1
00:00:15,098 --> 00:00:17,267
Harlem. Vào những năm 1920,

2
00:00:17,934 --> 00:00:20,186
nó là Hắc Thạch cho người da đen mới.

3
00:00:22,439 --> 00:00:25,400
Trong Cuộc Đại Di cư,
những người da đen miền Nam

4
00:00:25,483 --> 00:00:30,030
thoát khỏi nanh vuốt của luật Jim Crow
và thiết lập lối đi riêng đến tự do.

5
00:00:30,780 --> 00:00:32,449
Tự do để tưởng tượng,

6
00:00:32,532 --> 00:00:33,992
tự do làm người da đen,

7
00:00:34,492 --> 00:00:36,411
hay được là chính mình.

8
00:00:37,454 --> 00:00:40,540
Tất cả những ai
là ông nọ bà kia đều chuyển đến đây.

9
00:00:42,292 --> 00:00:44,794
Sự xuất hiện của họ
đã thúc đẩy Phục hưng Harlem,

10
00:00:45,420 --> 00:00:47,839
trung tâm hưng thịnh của văn hóa da đen,

11
00:00:47,922 --> 00:00:50,300
âm nhạc, văn học, nghệ thuật,

12
00:00:50,383 --> 00:00:53,011
hoạt động xã hội và thức ăn.

13
00:00:54,429 --> 00:00:57,557
Chính tâm hồn miền Nam của họ
đã định hình nền ẩm thực Harlem.

14
00:00:58,141 --> 00:01:00,185
Và ngày nay điều đó vẫn tiếp diễn

15
00:01:00,810 --> 00:01:04,564
ở những người bán rong, nhà hàng
và quán cocktail bar trong khu phố,

16
00:01:04,647 --> 00:01:07,817
tất cả các di sản sống của thời Phục hưng.

17
00:01:08,735 --> 00:01:10,528
Khi ta vẽ bức tranh đó,

18
00:01:10,612 --> 00:01:14,657
khi ta hát bài hát đó hết mình,
ta còn đói thì nó chưa xong được.

19
00:02:03,957 --> 00:02:07,836
HIGH ON THE HOG: ẨM THỰC MỸ GỐC PHI
ĐÃ THAY ĐỔI HOA KỲ NHƯ THẾ NÀO

20
00:02:08,378 --> 00:02:09,838
HẮC THẠCH

21
00:02:09,921 --> 00:02:12,590
Tôi, cũng thế, ngợi ca nước Mỹ

22
00:02:13,299 --> 00:02:14,968
Tôi là người anh em da ngăm hơn

23
00:02:15,051 --> 00:02:18,346
Họ bảo tôi phải xuống bếp mà ăn
Khi khách khứa tới nhà

24
00:02:19,013 --> 00:02:22,559
Nhưng tôi vẫn cười vui, ăn ngon lành
Và lớn mạnh

25
00:02:23,351 --> 00:02:26,980
Mai sau, tôi sẽ ngồi vào bàn tiệc
Lúc khách khứa tới nhà

26
00:02:27,063 --> 00:02:30,316
Còn ai dám bảo tôi
"Vào trong bếp mà ăn", khi đó

27
00:02:30,859 --> 00:02:34,279
Thêm nữa, họ sẽ thấy tôi thật xinh đẹp

28
00:02:34,362 --> 00:02:36,573
Tôi xinh đẹp biết bao

29
00:02:36,656 --> 00:02:38,825
Tôi xinh đẹp biết bao

30
00:02:38,908 --> 00:02:40,201
Mà lấy làm hổ thẹn

31
00:02:40,285 --> 00:02:43,288
Tôi cũng là Mỹ như ai

32
00:02:46,916 --> 00:02:51,129
Khi người Mỹ gốc Phi rời bỏ sự thoải mái
của những người thân yêu từ miền Nam,

33
00:02:51,212 --> 00:02:53,256
họ mang theo các mảnh quê hương.

34
00:02:54,048 --> 00:02:56,342
Họ đem theo phong tục và nghề thủ công

35
00:02:56,426 --> 00:02:59,804
mà sẽ tiếp tục tạo ra
các mối quan hệ và doanh nghiệp mới.

36
00:03:00,597 --> 00:03:02,265
GÀ ÁP CHẢO CHARLES

37
00:03:02,348 --> 00:03:06,644
- Chào mừng!
- Chào mừng đến với Gà Áp Chảo Charles!

38
00:03:06,728 --> 00:03:10,857
Bao năm qua, tôi đã nghe chuyện
về huyền thoại Harlem, Charles Gabriel.

39
00:03:11,691 --> 00:03:16,404
Đầu bếp được đề cử giải James Beard
và là người di cư trực tiếp từ miền Nam

40
00:03:16,487 --> 00:03:19,616
mà món gà của ông vẫn được chiên
trong chảo gang cũ.

41
00:03:20,241 --> 00:03:24,120
Hôm nay, đầu bếp Charles
và đệ tử của ông, đầu bếp Quie,

42
00:03:24,204 --> 00:03:29,292
đã mời tôi một bữa ăn ngoài thực đơn
ngọt và mặn, món chủ lực của Harlem.

43
00:03:29,375 --> 00:03:31,252
Đầu bếp Charles, đầu bếp Quie.

44
00:03:31,336 --> 00:03:33,254
- Khỏe chứ? Hân hạnh.
- Khỏe chứ?

45
00:03:33,338 --> 00:03:34,881
Hân hạnh được gặp hai vị.

46
00:03:34,964 --> 00:03:36,883
- Rất cảm kích.
- Anh khỏe chứ?

47
00:03:36,966 --> 00:03:39,135
Ngồi đây đi, chỗ đặt đồ giữ chỗ ấy.

48
00:03:39,219 --> 00:03:42,680
Nấu gà rồi đây. Để tôi bày món.
Thầy Charles, ngồi đi. Để em làm nốt.

49
00:03:43,264 --> 00:03:44,098
Được rồi.

50
00:03:44,724 --> 00:03:46,684
Cháu thích thấy chú được phục vụ.

51
00:03:46,768 --> 00:03:48,353
- Cảm ơn.
- Chú xứng đáng.

52
00:03:48,436 --> 00:03:50,521
Cháu rất vui được ngồi đây với chú.

53
00:03:50,605 --> 00:03:51,439
Cảm ơn.

54
00:03:51,522 --> 00:03:53,650
Và rất buồn khi phải nói rằng

55
00:03:53,733 --> 00:03:56,402
đến tận bây giờ
cháu mới được ăn món của chú,

56
00:03:56,486 --> 00:03:59,906
nhưng cháu rất vui
vì cuối cùng cũng được ăn rồi.

57
00:03:59,989 --> 00:04:02,075
Nhìn đĩa đồ ăn đẹp mắt này xem.

58
00:04:02,158 --> 00:04:03,243
- Xin mời.
- Cảm ơn.

59
00:04:03,326 --> 00:04:04,702
- Không có gì.
- Cảm ơn.

60
00:04:05,453 --> 00:04:07,789
Đây là thứ dệt nên những giấc mơ.

61
00:04:08,373 --> 00:04:11,251
- Hy vọng anh biết đây là gì.
- Biết rõ là khác.

62
00:04:11,334 --> 00:04:13,586
- Là gà và bánh tổ ong, nhỉ?
- Phải.

63
00:04:13,670 --> 00:04:14,837
- Tôi biết r…
- Sai.

64
00:04:14,921 --> 00:04:17,757
Phải là Gà Áp chảo
kèm Bánh tổ ong Charles.

65
00:04:17,840 --> 00:04:20,301
- Xin lỗi. Phải.
- Đó là sự khác biệt.

66
00:04:20,385 --> 00:04:22,136
- Rót ít mật ong?
- Sao không?

67
00:04:22,220 --> 00:04:24,138
- Chắc chắn rồi.
- Anh lấy kiểu đó à?

68
00:04:24,222 --> 00:04:26,391
- Đúng thế.
- Vậy được. Rót đi.

69
00:04:26,474 --> 00:04:28,685
- Thứ này phải có. Rất cần.
- Ừm.

70
00:04:28,768 --> 00:04:29,769
Rót nhẹ thôi.

71
00:04:30,478 --> 00:04:31,813
Trông ngon quá.

72
00:04:32,939 --> 00:04:33,898
Hoàn hảo.

73
00:04:34,649 --> 00:04:36,818
Anh nghĩ sao? Dùng tay ấy. Vô tư đi.

74
00:04:36,901 --> 00:04:38,861
Tôi sẽ dùng tay. Được rồi, tốt.

75
00:04:40,613 --> 00:04:41,447
Ôi trời.

76
00:04:42,282 --> 00:04:43,616
Phải thế chứ.

77
00:04:44,617 --> 00:04:47,412
- Chúa ơi.
- Anh đang nếm món thầy rất yêu quý.

78
00:04:47,495 --> 00:04:50,206
Nó đưa anh trở lại
thời khắc anh đang chơi đùa.

79
00:04:50,290 --> 00:04:54,168
Ra về mà người toàn bùn đất.
Không biết ăn gì. Không có gì để ăn.

80
00:04:54,752 --> 00:04:58,298
Đã quá muộn để ăn bữa tối.
Lại quá sớm để ăn bữa sáng.

81
00:04:58,381 --> 00:05:00,633
Bánh tổ ong gà là bữa hoàn hảo lúc đó.

82
00:05:02,093 --> 00:05:03,803
Món này quá xuất sắc.

83
00:05:03,886 --> 00:05:04,721
Cảm ơn.

84
00:05:05,263 --> 00:05:10,018
Không bao giờ làm được loại vỏ bánh đó
mà thiếu chảo chiên.

85
00:05:10,101 --> 00:05:13,855
Tôi phải đặt làm chảo
dưới miền Nam ở nhà máy thép.

86
00:05:13,938 --> 00:05:16,941
Họ từng làm chảo cho tôi.
Rồi tôi mang đến New York.

87
00:05:17,025 --> 00:05:18,192
Bao lâu rồi ạ?

88
00:05:18,276 --> 00:05:19,402
Tính đến giờ,

89
00:05:20,153 --> 00:05:23,281
- đoán xem, đã 40 năm.
- Những cái chảo bốn mươi tuổi.

90
00:05:23,364 --> 00:05:25,700
- Đúng thế.
- Vâng.

91
00:05:25,783 --> 00:05:28,995
Tôi chỉ có một loại chảo chiên hay dùng.
Chúng rất nhỏ.

92
00:05:29,078 --> 00:05:33,750
Tôi đã đặt làm chảo này
sao cho chỉ vừa bốn cái trên bếp.

93
00:05:33,833 --> 00:05:36,127
- Và chúng đều bận rộn.
- Chúng đều… Ừ.

94
00:05:36,210 --> 00:05:39,047
Rồi sau đó, tôi mua một chiếc xe tải.

95
00:05:39,130 --> 00:05:41,841
Lúc đó chỉ mình tôi ngoài kia
có xe bán đồ ăn.

96
00:05:41,924 --> 00:05:45,136
- Dạ? Ý chú là đầu thập niên 80?
- Thập niên 80. Phải.

97
00:05:45,219 --> 00:05:48,014
Họ sẽ chạy ô tô vòng vòng cố đuổi kịp tôi,

98
00:05:48,097 --> 00:05:49,057
nhưng không thể.

99
00:05:49,140 --> 00:05:50,433
- Đuổi theo xe ạ?
- Ừ.

100
00:05:50,516 --> 00:05:54,854
Nó xảy ra quá nhiều, tôi mới nói,
"Chà. Có lẽ mình cần mở một nhà hàng".

101
00:05:55,563 --> 00:05:57,357
Đó là khi tôi mở cái đầu tiên.

102
00:05:57,899 --> 00:06:01,110
Câu chuyện của chú
phải lùi về hồi ở Bắc Carolina.

103
00:06:01,194 --> 00:06:02,779
Chú kể về tuổi thơ đi.

