A potem biegliśmy ze stadem karibu.
77
00:04:45,579 --> 00:04:47,956
Raczej uciekaliśmy przed nim.
78
00:04:48,999 --> 00:04:51,126
Wiecie, że biegną tak szybko
jak jadące auto.
79
00:04:51,126 --> 00:04:54,254
Tak, wiem. Ale tylko na krótkie dystanse.
80
00:04:54,254 --> 00:04:56,464
Wyobraźcie sobie: karibu za nami.
81
00:04:56,464 --> 00:04:58,133
Zamarznięty potok przed nami.
82
00:04:58,133 --> 00:05:00,093
Wiedziałem, co muszę zrobić.
83
00:05:00,093 --> 00:05:02,012
Co zrobiłeś?
84
00:05:02,012 --> 00:05:04,014
Nic. Stado nad nami przeskoczyło.
85
00:05:04,014 --> 00:05:05,849
Wyglądały, jakby leciały.
86
00:05:05,849 --> 00:05:08,894
Musimy się dowiedzieć,
czemu ciągle się przemieszczają.
87
00:05:08,894 --> 00:05:11,688
Tak, nie przebywają długo
w jednym miejscu.
88
00:05:11,688 --> 00:05:13,315
Brzmi jak ciekawa zagadka.
89
00:05:14,608 --> 00:05:16,401
Może szukają jedzenia.
90
00:05:16,985 --> 00:05:19,070
Może, ale wciąż było go sporo,
91
00:05:19,070 --> 00:05:21,114
gdy mama karibu kazała małej już iść.
92
00:05:22,198 --> 00:05:24,284
Wracajmy do naszej misji.
93
00:05:24,284 --> 00:05:28,705
Jeśli szukają jedzenia, nam sporo zostało.
94
00:05:29,289 --> 00:05:31,166
Dobra. Posprzątajmy, dzieciaki.
95
00:05:31,166 --> 00:05:34,044
- Dzięki za lunch, tato.
- Nie ma za co.
96
00:05:35,754 --> 00:05:38,173
Musimy wymyślić jakiś plan, gdy wyjdziemy.
97
00:05:40,592 --> 00:05:42,719
Czemu to wyrzucacie?
98
00:05:42,719 --> 00:05:44,012
I to też?
99
00:05:44,012 --> 00:05:46,014
Bo się najadłam.
100
00:05:46,014 --> 00:05:48,475
A ja robię miejsce na deser.
101
00:05:49,059 --> 00:05:51,853
Bo jest deser, prawda?
102
00:05:52,812 --> 00:05:55,899
Właśnie dlatego co roku
marnuje się ponad miliard ton jedzenia.
103
00:05:55,899 --> 00:05:57,108
To znaczy?
104
00:05:57,859 --> 00:06:00,445
To znaczy,
że jeśli nałożyłeś sobie za dużo,
105
00:06:00,445 --> 00:06:02,739
możesz spakować resztę na później.
106
00:06:02,739 --> 00:06:03,823
Właśnie.
107
00:06:04,532 --> 00:06:06,243
Ale mamy dużo jedzenia.
108
00:06:07,077 --> 00:06:10,080
Kevinie, nie opowiadałeś im historii?
109
00:06:11,373 --> 00:06:12,374
Cóż...
110
00:06:12,374 --> 00:06:14,417
Nie zapomniałeś, prawda?
111
00:06:14,417 --> 00:06:16,628
Historii? Jakich historii, kochanie?
112
00:06:17,629 --> 00:06:20,090
Tych, które czytasz nam na dobranoc?
113
00:06:20,090 --> 00:06:23,677
Możemy porozmawiać o tym później, tato?
114
00:06:23,677 --> 00:06:26,596
Tak, co oznacza,
że nigdy o tym nie porozmawiamy.
115
00:06:28,139 --> 00:06:30,559
Powinniśmy wracać do karibu.
116
00:06:30,559 --> 00:06:32,811
Ale wciąż nie wiem co z deserem.
117
00:06:32,811 --> 00:06:34,354
Karibu, Davidzie.
118
00:06:34,896 --> 00:06:36,565
Dzięki za lunch, dziadku Jamesie.
