1 00:00:13,598 --> 00:00:16,225 Ne yaparsanız yapın kaderden kaçamazsınız. 2 00:00:18,144 --> 00:00:23,024 Babamın Cassius Clay'le tanışması kaderinde yazılıydı. 3 00:00:23,983 --> 00:00:29,530 Birlikte geçirecekleri üç kısacık yılda, 4 00:00:29,614 --> 00:00:31,949 kaderin onlara biçtiği rol… 5 00:00:33,451 --> 00:00:36,370 …kan kardeşi olmaktı. 6 00:00:36,871 --> 00:00:39,415 Artık ne köleyiz ne de Beyazlar sahibimiz. 7 00:00:39,499 --> 00:00:44,003 Cassius geçen gece o görüntüyü Sonny Liston'ı nakavt ederek yıktı. 8 00:00:44,087 --> 00:00:46,631 Ağır sıklet şampiyonu Cassius Clay! 9 00:00:46,714 --> 00:00:48,883 Malcolm gelip bu genç delikanlıya 10 00:00:49,425 --> 00:00:53,638 ihtiyaç duyduğu gücü verdi: 11 00:00:55,139 --> 00:00:56,015 konuşmayı. 12 00:00:57,558 --> 00:00:59,977 NETFLIX ORİJİNAL BELGESELİ 13 00:02:08,796 --> 00:02:10,047 Malcolm ve Muhammed. 14 00:02:11,007 --> 00:02:12,592 Çok yakındılar… 15 00:02:14,969 --> 00:02:16,512 Kardeş gibiydiler. 16 00:02:19,348 --> 00:02:21,225 Buna tanıklık ettim ben de. 17 00:02:25,271 --> 00:02:27,190 Malcolm'la vakit geçirmeyi sever miydi? 18 00:02:27,273 --> 00:02:30,401 Severdi, bayılırdı dostum. Ben de öyle. 19 00:02:31,194 --> 00:02:32,820 Değişik bir havası vardı. 20 00:02:33,696 --> 00:02:34,864 İlahi bir şeydi. 21 00:02:36,949 --> 00:02:40,203 Bedeninden yayılan enerji kutsaldı. 22 00:02:41,913 --> 00:02:43,915 Dünyada sadece birkaç kişi böyle. 23 00:02:46,459 --> 00:02:48,669 Sizce dostlukları neden bitti? 24 00:02:50,171 --> 00:02:51,047 Aslında… 25 00:02:53,132 --> 00:02:58,721 "Kader öyle ki dostunu sana düşman eder 26 00:02:58,804 --> 00:03:01,098 ve en kötü düşmanın sana dost olur." 27 00:03:02,475 --> 00:03:03,434 Değil mi? 28 00:03:03,517 --> 00:03:05,686 Yahuda, İsa'ya ihanet etti. 29 00:03:06,270 --> 00:03:08,731 Malcolm X, Elijah Muhammed'e ihanet etti. 30 00:03:09,774 --> 00:03:14,487 "Kader öyle ki dostunu sana düşman eder 31 00:03:14,987 --> 00:03:17,740 ve en kötü düşmanın sana dost olur." 32 00:03:26,707 --> 00:03:29,752 Hakkımızı aramak için ayağa kalkma vakti geldi. 33 00:03:31,087 --> 00:03:33,422 Kendimizin efendisi olma vakti artık. 34 00:03:34,674 --> 00:03:37,969 Ve kendimiz için savaşmanın vakti. 35 00:03:42,598 --> 00:03:44,058 Sevilmezsin. 36 00:03:46,560 --> 00:03:49,105 Beyazların dünyasında Siyahi olmak buydu. 37 00:03:50,523 --> 00:03:52,441 MUHAMMED KONUŞTU AMERİKA BATIYOR! 38 00:03:52,692 --> 00:03:55,486 Sevilmedin, umursanmadın, yüzüne bakılmadı. 39 00:03:56,279 --> 00:03:57,613 POLİTİK AKTİVİST HARVARD ÜNIVERSITESİ PROFESÖRÜ 40 00:03:57,905 --> 00:03:59,615 Güzelliğin, ahlakın ve zekân yetersiz görüldü. 41 00:03:59,865 --> 00:04:03,411 Ayrıca her zaman korkman gerektiği söylendi. 42 00:04:04,704 --> 00:04:07,123 Malcolm X ve Muhammed Ali… 43 00:04:08,249 --> 00:04:09,125 Karşı çıktı. 44 00:04:12,169 --> 00:04:15,006 Malcolm X ve Muhammed Ali 45 00:04:16,007 --> 00:04:21,053 yirminci yüzyılda yaşamış en özgür Siyahi kişilerdi. 46 00:04:22,054 --> 00:04:24,598 Öte yandan ama… 47 00:04:25,099 --> 00:04:26,517 Bunun bir bedeli vardı. 48 00:04:28,311 --> 00:04:30,980 Özgür ve sevgi dolu olmanın yükü çok ağır. 49 00:04:37,820 --> 00:04:38,946 …yirmi iki yaşında. 50 00:04:39,030 --> 00:04:40,448 En iyisi olmalıyım! 51 00:04:40,531 --> 00:04:42,450 -Dünyanın kralıyım! -Bir dakika. 52 00:04:42,533 --> 00:04:44,201 -Güzelim! -O kadar değilsin. 53 00:04:44,285 --> 00:04:45,536 Ben kötü bir adamım! 54 00:04:45,619 --> 00:04:47,747 -Bekle. -Dünyayı sarstım! 55 00:04:47,830 --> 00:04:49,373 Dünyayı sarstım! 56 00:04:53,419 --> 00:04:56,547 Siyahi bir insanın kendini 57 00:04:56,630 --> 00:04:59,717 "güzel" görmesi sıra dışı bir durumdu. 58 00:05:00,301 --> 00:05:03,888 Dünya şampiyonu benim gibi güzel olmalı. Ringin kralı benim! 59 00:05:04,555 --> 00:05:06,932 Sporcuların mütevazi olması beklenirdi. 60 00:05:07,850 --> 00:05:10,311 Sonra Louisville'li Geveze çıktı. 61 00:05:10,811 --> 00:05:13,064 Azim, haysiyet ve gurur. 62 00:05:13,147 --> 00:05:15,358 "Benden hoşlanmıyorsan bana ne." 63 00:05:15,441 --> 00:05:17,526 Kötü biriymiş gibi mi davranıyorum? 64 00:05:17,610 --> 00:05:20,363 Bilmiyorum Cassius. Dediğin gibi en iyisi sensin. 65 00:05:20,446 --> 00:05:25,576 Bir sürü insan, hatta Siyahiler bile bundan rahatsızdı. Adını çenebaz koydular. 66 00:05:25,659 --> 00:05:28,245 Senin istediğin gibi olmak zorunda değilim. 67 00:05:28,329 --> 00:05:29,872 Geçiş dönemiydi 68 00:05:29,955 --> 00:05:34,126 ve Ali de Malcolm gibi bu geçişin ön saflarındaydı. 69 00:05:34,627 --> 00:05:37,338 İstediğim gibi olmakta ve düşünmekte özgürüm. 70 00:05:37,421 --> 00:05:38,339 Doğrusu bu. 71 00:05:40,216 --> 00:05:44,637 İnsanların Siyahilere olan bakış açısını değiştiriyorlar. 72 00:05:48,182 --> 00:05:51,727 Nasıl bu kadar az Beyaz insan 73 00:05:53,104 --> 00:05:55,689 bu kadar çok Siyahiyi yönetebilir? 74 00:05:57,233 --> 00:06:01,195 Martin Luther King'in benimsediğim düşünce tarzı 75 00:06:01,278 --> 00:06:03,781 kim olmamız gerektiğini söyler. 76 00:06:03,864 --> 00:06:07,785 Malcolm kim olduğumuzu ve yerimizin ne olduğunu anlattı bize. 77 00:06:10,037 --> 00:06:13,541 Yerli Amerikalı Zenci Müslümanlar 78 00:06:13,624 --> 00:06:16,085 en güçlü Siyahi üstünlükçü gruplardan. 79 00:06:16,168 --> 00:06:19,547 Mike Wallace, İslam Milleti hakkında 80 00:06:19,630 --> 00:06:22,341 Nefreti Körükleyen Nefret adlı bir yayın yaptı. 81 00:06:22,425 --> 00:06:24,635 Müslümanlar Birliği, 82 00:06:24,718 --> 00:06:28,180 kurucu ve ruhani liderleri Elijah Muhammed'i dinlemek için 83 00:06:28,764 --> 00:06:30,683 yılda dört beş kez toplanırlar. 84 00:06:32,059 --> 00:06:35,104 Hristiyanlık sizi yüz üstü bıraktı. 85 00:06:35,187 --> 00:06:39,483 İSLAM MİLLETİ LİDERİ 86 00:06:42,611 --> 00:06:44,572 Ama New Yorkluların ilgisi 87 00:06:44,738 --> 00:06:46,574 New York vaizi Malcolm X'te. 88 00:06:46,657 --> 00:06:50,870 Doğası gereği Siyahiler kutsaldır. 89 00:06:51,370 --> 00:06:54,874 Beyazların kötü olduğunu mu söylüyorsunuz? 90 00:06:54,957 --> 00:06:57,668 Doğası gereği kutsal değil. 91 00:06:58,836 --> 00:07:01,755 Bu Beyazlık eleştirisi çok güçlüydü 92 00:07:01,839 --> 00:07:03,549 çünkü o zamana değin, 93 00:07:04,049 --> 00:07:06,343 sadece gizli ortamlarda söylenebilirdi. 94 00:07:06,427 --> 00:07:09,138 Beyazlara şeytan diyemezdiniz. 95 00:07:09,221 --> 00:07:10,347 Yüksek sesle değil. 96 00:07:11,265 --> 00:07:12,892 Doğası gereği kötüdür. 97 00:07:14,768 --> 00:07:17,813 Kendi deyimiyle bir zamanlar kadın 98 00:07:17,897 --> 00:07:20,649 ve uyuşturucu ticareti yapmış, olağanüstü biri. 99 00:07:20,733 --> 00:07:23,569 Ama artık değişti. Sigara ve içki içmiyor. 100 00:07:24,570 --> 00:07:26,906 Müslümanlık inancıyla hayatı değişti, 101 00:07:26,989 --> 00:07:29,992 Siyahi olmaktan utanmamayı öğrendi. 102 00:07:30,701 --> 00:07:33,954 Referans noktası dediğimiz şeye gelirsek 103 00:07:34,622 --> 00:07:38,417 Malcolm'ın babası sağlam bir referanstı. Tabii ki annesi de. 104 00:07:39,460 --> 00:07:41,962 Babası Earl ve annesi Louise, 105 00:07:42,463 --> 00:07:45,549 Marcus Garvey hareketinin takipçileriydi. 106 00:07:48,719 --> 00:07:51,639 Babamın örgütü 107 00:07:51,722 --> 00:07:53,432 Afrika, Karayipler 108 00:07:53,516 --> 00:07:56,810 ve ABD'deki Afrikalıları bir araya getirmeye çalıştı. 109 00:07:58,187 --> 00:08:02,900 Babam, Afrikalıların köle olmak yerine 110 00:08:02,983 --> 00:08:05,027 kendilerine güvenmelerini istedi. 111 00:08:07,446 --> 00:08:10,115 Garvey olmadan Malcolm X olmazdı. 112 00:08:11,242 --> 00:08:12,701 Garvey eskiden 113 00:08:13,452 --> 00:08:17,122 "Zenciler… korkmaz" derdi. 114 00:08:17,206 --> 00:08:18,541 YENİ ZENCİ KORKUSUZ 115 00:08:20,084 --> 00:08:24,463 Genç bir Siyahi çocuksanız 116 00:08:24,547 --> 00:08:26,006 hem bu kadar bilgili 117 00:08:26,090 --> 00:08:30,636 hem de nüfuzlu bir babaya sahip olmak 118 00:08:30,719 --> 00:08:34,014 kaçınılmaz bir şekilde kişiliğinizi etkiler. 119 00:08:34,098 --> 00:08:36,809 Babası vaiz ve hoca olarak 120 00:08:36,892 --> 00:08:39,478 tüm Garvey hareketinin bir temsilcisiydi. 121 00:08:39,979 --> 00:08:42,189 Malcolm'un babası, onun kahramanıydı. 122 00:08:43,190 --> 00:08:48,529 Ama sorun şu ki Beyazlar Earl Little'ı susturmak istiyordu. 123 00:08:49,822 --> 00:08:51,907 Babası 1931'de öldürüldüğünde 124 00:08:51,991 --> 00:08:56,120 Malcolm sadece altı yaşındaydı. 125 00:08:56,203 --> 00:08:57,621 TRAMVAY ADAMI EZDİ 126 00:08:57,705 --> 00:08:59,957 Ona yaptıkları korkunçtu. 127 00:09:00,749 --> 00:09:02,459 Başından vurulmuş, 128 00:09:02,543 --> 00:09:06,922 raylara kadar sürüklenmiş 129 00:09:07,965 --> 00:09:12,803 ve gelen tramvay üzerinden geçmiş. 130 00:09:16,765 --> 00:09:19,268 Beş altı yaşlarına gelene kadar 131 00:09:19,893 --> 00:09:23,022 babasının kudretli hitap gücünü 132 00:09:23,105 --> 00:09:26,442 en ön sıradan görme şansını yakaladı. 133 00:09:27,318 --> 00:09:30,946 Yıllar sonra bu günler Garvey hareketine 134 00:09:31,739 --> 00:09:32,740 katkı sağlar. 135 00:09:35,367 --> 00:09:38,912 Örgütten Elijah Muhammed gibi insanlar çıktı 136 00:09:38,996 --> 00:09:41,707 ve İslam Milleti kuruldu. 137 00:09:43,167 --> 00:09:45,878 Elijah Muhammed öğrendiklerini uyguladı. 138 00:09:45,961 --> 00:09:48,756 Ekonomik bir temelden yola çıkarak 139 00:09:48,839 --> 00:09:52,676 disiplin ve askerî kıyafetler ile 140 00:09:52,760 --> 00:09:57,139 Siyahi Müslümanların dini ortamına uyarladı. 141 00:10:01,644 --> 00:10:03,395 Yirmi bir yaşından çok önce 142 00:10:03,479 --> 00:10:06,398 Malcolm X okulu bırakıp Harlem'e gitti. 143 00:10:09,568 --> 00:10:11,987 Ve orada yasa dışı bahis, kaçak içki 144 00:10:12,071 --> 00:10:15,783 ve kadın ticaretiyle uğraştı, uyuşturucu kullanıp sattı. 145 00:10:18,452 --> 00:10:21,288 40'ların sonlarında Malcolm X Boston'da soygun yaptı, 146 00:10:21,372 --> 00:10:23,207 yakalandı ve hapse atıldı. 147 00:10:23,707 --> 00:10:25,459 Michigan ve Massachusetts 148 00:10:26,043 --> 00:10:28,671 eyalet hapishanelerinde hırsızlıktan yattı. 149 00:10:33,342 --> 00:10:37,888 Geçmişte meraklı biriydi. 150 00:10:38,889 --> 00:10:41,266 Bildiğiniz gibi huzursuz tiplerin çoğu 151 00:10:41,350 --> 00:10:45,187 içindekileri gangster olarak dışa vurabilir. 152 00:10:45,270 --> 00:10:48,691 Fethetmek, kontrolü ele almak istersin. 153 00:10:49,900 --> 00:10:54,196 Hapishane duvarlarının arasında kafesle tıkılmış bir kaplan gibi 154 00:10:54,279 --> 00:10:55,698 bilgiyi kucaklıyor, 155 00:10:55,781 --> 00:10:59,326 zekâsını geliştiriyor ve okuyor. 156 00:10:59,410 --> 00:11:02,621 İdeolojisinin temellerini attı. Her şey böyle başladı. 157 00:11:03,622 --> 00:11:07,251 Hapisten 1952 yılında çıktığında 158 00:11:07,334 --> 00:11:09,503 Michigan'a dönüp 159 00:11:09,586 --> 00:11:13,257 bizzat İslam Milleti'ne katılır. 160 00:11:13,340 --> 00:11:16,844 Çok mutluyum ve Allah'a şükrediyorum. 161 00:11:16,927 --> 00:11:19,471 Vaiz Malcom'a verdiği 162 00:11:20,264 --> 00:11:24,727 enerji ve ruh için şükürler olsun. 163 00:11:28,772 --> 00:11:32,025 Öyle ki 1954'te… 164 00:11:33,986 --> 00:11:36,071 …ulusal sözcü oldu. 165 00:11:45,205 --> 00:11:47,207 Benim adım Rahman Ali. 166 00:11:48,876 --> 00:11:52,880 Gurur ve kıvançla diyebilirim ki Muhammed Ali'nin tek kardeşiyim. 167 00:11:55,174 --> 00:11:56,508 Cennete gitti. 168 00:11:57,968 --> 00:12:00,763 Kardeşimi cennette göreceğim. Orada buluşacağız. 169 00:12:02,431 --> 00:12:05,601 Küçük çocukken bana hep şöyle derdi: 170 00:12:05,684 --> 00:12:08,395 "Dünyanın en ünlü insanı olacağım." 171 00:12:08,979 --> 00:12:12,566 On, 11, 12, 13 yaşlarındaydı… 172 00:12:13,066 --> 00:12:15,194 Dediği her şeyi de yaptı. 173 00:12:22,493 --> 00:12:24,828 Şuradaki pembe ev, Muhammed Ali'nin. 174 00:12:24,912 --> 00:12:26,914 Cassius Clay ama biz GG derdik. 175 00:12:28,415 --> 00:12:30,042 Aynı ilkokul, ortaokul 176 00:12:30,125 --> 00:12:32,211 ve lisede okuduk. 177 00:12:33,337 --> 00:12:36,089 Merkez Lisesi, Louisville'deki tek Siyahi okul. 178 00:12:36,173 --> 00:12:39,676 Beyaz okulların sahip olduğu imkânlar bizde yoktu. 179 00:12:39,760 --> 00:12:42,679 Okulu birleştirene kadar Merkez Lisesi'nde pist 180 00:12:42,763 --> 00:12:44,264 ve futbol sahası yoktu. 181 00:12:45,182 --> 00:12:47,726 Cassius Clay Sr. Güneyli Baptistti, 182 00:12:48,227 --> 00:12:51,688 Cassius Clay Jr. da Güneyli Baptistti, kiliseye gittiler. 183 00:12:51,772 --> 00:12:54,149 Bir keresinde Louisville'e gittiğini söyledi 184 00:12:54,233 --> 00:12:55,818 bir kilisenin dışındaymış. 185 00:12:56,568 --> 00:12:59,947 Kendi kilisesindeki ilahilerin aynısı söylüyorlarmış. 186 00:13:00,030 --> 00:13:02,074 "İsa Ne Dosttur Bize." 187 00:13:04,409 --> 00:13:08,163 Ve papaz ona buradan gitmesini söylemiş. 188 00:13:09,039 --> 00:13:10,499 O da "Sorun var" demiş. 189 00:13:12,918 --> 00:13:15,170 "Bizimle aynı ilahileri söylüyorlar." 