1 00:00:22,605 --> 00:00:24,482 Tu czuję się częścią tej ziemi. 2 00:00:24,566 --> 00:00:25,900 Oczywiście. 3 00:00:25,984 --> 00:00:29,779 Jesteśmy nad Atlantykiem, tu czuje się to najbardziej, 4 00:00:29,863 --> 00:00:34,200 gdy spoglądasz na wschód, w stronę Afryki. 5 00:00:35,035 --> 00:00:39,330 Afroamerykanów zrodziła podróż przez te wody. 6 00:00:40,540 --> 00:00:42,834 Przepłynęliśmy ten ocean. 7 00:00:44,044 --> 00:00:46,171 On nas tu sprowadził. 8 00:00:47,255 --> 00:00:49,007 On utrzymał nas przy życiu. 9 00:00:53,720 --> 00:00:55,013 W poprzednim sezonie 10 00:00:55,513 --> 00:00:58,933 z dr Jessicą Harris eksplorowaliśmy wybrzeże Beninu. 11 00:00:59,017 --> 00:01:00,435 Fasola czarne oczko. 12 00:01:00,518 --> 00:01:03,271 Mamy też okrę i arbuzy. 13 00:01:03,354 --> 00:01:04,981 Przypłynęła razem z nami. 14 00:01:07,442 --> 00:01:11,237 Przyglądamy się smakom i aromatom, które tworzyły naszą historię. 15 00:01:11,321 --> 00:01:12,155 Pyszne. 16 00:01:12,238 --> 00:01:16,159 To dania, które znaliśmy, zanim nas zniewolono. 17 00:01:26,127 --> 00:01:27,545 W USA 18 00:01:28,046 --> 00:01:31,674 poznawaliśmy siłę i innowacyjność afroamerykańskiej kuchni. 19 00:01:31,758 --> 00:01:34,302 - Mamy tu ryż. - Składnik numer jeden. 20 00:01:35,011 --> 00:01:37,472 Od przybycia tutaj, przez niewolę, 21 00:01:37,972 --> 00:01:39,557 aż po wyzwolenie. 22 00:01:43,311 --> 00:01:47,524 Proklamacja emancypacji weszła w życie 1 stycznia 1863. 23 00:01:47,607 --> 00:01:49,526 Oficjalnie byliśmy wolni. 24 00:01:56,241 --> 00:01:58,451 Wyruszamy w kolejną podróż. 25 00:01:59,077 --> 00:02:00,495 Oto pierwszy przystanek. 26 00:02:01,371 --> 00:02:02,413 Nowy Orlean. 27 00:02:02,497 --> 00:02:05,792 Ostatnie trzy słowa przepisu są najlepsze. 28 00:02:05,875 --> 00:02:07,502 „Podaj sos chili”. 29 00:02:08,419 --> 00:02:09,838 Jestem Stephen Satterfield. 30 00:02:10,421 --> 00:02:12,465 Pisarz kulinarny i szef kuchni 31 00:02:12,549 --> 00:02:14,968 z dekadą doświadczenia jako sommelier. 32 00:02:15,051 --> 00:02:16,261 Zdrowie. 33 00:02:16,344 --> 00:02:18,763 Opowieści kulinarne to mój konik. 34 00:02:18,847 --> 00:02:23,143 Wykarmiłaby cały ruch praw obywatelskich. 35 00:02:23,226 --> 00:02:25,812 Wraz z dr J kontynuujemy naszą podróż, 36 00:02:25,895 --> 00:02:28,022 od czasów emancypacji po dziś dzień, 37 00:02:28,106 --> 00:02:31,192 śladami historii Afroamerykanów 38 00:02:31,734 --> 00:02:35,238 przez pryzmat upraw, kulinariów i wspólnego ucztowania. 39 00:02:38,116 --> 00:02:39,242 Szczęść Boże. 40 00:02:39,325 --> 00:02:42,328 Przez pryzmat potraw, które zmieniły Amerykę. 41 00:03:27,373 --> 00:03:30,627 JAK KUCHNIA AFROAMERYKAŃSKA ZMIENIŁA AMERYKĘ 42 00:03:30,710 --> 00:03:33,713 JEDZENIE NA DROGĘ 43 00:03:38,092 --> 00:03:39,969 LUIZJANA 44 00:03:40,053 --> 00:03:43,139 NOWY ORLEAN 45 00:03:48,561 --> 00:03:51,689 To przez te wody dotarli tu nowi ludzie, 46 00:03:51,773 --> 00:03:54,567 inne języki i składniki, 47 00:03:54,651 --> 00:03:56,945 które razem stworzyły w tym świecie 48 00:03:57,904 --> 00:03:59,322 nową kulturę mieszaną. 49 00:04:00,365 --> 00:04:01,783 Kulturę kreolską. 50 00:04:02,784 --> 00:04:05,119 Choć tworzą ją wpływy wielu krajów, 51 00:04:05,203 --> 00:04:10,083 w Luizjanie jej korzenie są bezsprzecznie czarne. 52 00:04:12,418 --> 00:04:14,796 - Bez cukru pudru! - Ale heca! 53 00:04:16,589 --> 00:04:19,092 Jestem tu z moją mentorką, 54 00:04:19,175 --> 00:04:21,511 dr J, która spędziła całe lata, 55 00:04:21,594 --> 00:04:23,888 badając świat przez pryzmat kulinariów. 56 00:04:23,972 --> 00:04:28,101 Jessica wydała swoją pierwszą książkę zatytułowaną Na Ostro. 57 00:04:28,184 --> 00:04:29,352 Co to za danie? 58 00:04:29,435 --> 00:04:32,772 Kurczak yassa z Senegalu w Afryce Zachodniej. 59 00:04:32,855 --> 00:04:36,234 Zajmuje się pani antropologią jedzenia. Co to znaczy? 60 00:04:36,317 --> 00:04:39,988 Jeżdżę do różnych krajów, by badać nie tylko smaki, 61 00:04:40,071 --> 00:04:42,699 ale również relację jedzenia z kulturą, 62 00:04:42,782 --> 00:04:45,326 jego korzenie i związane z nim tradycje. 63 00:04:45,410 --> 00:04:48,329 Nikt inny nie powie mi więcej 64 00:04:48,413 --> 00:04:50,665 o wyjątkowości kuchni Nowego Orleanu. 65 00:04:51,541 --> 00:04:54,127 Nowy Orlean to niesamowite miejsce, 66 00:04:54,210 --> 00:04:58,423 bo krótko po emancypacji, a także przed nią, 67 00:04:58,506 --> 00:05:00,675 istniał system polityczny, 68 00:05:00,758 --> 00:05:04,220 pod zwierzchnictwem Francji, Hiszpanii, potem znów Francji, 69 00:05:04,304 --> 00:05:09,684 gdzie część populacji innego pochodzenia miała swoją wolność. 70 00:05:09,767 --> 00:05:11,602 Wielu z nich było Kreolami. 71 00:05:12,645 --> 00:05:16,274 Stworzyli swój świat. 72 00:05:17,900 --> 00:05:21,863 Gazety, muzyka, salony. 73 00:05:21,946 --> 00:05:24,949 Mieli też pewną władzę polityczną. 74 00:05:25,033 --> 00:05:25,992 GUBERNATOR LUIZJANY 75 00:05:26,075 --> 00:05:27,785 Podczas rekonstrukcji 76 00:05:28,494 --> 00:05:30,955 2000 czarnych 77 00:05:31,039 --> 00:05:34,542 pracowało na stanowiskach rządach. 78 00:05:35,418 --> 00:05:39,172 Czarna ludność gromadziła majątki. 79 00:05:39,255 --> 00:05:42,759 Majątki, które stały się bogactwem pokoleniowym. 80 00:05:42,842 --> 00:05:47,096 Kobiety również miały pewną pozycję. 81 00:05:47,180 --> 00:05:50,558 Sprzedawały calas, smażone pierożki z ciasta ryżowego, 82 00:05:50,641 --> 00:05:52,268 prosto z Afryki Zachodniej. 83 00:05:52,852 --> 00:05:56,356 Przygotowywały je na zamówienie, a potem sprzedawały. 84 00:05:56,439 --> 00:06:00,026 „Pyszne calas, jeszcze gorące!” 85 00:06:00,109 --> 00:06:02,779 Powstaje mieszanka kultur, 86 00:06:02,862 --> 00:06:05,531 wpływów francuskich i hiszpańskich. 87 00:06:05,615 --> 00:06:07,241 - Ludzi wolnych. - I afrykańskich. 88 00:06:07,325 --> 00:06:10,620 To wszystko stworzyło miejsce unikatowe. 89 00:06:19,087 --> 00:06:22,423 Amalgamat kultur uczynił Nowy Orlean miejscem wyjątkowym, 90 00:06:22,507 --> 00:06:25,009 co po dziś dzień pokazują lokalne dania. 91 00:06:25,760 --> 00:06:28,846 Spotkamy się z pochodzącym z Senegalu szefem kuchni, 92 00:06:28,930 --> 00:06:32,725 Serigne Mbaye z restauracji Dakar Nola. 93 00:06:33,810 --> 00:06:37,563 Menu szefa kuchni ilustruje głęboką więź kultury 94 00:06:37,647 --> 00:06:39,899 Zachodniej Afryki i Nowego Orleanu. 95 00:06:40,900 --> 00:06:46,114 Dołącza do nas Michelle Joan Papillion, z ośmiopokoleniowej rodziny Kreolów. 96 00:06:46,197 --> 00:06:49,200 Kiedy mówię „Nanga def”, odpowiadacie „Maa’ngi fi”. 97 00:06:49,283 --> 00:06:50,827 To powitanie. 98 00:06:52,870 --> 00:06:54,372 Powiedzcie to z wigorem. 99 00:06:55,331 --> 00:06:57,834 Brzmi jak kreolskie słowo z Luizjany. 100 00:06:57,917 --> 00:06:58,835 KREOLKA 101 00:06:59,335 --> 00:07:01,796 - Zaznaczasz swoją obecność. - Tak mówimy. 102 00:07:01,879 --> 00:07:03,131 Super. 103 00:07:03,214 --> 00:07:04,173 Smacznego. 104 00:07:04,257 --> 00:07:06,384 Dziękujemy. 