1 00:00:15,181 --> 00:00:19,978 Harlem was in de jaren 1920 het mekka voor de nieuwe zwarte bevolking. 2 00:00:22,439 --> 00:00:27,402 In de grote volksverhuizing ontsnapte die uit 't Zuiden aan de klauwen van Jim Crow. 3 00:00:27,485 --> 00:00:30,280 Nu sloegen ze hun eigen weg naar de vrijheid in. 4 00:00:30,780 --> 00:00:36,202 Vrijheid om te fantaseren, vrijheid om zwart te zijn, of gewoon om te zijn. 5 00:00:37,454 --> 00:00:40,540 Iedereen die iemand was, kwam hierheen. 6 00:00:42,292 --> 00:00:44,794 Hun komst leidde tot de Harlem Renaissance… 7 00:00:44,878 --> 00:00:47,839 …een bloeiend epicentrum van de zwarte cultuur… 8 00:00:47,922 --> 00:00:52,886 …muziek, literatuur, kunst, activisme en voedsel. 9 00:00:54,512 --> 00:00:58,058 Hun Zuidelijke bezieling definieerde de keuken van Harlem. 10 00:00:58,141 --> 00:01:00,185 En dat zie je nog steeds terug… 11 00:01:00,810 --> 00:01:04,564 …in de straatventers, restaurants en cocktailbars van de buurt… 12 00:01:04,647 --> 00:01:07,692 …allemaal het levende erfgoed van de Renaissance. 13 00:01:08,735 --> 00:01:12,906 Als we dat schilderij schilderen, als we dat lied meeloeien… 14 00:01:12,989 --> 00:01:14,657 …is 't pas goed als we eten. 15 00:02:09,963 --> 00:02:12,549 ook ik ben Amerika 16 00:02:13,174 --> 00:02:14,968 ik ben de donkerdere broeder 17 00:02:15,051 --> 00:02:18,346 ik moet in de keuken eten als er bezoek komt 18 00:02:19,097 --> 00:02:22,433 maar ik lach, eet goed en word sterk 19 00:02:23,351 --> 00:02:26,980 morgen zit ik aan tafel als er bezoek komt 20 00:02:27,063 --> 00:02:30,733 niemand zal durven zeggen: 'Ga naar de keuken, ren' 21 00:02:30,817 --> 00:02:34,112 bovendien zullen ze zien hoe mooi ik ben 22 00:02:34,195 --> 00:02:38,825 hoe mooi ik ben 23 00:02:38,908 --> 00:02:40,034 en zich schamen 24 00:02:40,118 --> 00:02:43,288 ook ik ben Amerika 25 00:02:46,833 --> 00:02:51,171 Toen Afro-Amerikanen de vertroosting van dierbaren in 't Zuiden verlieten… 26 00:02:51,254 --> 00:02:53,173 …namen ze beetjes van thuis mee. 27 00:02:54,048 --> 00:02:56,342 Zoals de tradities en ambachten… 28 00:02:56,426 --> 00:02:59,512 …die tot nieuwe banden en bedrijven zouden leiden. 29 00:03:00,597 --> 00:03:02,348 GEFRITUURDE KIP 30 00:03:02,432 --> 00:03:06,644 Welkom. -Welkom bij Charles Pan-Fried Chicken. 31 00:03:06,728 --> 00:03:10,857 Jarenlang had ik over Harlem legende, Charles Gabriel, gehoord. 32 00:03:11,649 --> 00:03:15,778 Een door James Beard genomineerde kok en directe migrant uit 't Zuiden… 33 00:03:15,862 --> 00:03:19,616 …wiens kip nog in oude, gietijzeren pannen wordt gefrituurd. 34 00:03:19,699 --> 00:03:24,120 Vandaag hebben chef Charles en z'n protegé, chef Quie… 35 00:03:24,204 --> 00:03:29,250 …me uitgenodigd voor een typisch hartig- zoet maal dat niet op het menu staat. 36 00:03:29,334 --> 00:03:31,294 Chef Charles, chef Quie. 37 00:03:31,377 --> 00:03:34,881 Alles goed? Aangenaam. -Alles oké? Een eer je te ontmoeten. 38 00:03:34,964 --> 00:03:36,758 Dat waardeer ik. -Hoe gaat het? 39 00:03:36,841 --> 00:03:39,135 Ga zitten, de schotels komen eraan. 40 00:03:39,219 --> 00:03:42,680 Ik ga de kip opdienen. Chef Charles, ga zitten. Ik doe het. 41 00:03:42,764 --> 00:03:46,684 Oké. Ik zie je graag bediend worden. 42 00:03:46,768 --> 00:03:48,353 Bedankt. -Je verdient het. 43 00:03:48,436 --> 00:03:50,521 Ik ben erg blij om hier te zijn. 44 00:03:50,605 --> 00:03:51,439 Dank je wel. 45 00:03:51,522 --> 00:03:56,402 Sorry dat het zo lang heeft geduurd om je eten te proeven… 46 00:03:56,486 --> 00:03:59,906 …maar gelukkig is het eindelijk zo ver. 47 00:03:59,989 --> 00:04:02,075 Kijk eens wat een mooie schotel. 48 00:04:02,158 --> 00:04:03,534 Alsjeblieft. -Bedankt. 49 00:04:03,618 --> 00:04:04,953 Graag gedaan. -Bedankt. 50 00:04:05,495 --> 00:04:08,289 Dit is het spul waarvan je droomt. 51 00:04:08,373 --> 00:04:09,832 Weet je wat dit is? 52 00:04:09,916 --> 00:04:11,251 Dat weet ik precies. 53 00:04:11,334 --> 00:04:13,544 Die kip met wafels, toch? -Ja. 54 00:04:13,628 --> 00:04:14,837 Dat weet ik… -Nee. 55 00:04:14,921 --> 00:04:17,757 Het is Charles' gebakken kip met wafels. 56 00:04:17,840 --> 00:04:20,301 Pardon. Ja. -Dat is het verschil. 57 00:04:20,385 --> 00:04:22,136 Wat honing? -Waarom niet? 58 00:04:22,220 --> 00:04:24,138 Absoluut. -Eet je die zo? 59 00:04:24,222 --> 00:04:26,391 Die eet je zo. -Oké. Dan doen we dat. 60 00:04:26,474 --> 00:04:28,601 Dat moet. Het is belangrijk. -Ja. 61 00:04:28,685 --> 00:04:29,769 Een scheutje. 62 00:04:30,478 --> 00:04:31,813 Dat ziet er goed uit. 63 00:04:32,981 --> 00:04:33,898 Perfect. 64 00:04:34,565 --> 00:04:36,818 Wat? Eet met je handen. Je bent thuis. 65 00:04:36,901 --> 00:04:38,528 Dan doe ik dat. Oké, goed. 66 00:04:40,613 --> 00:04:41,447 O, man. 67 00:04:42,282 --> 00:04:43,116 Ja. 68 00:04:44,617 --> 00:04:47,412 Mijn God. -Je proeft Charles' liefde. 69 00:04:47,495 --> 00:04:50,206 Dit herinnert je aan de tijd dat je speelde. 70 00:04:50,290 --> 00:04:54,210 Buiten in het stof. Je wist niet wat je kon eten, had niks te eten. 71 00:04:54,752 --> 00:04:58,298 Het was te laat voor 't avondeten, te vroeg voor het ontbijt. 72 00:04:58,381 --> 00:05:00,633 Kipwafels waren een perfecte snack. 73 00:05:02,093 --> 00:05:03,720 Dit is echt ongelofelijk. 74 00:05:03,803 --> 00:05:04,637 Dank je wel. 75 00:05:05,263 --> 00:05:10,018 Zo'n korst krijg je nooit zonder frituurpan. 76 00:05:10,101 --> 00:05:14,355 Ik moest de pan in het Zuiden, in de staalfabriek, laten maken. 77 00:05:14,439 --> 00:05:16,941 Ik bracht 'm mee naar New York. 78 00:05:17,025 --> 00:05:18,443 Hoelang geleden? 79 00:05:18,526 --> 00:05:19,402 Dat was… 80 00:05:20,153 --> 00:05:21,988 …40 jaar geleden, denk ik. 81 00:05:22,071 --> 00:05:23,281 40 jaar oude pannen. 82 00:05:25,742 --> 00:05:28,995 Ik had alleen een gewone braadpan. Die was te klein. 83 00:05:29,078 --> 00:05:33,708 Ik liet de pan zo groot maken dat er precies vier op het fornuis pasten. 84 00:05:33,791 --> 00:05:34,959 En die je gebruikt. 85 00:05:35,043 --> 00:05:36,127 En die ik… Ja. 86 00:05:36,210 --> 00:05:39,047 Daarna nam ik een truck. 87 00:05:39,130 --> 00:05:41,799 Ik was in die tijd de enige met een foodtruck. 88 00:05:41,883 --> 00:05:45,136 Ja? Was dat begin jaren 80? -Ja. De jaren 80, Inderdaad. 89 00:05:45,219 --> 00:05:49,057 Ze probeerden me met auto's in te halen, maar dat lukte niet. 90 00:05:49,140 --> 00:05:50,433 Werd je achtervolgd? 91 00:05:50,516 --> 00:05:54,854 Het werd zo erg dat ik zei: 'Wauw. Ik moet een restaurant gaan openen.' 92 00:05:54,937 --> 00:05:57,148 Toen opende ik m'n eerste restaurant. 93 00:05:57,940 --> 00:06:02,779 Jouw verhaal begint in North Carolina. Vertel eens over je jeugd. 94 00:06:02,862 --> 00:06:05,281 Ik had twaalf broers en acht zussen, dus… 95 00:06:06,074 --> 00:06:09,118 Twaalf broers en acht zussen? -Ja. 96 00:06:09,202 --> 00:06:11,871 Dat mag de kijkers niet ontgaan. 