119
00:06:37,065 --> 00:06:39,693
Był naprawdę dobry. Nawet sałatka.
120
00:06:39,693 --> 00:06:41,069
Nie ma za co.
121
00:06:52,080 --> 00:06:55,584
Nie wychylaj się.
Nie mogą nas zobaczyć, bo uciekną.
122
00:07:00,046 --> 00:07:01,047
Nie ma ich.
123
00:07:03,216 --> 00:07:04,467
Szukajmy dalej.
124
00:07:12,517 --> 00:07:13,894
Tu też ich nie ma.
125
00:07:14,644 --> 00:07:17,230
Jak myślisz,
o co dziadkowi chodziło z tymi historiami?
126
00:07:17,772 --> 00:07:19,691
Nie wiem. Czemu go nie zapytałeś?
127
00:07:19,691 --> 00:07:22,152
Bo tata zaczął się dziwnie zachowywać.
128
00:07:24,446 --> 00:07:25,655
Karibu.
129
00:07:27,949 --> 00:07:29,117
Tylko nie to.
130
00:07:29,117 --> 00:07:30,911
Musimy za nimi biec. Chodźcie.
131
00:07:39,753 --> 00:07:41,546
Mogę się pobawić w pokoju?
132
00:07:46,885 --> 00:07:48,845
Czy ktoś chce kawy?
133
00:07:52,349 --> 00:07:53,350
Wody?
134
00:07:55,727 --> 00:07:57,479
Pobawię się z Millie.
135
00:08:05,320 --> 00:08:06,446
Potrzebuję chwili.
136
00:08:21,920 --> 00:08:23,380
Uciekają.
137
00:08:35,933 --> 00:08:37,435
Dokąd idziesz, dziadku?
138
00:08:37,435 --> 00:08:41,356
Pójdę trochę wcześniej
do kuchni społecznej.
139
00:08:41,898 --> 00:08:43,483
Znaleźliście karibu?
140
00:08:44,734 --> 00:08:45,860
Znowu je zgubiliśmy.
141
00:08:46,695 --> 00:08:48,989
My się chowamy i szukamy,
a one widzą i uciekają.
142
00:08:49,864 --> 00:08:51,241
Potrzebujemy nowego planu.
143
00:08:51,241 --> 00:08:52,867
Jakieś pomysły, dziadku?
144
00:08:52,867 --> 00:08:54,327
Mam kilka.
145
00:08:54,327 --> 00:08:58,373
Wiecie, że karibu mają
wyjątkową więź z naszymi przodkami,
146
00:08:58,373 --> 00:08:59,916
naszą rodziną?
147
00:08:59,916 --> 00:09:03,879
Czy one są moją rodziną,
chociaż jestem adoptowany?
148
00:09:05,714 --> 00:09:09,009
Rodzina to rodzina,
nieważne, w jakiej konfiguracji.
149
00:09:09,718 --> 00:09:13,054
Masz więź ze swoją biologiczną rodziną
i przodkami,
150
00:09:13,054 --> 00:09:17,225
i masz więź z naszą rodziną
i przodkami. Okej?
151
00:09:18,393 --> 00:09:19,477
Okej.
152
00:09:19,477 --> 00:09:21,688
Nasza rodzina to Dene.
153
00:09:21,688 --> 00:09:23,440
Co znaczy Dene?
154
00:09:23,440 --> 00:09:27,360
Dene to rdzenni mieszkańcy terenów,
gdzie żyją karibu.
155
00:09:27,360 --> 00:09:29,404
Jeszcze jedno pytanie.
156
00:09:29,404 --> 00:09:31,281
Co znaczy „rdzenny”?
157
00:09:31,281 --> 00:09:34,159
Pierwsi ludzie, którzy gdzieś mieszkają,
158
00:09:34,159 --> 00:09:38,330
zanim pojawią się tam inni ludzie,
i mają swój wyjątkowy styl życia.
159
00:09:38,914 --> 00:09:40,332
Chodźcie ze mną.
160
00:09:51,176 --> 00:09:54,638
Opowiadałem tę historię twojemu tacie,
gdy był dzieckiem.
