1 00:00:50,010 --> 00:00:52,804 Jak długo musimy się ukrywać? 2 00:00:52,804 --> 00:00:54,014 Jest zimno. 3 00:00:54,014 --> 00:00:56,141 Tyle, ile trzeba, by wypełnić misję. 4 00:00:56,141 --> 00:00:58,059 Nie możemy jej wypełniać w ciepłym miejscu? 5 00:00:58,059 --> 00:00:59,936 Karibu mieszka tylko na północy. 6 00:01:00,437 --> 00:01:01,563 Chyba coś słyszę. 7 00:01:01,563 --> 00:01:03,231 Gdzie się chowasz? 8 00:01:04,565 --> 00:01:05,567 Hej! 9 00:01:06,484 --> 00:01:07,986 To nie jest śmieszne. 10 00:01:07,986 --> 00:01:09,738 I mieliśmy się ukrywać. 11 00:01:12,657 --> 00:01:14,159 Bądźcie cicho. 12 00:01:14,159 --> 00:01:16,161 Czemu masz taki fajny strój? 13 00:01:16,161 --> 00:01:17,329 Bo go zrobiłam. 14 00:01:17,329 --> 00:01:18,663 Potem ty go możesz wziąć. 15 00:01:18,663 --> 00:01:21,750 Wracajcie do swoich kryjówek, byśmy mogli się dowiedzieć, 16 00:01:21,750 --> 00:01:25,086 czemu karibu ciągle się przemieszczają. 17 00:01:25,712 --> 00:01:27,881 Muszą się ruszać, by im było ciepło. 18 00:01:27,881 --> 00:01:28,924 To jeden pomysł. 19 00:01:31,927 --> 00:01:33,428 Okej, Siwobrody. 20 00:01:33,428 --> 00:01:34,763 Przyjmuję wyzwanie. 21 00:01:39,976 --> 00:01:41,436 To mały renifer? 22 00:01:41,436 --> 00:01:43,104 To mały karibu. 23 00:01:43,104 --> 00:01:45,815 - Karibu i renifer to to samo zwierzę. - Co? 24 00:01:48,777 --> 00:01:50,779 - A to tata. - Mama. 25 00:01:50,779 --> 00:01:53,865 - Skąd wiesz? - Samce tracą poroże co jesień. 26 00:01:53,865 --> 00:01:55,659 Tylko samice mają je zimą. 27 00:01:57,953 --> 00:01:59,120 Są piękne. 28 00:01:59,120 --> 00:02:02,332 To smutne, że co roku jest ich coraz mniej. 29 00:02:02,332 --> 00:02:03,583 Musimy im pomóc. 30 00:02:03,583 --> 00:02:06,253 Musimy się dowiedzieć, czemu się przemieszczają, 31 00:02:06,253 --> 00:02:08,087 żeby móc je zrozumieć. 32 00:02:08,712 --> 00:02:09,713 Patrz. 33 00:02:09,713 --> 00:02:12,217 Mama chce, by szła dalej. Ale dlaczego? 34 00:02:15,637 --> 00:02:17,681 O nie. Spłoszyłam ją. Może się zgubić. 35 00:02:17,681 --> 00:02:19,683 Musimy ją zaprowadzić do mamy. 36 00:02:19,683 --> 00:02:21,142 Pomóż mi się wydostać. 37 00:02:26,940 --> 00:02:28,525 Chodź, ucieka. 38 00:02:28,525 --> 00:02:31,361 No pewnie. Ma o dwie nogi więcej niż my. 39 00:02:31,361 --> 00:02:33,196 Czekaj, mała! 40 00:02:38,034 --> 00:02:39,411 Jest dla nas za szybka. 41 00:02:42,664 --> 00:02:46,126 Ale nie za szybka dla mamy, która przyprowadziła wsparcie. 42 00:02:46,126 --> 00:02:47,419 Stado karibu. 43 00:02:49,337 --> 00:02:51,172 Szkoda, że nie zostają jednym miejscu. 44 00:02:51,172 --> 00:02:53,758 - Co teraz? - Nie daj się zdeptać. 45 00:03:04,561 --> 00:03:05,687 Niesamowite. 46 00:03:07,063 --> 00:03:08,690 Naprawdę się przemieszczają. 47 00:03:08,690 --> 00:03:11,610 Jak sprawimy, że wrócą, by się dowiedzieć dlaczego? 48 00:03:11,610 --> 00:03:13,236 Znowu się ukryjemy! 49 00:03:17,657 --> 00:03:19,826 Nie chcę się już bawić. 50 00:03:22,662 --> 00:03:24,664 Pytam poważnie, gdzie jesteś? 