190 00:13:15,254 --> 00:13:18,006 "Siyahi olduğum için mi gitmem gerekiyor?" 191 00:13:21,510 --> 00:13:23,387 Ayrımcılık had safhadaydı. 192 00:13:23,470 --> 00:13:25,556 Duraklarda "Renkliler kısmı" vardı. 193 00:13:26,390 --> 00:13:29,351 Mağazalarda kıyafet deneyemezdin. 194 00:13:29,434 --> 00:13:32,771 Parayı verip takımın uymasını ümit ederdin. 195 00:13:32,855 --> 00:13:34,106 Giyemezdin. 196 00:13:38,902 --> 00:13:41,738 Cassius Clay 1942'de doğdu. 197 00:13:43,532 --> 00:13:47,077 Emmett Till 1941'de doğdu. 198 00:13:48,662 --> 00:13:49,913 Money Mississippi, 199 00:13:49,997 --> 00:13:52,708 ABD'yi tümüyle sarsan bir vaka. 200 00:13:54,960 --> 00:13:57,296 Emmett Till'in hikâyesi 201 00:13:58,171 --> 00:14:01,258 Muhammed Ali'nin kimliğini şekillendiren… 202 00:14:01,341 --> 00:14:02,175 13 YAŞINDA 203 00:14:02,259 --> 00:14:04,595 …çok sarsıcı bir olaydı. 204 00:14:06,054 --> 00:14:08,307 İddiaya göre 14 yaşındaki Emmett Till 205 00:14:08,390 --> 00:14:12,895 Roy Bryant'ın karısına ıslık çaldığı için kaçırılıp öldürüldü. 206 00:14:12,978 --> 00:14:16,940 Bryant ve üvey kardeşi J.W.Milam, bu jüri tarafından beraat etti. 207 00:14:23,113 --> 00:14:27,367 Jet dergisinde Emmett Till'in parçalanmış yüzüne baktı. 208 00:14:28,118 --> 00:14:31,288 Babasından linçlerle ilgili korkunç hikâyeler duymuştu 209 00:14:31,371 --> 00:14:33,206 ve bunlar hâlâ yaşanıyordu. 210 00:14:34,499 --> 00:14:37,711 Babam her zaman baskıya karşı çok hassastı. 211 00:14:38,629 --> 00:14:43,759 Babası, tıpkı her Siyahi'nin yapacağı gibi ona hayatta kalmayı öğretti. 212 00:14:44,927 --> 00:14:46,637 Ve büyükannem, 213 00:14:46,720 --> 00:14:48,889 "Bu babanı derinden etkiledi" derdi. 214 00:14:48,972 --> 00:14:51,099 Harika olmak istedi 215 00:14:51,892 --> 00:14:53,977 ama bir çocuk için korkunçtu. 216 00:15:11,662 --> 00:15:15,207 Malcolm ile Temple No. 7 Restaurant'ta tanıştım. 217 00:15:15,916 --> 00:15:18,168 Malcolm geldiğinde dev gibiydi. 218 00:15:18,669 --> 00:15:20,462 Malcolm, tam bir dev. 219 00:15:21,088 --> 00:15:22,172 Elini sıktım. 220 00:15:23,215 --> 00:15:26,468 Ellerindeki güç Tanrı'yı andırıyordu. 221 00:15:27,511 --> 00:15:29,763 Malcolm'la şahsen 222 00:15:30,263 --> 00:15:32,975 1959-1960 yıllarında tanıştım. 223 00:15:33,058 --> 00:15:36,478 Koridorda yürüdü ve herkesin elini sıktı. 224 00:15:36,561 --> 00:15:39,106 Kuzenim, git bir şeyler sor, dedi. 225 00:15:39,189 --> 00:15:42,818 "Hayır" dedim. Çok korkmuştum. 226 00:15:44,194 --> 00:15:48,490 Pazar günleri Temple No. 7'de üç, dört, 227 00:15:49,741 --> 00:15:54,454 bazen beş saat, hiç mola vermeden ders anlatırdı. 228 00:15:54,955 --> 00:15:56,957 Bizi kaçırıp buraya getiren adam. 229 00:15:57,040 --> 00:15:58,208 Evet. 230 00:15:58,291 --> 00:16:00,669 -Bizi köle yapan. -Evet. 231 00:16:00,752 --> 00:16:03,046 -Bizi ağaçlara asan. -Aynen öyle. 232 00:16:03,130 --> 00:16:06,258 -Kim olduğunu söylememe gerek yok. -Doğru. 233 00:16:06,758 --> 00:16:10,429 Onun kadar anlaşılır bir şekilde zihne hitap eden 234 00:16:10,512 --> 00:16:12,431 başkasını görmedim. 235 00:16:13,515 --> 00:16:14,850 Filmler, 236 00:16:14,933 --> 00:16:16,518 okul ders kitapları… 237 00:16:17,728 --> 00:16:20,105 …ve televizyon programları, 238 00:16:20,188 --> 00:16:25,318 tüm bunlar aralıksız yapılan psikolojik saldırılardı. 239 00:16:25,819 --> 00:16:27,279 Hatta bize "oğlan" diyor. 240 00:16:27,362 --> 00:16:29,656 Yaşını umursamadan "oğlan" diyor. 241 00:16:29,740 --> 00:16:32,951 Malcolm sizi hiç ölmeyeceğinize inandırırdı. 242 00:16:33,035 --> 00:16:36,997 Genç adamken böyle dersler dinlemek 243 00:16:37,581 --> 00:16:38,707 tam da gereken şey. 244 00:16:41,752 --> 00:16:45,630 Roma, XVII Yaz Olimpiyatlarını karşılıyor. 245 00:16:49,051 --> 00:16:53,388 1960'ta Cassius Clay 18 yaşında. 246 00:16:53,472 --> 00:16:55,682 Genç ve etkileyici, 247 00:16:55,766 --> 00:16:57,726 Roma Olimpiyatlarına katılıyor. 248 00:16:57,809 --> 00:17:00,103 Cassius Clay, Amerika'nın galibi. 249 00:17:00,854 --> 00:17:05,275 O zaman bile dikkat çekici bir karizması vardı. 250 00:17:06,276 --> 00:17:09,863 Âdeta Olimpiyat Köyü'nün lideri oldu. 251 00:17:12,240 --> 00:17:14,159 Onu ilk kez yakından gördüğümde 252 00:17:14,242 --> 00:17:16,870 Olimpiyat Köyü'nün merdivenlerinde oturmuş, 253 00:17:18,413 --> 00:17:19,414 keyfi yerindeydi. 254 00:17:19,498 --> 00:17:21,500 Kazandığı madalya elindeydi. 255 00:17:21,583 --> 00:17:23,126 "Bana bak. Bak ben kimim…" 256 00:17:23,210 --> 00:17:25,253 "Dünya ağır sıklet şampiyonu olacağım." 257 00:17:25,337 --> 00:17:27,506 Söylediklerini zerre anlamıyorlardı. 258 00:17:27,589 --> 00:17:29,216 Ama bir şey fark ettim. 259 00:17:29,883 --> 00:17:32,219 Her defasında sporcu kadınsa 260 00:17:32,719 --> 00:17:35,013 durup dönüp ona baktılar. 261 00:17:35,722 --> 00:17:37,933 "Bu adam bir şey kazanacak" dedim. 262 00:17:38,016 --> 00:17:40,435 "Ne olur bilmiyorum ama bir şey olacak." 263 00:17:40,519 --> 00:17:42,813 Roma'lı adınız nereden geliyor? 264 00:17:42,896 --> 00:17:45,982 Anladığım kadarıyla, ben Cassius Marcelus Clay VI 265 00:17:46,066 --> 00:17:49,069 ve büyük büyük büyükbabam Kentucky kölesiydi 266 00:17:49,152 --> 00:17:51,196 ve adını Kentucky'li atalarından aldı. 267 00:17:51,780 --> 00:17:53,240 Nereli olduğunu 268 00:17:53,323 --> 00:17:55,659 ya da nereden geldiğini söyleyemem 269 00:17:55,742 --> 00:17:58,078 ama boksta küçük bir ün kazandığım için 270 00:17:58,161 --> 00:18:00,205 çoğu insan nereli olduğumu 271 00:18:00,288 --> 00:18:03,542 ve ismimin kökenini merak ediyor, oysa pek araştırmadım. 272 00:18:09,339 --> 00:18:12,884 Amerika'yı temsil etmekten son derece gurur duyuyordu. 273 00:18:12,968 --> 00:18:14,344 En büyük onuruydu. 274 00:18:17,139 --> 00:18:19,307 Orada fark etti ki 275 00:18:20,809 --> 00:18:22,811 ayrımcı levhalar yoktu. 276 00:18:26,940 --> 00:18:30,944 Hiç yaşamadığı hareket özgürlüğünün tadını çıkarıyordu. 277 00:18:32,863 --> 00:18:34,698 Louisville Kentucky gibi değil. 278 00:18:34,781 --> 00:18:38,201 SALON ELÇİ ELIJAH MUHAM'I GÖRÜN VE DİNLEYİN 279 00:18:39,202 --> 00:18:41,204 Benim size temsil ettiğim 280 00:18:42,455 --> 00:18:43,874 kukla değil. 281 00:18:44,416 --> 00:18:45,417 Evet efendim. 282 00:18:45,500 --> 00:18:48,795 Tanrı'nın insana bürünmüş hâlini temsil ediyorum. 283 00:18:48,879 --> 00:18:50,046 Evet efendim! 284 00:18:50,130 --> 00:18:51,840 -Çok doğru! -Çok doğru! 285 00:18:57,053 --> 00:18:59,848 Yüce Rabbimin en kutsal adıyla Allah'a… 286 00:19:01,725 --> 00:19:04,019 Gerçek ve yaşayan tek Tanrı'ya… 287 00:19:05,854 --> 00:19:08,523 İlahi ve tek Elçisi, en yüce Elijah Muhammed'i 288 00:19:08,607 --> 00:19:12,485 bize bahşettiği için ona minnet duyuyoruz. 289 00:19:13,069 --> 00:19:15,530 Beyazlara ne zaman güvendiniz? 290 00:19:15,614 --> 00:19:16,531 Çok doğru. 291 00:19:16,615 --> 00:19:17,657 Söyleyin. 292 00:19:19,117 --> 00:19:20,869 Elçi'nin programı 293 00:19:20,952 --> 00:19:25,624 hepimizin ihtiyaç duyduğu ve sahip olmadığı bir disiplin. 294 00:19:27,042 --> 00:19:28,084 Alkol yok, 295 00:19:28,168 --> 00:19:30,921 uyuşturucu yok, tütün yok, 296 00:19:31,755 --> 00:19:32,589 domuz yok. 297 00:19:35,050 --> 00:19:37,802 Muntazam, temiz ve düzenli. 298 00:19:39,179 --> 00:19:42,140 Ben Melchisedek Supreme Shabazz-Allah. 299 00:19:42,224 --> 00:19:45,936 Bu dünyada ve tüm âlemde İslam Milleti'nin 300 00:19:46,019 --> 00:19:48,063 tek imamıyım. 301 00:19:49,064 --> 00:19:51,066 Seksen dört yaşındayım. 302 00:19:51,149 --> 00:19:53,526 Çok barışçıl biriyim. Anlıyor musun? 303 00:19:53,610 --> 00:19:55,362 Ama seni tek hamlede indiririm. 304 00:19:57,364 --> 00:19:58,782 Çünkü böyle eğitildik. 305 00:20:00,075 --> 00:20:03,411 Çok huzurlu, saygılı, asla saldırganlaşmayan 306 00:20:04,037 --> 00:20:04,996 fakat ölümcül. 307 00:20:06,748 --> 00:20:10,669 Mütevazi, alçak gönüllü ve öz güvensiz zannettiğin kardeş, 308 00:20:11,253 --> 00:20:16,258 öğretiler söz konusu olduğunda kimsenin gözünün yaşına bakmaz. 309 00:20:18,760 --> 00:20:22,097 Beyazlardan nefret ediyormuşuz. Kimseden nefret etmiyoruz. 310 00:20:22,597 --> 00:20:24,432 Kendi halkımızı sevdiğimiz için 311 00:20:24,516 --> 00:20:29,187 adaletsizliğe sebep olanlardan nefret ettiğimizi düşünüyorlar. 312 00:20:35,902 --> 00:20:38,822 WHAS Louisville, Kentucky radyosundayız. 313 00:20:38,905 --> 00:20:41,241 Bu gece konuğumuz, dünya ağır sıklette 314 00:20:41,324 --> 00:20:43,660 dördüncü sıradaki Cassius Clay. Merhaba. 315 00:20:43,743 --> 00:20:48,456 Joe Louis kadar iyi bir boksör olduğunuzu düşünüyor musunuz? 316 00:20:48,540 --> 00:20:50,792 Onun kadar değil, ondan daha iyiyim. 317 00:20:50,875 --> 00:20:55,213 Daha klas biriyim, daha hızlıyım ve daha çok konuşuyorum. 318 00:20:56,506 --> 00:20:58,591 Roma'da altın madalya kimin olacak? 319 00:20:59,592 --> 00:21:00,427 O kahraman. 320 00:21:00,510 --> 00:21:01,594 ALTIN MADALYA SAHİBİ 321 00:21:02,929 --> 00:21:06,141 Ama Louisville'e döndüğünde Louisville'i aynı buluyor. 322 00:21:08,018 --> 00:21:11,146 Roma'dan yeni geldim ve profesyonel olmak istiyorum. 323 00:21:11,229 --> 00:21:12,939 Siyahi sporcuların 324 00:21:13,023 --> 00:21:15,984 sivil haklara riayet edeceği anlayışı hâkim. 325 00:21:16,067 --> 00:21:17,861 Görülecek ama duyulmayacaklar. 326 00:21:37,255 --> 00:21:41,301 Olimpiyatları kazanıp ayrımcılığın olmadığı ülkeleri gördü. 327 00:21:41,384 --> 00:21:45,180 Şampiyonluğun ayrımcılığı bitireceğini sansa da her şey aynıydı. 328 00:21:48,558 --> 00:21:50,810 Cassius Clay lokantaya gider. 329 00:21:52,645 --> 00:21:56,441 Tezgâhtaki Beyaz adam "Senin türüne hizmet yok evlat" der. 330 00:21:57,067 --> 00:22:00,403 Üstelik olimpiyat ceketi ve altın madalyası üzerindeyken. 331 00:22:00,487 --> 00:22:01,529 Onuru kırılır. 332 00:22:02,864 --> 00:22:05,116 İşte o anda Amerika'yı reddeder. 333 00:22:06,117 --> 00:22:07,786 Madalyayı çıkarıp 334 00:22:07,869 --> 00:22:09,662 nehre atar. 335 00:22:17,420 --> 00:22:20,090 Hayal kırıklığı. "Bunu Amerika için yaptım, 336 00:22:20,173 --> 00:22:23,051 şampiyonum, her şeyim ama hâlâ ayrımcılık var." 337 00:22:24,928 --> 00:22:26,221 Onu anlıyorum. 338 00:22:26,304 --> 00:22:28,431 Açıkçası hepimizi uyandırdı bu. 339 00:22:31,101 --> 00:22:34,229 Gordon B. Davidson, Louisville Destek Grubu'nun avukatıyım. 340 00:22:34,312 --> 00:22:35,522 Cassius Clay benim. 341 00:22:35,605 --> 00:22:38,525 Grupla Cassius Clay'i korumak için çalışıyorum. 342 00:22:39,317 --> 00:22:45,323 Louisville'de bazı Beyaz sakinlerin ilgisini çekiyor. 343 00:22:45,407 --> 00:22:47,742 Onu ticari mal olarak görüyorlar. 344 00:22:47,826 --> 00:22:50,120 Pazarlanabilecek bir şey. 345 00:22:50,203 --> 00:22:52,330 Ben W.L. Lyons Brown, 346 00:22:52,414 --> 00:22:55,458 Brown-Forman Distillers Şirketi'nin başkanıyım. 347 00:22:56,376 --> 00:23:02,298 Çok varlıklı bir grup iş adamı onun boks kariyerini yönetmek için 348 00:23:02,382 --> 00:23:05,301 Louisville Destek Grubu'nu kurdu. 349 00:23:05,385 --> 00:23:07,387 J.D. Stetson Coleman. 350 00:23:07,470 --> 00:23:09,347 Worth Bingham, yardımcı yayıncıyım… 351 00:23:09,431 --> 00:23:11,266 Ve Louisville'de 352 00:23:11,850 --> 00:23:16,563 bu 11 zengin kişi onu kontrol etti. 353 00:23:16,646 --> 00:23:18,982 Cassius Clay grubunun kurucularındanım. 354 00:23:19,607 --> 00:23:23,278 Onlarla konuştuğunuzda sanki Cassius Clay'den 355 00:23:23,361 --> 00:23:26,698 yarış atı gibi bahsettiklerini görürsünüz. 356 00:23:26,781 --> 00:23:29,117 "Çok parlak bir çocuktu." 357 00:23:37,584 --> 00:23:42,547 Cassius, sektördeki en iyi eğitmenlerden biri olan Angelo Dundee'den 358 00:23:43,131 --> 00:23:45,717 eğitim almak için Miami'ye gider. 359 00:23:47,510 --> 00:23:48,887 DÜNYACA ÜNLÜ 5TH ST GYM 360 00:23:50,346 --> 00:23:53,808 Ardından Abdul Rahman adında bir adamla tanışır. 361 00:23:54,392 --> 00:23:55,518 "Kaptan Sam." 362 00:23:55,602 --> 00:23:57,228 MAHLASI KAPTAN SAM 363 00:23:57,312 --> 00:23:59,355 Babam Miami camisinin kaptanıydı. 364 00:24:00,356 --> 00:24:04,110 Burası o dönemde cami alanıydı. 365 00:24:04,194 --> 00:24:07,739 Sokakta Muhammad Speaks gazetesini satıyormuş. 366 00:24:07,822 --> 00:24:11,201 Sokağın karşısından bir adam bağırmış, 367 00:24:11,993 --> 00:24:14,037 "Neden bize Zenciler deniyor?" 368 00:24:14,954 --> 00:24:16,915 "Neden sağır, aptal ve körüz?" 369 00:24:16,998 --> 00:24:18,291 MUHAMMED CAMİSİ NO 29 370 00:24:18,374 --> 00:24:22,045 "Neden herkes ilerlerken biz bu kadar geride kalıyoruz?" 371 00:24:22,545 --> 00:24:25,840 Babam "Demek öğretileri biliyorsun" demiş. 372 00:24:26,674 --> 00:24:28,843 "Evet dostum. Ben Cassius Clay." 373 00:24:28,927 --> 00:24:31,679 Tanışır tanışmaz birbirlerini sevmişler. 374 00:24:32,931 --> 00:24:36,976 Amerika'daki insanların birçoğu 375 00:24:37,060 --> 00:24:39,062 Cassius Clay'in sırrını bilmiyordu. 376 00:24:39,854 --> 00:24:42,190 İki farklı hayatı vardı. 