161
00:09:54,638 --> 00:09:57,891
Wszystko zaczęło się dawno, dawno temu,
162
00:09:57,891 --> 00:09:59,434
gdy świat był nowym miejscem.
163
00:09:59,434 --> 00:10:01,519
Wtedy ludzie nie mieli takich rzeczy,
164
00:10:01,519 --> 00:10:07,192
jak prąd i bieżąca woda, czy mieszkania.
165
00:10:08,526 --> 00:10:11,321
Tak jak zwierzęta w lesie,
166
00:10:11,321 --> 00:10:13,907
polegali na więzi, którą mieli z ziemią,
167
00:10:13,907 --> 00:10:16,159
że ona pozwoli im przetrwać.
168
00:10:17,285 --> 00:10:20,413
Ale musieli ciężko pracować, by przeżyć.
169
00:10:23,959 --> 00:10:28,296
Lud Dene chciał mieć pewność,
że ma przed sobą przyszłość.
170
00:10:30,215 --> 00:10:34,135
Zorganizowali wielkie spotkanie
171
00:10:34,135 --> 00:10:37,472
ze zwierzętami,
z którymi dzielili ziemię i las.
172
00:10:38,056 --> 00:10:39,641
Nasi ludzie zapytali:
173
00:10:39,641 --> 00:10:42,811
„Jak możemy się upewnić, że nasze rodziny
174
00:10:42,811 --> 00:10:46,856
mogą żyć wśród was przez kolejne lata?”.
175
00:10:47,399 --> 00:10:50,443
Karibu dopowiedziały:
176
00:10:51,152 --> 00:10:53,655
„By ludzie i zwierzęta byli zdrowi,
177
00:10:53,655 --> 00:10:56,908
muszą razem zadbać o ziemię”.
178
00:10:59,578 --> 00:11:03,039
Możecie wykorzystać nasze futro
na ubrania, by się ogrzać,
179
00:11:03,039 --> 00:11:06,251
a z naszego poroża
zrobić potrzebne narzędzia,
180
00:11:07,085 --> 00:11:12,382
ale musicie okazać szacunek,
biorąc tylko to, czego potrzebujecie,
181
00:11:12,382 --> 00:11:14,009
i nic więcej.
182
00:11:14,009 --> 00:11:16,011
Nic nie powinno się marnować.
183
00:11:17,178 --> 00:11:20,390
Skoro my dzielimy się z wami ziemią,
184
00:11:20,390 --> 00:11:23,852
wy musicie pamiętać,
by dzielić się z innymi tym, co macie.
185
00:11:24,519 --> 00:11:29,441
Gdy wy macie czegoś za dużo,
możecie to oddać tym, którzy mają mniej.
186
00:11:29,941 --> 00:11:34,321
Musicie też podzielić się naukami,
jak dbać o tę ziemię,
187
00:11:34,321 --> 00:11:36,573
ze swoimi dziećmi,
188
00:11:36,573 --> 00:11:40,368
by one podzieliły się nimi
ze swoimi dziećmi i tak dalej”.
189
00:11:46,416 --> 00:11:48,793
To nasza wspólna odpowiedzialność,
190
00:11:48,793 --> 00:11:52,839
by przekazywać wiedzę
następnym pokoleniom.
191
00:11:53,715 --> 00:11:56,176
Ale po wielu latach
192
00:11:56,843 --> 00:11:59,095
wielu ludzi, nie tylko Dene,
193
00:11:59,679 --> 00:12:02,390
zaczęło żyć na tej ziemi.
194
00:12:03,975 --> 00:12:08,480
Gdy niszczymy lasy,
zaburzamy spokój zwierząt.
195
00:12:09,439 --> 00:12:14,277
Do dziś lud Dene pracuje ciężko,
by chronić karibu.
196
00:12:14,945 --> 00:12:17,906
Tak jak karibu chroniły nas.
197
00:12:18,782 --> 00:12:21,243
Czemu nie opowiedziałeś mi
tej historii, tato?
198
00:12:22,285 --> 00:12:25,413
Chyba o niej zapomniałem.
199
00:12:26,414 --> 00:12:28,792
Twój dziadek opowiedział mi
wiele ważnych historii,
200
00:12:28,792 --> 00:12:30,794
gdy byłem w twoim wieku.