51 00:03:27,667 --> 00:03:28,793 Dziadek! 52 00:03:29,711 --> 00:03:30,921 Dziadek James? 53 00:03:30,921 --> 00:03:32,923 Cieszę się, że cię widzę. 54 00:03:33,757 --> 00:03:36,301 No proszę. Cześć, Davidzie. 55 00:03:36,927 --> 00:03:37,802 Cześć, Jane. 56 00:03:37,802 --> 00:03:39,888 Wydostanie się z tego chwilę zajmuje. 57 00:03:43,350 --> 00:03:44,601 Nie pracujesz dzisiaj? 58 00:03:44,601 --> 00:03:48,230 Nie, będę dziś wolontariuszem w kuchni społecznej. 59 00:03:48,230 --> 00:03:49,314 Ale... 60 00:03:50,106 --> 00:03:52,108 To wygląda pysznie. 61 00:03:52,776 --> 00:03:55,528 - Dla mnie? - To lunch dla wszystkich. 62 00:03:55,528 --> 00:03:57,948 Dla ciebie też, jeśli zechcesz. 63 00:03:58,573 --> 00:04:00,200 Dzięki, ale nie możemy przerwać. 64 00:04:00,200 --> 00:04:02,244 Właśnie tropimy Rangifera tarandusa. 65 00:04:02,994 --> 00:04:07,082 To naukowa nazwa karibu i to naprawdę ważna misja. 66 00:04:07,082 --> 00:04:10,710 - Ale ja bym coś zjadł. - Zawsze chcesz jeść. 67 00:04:11,211 --> 00:04:15,131 Chętnie posłucham o misji karibu. 68 00:04:17,591 --> 00:04:19,928 Możemy sobie zrobić krótką przerwę. 69 00:04:19,928 --> 00:04:21,263 Wiedziałem. 70 00:04:23,473 --> 00:04:24,808 To Siwobrody? 71 00:04:25,433 --> 00:04:28,019 Tak, chowaliśmy się w lesie. 72 00:04:29,854 --> 00:04:31,898 Niektórzy z nas się chowali. 73 00:04:32,399 --> 00:04:34,901 A inni rzucali śnieżkami. 74 00:04:35,402 --> 00:04:37,279 Wstydź się, Siwobrody. 75 00:04:38,697 --> 00:04:39,698 Chodźmy do środka. 76 00:04:43,326 --> 00:04:45,579 A potem biegliśmy ze stadem karibu. 77 00:04:45,579 --> 00:04:47,956 Raczej uciekaliśmy przed nim. 78 00:04:48,999 --> 00:04:51,126 Wiecie, że biegną tak szybko jak jadące auto. 79 00:04:51,126 --> 00:04:54,254 Tak, wiem. Ale tylko na krótkie dystanse. 80 00:04:54,254 --> 00:04:56,464 Wyobraźcie sobie: karibu za nami. 81 00:04:56,464 --> 00:04:58,133 Zamarznięty potok przed nami. 82 00:04:58,133 --> 00:05:00,093 Wiedziałem, co muszę zrobić. 83 00:05:00,093 --> 00:05:02,012 Co zrobiłeś? 84 00:05:02,012 --> 00:05:04,014 Nic. Stado nad nami przeskoczyło. 85 00:05:04,014 --> 00:05:05,849 Wyglądały, jakby leciały. 86 00:05:05,849 --> 00:05:08,894 Musimy się dowiedzieć, czemu ciągle się przemieszczają. 87 00:05:08,894 --> 00:05:11,688 Tak, nie przebywają długo w jednym miejscu. 88 00:05:11,688 --> 00:05:13,315 Brzmi jak ciekawa zagadka. 89 00:05:14,608 --> 00:05:16,401 Może szukają jedzenia. 90 00:05:16,985 --> 00:05:19,070 Może, ale wciąż było go sporo, 91 00:05:19,070 --> 00:05:21,114 gdy mama karibu kazała małej już iść. 92 00:05:22,198 --> 00:05:24,284 Wracajmy do naszej misji. 93 00:05:24,284 --> 00:05:28,705 Jeśli szukają jedzenia, nam sporo zostało. 94 00:05:29,289 --> 00:05:31,166 Dobra. Posprzątajmy, dzieciaki. 95 00:05:31,166 --> 00:05:34,044 - Dzięki za lunch, tato. - Nie ma za co. 96 00:05:35,754 --> 00:05:38,173 Musimy wymyślić jakiś plan, gdy wyjdziemy. 97 00:05:40,592 --> 00:05:42,719 Czemu to wyrzucacie? 