377 00:24:48,571 --> 00:24:53,535 1959 yılında Cassius Clay, amatör boks müsabakası için Şikago'da. 378 00:24:54,369 --> 00:24:58,039 Boş vaktinde sokağa çıkınca İslam Milleti'nin üyelerini görür. 379 00:24:58,122 --> 00:24:59,457 GERÇEK EN GÜÇLÜ SİLAH 380 00:25:01,543 --> 00:25:03,753 İçlerinden birisi ona plak uzatır. 381 00:25:04,462 --> 00:25:05,630 "Beyaz Adamın Cenneti… 382 00:25:05,713 --> 00:25:07,674 …Siyahi Adamın Cehennemidir" 383 00:25:07,757 --> 00:25:11,052 Şarkıyı Louis X olarak tanınan Louis Farrakhan söylüyor. 384 00:25:11,135 --> 00:25:13,805 Bir dönem ismi Büyüleyici Calypso Gene'di. 385 00:25:15,515 --> 00:25:19,269 ESKİ ADIYLA BÜYÜLEYİCİ CALYPSO GENE 386 00:25:23,147 --> 00:25:25,441 Cassius bu kaydı Louisville'e götürüp 387 00:25:25,525 --> 00:25:28,236 tekrar tekrar çalar. 388 00:25:45,295 --> 00:25:48,006 Miami'de 5th St. Gym'de 389 00:25:48,715 --> 00:25:51,843 antrenman yaparken kamptakilerin yüzleri değişti. 390 00:25:52,760 --> 00:25:57,181 Sam Saxon, Kaptan Sam onun yanındaydı. 391 00:25:57,265 --> 00:26:02,854 Angelo Dundee'ye göre o salonda takılan bir çocukluk arkadaşıydı. 392 00:26:02,937 --> 00:26:05,565 Henry Cooper dövüşünü yeni bitirdim. 393 00:26:05,648 --> 00:26:07,358 Her gün bir araya gelirlerdi. 394 00:26:08,067 --> 00:26:10,778 Cassius Clay'e İslam'ı anlattı, 395 00:26:11,821 --> 00:26:13,698 ona kitaplar getirdi. 396 00:26:13,781 --> 00:26:16,492 ZENCİ DEVRİMİ 397 00:26:16,576 --> 00:26:21,289 İslam Milleti Clay'e Siyahilerin mükemmel 398 00:26:21,956 --> 00:26:25,877 ve üstün başarılı olduğu söylemini 399 00:26:25,960 --> 00:26:28,630 aşılamaya başlamıştı. 400 00:26:30,381 --> 00:26:33,968 Kaptan Sam, Cassius Clay'e akıl hocalığı yapmaya başladı… 401 00:26:34,677 --> 00:26:36,471 Ben de bunu öğretiyorum. 402 00:26:36,554 --> 00:26:39,891 …Yüce Elijah Muhammed'in yolunda… 403 00:26:40,642 --> 00:26:42,435 Ve bu Zenci liderler… 404 00:26:42,518 --> 00:26:46,314 …Malcolm X'in parlayan yıldızı. 405 00:26:46,814 --> 00:26:50,318 Cassius İslam Milleti'ne yakınlaşır. 406 00:26:51,277 --> 00:26:53,112 Üye olmaz 407 00:26:53,738 --> 00:26:55,239 ama ilgi duyar. 408 00:26:58,493 --> 00:27:02,330 Sizce kardeşiniz inanç taşımadan en iyi olabilir miydi? 409 00:27:03,247 --> 00:27:04,123 Hayır efendim. 410 00:27:04,207 --> 00:27:07,377 İslam inancı ona güven kazandırdı. 411 00:27:07,960 --> 00:27:09,879 Tanrı iyidir. 412 00:27:09,962 --> 00:27:12,882 Tanrı güçlüdür, Tanrı erdemlidir. 413 00:27:12,965 --> 00:27:16,135 Elijah Muhammed ve Malcolm X ona güven sağladı. 414 00:27:20,056 --> 00:27:25,395 Haziran ayında Cassius ve kardeşi Louisville'deki evlerinde otururken 415 00:27:26,437 --> 00:27:28,398 Kaptan Sam'den telefon gelir. 416 00:27:29,440 --> 00:27:33,236 İslam Milleti, Detroit'te büyük bir gösteri düzenliyor. 417 00:27:33,736 --> 00:27:36,406 Cassius ve Rudy çok heyecanlandılar. 418 00:27:36,489 --> 00:27:38,741 Elçi'yi hiç yüz yüze görmemişlerdi. 419 00:27:38,825 --> 00:27:41,536 Kaptan Sam Miami'den Louisville'e gider, 420 00:27:41,619 --> 00:27:44,330 Clay kardeşleri alarak Detroit'e geçerler. 421 00:27:45,206 --> 00:27:49,502 Ama Olympia Stadyumu'na gitmeden önce Sam onları bir restorana götürür 422 00:27:50,044 --> 00:27:54,257 ve orada Malcolm X vardır. 423 00:27:57,218 --> 00:28:01,013 Malcolm X masada oturur hâldedir 424 00:28:01,097 --> 00:28:04,225 ve her zamanki gibi yüzü kapıya dönüktür. 425 00:28:04,308 --> 00:28:07,520 Sanki eski vahşi batı kovboy filmler gibi. 426 00:28:09,731 --> 00:28:12,108 Malcolm'un etrafında korumalar vardır. 427 00:28:13,109 --> 00:28:14,610 Cassius şaşırır. 428 00:28:18,489 --> 00:28:20,283 Cassius için nadir bir durum. 429 00:28:21,159 --> 00:28:24,120 "Kim olduğunu bilmem gerekiyormuş gibi davrandı." 430 00:28:25,288 --> 00:28:26,998 "Onu hiç duymamıştım." 431 00:28:27,582 --> 00:28:30,334 "Bizimki tamamen farklı iki dünyaydı." 432 00:28:31,085 --> 00:28:35,131 "Aslında Elijah Muhammed biz Müslümanlara 433 00:28:35,214 --> 00:28:37,550 her türlü sporu yasakladı." 434 00:28:39,051 --> 00:28:40,011 Komik. 435 00:28:40,845 --> 00:28:47,477 Babam kim olduğunu bilmiyordu ama önemli biridir diye ayak uyduruyor. 436 00:28:48,102 --> 00:28:50,813 "Bu adam ünlü olduğunu düşünüyorsa 437 00:28:51,397 --> 00:28:52,857 ben de ona uyacağım." 438 00:28:52,940 --> 00:28:54,692 "Seni tanıyorum, harikasın." 439 00:28:58,654 --> 00:29:00,156 Malcolm X bir dâhiydi. 440 00:29:01,783 --> 00:29:05,077 Siyahilerin ABD'de kötü muamele gördüğünü duyurdu. 441 00:29:06,204 --> 00:29:07,789 Nefret değil, hakikatti. 442 00:29:07,872 --> 00:29:09,791 ALLAH TEKTİR, MUHAMMED DE ELÇİSİDİR 443 00:29:09,874 --> 00:29:12,877 Rudy ve Cassius Olympia Stadyumu'na giderler. 444 00:29:13,753 --> 00:29:15,087 Peki ne görüyorlar? 445 00:29:15,171 --> 00:29:17,215 İSLAM MİLLETİ MUHAFIZLARI 446 00:29:17,298 --> 00:29:19,926 Siyahi bir ordu görürler. 447 00:29:20,009 --> 00:29:21,260 Gururlu Siyahiler. 448 00:29:21,344 --> 00:29:24,096 Siyah takımlı, papyonlu, 449 00:29:24,180 --> 00:29:27,099 tertipli ve disiplinli insanlar. 450 00:29:27,183 --> 00:29:30,978 Beyaz adamdan çok önce 451 00:29:31,062 --> 00:29:35,441 en az onlarınki kadar güçlü medeniyetler kurmuştuk. 452 00:29:36,025 --> 00:29:40,363 Ve Cassius'un o gün duyduğu mesaj ya bölünme ya da ölümdü. 453 00:29:41,280 --> 00:29:43,616 Bölünme ya da ölüm. 454 00:29:44,534 --> 00:29:48,412 Bütünleşme değil, bölünme istiyoruz. 455 00:29:50,289 --> 00:29:54,252 Bu dünyada özgürüz diyebildiğimiz, 456 00:29:55,044 --> 00:29:58,297 kendimize ait bir yer istiyoruz. 457 00:30:01,259 --> 00:30:04,387 Beyaz adamın şeytan olduğuna dair bu analiz, 458 00:30:04,470 --> 00:30:07,557 Beyazların elinde cehennemi yaşamışlar için 459 00:30:07,640 --> 00:30:11,352 çok ilgi çekici bir noktaydı. 460 00:30:11,435 --> 00:30:15,731 Peki Hristiyanlığın senin, benim için ne faydası var, 461 00:30:16,524 --> 00:30:23,364 bizi bu linçlere karşı koruyamıyorsa? 462 00:30:23,447 --> 00:30:24,282 Aynen. 463 00:30:25,950 --> 00:30:28,411 İsa'nın takipçisi olduklarını diyorlar. 464 00:30:28,953 --> 00:30:30,746 Onlar şeytanın takipçileri. 465 00:30:39,672 --> 00:30:42,425 "Arada sırada Cassius'un bazı şehirlerde 466 00:30:42,508 --> 00:30:46,679 cami ve Müslüman restoranlarına gittiğini duyuyorum." 467 00:30:46,762 --> 00:30:48,139 MALCOLM X'İN OTOBİYOGRAFİSİ 468 00:30:48,222 --> 00:30:52,435 "Ve Cassius'a makul uzaklıkta bir yerde konuşma yaparsam 469 00:30:52,518 --> 00:30:56,063 onun da geleceğini biliyorum." 470 00:31:09,660 --> 00:31:11,913 Mart 1963'te 471 00:31:13,456 --> 00:31:16,959 Cassius, Doug Jones'la boks maçı için New York'ta. 472 00:31:17,043 --> 00:31:18,920 CASSIUS CLAY DOUG JONES'A KARŞI 473 00:31:19,503 --> 00:31:20,421 Kim orada? 474 00:31:22,048 --> 00:31:26,344 Malcolm'un bu genç ağır sıklet sporcuya çok ilgi duyuyor. 475 00:31:26,844 --> 00:31:29,972 Clay oy birliğiyle kazandı. 476 00:31:30,056 --> 00:31:30,890 KAZANAN 477 00:31:31,557 --> 00:31:35,770 Ertesi gün Cassius Clay koyu takım elbise, beyaz gömlek 478 00:31:35,853 --> 00:31:39,440 ve siyah papyonlu bir şekilde halkın arasında görünür. 479 00:31:39,523 --> 00:31:40,483 ARENAYI DOLDURAN ADAM 480 00:31:40,566 --> 00:31:43,152 Ardından New York Post'a röportaj verir. 481 00:31:43,945 --> 00:31:47,823 Ona sivil haklar yürüyüşlerine katılmama sebebi sorulur. 482 00:31:49,283 --> 00:31:51,786 "Şiddetsiz çözümlere inanmıyorum. 483 00:31:52,578 --> 00:31:55,581 Göze göze, dişe dişe anlayışına inanıyorum" der 484 00:31:56,624 --> 00:31:58,209 Ne olduğu çok açık. 485 00:31:58,793 --> 00:31:59,877 Harlem'de. 486 00:32:00,544 --> 00:32:02,213 Malcolm'la birlikteydi. 487 00:32:03,255 --> 00:32:07,218 Malcolm, Muhammed Ali'yi tapınağa getirip bize tanıttı. 488 00:32:07,802 --> 00:32:12,556 Aralarında bir nevi öğretmen öğrenci ilişkisi vardı. 489 00:32:14,433 --> 00:32:16,018 Yaş farkları… 490 00:32:16,102 --> 00:32:19,146 yirmi iki yaşındaki bir genç ile 491 00:32:19,230 --> 00:32:23,693 biraz daha yaşlı olan Malcolm. 492 00:32:23,776 --> 00:32:28,656 Muhammed Ali'nin dünyayı nasıl anladığı önemli bir mevzuydu. 493 00:32:28,739 --> 00:32:31,158 Malcolm'un yanında aydınlanırsın. 494 00:32:31,742 --> 00:32:33,411 Malcolm bilgeliğini paylaştı. 495 00:32:38,499 --> 00:32:41,127 Hükûmet bizi savunamıyorsa ne yapmalıyız? 496 00:32:41,877 --> 00:32:45,256 Alabama Birmingham'da kiliseyi kimin bombaladığını bulun. 497 00:32:45,339 --> 00:32:46,590 KİLİSEYE BOMBA 4 ÇOCUK ÖLDÜ 498 00:32:47,800 --> 00:32:51,387 Bulamıyorlarsa bizim bulmamıza izin versinler. 499 00:32:51,470 --> 00:32:52,596 Ve kim olduğunu… 500 00:32:53,681 --> 00:32:54,807 Duymak istemiyorum. 501 00:32:54,890 --> 00:32:57,393 Bizim küçücük kızlarımızı öldüren katilin 502 00:32:57,476 --> 00:33:00,646 kim olduğunu öğrenince 503 00:33:00,730 --> 00:33:05,234 ancak onun öldürülmesiyle adalet sağlanabilir. 504 00:33:05,317 --> 00:33:07,319 Cassius, Malcolm X'le tanıştığında 505 00:33:08,154 --> 00:33:12,199 onun yeni politik hareketinden haberdar değildi. 506 00:33:12,867 --> 00:33:15,995 Malcolm, İslam Milleti'nin öne çıkarak 507 00:33:16,078 --> 00:33:19,623 çok daha büyük bir fark yaratabileceğine inanıyordu. 508 00:33:19,707 --> 00:33:22,334 Bu kanı bozuk Zenci vaizler sizi kandırmasın. 509 00:33:22,418 --> 00:33:25,379 İki veya dört bacaklı bir it saldırdığında 510 00:33:25,463 --> 00:33:27,715 gidip o iti halledersiniz. 511 00:33:28,215 --> 00:33:32,470 Şiddeti değil, meşru müdafaayı savundu. 512 00:33:34,263 --> 00:33:35,473 Bir şey başlatmıyoruz. 513 00:33:35,556 --> 00:33:38,184 Belaya karışmazsan kimse de sana bulaşmaz. 514 00:33:38,851 --> 00:33:42,313 Ama bizim için gelirlerse savaşmaya hazır ol 515 00:33:42,396 --> 00:33:46,275 çünkü Martin Luther King'in bu fikrini benimsemiyoruz. 516 00:33:48,277 --> 00:33:50,821 Ama Elijah geri durmasını söyledi. 517 00:33:53,324 --> 00:33:56,660 Elijah'ın Malcolm'a yazdığı mektuplarda defalarca 518 00:33:57,536 --> 00:34:00,956 "Benden duymadığın hiçbir şeyi söyleme" der. 519 00:34:02,917 --> 00:34:04,794 Elijah der ki 520 00:34:04,877 --> 00:34:08,547 "Beyaz Amerika'nın yargısı Tanrı'nın eline geçecek." 521 00:34:09,799 --> 00:34:13,719 Malcolm için bu adaletin 522 00:34:13,803 --> 00:34:17,431 hızlıca yerine bulmasıyla uyumlu değildi. 523 00:34:17,515 --> 00:34:20,226 Bu sözde sivil haklar mücadelesi yönetildikçe… 524 00:34:20,309 --> 00:34:21,143 "AÇIK FİKİR" 525 00:34:21,227 --> 00:34:23,479 "Yönetildikçe" kısmını vurguluyorum. 526 00:34:23,562 --> 00:34:27,650 Aslında kanı bozuk Zenci liderlerinin elinde. 527 00:34:27,733 --> 00:34:29,902 Bu yüzden Beyazlar hiç endişelenmiyor. 528 00:34:29,985 --> 00:34:32,279 Siyahi kitleler patlamaya hazır olunca 529 00:34:32,363 --> 00:34:33,531 endişe duyacaklar. 530 00:34:33,614 --> 00:34:34,532 Ve patlarken 531 00:34:34,615 --> 00:34:37,118 evlerindeki bazı mobilyalar yok olacak. 532 00:34:37,701 --> 00:34:39,829 Babam korkusuz olmasına bayılırdı. 533 00:34:40,412 --> 00:34:43,582 Ve Malcolm'un yaptıklarına dayanarak 534 00:34:43,666 --> 00:34:45,709 kendi sunumlarını tasarladı. 535 00:34:48,129 --> 00:34:54,760 Yüce Elijah Muhammed ile Malcolm X'in arasının bozulmasının ilk emarelerine 536 00:34:55,845 --> 00:34:58,931 şahit oluyorsunuz. 537 00:34:59,431 --> 00:35:02,768 Elijah Muhammed, Malcolm'un olduğu gibi 538 00:35:02,852 --> 00:35:05,146 karizmatik değildi. 539 00:35:05,229 --> 00:35:06,522 Beyazların, 540 00:35:06,605 --> 00:35:09,275 Siyahileri vurması hoşunuza gitmiyor değil mi? 541 00:35:09,775 --> 00:35:12,403 Bir şey yapmaya hazırsınız değil mi? 542 00:35:12,903 --> 00:35:13,863 Biliyoruz. 543 00:35:13,946 --> 00:35:17,533 İslam Milleti'nin üyeleri Malcolm'a bayıldı. 544 00:35:17,616 --> 00:35:19,368 Birçok insan için 545 00:35:19,451 --> 00:35:23,956 Elijah Muhammed'in öğretilerini doğrudan aktaran 546 00:35:24,039 --> 00:35:25,875 ve uygulayan kişiydi. 547 00:35:26,959 --> 00:35:30,754 Malcolm'un bir entelektüel olarak bazı hedefleri vardı 548 00:35:31,589 --> 00:35:33,716 ve bence bir noktada kendisinin 549 00:35:33,799 --> 00:35:36,886 ve Millet'in çıkarları yol ayrımına girdi. 550 00:35:38,762 --> 00:35:42,141 Bu tabii ki daha fazla gerginliğe ve çatışmaya yol açtı. 551 00:35:44,018 --> 00:35:45,769 MALCOLM X'İN OTOBİYOGRAFİSİ 552 00:35:45,853 --> 00:35:46,687 "Onu sevdim." 553 00:35:47,605 --> 00:35:50,482 "Evime davet ettiğim insanların 554 00:35:50,566 --> 00:35:54,361 pek azında bulunan ve odayı dolduran bir kalitesi vardı." 555 00:35:57,573 --> 00:35:58,741 Konuşurlardı. 556 00:35:58,824 --> 00:36:00,868 Muhtemelen telefonda konuştular 557 00:36:00,951 --> 00:36:02,995 ama hepsi gizliydi. 558 00:36:03,495 --> 00:36:07,958 Ama Louisville Destek Grubu olanları anlamaya başlamıştı. 559 00:36:08,042 --> 00:36:14,131 Cassius'un Müslümanlarla bağlantısı olduğunu anlamaya başladılar. 560 00:36:14,215 --> 00:36:16,592 Geri adım atmaya başladılar. 