97 00:06:12,747 --> 00:06:16,584 Ja. Twaalf broers en acht zussen. We waren deelpachters. 98 00:06:16,667 --> 00:06:20,463 Soms moesten we acht kilometer naar het katoenveld lopen. 99 00:06:20,546 --> 00:06:24,008 We vertrokken om zes uur en kwamen terug om zes uur. 100 00:06:24,092 --> 00:06:29,305 Als we thuiskwamen, moesten we een kip slachten. Iedereen had een taak. 101 00:06:29,389 --> 00:06:33,184 Mijn taak was om de kip in de pan om te draaien. 102 00:06:33,267 --> 00:06:37,146 Wij hadden niet zo'n fornuis. We hadden een houtkachel, snap je? 103 00:06:37,230 --> 00:06:38,898 Moeder gaf me instructies. 104 00:06:38,981 --> 00:06:44,404 Ze zei: 'Draai om de paar minuten die kip om.' Dus dat deed ik. 105 00:06:44,487 --> 00:06:49,992 Ze zei: 'Je moet altijd de kip snijden, kruiden en acht uur laten staan. 106 00:06:50,076 --> 00:06:54,747 En na acht uur frituur je 'm.' Dus elke dag als we thuiskwamen… 107 00:06:54,831 --> 00:06:57,834 …hadden we de kip klaar voor de volgende dag. 108 00:06:57,917 --> 00:07:02,672 Pekel je 'm niet? Geen gedoe met karnemelk? 109 00:07:02,755 --> 00:07:04,882 Niets? -Ik gebruik gewone melk en ei. 110 00:07:04,966 --> 00:07:07,593 Meer niet. Melk en eieren. -Melk en eieren. 111 00:07:07,677 --> 00:07:11,055 En mams speciale kruiden die ze me gaf om erin te doen. 112 00:07:11,139 --> 00:07:13,474 Ben je opgegroeid met hetzelfde recept? 113 00:07:13,558 --> 00:07:14,976 Hetzelfde recept. 114 00:07:15,643 --> 00:07:19,230 M'n moeder gaf me dit recept en ik wilde het bekendmaken. 115 00:07:19,313 --> 00:07:22,775 Zodat iedereen kon zien waar 't om draait. 116 00:07:22,859 --> 00:07:25,987 Om je moeders legaat en recepten levend te houden. 117 00:07:26,070 --> 00:07:28,656 Mis je het Zuiden weleens? -Nee. 118 00:07:29,532 --> 00:07:32,618 Ik werkte daar op een zuivelboerderij. 119 00:07:33,536 --> 00:07:38,207 Op een dag was ik een koe aan het melken en gooide ik een emmer melk om. 120 00:07:39,876 --> 00:07:42,253 Toen kwam er een vent die me schopte. 121 00:07:45,339 --> 00:07:47,049 Omdat ik de melk had gemorst. 122 00:07:48,759 --> 00:07:51,304 Hij schold me uit en stuurde me naar huis. 123 00:07:52,388 --> 00:07:56,058 Dus ik ging naar huis, vertelde het mam. 124 00:07:57,059 --> 00:08:02,607 Maar toch ging ik terug. Ik had geen keus. Ik had het geld nodig. 125 00:08:02,690 --> 00:08:03,941 Je moest terug. 126 00:08:04,025 --> 00:08:05,443 Ik ging terug, ja. 127 00:08:05,526 --> 00:08:10,239 Geschopt, is zwak uitgedrukt. Hij werd geschopt en strompelde naar huis. 128 00:08:10,323 --> 00:08:12,825 Gewoon omdat hij ongewild melk had gemorst. 129 00:08:12,909 --> 00:08:16,287 Ja. Daarom was New York een zegen… 130 00:08:16,370 --> 00:08:22,877 …want ik kon doen wat ik wilde, niet wat iemand anders wilde. 131 00:08:24,253 --> 00:08:25,421 Ik voelde me vrij. 132 00:08:27,465 --> 00:08:32,887 Ja. Nou, chef Quie, hoe leerde je chef Charles kennen? 133 00:08:32,970 --> 00:08:36,015 Ik vereerde hem. Hij werkte bij Copeland. 134 00:08:36,098 --> 00:08:39,519 Ik ging er zondags heen met m'n familie als we geld hadden. 135 00:08:39,602 --> 00:08:42,063 Ja. -Ik wilde met hem in de keuken werken. 136 00:08:42,146 --> 00:08:44,023 De eerste keer daar met hem… 137 00:08:44,106 --> 00:08:47,944 …werkten we met een kerk die tijdens COVID daklozen voedde. 138 00:08:48,027 --> 00:08:49,403 Geweldig. 139 00:08:49,487 --> 00:08:55,701 Dat je een van je idolen benadert op een heel moeilijk moment… 140 00:08:55,785 --> 00:09:00,206 …dat er restaurants failliet gaan en dat hij zegt: 'Ik help je.' 141 00:09:00,289 --> 00:09:03,584 Dat is iets waar ik ook op let. 142 00:09:04,335 --> 00:09:07,755 Een deel van de ervaring van het zwart zijn… 143 00:09:07,838 --> 00:09:12,510 …is dat je iets neemt wat jou had moeten verslaan… 144 00:09:13,719 --> 00:09:18,099 …en dat wordt op zich een nieuw legaat. 145 00:09:18,182 --> 00:09:20,977 Dat is het zwartste wat ik me kan voorstellen. 146 00:09:21,060 --> 00:09:23,145 Die Renaissance geest bestaat voort. 147 00:09:23,229 --> 00:09:27,608 Daarom zijn onze restaurants hier zo belangrijk. Dit is geschiedenis. 148 00:09:27,692 --> 00:09:33,197 Dit gesprek zal ik nooit vergeten. 149 00:09:33,281 --> 00:09:36,450 Het is een eer om van jullie te leren. 150 00:09:37,201 --> 00:09:44,000 En ik ben jou ook zo dankbaar, broeder, omdat je ons allemaal leert… 151 00:09:44,083 --> 00:09:48,254 …hoe we de legendes moeten beschermen in onze eigen gemeenschap. 152 00:09:48,337 --> 00:09:51,882 Dank je wel. -Chef Quie, bedankt daarvoor. 153 00:09:51,966 --> 00:09:53,509 En chef Charles. 154 00:09:53,593 --> 00:09:56,095 Ik waardeer je. Dank jullie wel. -Bedankt. 155 00:10:02,351 --> 00:10:07,523 Chef Charles behoort tot 'n voorname groep succesvolle zwarte zakenlieden in Harlem… 156 00:10:07,607 --> 00:10:10,735 …ontstaan uit het erfgoed van de Harlem Renaissance… 157 00:10:10,818 --> 00:10:15,740 …toen het kunstenaarschap van zwarte koks en jazzartiesten fuseerde. 158 00:10:17,742 --> 00:10:22,079 Ik ben op weg naar de bekende restaurateur, Alexander Smalls… 159 00:10:22,163 --> 00:10:26,834 …die de beroemde Renaissance-hotspot, Minton's Playhouse, heropende. 160 00:10:28,419 --> 00:10:30,796 En het zusterrestaurant, de Cecil. 161 00:10:31,589 --> 00:10:35,426 Het is lang geleden dat ik aan deze felbegeerde tafel zat. 162 00:10:35,509 --> 00:10:38,638 Een plek waar kunstenaars en notabelen hebben gegeten. 163 00:10:39,555 --> 00:10:40,890 Hé, man. Hoe gaat het? 164 00:10:40,973 --> 00:10:43,017 Fijn je te zien. -Goed. Insgelijks. 165 00:10:43,100 --> 00:10:45,436 Je bent lang niet geweest. -Inderdaad. 166 00:10:45,519 --> 00:10:46,729 Hallo. 167 00:10:46,812 --> 00:10:49,231 Je bent een paar centimeter gegroeid. 168 00:10:49,315 --> 00:10:51,651 Nee, hoor. Je bent het gewoon vergeten. 169 00:10:52,276 --> 00:10:55,946 Welkom terug in Harlem. -Bedankt. Het is fijn om terug te zijn. 170 00:10:56,614 --> 00:11:00,076 Vooral hier. -Ja, bedankt. Dat waardeer ik. 171 00:11:00,159 --> 00:11:03,954 En dit is de juiste stop… 172 00:11:04,038 --> 00:11:10,127 …want dit is de meest begeerde eettafel in Harlem. 173 00:11:10,211 --> 00:11:14,423 Als je nostalgisch terugblikt… 174 00:11:14,507 --> 00:11:17,385 …en enkele verhalen… 175 00:11:17,468 --> 00:11:21,639 …en romans van schrijvers uit Harlem zou lezen… 176 00:11:21,722 --> 00:11:26,769 …en de muziek beluistert, zoals 'Gimme a Pigfoot and a Bottle of Beer'… 177 00:11:32,233 --> 00:11:34,360 …zie je dat eten altijd… 178 00:11:36,028 --> 00:11:38,239 …verweven was met… 179 00:11:39,073 --> 00:11:42,118 …de levensstijl van zwarte en bruine mensen. 180 00:11:42,201 --> 00:11:44,537 Ik denk graag… 181 00:11:45,121 --> 00:11:50,751 …dat de Renaissance zonder ons eten onmogelijk was geweest. 