105 00:07:06,467 --> 00:07:09,804 Czuję się jak w domu. Ludzie pytają, czemu Nowy Orlean. 106 00:07:09,887 --> 00:07:13,599 Odpowiadam, że to tu śpiewa moja dusza. 107 00:07:13,683 --> 00:07:16,018 Bo to miejsce to jedno 108 00:07:16,102 --> 00:07:18,855 z głównych miast kulinarnych tej półkuli. 109 00:07:18,938 --> 00:07:22,859 Historia Nowego Orleanu jest zdumiewająca. 110 00:07:22,942 --> 00:07:27,697 Nadal czuć, że ludzie nią żyją. 111 00:07:27,780 --> 00:07:30,908 Nie tylko w Nowym Orleanie, ale w samej Luizjanie. 112 00:07:30,992 --> 00:07:31,826 Tak. 113 00:07:31,909 --> 00:07:36,539 Jesteś z południowej Luizjany, niedaleko Lafayette. 114 00:07:36,622 --> 00:07:37,707 W głębi stanu. 115 00:07:37,790 --> 00:07:41,878 Nazywam ten region Krainą Mokradeł. Nasz dom jest na mokradłach. 116 00:07:41,961 --> 00:07:45,006 Oczyszczamy część, na której budujemy. 117 00:07:45,089 --> 00:07:47,008 Podwórko to las. 118 00:07:47,091 --> 00:07:49,635 Za lasem znów są mokradła. 119 00:07:49,719 --> 00:07:50,553 No tak. 120 00:07:50,636 --> 00:07:54,515 Moja rodzina pochodzi od Marguerite, 121 00:07:54,599 --> 00:07:58,144 to jedna z naszych przodków, którzy stworzyli naszą rodzinę. 122 00:07:58,227 --> 00:08:00,813 Żyła w XVIII wieku. 123 00:08:00,897 --> 00:08:04,400 Człowiek, który ją zniewolił, obiecał jej wolność, 124 00:08:04,484 --> 00:08:06,110 Gregoire Guillory. 125 00:08:06,194 --> 00:08:09,780 Wierzyła, że po jego śmierci odzyska wolność. 126 00:08:09,864 --> 00:08:11,908 Jego dzieci to zakwestionowały. 127 00:08:11,991 --> 00:08:16,245 Uciekła do Nowego Orleanu, złożyła skargę w hiszpańskim sądzie 128 00:08:16,329 --> 00:08:17,163 i wygrała. 129 00:08:17,246 --> 00:08:23,085 Razem z dziećmi wróciła do południowej Luizjany, 130 00:08:23,169 --> 00:08:26,130 gdzie zamieszkali nieopodal lasu. 131 00:08:26,214 --> 00:08:30,009 Od tamtego czasu właśnie tam żyjemy. 132 00:08:30,092 --> 00:08:31,594 Zdrowie Marguerite. 133 00:08:31,677 --> 00:08:33,471 Chętnie. 134 00:08:33,554 --> 00:08:36,432 Chwała jej za to. 135 00:08:36,516 --> 00:08:41,771 Chcę cię zapytać o twoją tożsamość jako Kreolki. 136 00:08:41,854 --> 00:08:43,523 Utożsamiasz się tak? 137 00:08:43,606 --> 00:08:46,192 Co myślałaś o tym słowie, dorastając? 138 00:08:46,275 --> 00:08:49,820 Od zawsze się tak utożsamiałam. 139 00:08:49,904 --> 00:08:52,406 Dla nas tożsamość kreolska oznacza 140 00:08:52,490 --> 00:08:57,328 mieszankę kultury afrykańskiej, francuskiej i indiańskiej. 141 00:08:57,411 --> 00:09:00,248 To swoisty pomost między nimi. 142 00:09:00,331 --> 00:09:03,084 Mieszanie się kultur 143 00:09:03,167 --> 00:09:05,628 to część „kreolskiej” tradycji. 144 00:09:05,711 --> 00:09:09,757 Po pierwsze, to słowo pochodzi od hiszpańskiego słowa „crear”, 145 00:09:09,840 --> 00:09:13,010 czyli „tworzyć” czy wręcz „zrodzić”. 146 00:09:13,844 --> 00:09:17,014 Być może u jego początków 147 00:09:17,098 --> 00:09:21,185 oznaczało dzieci Afrykanów 148 00:09:21,269 --> 00:09:23,854 urodzone w nowym świecie. 149 00:09:25,189 --> 00:09:26,732 To one były Kreolami. 150 00:09:26,816 --> 00:09:32,989 Osobiście uważam, że esencja kultury kreolskiej 151 00:09:33,072 --> 00:09:36,784 to nasza kuchnia, bo jej podstawą są nasze uprawy. 152 00:09:36,867 --> 00:09:40,913 Ryż i okra to fundament naszej kuchni. 153 00:09:40,997 --> 00:09:43,624 Uprawiamy też fasolę czarne oczko. 154 00:09:43,708 --> 00:09:47,211 Wszystkie trzy pochodzą z Afryki. 155 00:09:47,295 --> 00:09:48,671 Przybyły z nami. 156 00:09:49,839 --> 00:09:51,215 Co tu mamy? 157 00:09:51,799 --> 00:09:55,428 Oto soupou kanja, 158 00:09:55,511 --> 00:09:58,973 gdzie „soupou” oznacza zupę, a „kanja” okrę. 159 00:09:59,056 --> 00:10:03,144 W Nowym Orleanie jest znana jako gumbo. 160 00:10:04,395 --> 00:10:06,230 Oby smakowało. 161 00:10:06,314 --> 00:10:08,316 - Bon appétit. - Dziękujemy. 162 00:10:09,734 --> 00:10:10,651 Trochę ryżu. 163 00:10:11,652 --> 00:10:12,528 Dziękuję. 164 00:10:22,496 --> 00:10:24,540 Przepyszne. 165 00:10:26,042 --> 00:10:28,628 Coś bardzo mnie zastanawia. 166 00:10:28,711 --> 00:10:34,925 W podróży z Afryki Zachodniej do Luizjany 167 00:10:35,551 --> 00:10:38,554 istotna jest rola Francuzów. 168 00:10:38,638 --> 00:10:43,601 Czy w tych technikach kulinarnych 169 00:10:43,684 --> 00:10:47,313 jest coś, co wywodzi się z Francji? 170 00:10:47,396 --> 00:10:49,565 Osobiście wierzę, 171 00:10:49,649 --> 00:10:54,111 że to Senegal na wiele sposobów inspirował kuchnię Nowego Orleanu. 172 00:10:54,195 --> 00:10:56,822 Gdy mówię o Senegambii, 173 00:10:56,906 --> 00:11:00,534 mam na myśli wszystkie kraje Afryki Zachodniej. 174 00:11:01,118 --> 00:11:05,665 Ale nie zwraca się na to uwagi, bo Francuzi nas skolonizowali. 175 00:11:05,748 --> 00:11:07,291 Wiele osób uważa, 176 00:11:08,501 --> 00:11:11,003 że gumbo pochodzi od bouillabaisse. 177 00:11:11,087 --> 00:11:12,046 Wcale nie. 178 00:11:12,129 --> 00:11:15,091 Każde słynne danie z Nowego Orleanu 179 00:11:15,883 --> 00:11:17,426 zawiera ryż. 180 00:11:17,510 --> 00:11:20,888 W Senegalu podstawą kuchni jest ryż. 181 00:11:20,971 --> 00:11:22,890 Ryż jollof to sam ryż i mięso. 182 00:11:22,973 --> 00:11:25,393 Widać więź tych kultur. 183 00:11:25,476 --> 00:11:26,727 Oczywiście. 184 00:11:27,228 --> 00:11:29,063 Ryż jollof to jambalaya. 185 00:11:29,146 --> 00:11:31,899 Mówisz o kuchni afrykańskiej, 186 00:11:31,982 --> 00:11:35,361 której wpływ jest niepodważalny. 187 00:11:35,444 --> 00:11:39,407 To ona jest podstawą lokalnej kuchni. 188 00:11:40,866 --> 00:11:44,662 Wcale nie chodzi o francuskie techniki kulinarne. 189 00:11:44,745 --> 00:11:47,748 Chodzi o ten jeden składnik, 190 00:11:47,832 --> 00:11:51,794 który nadaje charakter tej kuchni. 191 00:11:53,212 --> 00:11:58,092 To tak ważne, by dojrzeć Nowy Orlean i Senegal, 192 00:11:58,175 --> 00:12:01,804 które łączą się na tym talerzu. 193 00:12:01,887 --> 00:12:04,473 Ciekawe, że mówimy o Senegalu, 194 00:12:04,557 --> 00:12:07,518 bo ostatnio byliśmy razem w Beninie. 195 00:12:07,601 --> 00:12:10,396 Przecież to stamtąd 196 00:12:10,479 --> 00:12:13,524 wyruszyły łodzie, 197 00:12:13,607 --> 00:12:18,696 na których przypłynęły setki tysięcy zniewolonych Afrykańczyków. 198 00:12:20,281 --> 00:12:21,115 Voilà. 199 00:12:22,408 --> 00:12:24,326 Placki z fasoli czarne oczko. 200 00:12:26,036 --> 00:12:28,622 Do tego sos i cebulka. 201 00:12:29,540 --> 00:12:30,916 Merci. 202 00:12:33,919 --> 00:12:36,630 Sos jest kluczowy. 203 00:12:36,714 --> 00:12:40,634 Przy dłuższym gotowaniu cebula staje się słodka. 204 00:12:42,011 --> 00:12:45,890 Cebula całkowicie rozpuściła się w sosie. 205 00:12:46,390 --> 00:12:48,726 Gotowała się ponad osiem godzin. 206 00:12:49,393 --> 00:12:50,227 Rewelacja. 207 00:12:51,061 --> 00:12:53,481 Sos cebulowy smakuje jak Senegal. 208 00:12:53,564 --> 00:12:55,107 Oczywiście. 209 00:12:55,191 --> 00:12:56,275 Pycha. 210 00:12:57,026 --> 00:13:00,237 Opowiem wam historię o fasoli czarne oczko. 211 00:13:00,321 --> 00:13:02,031 Poznałem ją niedawno. 