561 00:36:17,885 --> 00:36:24,058 Birdenbire Cassius Clay'ın söylemlerinde Malcolm X'in ifadelerini görmeye başladık. 562 00:36:27,478 --> 00:36:30,564 Temmuz 1963, Şikago 563 00:36:31,273 --> 00:36:34,068 Chicago Sun-Times muhabiri Bruce Hills 564 00:36:34,151 --> 00:36:36,737 İslam Milleti'nin olan 565 00:36:36,820 --> 00:36:38,822 İslam Üniversitesi'nin konuşlanır. 566 00:36:39,740 --> 00:36:43,535 İslam Üniversitesi'nin arkasında park eden 567 00:36:43,744 --> 00:36:45,996 kırmızı bir Cadillac olduğunu öğrenir. 568 00:36:47,081 --> 00:36:50,292 Cassius, Rudy ve birkaç kişi binadan çıkar. 569 00:36:51,252 --> 00:36:53,003 Bruce Hills heyecanlanır. 570 00:36:53,087 --> 00:36:54,338 Gözleri parlar 571 00:36:55,256 --> 00:36:57,508 ve Cassius'u takip etmeye başlar. 572 00:36:58,801 --> 00:37:01,345 Bruce yanaşır, Cassius camı açar. 573 00:37:02,763 --> 00:37:06,350 Ve Cassius'un yakasında yıldız ve aya sahip bir rozet görür. 574 00:37:06,433 --> 00:37:08,852 "İslam Milleti'nin üyesi misin?" der. 575 00:37:09,645 --> 00:37:11,522 Cassius Clay önce "Hayır" der. 576 00:37:11,605 --> 00:37:12,731 Sonra da şöyle der: 577 00:37:12,815 --> 00:37:14,275 "Ya öyleysem?" 578 00:37:15,401 --> 00:37:17,069 "Harika bir kuruluş." 579 00:37:17,987 --> 00:37:23,242 Ve Rudy, Şikago'dan çıkan otoyola kadar takibini sürdürür. 580 00:37:26,453 --> 00:37:28,998 Bruce Hills'in yayımladığı makale 581 00:37:29,081 --> 00:37:32,751 basında büyük bir sükse yaratmaz. 582 00:37:34,044 --> 00:37:38,716 Ama İslam Milleti'yle ilişkisi aşikârdır. 583 00:37:39,758 --> 00:37:45,597 Cassius Clay'in bir şekilde bu gruba bağlı olması 584 00:37:45,681 --> 00:37:47,433 bir sürü Beyazı gerdi. 585 00:37:48,225 --> 00:37:51,562 Ve FBI ayrıca bu hareketin ABD'nin iç güvenliği için 586 00:37:51,645 --> 00:37:54,481 potansiyel bir tehdit olduğunu ifade etti. 587 00:37:57,067 --> 00:37:59,945 J. Edgar Hoover, Kennedy yönetiminde 588 00:38:00,029 --> 00:38:02,573 o zamanlar FBI'ın yöneticisiydi. 589 00:38:04,283 --> 00:38:09,204 Hoover ve FBI, Elijah Muhammed ve Malcolm X'i 590 00:38:09,288 --> 00:38:13,000 etkisiz hâle getirmek için karşı istihbarat programı tasarlar. 591 00:38:15,794 --> 00:38:17,921 Sadece pasif bir izleme değil, 592 00:38:18,005 --> 00:38:20,466 aktif biçimde grup içine sızarak 593 00:38:20,966 --> 00:38:24,136 İslam Milleti'nin etkisini baltalamak 594 00:38:24,219 --> 00:38:26,096 ve Malcolm'un yarattığı etkiyi 595 00:38:26,180 --> 00:38:29,016 etkisiz hâle getirmek için tasarlanmıştı. 596 00:38:29,892 --> 00:38:32,269 Her gün planlar kurup 597 00:38:32,353 --> 00:38:34,980 Elijah ve takipçilerini engellemek istiyorlar. 598 00:38:35,689 --> 00:38:37,858 Ancak şahsi fikrim, geç kaldınız. 599 00:38:43,030 --> 00:38:45,574 Öncelikle ahlaki bir sorun var karşımızda. 600 00:38:46,367 --> 00:38:48,285 Kutsal Yazılar kadar eski 601 00:38:48,369 --> 00:38:51,038 ve Amerikan Anayasası kadar açık. 602 00:38:51,872 --> 00:38:53,290 Sorunun özü 603 00:38:54,083 --> 00:38:57,211 her Amerikalıların eşit haklara ve fırsat eşitliğine 604 00:38:57,711 --> 00:38:59,129 sahip olup olamayacağıdır. 605 00:39:00,089 --> 00:39:02,591 Amerikalı dostlarımıza kendimize istediğimiz gibi 606 00:39:02,674 --> 00:39:03,884 davranacak mıyız? 607 00:39:09,681 --> 00:39:13,143 Dallas, Texas'tan gelen haber resmileşti. 608 00:39:13,227 --> 00:39:18,482 Başkan Kennedy, CST saat 13.00'te vefat etti. 609 00:39:28,367 --> 00:39:31,745 Kederle birlikte caddeden John F. Kennedy taşınıyor. 610 00:39:31,829 --> 00:39:32,871 Şehit kahraman, 611 00:39:32,955 --> 00:39:35,791 Kongre Binası'nda ebedi istirahatine kavuşacak. 612 00:39:36,959 --> 00:39:39,128 Kennedy öldüğünde 613 00:39:39,211 --> 00:39:43,924 Elijah Muhammed, tüm camilere 614 00:39:45,467 --> 00:39:50,931 başkanın ölümüyle ilgili duygularımızı kendisinin ifade edeceğini 615 00:39:51,014 --> 00:39:52,724 söyledi. 616 00:39:53,308 --> 00:39:56,520 Elijah Muhammed, Phoenix'teki evinden gazeteyi arayarak 617 00:39:56,603 --> 00:39:59,398 birinci sayfada görünecek bir demeç verdi. 618 00:39:59,481 --> 00:40:00,774 Demeç şöyle: 619 00:40:00,858 --> 00:40:05,571 "Başkanımızın suikastine tüm herkes kadar şok olduk." 620 00:40:07,072 --> 00:40:09,408 Elçi'nin dediklerine saygı duymalıyım. 621 00:40:09,491 --> 00:40:10,784 Demeç verilmemeli. 622 00:40:12,161 --> 00:40:13,412 Anlıyorum. 623 00:40:14,079 --> 00:40:17,040 Şahsen Beyazlara şeytan diyorsak 624 00:40:17,916 --> 00:40:19,334 Kennedy'nin farkı ne? 625 00:40:19,918 --> 00:40:22,379 Nihayetinde bana faydası dokunmadı ki. 626 00:40:22,963 --> 00:40:25,048 Hâlâ kendime… 627 00:40:25,132 --> 00:40:28,010 Bakmak zorundayım. Cebime para koymuyor. 628 00:40:28,594 --> 00:40:31,430 Ama babama, Yüce Elijah Muhammed'e uymalıydım. 629 00:40:31,513 --> 00:40:33,974 Açık konuştu, demeç vermeyin dedi. 630 00:40:35,559 --> 00:40:40,230 Elçi'nin emirlerine rağmen 631 00:40:40,939 --> 00:40:42,149 Malcolm konuştu. 632 00:40:44,568 --> 00:40:47,237 Siyahi Müslüman hareketin iki numarası Malcolm X 633 00:40:47,321 --> 00:40:49,865 pazar günkü yürüyüşte Başkan Kennedy suikastından 634 00:40:49,948 --> 00:40:51,992 duyduğu sevinci dile getirdi. 635 00:40:52,075 --> 00:40:53,827 Malcolm, Başkan'ın öldürülmesini 636 00:40:53,911 --> 00:40:56,622 "rüzgâr eken fırtına biçer" diye ifade etti. 637 00:40:56,705 --> 00:40:58,081 Ve şöyle devam etti: 638 00:40:58,165 --> 00:41:00,042 "Taşralı bir çocukken 639 00:41:00,125 --> 00:41:02,711 evimiz rüzgâr aldığında üzülmez, 640 00:41:02,794 --> 00:41:04,713 aksine mutlu olurdum." 641 00:41:04,796 --> 00:41:08,592 Beyaz karşıtı Müslüman hareketin lideri Elijah Muhammed bugün 642 00:41:08,675 --> 00:41:12,054 Malcolm X'i uzaklaştırıp demecini tanımadığını bildirdi. 643 00:41:12,554 --> 00:41:16,725 Bu, Elijah Muhammed'e Malcolm'ı susturmak için 644 00:41:17,518 --> 00:41:19,895 kabul edilebilir bir bahane verdi. 645 00:41:19,978 --> 00:41:23,023 SİYAHİ MÜSLÜMAN LİDER MALCOLM X'İ SUSTURDU 646 00:41:23,106 --> 00:41:24,733 Vaaz vermesi yasaklandı. 647 00:41:24,816 --> 00:41:28,070 Harlem'deki camide görünmesi yasaklandı. 648 00:41:28,153 --> 00:41:32,407 Hatta o caminin üyelerinin Malcolm'la ilişki kurması yasaklandı. 649 00:41:36,328 --> 00:41:38,664 Bu hayatında büyük bir kırılım yaşattı. 650 00:41:40,624 --> 00:41:45,254 Elijah Muhammed'i kurtarıcısı olarak görüyordu. 651 00:41:45,837 --> 00:41:47,798 Yüce Elijah Muhammed. 652 00:41:49,883 --> 00:41:55,222 Duyguları çok derin ve içtendi. 653 00:41:55,305 --> 00:41:58,934 Geçen yıl yaptığım hatalardan dolayı 654 00:41:59,643 --> 00:42:02,854 sizi hayal kırıklığına uğrattığım için özür diliyorum. 655 00:42:04,856 --> 00:42:07,025 Öte yandan sizden merhamet görmek için 656 00:42:07,109 --> 00:42:09,653 Allah'a dua ediyorum. 657 00:42:11,655 --> 00:42:17,202 Babası olarak gördüğü Elijah Muhammed tarafından 658 00:42:17,286 --> 00:42:21,415 köşeye sıkıştırılması kafasını kurcalıyordu. 659 00:42:24,251 --> 00:42:27,921 Bu büyüyen ayrılık Muhammed Ali gibi 660 00:42:28,005 --> 00:42:30,299 diğer insanlar için sorun olacaktı. 661 00:42:33,677 --> 00:42:35,345 Sonny Liston beni yenerse… 662 00:42:36,430 --> 00:42:38,932 …ayaklarını öpeceğim ve ona 663 00:42:39,933 --> 00:42:43,687 en iyisi olduğunu ve ilk uçakla ülkeden gitmesini söyleyeceğim. 664 00:42:43,770 --> 00:42:46,064 Sonny Liston hakkında düşüncelerim bu! 665 00:42:46,148 --> 00:42:47,983 Liston ve Ali, 666 00:42:48,066 --> 00:42:51,111 bir yanda haydut, 667 00:42:51,612 --> 00:42:53,155 diğer yanda çenebaz. 668 00:42:53,238 --> 00:42:55,407 Bana bak, kendime güvenim var! 669 00:42:55,490 --> 00:42:56,491 Yenilmezim! 670 00:42:56,575 --> 00:42:59,244 180 amatör, 22 profesyonel dövüşe rağmen 671 00:42:59,328 --> 00:43:00,621 yüzüm kız gibi güzel! 672 00:43:03,290 --> 00:43:05,334 İnsanlar Liston'dan korkardı. 673 00:43:07,336 --> 00:43:11,173 Sonny Liston cezaevinden çıkmış, 674 00:43:12,674 --> 00:43:16,553 zamanında mafya için fedailik yapmış biri. 675 00:43:18,013 --> 00:43:21,016 Borcun varsa Sonny seni ziyaret eder. 676 00:43:21,933 --> 00:43:23,935 Sekizinci rauntta düşerse harikayım demek. 677 00:43:24,019 --> 00:43:26,897 Boş konuşmaya devam ederse beşincide indiririm. 678 00:43:28,357 --> 00:43:31,193 Cassius önündeki büyük dövüşe hazırlanmak dışında 679 00:43:31,276 --> 00:43:33,320 bir şey yapmıyordu 680 00:43:33,403 --> 00:43:37,407 ve bence bu sebeple İslam Milleti'nin iç dinamiklerini 681 00:43:37,491 --> 00:43:38,784 tümüyle kavramamıştı. 682 00:43:41,536 --> 00:43:45,749 15 Ocak 1964'te Malcolm güneye gidecek. 683 00:43:45,832 --> 00:43:49,461 Cassius Clay'i ziyaret etmek için ailesiyle Miami'ye gidiyor. 684 00:43:50,671 --> 00:43:52,881 Yolculuktan önce Cassius'u arar, 685 00:43:52,964 --> 00:43:54,174 Cassius sevinir. 686 00:43:54,257 --> 00:43:56,551 Heveslenmiştir, heyecanlanmıştır. 687 00:43:56,635 --> 00:43:59,346 Malcolm ve Cassius'un konuştuğunu biliyoruz 688 00:43:59,429 --> 00:44:01,306 çünkü New York'ta bir FBI ajanı 689 00:44:01,390 --> 00:44:04,559 derhâl Miami'deki saha ofisini arayarak 690 00:44:04,643 --> 00:44:06,353 bir talimat verir. 691 00:44:06,436 --> 00:44:09,147 "Malcolm şu uçakla geliyor." 692 00:44:09,731 --> 00:44:12,067 "Cassius Clay orada olacak." 693 00:44:12,150 --> 00:44:14,528 "Arabalarını takip edin." 694 00:44:18,573 --> 00:44:20,867 Miami ailece tatile çıktığımız 695 00:44:20,951 --> 00:44:24,287 ve bir başkasının evinde kaldığımız 696 00:44:24,955 --> 00:44:27,457 yegâne yerdi. 697 00:44:27,541 --> 00:44:29,835 CASSIUS CLAY'İN EVİ 698 00:44:31,253 --> 00:44:33,755 Bu aile fotoğrafında annem 699 00:44:33,839 --> 00:44:37,426 ve iki ablam Attallah ve Qubilah var, 700 00:44:38,009 --> 00:44:40,011 ben Muhammed Ali'nin kucağındayım. 701 00:44:42,347 --> 00:44:46,476 Babamın eşini ve çocuklarını alıp 702 00:44:47,144 --> 00:44:48,395 onun evine gitmesi 703 00:44:49,438 --> 00:44:52,691 ona %100 güvendiğini gösteriyor. 704 00:44:54,401 --> 00:44:57,863 Babam onu dost, gerçekten aileden biri olarak görüyordu. 705 00:44:57,946 --> 00:45:02,492 Malcolm da güvenebileceği sayılı insanlardandı. 706 00:45:05,954 --> 00:45:08,457 Malcolm'ın müttefiklere ihtiyacı vardı. 707 00:45:08,540 --> 00:45:11,251 Harekette yalnızlaşmıştı. 708 00:45:12,377 --> 00:45:14,671 Cassius önemli bir isim olabilirdi. 709 00:45:14,755 --> 00:45:18,550 Bence bu, Malcolm'un hesapları arasındaydı. 710 00:45:19,676 --> 00:45:23,513 Kendi işine gelen, geçerli sebepleri olduğu ihtimali 711 00:45:23,597 --> 00:45:25,682 göz ardı edilemez. 712 00:45:25,766 --> 00:45:28,643 Artan popülaritesini kullanabileceğim 713 00:45:28,727 --> 00:45:31,396 ve değerlendirebileceğim biri 714 00:45:31,480 --> 00:45:32,981 benim de işime gelirdi. 715 00:45:36,067 --> 00:45:39,905 Malcolm bu fotoğrafları iki Siyahi gazeteye gönderir. 716 00:45:41,573 --> 00:45:44,242 Malcolm, Elijah Muhammed'e 717 00:45:44,743 --> 00:45:46,620 Cassius Clay'in daha çok üyeyi 718 00:45:46,703 --> 00:45:50,248 çekebileceğini ve kardeş gibi olduklarını hatırlatır. 719 00:45:52,292 --> 00:45:53,960 Malcolm, Elijah Muhammed'e 720 00:45:54,044 --> 00:45:57,589 "Dövüşün ertesi gün olan Kurtarıcı Gün kutlamalarına 721 00:45:57,672 --> 00:45:59,049 Cassius Clay ile gelsem 722 00:45:59,132 --> 00:46:01,551 gelsem nasıl olur?" diye sorar. 723 00:46:01,635 --> 00:46:02,552 ŞAMPİYONLUK DÖVÜŞÜ 724 00:46:02,636 --> 00:46:03,845 ELIJAH MUHAMMED KONUŞUYOR 725 00:46:03,929 --> 00:46:06,556 "Geri dönmek istiyorum Yüce Elçi 726 00:46:07,057 --> 00:46:10,894 ve davamıza yardım edebilecek biri var." 727 00:46:15,732 --> 00:46:18,068 Dövüşten yaklaşık bir hafta önce 728 00:46:18,151 --> 00:46:20,654 Malcolm X ortaya çıktı 729 00:46:21,655 --> 00:46:24,491 ve kampta antrenmana gitti. 730 00:46:25,659 --> 00:46:28,829 Oradan ayrılması 731 00:46:29,913 --> 00:46:31,790 ve eve gitmesi istendi. 732 00:46:31,873 --> 00:46:34,543 Dövüş için geri gelebileceği söylendi. 733 00:46:35,752 --> 00:46:38,380 Bu noktada asıl olay, 734 00:46:38,463 --> 00:46:42,092 Cassius Clay'in İslam Milleti üyesi 735 00:46:42,175 --> 00:46:46,054 olup olmamasıydı. 736 00:46:46,972 --> 00:46:50,100 Müslüman bir ağır sıklet şampiyonu istemiyorlardı, 737 00:46:50,183 --> 00:46:52,060 onu tehdit ettiler. 738 00:46:52,602 --> 00:46:56,189 Dövüşü iptal ettiklerini söyledikleri için Cassius otobüsle 739 00:46:56,273 --> 00:46:58,191 şehirden ayrılmak üzereydi ki 740 00:46:58,692 --> 00:47:01,820 organizatörler gideceğini öğrenince dönüp şöyle der, 741 00:47:01,903 --> 00:47:04,447 "Kimseye Müslüman olduğunu söyleme yeter." 742 00:47:10,287 --> 00:47:12,956 25 Şubat 1964. 743 00:47:15,000 --> 00:47:17,002 Dünya ağır sıklet şampiyonası. 744 00:47:17,085 --> 00:47:19,796 Malcolm Miami'ye geri döndü. 745 00:47:21,214 --> 00:47:24,301 Miami, Florida'da Dostluk Meşalesi 746 00:47:24,384 --> 00:47:28,722 tüm ırklardan ve inançlardan iyi insanlarına kucak açar. 747 00:47:29,848 --> 00:47:31,892 Unutmayın Miami ayrılmış bir şehir 748 00:47:31,975 --> 00:47:35,520 ve sadece Siyahilerin gittiği bir otelde kalması gerekiyor. 