182 00:11:50,835 --> 00:11:56,924 Het eten staat niet op hetzelfde niveau als kunst en literatuur… 183 00:11:57,007 --> 00:12:00,720 …maar het was wel de bron van dat alles. 184 00:12:00,803 --> 00:12:05,099 Als we dat schilderij schilderen, als we dat lied meeloeien… 185 00:12:05,182 --> 00:12:10,438 …na al die creatieve dingen is het pas klaar als we eten. 186 00:12:12,982 --> 00:12:16,902 Dat kun je niet weglaten. 187 00:12:16,986 --> 00:12:20,322 Daar begint onze geschiedenis. 188 00:12:20,990 --> 00:12:24,869 Voor veel mensen die uit het Zuiden migreerden… 189 00:12:24,952 --> 00:12:29,415 …hielden ze huurfeesten. 190 00:12:30,207 --> 00:12:35,546 Ze kwamen bij elkaar thuis en verkochten het eten dat ze hadden gekookt. 191 00:12:35,629 --> 00:12:38,758 Daar stond het eten centraal. -Inderdaad. 192 00:12:38,841 --> 00:12:42,678 Ze creëerden een sociale dynamiek… 193 00:12:42,762 --> 00:12:45,973 …in hun privé-appartementen of woningen. 194 00:12:46,056 --> 00:12:48,184 Als ik over de Harlem Renaissance… 195 00:12:48,267 --> 00:12:55,107 …en de feesten daar lees, inspireert mij dat. 196 00:12:55,191 --> 00:13:00,237 Het is zo'n belangrijk deel van het erfgoed van Harlem. 197 00:13:00,321 --> 00:13:01,572 Daarom doe ik dit. 198 00:13:01,655 --> 00:13:04,116 Ik heb heerlijke dingen gemaakt, hoop ik. 199 00:13:06,118 --> 00:13:07,036 O, mijn God. 200 00:13:07,119 --> 00:13:11,248 'Wauw' voor de hoeveelheid of 'wauw' voor het gerecht? 201 00:13:11,332 --> 00:13:14,960 Er is veel om in je op te nemen. -Inderdaad. 202 00:13:15,044 --> 00:13:16,378 Vertel me alles. 203 00:13:16,462 --> 00:13:22,009 Oké. Dit is een stoofpot van groene limabonen en varkensschenkel. 204 00:13:22,676 --> 00:13:27,681 Met rode wortels, mais. En de maïs is nu zoet. 205 00:13:27,765 --> 00:13:32,478 Wat geplette tomaten, salie, tijm, rozemarijn. 206 00:13:33,062 --> 00:13:37,691 Gerookte varkensbuik voor een extra kick. 207 00:13:37,775 --> 00:13:38,609 Ja. 208 00:13:38,692 --> 00:13:40,903 Je vindt het vast lekker. -Heerlijk. 209 00:13:40,986 --> 00:13:46,367 En we hebben zwarte rijst, een van m'n favorieten is. 210 00:13:46,450 --> 00:13:50,996 Het is familie van de rode rijst, een Afrikaanse rijstkorrel… 211 00:13:51,080 --> 00:13:55,084 …die net als het Carolina-goud naar South Carolina werd gebracht. 212 00:13:55,167 --> 00:13:56,377 Ga je gang. 213 00:13:56,460 --> 00:13:59,839 Wat een eer om hier weer met jou te zitten. 214 00:13:59,922 --> 00:14:02,591 Fijn dat je terug bent. -En je eten te eten. 215 00:14:02,675 --> 00:14:04,510 Terug in Harlem. -Ja. 216 00:14:05,427 --> 00:14:06,804 Limabonen, schenkel. 217 00:14:06,887 --> 00:14:09,348 Neem een hele. Het is een grote… 218 00:14:09,431 --> 00:14:13,102 Ik probeer een hele te pakken. We vechten. 219 00:14:14,311 --> 00:14:18,190 Ik moet een andere pakken die wat gewilliger is. 220 00:14:18,274 --> 00:14:19,817 Ja. -Wat een joekel. 221 00:14:19,900 --> 00:14:22,278 Dat moet wel. Er zit weinig vlees aan. 222 00:14:22,361 --> 00:14:24,154 Ja. -Maar het is creatief. 223 00:14:24,238 --> 00:14:25,364 Nou en of. 224 00:14:25,447 --> 00:14:29,159 Nadat ik ze een dag heb laten weken, laat ik ze drogen. 225 00:14:29,243 --> 00:14:35,833 Daarna rooster ik ze een paar uur in de oven en dan worden ze heel krokant. 226 00:14:35,916 --> 00:14:39,920 Ze slinken. En dan doe ik ze… 227 00:14:40,004 --> 00:14:44,675 …in de hambouillon die ik vooraf heb gemaakt. 228 00:14:44,758 --> 00:14:47,052 Uien, selderij en knoflook. 229 00:14:47,136 --> 00:14:51,265 Dat voeg ik toe, gesauteerd, en dan laat ik het een paar uur smoren. 230 00:14:52,308 --> 00:14:54,268 Ik maak het af met wat rode wijn. 231 00:14:54,351 --> 00:14:57,605 En dan hebben we iets speciaals. -Geen doordeweeks maal. 232 00:14:58,564 --> 00:14:59,648 Kijk nou eens. 233 00:14:59,732 --> 00:15:05,029 Konden de kijkers dit maar ruiken. -Ja, hè? 234 00:15:05,112 --> 00:15:07,990 Dit is het Zuiden op een bord. -Zeker weten. 235 00:15:10,492 --> 00:15:15,414 Vind je het lekker? En het vlees is als boter. Echt. 236 00:15:15,497 --> 00:15:21,420 Voor twee favoriete gerechten uit m'n jeugd is de cirkel rond. 237 00:15:21,503 --> 00:15:28,260 Varkensvlees met bonen wat zo fundamenteel is in onze cultuur. 238 00:15:28,344 --> 00:15:30,304 Het andere is succotash. 239 00:15:30,387 --> 00:15:34,516 Dat is m'n herinterpretatie van een klassieker. 240 00:15:34,600 --> 00:15:39,521 Klassiekers mag je herinterpreteren. -Natuurlijk. En hoe je dat ook doet… 241 00:15:39,605 --> 00:15:41,398 …het lukt je goed, dus… 242 00:15:42,232 --> 00:15:45,277 Met name jouw verhaal is… 243 00:15:45,361 --> 00:15:49,990 …een unieke en belangrijke overbrugging tussen de migratie van de jaren 1900… 244 00:15:50,074 --> 00:15:51,784 …en het Harlem van nu. 245 00:15:52,368 --> 00:15:56,080 Het besluit om vanuit South Carolina naar Harlem te komen. 246 00:15:56,163 --> 00:15:58,874 Wat gebeurde er rond die tijd in je leven? 247 00:15:58,958 --> 00:16:04,546 M'n oom en tante waren m'n alles, m'n mentors. Zij was een klassiek pianist. 248 00:16:04,630 --> 00:16:07,591 Ze leerde me klassieke muziek en klassieke piano. 249 00:16:07,675 --> 00:16:11,512 M'n oom was kok. Hij leerde me dromen via het eten. 250 00:16:11,595 --> 00:16:13,806 Hij leerde me dat eten een taal was… 251 00:16:13,889 --> 00:16:17,476 …en dat ik die taal kon leren en expressief kon zijn. 252 00:16:17,559 --> 00:16:21,772 Maar het belangrijkste was wie de macht had. 253 00:16:21,855 --> 00:16:26,986 Degene die de lepel hanteerde, die het eten maakte, had de macht. 254 00:16:27,069 --> 00:16:32,408 En het respect. En ik heb altijd geweten dat ik dat wilde. 255 00:16:32,491 --> 00:16:35,619 Ja. Je had een periode ertussen in… 256 00:16:35,703 --> 00:16:40,332 …dat je in Manhattan was, maar niet in Harlem. 257 00:16:40,416 --> 00:16:44,211 Hoe was die periode voor jou toen je probeerde… 258 00:16:44,294 --> 00:16:49,675 …je plek in de wereld te vinden voordat je je plek hier vond. 259 00:16:49,758 --> 00:16:52,386 Ik kwam in New York als jonge operazanger. 260 00:16:53,053 --> 00:16:56,473 Ik had een contract met de Houston Grand Opera… 261 00:16:56,557 --> 00:16:59,727 …die een productie van Porgy and Bess had gemaakt. 262 00:16:59,810 --> 00:17:04,189 Ik joeg m'n jeugddroom na… 263 00:17:04,273 --> 00:17:08,736 …om de eerste mannelijke, Afro-Amerikaanse operazanger te worden… 264 00:17:08,819 --> 00:17:12,823 …die als internationale ster de wereld zou afreizen. 265 00:17:12,906 --> 00:17:14,033 Dat wilde ik graag. 266 00:17:15,075 --> 00:17:18,495 Wat ik niet begreep, was het glazen plafond dat me wachtte… 267 00:17:18,579 --> 00:17:22,416 …en dat mensen zoals ik niet werden toegelaten. 268 00:17:22,499 --> 00:17:26,628 Ik besefte dat ik moest veranderen. 