201
00:12:30,794 --> 00:12:32,796
Pamiętasz inne?
202
00:12:33,797 --> 00:12:37,384
Chyba tak. Może z małą pomocą dziadka?
203
00:12:38,385 --> 00:12:39,678
Bardzo chętnie.
204
00:12:40,262 --> 00:12:41,388
Też mogę posłuchać?
205
00:12:41,388 --> 00:12:43,390
Oczywiście.
206
00:12:43,390 --> 00:12:45,600
Myślisz, że karibu się przemieszczają,
207
00:12:45,600 --> 00:12:49,354
bo wycinamy lasy, w których żyją,
jak w tej historii?
208
00:12:49,354 --> 00:12:52,566
Utrata domu to jeden z powodów,
dlaczego są zagrożonym gatunkiem,
209
00:12:53,149 --> 00:12:56,403
ale jak udowodnimy,
że to dlatego ciągle się przemieszczają?
210
00:12:56,903 --> 00:13:00,031
A jeśli sprowadzimy je gdzieś,
gdzie poczują się bezpiecznie?
211
00:13:00,031 --> 00:13:04,035
Gdzieś, gdzie są drzewa i jedzenie,
i wszystko, by mogły się zadomowić?
212
00:13:04,035 --> 00:13:06,997
Wygląda na to, że macie niezły plan.
213
00:13:07,914 --> 00:13:08,999
Bierzcie się do roboty.
214
00:13:08,999 --> 00:13:11,042
Krok pierwszy, znaleźć karibu.
215
00:13:11,042 --> 00:13:12,252
Jasne.
216
00:13:12,961 --> 00:13:15,422
- Pa, dziadku Jamesie.
- Dzięki za lunch.
217
00:13:21,636 --> 00:13:22,554
Tam są.
218
00:13:23,138 --> 00:13:25,056
Teraz potrzebujemy bezpiecznego miejsca.
219
00:13:26,308 --> 00:13:27,851
Znam takie.
220
00:13:28,768 --> 00:13:31,271
Musimy je tam jakoś zaprowadzić.
221
00:13:32,063 --> 00:13:34,232
Do tego przydadzą się resztki po lunchu.
222
00:13:41,573 --> 00:13:45,285
Davidzie, mamy przynętę. Widzisz karibu?
223
00:13:45,285 --> 00:13:46,661
Tak.
224
00:13:51,124 --> 00:13:52,417
Ale sobie idą, Jane.
225
00:13:55,837 --> 00:13:58,173
Pośpiesz się! Uciekają.
226
00:13:59,382 --> 00:14:00,383
Davidzie?
227
00:14:01,218 --> 00:14:02,427
Tutaj.
228
00:14:05,639 --> 00:14:08,225
Utknąłem. Nie mogę za nimi iść.
229
00:14:10,018 --> 00:14:13,563
Myślisz, że możesz je dogonić
i zwabić resztkami z powrotem?
230
00:14:18,902 --> 00:14:21,488
Sprowadź je tu, Siwobrody.
Ja się zajmę resztą.
231
00:14:22,781 --> 00:14:27,911
Nie mogę się wydostać. Karibu uciekają!
232
00:14:39,339 --> 00:14:42,551
Tak! Tak! Siwobrody, dobrze ci idzie!
233
00:14:47,681 --> 00:14:48,765
Biegną w tę stronę.
234
00:14:51,226 --> 00:14:52,644
Biegną prosto na mnie.
235
00:15:02,153 --> 00:15:04,948
Wygląda na to, że masz karibu-bu.
236
00:15:04,948 --> 00:15:07,909
Rozumiesz? Karibu-bu?
237
00:15:09,077 --> 00:15:10,495
Nic ci nie jest, Siwobrody?
238
00:15:17,627 --> 00:15:19,212
Idą w twoją stronę.
239
00:15:20,297 --> 00:15:24,134
Już tu są.
Jedzą po drodze do bezpiecznego miejsca.
240
00:15:24,759 --> 00:15:27,721
A raczej tylko przekąszają.
241
00:15:27,721 --> 00:15:30,223
Biorą tylko kilka gryzów każdego kawałka.