212 00:13:02,114 --> 00:13:05,201 Byłem na wyspie Gorée, która dla naszych przodków 213 00:13:05,910 --> 00:13:08,287 była ostatnim miejscem, które widzieli. 214 00:13:08,370 --> 00:13:10,748 Facet opowiadał mi różne historie, 215 00:13:10,831 --> 00:13:12,416 po czym spytałem go, 216 00:13:13,375 --> 00:13:16,128 czy wie, co jedli. 217 00:13:16,712 --> 00:13:20,466 Powiedział, że trzeba było ważyć przynajmniej 60 kilo, 218 00:13:20,549 --> 00:13:22,802 żeby dostać się na łódź i przetrwać. 219 00:13:23,677 --> 00:13:27,139 Żeby nabrali masy, karmili ich… 220 00:13:27,223 --> 00:13:28,766 Niesamowita historia. 221 00:13:30,976 --> 00:13:34,313 Karmili ich fasolą czarne oczko i olejem palmowym. 222 00:13:34,396 --> 00:13:35,773 Stąd wzięła się akara, 223 00:13:36,398 --> 00:13:39,485 czyli fasola z cebulą z dodatkiem oleju palmowego. 224 00:13:40,778 --> 00:13:42,196 To piękny hołd. 225 00:13:48,661 --> 00:13:53,916 Kreole czują więź z naszymi przodkami z Afryki. 226 00:13:53,999 --> 00:13:58,796 Ta paleta smaków i nasze uprawy 227 00:13:58,879 --> 00:14:00,798 są w naszych genach. 228 00:14:00,881 --> 00:14:05,761 Naszych przodków sprowadzono do Luizjany jako niewolników. 229 00:14:05,845 --> 00:14:10,599 Ich umysły, serca i dłonie 230 00:14:11,183 --> 00:14:12,893 zachowały też jedzenie. 231 00:14:21,318 --> 00:14:25,364 EDGARD, LUIZJANA 232 00:14:26,991 --> 00:14:30,077 By lepiej zrozumieć korzenie kuchni kreolskiej, 233 00:14:30,160 --> 00:14:34,206 płynę z Michelle Joan Papillion do Edgard w Luizjanie. 234 00:14:34,290 --> 00:14:37,793 Płynę kanałem, który należał do rodziny Matthew Rousseve’a 235 00:14:37,877 --> 00:14:40,004 od lat 50 XIX wieku. 236 00:14:42,089 --> 00:14:44,425 Łąki i mokradła Luizjany 237 00:14:44,508 --> 00:14:47,136 wykarmiły całe pokolenia. 238 00:14:52,391 --> 00:14:58,731 Uprawiamy te ziemie od wielu pokoleń. 239 00:14:58,814 --> 00:15:03,027 Mamy tu swoje hodowle bydła. Jesteśmy samowystarczalni. 240 00:15:03,736 --> 00:15:07,323 Moja babcia nauczyła się łowić, gdy była dziewczynką. 241 00:15:07,406 --> 00:15:09,658 Później to stało się jej pracą. 242 00:15:09,742 --> 00:15:13,245 Łowiła ryby, którymi żywiła się cała rodzina. 243 00:15:13,329 --> 00:15:16,373 Byli rolnikami, uprawiali rośliny w ogrodzie. 244 00:15:16,457 --> 00:15:19,126 Mieli swoje uprawy, a babcia szła nad jezioro, 245 00:15:19,209 --> 00:15:22,129 by móc utrzymać rodzinę i ją wykarmić. 246 00:15:22,212 --> 00:15:24,590 Taka była jej codzienność. 247 00:15:24,673 --> 00:15:29,178 W wodzie czuła się jak w domu, podobnie jak na farmie. 248 00:15:30,179 --> 00:15:35,017 Mieliśmy zwykłe kije bambusowe. 249 00:15:35,100 --> 00:15:36,560 To były nasze wędki. 250 00:15:36,644 --> 00:15:38,979 Jakie ryby łowiliście? 251 00:15:39,063 --> 00:15:42,358 Lucjany, buffalo, okonie, 252 00:15:42,441 --> 00:15:43,567 pstrągi. 253 00:15:44,944 --> 00:15:46,779 Bassy. 254 00:15:47,613 --> 00:15:50,658 Dorastałem w Atlancie, w wielkim mieście. 255 00:15:50,741 --> 00:15:54,036 Nie musiałem się zastanawiać, skąd wziąć jedzenie. 256 00:15:54,787 --> 00:15:56,747 Rodziny Michelle i Matta 257 00:15:56,830 --> 00:16:01,126 polegały na mokradłach jako źródle pożywienia. 258 00:16:01,877 --> 00:16:04,046 Nazywamy go kanałem pni. 259 00:16:04,129 --> 00:16:05,839 Rozumiem dlaczego. 260 00:16:05,923 --> 00:16:07,383 Sporo tu pniaków. 261 00:16:07,466 --> 00:16:10,302 Zimą jest tu sporo ryb sacalait. 262 00:16:10,386 --> 00:16:14,139 Teraz jest sezon na okonie. 263 00:16:14,723 --> 00:16:16,976 Życie u wybrzeży Luizjany 264 00:16:17,059 --> 00:16:20,813 to ważny aspekt kultury kreolskiej. 265 00:16:20,896 --> 00:16:23,065 Mam dla ciebie parę świerszczyków. 266 00:16:23,148 --> 00:16:24,984 O to chodzi. 267 00:16:25,067 --> 00:16:28,404 Te wody nadal żywią rodzinę Matta. 268 00:16:29,029 --> 00:16:30,864 Dzięki niej mają kolację. 269 00:16:31,991 --> 00:16:35,786 Wędkuję w tym kanale od ponad 30 lat. 270 00:16:35,869 --> 00:16:36,745 Niesamowite. 271 00:16:36,829 --> 00:16:39,665 Wiem, gdzie są ryby o każdej porze roku. 272 00:16:39,748 --> 00:16:42,876 Widzicie? Coś tam jest. 273 00:16:42,960 --> 00:16:46,130 - Zarzuć tam. - Przy pniaku. 274 00:16:46,213 --> 00:16:47,506 Patrzcie. 275 00:16:47,589 --> 00:16:49,883 Widzę rybę pod powierzchnią. 276 00:16:49,967 --> 00:16:51,885 Zaraz ją dorwiemy. 277 00:16:51,969 --> 00:16:54,096 - Bierze. - Mamy ją. 278 00:16:54,179 --> 00:16:55,931 Piękny. 279 00:16:56,015 --> 00:16:58,100 Okoń prosto z wody. 280 00:16:58,976 --> 00:17:00,394 Dorodny. 281 00:17:00,477 --> 00:17:02,438 Mamy go. 282 00:17:05,524 --> 00:17:09,987 Przemierzam kanał z miejscowymi, których wciąż karmi ta ziemia. 283 00:17:10,070 --> 00:17:10,946 To zaszczyt. 284 00:17:12,740 --> 00:17:17,578 To przypomnienie, że ziemia jest źródłem pokarmu, schronienia i stabilności 285 00:17:17,661 --> 00:17:19,747 dla wielu pokoleń. 286 00:17:30,090 --> 00:17:33,677 Przemierzając rejon, gdzie powstała kuchnia kreolska, 287 00:17:35,554 --> 00:17:38,599 nie mogę przestać myśleć o trudnej historii 288 00:17:38,682 --> 00:17:41,268 czarnych niewolników w Luizjanie. 289 00:17:43,479 --> 00:17:46,565 Nawet po okresie emancypacji i rekonstrukcji, 290 00:17:46,648 --> 00:17:50,319 na przełomie XIX i XX wieku, 291 00:17:50,402 --> 00:17:53,781 wiele czarnych rodzin wciąż żyło na plantacjach, 292 00:17:53,864 --> 00:17:57,910 gdzie jako rolnicy wykonywali wszystkie prace, 293 00:17:57,993 --> 00:18:01,288 ale płacono im tylko część zysków. 294 00:18:01,830 --> 00:18:05,751 Ten wyzysk nazywano połownictwem. 295 00:18:06,460 --> 00:18:09,046 System ten zanikł 296 00:18:09,129 --> 00:18:11,340 dopiero w latach 60. XX wieku. 297 00:18:13,217 --> 00:18:17,971 Jadę na plantację w Luizjanie, gdzie porozmawiam z Elvinem Shieldsem, 298 00:18:18,055 --> 00:18:21,767 emerytowanym inżynierem, który dorastał jako połownik. 299 00:18:22,351 --> 00:18:25,813 - Jak się pan miewa? - Świetnie. 300 00:18:28,565 --> 00:18:32,444 Chciałbym usłyszeć pana historię. 301 00:18:32,528 --> 00:18:35,155 Gdzie pan dorastał? Jak tam było? 302 00:18:35,239 --> 00:18:37,658 Dorastałem na plantacji Cane River. 303 00:18:38,826 --> 00:18:41,078 W rodzinie połowników. 304 00:18:41,161 --> 00:18:44,957 Opowie pan o tym więcej? 305 00:18:45,040 --> 00:18:47,084 Proszę powiedzieć, 306 00:18:47,167 --> 00:18:49,711 czym było połownictwo w latach 40. i 50. 307 00:18:49,795 --> 00:18:55,384 Przyznawali nam chatę niewolniczą, miała ze 100 metrów kwadratowych. 308 00:18:55,467 --> 00:18:58,011 Do tego dostawało się 309 00:18:58,095 --> 00:19:02,683 jakieś 20 arów ziemi na swoje uprawy 310 00:19:03,642 --> 00:19:07,354 i małą hodowlę kurczaków i świń. 311 00:19:08,981 --> 00:19:13,068 Wystarczało tylko na przeżycie. Nie miałeś pieniędzy. 312 00:19:13,152 --> 00:19:15,112 Mieliśmy tylko pracę. 313 00:19:15,195 --> 00:19:17,990 Jakie prace wykonywała pana rodzina? 314 00:19:18,073 --> 00:19:19,533 Zbieranie bawełny. 315 00:19:21,410 --> 00:19:23,620 Od wschodu do zachodu słońca. 