269 00:17:26,712 --> 00:17:32,051 Dat ik niet alleen aan tafel moest kunnen zitten… 270 00:17:32,134 --> 00:17:33,761 …die moest van mij zijn. 271 00:17:33,844 --> 00:17:36,889 Ik kon geen operahuis bezitten, wel een restaurant. 272 00:17:36,972 --> 00:17:40,684 Dus ik opende het eerste Afro-Amerikaanse restaurant in NY… 273 00:17:40,768 --> 00:17:44,271 …Cafe Beulah, en dat veranderde m'n leven. 274 00:17:45,481 --> 00:17:51,820 Koken was m'n redding en mijn manier om te voldoen… 275 00:17:51,904 --> 00:17:58,494 …aan dat wat ik als Afro-Amerikaan, creatieveling en kunstenaar wilde zeggen. 276 00:17:58,577 --> 00:18:04,833 Ik vind het geweldig dat je zegt dat koken een taal is… 277 00:18:04,917 --> 00:18:09,963 …die je moet leren en benutten voor je eigen vooruitgang. 278 00:18:10,047 --> 00:18:14,343 Zwarte mensen komen niet bijeen als er geen eten is. Dat is een feit. 279 00:18:14,426 --> 00:18:17,262 Omdat we aan die expressie zijn gebonden. 280 00:18:18,514 --> 00:18:23,018 Het bijzondere dat mensen niet begrijpen van de Afro-Amerikaanse cultuur… 281 00:18:23,102 --> 00:18:26,021 …is dat eten een betaalmiddel was. 282 00:18:26,855 --> 00:18:30,734 Met dat recept dat uniek was… 283 00:18:30,818 --> 00:18:35,114 …creëerden we waarde toen we zelf niks te zeggen hadden. 284 00:18:35,197 --> 00:18:37,199 Dat gerecht was van ons. -Juist. 285 00:18:37,282 --> 00:18:44,081 Het gaf ons niet alleen waardigheid en respect, het was een betaalmiddel. 286 00:18:51,922 --> 00:18:55,467 Zwarte mensen in Harlem gebruikten hun culinaire wortels… 287 00:18:55,551 --> 00:18:57,928 …om lucratieve kansen te creëren. 288 00:18:58,011 --> 00:19:04,893 Zoals Lillian Harris Dean, ook bekend als Pigfoot Mary. Ze verkocht varkenspoten… 289 00:19:04,977 --> 00:19:08,939 …aan mensen met heimwee naar het huis dat ze achterlieten. 290 00:19:09,022 --> 00:19:11,608 Iets wat haar uiteindelijk miljonair maakte. 291 00:19:12,651 --> 00:19:16,697 Verhalen zoals die van Pigfoot Mary, de recepten van de Renaissance… 292 00:19:16,780 --> 00:19:20,450 …en veel andere delen van ons verleden worden met zorg bewaard… 293 00:19:20,534 --> 00:19:24,121 …in 't Harlem Schomburg Center for Research in Black Culture… 294 00:19:24,204 --> 00:19:26,456 …onder leiding van curator Joy Bivins… 295 00:19:27,374 --> 00:19:31,920 …de eerste vrouw in 40 jaar die het Schomburg Center leidt. 296 00:19:33,005 --> 00:19:39,052 Als ik aan de Harlem Renaissance denk, denk ik aan de nieuwe 'neger'-beweging… 297 00:19:39,136 --> 00:19:44,308 …en aan dat moment, begin 20e eeuw, vlak na de Eerste Wereldoorlog… 298 00:19:44,391 --> 00:19:49,980 …post-emancipatie, post-reconstructie. Dit is in een nieuwe, stedelijke ruimte… 299 00:19:50,063 --> 00:19:53,233 …waar zwarte mensen naar zichzelf kijken en vragen: 300 00:19:53,317 --> 00:19:57,696 'Wat is onze cultuur, onze esthetiek?' Dit is een onderzoeksbibliotheek. 301 00:19:57,779 --> 00:20:00,991 De archivaris heeft wat dingen gepakt om te bekijken… 302 00:20:01,074 --> 00:20:04,620 …in de leeszaal voor manuscripten en zeldzame boeken. 303 00:20:04,703 --> 00:20:07,414 Geweldig. Ik sta te popelen. -Ik ook. 304 00:20:13,086 --> 00:20:16,548 Al deze menu's, zeldzame boeken… 305 00:20:16,632 --> 00:20:22,137 …en kookboeken en zo weerspiegelen ook echt de cultuur. 306 00:20:22,221 --> 00:20:25,015 We hebben wat dingen voor je verzameld. 307 00:20:29,061 --> 00:20:32,356 Hier liggen veel interessante dingen. 308 00:20:32,439 --> 00:20:33,440 Inderdaad. 309 00:20:33,523 --> 00:20:40,197 Dit is de verdienste van veel generaties mensen zoals jij… 310 00:20:40,280 --> 00:20:43,242 …die de rol van beheerder aannamen. 311 00:20:43,325 --> 00:20:47,454 Ik bedank je dat je deze kennis voor ons toegankelijk hebt gemaakt. 312 00:20:47,537 --> 00:20:48,455 Dank je wel. 313 00:20:48,538 --> 00:20:52,209 Laten we beginnen met wat er voor ons ligt. 314 00:20:52,918 --> 00:20:56,338 Hier hebben we Pigfoot Mary's recept voor varkenspootjes. 315 00:20:57,089 --> 00:21:02,219 Dit is een gewaardeerd recept dat haar beroemd heeft gemaakt. 316 00:21:02,302 --> 00:21:03,595 Ja, dit ziet er… 317 00:21:04,554 --> 00:21:06,807 Ik krijg er honger van. -Ja, geweldig. 318 00:21:06,890 --> 00:21:11,478 Ze creëert haar eigen keuzevrijheid… 319 00:21:11,561 --> 00:21:14,815 …haar eigen kansen en grote rijkdom voor zichzelf. 320 00:21:14,898 --> 00:21:17,484 Een zwarte vrouw die als slaaf werd geboren… 321 00:21:17,567 --> 00:21:21,697 …komt naar Harlem en zonder enige infrastructuur… 322 00:21:21,780 --> 00:21:26,576 …verkoopt ze de delen van het varken die we ons konden veroorloven… 323 00:21:26,660 --> 00:21:29,496 …en die wij en onze smaakpapillen kenden. 324 00:21:29,579 --> 00:21:34,960 Ik beschouw haar verhaal altijd als een soort… 325 00:21:35,043 --> 00:21:38,922 …microkosmos voor zwarte vrouwen… 326 00:21:39,006 --> 00:21:41,967 …die de keuken en hun culinaire talent gebruikten… 327 00:21:42,050 --> 00:21:44,261 …om keuzevrijheid te creëren. 328 00:21:44,344 --> 00:21:45,178 Precies. 329 00:21:45,262 --> 00:21:48,056 Ze had zo'n succes in onroerend goed… 330 00:21:48,140 --> 00:21:52,894 …dat haar totale bezit op zeker moment op $ 375.000 werd geschat. 331 00:21:52,978 --> 00:21:54,396 Dankzij de varkenspoten. 332 00:21:54,479 --> 00:21:57,274 Het varken heeft ons geen kwaad gedaan nietwaar? 333 00:21:58,025 --> 00:22:03,864 Het beste deel zijn de laatste woorden van dit recept: 'Geef de hete saus door.' 334 00:22:05,741 --> 00:22:08,076 Dat moet je toch doen? -Prachtig. 335 00:22:10,537 --> 00:22:12,122 Meer dan een eeuw later… 336 00:22:12,205 --> 00:22:15,459 …vertellen de straten hier nog steeds over ons eten. 337 00:22:17,044 --> 00:22:19,755 De migratie naar 't Noorden creëerde 'n culturele explosie… 338 00:22:19,838 --> 00:22:23,133 …die plaatsmaakte voor Afro-Amerikaans ondernemerschap… 339 00:22:23,216 --> 00:22:24,843 …en 'n nieuwe middenklasse. 340 00:22:25,385 --> 00:22:29,473 Cha McCoy is een derde generatie- inwoner van Harlem en sommelier… 341 00:22:29,556 --> 00:22:33,769 …die wereldwijd werkt om de drank- en horeca-industrie… 342 00:22:33,852 --> 00:22:37,647 …toegankelijker, verantwoordelijker en relevanter te maken. 343 00:22:38,857 --> 00:22:42,194 We zijn in een historische straat waar ik iets van weet… 344 00:22:42,277 --> 00:22:44,654 …maar geef ons wat meer context. 345 00:22:44,738 --> 00:22:45,947 Welkom in Harlem. 346 00:22:46,031 --> 00:22:51,411 Dit is Strivers' Row. Die naam is vooral gebaseerd… 347 00:22:51,495 --> 00:22:56,458 …op de zwarte uitnemendheid hier. Of je nu een politicus was… 348 00:22:56,541 --> 00:22:59,961 …of een muzikant in de tijd van de Renaissance… 349 00:23:00,045 --> 00:23:05,425 …iedereen die iemand was, kwam hierheen, die sociale laddertheorie. 350 00:23:05,509 --> 00:23:09,805 Het draaide niet om het centrum. We wilden naar Strivers' Row. 351 00:23:09,888 --> 00:23:12,849 Ik hoopte op een stoepsessie. -Natuurlijk. 