104
00:06:02,862 --> 00:06:05,323
Nhà tôi có
12 anh em trai và tám chị em gái…

105
00:06:06,074 --> 00:06:09,118
- 12 anh em trai và tám chị em gái?
- Ừ.

106
00:06:09,202 --> 00:06:11,871
Cháu muốn đảm bảo người xem đều hiểu được.

107
00:06:12,663 --> 00:06:16,167
Ừ. Nhà tôi có 12 anh em trai
và tám chị em gái, làm lĩnh canh.

108
00:06:16,667 --> 00:06:20,463
Đôi khi cả nhà phải đi bộ
tám kilomét đến cánh đồng bông.

109
00:06:20,546 --> 00:06:24,008
Chúng tôi rời nhà lúc sáu giờ,
và trở về lúc sáu giờ.

110
00:06:24,092 --> 00:06:27,345
Cả nhà sẽ trở về nhà
rồi phải giết một con gà.

111
00:06:27,929 --> 00:06:29,305
Ai cũng phải làm việc nhà.

112
00:06:29,389 --> 00:06:33,184
Việc của tôi là lật gà trong chảo.
Đó là việc nhà của tôi.

113
00:06:33,267 --> 00:06:37,230
Nhà tôi đâu có bếp như thế này,
mà chỉ có bếp củi, cháu hiểu chứ?

114
00:06:37,313 --> 00:06:41,692
Mẹ tôi sẽ bảo tôi phải làm gì.
Bà sẽ nói, "Mẹ muốn con cứ vài phút

115
00:06:41,776 --> 00:06:44,487
lại lật con gà này".
Đó là việc chú phải làm.

116
00:06:44,570 --> 00:06:47,532
Bà nói, "Xem nhé, luôn luôn chặt gà,

117
00:06:47,615 --> 00:06:49,992
ướp gia vị, rồi để ngấm tám tiếng.

118
00:06:50,076 --> 00:06:52,537
Và sau tám tiếng thì sẽ đem chiên".

119
00:06:52,620 --> 00:06:57,333
Nên mỗi ngày khi về nhà,
chúng tôi sẽ chuẩn bị sẵn gà cho hôm sau.

120
00:06:57,959 --> 00:07:00,837
Thế là chú không ngâm nước muối?

121
00:07:00,920 --> 00:07:02,380
Không sữa lên men?

122
00:07:02,463 --> 00:07:04,882
- Không tí gì?
- Không. Sữa thường và trứng thôi.

123
00:07:04,966 --> 00:07:07,593
- Chỉ có thế. Sữa và trứng.
- Sữa và trứng.

124
00:07:07,677 --> 00:07:11,055
Và gia vị đặc biệt của mẹ
mà bà đưa tôi để bỏ vào .

125
00:07:11,139 --> 00:07:13,474
Chú lớn lên với cùng một công thức?

126
00:07:13,558 --> 00:07:14,976
Vẫn một công thức đó.

127
00:07:15,643 --> 00:07:19,313
Mẹ cho tôi công thức này,
và tôi muốn giới thiệu đến mọi người.

128
00:07:19,397 --> 00:07:22,775
Làm sao mọi người
đều thấy được nó là thế nào.

129
00:07:22,859 --> 00:07:25,987
Giữ gìn di sản
và công thức của mẹ chú sống mãi.

130
00:07:26,612 --> 00:07:28,906
- Chú có từng nhớ miền Nam?
- Không.

131
00:07:29,532 --> 00:07:32,618
Hồi ở miền Nam,
tôi làm ở một trại sản xuất bơ sữa.

132
00:07:33,536 --> 00:07:38,207
Một hôm, tôi đang vắt sữa bò
thì làm đổ một xô sữa.

133
00:07:39,917 --> 00:07:41,836
Và một gã lại gần đá tôi.

134
00:07:45,339 --> 00:07:46,924
Vì tôi đã làm đổ sữa.

135
00:07:48,759 --> 00:07:51,429
Hắn còn nhục mạ rồi đuổi tôi về nhà.

136
00:07:52,388 --> 00:07:56,058
Tôi bèn về nhà và kể lại cho mẹ.

137
00:07:57,059 --> 00:07:59,353
Nhưng rồi tôi vẫn quay lại làm.

138
00:07:59,437 --> 00:08:02,607
Làm gì có lựa chọn.
Tôi quay lại làm vì cần tiền.

139
00:08:02,690 --> 00:08:03,941
Buộc phải trở lại.

140
00:08:04,025 --> 00:08:05,026
Phải trở lại, ừ.

141
00:08:05,526 --> 00:08:07,612
Thầy rất tử tế, nói mình bị đá.

142
00:08:07,695 --> 00:08:10,239
Thầy bị đá và lạch bạch chạy về nhà.

143
00:08:10,323 --> 00:08:12,825
Họ đánh thầy vì vô tình làm đổ sữa.

144
00:08:12,909 --> 00:08:13,951
Phải.

145
00:08:14,035 --> 00:08:16,287
Và đó là lý do khi tôi đến New York,

146
00:08:16,370 --> 00:08:20,124
việc đó là một may mắn
vì tôi có thể làm theo ý mình.

147
00:08:21,125 --> 00:08:22,877
Không phải theo ý người khác.

148
00:08:24,253 --> 00:08:25,755
Tôi thấy mình được tự do.

149
00:08:27,381 --> 00:08:32,887
Vâng. Vậy, đầu bếp Quie,
làm sao anh kết nối với đầu bếp Charles?

150
00:08:32,970 --> 00:08:36,015
Thầy là thần tượng cả đời tôi.
Thầy từng làm ở tiệm Copeland.

151
00:08:36,098 --> 00:08:39,519
Tôi từng đến đó với cả nhà vào Chủ nhật
khi nhà có tiền tiết kiệm.

152
00:08:39,602 --> 00:08:42,063
- Ừ.
- Tôi đã xin làm bếp cùng thầy.

153
00:08:42,146 --> 00:08:44,023
Lần đầu tiên vào bếp cùng thầy

154
00:08:44,106 --> 00:08:47,944
là làm việc với một nhà thờ
nấu ăn cho người vô gia cư lúc COVID.

155
00:08:48,027 --> 00:08:48,945
Tuyệt vời.

156
00:08:49,445 --> 00:08:53,407
Bằng cách quay trở lại với
một trong các thần tượng của mình

157
00:08:53,491 --> 00:08:55,701
ở một thời điểm rất khó khăn

158
00:08:55,785 --> 00:08:58,579
khi các nhà hàng sắp ngừng kinh doanh

159
00:08:58,663 --> 00:09:00,206
và nói, "Để em giúp thầy".

160
00:09:00,289 --> 00:09:03,584
Đó cũng là điều tôi đang chú ý tới.

161
00:09:04,293 --> 00:09:07,755
Một phần trải nghiệm
của việc có màu da đen

162
00:09:07,838 --> 00:09:12,510
là bạn vượt qua thứ đáng lẽ hạ gục bạn,

163
00:09:13,719 --> 00:09:18,099
và điều đó trở thành di sản mới riêng.

164
00:09:18,182 --> 00:09:21,018
Thứ đậm chất da đen nhất
cháu hình dung được.

165
00:09:21,102 --> 00:09:23,145
Là tinh thần Phục hưng luôn tiến lên.

166
00:09:23,229 --> 00:09:26,357
Nên các nhà hàng Harlem của chúng ta
rất quan trọng. Đây là lịch sử.

167
00:09:26,440 --> 00:09:27,608
Tiếp tục tiến lên.

168
00:09:27,692 --> 00:09:30,278
Cuộc đàm luận này với hai người

169
00:09:30,361 --> 00:09:33,197
là thứ cháu sẽ không bao giờ quên.

170
00:09:33,281 --> 00:09:36,450
Thật vinh dự cho cháu
khi được học hỏi từ chú.

171
00:09:37,159 --> 00:09:40,871
Và tôi cũng rất biết ơn anh, người anh em,

172
00:09:40,955 --> 00:09:45,543
vì anh đang hướng dẫn tất cả chúng tôi
cách cần thiết để xuất hiện và bảo vệ

173
00:09:45,626 --> 00:09:48,254
các huyền thoại trong cộng đồng chúng ta.

174
00:09:48,337 --> 00:09:51,424
- Cảm ơn.
- Đầu bếp Quie, cảm ơn vì điều đó.

175
00:09:51,966 --> 00:09:54,802
- Đầu bếp Charles. Cháu rất cảm kích.
- Cảm ơn.

176
00:09:54,885 --> 00:09:55,886
Cảm ơn cả hai.

177
00:10:02,310 --> 00:10:05,146
Đầu bếp Charles
là thành viên một nhóm đáng chú ý

178
00:10:05,229 --> 00:10:08,316
các doanh nghiệp
của người da đen thành đạt ở Harlem,

179
00:10:08,399 --> 00:10:10,359
ra đời từ di sản của Phục hưng Harlem,

180
00:10:10,860 --> 00:10:14,572
thời mà nghệ thuật
của đầu bếp da đen và nghệ sĩ nhạc jazz

181
00:10:14,655 --> 00:10:15,865
hợp nhất với nhau.

182
00:10:17,742 --> 00:10:22,079
Tôi đang trên đường đến gặp
chủ nhà hàng lừng danh Alexander Smalls,

183
00:10:22,163 --> 00:10:25,458
được biết đến nhất vì mở lại
điểm nóng trứ danh thời Phục hưng,

184
00:10:25,541 --> 00:10:26,917
Nhà hát của Minton.

185
00:10:28,419 --> 00:10:31,047
Và nhà hàng cùng hệ thống, Cecil.

186
00:10:31,589 --> 00:10:35,009
Đã nhiều năm từ hồi tôi có dịp
ngồi vào cái bàn đáng mơ ước này.

187
00:10:35,509 --> 00:10:38,596
Một nơi các nghệ sĩ
và nhân vật cấp cao đã ăn tối.

188
00:10:39,513 --> 00:10:40,890
Xin chào. Khỏe không?

189
00:10:40,973 --> 00:10:43,017
- Hân hạnh gặp cháu.
- Cháu ổn. Hân hạnh.

190
00:10:43,100 --> 00:10:45,394
- Lâu lắm cháu mới tới.
- Cũng khá lâu.

191
00:10:45,478 --> 00:10:46,312
Xin chào.

192
00:10:46,812 --> 00:10:49,231
Từ lần cuối tới đây
cháu cao thêm vài cm đấy.

193
00:10:49,315 --> 00:10:53,361
- Mọi người quên đấy ạ. Do quên thôi.
- Chào mừng trở lại Harlem.

194
00:10:53,444 --> 00:10:55,988
Cháu cảm ơn. Thật tuyệt khi được trở lại.

195
00:10:56,614 --> 00:11:00,076
- Nhất là trở về đây.
- Chú biết, cảm ơn. Chú rất cảm kích.

196
00:11:00,159 --> 00:11:03,954
Và đây là điểm dừng chân thích hợp

197
00:11:04,038 --> 00:11:10,127
vì đây là bàn ăn tối
đáng mơ ước nhất ở Harlem.

198
00:11:10,211 --> 00:11:14,423
Nếu cháu muốn du hành về miền ký ức,

199
00:11:14,507 --> 00:11:17,385
và muốn đọc

200
00:11:17,468 --> 00:11:21,597
một vài cuốn truyện
và tiểu thuyết của các nhà văn Harlem,

201
00:11:21,681 --> 00:11:24,350
hay nếu cháu muốn
xem kỹ nhiều bản nhạc nữa.

202
00:11:24,850 --> 00:11:26,769
"Cho tôi một móng giò và chai bia".

203
00:11:26,852 --> 00:11:28,896
Cho tôi một cái móng giò

204
00:11:29,522 --> 00:11:32,149
Và một chai bia

205
00:11:32,233 --> 00:11:34,110
Thức ăn luôn được…

206
00:11:36,112 --> 00:11:38,322
đan xen vào

207
00:11:39,031 --> 00:11:42,243
phong cách sống
của người da đen và da nâu.