316 00:19:23,704 --> 00:19:28,458 Według umowy należała ci się połowa. 317 00:19:28,542 --> 00:19:32,588 Połowa zysków dla ciebie 318 00:19:32,671 --> 00:19:36,341 i połowa dla właściciela ziemskiego. 319 00:19:36,425 --> 00:19:39,595 Ale jeśli nie miałeś stajni, 320 00:19:39,678 --> 00:19:41,638 pługa 321 00:19:41,722 --> 00:19:43,515 i wozów, 322 00:19:43,599 --> 00:19:46,977 trzeba było je wynająć od właściciela. 323 00:19:47,728 --> 00:19:51,023 Po opłaceniu tego wszystkiego 324 00:19:51,732 --> 00:19:55,694 z połowy zostawała jedna trzecia. 325 00:19:55,777 --> 00:19:56,945 Tak to było. 326 00:19:57,613 --> 00:20:01,283 Pod koniec roku wychodziło się na zero. 327 00:20:01,783 --> 00:20:02,868 Może. 328 00:20:02,951 --> 00:20:06,788 Z historii pana Shieldsa nie wyłania się obraz wolności. 329 00:20:07,414 --> 00:20:08,957 Przynajmniej nie dla mnie. 330 00:20:09,041 --> 00:20:13,545 Mimo niesprawiedliwej umowy z właścicielem ziemskim 331 00:20:13,629 --> 00:20:17,382 połownicy musieli znaleźć sposób, by wyżywić swoje rodziny. 332 00:20:18,175 --> 00:20:21,803 Na każdej plantacji był sklep. 333 00:20:21,887 --> 00:20:26,225 W ciągu roku nie było gotówki. Trzeba było czekać na plony. 334 00:20:27,017 --> 00:20:29,061 Kupowało się na kredyt, 335 00:20:29,144 --> 00:20:32,231 wtedy mogli ci coś sprzedać. 336 00:20:32,314 --> 00:20:34,942 Brało się mąkę, 337 00:20:35,025 --> 00:20:38,070 kaszę kukurydzianą i cukier. 338 00:20:38,153 --> 00:20:41,782 Robiliśmy z tego kukurydzianą kruszonkę. 339 00:20:41,865 --> 00:20:42,950 Kruszonkę? 340 00:20:43,033 --> 00:20:47,621 Najpierw olej i smalec z naszych świń. 341 00:20:48,247 --> 00:20:50,916 Po robieniu skwarek zostaje tłuszcz. 342 00:20:50,999 --> 00:20:54,086 Mieszało się go z kaszą na patelni. 343 00:20:54,169 --> 00:20:57,422 Potem wlewa się wodę i ubija jak ciasto. 344 00:20:58,257 --> 00:21:01,510 Gdy tłuszcz się rozgrzeje, 345 00:21:01,593 --> 00:21:04,137 wrzucasz go na patelnię i mieszasz. 346 00:21:04,763 --> 00:21:08,141 Można posypać cukrem albo dodać odrobinę melasy. 347 00:21:08,976 --> 00:21:11,311 Dolewasz mleko i masz płatki z mlekiem. 348 00:21:12,271 --> 00:21:15,274 Tak się wtedy jadło. 349 00:21:15,357 --> 00:21:17,693 Nie mieliśmy nic innego. 350 00:21:17,776 --> 00:21:21,113 Najtańsze produkty 351 00:21:21,196 --> 00:21:24,616 lądowały na półce dla połowników. 352 00:21:25,325 --> 00:21:27,494 Typowe składniki diety niewolników 353 00:21:27,577 --> 00:21:30,747 to kasza kukurydziana, wieprzowina i melasa. 354 00:21:31,373 --> 00:21:33,041 Nie różniła się zbytnio 355 00:21:33,125 --> 00:21:36,378 od diety pana Shieldsa 100 lat później. 356 00:21:37,254 --> 00:21:42,676 Co różni okres niewolnictwa 357 00:21:42,759 --> 00:21:46,805 od rekonstrukcji i połownictwa? 358 00:21:46,888 --> 00:21:51,935 Nie pracowało się pod okiem zarządcy. 359 00:21:52,978 --> 00:21:55,939 Byłeś niezależnym usługodawcą. 360 00:21:56,023 --> 00:22:01,028 Mieliśmy swoją godność. 361 00:22:01,111 --> 00:22:04,990 Sam uprawiałem tę bawełnę. 362 00:22:05,073 --> 00:22:09,328 Część zysku jest moja, 363 00:22:09,411 --> 00:22:11,038 choć tak niewielka. 364 00:22:11,872 --> 00:22:15,667 Myśleliśmy, że połownictwo zostanie na zawsze. 365 00:22:17,461 --> 00:22:19,546 W końcu przyszła mechanizacja. 366 00:22:20,630 --> 00:22:21,923 Co się wtedy stało? 367 00:22:22,007 --> 00:22:24,217 Już nas nie potrzebowali. 368 00:22:24,885 --> 00:22:28,305 Pojawiła się maszyna do zbierania bawełny. 369 00:22:28,388 --> 00:22:30,432 Kazali nam odejść. 370 00:22:32,309 --> 00:22:36,063 Czekaliśmy na swoją kolej, aż w końcu ktoś zapuka. 371 00:22:38,148 --> 00:22:39,775 „Wyniesiecie się do środy?” 372 00:22:41,276 --> 00:22:44,613 Po setkach lat kazali nam odejść. 373 00:22:46,156 --> 00:22:49,868 Oczywiście nie pożyczyli nam swoich wozów do przeprowadzki. 374 00:22:51,328 --> 00:22:53,372 „Nie mam dla was miejsca”. 375 00:22:55,665 --> 00:22:59,920 Osobiście uważam, że to okrutne. 376 00:23:00,796 --> 00:23:04,007 Wydaje mi się, 377 00:23:04,841 --> 00:23:07,010 że właściciele plantacji, 378 00:23:07,094 --> 00:23:11,306 całe dziesięciolecia po zniesieniu niewolnictwa, 379 00:23:12,057 --> 00:23:16,686 nadal chcieli zachować tę władzę. 380 00:23:17,479 --> 00:23:19,147 By móc powiedzieć, 381 00:23:19,231 --> 00:23:22,526 że macie się wynieść wtedy i wtedy. 382 00:23:22,609 --> 00:23:25,487 To nadal nieludzkie. 383 00:23:25,570 --> 00:23:26,780 Nie szanowali was. 384 00:23:26,863 --> 00:23:28,532 Pracowaliśmy tutaj. 385 00:23:29,241 --> 00:23:31,159 To był nasz dom. 386 00:23:31,243 --> 00:23:32,577 Tylko to znaliśmy. 387 00:23:33,161 --> 00:23:35,330 Potem nas stąd przegonili. 388 00:23:37,457 --> 00:23:38,291 Co tu zrobić? 389 00:23:39,084 --> 00:23:40,836 Traci się wszystko. 390 00:23:40,919 --> 00:23:42,421 Właśnie. 391 00:23:42,504 --> 00:23:45,340 Rodziny wyjeżdżały do miast, 392 00:23:46,675 --> 00:23:49,678 na co rządzący stwierdzili, 393 00:23:49,761 --> 00:23:53,181 że wybudują mieszkania socjalne. 394 00:23:53,265 --> 00:23:57,102 Wybierali najgorszą część miasta 395 00:23:57,185 --> 00:24:00,647 i budowali tam całe osiedla. 396 00:24:02,107 --> 00:24:04,734 Tworzyli getta. 397 00:24:04,818 --> 00:24:07,946 Gdy widzę plantacje nad rzeką Missisipi, 398 00:24:08,029 --> 00:24:08,947 widzę mój dom. 399 00:24:09,781 --> 00:24:13,702 Stworzyli je Afroamerykanie, 400 00:24:14,536 --> 00:24:18,957 choć nie jesteśmy ich właścicielami i nikt nie chce się tym dzielić. 401 00:24:19,040 --> 00:24:20,542 Ale są nasze. 402 00:24:20,625 --> 00:24:23,044 Jestem czarny, rozmawiamy na plantacji. 403 00:24:23,128 --> 00:24:24,838 Gdy słyszę słowo „plantacja”, 404 00:24:25,964 --> 00:24:27,507 czuję dyskomfort. 405 00:24:27,591 --> 00:24:31,219 Gdy dorastałem, 406 00:24:31,303 --> 00:24:35,098 to było coś, o czym nie można mówić. 407 00:24:35,724 --> 00:24:39,352 Wstydziliśmy się tego. 408 00:24:40,228 --> 00:24:42,856 Plantacja to my. 409 00:24:42,939 --> 00:24:45,859 Nie można wypaczać słowa, 410 00:24:45,942 --> 00:24:48,904 bo twoi przodkowie byli tu niewolnikami. 411 00:24:48,987 --> 00:24:52,324 Wiele pokoleń Afroamerykanów musiało 412 00:24:52,407 --> 00:24:54,242 coś wypierać. 413 00:24:54,326 --> 00:24:58,997 Wyparliśmy to, że plantacja to część naszej historii. 414 00:24:59,080 --> 00:25:02,334 Do tego stopnia, że czarni nie chcą 415 00:25:02,417 --> 00:25:07,172 pracować na roli, bo za bardzo im to coś przypomina. 416 00:25:07,255 --> 00:25:10,342 Nawet nie mamy relacji z tym czymś. 417 00:25:10,425 --> 00:25:11,635 Z ziemią. 418 00:25:11,718 --> 00:25:15,597 Moi przodkowie żyli tu i umierali. 419 00:25:16,890 --> 00:25:21,186 Stworzyliśmy pierwszą społeczność czarnych w tym kraju. 420 00:25:21,269 --> 00:25:22,646 Na plantacji. 421 00:25:23,939 --> 00:25:27,943 Spędziliśmy tu razem 200 czy 300 lat. 422 00:25:29,027 --> 00:25:30,570 A teraz co? 423 00:25:32,864 --> 00:25:36,076 Mamy się jej bać? Gardzić plantacją? 424 00:25:36,159 --> 00:25:39,621 Tak nie będzie! To słowo należy do nas. 425 00:25:40,914 --> 00:25:43,750 To my je stworzyliśmy, jest nasze. 