749 00:47:37,063 --> 00:47:40,233 Hampton House'a vardığınız andan itibaren 750 00:47:40,317 --> 00:47:42,068 sıcak bir karşılama sizi bekler. 751 00:47:42,152 --> 00:47:43,570 ABD'nin her yerinden 752 00:47:43,653 --> 00:47:47,032 ve yabancı diyarlardan muhteşem Florida güneşini 753 00:47:47,115 --> 00:47:50,994 görmeye gelen binlerce ziyaretçiye ev sahipliği yapıyor. 754 00:47:55,665 --> 00:47:56,791 KÜLTÜR MERKEZİ 755 00:47:56,875 --> 00:48:00,045 Aptallık edip kaybetmek için Sonny'ye yatır paranı 756 00:48:00,128 --> 00:48:02,756 ama keyifli bir gün için Clay'e bas paranı. 757 00:48:04,716 --> 00:48:08,094 Sonny Liston'ın, manyak bir adam olmasına rağmen 758 00:48:08,595 --> 00:48:12,515 ilk defa korktuğunu gördüm. 759 00:48:15,060 --> 00:48:18,396 İnsanların delirdiğine şahit olduğu 760 00:48:18,897 --> 00:48:21,316 hapishaneden çıkmıştı. 761 00:48:22,067 --> 00:48:24,819 Cassius bu durumu kullanarak 762 00:48:25,320 --> 00:48:28,239 onu taciz etti ve onunla dalga geçti. 763 00:48:29,616 --> 00:48:32,535 Tartılırken birden kendini kaybetti 764 00:48:32,619 --> 00:48:35,038 ve Sonny Liston'ın üzerine yürüdü. 765 00:48:36,331 --> 00:48:40,794 Kaybedecek bir şeyi olmayan delinin teki size zarar verebilir. 766 00:48:43,254 --> 00:48:47,801 Dünya ağır sıklet şampiyonası dövüşüne neredeyse hazırız. 767 00:48:47,884 --> 00:48:49,844 Şampiyon tek yumruk Sonny Liston, 768 00:48:49,928 --> 00:48:52,055 meydan okuyan boksör Cassius Clay. 769 00:48:52,597 --> 00:48:53,890 Dövüşten hemen önce 770 00:48:55,183 --> 00:48:57,143 Cassius gerilir. 771 00:48:58,478 --> 00:48:59,312 Dövüş önemli. 772 00:48:59,396 --> 00:49:02,649 Kötü adam Sonny Liston'a karşı mücadele edecek. 773 00:49:04,150 --> 00:49:06,653 Birden Malcolm X soyunma odasına gelir. 774 00:49:06,736 --> 00:49:08,613 Dua ettiler ve abimle konuştu. 775 00:49:08,697 --> 00:49:11,408 Ona telkinde bulundu ve abim çıktığında 776 00:49:11,491 --> 00:49:12,826 kendinden emindi. 777 00:49:13,576 --> 00:49:16,371 Malcom onu motive edip 778 00:49:16,454 --> 00:49:20,667 Tanrı'nın kendisi değilse bile gücünü ringe taşıyabileceğine 779 00:49:20,750 --> 00:49:24,004 inandırdı. 780 00:49:24,087 --> 00:49:28,174 Miami Beach'te, Kongre Salonu'nda heyecanlı bir gece için toplandık. 781 00:49:28,258 --> 00:49:30,802 Senin kadar derinden inanan 782 00:49:30,885 --> 00:49:33,847 kardeşinin de desteğiyle 783 00:49:33,930 --> 00:49:35,724 gerekeni yapmak için 784 00:49:36,307 --> 00:49:39,894 güç bulmak amacıyla Tanrı'ya dua edebilirsin. 785 00:49:40,395 --> 00:49:42,731 Soruların cevabını bulacağız artık. 786 00:49:42,814 --> 00:49:45,734 İlk rauntta bitmezse sürpriz olur. 787 00:49:46,776 --> 00:49:50,864 Malcolm yedinci sıra, yedinci sandalyeye oturdu. 788 00:49:51,489 --> 00:49:53,616 Bu kehanetin gerçeğe dönüşmesidir. 789 00:49:54,200 --> 00:49:55,326 Ve işte başlıyor. 790 00:49:55,410 --> 00:49:58,830 Clay gülüyor, geri çekiliyor, sallanıyor, zikzak yapıyor. 791 00:49:59,205 --> 00:50:00,915 Clay soldan ve sağdan vuruyor! 792 00:50:00,999 --> 00:50:03,543 Liston sıkıştı! İki gözünün de altı kanıyor! 793 00:50:03,626 --> 00:50:07,380 Zil beşinci raunt için çalıyor. Gözlerinde sorun var. 794 00:50:07,464 --> 00:50:09,674 Liston'ın eldivenlerini şikâyet ediyorlar. 795 00:50:09,758 --> 00:50:11,593 Clay göremediğini söyledi. 796 00:50:13,553 --> 00:50:15,305 Liston eğilip alta çalışıyor. 797 00:50:15,388 --> 00:50:17,682 Clay gözünden dolayı Liston'ı göremiyor, 798 00:50:17,766 --> 00:50:18,850 mühim olabilir. 799 00:50:19,768 --> 00:50:22,729 Bedenini ve kafasını oynatarak Liston'ı savuşturdu. 800 00:50:24,355 --> 00:50:26,691 Beşinci rauntta Cassius saldırıya geçti. 801 00:50:26,775 --> 00:50:27,984 Bu dövüş boyunca 802 00:50:28,068 --> 00:50:31,279 Cassius o sol eliyle Sonny Liston'ın yüzünü dağıtıyor. 803 00:50:31,780 --> 00:50:35,492 Ve altıncı rautta Clay müsabakanın kontrolünü ele geçiriyor. 804 00:50:39,496 --> 00:50:42,123 Altıncı raunt bitti. Liston yorgun dönüyor. 805 00:50:42,707 --> 00:50:44,793 Yedinci raunda çıkarken… 806 00:50:45,293 --> 00:50:46,461 Bir dakika! 807 00:50:47,212 --> 00:50:49,589 Sonny Liston çıkmıyor! 808 00:50:49,672 --> 00:50:52,342 Kazanan ve yeni ağır sıklet şampiyonu 809 00:50:52,425 --> 00:50:54,010 Cassius Clay! 810 00:50:54,094 --> 00:50:57,013 Her izlediğimde tüylerim diken diken oluyor. 811 00:50:57,806 --> 00:50:59,849 Ringde kıyamet kopuyor. 812 00:50:59,933 --> 00:51:02,393 Ringde dört dönerek herkese işaret edip 813 00:51:02,477 --> 00:51:04,562 "Sana söylemiştim" diyor. 814 00:51:05,480 --> 00:51:08,316 "En iyisi olduğumu söyledim. Bunu kanıtladım." 815 00:51:08,900 --> 00:51:12,320 O an, hayatınızın sonuna kadar sizinle kalır. 816 00:51:12,904 --> 00:51:14,239 Dünyayı sarstım! 817 00:51:14,322 --> 00:51:15,323 "Dünyayı sarstım." 818 00:51:15,406 --> 00:51:16,574 "Dünyayı sarstım." 819 00:51:16,658 --> 00:51:17,992 Dünyayı sarstım! 820 00:51:20,787 --> 00:51:23,581 Olasılıkların aksine en iyisi olduğunu söyledi. 821 00:51:23,665 --> 00:51:25,333 Bahisçileri üzdü. 822 00:51:25,416 --> 00:51:27,961 Kazandı, zaferle ayrıldı, şampiyon oldu. 823 00:51:28,044 --> 00:51:31,589 Ve psikolojiyi anlayan insanlar 824 00:51:31,673 --> 00:51:33,633 ve onun etkisini… 825 00:51:34,300 --> 00:51:35,426 Kahramanın imajının 826 00:51:35,510 --> 00:51:39,430 kişiyi aşmasıyla oluşacak psikolojik etki sonucunda 827 00:51:40,640 --> 00:51:44,310 insanlar, Cassius'la ve yarattığı imajla 828 00:51:44,394 --> 00:51:46,229 özdeşleşmeye başladığında 829 00:51:46,312 --> 00:51:47,981 Zencilerle sorun yaşarlar. 830 00:51:48,064 --> 00:51:50,024 Çünkü Zenciler sokaklarda dolaşıp 831 00:51:50,108 --> 00:51:51,151 "En iyisiyim" der. 832 00:51:51,234 --> 00:51:53,611 Cassius, "Ben adil biriyim" dedi. 833 00:51:53,695 --> 00:51:56,698 Cassius Clay, en iyisi! 834 00:51:56,781 --> 00:51:58,199 Tarihin en güzel dövüşçüsü kim? 835 00:51:58,283 --> 00:51:59,909 Cassius Clay! 836 00:51:59,993 --> 00:52:01,703 -O en iyisi! -Tamam. 837 00:52:01,786 --> 00:52:03,913 Kelebek gibi uç, arı gibi sok! 838 00:52:03,997 --> 00:52:07,375 Küçük bir grup, kongre salonundan ayrılıyor. 839 00:52:07,876 --> 00:52:10,920 Rudy, Cassius, Malcolm X, 840 00:52:11,004 --> 00:52:13,882 dönemin en iyi futbolcularından Jim Brown, 841 00:52:14,591 --> 00:52:17,177 inanılmaz bir müzisyen ve Cassius'un dostu 842 00:52:17,260 --> 00:52:19,012 Sam Cooke. 843 00:52:19,095 --> 00:52:21,639 Ve buraya gelirler… 844 00:52:25,560 --> 00:52:26,686 …Hampton House'a. 845 00:52:28,062 --> 00:52:32,984 Cassius ve Rudy bu taburelere oturmuşlar. 846 00:52:35,195 --> 00:52:38,948 Şampiyon Cassius Clay bir kâse dondurma yer. 847 00:52:39,032 --> 00:52:41,659 Dondurma yiyerek kutlama yapıyordu. 848 00:52:45,622 --> 00:52:47,665 Hayatımın en mutlu anlarından biri. 849 00:52:47,749 --> 00:52:49,334 Herkes zaferi kutluyordu. 850 00:52:52,003 --> 00:52:55,298 Tam bu anda herkes, "Sana her zaman inandık" der 851 00:52:55,924 --> 00:52:58,009 ama ona inanan Malcolm'du. 852 00:52:59,844 --> 00:53:01,471 Ve bunun bir manası var. 853 00:53:02,263 --> 00:53:05,225 Malcolm'la kutlamaktan minnettarlık duydu. 854 00:53:06,142 --> 00:53:08,019 PANSİYON VE VİLLA 855 00:53:08,102 --> 00:53:09,145 Saatler ilerler 856 00:53:09,896 --> 00:53:15,360 ve hikâye Malcolm, Cassius Clay, Rudy, Jim Brown ile devam eder, 857 00:53:15,443 --> 00:53:16,819 belki birkaç kişi daha… 858 00:53:17,528 --> 00:53:19,822 Malcolm X'in odasına giderler. 859 00:53:19,906 --> 00:53:21,449 Ciddi konuların vakti. 860 00:53:22,075 --> 00:53:23,868 Malcolm X şöyle diyor: 861 00:53:24,702 --> 00:53:27,330 "Artık Louisville'li Geveze bitmeli." 862 00:53:29,165 --> 00:53:31,459 "Unvan sende, kürsü önünde, 863 00:53:33,878 --> 00:53:36,089 doğruları konuşmaya başlamalısın." 864 00:53:36,172 --> 00:53:40,343 MUHAMMED ALI'NİN ODASI 865 00:53:40,426 --> 00:53:41,511 Odada değildik. 866 00:53:41,594 --> 00:53:43,805 O konuşmaların kaydı yok. 867 00:53:43,888 --> 00:53:46,516 Tek bildiğimiz sonrasında ne olduğu. 868 00:53:47,767 --> 00:53:48,851 Allah'ın tek tanrı 869 00:53:50,061 --> 00:53:53,064 ve Muhammed'in onun elçisi olduğunu 870 00:53:53,147 --> 00:53:55,692 kabul ettiğinde başardı, 871 00:53:56,359 --> 00:54:00,905 kendisinden daha güçlü bir adamı yıktı. 872 00:54:01,406 --> 00:54:05,285 Düşman onun düşmesini istedi. 873 00:54:07,745 --> 00:54:09,372 Herkes onun... 874 00:54:10,665 --> 00:54:13,793 Liston'ın onun güzel yüzünü dağıtacağını sandı. 875 00:54:17,005 --> 00:54:19,632 Ama Allah'la ben "Olmaz" dedik. 876 00:54:20,717 --> 00:54:23,803 Sizce Cassius'un Siyahi bir Müslüman olması 877 00:54:23,886 --> 00:54:25,722 bu zaferle bir ilgisi var mı? 878 00:54:25,805 --> 00:54:27,807 Siyahi Müslüman mı bilmiyorum. 879 00:54:27,890 --> 00:54:31,144 İslam dinine inandığını söylemişti. 880 00:54:33,646 --> 00:54:34,480 MART 1964 881 00:54:34,564 --> 00:54:37,859 Clay ve Liston dövüşünden yaklaşık bir hafta sonra 882 00:54:37,942 --> 00:54:39,610 Birleşmiş Milletler'e giderler. 883 00:54:39,694 --> 00:54:43,906 Malcolm X, Cassius'la ilişkiniz hakkında kısaca konuşmak istiyorum. 884 00:54:43,990 --> 00:54:45,700 Onu ne zamandır tanıyorsunuz? 885 00:54:45,783 --> 00:54:47,035 Yaklaşık üç yıldır. 886 00:54:47,118 --> 00:54:48,995 Dini tebliğ etme konusunda 887 00:54:49,495 --> 00:54:51,539 ona tavsiyede bulundunuz mu? 888 00:54:51,622 --> 00:54:53,458 Hayır, kimseye tavsiye vermem. 889 00:54:53,541 --> 00:54:55,168 O benim kardeşim ve dostum. 890 00:54:55,251 --> 00:54:57,962 Bildiklerimi ve anladıklarımı ona ifade ederim. 891 00:54:58,046 --> 00:55:01,924 Malcolm X Afrika'nın her yerinden Siyahi diplomatlarla tanıştırır. 892 00:55:02,008 --> 00:55:03,885 İşte dostum. Evet efendim. 893 00:55:03,968 --> 00:55:05,470 Memnun oldum. 894 00:55:06,137 --> 00:55:08,222 Ve Malcolm ona şunu hatırlatır: 895 00:55:08,306 --> 00:55:10,808 "Geçmişte olduğun kişi değilsin." 896 00:55:11,601 --> 00:55:15,730 "Artık dünyanın hayran olduğu birisin." 897 00:55:15,813 --> 00:55:17,648 Nijerya'ya gidecek misiniz? 898 00:55:17,732 --> 00:55:19,984 Evet. Ana duraklarımdan biri, Afrika. 899 00:55:20,068 --> 00:55:22,945 Malcolm'un daha büyük hedefleri vardı. 900 00:55:23,029 --> 00:55:26,866 Irk durumunu alıp uluslararası sahneye 901 00:55:27,492 --> 00:55:29,160 taşıyacaktı. 902 00:55:29,869 --> 00:55:31,079 BM'ye götürecekti. 903 00:55:32,955 --> 00:55:37,293 ABD, özgür dünyanın lideri ve insan hakları destekçisi olarak 904 00:55:37,377 --> 00:55:39,379 kendini göstermeye çalışsa da 905 00:55:39,462 --> 00:55:41,547 Malcolm kardeşim 906 00:55:41,631 --> 00:55:43,633 "Hiç de öyle değil" diyordu. 907 00:55:45,802 --> 00:55:48,346 Malcolm bunun federal hükûmeti 908 00:55:48,429 --> 00:55:52,058 harekete geçirecek bir şeye dönüşebileceğini biliyordu. 909 00:55:54,060 --> 00:55:56,604 Cassius sadece bu ülkeye değil, 910 00:55:56,687 --> 00:55:59,232 tüm dünyaya ırksal gururu 911 00:55:59,315 --> 00:56:02,235 geri kazandıracak bir konumda. 912 00:56:08,241 --> 00:56:09,575 Hafta boyunca 913 00:56:09,659 --> 00:56:13,246 Malcolm ve Cassius hiç olmadığı kadar yakındırlar. 914 00:56:14,872 --> 00:56:16,707 Times Meydanı'na giderler. 915 00:56:16,791 --> 00:56:20,837 Clay'in Liston'ı yendiği maçı izlerler. 916 00:56:20,920 --> 00:56:25,091 Kazanan ve yeni dünya ağır sıklet şampiyonu Cassius Clay! 917 00:56:28,261 --> 00:56:31,097 Sinemadan çıktıklarında ne görürler? 918 00:56:32,348 --> 00:56:35,643 Kalabalık, çevreleyen yüzlerce insan. 919 00:56:40,398 --> 00:56:41,941 Muhabirler, Malcolm'a 920 00:56:42,024 --> 00:56:46,195 şampiyonun hareketinde olup olmayacağıyla ilgili sorular soruyor. 921 00:56:47,280 --> 00:56:49,740 Gelecekte ne olacağı soruluyor sürekli. 922 00:56:50,241 --> 00:56:51,659 KARİYERİ ZARAR GÖRÜR MÜ? 923 00:56:52,743 --> 00:56:54,579 Şikago'da bir FBI ajanı 924 00:56:54,662 --> 00:56:58,374 Elijah Muhammed'in malikânesini sürekli izleme izni ister. 925 00:56:58,458 --> 00:56:59,792 Ve bu ajan 926 00:56:59,876 --> 00:57:02,795 Elijah Muhammed'in ağır sıklet şampiyonuyla 927 00:57:02,879 --> 00:57:04,672 telefonda konuştuğunu öğrenir. 928 00:57:08,217 --> 00:57:10,178 6 Mart 1964'te 929 00:57:11,095 --> 00:57:14,390 Cassius, Hotel Teresa'daki odasına geri döndü. 930 00:57:14,474 --> 00:57:17,143 Bir telefon geliyor. Arayan Elijah Muhammed. 931 00:57:17,768 --> 00:57:19,770 Ve Yüce Vaiz dedi ki, 932 00:57:19,854 --> 00:57:23,649 "Artık Malcolm'la iş birliği yapamazsın." 933 00:57:34,368 --> 00:57:38,289 Anladığım kadarıyla bu öğleden sonra Elijah Muhammed ile 934 00:57:38,372 --> 00:57:41,083 görüşmeye Şikago'ya gidiyorsunuz. 935 00:57:41,167 --> 00:57:43,127 Evet. Onunla yemek yiyeceğim. 