242
00:15:30,223 --> 00:15:32,642
Ciekawe czemu nie zjadają wszystkiego.
243
00:15:32,642 --> 00:15:35,145
Nie wiem, ale stąd się nie ruszą.
244
00:15:37,063 --> 00:15:38,398
Są urocze.
245
00:15:39,900 --> 00:15:41,026
Czekajcie! Nie...
246
00:15:43,361 --> 00:15:44,487
odchodźcie.
247
00:15:48,533 --> 00:15:50,201
Jane. Tutaj.
248
00:15:50,201 --> 00:15:52,954
- Gdzie karibu?
- Uciekły.
249
00:15:55,790 --> 00:15:57,876
Wciąż nie wiemy, czemu się przemieszczają.
250
00:15:58,585 --> 00:16:00,128
Dowiemy się.
251
00:16:00,128 --> 00:16:03,590
Ale miło, że zostawiły trochę resztek.
252
00:16:03,590 --> 00:16:06,843
Jak w historii twojego dziadka.
Trzeba się dzielić.
253
00:16:06,843 --> 00:16:08,011
Mogę na chwilę?
254
00:16:12,390 --> 00:16:16,811
„Jak decyzja, którą podejmujemy dziś
wpłynie na ludzi w przyszłości?”
255
00:16:17,479 --> 00:16:19,064
- Jane Goodall?
- Tak.
256
00:16:19,064 --> 00:16:21,066
To tak, jak karibu powiedziały Dene,
257
00:16:21,066 --> 00:16:23,818
by brali tylko tyle, ile potrzebują.
Nie więcej.
258
00:16:23,818 --> 00:16:25,695
Wtedy wszyscy przeżyją.
259
00:16:25,695 --> 00:16:27,614
Jasne.
260
00:16:27,614 --> 00:16:28,990
Patrz!
261
00:16:30,867 --> 00:16:32,661
- Reszta stada karibu.
- Schowaj się!
262
00:16:37,791 --> 00:16:39,542
Jedzą to, co zostawiły tamte.
263
00:16:39,542 --> 00:16:42,546
Przemieszczają się,
bo biorą tylko to, czego potrzebują.
264
00:16:43,171 --> 00:16:44,673
Zostawiając resztę dla innych.
265
00:16:45,215 --> 00:16:47,092
Ludzie też tak powinni robić.
266
00:16:47,092 --> 00:16:48,593
Naprawdę powinniśmy.
267
00:16:52,556 --> 00:16:53,682
Mam pomysł.
268
00:16:57,269 --> 00:16:59,396
Dodatkowe jedzenie dla kuchni społecznej.
269
00:16:59,396 --> 00:17:03,483
To jedzenie pomoże nakarmić ludzi,
którzy naprawdę tego potrzebują.
270
00:17:03,483 --> 00:17:04,901
Mahsi cho...
271
00:17:04,901 --> 00:17:08,196
- Co znaczy „dziękuję”.
- Nie ma za co.
272
00:17:08,196 --> 00:17:11,074
Daliśmy nawet ciastka.
Ale zapomniałam czemu.
273
00:17:11,741 --> 00:17:15,745
Szacunek, dzielenie się i...
274
00:17:15,745 --> 00:17:17,162
Odpowiedzialność.
275
00:17:17,872 --> 00:17:19,583
Opowiem wam tę historię wieczorem.
276
00:17:20,292 --> 00:17:23,295
I mam dużo więcej historii,
którymi chcę się z wami podzielić.
277
00:17:24,963 --> 00:17:26,131
I z tobą też.
278
00:17:26,965 --> 00:17:29,384
A ze mną? Oby było więcej o zwierzętach.
279
00:17:29,384 --> 00:17:30,510
Jest kilka.
280
00:17:30,510 --> 00:17:32,637
Poczekaj, aż usłyszysz tę o lisach.
281
00:17:34,431 --> 00:17:38,059
Myślisz, że jeśli ludzie usłyszą
historię o Dene, to pomogą karibu?
282
00:17:38,059 --> 00:17:41,021
Opowiadanie historii
pomaga przekazywać wiedzę.