352 00:23:13,850 --> 00:23:19,940 Waarom zijn mensen uit Harlem zo expressief en zo typisch Harlem? 353 00:23:20,023 --> 00:23:22,776 Hoe komt dat? Wat gebeurt hier? 354 00:23:22,859 --> 00:23:26,613 Het zijn ritselaars. Het zit in het DNA, zou m'n moeder zeggen. 355 00:23:26,696 --> 00:23:30,992 Waar ik ook ter wereld ben, verberg ik nooit dat ik uit Harlem kom. 356 00:23:31,993 --> 00:23:34,746 Ik wil wat plekken in jouw buurt bekijken. 357 00:23:34,830 --> 00:23:35,997 Oké, gaan we doen. 358 00:23:38,583 --> 00:23:39,751 MARKT 359 00:23:43,630 --> 00:23:48,301 We komen zo in m'n buurt. We zijn in één-drie-negen en willen watermeloen. 360 00:23:48,385 --> 00:23:51,596 Watermeloen. -Van een maatje. Een schoolgenoot. 361 00:23:51,680 --> 00:23:53,640 Ik wil de watermeloenen zien. 362 00:23:53,723 --> 00:23:56,226 Hoe gaat 't? We wilden je zien en omhelzen. 363 00:23:56,309 --> 00:23:58,145 Hoe gaat het? Dit is Stephen. 364 00:23:58,228 --> 00:23:59,229 Aangenaam, man. 365 00:23:59,312 --> 00:24:02,441 Bij de watermeloenkraam begint Harlem pas officieel. 366 00:24:02,524 --> 00:24:04,359 Dus ook het zomerseizoen. 367 00:24:04,443 --> 00:24:06,528 Dat is 'n feit. -Wat hebben we hier? 368 00:24:06,611 --> 00:24:09,322 Deze zijn uit Georgia. We gaan erheen… -Ik ook. 369 00:24:09,406 --> 00:24:12,951 O, ja? Oké. Ik ben er een tijdje geweest. 370 00:24:13,034 --> 00:24:17,038 We doen alles, we persen ze uit, mengen ze, maken er salades mee. 371 00:24:17,122 --> 00:24:21,084 Ze begonnen met Jell-O-schil, zoiets als een snack, maar gezond. 372 00:24:21,168 --> 00:24:24,045 En de schil bevat de meeste voedingsstoffen. 373 00:24:24,129 --> 00:24:26,590 Weet je? Het groene deel. -Dat weet ik. 374 00:24:27,424 --> 00:24:29,384 Het bevat van alles, supergezond. 375 00:24:29,968 --> 00:24:33,221 Waarom begon je hier meloenen te verkopen? 376 00:24:33,305 --> 00:24:38,560 We wilden niet op straat rondhangen. We zeiden: 'We houden van watermeloen. 377 00:24:38,643 --> 00:24:43,648 Goed idee.' Toen gingen we erover leren. We gingen helemaal terug naar het Zuiden. 378 00:24:43,732 --> 00:24:49,571 We verkochten ze op straat om onze families te onderhouden. 379 00:24:49,654 --> 00:24:52,199 En om de kinderen van de straat te houden. 380 00:24:52,282 --> 00:24:55,285 Er is veel wapengeweld, dat proberen we te minderen. 381 00:24:55,368 --> 00:24:56,369 Juist. -Kom hier. 382 00:24:56,453 --> 00:24:59,831 Gooi een meloen. Ik betaal je. Geen zorgen om het geld. 383 00:24:59,915 --> 00:25:05,253 Daar zorgen de meloenen voor. De slaven ruilden ze toen ze vrijkwamen. 384 00:25:05,337 --> 00:25:07,088 Ja. -Je bent de watermeloenenman. 385 00:25:07,172 --> 00:25:08,507 De watermeloenenkoning. 386 00:25:08,590 --> 00:25:12,427 Telkens als zwarte mensen rijkdom voor zichzelf creëren… 387 00:25:12,511 --> 00:25:15,430 …weet je wat er gaat gebeuren: ze lachen ons uit. 388 00:25:15,514 --> 00:25:18,808 Ze proberen het af te nemen… 389 00:25:18,892 --> 00:25:23,563 …en onze keuzevrijheid te ondermijnen zodra we voor onszelf kunnen zorgen. 390 00:25:23,647 --> 00:25:26,316 Zoals ik jou hier zo zie… 391 00:25:26,399 --> 00:25:30,570 …vind ik dit de manier om ons relaas terug te eisen. 392 00:25:30,654 --> 00:25:31,696 Inderdaad. -Ja. 393 00:25:31,780 --> 00:25:33,990 Wat is dat? Ziet er lekker uit. 394 00:25:34,074 --> 00:25:38,912 Dit is een watermeloensalade met rode en gele watermeloen… 395 00:25:38,995 --> 00:25:45,418 …rode ui, komkommer, een beetje fetakaas en een frambozenvinaigrette. 396 00:25:45,502 --> 00:25:47,420 We zijn jou niet vergeten. 397 00:25:47,504 --> 00:25:50,215 Bedankt. -Het ruikt heerlijk. 398 00:25:50,298 --> 00:25:52,217 Bedankt. Eet smakelijk. -Bedankt. 399 00:25:53,009 --> 00:25:55,845 Jullie eten gele watermeloen, aardbeien. 400 00:25:55,929 --> 00:25:58,265 Gele watermeloenen met zwarte pitjes. 401 00:25:58,348 --> 00:26:00,100 Oké. -Je hebt Jubilees. 402 00:26:00,183 --> 00:26:01,059 Jubilees? 403 00:26:01,142 --> 00:26:02,978 Dan heb je Sugar Baby's. 404 00:26:03,061 --> 00:26:04,729 En die met geel vruchtvlees. 405 00:26:05,605 --> 00:26:07,065 Ik heb liever Sangria's. 406 00:26:07,148 --> 00:26:08,608 Sangria? -Ja. Sangria's. 407 00:26:08,692 --> 00:26:10,735 Zijn dit Sangria's? Die wil ik. 408 00:26:10,819 --> 00:26:14,155 Jubilee, die hebben een lange streep. Dat zijn Jubilees. 409 00:26:14,239 --> 00:26:17,242 De Sugar Baby's zijn klein, rond en donker. 410 00:26:17,325 --> 00:26:20,954 Hebben de boeren je over de variëteiten geleerd? 411 00:26:21,037 --> 00:26:24,874 Ik zit nu op school. Ik leer altijd, want ik ben een stadsjongen. 412 00:26:25,917 --> 00:26:29,546 In 't Zuiden heten ze bestuivers. We werken met zwarte boeren. 413 00:26:29,629 --> 00:26:34,759 Die vergezellen ons en dan vraag ik het ze. En we steunen ze. 414 00:26:34,843 --> 00:26:40,515 Ze gaan daar dood. Hun land wordt geveild en iemand anders koopt het. 415 00:26:40,599 --> 00:26:42,225 Vandaar deze campagne. 416 00:26:42,309 --> 00:26:44,853 Opnieuw contact maken met de zwarte boeren. 417 00:26:44,936 --> 00:26:47,856 Ik neem de trucks mee. We helpen ze planten. 418 00:26:47,939 --> 00:26:50,984 We hebben 40 hectare grond om te bebouwen. 419 00:26:51,067 --> 00:26:56,406 Wist je vroeger dat straatventers… 420 00:26:56,489 --> 00:26:58,742 …deel waren van de Harlem Renaissance? 421 00:26:58,825 --> 00:27:01,786 Heb je een band met dat verleden van straatventers? 422 00:27:01,870 --> 00:27:05,665 Nee, ik liep op straat. Ik was een foute straatventer. 423 00:27:05,749 --> 00:27:09,002 We verkochten iets wat niet mocht. 424 00:27:09,085 --> 00:27:13,298 Hadden we dit maar lang geleden ontdekt. Daarom doe ik wat ik doe. 425 00:27:13,381 --> 00:27:18,762 Ik moest drie, vier keer de bak in om te beseffen: 'Dat wil ik niet meer.' 426 00:27:18,845 --> 00:27:23,767 Ik voel me extra vereerd om hier bij jou te zijn en ik ben een fan van je werk. 427 00:27:23,850 --> 00:27:25,560 Ik leer van je in realtime. 428 00:27:25,644 --> 00:27:29,064 En veel anderen leren van je. Dat wil ik zeggen… 429 00:27:29,147 --> 00:27:31,733 …en je laten weten dat ik je werk waardeer. 430 00:27:31,816 --> 00:27:34,235 Ja. Ik waardeer je. -Fijn dat je er was. 431 00:27:34,319 --> 00:27:36,154 Ga zo door. -Bedankt, broeder. 432 00:27:36,237 --> 00:27:38,073 Bedankt, Cha. Ja, bedankt. 433 00:28:17,779 --> 00:28:21,616 Het was een feest om de stad door de ogen van een inwoner te zien… 434 00:28:21,700 --> 00:28:25,203 …en de zwarte ondernemingsgeest die daar nog altijd leeft… 435 00:28:25,286 --> 00:28:27,497 …te observeren en te waarderen. 436 00:28:28,707 --> 00:28:33,420 De Harlem Renaissance was een tijd van diepe artistieke en culturele expressie. 437 00:28:34,254 --> 00:28:38,633 Als voormalig sommelier weet ik dat wat er in het glas zit… 438 00:28:38,717 --> 00:28:41,219 …ons veel kan leren over ons verleden. 