426 00:25:43,833 --> 00:25:46,169 To mocny przekaz, panie Shields. 427 00:25:47,671 --> 00:25:50,715 - Wiem, że to nie jest coś… - Rozumiem. 428 00:25:55,637 --> 00:25:58,765 Rodzinę Elvina wyrzucili właściciele ziemscy. 429 00:25:58,848 --> 00:26:03,812 Inni uciekali przed bandami rasistów i opresyjnymi prawami Jima Crowa. 430 00:26:04,604 --> 00:26:06,982 Jeszcze inni po prostu szukali pracy. 431 00:26:09,276 --> 00:26:13,196 Zostawili ziemię, którą uprawiali od setek lat. 432 00:26:13,905 --> 00:26:16,199 Ziemię, która była ich domem. 433 00:26:17,534 --> 00:26:20,704 W 1910 rozpoczęła się wielka migracja. 434 00:26:20,787 --> 00:26:24,958 Prawie 6 000 000 Afroamerykanów opuściło plantacje na południu kraju 435 00:26:25,041 --> 00:26:28,295 i ruszyło na północ, na przykład do Chicago w Illinois. 436 00:26:30,797 --> 00:26:33,633 Nie chodziło tylko o kolejną szansę na północy. 437 00:26:34,217 --> 00:26:36,595 Chcieli też pożegnać się z południem. 438 00:26:42,517 --> 00:26:45,145 GRÓB NIEZNANEGO NIEWOLNIKA 439 00:26:46,605 --> 00:26:50,650 Wspólny posiłek przed taką wyprawą 440 00:26:50,734 --> 00:26:52,861 był swoistym hołdem 441 00:26:52,944 --> 00:26:56,114 dla bliskich i życia, które tu zostawiali. 442 00:26:56,740 --> 00:27:00,619 Zgodnie z tą tradycją zjemy nowoorleańską kolację kościelną 443 00:27:00,702 --> 00:27:03,997 w legendarnej restauracji Dooky Chase. 444 00:27:04,080 --> 00:27:06,833 Przygotuje ją Stella Chase Reese, 445 00:27:06,916 --> 00:27:11,254 córka zmarłej mistrzyni kuchni kreolskiej, Leah Chase. 446 00:27:11,338 --> 00:27:12,756 Lepiej być nie może. 447 00:27:12,839 --> 00:27:14,090 KOŚCIÓŁ JANA CHRZCICIELA 448 00:27:14,174 --> 00:27:16,843 Upatrzyłam sobie chlebek kukurydziany. 449 00:27:17,510 --> 00:27:18,345 Dziękuję. 450 00:27:18,428 --> 00:27:20,764 Towarzyszy nam 451 00:27:20,847 --> 00:27:24,934 urodzona w Luizjanie szefowa kuchni, Lashonda Cross. 452 00:27:25,644 --> 00:27:27,896 Wszystkiego po trochu. 453 00:27:27,979 --> 00:27:29,648 Właśnie tak. 454 00:27:29,731 --> 00:27:32,400 Do tego czerwona fasola i jambalaya. 455 00:27:32,484 --> 00:27:34,194 Pyszna kolacja kościelna. 456 00:27:35,236 --> 00:27:37,197 Wychowałam się jako baptystka. 457 00:27:37,280 --> 00:27:41,242 Dobrze pamiętam, co robiliśmy w dzieciństwie po mszy. 458 00:27:41,326 --> 00:27:42,744 Jedliśmy. 459 00:27:42,827 --> 00:27:47,082 Na stołach była masa dań. 460 00:27:48,249 --> 00:27:50,752 Ten kościół to idealne miejsce, 461 00:27:50,835 --> 00:27:52,962 bo rzeczywiście świętujemy. 462 00:27:53,588 --> 00:27:57,759 W pewnym sensie odtwarzamy to, 463 00:27:57,842 --> 00:28:01,262 co robili imigranci z całego południa, 464 00:28:01,346 --> 00:28:03,306 nie tylko z Luizjany. 465 00:28:03,390 --> 00:28:06,059 Oto cała idea spotkania 466 00:28:06,935 --> 00:28:08,478 w miejscu kultu. 467 00:28:09,646 --> 00:28:12,524 Na pożegnalną kolację. 468 00:28:12,607 --> 00:28:15,860 Zbierali się razem w kościele 469 00:28:15,944 --> 00:28:18,738 i prosili Boga o błogosławieństwo. 470 00:28:19,364 --> 00:28:23,493 Potem całą rodziną robili to, co potrafili najlepiej. 471 00:28:24,202 --> 00:28:26,496 Wszyscy razem ucztowali. 472 00:28:26,579 --> 00:28:28,123 - Otóż to. - Właśnie. 473 00:28:28,206 --> 00:28:30,834 Pani mama była Afroamerykanką, 474 00:28:30,917 --> 00:28:35,380 która została też przedsiębiorcą. 475 00:28:35,463 --> 00:28:36,297 Zgadza się. 476 00:28:36,381 --> 00:28:42,554 Jaka była rola kobiet jako naszych przodków? 477 00:28:43,138 --> 00:28:45,765 Mama zawsze mawiała: 478 00:28:45,849 --> 00:28:47,934 „Ja tam nie wiem, co robię, 479 00:28:48,560 --> 00:28:51,229 ale robię to, co umiem najlepiej”. 480 00:28:51,312 --> 00:28:52,814 Czyli gotowała. 481 00:28:52,897 --> 00:28:54,858 Cieszyła się tym. 482 00:28:54,941 --> 00:28:58,111 Jej dania sprawiały innym radość. 483 00:28:58,194 --> 00:29:01,531 Nie zajmowała się tylko gotowaniem. 484 00:29:01,614 --> 00:29:05,577 Organizowała też zbiórki dla kościołów. 485 00:29:05,660 --> 00:29:08,997 Wszystko dzięki jej talentowi kulinarnemu. 486 00:29:10,165 --> 00:29:14,127 Kobiety różnego pochodzenia etnicznego, zwłaszcza Kreolki, 487 00:29:14,210 --> 00:29:19,549 miały możliwość tworzenia kulinarnych przedsiębiorstw. 488 00:29:19,632 --> 00:29:23,011 Na przykład Rose Nicaud 489 00:29:23,094 --> 00:29:24,095 STOISKO Z KAWĄ 490 00:29:24,179 --> 00:29:26,514 czy Rosette Rochon. 491 00:29:26,598 --> 00:29:29,851 Nie znamy imion wszystkich pralinières, 492 00:29:29,934 --> 00:29:31,811 sprzedawczyń słodyczy. 493 00:29:31,895 --> 00:29:33,313 To prawda. 494 00:29:33,396 --> 00:29:39,277 To tak wiele kobiet, które osiągnęły tyle sukcesów. 495 00:29:39,360 --> 00:29:42,071 Sukcesów biznesowo-kulinarnych. 496 00:29:43,031 --> 00:29:45,909 Dały radę. 497 00:29:45,992 --> 00:29:48,745 To bardzo ważne, 498 00:29:48,828 --> 00:29:53,541 by zwrócić na to uwagę i oddać im należyty hołd. 499 00:29:53,625 --> 00:29:57,921 To one podtrzymały naszą tożsamość 500 00:29:58,004 --> 00:30:00,965 tutaj i tam, gdzie wyjechaliśmy. 501 00:30:02,133 --> 00:30:05,303 Na północy i na zachodzie. 502 00:30:05,929 --> 00:30:09,015 Dobrze wiedziały, jak ważny jest wspólny posiłek. 503 00:30:09,098 --> 00:30:12,352 Matka zawsze powtarzała, by zbierać się przy stole. 504 00:30:12,852 --> 00:30:16,314 Przed wyjazdem trzeba zjeść razem z rodziną, 505 00:30:16,397 --> 00:30:18,942 bo właśnie wtedy 506 00:30:19,651 --> 00:30:22,529 odnajdziesz spokój duszy i ciała. 507 00:30:22,612 --> 00:30:26,199 Dlatego jadaliśmy razem w kościołach. 508 00:30:26,282 --> 00:30:29,118 Afrykańczycy są bardzo uduchowieni. 509 00:30:30,411 --> 00:30:33,832 Dlatego rozumiemy 510 00:30:35,083 --> 00:30:37,168 potrzebę ceremonii. 511 00:30:37,252 --> 00:30:41,214 Posiłki są częścią tego wszystkiego. 512 00:30:41,297 --> 00:30:44,926 Ceremonia to swoisty puls. 513 00:30:45,009 --> 00:30:47,637 Tworzy rym i rytm, 514 00:30:47,720 --> 00:30:50,557 który określa nasze życia. 515 00:30:51,140 --> 00:30:53,518 Również przy stole. 516 00:30:53,601 --> 00:30:57,522 Ta potrzeba ceremonii 517 00:30:57,605 --> 00:31:00,942 przy odjeździe jest ważna, 518 00:31:01,025 --> 00:31:04,529 bo wyjazd oznacza przemianę. 519 00:31:04,612 --> 00:31:08,283 Wyprawa w nieznane wymagała odwagi. 520 00:31:09,284 --> 00:31:15,081 Maya Angelou mawiała, że imigranci wytyczali nowe szlaki. 521 00:31:16,040 --> 00:31:18,918 Ma rację. 522 00:31:19,836 --> 00:31:22,130 Stawili czoła temu wyzwaniu. 523 00:31:22,755 --> 00:31:26,426 Ruszyli w nieznane. Oto czym była wielka migracja. 524 00:31:36,644 --> 00:31:39,397 Podążam ścieżką moich przodków. 525 00:31:39,480 --> 00:31:41,190 Jadę na północ, do Chicago. 526 00:31:44,027 --> 00:31:46,696 W czasie wielkiej migracji przybyło tu 527 00:31:46,779 --> 00:31:49,198 niemal pół miliona Afroamerykanów. 528 00:31:51,451 --> 00:31:55,079 Trudno sobie wyobrazić trudy tej podróży. 529 00:31:57,624 --> 00:32:00,752 Podróżowali każdym środkiem transportu. 