283
00:17:41,021 --> 00:17:43,690
A jeśli więcej ludzi się dowie o karibu,
284
00:17:43,690 --> 00:17:49,029
może będą bardziej świadomi
i pomyślą, co zabierają ziemi.
285
00:17:51,197 --> 00:17:52,240
Rozumiem, dziadku.
286
00:17:52,240 --> 00:17:53,408
Ja też.
287
00:17:53,992 --> 00:17:55,285
To na pewno pomoże.
288
00:17:56,661 --> 00:17:58,830
- Gotowy? Zawiozę cię.
- Dziękuję.
289
00:18:07,631 --> 00:18:09,591
Wiele możemy się nauczyć od zwierząt.
290
00:18:09,591 --> 00:18:11,259
I powinniśmy się dzielić tą wiedzą,
291
00:18:11,259 --> 00:18:14,638
by wciąż nie popełniać tych samych błędów.
292
00:18:15,805 --> 00:18:17,307
Siwobrody!
293
00:18:26,483 --> 00:18:27,943
Pomóż ocalić karibu.
294
00:18:30,946 --> 00:18:34,407
- David! Gdzie jesteś?
- Zaraz przyjdę.
295
00:18:36,826 --> 00:18:38,161
Co jesz?
296
00:18:38,161 --> 00:18:40,372
Resztki. Za drugim razem są lepsze.
297
00:18:40,372 --> 00:18:43,959
Zostaw mi coś. Przyjdę po rozmowie
ze Strażniczką Karibu, Starr Gauthier.
298
00:18:45,210 --> 00:18:46,211
Już jest.
299
00:18:46,711 --> 00:18:47,921
Cześć, Starr.
300
00:18:47,921 --> 00:18:49,297
Cześć, Jane, Davidzie.
301
00:18:49,297 --> 00:18:51,216
Davidzie, masz pełną buzię.
302
00:18:56,304 --> 00:18:57,764
To?
303
00:18:57,764 --> 00:18:59,266
To poroże samca karibu.
304
00:18:59,266 --> 00:19:02,310
Czemu samice nie zrzucają poroża
wtedy co samce?
305
00:19:02,310 --> 00:19:05,981
Samice zachowują poroże zimą,
bo gdy są w ciąży,
306
00:19:05,981 --> 00:19:10,110
muszą pokazywać innym karibu,
że są silne i bronić jedzenia.
307
00:19:10,110 --> 00:19:14,406
Fajnie. I przepraszam, zgłodniałem
po dniu śledzenia stada karibu.
308
00:19:14,406 --> 00:19:16,116
Sporo się przemieszczają.
309
00:19:16,116 --> 00:19:18,243
Staramy się zrozumieć dlaczego.
310
00:19:18,243 --> 00:19:19,619
Czego się dowiedzieliście?
311
00:19:19,619 --> 00:19:21,997
Że karibu biorą to,
czego potrzebują z danego miejsca
312
00:19:21,997 --> 00:19:24,249
i zostawiają resztę na później
albo dla innych.
313
00:19:24,249 --> 00:19:25,208
Zgadza się.
314
00:19:25,208 --> 00:19:28,211
Niektóre stada przemieszczają się
z powodu temperatury,
315
00:19:28,211 --> 00:19:31,006
a inne,
by znaleźć różne źródła pożywienia.
316
00:19:31,006 --> 00:19:32,465
Gdzie pracujesz z karibu?
317
00:19:32,465 --> 00:19:37,053
W miejscu, gdzie mamy
zagrodę dla matek Klinse-Za.
318
00:19:37,053 --> 00:19:38,597
Czym jest taka zagroda?
319
00:19:38,597 --> 00:19:41,474
To duże, ogrodzone płotem miejsce.
320
00:19:41,474 --> 00:19:44,269
Przyprowadzamy tam ciężarne karibu.
321
00:19:44,269 --> 00:19:47,063
Dzięki temu mogą urodzić
w bezpiecznych warunkach.
322
00:19:47,063 --> 00:19:49,316
A potem wypuszczamy je na wolność.
323
00:19:49,316 --> 00:19:52,736
- Czemu trzeba je chronić?
- Gdy są w górach,
324
00:19:52,736 --> 00:19:55,906
młode są bardzo małe
i są łatwym łupem dla drapieżników.