439 00:28:43,012 --> 00:28:47,600 In de jaren 1920 maakten de speakeasy's, clubs en danszalen… 440 00:28:47,684 --> 00:28:50,228 …allemaal deel uit van de Harlem subcultuur. 441 00:28:50,311 --> 00:28:52,772 Dat erfgoed wordt nog in ere gehouden… 442 00:28:52,856 --> 00:28:56,818 …in Orange Street 67, een lokale bar met een zwarte eigenaar… 443 00:28:56,901 --> 00:29:01,406 …en een ondergrondse mystiek die lijkt op de speakeasy's van de Renaissance. 444 00:29:03,116 --> 00:29:05,493 Ik praat met eigenaar Karl Franz Williams… 445 00:29:05,577 --> 00:29:08,997 …en invloedrijke mixoloog, Tiffanie Barriere. 446 00:29:09,080 --> 00:29:13,042 Ze kreeg enkele hoge onderscheidingen van de drankindustrie… 447 00:29:13,126 --> 00:29:15,754 …over de rol van alcohol in ons verleden. 448 00:29:15,837 --> 00:29:21,092 Waar begint in Harlem de traditie van Zwarte sterke drank? 449 00:29:21,176 --> 00:29:26,306 De drooglegging valt samen met de Renaissance. In die periode was er… 450 00:29:26,389 --> 00:29:29,768 …een enorme uitbarsting van creatieve energie. 451 00:29:29,851 --> 00:29:33,730 De cartoonist E. Simms Campbell was de eerste zwarte cartoonist. 452 00:29:33,813 --> 00:29:36,483 Hij bracht het nachtleven van Harlem in kaart. 453 00:29:37,192 --> 00:29:40,570 Hij is superdescriptief en schrijft: 'Dit is de wietman. 454 00:29:40,653 --> 00:29:43,364 Hier is 'n nachtclub. Deze gaat om 2 uur open.' 455 00:29:43,448 --> 00:29:46,367 Wat niet op de kaart staat, zijn de speakeasy's… 456 00:29:46,451 --> 00:29:51,372 …omdat er meer dan 500 waren, dus je vond ze makkelijk. 457 00:29:51,456 --> 00:29:54,834 Er waren meer speakeasy's dan in andere delen van de stad. 458 00:29:54,918 --> 00:29:59,214 De drooglegging was de achtergrond voor de hartstocht… 459 00:29:59,297 --> 00:30:06,221 …achter de Harlem Renaissance, want nu was er geen leuke plek meer voor vermaak. 460 00:30:06,304 --> 00:30:09,265 Elders in de stad, ook 't centrum, was alles dicht. 461 00:30:09,349 --> 00:30:13,603 In Harlem ging het nachtleven door met topartiesten en intellectuelen… 462 00:30:13,686 --> 00:30:14,813 …die hier al waren. 463 00:30:15,688 --> 00:30:21,402 Precies in die periode stonden veel mooie zwarte steden in het Zuiden… 464 00:30:21,486 --> 00:30:24,030 …bekend om hun moonshine of hun haver… 465 00:30:24,113 --> 00:30:28,952 …rogge of mais voor de beste moonshine ooit… 466 00:30:29,035 --> 00:30:33,540 …die mogelijk naar het Noorden ging. We waren niet langer slaven. 467 00:30:33,623 --> 00:30:37,627 Het ging erom hoe de zwarte gemeenschap geld kon verdienen. 468 00:30:37,710 --> 00:30:43,174 Met bottelen verdiende je het meest. Dat deden we al sinds… 469 00:30:43,258 --> 00:30:48,012 In Afrika maakten we fenomenale bieren. We waren al meesters in dat vak. 470 00:30:48,096 --> 00:30:51,432 We verbouwden suikerriet en een van de bijproducten… 471 00:30:51,516 --> 00:30:56,396 …als je suiker uit suikerriet maakt, is melasse. Dat is het begin van rum. 472 00:30:56,479 --> 00:31:00,316 We zijn er trots op dat we dat thuis, hier thuisbrengen. 473 00:31:00,400 --> 00:31:01,901 Ja. -En overleven. 474 00:31:03,444 --> 00:31:05,864 M'n Zuidelijke kant moet een punch maken. 475 00:31:05,947 --> 00:31:07,532 Ja. -Ik kan niet anders. 476 00:31:09,993 --> 00:31:12,704 De punch was favoriet… 477 00:31:12,787 --> 00:31:16,583 …op feestjes bij iemand thuis. 'Ik heb iets voor jullie.' 478 00:31:16,666 --> 00:31:21,421 Een grandioze bowl die je in de zwarte gemeenschap ook in de kerk zag. 479 00:31:21,504 --> 00:31:24,257 En op de universiteit, bij oma thuis. 480 00:31:24,340 --> 00:31:29,387 M'n familie komt uit de Caraïben en Planter's Punch… 481 00:31:29,470 --> 00:31:34,642 …en de Bajan Rum Punch zijn belangrijk in onze culturen. 482 00:31:34,726 --> 00:31:35,560 Absoluut. 483 00:31:36,185 --> 00:31:38,354 Er is veel over te vertellen. -Ja. 484 00:31:38,438 --> 00:31:41,733 Tom Bullock is een van… 485 00:31:41,816 --> 00:31:46,654 …de belangrijkste zwarte geleerden op het gebied van de cocktailwetenschap. 486 00:31:46,738 --> 00:31:49,908 Hij schreef het eerste Afro-Amerikaanse cocktailboek. 487 00:31:49,991 --> 00:31:53,953 We weten niet veel over hem. Hij zou uit het Zuiden komen… 488 00:31:54,037 --> 00:31:58,458 …en met de trein naar het Midden-Westen zijn gegaan, maar… 489 00:31:58,541 --> 00:32:01,336 Het boek is getiteld The Ideal Bartender. 490 00:32:01,419 --> 00:32:06,883 Dat betekent dat je onmiskenbaar de beste cocktails maakt. Het is een eer… 491 00:32:07,383 --> 00:32:13,890 …om als barman achter de bar te staan en z'n drankjes te maken en te drinken. 492 00:32:14,807 --> 00:32:18,811 Met Tom Bullocks punch die ik nu maak, geef ik jullie aromatherapie. 493 00:32:18,895 --> 00:32:20,939 Het waren niet alleen barmannen. 494 00:32:21,022 --> 00:32:25,818 Cateraars hadden ingrediënten zoals citrus en fruit, wat er ook maar vers was. 495 00:32:25,902 --> 00:32:28,988 Ze maakten het in partijen, want ze hadden veel werk… 496 00:32:29,072 --> 00:32:34,160 …voordat er een klant, president, spreker of schrijver kwam. 497 00:32:34,243 --> 00:32:37,080 Het is superspeciaal om met iets te pronken… 498 00:32:37,163 --> 00:32:41,209 …niet alleen met je stijl en etiquette, ook met hoe vers alles is. 499 00:32:41,292 --> 00:32:46,130 Het Zuiden serveert wat uit de haven komt. Daarom doe ik er wat madera bij. 500 00:32:46,214 --> 00:32:51,010 Ik probeer elk bestanddeel te proeven… 501 00:32:51,844 --> 00:32:55,723 …terwijl ik geniet van het feit dat het zo perfect is gemixt. 502 00:32:57,266 --> 00:33:00,228 We hebben vers fruit met prachtige sappen. 503 00:33:00,311 --> 00:33:05,441 De citrusvrucht compenseert de zoetheid. Die methode kennen we van thuis. 504 00:33:05,525 --> 00:33:08,361 We herkenden zoet en zuur meteen. 505 00:33:08,444 --> 00:33:14,033 We wisten dat er een balans nodig was. We wisten ook hoe we het moesten serveren. 506 00:33:14,117 --> 00:33:18,454 We kunnen deze ingrediënten zonder probleem mengen… 507 00:33:18,538 --> 00:33:21,499 …en laten intrekken, zodat alles kan macereren. 508 00:33:21,582 --> 00:33:24,419 Je had het net over iets… 509 00:33:24,502 --> 00:33:28,715 …dat relevanter was dan je besefte… 510 00:33:28,798 --> 00:33:32,427 …toen je erover begon dat we… 511 00:33:32,510 --> 00:33:36,889 …dank je wel, de afstammelingen van dranksmokkelaars zijn. 512 00:33:36,973 --> 00:33:41,436 Ik heb m'n opa nooit gekend. Hij werd geboren in 1907. 513 00:33:42,270 --> 00:33:45,648 Er werd me onlangs verteld… 514 00:33:45,732 --> 00:33:49,736 …dat hij niet alleen… 515 00:33:49,819 --> 00:33:55,867 …alcohol distribueerde voor Capone. 516 00:33:55,950 --> 00:33:58,786 Dit is een wild verhaal. 517 00:33:58,870 --> 00:34:05,084 Hij zocht een manier om op die nieuwe plek in het Noorden geld te verdienen. 