1 00:00:13,598 --> 00:00:16,224 ‎Con đường nào ta chọn cũng có định mệnh. 2 00:00:16,308 --> 00:00:18,061 ‎PHỤNG SỰ NGƯỜI KHÁC ‎LÀ PHÍ PHẢI TRẢ ĐỂ CÓ CHỖ Ở THIÊN ĐƯỜNG 3 00:00:18,144 --> 00:00:23,024 ‎Định mệnh đã định là ‎bố tôi và Cassius Clay gặp gỡ nhau. 4 00:00:24,067 --> 00:00:28,321 ‎Ba năm ngắn ngủi họ dành trong đời mình, 5 00:00:28,404 --> 00:00:29,655 ‎CON GÁI CỦA MALCOLM X 6 00:00:29,739 --> 00:00:31,949 ‎mà định mệnh đã tạo ra cho họ… 7 00:00:33,493 --> 00:00:36,204 ‎đó là tình huynh đệ kết nghĩa của họ. 8 00:00:36,871 --> 00:00:39,415 ‎Ta hết là nô lệ. ‎Dân da trắng hết sở hữu ta. 9 00:00:39,499 --> 00:00:43,336 ‎Cassius đã phá hủy hình ảnh đó ‎vào đêm nọ khi hạ gục Sonny Liston. 10 00:00:44,087 --> 00:00:46,631 ‎Nhà vô địch hạng nặng là Cassius Clay! 11 00:00:46,714 --> 00:00:48,883 ‎Malcolm đã đến gặp chàng trai này 12 00:00:49,425 --> 00:00:53,513 ‎và trao cho người đó sức mạnh người đó cần 13 00:00:55,139 --> 00:00:56,015 ‎để lên tiếng. 14 00:00:57,600 --> 00:00:59,894 ‎PHIM TÀI LIỆU CỦA NETFLIX 15 00:02:08,754 --> 00:02:09,963 ‎Malcolm và Muhammad. 16 00:02:10,965 --> 00:02:12,425 ‎Họ đã rất thân thiết… 17 00:02:14,969 --> 00:02:16,429 ‎như thể là anh em. 18 00:02:19,390 --> 00:02:21,225 ‎Tôi đã ở đó chứng kiến điều ấy. 19 00:02:25,271 --> 00:02:27,190 ‎Anh ông có thích ở gần Malcolm? 20 00:02:27,273 --> 00:02:29,817 ‎Anh tôi thích lắm đấy, tôi cũng thế. 21 00:02:29,901 --> 00:02:31,110 ‎EM TRAI MUHAMMAD ALI 22 00:02:31,194 --> 00:02:32,862 ‎Malcolm có khí chất đáng nể. 23 00:02:33,696 --> 00:02:34,864 ‎Rất thánh thiện. 24 00:02:36,949 --> 00:02:40,119 ‎Nguồn năng lượng ‎từ cơ thể ông ấy rất thiêng liêng. 25 00:02:41,913 --> 00:02:43,915 ‎Thế giới chỉ có vài người như thế. 26 00:02:46,417 --> 00:02:48,127 ‎Ông nghĩ sao họ thôi làm bạn? 27 00:02:50,129 --> 00:02:51,005 ‎Chà… 28 00:02:53,132 --> 00:02:55,676 ‎"Định mệnh có thể ‎khiến bạn thân nhất của ta 29 00:02:55,760 --> 00:02:58,638 ‎hóa thành công cụ để hãm hại ta 30 00:02:58,721 --> 00:03:01,015 ‎và kẻ thù tệ nhất giúp ích cho ta". 31 00:03:02,475 --> 00:03:03,434 ‎Đúng chứ? 32 00:03:03,517 --> 00:03:05,603 ‎Judas đã phản bội Jesus. 33 00:03:06,354 --> 00:03:08,731 ‎Malcolm X đã phản bội Elijah Muhammad. 34 00:03:09,774 --> 00:03:12,318 ‎"Định mệnh có thể ‎khiến bạn thân nhất của ta 35 00:03:12,401 --> 00:03:14,362 ‎hóa thành công cụ để hãm hại ta 36 00:03:15,071 --> 00:03:17,406 ‎và kẻ thù tệ nhất giúp ích cho ta". 