98 00:05:42,719 --> 00:05:44,012 I to też? 99 00:05:44,012 --> 00:05:46,014 Bo się najadłam. 100 00:05:46,014 --> 00:05:48,475 A ja robię miejsce na deser. 101 00:05:49,059 --> 00:05:51,853 Bo jest deser, prawda? 102 00:05:52,812 --> 00:05:55,899 Właśnie dlatego co roku marnuje się ponad miliard ton jedzenia. 103 00:05:55,899 --> 00:05:57,108 To znaczy? 104 00:05:57,859 --> 00:06:00,445 To znaczy, że jeśli nałożyłeś sobie za dużo, 105 00:06:00,445 --> 00:06:02,739 możesz spakować resztę na później. 106 00:06:02,739 --> 00:06:03,823 Właśnie. 107 00:06:04,532 --> 00:06:06,243 Ale mamy dużo jedzenia. 108 00:06:07,077 --> 00:06:10,080 Kevinie, nie opowiadałeś im historii? 109 00:06:11,373 --> 00:06:12,374 Cóż... 110 00:06:12,374 --> 00:06:14,417 Nie zapomniałeś, prawda? 111 00:06:14,417 --> 00:06:16,628 Historii? Jakich historii, kochanie? 112 00:06:17,629 --> 00:06:20,090 Tych, które czytasz nam na dobranoc? 113 00:06:20,090 --> 00:06:23,677 Możemy porozmawiać o tym później, tato? 114 00:06:23,677 --> 00:06:26,596 Tak, co oznacza, że nigdy o tym nie porozmawiamy. 115 00:06:28,139 --> 00:06:30,559 Powinniśmy wracać do karibu. 116 00:06:30,559 --> 00:06:32,811 Ale wciąż nie wiem co z deserem. 117 00:06:32,811 --> 00:06:34,354 Karibu, Davidzie. 118 00:06:34,896 --> 00:06:36,565 Dzięki za lunch, dziadku Jamesie. 119 00:06:37,065 --> 00:06:39,693 Był naprawdę dobry. Nawet sałatka. 120 00:06:39,693 --> 00:06:41,069 Nie ma za co. 121 00:06:52,080 --> 00:06:55,584 Nie wychylaj się. Nie mogą nas zobaczyć, bo uciekną. 122 00:07:00,046 --> 00:07:01,047 Nie ma ich. 123 00:07:03,216 --> 00:07:04,467 Szukajmy dalej. 124 00:07:12,517 --> 00:07:13,894 Tu też ich nie ma. 125 00:07:14,644 --> 00:07:17,230 Jak myślisz, o co dziadkowi chodziło z tymi historiami? 126 00:07:17,772 --> 00:07:19,691 Nie wiem. Czemu go nie zapytałeś? 127 00:07:19,691 --> 00:07:22,152 Bo tata zaczął się dziwnie zachowywać. 128 00:07:24,446 --> 00:07:25,655 Karibu. 129 00:07:27,949 --> 00:07:29,117 Tylko nie to. 130 00:07:29,117 --> 00:07:30,911 Musimy za nimi biec. Chodźcie. 131 00:07:39,753 --> 00:07:41,546 Mogę się pobawić w pokoju? 132 00:07:46,885 --> 00:07:48,845 Czy ktoś chce kawy? 133 00:07:52,349 --> 00:07:53,350 Wody? 134 00:07:55,727 --> 00:07:57,479 Pobawię się z Millie. 135 00:08:05,320 --> 00:08:06,446 Potrzebuję chwili. 136 00:08:21,920 --> 00:08:23,380 Uciekają. 137 00:08:35,933 --> 00:08:37,435 Dokąd idziesz, dziadku? 138 00:08:37,435 --> 00:08:41,356 Pójdę trochę wcześniej do kuchni społecznej. 139 00:08:41,898 --> 00:08:43,483 Znaleźliście karibu? 140 00:08:44,734 --> 00:08:45,860 Znowu je zgubiliśmy. 141 00:08:46,695 --> 00:08:48,989 My się chowamy i szukamy, a one widzą i uciekają. 142 00:08:49,864 --> 00:08:51,241 Potrzebujemy nowego planu. 143 00:08:51,241 --> 00:08:52,867 Jakieś pomysły, dziadku? 144 00:08:52,867 --> 00:08:54,327 Mam kilka. 145 00:08:54,327 --> 00:08:58,373 Wiecie, że karibu mają wyjątkową więź z naszymi przodkami, 146 00:08:58,373 --> 00:08:59,916 naszą rodziną? 