208
00:11:42,326 --> 00:11:44,537
Cháu thích suy ngẫm về việc

209
00:11:45,121 --> 00:11:48,708
chúng ta sẽ không có thời kỳ Phục hưng

210
00:11:48,791 --> 00:11:50,751
nếu không có thức ăn của mình.

211
00:11:50,835 --> 00:11:53,462
Thức ăn không thực sự được coi là

212
00:11:53,546 --> 00:11:56,924
cùng đẳng cấp với nghệ thuật và văn học,

213
00:11:57,007 --> 00:12:00,720
nhưng nó thực sự là nguồn gốc của tất cả.

214
00:12:00,803 --> 00:12:05,099
Khi ta vẽ bức tranh đó,
khi ta hát bài hát đó hết mình,

215
00:12:05,182 --> 00:12:08,394
khi ta thực hiện
tất cả những tác phẩm sáng tạo đó,

216
00:12:08,477 --> 00:12:10,688
ta còn đói thì nó chưa xong được.

217
00:12:12,982 --> 00:12:16,902
Ý chú là,
đơn giản là không thể bỏ qua điều đó.

218
00:12:16,986 --> 00:12:20,322
Ngay khi lịch sử của chúng ta bắt đầu
thì đã có mặt nó.

219
00:12:21,031 --> 00:12:24,994
Đối với nhiều người di cư từ miền Nam,

220
00:12:25,077 --> 00:12:29,498
họ sẽ tổ chức
các bữa tiệc quyên tiền thuê nhà.

221
00:12:30,207 --> 00:12:32,793
Họ sẽ tụ tập ở nhà nhau,

222
00:12:32,877 --> 00:12:35,546
và bán thức ăn họ tự nấu.

223
00:12:35,629 --> 00:12:38,758
- Và thức ăn là trung tâm bữa tiệc.
- Đúng vậy.

224
00:12:38,841 --> 00:12:42,178
Họ sẽ tạo ra một động lực xã hội

225
00:12:42,803 --> 00:12:45,973
trong căn hộ hoặc nhà riêng của họ.

226
00:12:46,056 --> 00:12:48,184
Và khi chú đọc về Phục hưng Harlem,

227
00:12:48,267 --> 00:12:51,353
đọc về những bữa tiệc họ sẽ tổ chức…

228
00:12:53,689 --> 00:12:55,107
nó gợi cảm hứng cho chú.

229
00:12:55,191 --> 00:13:00,237
Đó đúng là một phần quan trọng
của di sản Harlem mà chú đang gìn giữ này.

230
00:13:00,321 --> 00:13:04,116
Lý do chú làm thế đấy.
Chú đã chuẩn bị vài món ngon. Mong là thế.

231
00:13:04,200 --> 00:13:05,117
Chà!

232
00:13:06,118 --> 00:13:07,036
Ôi Chúa ơi.

233
00:13:07,119 --> 00:13:10,539
Ngạc nhiên vì số lượng hay vì món ăn đấy?

234
00:13:11,332 --> 00:13:14,960
- Chính là có quá nhiều thứ để tiêu hóa.
- Rất nhiều đấy.

235
00:13:15,044 --> 00:13:16,378
Nói hết cho cháu đi.

236
00:13:16,462 --> 00:13:18,881
Được. Món ta có ở đây là

237
00:13:18,964 --> 00:13:22,134
chân giò hầm đậu ngự xanh.

238
00:13:22,676 --> 00:13:25,930
Với cà rốt giống cổ và ngô.

239
00:13:26,013 --> 00:13:27,681
Ngô lúc này rất ngọt nhé.

240
00:13:27,765 --> 00:13:32,478
Một ít cà chua nghiền,
xô thơm, cỏ xạ hương, cây hương thảo.

241
00:13:33,062 --> 00:13:37,650
Thịt ba chỉ xông khói
đại loại để tăng thêm hương vị.

242
00:13:37,733 --> 00:13:38,567
Vâng.

243
00:13:38,651 --> 00:13:40,903
- Chắc cháu sẽ thích.
- Cháu sẽ yêu nó.

244
00:13:40,986 --> 00:13:43,197
Và chúng ta có cơm gạo cẩm.

245
00:13:43,697 --> 00:13:46,367
Vì nó là một trong các món chú thích.

246
00:13:46,450 --> 00:13:50,955
Là họ hàng với gạo đỏ,
một loại gạo châu Phi

247
00:13:51,038 --> 00:13:55,084
được đưa đến Nam Carolina
giống như gạo vàng Carolina.

248
00:13:55,167 --> 00:13:56,377
Ta ăn thôi.

249
00:13:56,460 --> 00:13:59,839
Thật vinh hạnh
khi được trở lại đây với chú.

250
00:13:59,922 --> 00:14:02,591
- Chú rất vui đón cháu về lại Harlem.
- Ăn đồ chú nấu.

251
00:14:02,675 --> 00:14:04,635
- Trở về Harlem.
- Ừ.

252
00:14:05,427 --> 00:14:06,804
Đậu ngự, chân giò.

253
00:14:06,887 --> 00:14:09,348
Cháu phải múc cả miếng lên. Nó lớn…

254
00:14:09,431 --> 00:14:13,102
Cháu đang loay hoay tiếp cận,
cố múc cả miếng. Đánh vật với nó.

255
00:14:14,311 --> 00:14:18,274
Cháu phải múc thứ khác
đang có chút sẵn sàng được múc hơn.

256
00:14:18,357 --> 00:14:19,817
- Ừ.
- Nhìn nó to chưa.

257
00:14:19,900 --> 00:14:22,278
Phải để to như vậy vì không nhiều thịt.

258
00:14:22,361 --> 00:14:24,154
- Phải.
- Nhưng nó rất nổi bật.

259
00:14:24,238 --> 00:14:25,072
Cực kỳ.

260
00:14:25,573 --> 00:14:28,701
Sau khi chú ngâm nó
một ngày và để ráo nước,

261
00:14:29,243 --> 00:14:31,996
chú quay chúng trong lò nướng

262
00:14:32,079 --> 00:14:35,833
trong vài giờ, và chúng trở nên rất giòn.

263
00:14:35,916 --> 00:14:37,459
Chúng quắt lại.

264
00:14:37,543 --> 00:14:39,920
Sau đó, chú bỏ chúng

265
00:14:40,004 --> 00:14:44,258
vào nồi nước hầm xương đùi đã làm sẵn.

266
00:14:44,800 --> 00:14:51,265
Lấy hành tây, cần tây và tỏi xào qua
rồi bỏ vào nồi đó và om trong vài giờ.

267
00:14:52,308 --> 00:14:54,268
Rồi hoàn tất bằng chút vang đỏ.

268
00:14:54,351 --> 00:14:57,605
- Ta có món đặc biệt.
- Không hẳn là bữa tối trong tuần.

269
00:14:58,564 --> 00:14:59,690
Nhìn này.

270
00:14:59,773 --> 00:15:03,819
Ước gì mọi người có thể
ngửi thấy mùi thơm tuyệt vời này.

271
00:15:03,903 --> 00:15:05,029
Chú biết chứ.

272
00:15:05,112 --> 00:15:07,990
- Nhưng đây là miền Nam ở trên đĩa.
- Thật vậy.

273
00:15:10,492 --> 00:15:11,493
Cháu thích chứ?

274
00:15:12,661 --> 00:15:15,414
Thịt này giống như bơ. Thật sự là thế.

275
00:15:15,497 --> 00:15:17,458
Chú vừa quay về điểm khởi đầu

276
00:15:17,541 --> 00:15:21,420
dựa trên hai món yêu thích thời thơ ấu.

277
00:15:21,503 --> 00:15:22,838
Thịt lợn và đậu,

278
00:15:23,339 --> 00:15:27,843
món mang tính nền tảng
trong văn hóa của chúng ta.

279
00:15:28,344 --> 00:15:30,304
Món còn lại là succotash.

280
00:15:30,387 --> 00:15:34,516
Vì nó là cách diễn giải lại
một tác phẩm kinh điển của chú.

281
00:15:34,600 --> 00:15:36,560
Và ta được phép làm điều đó.

282
00:15:36,644 --> 00:15:39,521
Dĩ nhiên ạ.
Và dù cách diễn giải này là gì,

283
00:15:39,605 --> 00:15:41,398
nó thực sự thành công, nên…

284
00:15:42,232 --> 00:15:45,277
Câu chuyện của chú, nói riêng,

285
00:15:45,361 --> 00:15:49,990
quả là một cây cầu độc đáo và quan trọng
nối liền từ cuộc di cư những năm 1900

286
00:15:50,074 --> 00:15:51,784
đến Harlem của ngày hôm nay.

287
00:15:52,368 --> 00:15:55,621
Từ hồi ở Nam Carolina,
quyết định đến Harlem,

288
00:15:55,704 --> 00:15:58,874
và chuyện xảy ra
trong đời chú khoảng thời gian đó.

289
00:15:58,958 --> 00:16:01,543
Người cô và người chú là tất cả của chú,

290
00:16:01,627 --> 00:16:04,546
là thầy của chú.
Cô ấy là nghệ sĩ piano cổ điển,

291
00:16:04,630 --> 00:16:07,591
cô ấy dạy chú
nhạc cổ điển và piano cổ điển.

292
00:16:07,675 --> 00:16:11,512
Người chú là một đầu bếp
đã dạy chú cách mơ ước qua đồ ăn.

293
00:16:11,595 --> 00:16:13,806
Chú ấy dạy thức ăn là một ngôn ngữ,

294
00:16:13,889 --> 00:16:17,101
chú có thể học ngôn ngữ đó và diễn cảm.

295
00:16:17,601 --> 00:16:21,772
Nhưng điều quan trọng nhất
được bổ sung là ai có quyền lực.

296
00:16:21,855 --> 00:16:23,732
Và cái người cầm thìa,

297
00:16:24,483 --> 00:16:26,986
người chế biến thức ăn, có quyền lực đó.

298
00:16:27,569 --> 00:16:28,862
Và cả sự tôn trọng.

299
00:16:28,946 --> 00:16:32,408
Chú luôn biết mình muốn điều đó.

300
00:16:32,491 --> 00:16:33,325
Dạ phải.

301
00:16:33,409 --> 00:16:36,036
Về phần chú, có một giai đoạn trung gian

302
00:16:36,120 --> 00:16:40,290
mà chú ở Manhattan lúc đó,
chứ không ở Harlem.

303
00:16:40,374 --> 00:16:44,211
Cháu tò mò giai đoạn đó
có ý nghĩa ra sao với chú vì chú đã cố

304
00:16:44,294 --> 00:16:47,214
tìm một nơi chốn cho mình trên thế giới

305
00:16:47,297 --> 00:16:49,717
trước khi chú rốt cục tìm thấy nó ở đây.

306
00:16:49,800 --> 00:16:52,428
Khi đến New York,
chú là một ca sĩ opera trẻ.

307
00:16:53,012 --> 00:16:56,515
Cơ bản, chú đã ký hợp đồng
với nhà hát Houston Grand Opera

308
00:16:56,598 --> 00:16:59,727
nơi đã dàn dựng vở kịch Porgy and Bess.

309
00:16:59,810 --> 00:17:04,189
Chú đã theo đuổi giấc mơ thời thơ ấu

310
00:17:04,273 --> 00:17:08,736
là trở thành
nam ca sĩ opera người Mỹ gốc Phi đầu tiên

311
00:17:08,819 --> 00:17:12,865
đi khắp thế giới như một ngôi sao quốc tế.

312
00:17:12,948 --> 00:17:13,991
Chú đã muốn thế.