936 00:57:44,128 --> 00:57:47,507 Siyahi Müslümanlara katılmanızın ana sebeplerinden biri 937 00:57:47,590 --> 00:57:49,675 Malcolm X'le arkadaşlığınız mı? 938 00:57:49,759 --> 00:57:53,137 Hayır, Malcolm X ile tanışmadan dört yıl önce Müslümandım. 939 00:57:53,221 --> 00:57:54,096 Sahi mi? 940 00:57:54,764 --> 00:57:56,807 Arkadaşsınız, değil mi? 941 00:57:56,891 --> 00:57:57,975 -Evet. -O… 942 00:57:58,059 --> 00:58:01,521 O benim kardeşim, ailemden biri. Ne yaparsa yapsın öyle. 943 00:58:01,604 --> 00:58:03,356 Müslümanlardan ayrıldığına göre… 944 00:58:03,439 --> 00:58:04,440 Tam bilmiyorum. 945 00:58:04,524 --> 00:58:07,276 Bunu bilmem için kendim görmem gerekecek. 946 00:58:07,360 --> 00:58:10,780 Olayın iç yüzünü öğrenmek seyahatimin ana sebeplerinden. 947 00:58:10,863 --> 00:58:14,242 Basına ve insanların dediklerine hiç inanmıyorum. 948 00:58:21,290 --> 00:58:22,291 Elijah Muhammed… 949 00:58:22,375 --> 00:58:23,209 ŞİKAGO 950 00:58:23,292 --> 00:58:26,087 "Tüm takipçilerim ve İslam'a inanan herkes, 951 00:58:26,963 --> 00:58:29,006 bu kardeşim Cassius Clay, 952 00:58:29,090 --> 00:58:32,468 artık en güvenilir takipçimizdir" diyor. 953 00:58:32,552 --> 00:58:33,636 "Ve adını… 954 00:58:34,720 --> 00:58:36,514 Muhammed Ali koyuyorum." 955 00:58:39,976 --> 00:58:41,269 İsmini böyle aldı. 956 00:58:44,522 --> 00:58:48,693 Cassius Clay'e Müslüman bir ad olan Muhammed Ali ismi verildi. 957 00:58:49,360 --> 00:58:52,238 Çoğu insan bunun için yıllarca beklerdi. 958 00:58:53,197 --> 00:58:54,240 Kahraman oldu. 959 00:58:54,323 --> 00:58:56,909 Elçi ile sahnede göründü. 960 00:58:58,327 --> 00:58:59,912 Ve Malcolm… 961 00:59:01,622 --> 00:59:02,915 …sürgündeydi. 962 00:59:08,629 --> 00:59:10,047 MALCOLM X KAÇTI 963 00:59:10,131 --> 00:59:12,592 Muhammed Ali artık… 964 00:59:12,675 --> 00:59:13,509 CLAY KALDI 965 00:59:13,593 --> 00:59:16,304 …farkında olsa da olmasa da 966 00:59:16,387 --> 00:59:19,890 iki güçlü Siyahi figürün Elijah Muhammed 967 00:59:19,974 --> 00:59:21,851 ve Malcolm X'in hedefi olur. 968 00:59:21,934 --> 00:59:26,480 Seçim yapmaları gerektiğinde 969 00:59:26,564 --> 00:59:29,984 Malcolm kendi tarafını tutmalıydı. 970 00:59:30,568 --> 00:59:33,946 Cassius ise ruhani babasını seçmeliydi. 971 00:59:34,864 --> 00:59:36,991 Malcolm sadece bireydi. 972 00:59:37,074 --> 00:59:39,368 Elijah ise bir kurumdu. 973 00:59:39,952 --> 00:59:42,288 Bu ayrılık sizi rahatsız ediyor mu? 974 00:59:42,371 --> 00:59:44,874 Hayır, bu Malcolm X'i ilgilendirir. 975 00:59:45,875 --> 00:59:47,752 -Lideriniz Elijah Muhammed mi? -Evet. 976 00:59:47,835 --> 00:59:49,962 "BÖLÜNME YA DA ÖLÜM" 977 00:59:50,046 --> 00:59:51,631 Elçi bizim babamızdı. 978 00:59:52,381 --> 00:59:55,009 Hiç sahip olamadığımız ama hep istediğimiz. 979 00:59:56,594 --> 00:59:58,763 Damarlarımızdaki kan gibiydi. 980 01:00:00,389 --> 01:00:02,767 Elçi'nin öğretileri sayesinde buradayım. 981 01:00:02,850 --> 01:00:05,728 Bu öğretiler olmasa bir serseri olurdum. 982 01:00:05,811 --> 01:00:07,229 Anlıyor musun? 983 01:00:09,148 --> 01:00:11,025 Aslında çok basit, 984 01:00:11,108 --> 01:00:13,361 babam genç bir adam olarak 985 01:00:13,444 --> 01:00:17,740 hikâyenin ortasına düşüp seçim yapmak zorunda kaldı. 986 01:00:17,823 --> 01:00:21,202 Ve evet, hayatta kalma iç güdüsü de etkili olabilir. 987 01:00:21,952 --> 01:00:24,038 Adınız artık Cassius Clay değil mi? 988 01:00:24,121 --> 01:00:25,873 Evet. Adım Muhammed Ali. 989 01:00:25,956 --> 01:00:29,502 Muhammed "övülmeye değer", Ali "yüce" demek. 990 01:00:29,585 --> 01:00:30,961 Malcolm bunu duyunca 991 01:00:31,045 --> 01:00:34,674 arabada sinirden delirip "Bu politik bir karar" der. 992 01:00:34,757 --> 01:00:36,258 İsminizi özel biri mi verdi? 993 01:00:36,342 --> 01:00:39,720 Evet efendim. Liderim ve hocam Yüce Elijah Muhammed. 994 01:00:39,804 --> 01:00:45,184 Muhammed Ali'nin kalbini kazanma savaşında 995 01:00:46,602 --> 01:00:47,728 kaybettiğini biliyordu. 996 01:00:49,438 --> 01:00:50,981 Muhammed. Adım Muhammed. 997 01:00:51,065 --> 01:00:53,651 Bana hep Cassius diyorsunuz. Artık bıktım. 998 01:00:53,734 --> 01:00:57,446 Kafanız çalışıyor. Adım Muhammed Ali, Cassius değil. 999 01:00:57,530 --> 01:01:02,034 Ali, Amerika'nın onu tanımlamasına izin vermeyip 1000 01:01:02,118 --> 01:01:04,328 adını inkâr etti. 1001 01:01:04,412 --> 01:01:07,790 Daha çok Gaz Cassius olarak bilinen Muhammed Ali 1002 01:01:07,873 --> 01:01:09,542 şehre indi… 1003 01:01:09,625 --> 01:01:12,753 Tüm bu destekler, reklamlar, 1004 01:01:12,837 --> 01:01:15,506 Hollywood kapıları ona açıktı 1005 01:01:15,589 --> 01:01:19,260 ama adını değiştirmesi her şeyi tersine çevirdi. 1006 01:01:20,678 --> 01:01:24,849 21'inci yüzyılda bu çok cesaret ister. Ama o zamanlar bu imkânsızdı… 1007 01:01:24,932 --> 01:01:26,767 Delilikti. 1008 01:01:26,851 --> 01:01:28,519 "BEN MUHAMMED ALI'YİM" 1009 01:01:28,602 --> 01:01:30,980 En büyük ifadeydi. 1010 01:01:31,564 --> 01:01:32,732 Bay Clay... 1011 01:01:32,815 --> 01:01:34,233 Muhammed Ali, bayım. 1012 01:01:34,316 --> 01:01:36,110 -Bay Clay... -Muhammed Ali. 1013 01:01:36,193 --> 01:01:38,612 -Bay Muhammed Ali ya da… -Evet efendim. 1014 01:01:38,696 --> 01:01:40,281 -Sadece Muhammed Ali. -Sizin… 1015 01:01:40,364 --> 01:01:42,324 Ve birdenbire insanlar, 1016 01:01:42,408 --> 01:01:45,411 "O kim oluyor ki? Laf ebesinin teki" diye düşünüyor. 1017 01:01:46,787 --> 01:01:49,373 "Laf ebesinin teki. Kim olduğunu sanıyor?" 1018 01:01:49,457 --> 01:01:51,917 "Farklı biri isim alıp din değiştiriyor." 1019 01:01:52,960 --> 01:01:55,379 Cassius Clay ismi hakaret çünkü Beyaz değilim. 1020 01:01:55,463 --> 01:01:57,089 Muhammed Ali'yim, Siyahiyim. 1021 01:01:57,173 --> 01:01:59,425 Tarihimizin, soyumuzun adı. 1022 01:01:59,508 --> 01:02:02,803 Benliğimin farkında olarak kendi adımla hitap edilmesi 1023 01:02:02,887 --> 01:02:04,221 bir şeref meselesi. 1024 01:02:04,305 --> 01:02:06,682 George Washington adında bir Rus olur muydu? 1025 01:02:07,558 --> 01:02:10,603 -Bir daha söyleyin, güç kimde? -Muhammed Ali! 1026 01:02:11,479 --> 01:02:14,315 -Tekrar. Kim bu? -Muhammed Ali! 1027 01:02:18,235 --> 01:02:19,987 Hayatlarında belki daha önce 1028 01:02:20,070 --> 01:02:23,741 hiç boks maçı izlememiş birçok Müslüman 1029 01:02:23,824 --> 01:02:27,912 basında bu ismi duyuyordu: 1030 01:02:27,995 --> 01:02:30,414 Muhammed Ali. 1031 01:02:35,211 --> 01:02:38,672 1964'te, Muhammed ve Malcolm 1032 01:02:38,756 --> 01:02:41,258 Afrika ve Orta Doğu'yu ziyaret etti. 1033 01:02:41,884 --> 01:02:43,427 Ama birlikte değillerdi. 1034 01:02:44,094 --> 01:02:46,138 İkisi de 1035 01:02:46,222 --> 01:02:50,309 Afrika'da giderek büyüyen değişim rüzgârları karşısında endişeliydi. 1036 01:02:51,018 --> 01:02:54,980 Muhammed Ali, hayranları tarafından karşılandı. 1037 01:02:55,689 --> 01:02:58,192 Birçok yönüyle insanları büyülüyordu. 1038 01:02:58,275 --> 01:03:02,363 Sahip olduğu karizma olağanüstüydü. 1039 01:03:06,700 --> 01:03:09,995 Malcolm ise yalnız seyahat ediyordu. 1040 01:03:11,580 --> 01:03:13,749 Bu dünya liderleriyle buluşarak 1041 01:03:13,833 --> 01:03:17,586 22 milyon Afrikalı-Amerikalının mesajını dünyaya duyurmak için 1042 01:03:17,670 --> 01:03:19,129 çaba gösteriyordu… 1043 01:03:19,713 --> 01:03:21,924 -Selamünaleyküm. -Aleykümselam. 1044 01:03:22,007 --> 01:03:24,927 ...ve ABD'nin, insan hakları ihlalinden dolayı 1045 01:03:25,010 --> 01:03:27,179 suçlanmasını istiyordu. 1046 01:03:27,263 --> 01:03:30,349 Derdimiz Amerikan değil. Bu, insani bir sorun. 1047 01:03:30,432 --> 01:03:33,561 Zenci sorunu değil, insanlık sorunu. 1048 01:03:34,562 --> 01:03:37,606 O Siyahi Amerika'nın başkanı olmasa bile 1049 01:03:38,315 --> 01:03:40,234 âdeta temsilci, milletvekili, 1050 01:03:40,317 --> 01:03:43,112 Siyahi Amerika'nın senatörü gibi. 1051 01:03:45,489 --> 01:03:46,949 "Amerikalı Müslüman, 1052 01:03:47,032 --> 01:03:51,412 her yerde inanılmaz bir merak ve ilgi uyandırdı." 1053 01:03:51,495 --> 01:03:52,872 MALCOLM X'İN OTOBİYOGRAFİSİ 1054 01:03:52,955 --> 01:03:55,958 "Cassius Clay hakkında yine yanıldım." 1055 01:04:00,921 --> 01:04:03,340 "Yerel bir gazete, Birleşmiş Milletler'de 1056 01:04:03,424 --> 01:04:06,927 Cassius'la birlikte fotoğrafımı basmıştı." 1057 01:04:10,055 --> 01:04:13,559 "O anda tüm Siyahi dünyanın 1058 01:04:13,642 --> 01:04:17,771 hayal gücünü ve desteğini yakaladı." 1059 01:04:21,025 --> 01:04:22,526 GÜZEL BEYEFENDİ HOŞ GELDİNİZ 1060 01:04:24,820 --> 01:04:27,072 DÜNYANIN KRALI CASSIUS CLAY HOŞ GELDİN 1061 01:04:44,298 --> 01:04:46,383 Ali! 1062 01:04:46,467 --> 01:04:49,011 Ali! 1063 01:04:49,094 --> 01:04:50,804 Ali! 1064 01:04:54,683 --> 01:04:58,145 Babam hep Afrika'nın kurtuluşundan bahsederdi. 1065 01:04:59,813 --> 01:05:04,443 "Redemption Song" Marcus Garvey'in anısınaydı. 1066 01:05:05,027 --> 01:05:08,864 Garvey'in 1937'de yaptığı şu açıklamadan ortaya çıktı: 1067 01:05:08,948 --> 01:05:11,450 "Zihnimizi kölelik fikrinden kurtarmalıyız 1068 01:05:11,533 --> 01:05:14,954 çünkü başkaları bedenimizi özgür kılabilir 1069 01:05:15,037 --> 01:05:17,373 ama zihni ancak birey özgürleştirir." 1070 01:05:27,174 --> 01:05:30,928 Bana kalırsa Malcolm, bu manifestoyu 1071 01:05:31,428 --> 01:05:33,222 üstlenmeye başladı. 1072 01:05:40,688 --> 01:05:41,814 MALCOLM X SONRASI 1073 01:05:50,155 --> 01:05:52,491 Şükürler olsun ki 1074 01:05:52,574 --> 01:05:54,076 ruhani yeniden doğuş ile 1075 01:05:54,159 --> 01:05:57,371 kutsal Mekke Şehri'ne hac ziyaretinin sonucunda 1076 01:05:57,955 --> 01:06:02,126 artık hiçbir ırkın üstün olduğuna inanmıyorum. 1077 01:06:02,751 --> 01:06:05,254 ESKİ SİYAHİ MÜSLÜMAN 1078 01:06:12,636 --> 01:06:15,014 17 Mayıs 1964'te, 1079 01:06:16,432 --> 01:06:17,433 Akra Gana'da, 1080 01:06:18,434 --> 01:06:20,144 Ambassador Hotel'in dışında… 1081 01:06:22,271 --> 01:06:27,151 Malcolm Amerikalı gurbetçi arkadaşları 1082 01:06:27,234 --> 01:06:30,404 Maya Angelou ve diğerleriyle birlikteydi. 1083 01:06:30,487 --> 01:06:33,574 Malcolm havaalanına giderken 1084 01:06:33,657 --> 01:06:35,409 otelin dışında 1085 01:06:35,492 --> 01:06:37,661 Muhammed Ali'yi görüyor. 1086 01:06:38,662 --> 01:06:40,039 GANA'YA HOŞ GELDİN 1087 01:06:40,122 --> 01:06:42,583 Şimdi unutmayın ki Malcolm 1088 01:06:42,666 --> 01:06:46,128 Mısır ve Suudi Arabistan'a gitti 1089 01:06:46,211 --> 01:06:47,838 ve günlüğünde 1090 01:06:49,131 --> 01:06:52,134 Ali'yi kardeşi ve arkadaşı olarak dile getiriyor. 1091 01:06:52,217 --> 01:06:54,928 Yani o anda, Akra Gana'da 1092 01:06:55,012 --> 01:06:57,806 şampiyonu sürpriz bir şekilde gördüğünde 1093 01:06:57,890 --> 01:07:00,476 kardeş gibi kucaklaşacaklarını düşünür. 1094 01:07:02,853 --> 01:07:06,190 Malcolm X "Muhammed, Muhammed" diye seslenir. 1095 01:07:08,150 --> 01:07:10,861 Sonunda Muhammed Ali ona döner ve şöyle der, 1096 01:07:10,944 --> 01:07:14,156 "Elijah Muhammed'e ihanet ettin." 1097 01:07:14,239 --> 01:07:16,283 "Yanıldın kardeşim. Yanıldın." 1098 01:07:16,366 --> 01:07:17,785 Arkasını dönüp gider. 1099 01:07:19,286 --> 01:07:21,914 O noktada Malcolm'ı hiçe saydı. 1100 01:07:23,248 --> 01:07:27,461 İlişkileri tam anlamıyla parçalanmış ve dağılmıştı. 1101 01:07:27,544 --> 01:07:31,048 Maya Angelou daha sonraları Malcolm'ın arabaya bindiğinde 1102 01:07:31,131 --> 01:07:33,383 koltuğa yığıldığını yazmıştı. 1103 01:07:34,134 --> 01:07:36,637 "Çok şey kaybettim" der. 1104 01:07:38,555 --> 01:07:40,516 Hayatında baba rolünü oynayan 1105 01:07:40,599 --> 01:07:43,143 Elijah Muhammed'i kaybetti 1106 01:07:43,227 --> 01:07:45,521 ve şimdi de Muhammed Ali'yi kaybeder. 1107 01:07:46,271 --> 01:07:49,024 Bahsettiğimiz kan kardeşliği 1108 01:07:49,108 --> 01:07:52,653 muhtemelen burada sonlandı. 1109 01:07:54,613 --> 01:07:55,531 ŞAMPİYON GANA'DA 1110 01:07:55,614 --> 01:07:56,949 Şimdi planın ne? 1111 01:07:57,574 --> 01:07:59,827 Ailemi görmek için 1112 01:08:01,161 --> 01:08:02,746 Amerika'ya dönüyorum. 1113 01:08:02,830 --> 01:08:04,706 -Evet. -Bakalım neler olacak. 1114 01:08:07,167 --> 01:08:11,004 Afrika dönüşünde JFK Havaalanı'nda 1115 01:08:11,588 --> 01:08:14,424 annem beni babama verir 1116 01:08:14,508 --> 01:08:16,093 ve babam gülümser. 1117 01:08:16,969 --> 01:08:18,679 Bu güzel bir anı mı 1118 01:08:18,762 --> 01:08:22,599 yoksa fotoğrafı çok kez gördüm diye mi öyle bilmiyorum 1119 01:08:23,559 --> 01:08:26,103 ama sanki bir şey olmasını beklercesine 1120 01:08:26,186 --> 01:08:27,896 bana baktığını görüyorum. 1121 01:08:27,980 --> 01:08:30,732 Bu da Mısır İslam Konseyi tarafından 1122 01:08:30,816 --> 01:08:34,444 bana takdim edilen altın Müslüman cami. 1123 01:08:34,528 --> 01:08:36,405 HAZİRAN 1964 1124 01:08:39,283 --> 01:08:40,993 Tamamen altın, kardeşim. 1125 01:08:41,660 --> 01:08:43,245 Tamamen altın. 1126 01:08:44,913 --> 01:08:46,248 Saf altın. 1127 01:08:46,832 --> 01:08:47,958 Saf altın! Evet… 1128 01:08:48,041 --> 01:08:50,586 Hepimizi uyandıran liderimize hediye olsun 1129 01:08:50,669 --> 01:08:53,505 çünkü ona kulak vermeden önce kötü durumdaydık. 