147 00:08:59,916 --> 00:09:03,879 Czy one są moją rodziną, chociaż jestem adoptowany? 148 00:09:05,714 --> 00:09:09,009 Rodzina to rodzina, nieważne, w jakiej konfiguracji. 149 00:09:09,718 --> 00:09:13,054 Masz więź ze swoją biologiczną rodziną i przodkami, 150 00:09:13,054 --> 00:09:17,225 i masz więź z naszą rodziną i przodkami. Okej? 151 00:09:18,393 --> 00:09:19,477 Okej. 152 00:09:19,477 --> 00:09:21,688 Nasza rodzina to Dene. 153 00:09:21,688 --> 00:09:23,440 Co znaczy Dene? 154 00:09:23,440 --> 00:09:27,360 Dene to rdzenni mieszkańcy terenów, gdzie żyją karibu. 155 00:09:27,360 --> 00:09:29,404 Jeszcze jedno pytanie. 156 00:09:29,404 --> 00:09:31,281 Co znaczy „rdzenny”? 157 00:09:31,281 --> 00:09:34,159 Pierwsi ludzie, którzy gdzieś mieszkają, 158 00:09:34,159 --> 00:09:38,330 zanim pojawią się tam inni ludzie, i mają swój wyjątkowy styl życia. 159 00:09:38,914 --> 00:09:40,332 Chodźcie ze mną. 160 00:09:51,176 --> 00:09:54,638 Opowiadałem tę historię twojemu tacie, gdy był dzieckiem. 161 00:09:54,638 --> 00:09:57,891 Wszystko zaczęło się dawno, dawno temu, 162 00:09:57,891 --> 00:09:59,434 gdy świat był nowym miejscem. 163 00:09:59,434 --> 00:10:01,519 Wtedy ludzie nie mieli takich rzeczy, 164 00:10:01,519 --> 00:10:07,192 jak prąd i bieżąca woda, czy mieszkania. 165 00:10:08,526 --> 00:10:11,321 Tak jak zwierzęta w lesie, 166 00:10:11,321 --> 00:10:13,907 polegali na więzi, którą mieli z ziemią, 167 00:10:13,907 --> 00:10:16,159 że ona pozwoli im przetrwać. 168 00:10:17,285 --> 00:10:20,413 Ale musieli ciężko pracować, by przeżyć. 169 00:10:23,959 --> 00:10:28,296 Lud Dene chciał mieć pewność, że ma przed sobą przyszłość. 170 00:10:30,215 --> 00:10:34,135 Zorganizowali wielkie spotkanie 171 00:10:34,135 --> 00:10:37,472 ze zwierzętami, z którymi dzielili ziemię i las. 172 00:10:38,056 --> 00:10:39,641 Nasi ludzie zapytali: 173 00:10:39,641 --> 00:10:42,811 „Jak możemy się upewnić, że nasze rodziny 174 00:10:42,811 --> 00:10:46,856 mogą żyć wśród was przez kolejne lata?”. 175 00:10:47,399 --> 00:10:50,443 Karibu dopowiedziały: 176 00:10:51,152 --> 00:10:53,655 „By ludzie i zwierzęta byli zdrowi, 177 00:10:53,655 --> 00:10:56,908 muszą razem zadbać o ziemię”. 178 00:10:59,578 --> 00:11:03,039 Możecie wykorzystać nasze futro na ubrania, by się ogrzać, 179 00:11:03,039 --> 00:11:06,251 a z naszego poroża zrobić potrzebne narzędzia, 180 00:11:07,085 --> 00:11:12,382 ale musicie okazać szacunek, biorąc tylko to, czego potrzebujecie, 181 00:11:12,382 --> 00:11:14,009 i nic więcej. 182 00:11:14,009 --> 00:11:16,011 Nic nie powinno się marnować. 183 00:11:17,178 --> 00:11:20,390 Skoro my dzielimy się z wami ziemią, 184 00:11:20,390 --> 00:11:23,852 wy musicie pamiętać, by dzielić się z innymi tym, co macie. 185 00:11:24,519 --> 00:11:29,441 Gdy wy macie czegoś za dużo, możecie to oddać tym, którzy mają mniej. 186 00:11:29,941 --> 00:11:34,321 Musicie też podzielić się naukami, jak dbać o tę ziemię, 187 00:11:34,321 --> 00:11:36,573 ze swoimi dziećmi, 188 00:11:36,573 --> 00:11:40,368 by one podzieliły się nimi ze swoimi dziećmi i tak dalej”. 