518 00:34:05,168 --> 00:34:11,841 Hij kreeg contact met 'de maffia' en werd een chauffeur voor Capone. 519 00:34:12,842 --> 00:34:17,263 Toen werd er een truck onderschept. 520 00:34:17,346 --> 00:34:20,391 Er was een schietpartij. Hij kwam er levend vanaf. 521 00:34:20,475 --> 00:34:22,268 Ga door. -Oké. 522 00:34:22,351 --> 00:34:26,856 Maar toen besloot hij met de distributie te stoppen. 523 00:34:26,939 --> 00:34:30,485 En daarom werd hij kruier… 524 00:34:30,568 --> 00:34:35,490 …maar hij maakte ook moonshine in de kelder… 525 00:34:36,240 --> 00:34:39,786 …voor de politie om z'n gezin te beschermen. 526 00:34:40,787 --> 00:34:44,457 Toen ik dat ontdekte, was ik natuurlijk verrast… 527 00:34:44,540 --> 00:34:47,210 …door dit zeer kleurrijke legaat… 528 00:34:47,293 --> 00:34:50,296 …maar het is heel relevant voor waar je over praat. 529 00:34:50,379 --> 00:34:54,258 Met andere woorden: we hebben dit werk altijd gedaan. 530 00:34:54,342 --> 00:35:00,973 Zelfs toen het illegaal was. Met de speakeasy's hier ging het ook zo. 531 00:35:01,057 --> 00:35:07,897 Het was voor ons een plek om informatie en ideeën te delen en contacten te leggen. 532 00:35:07,980 --> 00:35:13,486 Dat is ook deel van de cultuur van toen waarin ik geïnteresseerd ben. 533 00:35:13,569 --> 00:35:20,451 Bars waren de plek voor algemeen comfort, vooral voor de zwarte gemeenschap. 534 00:35:20,535 --> 00:35:26,999 Ook voor vrouwen. Maar dat zagen we pas in de jaren 40, 50. 535 00:35:27,083 --> 00:35:29,418 En in de zwarte queer gemeenschap… 536 00:35:29,502 --> 00:35:32,797 …waren er die ervoor uitkwamen en ook die getrouwd waren… 537 00:35:32,880 --> 00:35:35,967 …met de andere sekse en dateten met dezelfde sekse. 538 00:35:36,050 --> 00:35:38,886 Dat zien we vaak in verhalen en zelfs gedichten. 539 00:35:38,970 --> 00:35:42,473 Ze verborgen wie ze zouden kunnen zijn. 540 00:35:43,182 --> 00:35:47,186 Het gebeurde in de bar, maar soms was het een veilige, leuke plek. 541 00:35:48,437 --> 00:35:50,148 Daar drinken we op. -Salut. 542 00:35:50,231 --> 00:35:51,691 Salut daarop. 543 00:35:52,316 --> 00:35:53,151 Salut. 544 00:35:53,651 --> 00:35:54,735 Proost. 545 00:35:57,864 --> 00:36:00,741 De Harlem Renaissance is terecht beroemd… 546 00:36:00,825 --> 00:36:03,494 …om de artistieke expressie van zwarte mensen. 547 00:36:03,995 --> 00:36:09,417 Ook was het een tijd dat we elkaar opzochten en veilige plekken creëerden… 548 00:36:09,500 --> 00:36:12,253 …om de gemeenschap op te bouwen en te behouden. 549 00:36:13,296 --> 00:36:17,550 Zo'n uur ten noorden van Harlem ligt het landhuis van Madam CJ Walker… 550 00:36:17,633 --> 00:36:21,804 …de eerste zwarte vrouw in de VS die een selfmade miljonair werd. 551 00:36:21,888 --> 00:36:24,098 Ze creëerde haarproducten… 552 00:36:24,182 --> 00:36:28,978 …die rechtstreeks door zwarte vrouwen in het hele land werden verkocht en gekocht. 553 00:36:32,565 --> 00:36:34,650 Het landgoed, Villa Lewaro… 554 00:36:35,276 --> 00:36:38,863 …was een oase waar zij en haar dochter, A'Lelia Walker… 555 00:36:38,946 --> 00:36:42,658 …'n nieuw legaat en speelplek voor zwarte excellentie creëerden. 556 00:36:43,201 --> 00:36:47,663 A'Lelia organiseerde conferenties met kunstenaars als Zora Neale Hurston… 557 00:36:47,747 --> 00:36:49,290 …James Weldon Johnson… 558 00:36:49,373 --> 00:36:51,959 W.E.B Du Bois en Langston Hughes. 559 00:36:53,544 --> 00:36:57,006 Dit stimuleerde creativiteit en gemeenschapsgevoel. 560 00:37:01,052 --> 00:37:03,971 Op 'n zomermiddag nodigde A'Lelia Bundles… 561 00:37:04,055 --> 00:37:08,392 …de achterkleindochter van A'Lelia Walker mij… 562 00:37:08,476 --> 00:37:13,814 …Alexander Smalls, Cha McCoy en gepensioneerd nieuwslezer, Dean Schomburg… 563 00:37:13,898 --> 00:37:16,651 …kleinzoon van Arturo Schomburg, uit… 564 00:37:16,734 --> 00:37:20,321 …de man wiens privécollectie van zwarte kunst en artefacten… 565 00:37:20,404 --> 00:37:23,115 …de basis werd voor het Schomburg Center. 566 00:37:26,494 --> 00:37:29,830 Het is zo bijzonder jullie in deze kamer te hebben. 567 00:37:30,581 --> 00:37:33,626 Toen A'Lelia Walker in juli 1921… 568 00:37:33,709 --> 00:37:37,713 …een Fourth of July-feest gaf voor de president van Liberia… 569 00:37:37,797 --> 00:37:41,926 …was er vuurwerk op het terras en livemuziek met Ford Dabney… 570 00:37:42,009 --> 00:37:44,512 …een van de grote dirigenten van die tijd. 571 00:37:44,595 --> 00:37:49,308 Hij werd niet uitgenodigd in het Witte Huis, wel in Villa Lewaro. 572 00:37:50,059 --> 00:37:51,435 Dit was ons Witte Huis. 573 00:37:52,645 --> 00:37:55,856 Dat mag ik wel. -Ja. Dit is net 't Zwarte Witte Huis. 574 00:37:55,940 --> 00:37:59,944 De kroonluchters lijken erg op die in de East Room. 575 00:38:00,027 --> 00:38:01,028 Ja. 576 00:38:01,112 --> 00:38:03,948 Ze gaf ook feestjes tijdens de drooglegging. 577 00:38:04,031 --> 00:38:08,202 Ze had altijd een goede dranksmokkelaar en altijd de beste champagne. 578 00:38:09,078 --> 00:38:12,331 En ik vind dat het met alle zwarte meisjesmagie… 579 00:38:12,415 --> 00:38:15,668 …die we vandaag in Madam CJ Walkers huis vieren… 580 00:38:15,751 --> 00:38:18,963 …heel logisch is om champagne te serveren. 581 00:38:19,046 --> 00:38:24,677 Precies. En kun je ons meer vertellen over het culinaire legaat van A'Lelia? 582 00:38:24,760 --> 00:38:29,015 Madam CJ Walker, in 1867 geboren als Sarah Breedlove… 583 00:38:29,098 --> 00:38:32,393 …op een plantage in Delta, Louisiana… 584 00:38:32,476 --> 00:38:37,273 …ontwikkelde zich van een ongeschoolde wasvrouw… 585 00:38:37,356 --> 00:38:41,736 …tot kokkin en begon toen een bedrijf in haarverzorgingsproducten. 586 00:38:41,819 --> 00:38:44,780 Ze nam duizenden vrouwen aan en werd miljonair. 587 00:38:44,864 --> 00:38:49,577 Maar de sleutelrol was kokkin, want zo verdiende ze bij… 588 00:38:49,660 --> 00:38:53,622 …toen ze haar bedrijf begon. Toen ze geld had… 589 00:38:53,706 --> 00:38:57,710 …nam ze natuurlijk koks in dienst en toen ze feestjes kon houden… 590 00:38:57,793 --> 00:38:59,587 …nam ze zwarte cateraars. 591 00:38:59,670 --> 00:39:04,133 Later opende A'Lelia Walker een plek genaamd de Dark Tower… 592 00:39:04,216 --> 00:39:09,430 …een iconische Harlem Renaissance-plek. Dat was in haar huis aan 136th Street. 593 00:39:09,513 --> 00:39:12,433 En zoals bekend, serveerde ze spaghetti… 594 00:39:12,516 --> 00:39:15,436 …tijdens de eerste bijeenkomst van een groep… 595 00:39:15,519 --> 00:39:18,064 …jonge schrijvers waaronder Countee Cullen… 596 00:39:18,147 --> 00:39:20,524 …Langston Hughes en Wally Thurman… 597 00:39:20,608 --> 00:39:24,612 …toen ze het over de Dark Tower hadden en wat 't zou worden. 598 00:39:25,404 --> 00:39:28,824 Ze hadden mecenassen die geld doneerden… 599 00:39:28,908 --> 00:39:33,913 …en de kunstenaars konden voor $ 1 per jaar van alles eten. 600 00:39:33,996 --> 00:39:36,165 Dat was het concept. 