313
00:17:15,200 --> 00:17:18,495
Điều chú không biết
đang chờ đợi chú là rào cản vô hình

314
00:17:19,079 --> 00:17:21,957
mà những người
giống như chú không được cho phép.

315
00:17:22,499 --> 00:17:26,545
Và chú nhận ra rằng
mình phải tạo ra những thay đổi,

316
00:17:26,628 --> 00:17:27,838
rằng về cơ bản

317
00:17:29,214 --> 00:17:32,051
chú không chỉ phải có một chỗ ngồi ở bàn,

318
00:17:32,134 --> 00:17:33,761
mà còn phải sở hữu cái bàn.

319
00:17:33,844 --> 00:17:36,889
Chú không thể sở hữu nhà hát opera
nhưng nhà hàng thì có,

320
00:17:36,972 --> 00:17:40,684
chú mở nhà hàng hạng sang
của người Mỹ gốc Phi đầu tiên ở New York

321
00:17:40,768 --> 00:17:44,354
tên là Cafe Beulah,
và nó đã thay đổi đời chú.

322
00:17:46,023 --> 00:17:47,983
Thức ăn là sự cứu rỗi

323
00:17:48,067 --> 00:17:51,487
cho cách thức chú định thỏa mãn

324
00:17:52,029 --> 00:17:56,200
những gì chú cần nói
với tư cách một người đàn ông Mỹ gốc Phi.

325
00:17:56,700 --> 00:17:58,494
Một nhà sáng tạo. Một nghệ sĩ.

326
00:17:58,577 --> 00:18:01,205
Cháu thích những gì chú đang nói

327
00:18:01,288 --> 00:18:05,918
đến cả việc nói thức ăn
là một ngôn ngữ cần được học

328
00:18:06,001 --> 00:18:09,963
và việc tận dụng ngôn ngữ đó
vì sự tiến bộ của chính chúng ta.

329
00:18:10,047 --> 00:18:13,258
Cháu không thể tụ tập
với người da đen nếu thiếu đồ ăn.

330
00:18:13,342 --> 00:18:14,343
Đó là sự thật.

331
00:18:14,426 --> 00:18:17,262
Vì chúng ta bị ràng buộc với biểu hiện đó.

332
00:18:18,514 --> 00:18:21,058
Điều lạ thường mà mọi người không hiểu

333
00:18:21,141 --> 00:18:23,018
về văn hóa người Mỹ gốc Phi

334
00:18:23,102 --> 00:18:26,021
là rằng thức ăn là tiền tệ.

335
00:18:26,855 --> 00:18:30,734
Một công thức độc đáo

336
00:18:30,818 --> 00:18:35,114
là cách chúng ta tạo ra giá trị
khi ta không được làm chủ bản thân.

337
00:18:35,197 --> 00:18:37,199
- Chúng ta sở hữu món ăn đó.
- Dạ.

338
00:18:37,282 --> 00:18:42,287
Và món ăn đó không chỉ
cho chúng ta phẩm giá và sự tôn trọng,

339
00:18:42,996 --> 00:18:44,081
nó còn là tiền tệ.

340
00:18:51,922 --> 00:18:55,467
Người da đen ở Harlem
khai thác cội nguồn nấu ăn của họ

341
00:18:55,551 --> 00:18:57,928
để tạo ra những cơ hội sinh lợi.

342
00:18:58,011 --> 00:19:02,432
Ví như Lillian Harris Dean,
còn được gọi là Mary Móng giò,

343
00:19:02,516 --> 00:19:04,893
một người bán rong bán móng giò lợn

344
00:19:04,977 --> 00:19:08,480
cho những ai hoài niệm
hương vị quê hương mà họ đã bỏ lại.

345
00:19:09,064 --> 00:19:11,608
Việc buôn bán rốt cục
biến bà thành triệu phú.

346
00:19:12,526 --> 00:19:16,697
Các câu chuyện như của Mary Móng giò,
công thức nấu ăn thời Phục hưng,

347
00:19:16,780 --> 00:19:20,450
và nhiều bộ phận khác của lịch sử
được bảo tồn cẩn thận

348
00:19:20,534 --> 00:19:24,121
tại Trung tâm Nghiên cứu
Văn hóa Da đen Harlem Schomburg,

349
00:19:24,788 --> 00:19:27,166
được giám tuyển Joy Bivins quản lý,

350
00:19:27,249 --> 00:19:31,920
người phụ nữ đầu tiên làm giám đốc
Trung tâm Schomburg trong 40 năm qua.

351
00:19:33,005 --> 00:19:35,215
Khi nghĩ về thời kỳ Phục hưng Harlem,

352
00:19:35,299 --> 00:19:39,052
một, tôi nghĩ về Phong trào Da đen Mới

353
00:19:39,136 --> 00:19:44,308
và thật sự thời điểm này là
vào đầu thế kỷ 20, ngay sau Thế chiến I,

354
00:19:44,391 --> 00:19:47,394
hậu giải phóng, hậu tái thiết.

355
00:19:47,477 --> 00:19:50,189
Chỗ này là
ở không gian mới, không gian đô thị

356
00:19:50,272 --> 00:19:53,483
nơi người da đen thực sự
mong chính họ nêu ý kiến về,

357
00:19:53,567 --> 00:19:55,903
"Văn hóa, thẩm mỹ của chúng ta là gì?"

358
00:19:55,986 --> 00:20:00,741
Chúng tôi là một thư viện nghiên cứu,
thủ thư đã lấy vài thứ để anh xem rồi,

359
00:20:00,824 --> 00:20:04,620
giờ ta sẽ đến kho lưu trữ bản thảo
và phòng đọc sách hiếm nhé.

360
00:20:04,703 --> 00:20:06,205
Tuyệt. Háo hức quá.

361
00:20:06,288 --> 00:20:07,414
Tôi cũng thế.

362
00:20:13,045 --> 00:20:16,465
Tất cả các thực đơn này,
các cuốn sách quý hiếm,

363
00:20:16,548 --> 00:20:22,137
sách dạy nấu ăn này
và các thứ như thế cũng phản ánh văn hóa.

364
00:20:22,221 --> 00:20:25,098
Chúng tôi đã tập hợp
một số thứ ở đây cho anh.

365
00:20:26,099 --> 00:20:27,726
Tốt rồi.

366
00:20:29,019 --> 00:20:32,356
Có rất nhiều thứ hay ho
để bàn luận trên bàn này.

367
00:20:32,439 --> 00:20:33,440
Quả là vậy.

368
00:20:33,523 --> 00:20:36,777
Tất cả là nhờ công lao của

369
00:20:36,860 --> 00:20:40,197
nhiều thế hệ những người như bản cô,

370
00:20:40,280 --> 00:20:43,242
người đã dấn thân vào vai trò quản lý đó.

371
00:20:43,325 --> 00:20:47,496
Tôi cảm ơn cô vì thế và vì giúp chúng tôi
được dự buổi truyền đạt này.

372
00:20:47,579 --> 00:20:48,455
Cảm ơn.

373
00:20:48,538 --> 00:20:52,209
Bắt đầu với những thứ trước mắt nhé.

374
00:20:52,876 --> 00:20:56,338
Ở đây ta có
công thức nấu móng giò của Mary Móng Giò.

375
00:20:57,089 --> 00:20:59,174
Đây đúng là công thức vô cùng quý.

376
00:20:59,258 --> 00:21:02,219
Đây rõ ràng là thứ
đã giúp bà ấy nổi tiếng.

377
00:21:02,302 --> 00:21:03,595
Đúng, nhìn nó…

378
00:21:04,513 --> 00:21:06,807
- Giờ thật sự thấy đói.
- Ừ, được đấy.

379
00:21:06,890 --> 00:21:11,478
Bà ấy thực sự tạo ra quyền tự quyết riêng,

380
00:21:11,561 --> 00:21:14,773
các cơ hội riêng
và sự giàu có lớn cho bản thân.

381
00:21:14,856 --> 00:21:17,484
Một phụ nữ da đen
sinh ra đã bị bắt làm nô lệ

382
00:21:17,567 --> 00:21:21,697
đi đến Harlem và,
trong tay không có cơ sở vật chất gì,

383
00:21:21,780 --> 00:21:26,410
có thể bắt đầu bán các bộ phận của con lợn
mà chúng ta được phép mua

384
00:21:26,493 --> 00:21:29,496
lại quen thuộc với chúng ta
và khẩu vị của chúng ta.

385
00:21:29,579 --> 00:21:34,543
Và tôi luôn thích coi,
cô biết đấy, câu chuyện của bà ấy

386
00:21:34,626 --> 00:21:38,922
như một kiểu
mô hình thu nhỏ cho phụ nữ da đen,

387
00:21:39,006 --> 00:21:41,508
sử dụng nhà bếp và kỹ năng nấu ăn của họ

388
00:21:41,591 --> 00:21:44,261
như một phương tiện
để tạo ra quyền tự quyết.

389
00:21:44,344 --> 00:21:45,178
Đúng rồi.

390
00:21:45,262 --> 00:21:48,974
Cuộc phiêu lưu của bà
ở lĩnh vực bất động sản thành công đến mức

391
00:21:49,057 --> 00:21:52,936
có lúc tổng tài sản của bà
ước tính lên tới 375.000 đô la.

392
00:21:53,020 --> 00:21:53,979
Từ móng giò.

393
00:21:54,479 --> 00:21:57,190
Lợn không đối xử tệ với chúng ta nhỉ?

394
00:21:58,025 --> 00:22:01,028
Phần hay nhất là
ba từ cuối của công thức này.

395
00:22:01,611 --> 00:22:04,114
- Nó ghi, "Đưa tương ớt đây".
- "Đưa tương ớt đây".

396
00:22:05,699 --> 00:22:08,076
- Vì phải thế, nhỉ?
- Tôi thích điều đó.

397
00:22:10,537 --> 00:22:12,122
Hơn một thế kỷ sau,

398
00:22:12,205 --> 00:22:15,584
đường phố Harlem
vẫn kể chuyện về thức ăn của chúng tôi.

399
00:22:17,127 --> 00:22:19,755
Việc Bắc tiến đã tạo ra sự bùng nổ văn hóa

400
00:22:19,838 --> 00:22:22,716
mà nhường chỗ cho
tinh thần khởi nghiệp của người Mỹ gốc Phi

401
00:22:23,216 --> 00:22:24,885
và tầng lớp trung lưu mới.

402
00:22:25,385 --> 00:22:29,473
Cha McCoy là cư dân Harlem thế hệ thứ ba
và là chuyên gia rượu vang

403
00:22:29,556 --> 00:22:31,558
đang làm việc trên toàn cầu

404
00:22:31,641 --> 00:22:33,769
để khiến ngành đồ uống và khách sạn

405
00:22:33,852 --> 00:22:37,647
dễ tiếp cận, có trách nhiệm giải trình
và thích hợp hơn.

406
00:22:38,899 --> 00:22:42,194
Ta đang đi trên
một con phố lịch sử mà tôi biết đôi chút,

407
00:22:42,277 --> 00:22:44,654
nhưng hãy nói thêm một chút bối cảnh đi.

408
00:22:44,738 --> 00:22:48,325
Chào mừng đến Harlem.
Đây là Dãy Những Người Nỗ lực,

409
00:22:48,408 --> 00:22:51,411
tôi nghĩ phần then chốt ở đây
thật sự được dựa trên

410
00:22:51,495 --> 00:22:53,789
sự ưu tú của người da đen Harlem, nhỉ?

411
00:22:53,872 --> 00:22:56,458
Nếu anh là chính trị gia,

412
00:22:56,541 --> 00:22:59,961
là nhạc sĩ của thời kỳ Phục hưng,

413
00:23:00,045 --> 00:23:03,465
là tất cả những ai làm ông nọ bà kia,
anh chuyển đến đây.

414
00:23:03,548 --> 00:23:07,260
Thuyết về sự thăng tiến đó
không hẳn là chuyển vào trung tâm.