189 00:11:46,416 --> 00:11:48,793 To nasza wspólna odpowiedzialność, 190 00:11:48,793 --> 00:11:52,839 by przekazywać wiedzę następnym pokoleniom. 191 00:11:53,715 --> 00:11:56,176 Ale po wielu latach 192 00:11:56,843 --> 00:11:59,095 wielu ludzi, nie tylko Dene, 193 00:11:59,679 --> 00:12:02,390 zaczęło żyć na tej ziemi. 194 00:12:03,975 --> 00:12:08,480 Gdy niszczymy lasy, zaburzamy spokój zwierząt. 195 00:12:09,439 --> 00:12:14,277 Do dziś lud Dene pracuje ciężko, by chronić karibu. 196 00:12:14,945 --> 00:12:17,906 Tak jak karibu chroniły nas. 197 00:12:18,782 --> 00:12:21,243 Czemu nie opowiedziałeś mi tej historii, tato? 198 00:12:22,285 --> 00:12:25,413 Chyba o niej zapomniałem. 199 00:12:26,414 --> 00:12:28,792 Twój dziadek opowiedział mi wiele ważnych historii, 200 00:12:28,792 --> 00:12:30,794 gdy byłem w twoim wieku. 201 00:12:30,794 --> 00:12:32,796 Pamiętasz inne? 202 00:12:33,797 --> 00:12:37,384 Chyba tak. Może z małą pomocą dziadka? 203 00:12:38,385 --> 00:12:39,678 Bardzo chętnie. 204 00:12:40,262 --> 00:12:41,388 Też mogę posłuchać? 205 00:12:41,388 --> 00:12:43,390 Oczywiście. 206 00:12:43,390 --> 00:12:45,600 Myślisz, że karibu się przemieszczają, 207 00:12:45,600 --> 00:12:49,354 bo wycinamy lasy, w których żyją, jak w tej historii? 208 00:12:49,354 --> 00:12:52,566 Utrata domu to jeden z powodów, dlaczego są zagrożonym gatunkiem, 209 00:12:53,149 --> 00:12:56,403 ale jak udowodnimy, że to dlatego ciągle się przemieszczają? 210 00:12:56,903 --> 00:13:00,031 A jeśli sprowadzimy je gdzieś, gdzie poczują się bezpiecznie? 211 00:13:00,031 --> 00:13:04,035 Gdzieś, gdzie są drzewa i jedzenie, i wszystko, by mogły się zadomowić? 212 00:13:04,035 --> 00:13:06,997 Wygląda na to, że macie niezły plan. 213 00:13:07,914 --> 00:13:08,999 Bierzcie się do roboty. 214 00:13:08,999 --> 00:13:11,042 Krok pierwszy, znaleźć karibu. 215 00:13:11,042 --> 00:13:12,252 Jasne. 216 00:13:12,961 --> 00:13:15,422 - Pa, dziadku Jamesie. - Dzięki za lunch. 217 00:13:21,636 --> 00:13:22,554 Tam są. 218 00:13:23,138 --> 00:13:25,056 Teraz potrzebujemy bezpiecznego miejsca. 219 00:13:26,308 --> 00:13:27,851 Znam takie. 220 00:13:28,768 --> 00:13:31,271 Musimy je tam jakoś zaprowadzić. 221 00:13:32,063 --> 00:13:34,232 Do tego przydadzą się resztki po lunchu. 222 00:13:41,573 --> 00:13:45,285 Davidzie, mamy przynętę. Widzisz karibu? 223 00:13:45,285 --> 00:13:46,661 Tak. 224 00:13:51,124 --> 00:13:52,417 Ale sobie idą, Jane. 225 00:13:55,837 --> 00:13:58,173 Pośpiesz się! Uciekają. 226 00:13:59,382 --> 00:14:00,383 Davidzie? 227 00:14:01,218 --> 00:14:02,427 Tutaj. 228 00:14:05,639 --> 00:14:08,225 Utknąłem. Nie mogę za nimi iść. 229 00:14:10,018 --> 00:14:13,563 Myślisz, że możesz je dogonić i zwabić resztkami z powrotem? 230 00:14:18,902 --> 00:14:21,488 Sprowadź je tu, Siwobrody. Ja się zajmę resztą. 231 00:14:22,781 --> 00:14:27,911 Nie mogę się wydostać. Karibu uciekają! 