37 00:03:26,666 --> 00:03:29,752 ‎Đã đến lúc bạn và tôi ‎đứng lên đấu tranh vì bản thân. 38 00:03:30,962 --> 00:03:33,422 ‎Đã đến lúc bạn và tôi tự mình nhìn nhận. 39 00:03:34,715 --> 00:03:37,969 ‎Và đã đến lúc bạn và tôi ‎chiến đấu vì bản thân. 40 00:03:42,515 --> 00:03:43,432 ‎Không được yêu. 41 00:03:46,560 --> 00:03:49,230 ‎Làm da đen ‎ở thế giới da trắng ưu việt là thế. 42 00:03:50,523 --> 00:03:52,608 ‎MUHAMMAD LÊN TIẾNG ‎NƯỚC MỸ SỤP ĐỔ! 43 00:03:52,692 --> 00:03:56,195 ‎Người da đen không được yêu, ‎không được để tâm hay chăm sóc, 44 00:03:56,279 --> 00:03:59,740 ‎bị coi là kém xinh đẹp, ‎kém đạo đức, kém thông minh 45 00:03:59,824 --> 00:04:03,411 ‎và ta còn bị nói là luôn phải sợ hãi. 46 00:04:04,704 --> 00:04:05,663 ‎Malcolm X, 47 00:04:05,746 --> 00:04:08,916 ‎Muhammad Ali… họ đã từ chối điều đó. 48 00:04:12,169 --> 00:04:14,880 ‎Malcolm X và Muhammad Ali 49 00:04:16,048 --> 00:04:20,928 ‎là hai người đàn ông da đen ‎tự do nhất trong thế kỷ 20. 50 00:04:22,179 --> 00:04:24,515 ‎Nhưng từ mặt khác, ta biết là… 51 00:04:25,099 --> 00:04:26,475 ‎Phải chịu khó khăn lớn. 52 00:04:28,352 --> 00:04:31,063 ‎Phải trả giá lớn ‎để làm kẻ tự do và yêu thương. 53 00:04:37,820 --> 00:04:38,946 ‎…22 tuổi đời. 54 00:04:39,030 --> 00:04:40,448 ‎Tôi phải là vĩ đại nhất! 55 00:04:40,531 --> 00:04:42,533 ‎- Tôi là vua của thế giới! ‎- Khoan. 56 00:04:42,616 --> 00:04:44,201 ‎- Tôi đẹp! ‎- Anh không đẹp. 57 00:04:44,285 --> 00:04:46,037 ‎- Tôi là kẻ xấu! ‎- Đợi đã… 58 00:04:46,120 --> 00:04:47,747 ‎Tôi chấn động thế giới! 59 00:04:47,830 --> 00:04:49,457 ‎Tôi chấn động thế giới! 60 00:04:53,502 --> 00:04:56,547 ‎Thời đó, khá bất thường ‎khi một người da đen 61 00:04:56,630 --> 00:04:59,717 ‎nhìn nhận bản thân mình là "đẹp". 62 00:05:00,384 --> 00:05:02,345 ‎Vô địch thế giới nên đẹp như tôi. 63 00:05:02,428 --> 00:05:03,888 ‎Tôi là vua sàn đấu! 64 00:05:04,555 --> 00:05:06,974 ‎Họ vốn nghĩ vận động viên nên khiêm tốn. 65 00:05:07,850 --> 00:05:10,102 ‎Rồi ta có Louisville Lip huênh hoang. 66 00:05:10,811 --> 00:05:13,898 ‎Kiên trì, phẩm giá, tự tôn, ‎thói bất cần dù bị ghét. 67 00:05:13,981 --> 00:05:15,358 ‎CON CẢ CỦA MUHAMMAD ALI 68 00:05:15,441 --> 00:05:17,568 ‎Tôi cư xử thế nào với anh? Kẻ xấu à? 69 00:05:17,651 --> 00:05:20,363 ‎Đâu rõ, Cassius. ‎Như anh nói, anh vĩ đại nhất. 70 00:05:20,446 --> 00:05:25,576 ‎Nhiều người, thậm chí cả da đen, ‎khó chịu thái độ ấy, họ gọi ông là to mồm. 71 00:05:25,659 --> 00:05:28,245 ‎Tôi đâu cần làm người mà các vị muốn. 72 00:05:28,329 --> 00:05:29,872 ‎Đó là thời điểm chuyển đổi 73 00:05:29,955 --> 00:05:32,792 ‎và Ali thực sự đi đầu ‎trong quá trình chuyển đổi 74 00:05:32,875 --> 00:05:34,043 ‎cũng như Malcolm. 