415
00:23:07,344 --> 00:23:09,805
Chỉ là vào Dãy Những Người Nỗ lực
đối với chúng tôi.

416
00:23:09,888 --> 00:23:12,849
- Đang mong có buổi diễn trước hiên.
- Chắc chắn.

417
00:23:13,809 --> 00:23:16,645
Vậy tại sao cư dân Harlem đầy truyền cảm

418
00:23:16,728 --> 00:23:19,648
và đậm chất Harlem độc nhất như vậy?

419
00:23:19,731 --> 00:23:22,359
Trong nước ở đây có gì?
Harlem có chuyện gì?

420
00:23:22,859 --> 00:23:24,319
Tinh thần kẻ nghị lực.

421
00:23:24,403 --> 00:23:26,613
- Do di truyền, như mẹ tôi nói.
- Phải.

422
00:23:27,197 --> 00:23:30,409
Dù đi bất cứ đâu, tôi vẫn đảm bảo
luôn xuất hiện như một dân Harlem.

423
00:23:31,993 --> 00:23:34,746
Tôi muốn xem
vài địa điểm trong khu phố của cô.

424
00:23:34,830 --> 00:23:35,997
Được, đi xem thôi.

425
00:23:38,583 --> 00:23:39,751
CHỢ HARLEM

426
00:23:43,672 --> 00:23:48,301
Sắp đến khu phố nhà tôi rồi.
Ta đang ở phố 139 và muốn mua dưa hấu.

427
00:23:48,385 --> 00:23:51,596
- Dưa hấu kìa.
- Bạn hàng xóm bán. Học cùng tiểu học.

428
00:23:51,680 --> 00:23:53,640
Được rồi, đến xem dưa hấu nào.

429
00:23:53,723 --> 00:23:56,309
Khỏe chứ? Phải tới gặp cậu đây. Ôm tí nào.

430
00:23:56,393 --> 00:23:58,145
Cậu tốt chứ? Đây là Stephen.

431
00:23:58,228 --> 00:23:59,229
Hân hạnh gặp anh.

432
00:23:59,312 --> 00:24:02,441
Tớ bảo rồi. Chính thức là dân Harlem
khi ở quầy dưa hấu.

433
00:24:02,524 --> 00:24:04,359
Cũng có nghĩa là mùa hè.

434
00:24:04,443 --> 00:24:06,528
- Sự thật mà.
- Nói xem ở đây có gì.

435
00:24:06,611 --> 00:24:09,322
- Số này từ Georgia. Bọn tớ xuống đó…
- Quê tôi.

436
00:24:09,406 --> 00:24:10,407
Anh từ Georgia?

437
00:24:10,490 --> 00:24:12,951
Được rồi. Tôi đã xuống đó một thời gian.

438
00:24:13,034 --> 00:24:17,038
Bọn tôi làm đủ thứ, ép lấy nước,
khoét ra bát. Họ còn lấy làm salad.

439
00:24:17,122 --> 00:24:21,084
Họ bắt đầu làm thạch dưa hấu.
Dạng đồ ăn vặt nhưng tốt cho sức khỏe.

440
00:24:21,168 --> 00:24:24,004
Và phần vỏ dưa có nhiều dinh dưỡng nhất.

441
00:24:24,504 --> 00:24:26,590
- Biết chứ? Phần xanh ấy.
- Biết.

442
00:24:26,673 --> 00:24:29,301
Có vô vàn món từ quả này.
Siêu thực phẩm đấy.

443
00:24:29,885 --> 00:24:33,221
Thế rốt cục
làm sao anh lại ra đây bán dưa?

444
00:24:33,305 --> 00:24:36,099
Tình thế đưa đẩy.
Bọn tôi chả muốn lang thang nữa.

445
00:24:36,183 --> 00:24:38,560
Bọn tôi bảo nhau,
"Biết không? Tôi thích dưa hấu".

446
00:24:38,643 --> 00:24:41,646
Rồi là, "Món hời đấy".
Thế là bọn tôi tìm hiểu về dưa hấu.

447
00:24:41,730 --> 00:24:43,648
Nó đưa bọn tôi trở lại tận miền Nam.

448
00:24:43,732 --> 00:24:46,985
Bọn tôi đứng bán ven đường.
Cốt để còn có thứ gì đó

449
00:24:47,068 --> 00:24:51,740
sẽ đem lại lối thoát cho các gia đình,
để lũ trẻ thoát cảnh lang thang.

450
00:24:52,240 --> 00:24:55,285
Có vô số bạo lực súng đạn,
nên bọn tôi đang cố giảm thiểu.

451
00:24:55,368 --> 00:24:56,411
- Đúng.
- Lại đây.

452
00:24:56,495 --> 00:24:59,831
Ném dưa hấu đi.
Chú sẽ trả cháu vài đô. Đừng lo về nó.

453
00:24:59,915 --> 00:25:02,375
Dưa hấu đem lại điều đó.
Rồi tôi nhìn các nô lệ

454
00:25:02,459 --> 00:25:05,253
từng buôn dưa hấu
khi thoát khỏi cảnh nô lệ.

455
00:25:05,337 --> 00:25:07,088
- Chuẩn.
- Cậu là cậu bé dưa hấu.

456
00:25:07,172 --> 00:25:08,507
Tớ là vua dưa hấu chứ.

457
00:25:08,590 --> 00:25:11,843
Hiện giờ, cứ hễ thấy
người da đen làm giàu cho bản thân,

458
00:25:12,552 --> 00:25:15,430
các vị lại biết điều xảy ra kế tiếp.
Họ sẽ chê cười chúng ta.

459
00:25:15,514 --> 00:25:18,808
Họ sẽ cố gắng dẹp nó đi, cố phá hoại,

460
00:25:18,892 --> 00:25:23,605
giảm bớt quyền tự quyết của chúng ta
khi mà ta có thể tự lo liệu.

461
00:25:23,688 --> 00:25:26,358
Nên đối với tôi, khi thấy anh ở ngoài này,

462
00:25:26,441 --> 00:25:30,570
đây thực sự là cách ta nên đòi lại
quyền kể chuyện, hiểu ý chứ?

463
00:25:30,654 --> 00:25:31,696
- Chuẩn.
- Ừ.

464
00:25:31,780 --> 00:25:33,990
Ta có gì ở đây nào? Nhìn ngon thế.

465
00:25:34,074 --> 00:25:38,912
Là món salad dưa hấu.
Gồm có dưa hấu đỏ, dưa hấu vàng,

466
00:25:38,995 --> 00:25:42,415
hành tây tím, dưa chuột,
một chút phô mai feta,

467
00:25:42,499 --> 00:25:45,418
và rưới một chút xốt dầu giấm mâm xôi.

468
00:25:45,502 --> 00:25:46,962
Anh cũng có phần đấy.

469
00:25:47,504 --> 00:25:50,215
- Cảm ơn.
- Mùi thơm quá.

470
00:25:50,298 --> 00:25:52,133
- Cảm ơn. Thưởng thức nhé.
- Cảm ơn.

471
00:25:53,009 --> 00:25:55,845
Các vị đang ăn dưa hấu vàng, dâu tây.

472
00:25:55,929 --> 00:25:57,806
Ở đây có dưa hấu vàng hạt đen.

473
00:25:58,348 --> 00:26:00,100
- Tốt.
- Có giống Jubilee này.

474
00:26:00,183 --> 00:26:01,059
Jubilee?

475
00:26:01,142 --> 00:26:04,563
Rồi còn có giống Sugar Baby.
Và có loại thịt quả màu vàng.

476
00:26:05,605 --> 00:26:07,065
Tớ khoái giống Sangria hơn.

477
00:26:07,148 --> 00:26:08,608
- Sangria? Được.
- Ừ. Sangria ấy.

478
00:26:08,692 --> 00:26:10,735
Đây là Sangria? Tớ cần giống này.

479
00:26:10,819 --> 00:26:14,155
Giống Jubilee sẽ có
một sọc dài trên thân. Đó là Jubilee.

480
00:26:14,239 --> 00:26:17,242
Giống Sugar Baby thì nhỏ, tròn và sẫm màu.

481
00:26:17,325 --> 00:26:20,954
Là các nông dân đã dạy anh
về các giống khác nhau à?

482
00:26:21,037 --> 00:26:24,874
Ừ, tôi vẫn đang đi học.
Tôi luôn học hỏi vì là dân thành thị.

483
00:26:26,001 --> 00:26:29,462
Họ tự xưng là kẻ thụ phấn dưới miền Nam.
Bọn tôi làm với nông dân da đen.

484
00:26:29,546 --> 00:26:32,632
Bọn tôi xuống đó
với nông dân da đen, rồi tôi hỏi họ.

485
00:26:32,716 --> 00:26:34,759
Bọn tôi thể hiện sự ủng hộ với họ.

486
00:26:34,843 --> 00:26:36,636
Họ đang ngắc ngoải dưới đó.

487
00:26:36,720 --> 00:26:40,515
Đất của họ sẽ bị bán đấu giá,
rồi sẽ có ai đó mua chúng.

488
00:26:40,599 --> 00:26:42,225
Đó là mục đích của chiến dịch này.

489
00:26:42,309 --> 00:26:44,853
Nó sẽ trở lại,
tái kết nối với nông dân da đen.

490
00:26:45,437 --> 00:26:47,856
Tôi đem xe tải xuống đó giúp họ trồng.

491
00:26:47,939 --> 00:26:50,942
Bọn tôi có gần 41 hecta đất
để thực sự trồng trọt.

492
00:26:51,026 --> 00:26:53,570
Anh có biết là, hồi anh còn nhỏ,

493
00:26:54,738 --> 00:26:58,325
các gánh bán rong là một phần
của thời kỳ Phục hưng Harlem?

494
00:26:58,408 --> 00:27:01,786
Anh có liên quan đến lịch sử
của những người bán đồ ăn trên phố không?

495
00:27:01,870 --> 00:27:05,707
Không, tôi từng bán rong.
Tôi đã chọn mặt sai trái của nghề này.

496
00:27:05,790 --> 00:27:09,002
Chúng tôi bán thứ
mà lẽ ra không được phép bán.

497
00:27:09,085 --> 00:27:11,796
Ước gì chúng tôi được
giới thiệu với nó từ lâu.

498
00:27:11,880 --> 00:27:13,298
Nên giờ tôi mới làm việc này.

499
00:27:13,381 --> 00:27:15,800
Tôi mất khoảng ba, bốn lần vào tù ra tội

500
00:27:15,884 --> 00:27:18,762
để nhận ra,
"Bọn tôi không cần thứ kia nữa".

501
00:27:18,845 --> 00:27:23,767
Tôi rất vinh dự được gặp anh ở đây
và vô cùng hâm mộ công việc của anh.

502
00:27:23,850 --> 00:27:25,644
Ngay lúc này anh đang dạy tôi,

503
00:27:25,727 --> 00:27:29,064
và dạy nhiều người khác nữa,
nên tôi muốn vinh danh nó

504
00:27:29,147 --> 00:27:31,733
và cho anh biết
tôi đánh giá cao công việc của anh.

505
00:27:31,816 --> 00:27:34,235
- Ừ. Rất cảm kích.
- Trân trọng vì có anh. Cảm ơn.

506
00:27:34,319 --> 00:27:36,154
- Cứ phát huy nhé.
- Cảm ơn bạn tôi.

507
00:27:36,237 --> 00:27:38,073
Cảm ơn, Cha. Ừ, cảm ơn.

508
00:28:17,779 --> 00:28:21,658
Ngắm thành phố qua con mắt
của người Harlem bản địa thật tuyệt,

509
00:28:21,741 --> 00:28:25,120
quan sát và trân trọng
tinh thần của các công ty của người da đen

510
00:28:25,203 --> 00:28:27,080
vẫn đang lớn mạnh ở Harlem ngày nay.