232 00:14:39,339 --> 00:14:42,551 Tak! Tak! Siwobrody, dobrze ci idzie! 233 00:14:47,681 --> 00:14:48,765 Biegną w tę stronę. 234 00:14:51,226 --> 00:14:52,644 Biegną prosto na mnie. 235 00:15:02,153 --> 00:15:04,948 Wygląda na to, że masz karibu-bu. 236 00:15:04,948 --> 00:15:07,909 Rozumiesz? Karibu-bu? 237 00:15:09,077 --> 00:15:10,495 Nic ci nie jest, Siwobrody? 238 00:15:17,627 --> 00:15:19,212 Idą w twoją stronę. 239 00:15:20,297 --> 00:15:24,134 Już tu są. Jedzą po drodze do bezpiecznego miejsca. 240 00:15:24,759 --> 00:15:27,721 A raczej tylko przekąszają. 241 00:15:27,721 --> 00:15:30,223 Biorą tylko kilka gryzów każdego kawałka. 242 00:15:30,223 --> 00:15:32,642 Ciekawe czemu nie zjadają wszystkiego. 243 00:15:32,642 --> 00:15:35,145 Nie wiem, ale stąd się nie ruszą. 244 00:15:37,063 --> 00:15:38,398 Są urocze. 245 00:15:39,900 --> 00:15:41,026 Czekajcie! Nie... 246 00:15:43,361 --> 00:15:44,487 odchodźcie. 247 00:15:48,533 --> 00:15:50,201 Jane. Tutaj. 248 00:15:50,201 --> 00:15:52,954 - Gdzie karibu? - Uciekły. 249 00:15:55,790 --> 00:15:57,876 Wciąż nie wiemy, czemu się przemieszczają. 250 00:15:58,585 --> 00:16:00,128 Dowiemy się. 251 00:16:00,128 --> 00:16:03,590 Ale miło, że zostawiły trochę resztek. 252 00:16:03,590 --> 00:16:06,843 Jak w historii twojego dziadka. Trzeba się dzielić. 253 00:16:06,843 --> 00:16:08,011 Mogę na chwilę? 254 00:16:12,390 --> 00:16:16,811 „Jak decyzja, którą podejmujemy dziś wpłynie na ludzi w przyszłości?” 255 00:16:17,479 --> 00:16:19,064 - Jane Goodall? - Tak. 256 00:16:19,064 --> 00:16:21,066 To tak, jak karibu powiedziały Dene, 257 00:16:21,066 --> 00:16:23,818 by brali tylko tyle, ile potrzebują. Nie więcej. 258 00:16:23,818 --> 00:16:25,695 Wtedy wszyscy przeżyją. 259 00:16:25,695 --> 00:16:27,614 Jasne. 260 00:16:27,614 --> 00:16:28,990 Patrz! 261 00:16:30,867 --> 00:16:32,661 - Reszta stada karibu. - Schowaj się! 262 00:16:37,791 --> 00:16:39,542 Jedzą to, co zostawiły tamte. 263 00:16:39,542 --> 00:16:42,546 Przemieszczają się, bo biorą tylko to, czego potrzebują. 264 00:16:43,171 --> 00:16:44,673 Zostawiając resztę dla innych. 265 00:16:45,215 --> 00:16:47,092 Ludzie też tak powinni robić. 266 00:16:47,092 --> 00:16:48,593 Naprawdę powinniśmy. 267 00:16:52,556 --> 00:16:53,682 Mam pomysł. 268 00:16:57,269 --> 00:16:59,396 Dodatkowe jedzenie dla kuchni społecznej. 269 00:16:59,396 --> 00:17:03,483 To jedzenie pomoże nakarmić ludzi, którzy naprawdę tego potrzebują. 270 00:17:03,483 --> 00:17:04,901 Mahsi cho... 271 00:17:04,901 --> 00:17:08,196 - Co znaczy „dziękuję”. - Nie ma za co. 272 00:17:08,196 --> 00:17:11,074 Daliśmy nawet ciastka. Ale zapomniałam czemu. 273 00:17:11,741 --> 00:17:15,745 Szacunek, dzielenie się i... 274 00:17:15,745 --> 00:17:17,162 Odpowiedzialność. 275 00:17:17,872 --> 00:17:19,583 Opowiem wam tę historię wieczorem. 276 00:17:20,292 --> 00:17:23,295 I mam dużo więcej historii, którymi chcę się z wami podzielić. 