601 00:39:36,248 --> 00:39:38,793 Jullie hebben allebei een legaat… 602 00:39:38,876 --> 00:39:43,214 …van je eigen familie wat betreft het catalogiseren van zwarte cultuur. 603 00:39:43,297 --> 00:39:45,633 Arturo Schomburg was m'n opa. 604 00:39:46,842 --> 00:39:51,097 Hij verzamelde alles wat met de zwarte cultuur te maken had. 605 00:39:51,180 --> 00:39:54,392 Hij wilde ervoor zorgen dat iedereen begreep… 606 00:39:54,475 --> 00:40:00,231 …dat wij als volk een belangrijke bijdrage aan de maatschappij hadden geleverd. 607 00:40:00,314 --> 00:40:03,734 En een van de dingen die hij voorstelde was een kookboek. 608 00:40:03,818 --> 00:40:06,445 Er werden beslist recepten doorgegeven. 609 00:40:06,529 --> 00:40:10,991 Ik heb een brief waarin Madam Walker de Brunswick Stew beschrijft. 610 00:40:11,075 --> 00:40:14,328 Of hoe je ijs maakt. En er zijn zoveel details. 611 00:40:14,412 --> 00:40:18,833 Het eten was belangrijk voor haar en voor haar moeder. 612 00:40:18,916 --> 00:40:23,796 Als de slaven werden geveild, was een van de verkoopargumenten: 'Kook je?' 613 00:40:23,879 --> 00:40:26,215 Slavenbezitters beantwoordden de vraag. 614 00:40:26,298 --> 00:40:28,509 Het waren geen mensen, het was vee. 615 00:40:28,592 --> 00:40:33,556 De slavenhandelaars die ze verkochten, vertelden je precies wat ze konden. 616 00:40:33,639 --> 00:40:36,767 'Ze kookt goed.' -Dat verhoogde hun waarde. 617 00:40:36,851 --> 00:40:38,477 Ja, absoluut. -Precies. 618 00:40:38,561 --> 00:40:45,317 We zitten hier in dit statige landhuis, het huis van de eerste zwarte vrouw… 619 00:40:45,401 --> 00:40:48,946 …die ooit miljonair werd in dit land. 620 00:40:49,613 --> 00:40:52,658 Ik vraag me af hoe het eten… 621 00:40:52,741 --> 00:40:57,204 …werd gebruikt om met zwarte mensen te communiceren… 622 00:40:57,288 --> 00:41:02,543 …over klasse, toegang, privileges, weelde, enzovoort. 623 00:41:02,626 --> 00:41:06,255 Het is zo gepast dat we kreeft eten. 624 00:41:07,256 --> 00:41:12,011 Want kreeft was een van A'Lelia Walkers lievelingsgerechten. 625 00:41:12,094 --> 00:41:16,348 Ze hield van visgerechten. Maar kreeft en champagne… 626 00:41:16,432 --> 00:41:21,228 die combinatie, is bijzonder belangrijk in haar leven. 627 00:41:21,937 --> 00:41:25,691 In augustus 1931 ging ze naar een verjaardagsfeest… 628 00:41:26,358 --> 00:41:30,237 …op het strand in Long Branch, een van die resorts. 629 00:41:30,321 --> 00:41:33,866 Zoals Martha's Vineyard nu. Zomers verbleven er presidenten. 630 00:41:33,949 --> 00:41:36,785 En altijd als er in die tijd rijke blanken waren… 631 00:41:36,869 --> 00:41:43,125 …was er een zwarte gemeenschap, want iemand moest voor ze koken. 632 00:41:43,209 --> 00:41:47,046 Iemand moest voor ze schoonmaken. Iemand moest ze vermaken. 633 00:41:47,129 --> 00:41:52,051 Ze ging naar het verjaardagsfeest op het strand. Ze aten kreeft… 634 00:41:52,134 --> 00:41:54,595 …chocoladetaart en champagne. 635 00:41:55,304 --> 00:41:59,308 Ze had een hoge bloeddruk. Ze had eerder een beroerte gehad… 636 00:41:59,391 --> 00:42:01,018 …maar was totaal hersteld. 637 00:42:01,101 --> 00:42:07,191 Maar na deze prachtige dag met kreeft en champagne ging ze terug naar haar kamer. 638 00:42:08,108 --> 00:42:12,154 Ze werd midden in de nacht wakker, kreeg een beroerte en stierf. 639 00:42:13,113 --> 00:42:15,658 Het is triest dat ze is overleden. 640 00:42:15,741 --> 00:42:19,912 Maar tot op het laatste moment deed ze iets waar ze van hield. 641 00:42:19,995 --> 00:42:21,372 Ze kwijnde niet weg. 642 00:42:21,455 --> 00:42:24,708 Haar begrafenis was groots. Er waren duizenden mensen… 643 00:42:24,792 --> 00:42:29,922 …naar het Howell-uitvaartcentrum aan 138th en 7th Avenue gekomen. 644 00:42:30,005 --> 00:42:34,051 Er volgde een colonne naar de Woodlawn-begraafplaats. 645 00:42:34,134 --> 00:42:36,262 Een zwarte piloot, Hubert Julian… 646 00:42:36,345 --> 00:42:40,474 …vloog over het graf en liet haar lievelingsbloemen… 647 00:42:40,558 --> 00:42:43,477 …op het graf vallen, net zoals al die mensen daar. 648 00:42:43,561 --> 00:42:46,230 Maar kreeft en champagne was d'r laatste maal. 649 00:42:47,064 --> 00:42:50,609 Kreeft was een dagelijks gerecht voor Afro-Amerikanen. 650 00:42:50,693 --> 00:42:53,779 Het was goedkoop. Witte mensen hadden geen interesse. 651 00:42:53,862 --> 00:42:59,702 Dus ze aten zowel kreeft als oesters, garnalen, want die ving je makkelijk. 652 00:42:59,785 --> 00:43:06,417 Al die dingen waar je veel voor betaalt, omdat het establishment ze had ontdekt 653 00:43:06,500 --> 00:43:11,046 Garnalen met grutten ging van vijf dollar per bord naar 30. 654 00:43:11,130 --> 00:43:15,593 Dit is een cultureel fenomeen dat deel uitmaakt van wie we zijn. 655 00:43:15,676 --> 00:43:17,845 Ik ging naar de culinaire school… 656 00:43:17,928 --> 00:43:24,393 …met een zeer streng Frans, hiërarchisch onderwijs dat me zegt: 657 00:43:24,476 --> 00:43:27,021 'Dit hoort daarbij. Dat hoort hierbij.' 658 00:43:27,605 --> 00:43:31,984 Dat moet ik gewoon scheiden van wat jullie me nu vertellen… 659 00:43:32,067 --> 00:43:34,778 …dat dit nu luxegoederen zijn. 660 00:43:34,862 --> 00:43:40,284 Maar toen wij kreeft en oesters vingen… 661 00:43:40,367 --> 00:43:42,328 …was het een dagelijks gerecht. 662 00:43:42,411 --> 00:43:45,372 En dan nemen wij dat over… 663 00:43:45,456 --> 00:43:50,544 …als gemeenschap en denken we dat 't niet voor ons is. Terwijl wij het creëerden. 664 00:43:53,714 --> 00:43:56,342 Er is zo veel van ons verleden onderdrukt. 665 00:43:57,384 --> 00:44:01,513 Hoe kan 'n volk weten wie ze zijn als 't niet weet wie ze zijn geweest? 666 00:44:02,681 --> 00:44:06,685 Het is aan ons om de verhalen van onze voorouders te herwinnen. 667 00:44:08,562 --> 00:44:11,190 Op de voorouders. -Op de voorouders. 668 00:44:11,273 --> 00:44:12,107 Proost. 669 00:44:12,816 --> 00:44:16,362 Ondanks de bruisende cultuur tijdens de Renaissance… 670 00:44:16,445 --> 00:44:22,117 …keerden miljoenen zwarte mensen terug van WO II om te worden gediscrimineerd. 671 00:44:22,618 --> 00:44:26,163 Het was tijd om strategisch voor onze rechten te vechten. 672 00:44:26,246 --> 00:44:28,791 OPGERICHT IN 1867 - KLAS VAN '51 673 00:44:28,874 --> 00:44:32,336 Met georganiseerde planningsbijeenkomsten en protesten. 674 00:44:32,419 --> 00:44:35,381 Er broeide 'n beweging die aansprakelijkheid eiste. 675 00:44:37,049 --> 00:44:40,678 In Atlanta werd een weinig bekende lunch-sit-in gehouden… 676 00:44:41,387 --> 00:44:44,598 …onder leiding van een groep HBCU-studentenactivisten… 677 00:44:45,891 --> 00:44:48,102 …waarvan ik tot nu nooit had gehoord. 678 00:44:50,604 --> 00:44:55,359 Hun inspanningen veranderden de loop van de geschiedenis in dit land voorgoed. 679 00:45:45,659 --> 00:45:48,620 Ondertiteld door: Trudy Kok