530 00:32:02,086 --> 00:32:06,132 Autobusem, wozem, pociągiem. 531 00:32:08,593 --> 00:32:12,764 Niektórzy z nich pracowali w pociągach jadących na północ. 532 00:32:12,847 --> 00:32:17,393 Obsługiwali luksusowe wagony sypialne stworzone przez George’a Pullmana, 533 00:32:17,477 --> 00:32:21,397 który wykorzystał oczekiwania białych klientów, 534 00:32:21,481 --> 00:32:23,149 że obsługa będzie czarna. 535 00:32:23,232 --> 00:32:26,194 Zatrudniał niemal wyłącznie czarnych. 536 00:32:27,528 --> 00:32:29,572 Ci Afroamerykanie 537 00:32:29,656 --> 00:32:34,035 byli później znani jako tragarze Pullmana. 538 00:32:34,118 --> 00:32:35,036 MUZEUM TRAGARZY 539 00:32:35,119 --> 00:32:36,788 Płace, napiwki 540 00:32:36,871 --> 00:32:41,751 oraz finansowany i zarządzany przez czarnych związek zawodowy 541 00:32:41,834 --> 00:32:45,713 stworzyły Afroamerykanom możliwość awansu do klasy robotniczej. 542 00:32:47,340 --> 00:32:49,050 Czarni tragarze i kucharze 543 00:32:49,133 --> 00:32:51,719 nie mieli za dużo miejsca do pracy, 544 00:32:51,803 --> 00:32:54,973 ale tworzyli atmosferę prawdziwego luksusu, 545 00:32:55,056 --> 00:32:57,892 która przyciągała bogatą klientelę. 546 00:32:58,810 --> 00:33:01,896 Wybitny smak i jakość obsługi 547 00:33:01,980 --> 00:33:04,774 stworzyły legendę Pullmana. 548 00:33:09,654 --> 00:33:12,865 Mój dziadek, Vernon Satterfield Senior, 549 00:33:12,949 --> 00:33:16,452 który zmarł przed moimi narodzinami, był tragarzem Pullmana. 550 00:33:17,704 --> 00:33:19,831 Niewiele o nim wiem. 551 00:33:21,582 --> 00:33:24,544 Dziś mogę dowiedzieć się nieco o jego życiu. 552 00:33:24,627 --> 00:33:27,130 Porozmawiam z synem kelnera Pullmana, 553 00:33:27,213 --> 00:33:28,923 panem Michaelem McGoingsem, 554 00:33:29,007 --> 00:33:34,637 a także 99-letnim Benjaminem Gainesem, który pracował jako tragarz Pullmana. 555 00:33:36,139 --> 00:33:40,852 Ma pan prawie 100 lat. Życzę wszystkiego dobrego. 556 00:33:40,935 --> 00:33:45,440 Opowie nam pan o roli tragarza? 557 00:33:45,523 --> 00:33:47,400 Jakie to było doświadczenie? 558 00:33:47,483 --> 00:33:49,318 Zanim zacząłem, 559 00:33:49,402 --> 00:33:53,406 rozmawiałem z facetem, który pracował w wagonie pocztowym. 560 00:33:53,489 --> 00:33:56,284 Powiedział, żebym szukał pracy na kolei. 561 00:33:56,367 --> 00:33:59,287 Opowiedział mi o związku zawodowym. 562 00:33:59,370 --> 00:34:01,956 Twierdził, że dobrze płacą. 563 00:34:02,040 --> 00:34:06,002 Opuściłem Kentucky i przyjechałem do Chicago, 564 00:34:06,085 --> 00:34:08,588 gdzie zacząłem pracować dla firmy Pullmana. 565 00:34:09,213 --> 00:34:13,718 Przyjmowałem pasażerów, odprowadzałem ich do sypialni. 566 00:34:13,801 --> 00:34:15,386 Dbałem o ich wygodę. 567 00:34:16,304 --> 00:34:20,975 W wagonach Pullmana wszystko było pierwszej klasy. 568 00:34:21,059 --> 00:34:24,395 W wagonach restauracyjnych było wyborne jedzenie, 569 00:34:24,479 --> 00:34:27,482 bo w czasie wojny ludzie jeździli pociągami, 570 00:34:28,608 --> 00:34:29,901 żeby dobrze zjeść. 571 00:34:30,651 --> 00:34:34,155 Potrafili się pobić o miejsce w pociągu. 572 00:34:34,238 --> 00:34:35,698 Za dobry posiłek. 573 00:34:35,782 --> 00:34:40,661 O jakich latach mówimy? 574 00:34:40,745 --> 00:34:42,830 O latach 40. 575 00:34:42,914 --> 00:34:49,003 Wtedy mój dziadek też zaczął pracować dla chicagowskiej kolei. 576 00:34:50,755 --> 00:34:52,840 Panie McGoings? 577 00:34:52,924 --> 00:34:56,469 Dorastał pan, podróżując koleją. 578 00:34:56,552 --> 00:34:58,179 Jak to wyglądało? 579 00:34:58,679 --> 00:35:00,890 Gdy tylko podrosłem, 580 00:35:00,973 --> 00:35:05,144 jeździłem w trasy z ojcem, czasem na cały dzień. 581 00:35:05,895 --> 00:35:07,396 Uwielbiał zakupy. 582 00:35:07,480 --> 00:35:12,318 Miał bardzo wyrafinowany gust, jeśli chodzi o ubrania. 583 00:35:12,401 --> 00:35:17,365 Pracując dla Pullmana, spotykał polityków 584 00:35:17,448 --> 00:35:21,410 i biznesmenów ubranych w garnitury i inne cuda. 585 00:35:21,494 --> 00:35:24,747 Sporo się od nich nauczył. 586 00:35:24,831 --> 00:35:27,208 Podpatrzył ich styl. 587 00:35:28,292 --> 00:35:31,462 Każdy garnitur, który miał, a było ich sporo, 588 00:35:31,546 --> 00:35:32,713 był szyty na miarę. 589 00:35:32,797 --> 00:35:37,051 Zaszczepił nam swoją ciekawość. 590 00:35:37,135 --> 00:35:39,303 Nauczyliśmy się tego od niego. 591 00:35:39,387 --> 00:35:44,100 Kolej odegrała właśnie taką rolę. 592 00:35:44,183 --> 00:35:48,813 Pokazała nam inną rzeczywistość. Mieliśmy szerszy obraz świata. 593 00:35:48,896 --> 00:35:51,941 To piękne dziedzictwo. 594 00:35:52,567 --> 00:35:56,904 Nie sądzę, że kiedykolwiek o tym myślałem. 595 00:35:56,988 --> 00:36:00,700 Sądziłem, że od dziecka lubię podróże. 596 00:36:00,783 --> 00:36:03,452 Teraz zdaję sobie sprawę, 597 00:36:03,536 --> 00:36:08,166 że stoi za tym cała historia podróży i ciekawości świata. 598 00:36:09,625 --> 00:36:11,586 Wyśmienite. 599 00:36:14,463 --> 00:36:16,591 Palce lizać. 600 00:36:18,676 --> 00:36:22,722 Świetne. Uwielbiam baraninę. 601 00:36:23,681 --> 00:36:27,351 Oczywiście nie było wielu czarnych, 602 00:36:27,435 --> 00:36:32,231 którzy wówczas mogli się cieszyć takim posiłkiem. 603 00:36:32,315 --> 00:36:36,027 Czy pamiętają panowie 604 00:36:37,403 --> 00:36:40,615 jakieś wykwintne danie z tamtego okresu? 605 00:36:40,698 --> 00:36:44,827 Najbardziej zapamiętałem indyka. 606 00:36:44,911 --> 00:36:48,664 Przygotowywali go na miejscu, był rewelacyjny. 607 00:36:48,748 --> 00:36:51,459 A pan Gaines? 608 00:36:51,542 --> 00:36:54,712 Czarni kucharze byli świetni. 609 00:36:55,796 --> 00:36:57,215 Pochodzili z południa. 610 00:36:58,216 --> 00:37:01,928 Przygotowywali też posiłki dla obsługi. 611 00:37:02,011 --> 00:37:04,847 Były bardzo dobre. 612 00:37:04,931 --> 00:37:08,726 Mieli do tego rękę. 613 00:37:08,809 --> 00:37:11,562 Zawsze były znakomite. 614 00:37:11,646 --> 00:37:13,064 Bardzo nam smakowało. 615 00:37:13,147 --> 00:37:17,235 Pracował pan jako tragarz w latach 40. 616 00:37:17,318 --> 00:37:18,694 Czego pan doświadczył? 617 00:37:18,778 --> 00:37:22,782 Musi pan wiedzieć, że w tamtym czasie 618 00:37:23,324 --> 00:37:27,203 segregacja była bezlitosna. 619 00:37:27,286 --> 00:37:31,999 Zdarzały się osoby, 620 00:37:32,083 --> 00:37:36,212 które nie traktowały nas z szacunkiem. 621 00:37:36,295 --> 00:37:39,215 Wołali na nas George. 622 00:37:39,298 --> 00:37:41,259 Co to znaczy? 623 00:37:41,342 --> 00:37:42,635 George Pullman. 624 00:37:43,844 --> 00:37:47,265 To była taka odzywka, 625 00:37:47,348 --> 00:37:51,018 żebyśmy znali swoje miejsce. 626 00:37:52,895 --> 00:37:55,314 Nie jesteś człowiekiem. 627 00:37:55,398 --> 00:37:59,610 Nie jesteś dorosły. 628 00:37:59,694 --> 00:38:00,987 Jesteś chłopcem. 629 00:38:02,488 --> 00:38:05,324 Mogę coś dopowiedzieć? 630 00:38:05,408 --> 00:38:09,161 Ojciec nie przepadał za tym, że nazywają go George. 631 00:38:09,245 --> 00:38:15,209 Odpowiadał, że nie nazywa się George. 632 00:38:15,293 --> 00:38:18,587 „Chcesz pan tak kogoś nazywać? 