277 00:17:24,963 --> 00:17:26,131 I z tobą też. 278 00:17:26,965 --> 00:17:29,384 A ze mną? Oby było więcej o zwierzętach. 279 00:17:29,384 --> 00:17:30,510 Jest kilka. 280 00:17:30,510 --> 00:17:32,637 Poczekaj, aż usłyszysz tę o lisach. 281 00:17:34,431 --> 00:17:38,059 Myślisz, że jeśli ludzie usłyszą historię o Dene, to pomogą karibu? 282 00:17:38,059 --> 00:17:41,021 Opowiadanie historii pomaga przekazywać wiedzę. 283 00:17:41,021 --> 00:17:43,690 A jeśli więcej ludzi się dowie o karibu, 284 00:17:43,690 --> 00:17:49,029 może będą bardziej świadomi i pomyślą, co zabierają ziemi. 285 00:17:51,197 --> 00:17:52,240 Rozumiem, dziadku. 286 00:17:52,240 --> 00:17:53,408 Ja też. 287 00:17:53,992 --> 00:17:55,285 To na pewno pomoże. 288 00:17:56,661 --> 00:17:58,830 - Gotowy? Zawiozę cię. - Dziękuję. 289 00:18:07,631 --> 00:18:09,591 Wiele możemy się nauczyć od zwierząt. 290 00:18:09,591 --> 00:18:11,259 I powinniśmy się dzielić tą wiedzą, 291 00:18:11,259 --> 00:18:14,638 by wciąż nie popełniać tych samych błędów. 292 00:18:15,805 --> 00:18:17,307 Siwobrody! 293 00:18:26,483 --> 00:18:27,943 Pomóż ocalić karibu. 294 00:18:30,946 --> 00:18:34,407 - David! Gdzie jesteś? - Zaraz przyjdę. 295 00:18:36,826 --> 00:18:38,161 Co jesz? 296 00:18:38,161 --> 00:18:40,372 Resztki. Za drugim razem są lepsze. 297 00:18:40,372 --> 00:18:43,959 Zostaw mi coś. Przyjdę po rozmowie ze Strażniczką Karibu, Starr Gauthier. 298 00:18:45,210 --> 00:18:46,211 Już jest. 299 00:18:46,711 --> 00:18:47,921 Cześć, Starr. 300 00:18:47,921 --> 00:18:49,297 Cześć, Jane, Davidzie. 301 00:18:49,297 --> 00:18:51,216 Davidzie, masz pełną buzię. 302 00:18:56,304 --> 00:18:57,764 To? 303 00:18:57,764 --> 00:18:59,266 To poroże samca karibu. 304 00:18:59,266 --> 00:19:02,310 Czemu samice nie zrzucają poroża wtedy co samce? 305 00:19:02,310 --> 00:19:05,981 Samice zachowują poroże zimą, bo gdy są w ciąży, 306 00:19:05,981 --> 00:19:10,110 muszą pokazywać innym karibu, że są silne i bronić jedzenia. 307 00:19:10,110 --> 00:19:14,406 Fajnie. I przepraszam, zgłodniałem po dniu śledzenia stada karibu. 308 00:19:14,406 --> 00:19:16,116 Sporo się przemieszczają. 309 00:19:16,116 --> 00:19:18,243 Staramy się zrozumieć dlaczego. 310 00:19:18,243 --> 00:19:19,619 Czego się dowiedzieliście? 311 00:19:19,619 --> 00:19:21,997 Że karibu biorą to, czego potrzebują z danego miejsca 312 00:19:21,997 --> 00:19:24,249 i zostawiają resztę na później albo dla innych. 313 00:19:24,249 --> 00:19:25,208 Zgadza się. 314 00:19:25,208 --> 00:19:28,211 Niektóre stada przemieszczają się z powodu temperatury, 315 00:19:28,211 --> 00:19:31,006 a inne, by znaleźć różne źródła pożywienia. 316 00:19:31,006 --> 00:19:32,465 Gdzie pracujesz z karibu? 317 00:19:32,465 --> 00:19:37,053 W miejscu, gdzie mamy zagrodę dla matek Klinse-Za. 318 00:19:37,053 --> 00:19:38,597 Czym jest taka zagroda? 319 00:19:38,597 --> 00:19:41,474 To duże, ogrodzone płotem miejsce. 320 00:19:41,474 --> 00:19:44,269 Przyprowadzamy tam ciężarne karibu. 321 00:19:44,269 --> 00:19:47,063 Dzięki temu mogą urodzić w bezpiecznych warunkach. 