511
00:28:28,790 --> 00:28:33,420
Phục hưng Harlem là thời kỳ
biểu hiện văn hóa và nghệ thuật sâu sắc.

512
00:28:34,254 --> 00:28:38,633
Bản thân là một cựu chuyên gia rượu vang,
tôi biết rằng thứ nằm trong cốc

513
00:28:38,717 --> 00:28:41,469
có thể dạy chúng ta rất nhiều về lịch sử.

514
00:28:43,012 --> 00:28:46,683
Suốt những năm 1920,
các quán rượu lậu, câu lạc bộ và vũ trường

515
00:28:46,766 --> 00:28:50,228
đều là một phần
trong tiểu văn hóa của Harlem.

516
00:28:50,311 --> 00:28:52,772
Di sản đó hiện nay được tiếp tục duy trì

517
00:28:52,856 --> 00:28:56,860
ở 67 Phố Orange, quán bar địa phương
của người da đen ở Harlem,

518
00:28:56,943 --> 00:29:01,197
với một vẻ thần bí ngầm
tương tự các quán rượu lậu thời Phục hưng.

519
00:29:03,158 --> 00:29:05,493
Tôi đang nói chuyện với
ông chủ Karl Franz Williams

520
00:29:05,577 --> 00:29:08,997
và bậc thầy pha chế
có tầm ảnh hưởng Tiffanie Barriere,

521
00:29:09,080 --> 00:29:13,042
người đã được trao tặng
vài danh hiệu cao quý nhất ngành đồ uống,

522
00:29:13,126 --> 00:29:15,754
về vai trò của rượu mạnh
trong câu chuyện của chúng tôi.

523
00:29:16,337 --> 00:29:21,092
Chúng ta thực sự xâm nhập Harlem ở đâu,
theo truyền thống của tinh thần da đen?

524
00:29:21,176 --> 00:29:24,137
Lệnh cấm rượu
phù hợp với thời kỳ Phục hưng Harlem.

525
00:29:24,220 --> 00:29:27,390
Đó là giai đoạn mà
nguồn năng lượng sáng tạo

526
00:29:27,474 --> 00:29:29,768
đều bùng phát từ khu vực này.

527
00:29:29,851 --> 00:29:33,730
Họa sĩ biếm họa E. Simms Campbell
là họa sĩ da đen đầu tiên được xuất bản.

528
00:29:33,813 --> 00:29:36,691
Ông vẽ bản đồ gọi là
bản đồ cuộc sống về đêm ở Harlem.

529
00:29:37,233 --> 00:29:40,570
Ông ấy rất đặc tả, kiểu như,
"Ở đây là kẻ buôn cần sa.

530
00:29:40,653 --> 00:29:43,364
Đây là nơi có hộp đêm,
mở cửa lúc 2 giờ sáng".

531
00:29:43,448 --> 00:29:46,367
Thứ không có trên bản đồ
là các quán rượu lậu.

532
00:29:46,451 --> 00:29:51,414
Lý do cho sự vắng mặt vì có hơn 500 quán,
nên việc tìm ra một quán không hề khó.

533
00:29:51,498 --> 00:29:54,834
Ở Harlem có nhiều quán rượu lậu
hơn bất cứ nơi nào của thành phố.

534
00:29:54,918 --> 00:29:59,214
Lệnh cấm rượu chỉ làm nền cho
thứ thật sự… Ánh sáng, ngọn lửa

535
00:29:59,297 --> 00:30:03,676
đằng sau thời kỳ Phục hưng Harlem,
bởi vì lúc đó thật sự không còn

536
00:30:03,760 --> 00:30:06,304
một nơi lý tưởng nào để đến giải trí nữa.

537
00:30:06,387 --> 00:30:09,974
Phần còn lại của thành phố bị phong tỏa.
Quán ở khu trung tâm đóng cửa.

538
00:30:10,058 --> 00:30:13,603
Ở Harlem, thú vui về đêm vẫn tiếp diễn,
các nghệ sĩ và trí thức hàng đầu

539
00:30:13,686 --> 00:30:14,771
đều tề tựu về đây.

540
00:30:15,688 --> 00:30:18,233
Ở đúng thời điểm chuyện này đang xảy ra,

541
00:30:18,316 --> 00:30:21,569
dưới miền Nam,
nhiều thị trấn da đen xinh đẹp ở miền Nam

542
00:30:21,653 --> 00:30:24,030
nổi danh vì rượu lậu hoặc trồng yến mạch

543
00:30:24,113 --> 00:30:28,952
hay là trồng lúa mạch đen hoặc ngô
để nấu ra loại rượu lậu ngon nhất từng có

544
00:30:29,035 --> 00:30:31,329
và có thể chuyển nó lên miền Bắc.

545
00:30:31,412 --> 00:30:34,249
Chúng ta không còn bị nô dịch vào lúc đó,

546
00:30:34,332 --> 00:30:37,627
nên vấn đề là
cộng đồng da đen có thể làm gì kiếm tiền.

547
00:30:38,211 --> 00:30:41,714
Khi bán rượu đóng chai,
bạn kiếm được nhiều tiền nhất.

548
00:30:41,798 --> 00:30:43,174
Ta đã làm việc này từ khi…

549
00:30:43,258 --> 00:30:45,510
Phải, ta đã làm ra
thứ bia ấn tượng ở châu Phi.

550
00:30:45,593 --> 00:30:48,012
Chúng ta đã là bậc thầy của nghề đó rồi.

551
00:30:48,096 --> 00:30:50,890
Chúng ta trồng mía,
và một trong các phụ phẩm

552
00:30:50,974 --> 00:30:54,310
của quá trình
sản xuất đường từ mía là rỉ mật, nhỉ?

553
00:30:54,394 --> 00:30:56,896
Đó là khởi nguồn của rượu rum.

554
00:30:56,980 --> 00:31:00,316
Tôi nghĩ có niềm tự hào nào đó
để mang về chốn này.

555
00:31:00,400 --> 00:31:01,901
- Phải.
- Và để tồn tại.

556
00:31:03,444 --> 00:31:05,864
Con người miền Nam trong tôi
phải pha một ly punch.

557
00:31:05,947 --> 00:31:07,657
- Đúng vậy.
- Tôi phải thế.

558
00:31:09,951 --> 00:31:13,288
Punch luôn là
một cái bát cỡ đại nhất định phải uống

559
00:31:13,371 --> 00:31:17,125
để ăn mừng, kiểu,
"Đến nhà tôi đi, có đồ ngon cho các bạn",

560
00:31:17,208 --> 00:31:18,960
từ xưa lắc xưa lơ rồi,

561
00:31:19,043 --> 00:31:21,588
ở cộng đồng da đen,
ta đã thấy nó ở nhà thờ.

562
00:31:21,671 --> 00:31:24,257
Nó có mặt ở đại học, rồi nhà của bà nữa.

563
00:31:24,340 --> 00:31:26,301
Gia đình tôi đến từ vùng Caribe,

564
00:31:26,384 --> 00:31:28,928
và các món cocktail Planter's Punch,

565
00:31:29,512 --> 00:31:34,642
Bajan Rum Punch đều rất quan trọng
trong văn hóa của chúng tôi.

566
00:31:34,726 --> 00:31:35,685
Chắc chắn rồi.

567
00:31:36,185 --> 00:31:37,937
- Vô vàn lịch sử ở đây.
- Ừ.

568
00:31:38,438 --> 00:31:40,899
Tom Bullock là một trong số

569
00:31:41,816 --> 00:31:46,654
sinh viên da đen được cấp học bổng
quan trọng nhất của học bổng cocktail.

570
00:31:46,738 --> 00:31:49,908
Người Mỹ gốc Phi đầu tiên
viết sách về cocktail được xuất bản.

571
00:31:49,991 --> 00:31:53,953
Ta biết khá ít về chuyện của Bullock.
Ta nghĩ ông đến từ miền Nam,

572
00:31:54,037 --> 00:31:58,458
và ông đã băng qua đường ray xe lửa
đến vùng Trung Tây, nhưng…

573
00:31:58,541 --> 00:32:01,336
Cuốn sách đó có tựa đề
The Ideal Bartender.

574
00:32:01,419 --> 00:32:05,548
Nó có nghĩa bạn đang dễ dàng
pha chế vài loại cocktail ngon nhất,

575
00:32:05,632 --> 00:32:06,883
và kiểu kính nể

576
00:32:07,383 --> 00:32:11,387
được thấy qua quầy bar đó
khiến tôi khiêm tốn khi làm người pha chế,

577
00:32:11,471 --> 00:32:13,890
khi pha đồ uống và uống đồ uống của ông.

578
00:32:14,849 --> 00:32:18,394
Loại Punch của ông, thứ tôi đang pha,
là cho các vị ít liệu pháp hương thơm.

579
00:32:18,895 --> 00:32:20,939
Đâu chỉ là người pha chế sau quầy bar,

580
00:32:21,022 --> 00:32:24,275
mà còn là nhà cung cấp nguyên liệu
như quả họ cam quýt và trái cây,

581
00:32:24,359 --> 00:32:25,818
bất cứ thứ gì tươi trên tàu,

582
00:32:25,902 --> 00:32:28,988
và pha theo mẻ,
vì chúng tôi còn nhiều việc phải làm.

583
00:32:29,072 --> 00:32:34,160
Phải xong trước khi một vị cử tri,
tổng thống, diễn giả hay nhà văn lên tàu.

584
00:32:34,243 --> 00:32:37,080
Thật đặc biệt khi có thứ gì đó để khoe ra,

585
00:32:37,163 --> 00:32:41,167
đâu chỉ phong cách và lễ nghi của bạn
mà cả sự tươi mới của khu vườn ở ngoài.

586
00:32:41,250 --> 00:32:44,045
Miền Nam đang phục vụ
những gì từ cảng đưa vào,

587
00:32:44,128 --> 00:32:46,130
nên tôi sẽ bỏ vào ít rượu Madeira.

588
00:32:46,714 --> 00:32:51,010
Tôi đang cố gắng nếm từng thành phần riêng

589
00:32:51,886 --> 00:32:55,848
trong khi đánh giá cao việc
nó được pha trộn quá hoàn hảo.

590
00:32:57,266 --> 00:33:00,061
Ta có trái cây tươi
làm nên nước ép đẹp mắt.

591
00:33:00,144 --> 00:33:02,105
Quả họ cam quýt cân bằng vị ngọt,

592
00:33:02,188 --> 00:33:05,441
mà đây là phương pháp,
chúng ta biết, đến từ quê hương.

593
00:33:05,525 --> 00:33:08,361
Kiểu như đã biết
ngọt thành chua ngay lập tức.

594
00:33:08,444 --> 00:33:11,406
Chúng ta biết cách để nói
món này cần sự cân bằng.

595
00:33:11,489 --> 00:33:14,033
Cũng biết cách cung cấp nó đúng cách.

596
00:33:14,117 --> 00:33:18,454
Ta có thể trộn các nguyên liệu này
với nhau mà không có vấn gì

597
00:33:18,538 --> 00:33:21,499
và để yên để mọi thứ có thể ngấm.

598
00:33:21,582 --> 00:33:24,419
Tiffanie, cô vừa nói về điều gì đó

599
00:33:24,502 --> 00:33:28,715
thậm chí còn liên quan hơn cô tưởng

600
00:33:28,798 --> 00:33:31,926
khi bắt đầu nói về chúng ta hiện giờ,

601
00:33:32,510 --> 00:33:36,889
cảm ơn tình yêu,
hậu duệ của những kẻ buôn rượu lậu.

602
00:33:36,973 --> 00:33:39,392
Tôi chưa từng có cơ hội gặp ông tôi.

603
00:33:39,475 --> 00:33:41,436
Ông ấy sinh năm 1907.