633 00:38:19,255 --> 00:38:22,675 Proszę spłodzić dziecko i nazwać je George”. 634 00:38:25,720 --> 00:38:27,471 Brzmi znajomo. 635 00:38:27,555 --> 00:38:29,515 Kiedyś mieszkałem na zachodzie. 636 00:38:30,266 --> 00:38:34,145 Pracowałem w klubie samochodowym. 637 00:38:34,228 --> 00:38:38,024 Podaję drinki i nagle… 638 00:38:40,026 --> 00:38:42,653 dostałem kopniaka w tyłek. 639 00:38:44,530 --> 00:38:47,658 Zareagowałem odruchowo. 640 00:38:48,534 --> 00:38:50,578 Miałem tacę. 641 00:38:51,871 --> 00:38:54,498 Wziąłem zamach, 642 00:38:54,582 --> 00:38:56,959 a taca zatrzymała się przy czole faceta. 643 00:38:57,585 --> 00:38:59,462 Bóg ją zatrzymał. 644 00:39:00,004 --> 00:39:03,674 Ja tego nie zrobiłem. Zginąłby, gdybym go trafił. 645 00:39:04,508 --> 00:39:09,764 Ze złości wpadłem w furię. 646 00:39:11,098 --> 00:39:14,769 Poszedłem do bufetu i powiedziałem swoim, 647 00:39:14,852 --> 00:39:16,645 że na razie zamykamy. 648 00:39:17,355 --> 00:39:20,900 Wtedy ten, który to zrobił, powiedział: 649 00:39:20,983 --> 00:39:22,610 „Łebski z ciebie czarnuch”. 650 00:39:23,486 --> 00:39:25,696 Spróbował wejść za bufet, 651 00:39:25,780 --> 00:39:28,282 a ja go odepchnąłem. 652 00:39:29,367 --> 00:39:34,789 Przeżyłem coś takiego. 653 00:39:37,249 --> 00:39:41,170 To było tak trudne. 654 00:39:43,089 --> 00:39:45,049 Coś takiego… 655 00:39:47,343 --> 00:39:50,554 pamiętam do dziś i nigdy nie zapomnę. 656 00:39:50,638 --> 00:39:53,974 Wciąż pamiętam każdy szczegół. 657 00:39:54,892 --> 00:39:58,396 Takie wspomnienie zostaje na całe życie. 658 00:40:00,356 --> 00:40:04,402 Nie poznałem dziadka, ale dzięki opowieściom pana Gainesa 659 00:40:04,485 --> 00:40:08,072 mogę sobie wyobrazić jego życie jako tragarza Pullmana. 660 00:40:08,155 --> 00:40:10,491 PAN BENJAMIN GAINES ZMARŁ 13.04.2023 661 00:40:10,574 --> 00:40:14,620 Oczami wyobraźni widzę, jak dumnie idzie przed siebie. 662 00:40:25,631 --> 00:40:29,051 W Chicago spuściznę wielkiej emigracji 663 00:40:29,135 --> 00:40:32,054 najlepiej poczuć, stołując się na południu miasta. 664 00:40:32,138 --> 00:40:33,139 BIZNES AFROAMERYKAŃSKI 665 00:40:33,722 --> 00:40:36,976 Miejsca takie jak Lem's Bar-B-Q to spuścizna emigracji. 666 00:40:37,643 --> 00:40:41,689 Smaki z południa przeobrażały się na północy. 667 00:40:42,523 --> 00:40:44,942 Smaki południa są wciąż żywe 668 00:40:45,443 --> 00:40:47,319 i wymyślane na nowo 669 00:40:47,403 --> 00:40:51,782 przez laureata nagrody Jamesa Bearda, Erica Williamsa z restauracji Virtue. 670 00:40:52,283 --> 00:40:55,119 Dołączają do mnie pochodzący z Chicago 671 00:40:55,202 --> 00:40:58,122 Dario Durham, lokalny podcaster kulinarny, 672 00:40:58,205 --> 00:41:01,834 i Natalie Moore, dziennikarka i autorka książki 673 00:41:01,917 --> 00:41:04,211 o historii południowego Chicago. 674 00:41:05,463 --> 00:41:09,008 Dziękuję za przyjęcie nas w Virtue. 675 00:41:09,091 --> 00:41:10,259 Gdzie jesteśmy? 676 00:41:10,342 --> 00:41:13,679 W Hyde Parku, w południowym Chicago. 677 00:41:13,762 --> 00:41:16,765 To jedna z tych dzielnic, gdzie mieszka najwięcej 678 00:41:16,849 --> 00:41:18,851 zamożnych Afroamerykanów. 679 00:41:18,934 --> 00:41:24,148 Mamy tu sędziów, pracowników poczty, nauczycieli i pracowników korporacji. 680 00:41:24,231 --> 00:41:26,233 To bardzo zżyta społeczność. 681 00:41:26,317 --> 00:41:29,236 Południe Chicago ma bogatą historię. 682 00:41:29,320 --> 00:41:33,324 To takie epicentrum afroamerykańskiej pomysłowości, 683 00:41:33,407 --> 00:41:35,534 sztuki i rozrywki. 684 00:41:36,160 --> 00:41:38,454 Afroamerykańskie firmy i banki. 685 00:41:38,537 --> 00:41:41,207 - Ebony, Jet, fryzjerstwo. - Wszystkie czarne. 686 00:41:41,290 --> 00:41:43,918 Tego fryzu nie byłoby bez Chicago. 687 00:41:44,001 --> 00:41:45,461 Dzięki Bogu za Chicago. 688 00:41:45,544 --> 00:41:48,380 - Odżywki do włosów. - Każdy rodzaj. 689 00:41:48,464 --> 00:41:51,008 - Kosmetyki nabłyszczające. - Ida B. Wells. 690 00:41:51,091 --> 00:41:53,010 Współzałożycielka NAACP. 691 00:41:53,093 --> 00:41:55,513 Bessie Coleman, pierwsza czarna pilotka. 692 00:41:55,596 --> 00:41:57,431 Mahalia Jackson, matka gospel. 693 00:41:57,515 --> 00:42:00,935 - Thomas Dorsey. - No przecież, blues! 694 00:42:02,770 --> 00:42:05,397 Chicago stworzyło te ruchy taneczne. 695 00:42:08,567 --> 00:42:13,948 Wielka migracja pomogła nam odcisnąć swój ślad w Chicago. 696 00:42:14,031 --> 00:42:18,577 Wiecie, jakie są wasze korzenie 697 00:42:18,661 --> 00:42:22,623 w kontekście wielkiej migracji? 698 00:42:22,706 --> 00:42:26,460 Co wiecie o swojej rodzinie i historii swojej społeczności? 699 00:42:27,044 --> 00:42:29,296 Jestem wnuczką imigrantów. 700 00:42:29,380 --> 00:42:32,800 Rodzina ze strony matki jest z Georgii. 701 00:42:32,883 --> 00:42:34,593 Drugi dziadek uciekał 702 00:42:34,677 --> 00:42:37,555 przed przemocą rasową w Nashville. 703 00:42:37,638 --> 00:42:40,516 Jego dwóch braci musiało wyjechać w środku nocy. 704 00:42:40,599 --> 00:42:42,142 Groził im lincz. 705 00:42:42,226 --> 00:42:45,062 Był tragarzem Pullmana. 706 00:42:45,646 --> 00:42:48,440 Ta historia to jak spojrzenie w lustro. 707 00:42:48,524 --> 00:42:53,153 Sam jestem z Georgii, a mój dziadek jest z Tennessee. 708 00:42:53,237 --> 00:42:55,614 W młodości przyjechał do Chicago 709 00:42:55,698 --> 00:42:57,992 i został tragarzem Pullmana. 710 00:42:58,075 --> 00:43:01,954 Stworzyła mnie ta sama historia. 711 00:43:02,037 --> 00:43:06,041 Przed wielką migracją czarni stanowili 2% populacji miasta. 712 00:43:06,125 --> 00:43:10,129 Po wielkiej migracji było to 33%, wszyscy przybyli z południa. 713 00:43:10,212 --> 00:43:13,632 To nasze prawdziwe korzenie, 714 00:43:13,716 --> 00:43:17,720 Missisipi, Arkansas i całe południe. 715 00:43:19,597 --> 00:43:21,223 Wygląda niesamowicie. 716 00:43:21,307 --> 00:43:24,810 Wspięga wężowata, młoda cukinia, zielona i żółta, 717 00:43:24,893 --> 00:43:27,438 trochę smażonej okry, kwiaty dyni piżmowej, 718 00:43:27,980 --> 00:43:30,441 do tego pikle marynowane w sosie chili. 719 00:43:30,524 --> 00:43:31,775 W tym daniu 720 00:43:31,859 --> 00:43:34,612 kierujemy się energią wegetacji. 721 00:43:34,695 --> 00:43:37,072 Ponieważ wiemy, 722 00:43:37,156 --> 00:43:39,992 że hodowla zwierząt zajmuje więcej czasu. 723 00:43:40,075 --> 00:43:42,870 W czasach połownictwa i niewolnictwa 724 00:43:42,953 --> 00:43:48,000 łatwiej było przeżyć na diecie warzywnej 725 00:43:48,083 --> 00:43:50,628 niż na produktach zwierzęcych. 726 00:43:51,253 --> 00:43:53,172 Genialna panierka do okry. 727 00:43:53,797 --> 00:43:55,883 Polane sosem chili? 728 00:43:55,966 --> 00:43:57,134 Marynowane. 729 00:43:58,302 --> 00:43:59,136 Rety. 730 00:43:59,637 --> 00:44:00,846 Pyszne. 731 00:44:00,929 --> 00:44:03,140 Przybyliśmy z południa. 732 00:44:03,223 --> 00:44:07,519 Uprawialiśmy tutaj ziemię, na południu Chicago. 733 00:44:07,603 --> 00:44:12,024 Do połowy XIX wieku to były same bagna. 