1130 01:08:53,589 --> 01:08:54,673 Evet efendim! 1131 01:08:56,592 --> 01:08:59,678 Oley! Evet, efendim! 1132 01:08:59,761 --> 01:09:01,096 Malcolm X ile, 1133 01:09:01,722 --> 01:09:05,142 sizi Siyahi Müslüman hareketine yönlendiren kişiyle 1134 01:09:05,225 --> 01:09:06,476 dostluğunuz bitti mi? 1135 01:09:07,060 --> 01:09:09,396 Elijah Muhammed birini sildiğinde 1136 01:09:09,479 --> 01:09:12,357 hâliyle tüm takipçileri de o kişiyi siler. 1137 01:09:12,441 --> 01:09:15,986 Gazetemde Afrika'dan döndüğünüzde eski genel merkeziniz olan 1138 01:09:16,069 --> 01:09:19,573 Hotel Theresa'da kalmayı reddettiğiniz dile getirildi. 1139 01:09:19,656 --> 01:09:23,327 Liderim… Liderim değil ama birçok yetkili, 1140 01:09:23,410 --> 01:09:26,330 aynı otelde kalmanın hoş olmayacağını söyledi 1141 01:09:26,413 --> 01:09:27,623 ve onları dinledim. 1142 01:09:30,792 --> 01:09:33,295 Cassius Clay, Akra'dayken 1143 01:09:33,378 --> 01:09:38,008 pek arkadaş canlısı olmayan sözler sarf etti. 1144 01:09:39,092 --> 01:09:40,344 Yorumunuz var mı? 1145 01:09:40,427 --> 01:09:42,304 Ne dediğini bilmiyorum. 1146 01:09:42,387 --> 01:09:46,850 Gazetelerde Siyahiler hakkında yazılıp çizilenlere 1147 01:09:46,934 --> 01:09:50,187 her zaman şüpheyle yaklaşırım. 1148 01:09:50,270 --> 01:09:51,104 Aslında… 1149 01:09:51,188 --> 01:09:55,484 Cassius hakkında söyleyecek bir şeyim varsa ona söylerim. 1150 01:09:55,567 --> 01:09:57,319 Malcolm X'ten bahsetmiyorum bile. 1151 01:09:57,402 --> 01:09:59,238 Umurumuzda değil. O biraz… 1152 01:09:59,321 --> 01:10:01,782 Malcolm X umurumuzda değil. İşimiz çok 1153 01:10:02,616 --> 01:10:07,120 ve söylediğimiz gibi o yoldan çıkan tek bir kişi sadece. 1154 01:10:09,331 --> 01:10:11,500 Hâlâ arkadaşınız mı? 1155 01:10:11,583 --> 01:10:14,336 Evet, tüm halkımı arkadaşım olarak görüyorum. 1156 01:10:14,419 --> 01:10:17,047 Ve genelde 1157 01:10:17,130 --> 01:10:20,509 ruhu başkası tarafından zehirlenenler düşmanca davranır. 1158 01:10:23,595 --> 01:10:26,890 Acaba hâlâ aynı fikirde misiniz merak ediyorum. 1159 01:10:26,974 --> 01:10:29,685 Siyahi Müslüman hareketinde olduğunuz dönemde 1160 01:10:29,768 --> 01:10:33,897 Kuzey Amerika'da ayrılmış Siyahi ulusu destekliyordunuz. 1161 01:10:33,981 --> 01:10:37,567 Hiçbir türden ayrımcılığa veya ırkçılığa inanmıyorum. 1162 01:10:37,651 --> 01:10:39,486 -Hâlâ Müslüman mısınız? -Evet. 1163 01:10:39,569 --> 01:10:43,991 Müslümanım. Kardeşliğe inanan İslam dinine inanıyorum. 1164 01:10:44,074 --> 01:10:45,951 Tüm insanların mutlak kardeşliği. 1165 01:10:46,034 --> 01:10:47,953 MALCOLM X, ELIJAH'A "SAHTEKÂR" DEDİ 1166 01:10:48,036 --> 01:10:52,666 Malcolm artık halkın karşısında büyük bir adam olduğunu hissetti 1167 01:10:52,749 --> 01:10:55,335 ve hep böyle olsun istemişti. 1168 01:10:55,419 --> 01:10:57,921 Görülmek ve duyulmak istedi. 1169 01:10:58,005 --> 01:11:01,341 Hocasından daha üst makamlara gelmek istedi. 1170 01:11:05,679 --> 01:11:08,932 Malcolm riyakâr olarak etiketlendikten sonra… 1171 01:11:11,393 --> 01:11:12,686 Hedef hâline geliyor. 1172 01:11:13,186 --> 01:11:14,438 MALCOLM TAM RİYAKÂR 1173 01:11:14,521 --> 01:11:17,024 İnsanlar riyakârlığın anlamı üzerine 1174 01:11:17,107 --> 01:11:21,695 düşünmeye ya da kafa yormaya başlarsa 1175 01:11:21,778 --> 01:11:24,823 bu onu çok zayıf bir duruma sokar. 1176 01:11:27,326 --> 01:11:32,372 Hepimiz riyakârlığı affedilemez bir davranış olarak görürüz. 1177 01:11:32,456 --> 01:11:34,958 Riyakârlarla kendimiz uğraşmayız, 1178 01:11:35,042 --> 01:11:37,627 onları Allah'a havale ederiz. 1179 01:11:38,128 --> 01:11:39,463 Niye tehdit ediliyorsunuz? 1180 01:11:39,546 --> 01:11:43,175 Çünkü Siyahi Müslüman hareketinin dışına çıkmamın 1181 01:11:43,258 --> 01:11:46,636 gerçek sebeplerini açıklayacağımdan korkuyorlar. 1182 01:11:46,720 --> 01:11:48,305 Bunu hiç dile getirmedim, 1183 01:11:48,388 --> 01:11:50,474 kendime sakladım. 1184 01:11:50,557 --> 01:11:53,602 Ama asıl sebep şu ki Elijah Muhammed, 1185 01:11:53,685 --> 01:11:54,978 hareketin lideri, 1186 01:11:55,062 --> 01:11:59,191 altı farklı genç kızdan sekiz çocuğunun babası. 1187 01:11:59,274 --> 01:12:01,693 Hepsi de onun özel sekreteri olan 1188 01:12:01,777 --> 01:12:04,112 altı farklı genç kız. 1189 01:12:06,406 --> 01:12:09,242 Hakkında böyle konuşmamalıydın. Elijah Muhammed? 1190 01:12:10,577 --> 01:12:12,287 Bildiğin her şeyi o öğretti. 1191 01:12:12,788 --> 01:12:14,164 O adama karşı gelmek? 1192 01:12:14,664 --> 01:12:15,749 Ne aptallık. 1193 01:12:18,668 --> 01:12:20,337 ÖLÜM 1194 01:12:20,420 --> 01:12:21,880 Bu onun hatası. 1195 01:12:23,507 --> 01:12:26,927 Göreviniz ve özel hayatınız ayrıdır. 1196 01:12:29,471 --> 01:12:30,931 Size bir paketim varsa 1197 01:12:31,848 --> 01:12:34,976 ve görevim karşıdan karşıya geçip paketi size ulaştırmaksa 1198 01:12:35,060 --> 01:12:36,103 bu benim görevim. 1199 01:12:36,603 --> 01:12:38,730 Beni sokakta genç bir kızla 1200 01:12:38,814 --> 01:12:40,065 veya şarapla görürsen 1201 01:12:40,982 --> 01:12:42,401 bu seni ilgilendirmez. 1202 01:12:43,485 --> 01:12:45,028 Çünkü görevimi tamamladım. 1203 01:12:45,821 --> 01:12:50,367 Elçi'nin işi, özel hayatını tartışmak veya açıklamak değildir. 1204 01:12:50,909 --> 01:12:52,953 İşi mesajı iletmek. 1205 01:12:53,036 --> 01:12:55,622 Seni çöplükten kurtaran, temizleyen 1206 01:12:55,705 --> 01:12:58,667 ve Siyahilerin bir numaralı sözcüsü olarak 1207 01:12:58,750 --> 01:13:03,338 dünyanın karşısına çıkaran Elçi'yi sorgulamak senin ne haddine? 1208 01:13:03,422 --> 01:13:05,132 Şimdi onu sorgulayacak mısın? 1209 01:13:07,426 --> 01:13:08,260 Hayır. 1210 01:13:12,139 --> 01:13:13,348 Malcolm o şekilde 1211 01:13:14,015 --> 01:13:17,686 Elijah'ın hayat tarzı ve kadınlarla ilgili konuşunca 1212 01:13:17,769 --> 01:13:19,396 Elijah'ı destekleyen herkes 1213 01:13:19,479 --> 01:13:21,606 ona düşman kesildi. 1214 01:13:23,275 --> 01:13:24,568 Öyle konuşmamalıydı. 1215 01:13:25,235 --> 01:13:28,029 Elijah'ın çok seveni var ve ölümü göze alırlar. 1216 01:13:28,113 --> 01:13:28,989 Öyle de oldu. 1217 01:13:30,449 --> 01:13:33,285 14 Şubat 1965'te 1218 01:13:33,785 --> 01:13:37,205 Doğu Elmhurst'ta Malcolm'un evi ateşe verildi. 1219 01:13:37,789 --> 01:13:41,001 Queens'teki evi molotof kokteyllerinden çıkan 1220 01:13:41,084 --> 01:13:43,753 yangın yüzünden ağır hasar aldı. 1221 01:13:44,629 --> 01:13:47,924 Anneme göre, bebeklerinin uyuduğu odaya 1222 01:13:48,008 --> 01:13:51,011 bomba attılar. 1223 01:13:52,345 --> 01:13:54,806 Dehşete düşmüş olmalı. 1224 01:13:55,390 --> 01:13:56,600 Evim bombalandı. 1225 01:13:56,683 --> 01:13:59,269 Elijah Muhammed'in emri üzerine 1226 01:13:59,352 --> 01:14:01,730 Siyahi Müslüman hareketi bombaladı. 1227 01:14:02,481 --> 01:14:06,359 Çıkamayayım diye önden ve arkadan bombalamayı planlamışlar. 1228 01:14:06,943 --> 01:14:11,740 Detroit'teki bir araba fabrikasında gece vardiyasında çalışıyordum. 1229 01:14:11,823 --> 01:14:15,202 Konuşması için Detroit'e gelmiş olması gerekiyordu. 1230 01:14:16,453 --> 01:14:18,246 Sabahın erken saatlerinde 1231 01:14:18,330 --> 01:14:20,457 evinin bombalandığını duyduğumda 1232 01:14:20,540 --> 01:14:22,584 gelmeyeceğini düşünmüştüm. 1233 01:14:22,667 --> 01:14:23,960 Yanılmışım. 1234 01:14:25,337 --> 01:14:27,631 Saat dokuzda Malcolm uçaktaydı, 1235 01:14:27,714 --> 01:14:30,258 Detroit'e gelip Ford Oditoryumu'nda konuştu. 1236 01:14:31,259 --> 01:14:34,221 Konuşmaya katılan arkadaşım 1237 01:14:34,304 --> 01:14:37,516 bomba yüzünden üzerine sinen kokuyu almış. 1238 01:14:41,478 --> 01:14:45,065 21 ŞUBAT 1965 1239 01:14:48,401 --> 01:14:49,819 AUDUBON BALO SALONU 1240 01:14:49,903 --> 01:14:54,866 Balo salonunda yaklaşık 400 kişi vardı, 1241 01:14:54,950 --> 01:14:56,451 Malcolm X'in önderliğinde 1242 01:14:56,535 --> 01:15:03,333 Afro-Amerikan Birlik Örgütü olarak bilinen kuruluşun 1243 01:15:04,668 --> 01:15:06,920 toplantısı yapılıyordu. 1244 01:15:09,005 --> 01:15:11,675 Audubon Balo Salonu, büyük bir salondu 1245 01:15:12,801 --> 01:15:15,220 ama çok küçük bir lobisi vardı. 1246 01:15:16,930 --> 01:15:20,308 Lobide oturmuş girişe bakıyordum. 1247 01:15:22,936 --> 01:15:27,607 Sanırım on, en fazla 15 dakika oturmuşken 1248 01:15:27,691 --> 01:15:31,695 Malcolm kardeşin esselâmu aleyküm dediğini duydum, sonra da ateş seslerini. 1249 01:15:32,362 --> 01:15:33,363 Selamünaleyküm. 1250 01:15:38,702 --> 01:15:40,662 Yerde sürünen insanları gördüm 1251 01:15:41,746 --> 01:15:43,707 ben de eğildim. 1252 01:15:45,917 --> 01:15:47,085 Çocuklarım ağlıyordu… 1253 01:15:47,168 --> 01:15:48,295 MALCOLM X'İN EŞİ 1254 01:15:48,378 --> 01:15:50,589 "Neler oluyor? Bizi vuracaklar mı?" 1255 01:15:51,881 --> 01:15:53,550 Kocamı vurmuşlardı. 1256 01:15:55,927 --> 01:15:57,178 İleriye doğru koştum. 1257 01:15:57,262 --> 01:16:00,974 Malcolm'un yan tarafını, karnını tutarak düştüğünü gördüm. 1258 01:16:01,933 --> 01:16:04,686 Şu anda gözaltında iki şüpheli var. 1259 01:16:04,769 --> 01:16:08,440 Bu adamlardan biri yakınlarda devriye yapan 1260 01:16:08,523 --> 01:16:11,067 bir memur tarafından sokakta tutuklandı. 1261 01:16:11,568 --> 01:16:14,571 Siyahi Müslümanlar üyesi mi? 1262 01:16:14,654 --> 01:16:15,822 Bunu bilemem. 1263 01:16:17,991 --> 01:16:19,284 Nasıl hissediyorsunuz? 1264 01:16:19,367 --> 01:16:20,660 Birini öldürebilirim. 1265 01:16:21,661 --> 01:16:23,580 Evet, birini öldürmek istiyorum. 1266 01:16:24,372 --> 01:16:27,834 Gece bitmeden Malcolm ölürse biri ölecek. 1267 01:16:37,177 --> 01:16:40,180 MALCOLM X ÖLDÜRÜLDÜ TOPLANTIDA VURULDU 1268 01:16:40,263 --> 01:16:41,806 Onu örnek alıyorduk. 1269 01:16:42,307 --> 01:16:46,436 O bizim yol göstericimiz, fenerimizdi. 1270 01:16:46,519 --> 01:16:49,898 Malcolm X, Marcus Garvey'den sonraki en büyük Siyahiydi. 1271 01:16:51,399 --> 01:16:52,525 Onu yitirmek 1272 01:16:53,109 --> 01:16:56,071 halkımız için büyük bir kayıp oldu. 1273 01:16:56,154 --> 01:17:01,785 Bir gün üstesinden geleceğiz 1274 01:17:01,868 --> 01:17:04,913 Bay Muhammed, dünkü haberde bir Müslüman 1275 01:17:06,414 --> 01:17:09,959 Malcolm'ın, Başkan Kennedy'nin suikastı üzerine 1276 01:17:10,043 --> 01:17:12,879 yaptığı yoruma gönderme yaparak 1277 01:17:12,962 --> 01:17:15,048 "Malcolm rüzgâr ekip fırtına biçti" 1278 01:17:15,131 --> 01:17:17,676 ifadesini kullandı. 1279 01:17:17,759 --> 01:17:21,763 Sizce Müslüman bir kardeş Malcolm'ın ölümü hakkında 1280 01:17:21,846 --> 01:17:23,515 böyle bir açıklama yapar mı? 1281 01:17:24,224 --> 01:17:25,141 Bilmiyorum. 1282 01:17:25,225 --> 01:17:28,812 Sizin gibi ben de kim olduğunu hiç bilmiyorum. 1283 01:17:28,895 --> 01:17:31,523 Polis ifadenizi istedi mi efendim? 1284 01:17:32,315 --> 01:17:33,149 Hayır. 1285 01:17:33,650 --> 01:17:36,403 Bay Muhammed, Malcolm dün katledilmeden önce 1286 01:17:36,486 --> 01:17:39,572 Siyahi Müslümanların onu öldürmek istediğini söyledi. 1287 01:17:39,656 --> 01:17:41,241 Bu konuda yorumunuz nedir? 1288 01:17:41,324 --> 01:17:42,659 Hiçbir şey bilmiyorum. 1289 01:17:43,660 --> 01:17:46,454 Biz vahşi insanlar değiliz. 1290 01:17:46,996 --> 01:17:48,915 Biz de şaşkınlık içerisindeyiz. 1291 01:17:52,711 --> 01:17:54,963 Sizce Malcolm X'e ne oldu? 1292 01:17:55,046 --> 01:17:56,673 -Ne mi oldu? -Evet. 1293 01:18:02,178 --> 01:18:04,305 Başına gelenleri biliyorum. 1294 01:18:07,475 --> 01:18:09,436 Yoldan saptı ve… 1295 01:18:11,146 --> 01:18:12,313 Ve öldü. 1296 01:18:17,652 --> 01:18:21,114 Malcolm X suikastini, hareketten ayrılan 1297 01:18:21,197 --> 01:18:24,075 ve bunun için cezalandırılan 1298 01:18:24,159 --> 01:18:26,995 bir muhalifin hikâyesi olarak anlatmak çok kolay. 1299 01:18:27,787 --> 01:18:30,707 Malcolm ile İslam Milleti arasında 1300 01:18:30,790 --> 01:18:33,126 inkâr edilmeyecek bir husumet vardı. 1301 01:18:37,714 --> 01:18:39,424 ALLAH EN BÜYÜK DİNİ ÖZGÜRLÜK İSTİYORUZ 1302 01:18:40,049 --> 01:18:43,261 Ama yayınlanan FBI dosyalarından 1303 01:18:43,344 --> 01:18:46,181 derlediğimiz bilgiler ışığında, 1304 01:18:46,264 --> 01:18:48,349 ki tüm dosyaları yayınlamadılar, 1305 01:18:48,433 --> 01:18:51,853 FBI'ın bu ayrışmayı, 1306 01:18:52,729 --> 01:18:56,191 Malcolm ve İslam Milleti arasında büyüyen 1307 01:18:57,108 --> 01:19:00,445 ve derinleşen bu ayrılığı keyifle izlediğini 1308 01:19:01,321 --> 01:19:02,655 sonucuna varıyoruz. 1309 01:19:02,739 --> 01:19:05,325 ELIJAH MUHAMMED İLE MALCOLM X ÇATLAK BÜYÜYOR 1310 01:19:05,408 --> 01:19:08,161 Meçhul el federal hükûmete aitti. 1311 01:19:08,244 --> 01:19:10,705 Bir Beyaz Malcolm'u vuramazdı 1312 01:19:10,789 --> 01:19:13,082 çünkü bu felakete yol açardı. 1313 01:19:16,211 --> 01:19:19,881 Hep dediğiniz gibi, çok affedersiniz, 1314 01:19:20,465 --> 01:19:25,678 anasını pazarlayacak soysuzlar ihanet etti. 1315 01:19:28,431 --> 01:19:30,683 Yüzlerce polis her yerde, çatılarda, 1316 01:19:31,184 --> 01:19:33,394 yangın merdivenlerinde, 1317 01:19:33,478 --> 01:19:39,108 hem sivil hem üniformalı şekilde 147. Cadde'de yer alıyor. 