604
00:33:42,270 --> 00:33:45,356
Một trong những điều
vừa thu hút sự chú ý của tôi là

605
00:33:45,857 --> 00:33:49,736
công việc của ông không phải chỉ là

606
00:33:49,819 --> 00:33:54,782
vận chuyển rượu đi khắp nơi

607
00:33:54,866 --> 00:33:55,867
cho Capone.

608
00:33:56,576 --> 00:33:58,786
Đây là một câu chuyện hoang đường.

609
00:33:58,870 --> 00:34:02,165
Có thời kỳ ông xoay xở tìm cách

610
00:34:02,248 --> 00:34:05,084
để kiếm sống tại nơi ở mới trên phía Bắc.

611
00:34:05,168 --> 00:34:08,421
Ông tiếp xúc với "băng nhóm tội phạm"

612
00:34:08,504 --> 00:34:12,008
và làm tài xế cho Capone.

613
00:34:12,842 --> 00:34:17,263
Thế rồi có một chiếc xe tải bị chặn lại.

614
00:34:17,346 --> 00:34:20,391
Có một vụ đấu súng. Ông còn sống sót.

615
00:34:20,475 --> 00:34:22,268
- Tiếp tục đi.
- Được rồi.

616
00:34:22,351 --> 00:34:24,729
Nhưng sau đó ông quyết định rút khỏi

617
00:34:24,812 --> 00:34:26,939
hoạt động kinh doanh phân phối.

618
00:34:27,023 --> 00:34:30,485
Và thực chất đó là điều
đưa ông trở thành phu khuân vác,

619
00:34:30,568 --> 00:34:35,490
nhưng ông cũng nấu rượu lậu dưới tầng hầm

620
00:34:36,199 --> 00:34:39,786
cho lực lượng thực thi pháp luật
để bảo vệ gia đình mình.

621
00:34:40,745 --> 00:34:43,998
Khi tôi biết việc này,
nó gợi lại một giai đoạn với tôi,

622
00:34:44,540 --> 00:34:47,335
hiển nhiên, di sản đầy màu sắc này,

623
00:34:47,418 --> 00:34:50,296
nhưng nó rất liên quan
đến điều cô đang nói,

624
00:34:50,379 --> 00:34:54,258
đó là chúng ta luôn làm công việc này,

625
00:34:54,342 --> 00:34:57,637
kể cả khi là công việc ngầm.

626
00:34:57,720 --> 00:35:00,973
Và những quán rượu lậu ở đây
cũng đại loại giống thế.

627
00:35:01,057 --> 00:35:04,852
Nó là nơi để chúng ta chia sẻ thông tin,

628
00:35:04,936 --> 00:35:07,897
chia sẻ ý kiến, tạo mối dây liên kết.

629
00:35:07,980 --> 00:35:13,486
Đó cũng là một phần của văn hóa thời này
mà làm tôi thực sự tò mò.

630
00:35:13,569 --> 00:35:16,989
Thật vậy, quán bar đã là không gian
mà ta muốn nó trở thành

631
00:35:17,073 --> 00:35:20,451
không gian thoải mái chung,
nhất là cho cộng đồng da đen.

632
00:35:20,535 --> 00:35:22,662
Dù đó là một phụ nữ ngồi ở quán bar,

633
00:35:22,745 --> 00:35:26,999
điều mà chúng ta đã không bắt gặp
cho đến tận những năm 40, 50.

634
00:35:27,083 --> 00:35:29,877
Và sau đó, kể cả trong
cộng đồng lệch pha da đen

635
00:35:29,961 --> 00:35:33,214
mà đã công khai tính dục
hay những người kết hôn khác giới

636
00:35:33,297 --> 00:35:35,967
trong khi đang
bí mật hẹn hò người đồng giới.

637
00:35:36,050 --> 00:35:38,886
Ta bắt gặp nó vô số trong văn học
và cả một số trong thơ ca,

638
00:35:38,970 --> 00:35:42,473
chính là kiểu che dấu sự thật bạn là ai.

639
00:35:43,141 --> 00:35:44,350
Nó xảy ra ở quán bar,

640
00:35:44,433 --> 00:35:47,186
nhưng đôi khi,
nó là không gian an toàn và vui vẻ.

641
00:35:47,270 --> 00:35:48,354
- Ừ.
- Ừ.

642
00:35:48,938 --> 00:35:50,148
- Cạn ly vì thế.
- Cạn ly.

643
00:35:50,231 --> 00:35:51,691
Cạn ly cho điều đó.

644
00:35:52,316 --> 00:35:53,151
Cạn ly.

645
00:35:53,693 --> 00:35:54,610
Cạn ly.

646
00:35:57,780 --> 00:36:00,741
Nhiều như thời kỳ Phục hưng Harlem
được tôn vinh chính đáng

647
00:36:00,825 --> 00:36:03,369
vì sự thể hiện nghệ thuật
của người da đen,

648
00:36:03,953 --> 00:36:09,417
nó cũng là thời kỳ chúng tôi tìm đến nhau
và tạo ra không gian an toàn

649
00:36:09,500 --> 00:36:11,836
để xây dựng và duy trì cộng đồng.

650
00:36:13,296 --> 00:36:17,550
Cách Harlem độ một giờ về phía bắc
là dinh thự của Quý bà C.J. Walker,

651
00:36:17,633 --> 00:36:21,846
người phụ nữ da đen đầu tiên ở Mỹ
trở thành triệu phú tự thân,

652
00:36:21,929 --> 00:36:24,098
điều bà làm được
nhờ tạo ra các sản phẩm tóc

653
00:36:24,182 --> 00:36:28,978
được bán trực tiếp bởi
và cho phụ nữ da đen trên khắp đất nước.

654
00:36:32,565 --> 00:36:34,775
Bất động sản này, gọi là Biệt thự Lewaro,

655
00:36:35,276 --> 00:36:38,446
là một ốc đảo nơi
bà và con gái, A'Lelia Walker,

656
00:36:38,946 --> 00:36:42,658
xây nên di sản mới
và sân chơi cho những người da đen ưu tú.

657
00:36:43,201 --> 00:36:47,663
A'Lelia Walker tổ chức các buổi gặp mặt
với nghệ sĩ như Zora Neale Hurston,

658
00:36:47,747 --> 00:36:49,290
James Weldon Johnson,

659
00:36:49,373 --> 00:36:52,126
W.E.B. Du Bois và Langston Hughes.

660
00:36:53,544 --> 00:36:57,048
Các buổi gặp mặt này
truyền cảm hứng sáng tạo và cộng đồng.

661
00:37:01,594 --> 00:37:03,971
Vào một buổi chiều hè, A'Lelia Bundles,

662
00:37:04,055 --> 00:37:08,392
chắt gái của A'Lelia Walker, đã mời tôi,

663
00:37:08,476 --> 00:37:10,686
Alexander Smalls, Cha McCoy,

664
00:37:10,770 --> 00:37:13,814
và cựu phát thanh viên Dean Schomburg,

665
00:37:13,898 --> 00:37:17,568
cháu trai của Arturo Schomburg,
người có bộ sưu tập tư nhân

666
00:37:17,652 --> 00:37:20,404
các tác phẩm nghệ thuật
và hiện vật của người da đen

667
00:37:20,905 --> 00:37:23,115
đặt nền móng cho Trung tâm Schomburg.

668
00:37:26,494 --> 00:37:29,830
Thật đặc biệt khi tiếp các vị
trong căn phòng này.

669
00:37:30,581 --> 00:37:33,626
Khi cụ tôi, A'Lelia Walker
tổ chức tiệc Ngày Độc lập

670
00:37:33,709 --> 00:37:37,421
cho Tổng thống Liberia
vào tháng 7 năm 1921,

671
00:37:37,922 --> 00:37:39,882
có bắn pháo hoa trên sân thượng,

672
00:37:39,966 --> 00:37:41,842
có nhạc sống với Ford Dabney,

673
00:37:41,926 --> 00:37:44,512
một trong số
nhạc công dàn nhạc vĩ đại của thời đại.

674
00:37:44,595 --> 00:37:48,891
Ông không được mời đến Nhà Trắng,
nhưng được mời đến Biệt thự Lewaro.

675
00:37:50,017 --> 00:37:51,852
Đây là Nhà Trắng của chúng ta.

676
00:37:52,728 --> 00:37:53,854
- Hay đấy.
- Tuyệt.

677
00:37:53,938 --> 00:37:55,940
Tưởng như đang ở
Nhà Trắng của người da đen.

678
00:37:56,023 --> 00:37:59,944
Đèn chùm rất giống loại ở Phòng phía Đông.

679
00:38:00,027 --> 00:38:01,028
Vâng.

680
00:38:01,112 --> 00:38:03,948
Cụ tôi, tất nhiên,
tổ chức tiệc trong thời kỳ Lệnh cấm rượu.

681
00:38:04,031 --> 00:38:08,202
Nhưng cụ luôn có một người bán lậu đỉnh,
và luôn có sâm panh ngon nhất.

682
00:38:09,078 --> 00:38:12,331
Cháu sẽ nói là,
với tất cả phép màu của nữ giới da đen

683
00:38:12,415 --> 00:38:15,668
mà ta đang ăn mừng hôm nay
tại nhà Quý bà C.J. Walker,

684
00:38:15,751 --> 00:38:18,963
việc đảm bảo
ta đang rót sâm panh là hoàn toàn hợp lý.

685
00:38:19,046 --> 00:38:21,590
Chính xác. Bác có thể kể thêm

686
00:38:21,674 --> 00:38:24,677
về di sản nấu ăn hồi đó
của cụ A'Lelia không?

687
00:38:25,261 --> 00:38:26,804
Quý bà C.J. Walker,

688
00:38:26,887 --> 00:38:29,724
nguyên là Sarah Breedlove
chào đời ở một đồn điền

689
00:38:29,807 --> 00:38:32,393
tại Delta, Louisiana, năm 1867,

690
00:38:32,476 --> 00:38:35,187
có câu chuyện cuộc đời trải từ

691
00:38:35,271 --> 00:38:37,273
một cô thợ giặt ít học,

692
00:38:37,356 --> 00:38:41,736
sau đó trở thành đầu bếp,
rồi mở công ty chăm sóc tóc

693
00:38:41,819 --> 00:38:44,739
và thuê hàng ngàn phụ nữ
rồi trở thành triệu phú.

694
00:38:44,822 --> 00:38:46,866
Nhưng mấu chốt là làm thợ nấu bếp,

695
00:38:46,949 --> 00:38:49,577
vì đó là nghề tay trái của kỵ

696
00:38:49,660 --> 00:38:51,662
khi bắt đầu kinh doanh.

697
00:38:51,746 --> 00:38:53,372
Và đến khi bắt đầu có tiền,

698
00:38:53,456 --> 00:38:57,084
dĩ nhiên kỵ đã thuê thợ nấu bếp,
rồi khi có thể tổ chức tiệc,

699
00:38:57,168 --> 00:38:59,587
kỵ luôn thuê
nhà cung cấp thực phẩm da đen.

700
00:39:00,171 --> 00:39:04,133
Sau đó, cụ A'Lelia Walker
xây dựng một nơi gọi là Tháp Bóng Tối.

701
00:39:04,216 --> 00:39:06,969
Không gian Phục hưng Harlem
có tính biểu tượng.

702
00:39:07,053 --> 00:39:09,430
Nó ở căn nhà liền kề của cụ
trên đường 136.

703
00:39:09,513 --> 00:39:12,433
Và cụ nổi tiếng với việc
phục vụ món mì spaghetti

704
00:39:12,516 --> 00:39:14,727
khi tổ chức buổi gặp mặt đầu tiên

705
00:39:14,810 --> 00:39:18,064
của một nhóm các tác giả trẻ
bao gồm Countee Cullen,

706
00:39:18,147 --> 00:39:20,524
Langston Hughes và Wally Thurman,

707
00:39:20,608 --> 00:39:24,612
khi họ bàn về việc
tạo ra Tháp Bóng Tối và nó sẽ như nào.