734 00:44:12,107 --> 00:44:15,027 Potem pojawiły się farmy, dzięki nam, 735 00:44:15,110 --> 00:44:16,779 bo tylko to znaliśmy. 736 00:44:16,862 --> 00:44:19,782 - Te tradycje nie zniknęły. - Oczywiście. 737 00:44:19,865 --> 00:44:21,241 Odkąd pamiętam, 738 00:44:21,325 --> 00:44:24,328 w ogródku babci był ogródek warzywny. 739 00:44:24,411 --> 00:44:29,458 Wszędzie ziemia, grządki, pomidory. 740 00:44:29,541 --> 00:44:31,126 Różne warzywa, kapusta. 741 00:44:31,710 --> 00:44:34,797 Tak to pamiętam. 742 00:44:34,880 --> 00:44:38,509 Mój tata wychowywał się w Gary, 743 00:44:38,592 --> 00:44:43,806 gdzie z razem z dziadkami mieli ogród. 744 00:44:43,889 --> 00:44:48,018 Uprawiali pomidory, mieli kurczaki, ubijali króliki. 745 00:44:48,102 --> 00:44:52,898 Znam te historie z mojej rodziny. 746 00:44:52,981 --> 00:44:56,026 Ale zawsze czułem, 747 00:44:57,152 --> 00:45:01,156 pewnie dyskomfort, zwłaszcza w młodości, 748 00:45:01,240 --> 00:45:03,575 myśląc o pracy na roli, 749 00:45:03,659 --> 00:45:06,745 a także o „pracy” dla kogoś. 750 00:45:06,829 --> 00:45:08,956 Zaczynałem w branży restauracyjnej 751 00:45:09,039 --> 00:45:13,001 jako młody sommelier i zrezygnowałem, 752 00:45:13,085 --> 00:45:17,464 bo nie czułem, że moją wiedzę się docenia. 753 00:45:17,548 --> 00:45:20,134 Oczekiwano, że będę obsługiwał. 754 00:45:20,217 --> 00:45:24,138 Zastanawiam się, czy czuliście coś podobnego. 755 00:45:24,221 --> 00:45:26,807 Jako Afroamerykanie 756 00:45:26,890 --> 00:45:29,268 bardzo trudno nam 757 00:45:29,351 --> 00:45:33,856 utrzymywać się z pracy na roli przez te służebnicze skojarzenia. 758 00:45:33,939 --> 00:45:37,025 Rolnictwo miejskie jest tu bardzo popularne. 759 00:45:37,109 --> 00:45:40,863 Ludzie mają świadomość, że to nie może być połownictwo. 760 00:45:41,864 --> 00:45:44,324 Rzecznicy praw rolników, 761 00:45:44,408 --> 00:45:48,412 którzy znają to miejsce i mają należytą wiedzę, 762 00:45:48,495 --> 00:45:50,414 dbają o twój interes. 763 00:45:50,497 --> 00:45:53,375 Nie pozwolą ci harować na roli, 764 00:45:53,459 --> 00:45:56,670 tyle że w innym otoczeniu. 765 00:45:56,754 --> 00:45:59,840 Dbają o to, żebyś mógł to robić 766 00:45:59,923 --> 00:46:01,759 i zarobić na siebie. 767 00:46:01,842 --> 00:46:03,761 To pokrzepiające, 768 00:46:03,844 --> 00:46:07,473 że w ruchach żywnościowych są ludzie, 769 00:46:07,556 --> 00:46:11,685 którzy pomagają nawiązać kontakt z ziemią na nowo, 770 00:46:11,769 --> 00:46:13,437 w zdrowy sposób, 771 00:46:13,520 --> 00:46:15,647 uwzględniając traumę, 772 00:46:15,731 --> 00:46:18,358 z którą niektórzy to łączą. 773 00:46:19,026 --> 00:46:22,362 Ziemia też może nas uleczyć. 774 00:46:22,446 --> 00:46:26,116 Dużo mówiliśmy o tym, 775 00:46:26,617 --> 00:46:29,787 jak uprawialiśmy ziemię, żeby wykarmić nasze rodziny. 776 00:46:29,870 --> 00:46:32,956 To też część naszego dziedzictwa. 777 00:46:35,167 --> 00:46:37,169 Szef kuchni nas rozpieszcza. 778 00:46:37,753 --> 00:46:40,839 Danie idealne na dzisiejsze spotkanie. 779 00:46:40,923 --> 00:46:44,051 Mawia się, że środkowy zachód to stek i ziemniaki. 780 00:46:44,134 --> 00:46:46,804 Mamy tu duszone żeberka, 781 00:46:46,887 --> 00:46:49,431 gniecione ziemniaki Yukon Gold 782 00:46:49,515 --> 00:46:52,559 i chrupiące krążki cebulowe. 783 00:46:52,643 --> 00:46:54,520 Samo schodzi z kości. 784 00:46:54,603 --> 00:46:57,314 Bardzo delikatne. Nie potrzeba noża. 785 00:46:57,397 --> 00:46:58,816 - Wcale. - Dobre. 786 00:47:02,486 --> 00:47:04,738 Zębów też nie potrzebuję. 787 00:47:04,822 --> 00:47:05,781 Dziąseł też. 788 00:47:08,200 --> 00:47:11,161 Być może mięso i ziemniaki to tutaj podstawa, 789 00:47:11,245 --> 00:47:13,872 ale zdecydowanie czuć tu smak południa. 790 00:47:13,956 --> 00:47:16,834 Ten smak przypomina mi dzieciństwo w Georgii, 791 00:47:16,917 --> 00:47:19,169 gdzie tata co tydzień grillował. 792 00:47:19,253 --> 00:47:20,170 OJCIEC STEPHENA 793 00:47:20,838 --> 00:47:24,258 Szef kuchni składa hołd wielkiej migracji 794 00:47:24,341 --> 00:47:27,803 i dziedzictwu południa, jak widać po ostatnim talerzu. 795 00:47:28,512 --> 00:47:30,806 Babka z kremem cytrynowym. 796 00:47:30,889 --> 00:47:31,974 Pychotka. 797 00:47:32,057 --> 00:47:34,977 Jest w pudełku. 798 00:47:35,060 --> 00:47:37,521 Dlaczego? 799 00:47:37,604 --> 00:47:41,358 To zmyślny hołd złożony posiłkom 800 00:47:41,441 --> 00:47:43,402 podawanym w pudełkach na buty. 801 00:47:43,485 --> 00:47:46,989 W wagonach, w których jechaliśmy na północ, 802 00:47:47,072 --> 00:47:48,323 była segregacja. 803 00:47:48,407 --> 00:47:51,410 Nie mieliśmy miejsca, żeby normalnie zjeść. 804 00:47:51,493 --> 00:47:54,204 Tak pakowano posiłki, 805 00:47:54,288 --> 00:47:57,541 a często był to smażony kurczak, 806 00:47:58,208 --> 00:48:01,003 który dobrze się trzyma w podróży. 807 00:48:01,086 --> 00:48:02,713 Był w pudełku na buty. 808 00:48:02,796 --> 00:48:06,675 Nie w takim pudełku, o jakim myślimy. Tamte były zdobione. 809 00:48:06,758 --> 00:48:09,261 Nasi dziadkowie i pradziadkowie 810 00:48:09,344 --> 00:48:12,014 byli bardzo szczegółowi i chcieli, 811 00:48:12,097 --> 00:48:14,141 by dzieci przeżyły coś fajnego. 812 00:48:14,224 --> 00:48:19,021 To wspaniałe, że to pudełko łączy się 813 00:48:19,104 --> 00:48:20,772 z historią „migracji”. 814 00:48:20,856 --> 00:48:24,234 Nasi przodkowie byli pomysłowi. 815 00:48:24,318 --> 00:48:26,236 Potrafili tworzyć doświadczenie, 816 00:48:26,320 --> 00:48:28,655 nawet gdy nie pozwalano nam 817 00:48:28,739 --> 00:48:31,116 na coś tak prostego jak wspólny posiłek. 818 00:48:32,326 --> 00:48:34,494 Oto kim jesteśmy. 819 00:48:35,203 --> 00:48:37,122 Mimo utraty ziemi, 820 00:48:37,789 --> 00:48:40,250 zadłużenia i przemocy rasowej 821 00:48:40,334 --> 00:48:41,752 znaleźliśmy swoją drogę. 822 00:48:46,214 --> 00:48:48,508 Zawsze znajdziemy drogę. 823 00:48:49,635 --> 00:48:52,638 Wykarmimy nasze rodziny jako połownicy 824 00:48:52,721 --> 00:48:54,973 albo odważymy się pojechać na północ 825 00:48:55,057 --> 00:48:57,726 bez gwarancji tego, co tam znajdziemy. 826 00:49:00,646 --> 00:49:03,440 Nasza wrodzona kreatywność 827 00:49:03,523 --> 00:49:06,860 stworzyła czarną klasę średnią. 828 00:49:07,986 --> 00:49:10,405 Dla miasta Chicago 829 00:49:10,489 --> 00:49:12,324 to jak odznaka honoru. 830 00:49:12,407 --> 00:49:13,951 Migracja sprowadziła 831 00:49:14,034 --> 00:49:16,453 i inspirowała smaki i estetykę, 832 00:49:16,536 --> 00:49:19,790 z której Chicago słynie po dziś dzień. 833 00:49:21,917 --> 00:49:26,338 Kreatywność z południa przyjechała również tutaj. 834 00:49:27,422 --> 00:49:28,382 Do Nowego Jorku. 835 00:49:28,882 --> 00:49:31,009 To tutaj Afroamerykanie 836 00:49:31,093 --> 00:49:33,762 żyjący w promieniu pięciu kilometrów 837 00:49:33,845 --> 00:49:37,057 zapoczątkowali kreatywną rewolucję kulinarną 838 00:49:37,140 --> 00:49:38,976 i kulturową. 839 00:49:40,852 --> 00:49:42,062 Prawdziwy renesans. 840 00:49:42,145 --> 00:49:43,271 TEATR APOLLO 841 00:50:37,409 --> 00:50:40,328 Napisy: Mikołaj Kopczak