1318 01:19:39,692 --> 01:19:42,278 Malcolm X veda ayini şu ana kadar 1319 01:19:42,362 --> 01:19:44,739 olaysız bir şekilde gerçekleşti. 1320 01:19:49,494 --> 01:19:51,579 Kardeşlerimle babamızı kaybettik… 1321 01:19:54,749 --> 01:19:57,544 …ama Siyahiler 1322 01:19:58,044 --> 01:20:02,340 parlak zekâlı, iyi kalpli, 1323 01:20:03,675 --> 01:20:05,552 sevecen ve çok şefkatli birini 1324 01:20:06,344 --> 01:20:07,720 yitirmiş oldu. 1325 01:20:08,221 --> 01:20:10,139 Bence adaletsizliğe karşı 1326 01:20:10,223 --> 01:20:15,061 güçlü bir tepki göstermek için böyle olmalısınız. 1327 01:20:17,480 --> 01:20:20,316 James Baldwin, Malcolm X hakkında 1328 01:20:20,900 --> 01:20:24,988 "Tanıştığım en nazik ve hassas adamdı" şeklinde yazmıştı. 1329 01:20:26,364 --> 01:20:27,740 Malcolm bu değil ki. 1330 01:20:28,533 --> 01:20:30,952 Siyahilere gösterdiği yüzünü gördü. 1331 01:20:34,956 --> 01:20:38,459 Kendi ilkelerini onurlandırdı ve bize yol gösterdi. 1332 01:20:43,256 --> 01:20:44,424 Ölümü kabul et. 1333 01:20:44,924 --> 01:20:46,759 Bunu kabullenmek özgürleştirir. 1334 01:20:52,682 --> 01:20:54,976 Malcolm X'in defninden bir gün önce 1335 01:20:55,059 --> 01:20:58,855 Elijah Muhammed suikasttan sonra ilk kez halkın karşısına çıktı. 1336 01:20:58,938 --> 01:21:03,109 İslam Milleti lideri koruma ordusunun arasında zor görünüyordu. 1337 01:21:04,027 --> 01:21:08,156 Düşmanımın peşinden gitmek istiyorsanız 1338 01:21:08,948 --> 01:21:10,158 buyurun, devam edin. 1339 01:21:10,700 --> 01:21:14,329 Ama sonunuz çok kötü olacak. 1340 01:21:15,496 --> 01:21:17,457 Sizin için korkuyorum. 1341 01:21:20,668 --> 01:21:23,922 Ağır sıklet şampiyonu Cassius Clay de 1342 01:21:24,005 --> 01:21:26,382 Şikago'da Müslüman kongresine katılıyor. 1343 01:21:26,466 --> 01:21:29,093 Müslüman olunca Muhammed Ali adını aldı. 1344 01:21:32,138 --> 01:21:35,266 MALCOLM X'İN DEFNİ 1345 01:21:38,102 --> 01:21:41,022 Malcolm X veya bir başkası, 1346 01:21:41,105 --> 01:21:45,276 Elijah Muhammed'e saldıran veya saldırmaktan bahseden herkes ölmeli. 1347 01:21:45,360 --> 01:21:46,194 MART 1965 1348 01:21:46,277 --> 01:21:49,781 Yüce Rabbin Elçisi'ne karşı çıkmak, 1349 01:21:50,281 --> 01:21:52,909 sözlü veya fiziksel saldırmak cezasız kalmaz. 1350 01:21:54,661 --> 01:21:57,163 Muhammed Ali, Elijah Muhammed'e itiraz edenlerin 1351 01:21:58,331 --> 01:22:02,919 ölmesi gerektiğini söyleyen çığırtkanlar sürüsüne katıldı. 1352 01:22:04,379 --> 01:22:06,172 Tamamen trajik. 1353 01:22:06,673 --> 01:22:08,174 Malcolm düşman mıydı? 1354 01:22:10,259 --> 01:22:14,055 Malcolm ailesini Miami'ye getirdiğinde düşman mıydı? 1355 01:22:14,138 --> 01:22:16,015 Maçtan önce onunla dua ederken 1356 01:22:16,099 --> 01:22:18,685 Malcolm'un düşman olduğunu mu düşündü? 1357 01:22:20,895 --> 01:22:22,271 Malcolm X, 1358 01:22:22,355 --> 01:22:25,566 özellikle sizin gibi Beyazlara sert çıkarak ünlendi. 1359 01:22:25,650 --> 01:22:28,903 Beyaz şeytanlar, mavi gözlü sarı saçlı itler. 1360 01:22:29,654 --> 01:22:33,116 Beyazlar ne Malcolm'ı ne sözde Zencileri umursadı. 1361 01:22:33,199 --> 01:22:38,204 Malcolm, Elijah Muhammed'leyken seviliyordu ama takip ettikleri liderleri 1362 01:22:38,287 --> 01:22:42,583 şimdi ölü bir adam, üstelik o… 1363 01:22:42,667 --> 01:22:44,711 Ve Malcolm'ın kendisi itiraf etti. 1364 01:22:44,794 --> 01:22:46,838 Beyaz kadınların bedenini satan 1365 01:22:48,047 --> 01:22:50,341 serserinin tekiydi. 1366 01:22:50,425 --> 01:22:53,928 Yüce Elijah Muhammed onu yüceltene kadar bir hiçti. 1367 01:22:54,012 --> 01:22:57,056 Ve Malcolm X, kendisine bildiği her şeyi öğreten 1368 01:22:57,140 --> 01:23:00,518 ve onu yücelten adamla kalsaydı çok büyük biri olurdu. 1369 01:23:20,580 --> 01:23:24,167 1972'de babam Mekke'ye gitti. 1370 01:23:29,130 --> 01:23:34,552 Ve babam gerçek İslam'ı orada tanıdı. 1371 01:23:35,136 --> 01:23:37,638 Elijah Muhammed, Siyahi Müslümanların lideri 1372 01:23:37,722 --> 01:23:40,016 Şikago'da kalp yetmezliğinden öldü. 1373 01:23:40,099 --> 01:23:41,601 Yetmiş yedi yaşındaydı. 1374 01:23:51,778 --> 01:23:55,448 Sanırım 1975 yılında İslam Milleti'nden ayrıldık. 1375 01:23:55,531 --> 01:23:56,991 Yedi yaşındaydım. 1376 01:24:07,001 --> 01:24:08,586 Kardeşim çok iyiydi. 1377 01:24:13,049 --> 01:24:15,760 Nasıl hissettiğimi anlayamazsınız. 1378 01:24:17,011 --> 01:24:20,264 Tek kardeşi bendim. Sadece bir kardeş. 1379 01:24:20,765 --> 01:24:22,475 Kan kardeşiyiz. 1380 01:24:23,351 --> 01:24:26,312 Onu çok özlüyorum ama cennette kavuşacağız. 1381 01:24:27,355 --> 01:24:30,149 Onu görmeye sabırsızlanıyorum. Sarılıp öpeceğim. 1382 01:24:42,954 --> 01:24:46,249 Muhammed Ali'nin pişman olduğu bir şey var mıydı? 1383 01:24:50,253 --> 01:24:51,295 Düşüneyim. 1384 01:24:51,379 --> 01:24:52,797 Biraz düşüneyim. 1385 01:24:52,880 --> 01:24:53,714 Evet. 1386 01:24:59,053 --> 01:25:00,888 Bu çok güzel bir soru. 1387 01:25:06,561 --> 01:25:08,646 Yıllar akıp geçtikten sonra 1388 01:25:08,729 --> 01:25:12,441 bizden bir veya iki nesil sonraki insanlar 1389 01:25:12,525 --> 01:25:15,319 olayları nasıl yorumlayacak, 1390 01:25:15,403 --> 01:25:19,073 Muhammed Ali ve Malcolm X hakkında ne düşünecekler diye 1391 01:25:19,157 --> 01:25:20,616 merak edeceğiz. 1392 01:25:21,909 --> 01:25:25,288 Hayatlarının istikameti neydi, bunlar ne anlama geliyordu? 1393 01:25:26,539 --> 01:25:28,958 Farklı ebedi eserlerde, filmlerde 1394 01:25:29,041 --> 01:25:31,460 ve farklı mekânlarda 1395 01:25:32,336 --> 01:25:33,337 sahneye kondu. 1396 01:25:33,421 --> 01:25:35,423 Bakın sırada kim var. 1397 01:25:37,717 --> 01:25:38,885 En iyisi. 1398 01:25:41,053 --> 01:25:46,726 1996'dan beri halkın önündeki Ali 1399 01:25:46,809 --> 01:25:48,811 aslına bakarsak 1400 01:25:49,812 --> 01:25:51,147 sahte bir görüntü. 1401 01:25:51,230 --> 01:25:53,774 Muhammed Ali'nin 1402 01:25:53,858 --> 01:25:59,363 geçmişte tartışmaya yol açan yönlerini köreltmeyi başardılar. 1403 01:26:03,367 --> 01:26:06,495 Onu Atlanta'da ayakta alkışlayanlar 1404 01:26:09,498 --> 01:26:11,834 yirmi yıl önce ona it muamelesi yapan 1405 01:26:11,918 --> 01:26:13,586 insanlarla aynı kişiler. 1406 01:26:15,671 --> 01:26:18,341 Beyaz üstünlüğünü sertçe eleştiriyordu. 1407 01:26:18,424 --> 01:26:21,677 Beni aşağılamamış, linç etmemiş, 1408 01:26:21,761 --> 01:26:24,347 küçümsememiş, anneme tecavüz etmemiş 1409 01:26:24,430 --> 01:26:28,184 Siyahileri vurmak için 16.000 km gitmek saçma geliyor. 1410 01:26:28,267 --> 01:26:30,478 Ve bence bunların çoğu, 1411 01:26:30,561 --> 01:26:32,563 hastalığı yüzünden yazıldı 1412 01:26:32,647 --> 01:26:35,024 çünkü konuşacak durumu kalmamıştı. 1413 01:26:40,363 --> 01:26:44,867 Ve Amerika'nın devlet sistemi hâlen 1414 01:26:44,951 --> 01:26:49,121 sadece Beyazlar için özgürlük, adalet ve eşitlik üzerine kuruludur. 1415 01:26:49,622 --> 01:26:53,459 Bu ülkede Siyahiler için özgürlükten söz edemeyiz. 1416 01:26:53,542 --> 01:26:55,795 Malcolm 1965'te öldürüldü. 1417 01:26:55,878 --> 01:27:01,217 İnsanlar o zamandan beri hikâyesini yeniden yazıyor. 1418 01:27:01,300 --> 01:27:03,344 MALCOLM X CADDESİ 1419 01:27:03,427 --> 01:27:04,804 SİYAHİ MİRAS 1420 01:27:04,887 --> 01:27:09,600 Malcolm X pullarını ilk kez aldığımda kafam karışmıştı. 1421 01:27:09,684 --> 01:27:11,894 Malcolm 1965'te öldürüldüğünde onu 1422 01:27:11,978 --> 01:27:14,814 Amerikan hükûmetine ait resmî bir belgede görmek 1423 01:27:14,897 --> 01:27:17,608 kimsenin aklına gelmezdi. 1424 01:27:18,651 --> 01:27:20,736 Malcolm'un pulun üzerinde olması 1425 01:27:20,820 --> 01:27:24,949 imajının yıllar içinde değişimini gösteren bir semboldü. 1426 01:27:29,203 --> 01:27:31,872 Bir bakıma hâlâ bizimle yaşıyor. 1427 01:27:32,456 --> 01:27:34,375 Bizden kopmadı. 1428 01:27:35,042 --> 01:27:36,711 Ruhu yaşıyor. 1429 01:27:38,212 --> 01:27:40,214 ANIT VE EĞİTİM MERKEZİ 1430 01:27:40,298 --> 01:27:41,716 İnsanı öldürebilirsin 1431 01:27:42,883 --> 01:27:45,011 ama fikirlerini öldüremezsin. 1432 01:27:47,388 --> 01:27:51,225 Her okulda, her lisede, her üniversitede, YouTube'da 1433 01:27:51,309 --> 01:27:55,771 Malcolm'ın seslerini ve videolarını sanki buradaymış gibi oynatıyorlar. 1434 01:27:55,855 --> 01:27:58,733 Ve 50 yıl önce öğrettiklerinin 1435 01:27:58,816 --> 01:28:00,943 bugün gerçekleştiğini görüyorsunuz. 1436 01:28:04,530 --> 01:28:09,035 Siyahi tarih, Amerikan tarihi ve dünya tarihi 1437 01:28:09,118 --> 01:28:12,204 cesur ve kendi olabilen 1438 01:28:12,288 --> 01:28:14,457 bu iki adam sayesinde değişti. 1439 01:28:14,540 --> 01:28:16,792 Ve bu cesaret yayıldı. 1440 01:28:17,376 --> 01:28:18,961 …çünkü iki bacaklı köpek… 1441 01:28:19,045 --> 01:28:22,173 Onların gösterdiği yolda 1442 01:28:22,256 --> 01:28:25,134 gururlu ve boyun eğmeyen bir kuşak 1443 01:28:25,217 --> 01:28:26,802 yürümeye devam etti. 1444 01:28:29,597 --> 01:28:33,559 Babam o sıralar aklı şampiyonlukta olan 20 yaşında bir gençti, 1445 01:28:34,143 --> 01:28:36,145 insanlar bunu unutuyor. 1446 01:28:36,854 --> 01:28:40,775 Malcolm'ın öğretileri son nefesine kadar 1447 01:28:41,692 --> 01:28:43,069 babamın bir parçasıydı. 1448 01:28:45,112 --> 01:28:48,532 Kardeşiniz Malcolm X suikastinden sonra 1449 01:28:48,616 --> 01:28:50,826 nasıl hissetti? 1450 01:28:50,910 --> 01:28:55,539 Hiç pişman olduğundan veya hislerinden bahsetti mi? 1451 01:28:56,040 --> 01:28:58,918 Hayır ama kardeşimi tanıyorum. 1452 01:28:59,418 --> 01:29:01,212 Kendini kötü hissetti. 1453 01:29:02,213 --> 01:29:03,881 Onu üzdü, evet. 1454 01:29:07,301 --> 01:29:10,888 İslam Milleti'yle bağlarını koparınca 1455 01:29:11,639 --> 01:29:14,517 Muhammed Ali ailemizle iletişim kurdu. 1456 01:29:15,226 --> 01:29:18,354 Bence Muhammed Ali 1457 01:29:18,437 --> 01:29:21,565 babama borçlu hissedip 1458 01:29:21,649 --> 01:29:27,029 karısının ve bebeklerinin güvende ve iyi olduğunu duymak için 1459 01:29:27,113 --> 01:29:28,531 bizi aradı. 1460 01:29:31,492 --> 01:29:34,745 Ona yaklaştığımda kafamıza dank etti. 1461 01:29:34,829 --> 01:29:38,124 18, 19 veya 20 yaşındaydım. 1462 01:29:38,207 --> 01:29:39,875 MALCOLM X'İN EN BÜYÜK KIZI 1463 01:29:39,959 --> 01:29:41,877 Yüzü tam karşımdaydı. 1464 01:29:41,961 --> 01:29:45,381 Nasıldır bilirsiniz. O tatlı bakışıyla "Sen misin?" dedi. 1465 01:29:45,464 --> 01:29:49,343 MUHAMMED ALI'NİN CENAZESİ 10 HAZİRAN 2016 1466 01:29:51,095 --> 01:29:54,014 Birbirimize kavuştuğumuzda 1467 01:29:54,098 --> 01:29:56,183 sanki zaman hiç geçmemiş gibiydi. 1468 01:29:56,851 --> 01:29:58,769 Sesli sesli ağladık. 1469 01:30:00,729 --> 01:30:05,651 Aramızdan ayrılmadan önce babamla konuşamadığı için kederliydi. 1470 01:30:06,402 --> 01:30:10,531 Muhammed Ali'nin varlığı babam hâlâ hayattaymış hissettiriyordu. 1471 01:30:11,740 --> 01:30:13,409 Birazcık daha. 1472 01:30:14,410 --> 01:30:16,203 51 yıl daha. 1473 01:30:16,287 --> 01:30:17,288 Şimdiye kadar. 1474 01:30:39,894 --> 01:30:43,063 Sonny Liston'ı üzdüm ve 22 yaşına girdim. 1475 01:30:43,147 --> 01:30:44,607 En iyi ben olmalıyım! 1476 01:30:44,690 --> 01:30:46,525 Dünyanın kralıyım! 1477 01:30:49,195 --> 01:30:50,821 O benim kardeşim ve dostum. 1478 01:30:51,739 --> 01:30:54,575 Bildiklerimi ve anladıklarımı ona ifade ederim 1479 01:30:54,658 --> 01:30:57,661 ama kendi fikirleri ve dünyayı algılama şekli var. 1480 01:30:58,746 --> 01:31:01,749 MUHAMMED ALİ EĞİTİM KAMPI'NA HOŞ GELDİNİZ 1481 01:31:01,832 --> 01:31:05,961 O kardeşliği hissedip beraber öğrenmeleri 1482 01:31:06,045 --> 01:31:07,963 kaderlerinde vardı. 1483 01:31:10,966 --> 01:31:16,347 Ama bu güzel ilişkiye devam etmelerini engelleyen 1484 01:31:16,430 --> 01:31:19,975 dış güçler vardı. 1485 01:31:26,190 --> 01:31:28,108 2003'te babamın otobiyografisi 1486 01:31:28,192 --> 01:31:30,194 The Soul of a Butterfly'ı yazarken 1487 01:31:31,362 --> 01:31:32,696 Malcolm X'i 1488 01:31:32,780 --> 01:31:35,157 ve dostluklarının niye bittiğini sordum. 1489 01:31:36,534 --> 01:31:38,786 Ve babam koltuğuna oturup 1490 01:31:38,869 --> 01:31:41,455 gözlerini kapattı… 1491 01:31:44,083 --> 01:31:47,586 Duraksadı ve on ya da 15 saniye sonra 1492 01:31:47,670 --> 01:31:49,171 Malcolm'a sırt çevirmenin 1493 01:31:49,880 --> 01:31:54,134 en büyük pişmanlıklarından biri olduğunu söyledi. 1494 01:31:54,218 --> 01:31:57,846 Geriye dönüp Malcolm'dan özür dileyip onu sevdiğini, 1495 01:31:57,930 --> 01:32:02,351 dostu olduğunu ve birçok konuda haklı çıktığını söylemek istiyordu. 1496 01:32:02,434 --> 01:32:04,979 MUHAMMED ALI CAMİ 1497 01:32:05,062 --> 01:32:07,731 Asla unutmayacağım. 1498 01:32:09,400 --> 01:32:11,944 Muhammed Ali'ye dönüp şunu sordum, 1499 01:32:13,112 --> 01:32:14,613 "Babamı sevdin mi?" 1500 01:32:17,908 --> 01:32:19,868 Şöyle dedi, 1501 01:32:21,287 --> 01:32:23,956 "Babanı tüm kalbimle sevdim." 1502 01:35:03,490 --> 01:35:08,495 Alt yazı çevirmeni: Aybüke Büyükçerçi