708
00:39:25,404 --> 00:39:28,824
Họ sẽ có các nhà bảo trợ ủng hộ tiền,

709
00:39:28,908 --> 00:39:31,952
nghệ sĩ có thể gia nhập
với một đô một năm,

710
00:39:32,036 --> 00:39:33,913
và về cơ bản ăn mọi loại đồ ăn.

711
00:39:33,996 --> 00:39:36,207
Đó thực sự là ý tưởng hay.

712
00:39:36,290 --> 00:39:38,793
Cả hai bác đều xuất thân từ một di sản

713
00:39:38,876 --> 00:39:43,214
gắn với lịch sử gia đình
xét về mặt lập danh mục văn hóa da đen.

714
00:39:43,297 --> 00:39:45,800
Arturo Schomburg là ông nội tôi.

715
00:39:46,967 --> 00:39:51,097
Ông ấy là nhà sưu tập mọi thứ
liên quan đến văn hóa da đen.

716
00:39:51,180 --> 00:39:54,433
Ông muốn đảm bảo rằng
mọi người đều hiểu là

717
00:39:54,517 --> 00:39:57,895
chúng ta với tư cách một dân tộc
đã có các đóng góp to lớn

718
00:39:57,978 --> 00:40:00,231
và rất quan trọng cho xã hội dân sự.

719
00:40:00,314 --> 00:40:03,818
Trong số những thứ
ông đề xuất có một cuốn sách dạy nấu ăn.

720
00:40:03,901 --> 00:40:06,445
Chắc chắn có
vài công thức được truyền lại.

721
00:40:07,071 --> 00:40:10,991
Tôi có một lá thư trong đó
Quý bà Walker mô tả món hầm Brunswick.

722
00:40:11,075 --> 00:40:14,412
Rồi cả cách làm kem.
Và có rất nhiều chi tiết.

723
00:40:14,495 --> 00:40:18,833
Đồ ăn thực sự quan trọng với cụ,
cũng rất quan trọng với mẹ của cụ.

724
00:40:18,916 --> 00:40:23,796
Khi họ đưa nô lệ bước lên bục đấu giá,
một lợi điểm bán hàng là, "Biết nấu ăn?"

725
00:40:23,879 --> 00:40:26,215
Chủ nô sẽ trả lời câu hỏi đó.

726
00:40:26,298 --> 00:40:28,509
Họ không hẳn là người mà là vật nuôi.

727
00:40:28,592 --> 00:40:30,594
Những kẻ môi giới nô lệ bán họ

728
00:40:30,678 --> 00:40:33,556
sẽ cho biết chính xác họ làm được gì.

729
00:40:33,639 --> 00:40:36,767
- "Nó giỏi nấu ăn".
- Điều đó làm tăng giá trị của họ.

730
00:40:36,851 --> 00:40:38,477
- Vâng, chắc chắn.
- Phải.

731
00:40:38,561 --> 00:40:41,647
Khi chúng ta ngồi đây
trong dinh thự nguy nga này,

732
00:40:41,730 --> 00:40:45,317
và đang ở nhà
của người phụ nữ da đen đầu tiên

733
00:40:45,401 --> 00:40:48,946
trở thành triệu phú ở đất nước này,

734
00:40:49,530 --> 00:40:52,658
cháu cứ tự hỏi những cách thức

735
00:40:52,741 --> 00:40:57,204
mà thức ăn được sử dụng
để truyền đạt cho người da đen

736
00:40:57,288 --> 00:40:59,415
xoay quanh giai cấp, sự tiếp cận,

737
00:40:59,498 --> 00:41:02,543
đặc quyền và sự phú quý và những thứ khác.

738
00:41:02,626 --> 00:41:06,255
Thật hoàn hảo khi ta có tôm hùm.

739
00:41:06,338 --> 00:41:07,173
Vâng.

740
00:41:07,256 --> 00:41:11,594
Vì tôm hùm là một trong số
món ăn ưa thích của cụ A'Lelia Walker.

741
00:41:12,094 --> 00:41:14,763
Cụ thích ăn bữa tối hải sản.

742
00:41:14,847 --> 00:41:16,390
Nhưng tôm hùm và sâm panh,

743
00:41:16,474 --> 00:41:21,228
sự kết hợp đó, đặc biệt đáng chú ý
trong câu chuyện của cụ.

744
00:41:21,937 --> 00:41:25,691
Cụ đến dự một bữa tiệc sinh nhật
vào tháng 8 năm 1931

745
00:41:26,275 --> 00:41:27,943
trên bãi biển ở Long Branch.

746
00:41:28,027 --> 00:41:30,237
Nó là một trong các khu nghỉ mát.

747
00:41:30,321 --> 00:41:33,949
Như đảo Martha's Vineyard bây giờ.
Nơi các tổng thống nghỉ hè.

748
00:41:34,450 --> 00:41:38,245
Lúc nào chả có người da trắng giàu có
suốt thời kỳ đó của thế kỷ,

749
00:41:38,329 --> 00:41:40,623
luôn có một cộng đồng da đen song hành

750
00:41:40,706 --> 00:41:43,167
vì phải có người nấu ăn cho họ,

751
00:41:43,250 --> 00:41:47,046
có người dọn dẹp cho họ,
rồi người giúp họ giải trí nữa.

752
00:41:47,129 --> 00:41:49,256
Cụ đi dự tiệc sinh nhật,

753
00:41:49,340 --> 00:41:52,051
và họ ở trên bãi biển, họ có tôm hùm

754
00:41:52,134 --> 00:41:54,595
bánh sô-cô-la và rượu sâm panh.

755
00:41:55,221 --> 00:41:59,308
Lúc đó cụ bị tăng huyết áp,
vài năm trước đó từng bị đột quỵ rồi

756
00:41:59,391 --> 00:42:01,018
dù đã bình phục hoàn toàn.

757
00:42:01,101 --> 00:42:05,231
Nhưng sau một ngày tuyệt vời
với tôm hùm và sâm panh

758
00:42:05,314 --> 00:42:07,191
cụ trở về căn nhà gỗ của mình

759
00:42:08,108 --> 00:42:11,654
và tỉnh dậy vào giữa đêm,
rồi bị đột quỵ. Và chết.

760
00:42:13,113 --> 00:42:15,658
Thật đáng buồn là cụ đã chết.

761
00:42:15,741 --> 00:42:19,912
Nhưng cụ đã được làm
điều cụ yêu thích đến phút cuối cùng.

762
00:42:19,995 --> 00:42:21,497
Cụ không nấn ná hơi tàn.

763
00:42:21,580 --> 00:42:24,708
Đám tang của cụ rất hoành tráng.
Có hàng ngàn người

764
00:42:24,792 --> 00:42:27,461
đã ghé qua nhà tang lễ Howell

765
00:42:27,545 --> 00:42:29,922
trên nút giao đại lộ 138 và đại lộ 7.

766
00:42:30,506 --> 00:42:34,051
Một đoàn ô tô hộ tống
đi theo đến nghĩa trang Woodlawn.

767
00:42:34,134 --> 00:42:36,262
Một phi công da đen, Hubert Julian,

768
00:42:36,345 --> 00:42:40,849
đã bay trên ngôi mộ
và thả các loài hoa cụ yêu thích lên mộ

769
00:42:40,933 --> 00:42:42,977
như mọi người xung quanh đang thả.

770
00:42:43,561 --> 00:42:46,105
Nhưng tôm hùm
và sâm panh là bữa ăn cuối của cụ.

771
00:42:47,064 --> 00:42:50,609
Tôm hùm vốn là món ăn tẻ ngắt
dành cho người Mỹ gốc Phi.

772
00:42:50,693 --> 00:42:53,779
Nó rẻ mạt,
và người da trắng không hứng thú.

773
00:42:53,862 --> 00:42:58,409
Thế rồi họ ăn tôm hùm cũng như hàu
vì bạn có thể quăng lưới ra,

774
00:42:58,492 --> 00:43:03,122
dễ dàng bắt tôm và những con tương tự
mà ta trả giá cao để mua

775
00:43:03,205 --> 00:43:06,417
vì chúng được khám phá ra
bởi giới cầm quyền.

776
00:43:06,500 --> 00:43:11,046
Món cháo ngô kết hợp tôm
tăng từ năm đô một đĩa lên 30 đô.

777
00:43:11,130 --> 00:43:15,593
Đây là một hiện tượng văn hóa
mà là một phần tạo nên chúng ta.

778
00:43:15,676 --> 00:43:17,845
Là người từng học trường dạy nấu ăn

779
00:43:17,928 --> 00:43:23,183
dưới nền giáo dục thứ bậc
rất cứng nhắc của Pháp,

780
00:43:23,267 --> 00:43:27,104
nơi dạy cháu, "Cái này đi với cái kia.
Cái kia hợp với cái này",

781
00:43:27,605 --> 00:43:30,482
Cháu không khỏi
đúc rút từ thực tế một điều là

782
00:43:30,566 --> 00:43:34,695
các vị đang cố nói là, hiện giờ,
đây là một mặt hàng cố tỏ ra cao sang,

783
00:43:35,362 --> 00:43:40,284
nhưng cái hồi chúng ta
dính dáng đến tôm hùm và hàu,

784
00:43:40,367 --> 00:43:41,744
nó vốn chán ngắt.

785
00:43:42,411 --> 00:43:45,873
Và rồi chúng ta tiếp thu việc đó
với tư cách cộng đồng

786
00:43:45,956 --> 00:43:48,375
và nghĩ là nó không dành cho chúng ta.

787
00:43:48,459 --> 00:43:50,794
Trong khi thực tế
chính chúng ta tạo ra nó.

788
00:43:53,672 --> 00:43:56,592
Phần lớn câu chuyện của chúng tôi
đã bị đàn áp.

789
00:43:57,468 --> 00:44:01,513
Nhưng làm sao một dân tộc biết họ là ai
nếu không biết họ từng là ai?

790
00:44:02,681 --> 00:44:06,685
Chúng tôi có trách nhiệm
đòi lại câu chuyện của tổ tiên.

791
00:44:08,562 --> 00:44:11,190
- Vì tổ tiên.
- Vì tổ tiên.

792
00:44:11,273 --> 00:44:12,107
Cạn ly.

793
00:44:12,816 --> 00:44:16,362
Bất chấp nền văn hóa sôi nổi
hình thành trong thời Phục hưng,

794
00:44:16,445 --> 00:44:19,698
hàng triệu người da đen
vẫn trở về nhà từ Thế chiến II

795
00:44:20,324 --> 00:44:22,117
đến sự phân biệt đối xử tràn lan.

796
00:44:23,118 --> 00:44:26,163
Đây là dịp tiến hành cuộc đấu chiến lược
vì tự do của chúng tôi.

797
00:44:26,246 --> 00:44:28,791
ĐẠI HỌC MORERHOUSE
THÀNH LẬP 1867 - KHÓA TỐT NGHIỆP 1951

798
00:44:28,874 --> 00:44:32,086
Từ các buổi họp hoạch định có tổ chức
đến biểu tình được thực hiện tốt,

799
00:44:32,586 --> 00:44:35,130
một phong trào
về trách nhiệm giải trình đã manh nha.

800
00:44:37,007 --> 00:44:40,678
Ở Atlanta, có một cuộc biểu tình ngồi
ở quầy ăn trưa ít ai biết

801
00:44:41,387 --> 00:44:44,598
dẫn đầu bởi một nhóm
các nhà hoạt động sinh viên HBCU

802
00:44:45,391 --> 00:44:48,394
mà tôi chưa nghe câu chuyện của họ
cho đến bây giờ.

803
00:44:50,604 --> 00:44:55,567
Nỗ lực của họ đã thay đổi
tiến trình lịch sử ở đất nước này mãi mãi.

804
00:45:45,659 --> 00:45:47,661
Biên dịch: Đầu Thị Chiến