322 00:19:47,063 --> 00:19:49,316 A potem wypuszczamy je na wolność. 323 00:19:49,316 --> 00:19:52,736 - Czemu trzeba je chronić? - Gdy są w górach, 324 00:19:52,736 --> 00:19:55,906 młode są bardzo małe i są łatwym łupem dla drapieżników. 325 00:19:55,906 --> 00:19:58,617 - W zagrodzie są bezpieczne. - Karmisz je? 326 00:19:58,617 --> 00:20:00,702 - Tak. - Ale masz szczęście. 327 00:20:00,702 --> 00:20:02,245 Czemu postanowiłaś im pomagać? 328 00:20:02,245 --> 00:20:04,289 Wiele lat temu starsi w społecznościach 329 00:20:04,289 --> 00:20:07,334 mówili nam, byśmy przestali polować na karibu, bo jest ich mało. 330 00:20:07,334 --> 00:20:12,088 Więc jedliśmy mięso łosi, a ja pomagałam mamie je kroić. 331 00:20:12,088 --> 00:20:14,341 Wiem, ile trzeba w to włożyć pracy. 332 00:20:14,341 --> 00:20:16,051 Nigdy o tym nie myślałem. 333 00:20:16,051 --> 00:20:19,596 Niewielu ludzi o tym myśli, bo kupujemy je w sklepie, prawda? 334 00:20:20,263 --> 00:20:22,557 Ale gdy wiesz, ile to wymaga pracy, 335 00:20:22,557 --> 00:20:26,478 nim mięso trafi na stół, zaczynasz doceniać to zwierzę. 336 00:20:26,478 --> 00:20:28,772 I go nie marnujesz i bierzesz tyle, ile potrzebujesz. 337 00:20:28,772 --> 00:20:30,398 Masz rację, Davidzie. 338 00:20:30,398 --> 00:20:31,816 Czemu jest mniej karibu? 339 00:20:31,816 --> 00:20:36,029 Widzicie to? Największym zagrożeniem jest wycinka lasów. 340 00:20:36,029 --> 00:20:38,323 Zaburzyliśmy równowagę w naturze. 341 00:20:38,323 --> 00:20:40,867 Możemy też pomóc ją przywrócić. 342 00:20:40,867 --> 00:20:44,996 Musimy pamiętać, że tak jak karibu, też jesteśmy gatunkiem. 343 00:20:44,996 --> 00:20:47,624 Jesteśmy gatunkiem ludzkim i musimy współpracować. 344 00:20:47,624 --> 00:20:49,209 Jak możemy pomóc? 345 00:20:49,209 --> 00:20:51,503 Dzielenie się wiedzą to dobry początek. 346 00:20:51,503 --> 00:20:52,963 Zmniejszcie ilość odpadów. 347 00:20:52,963 --> 00:20:55,423 Porozmawiajcie z rodzicem lub opiekunem 348 00:20:55,423 --> 00:20:59,052 i pojedźcie na wysypisko śmieci, tam, gdzie trafiają odpady. 349 00:20:59,052 --> 00:21:01,888 Te wszystkie śmieci mają wpływ na środowisko. 350 00:21:01,888 --> 00:21:06,601 Na środowisko, w jakim żyją karibu, ale też to, w jakim żyjemy my. 351 00:21:07,894 --> 00:21:11,064 Gdy patrzę na te śmieci, to nie chcę ich dokładać. 352 00:21:11,064 --> 00:21:15,318 Nigdy nie widziałem wysypiska. Na pewno tam śmierdzi. 353 00:21:15,318 --> 00:21:17,487 Pewnie masz rację. Ja też nie widziałam. 354 00:21:17,487 --> 00:21:20,699 Dziękuję, że porozmawiałaś z nami o karibu. 355 00:21:20,699 --> 00:21:24,119 Dziękuję. Miło było was poznać. 356 00:21:24,119 --> 00:21:26,621 - Pa, Starr. - Na razie. 357 00:21:27,372 --> 00:21:31,084 Pośpiesz się, Jane. Zaraz nic nie zostanie. 358 00:21:46,141 --> 00:21:47,976 Już prawie koniec. 359 00:21:50,896 --> 00:21:53,189 ODCINEK INSPIROWANY POSTACIĄ GEORGE’A BLONDINA (1923-2008), Z DENE 360 00:22:29,726 --> 00:22:31,728 Napisy: Agnieszka Otawska