325
00:19:55,906 --> 00:19:58,617
- W zagrodzie są bezpieczne.
- Karmisz je?
326
00:19:58,617 --> 00:20:00,702
- Tak.
- Ale masz szczęście.
327
00:20:00,702 --> 00:20:02,245
Czemu postanowiłaś im pomagać?
328
00:20:02,245 --> 00:20:04,289
Wiele lat temu starsi w społecznościach
329
00:20:04,289 --> 00:20:07,334
mówili nam, byśmy przestali polować
na karibu, bo jest ich mało.
330
00:20:07,334 --> 00:20:12,088
Więc jedliśmy mięso łosi,
a ja pomagałam mamie je kroić.
331
00:20:12,088 --> 00:20:14,341
Wiem, ile trzeba w to włożyć pracy.
332
00:20:14,341 --> 00:20:16,051
Nigdy o tym nie myślałem.
333
00:20:16,051 --> 00:20:19,596
Niewielu ludzi o tym myśli,
bo kupujemy je w sklepie, prawda?
334
00:20:20,263 --> 00:20:22,557
Ale gdy wiesz, ile to wymaga pracy,
335
00:20:22,557 --> 00:20:26,478
nim mięso trafi na stół,
zaczynasz doceniać to zwierzę.
336
00:20:26,478 --> 00:20:28,772
I go nie marnujesz i bierzesz tyle,
ile potrzebujesz.
337
00:20:28,772 --> 00:20:30,398
Masz rację, Davidzie.
338
00:20:30,398 --> 00:20:31,816
Czemu jest mniej karibu?
339
00:20:31,816 --> 00:20:36,029
Widzicie to? Największym zagrożeniem
jest wycinka lasów.
340
00:20:36,029 --> 00:20:38,323
Zaburzyliśmy równowagę w naturze.
341
00:20:38,323 --> 00:20:40,867
Możemy też pomóc ją przywrócić.
342
00:20:40,867 --> 00:20:44,996
Musimy pamiętać, że tak jak karibu,
też jesteśmy gatunkiem.
343
00:20:44,996 --> 00:20:47,624
Jesteśmy gatunkiem ludzkim
i musimy współpracować.
344
00:20:47,624 --> 00:20:49,209
Jak możemy pomóc?
345
00:20:49,209 --> 00:20:51,503
Dzielenie się wiedzą to dobry początek.
346
00:20:51,503 --> 00:20:52,963
Zmniejszcie ilość odpadów.
347
00:20:52,963 --> 00:20:55,423
Porozmawiajcie z rodzicem lub opiekunem
348
00:20:55,423 --> 00:20:59,052
i pojedźcie na wysypisko śmieci,
tam, gdzie trafiają odpady.
349
00:20:59,052 --> 00:21:01,888
Te wszystkie śmieci
mają wpływ na środowisko.
350
00:21:01,888 --> 00:21:06,601
Na środowisko, w jakim żyją karibu,
ale też to, w jakim żyjemy my.
351
00:21:07,894 --> 00:21:11,064
Gdy patrzę na te śmieci,
to nie chcę ich dokładać.
352
00:21:11,064 --> 00:21:15,318
Nigdy nie widziałem wysypiska.
Na pewno tam śmierdzi.
353
00:21:15,318 --> 00:21:17,487
Pewnie masz rację. Ja też nie widziałam.
354
00:21:17,487 --> 00:21:20,699
Dziękuję,
że porozmawiałaś z nami o karibu.
355
00:21:20,699 --> 00:21:24,119
Dziękuję. Miło było was poznać.
356
00:21:24,119 --> 00:21:26,621
- Pa, Starr.
- Na razie.
357
00:21:27,372 --> 00:21:31,084
Pośpiesz się, Jane.
Zaraz nic nie zostanie.
358
00:21:46,141 --> 00:21:47,976
Już prawie koniec.
359
00:21:50,896 --> 00:21:53,189
ODCINEK INSPIROWANY POSTACIĄ
GEORGE’A BLONDINA (1923-2008), Z DENE
360
00:22:29,726 --> 00:22:31,728
Napisy: Agnieszka Otawska