75 00:05:34,627 --> 00:05:37,338 ‎Tôi tự do nghĩ và trở thành điều tôi muốn. 76 00:05:37,421 --> 00:05:38,255 ‎Đúng vậy. 77 00:05:39,882 --> 00:05:44,637 ‎Họ đang thay đổi cách thức ‎thế giới nhìn nhận… người da đen. 78 00:05:48,265 --> 00:05:51,727 ‎Làm sao mà chỉ một số người da trắng 79 00:05:52,770 --> 00:05:55,481 ‎có thể cai trị rất nhiều người da đen? 80 00:05:57,274 --> 00:06:01,153 ‎Martin Luther King, ‎với trường phái suy nghĩ tôi theo đuổi, 81 00:06:01,237 --> 00:06:03,906 ‎nói với người chúng tôi phải trở thành. 82 00:06:03,989 --> 00:06:07,785 ‎Malcolm nói với chúng tôi ở quá khứ ‎và kẻ đặt chúng tôi ở đó. 83 00:06:10,121 --> 00:06:13,124 ‎Nhóm Hồi giáo da đen ‎trưởng thành ở nước Mỹ này 84 00:06:13,707 --> 00:06:16,085 ‎mạnh nhất trong các nhóm da đen ưu việt. 85 00:06:16,168 --> 00:06:18,754 ‎Mike Wallace dựng chương trình truyền hình 86 00:06:18,838 --> 00:06:22,341 ‎về Quốc gia Hồi giáo gọi là ‎Thù ghét do thù ghét tạo ra. 87 00:06:22,425 --> 00:06:23,759 ‎Bốn năm lần mỗi năm, 88 00:06:23,843 --> 00:06:26,345 ‎dân Hồi giáo tụ họp ở thành phố lớn của Mỹ 89 00:06:26,429 --> 00:06:31,267 ‎để nghe lãnh tụ Elijah Muhammad, ‎sáng lập và thủ lĩnh tinh thần của nhóm. 90 00:06:32,059 --> 00:06:35,104 ‎Tôn giáo Cơ đốc giáo ‎đã khiến các bạn thất vọng. 91 00:06:35,187 --> 00:06:39,483 ‎THỦ LĨNH TỔ CHỨC QUỐC GIA HỒI GIÁO 92 00:06:42,111 --> 00:06:44,738 ‎Nhưng dân New York ‎để tâm hơn đến Malcolm X, 93 00:06:44,822 --> 00:06:46,574 ‎mục sư Hồi giáo ở New York. 94 00:06:46,657 --> 00:06:50,744 ‎Người da đen về bản chất là thánh thiện. 95 00:06:51,454 --> 00:06:54,248 ‎Thế tức là ‎bản chất người da trắng là xấu xa ư? 96 00:06:54,999 --> 00:06:57,585 ‎Về bản chất, họ khác với sự thánh thiện. 97 00:06:58,794 --> 00:07:02,006 ‎Lời phê bình sự bất công ‎của người da trắng rất mạnh mẽ 98 00:07:02,089 --> 00:07:03,507 ‎vì trước thời điểm này, 99 00:07:04,091 --> 00:07:06,343 ‎ta phải nói điều như thế lúc riêng tư. 100 00:07:06,427 --> 00:07:09,138 ‎Hẳn là không thể ‎gọi người da trắng là quỷ dữ. 101 00:07:09,221 --> 00:07:10,347 ‎Đâu thể công khai. 102 00:07:11,307 --> 00:07:12,850 ‎Về bản chất, họ là xấu xa. 103 00:07:14,810 --> 00:07:16,228 ‎Anh là người xuất chúng, 104 00:07:16,312 --> 00:07:20,149 ‎mà theo anh tự nhận, ‎anh từng là ma cô và bán ma túy rong. 105 00:07:20,858 --> 00:07:23,569 ‎Mà giờ anh thay đổi, ‎không hút hay uống rượu. 106 00:07:24,570 --> 00:07:26,906 ‎Đời anh thay đổi khi niềm tin Hồi giáo 107 00:07:26,989 --> 00:07:29,909 ‎dạy anh là người da đen ‎thì không còn phải xấu hổ. 108 00:07:30,784 --> 00:07:33,871 ‎Biết đấy, ta có điều ‎mà ta gọi là mốc tham khảo. 109 00:07:34,580 --> 00:07:37,208 ‎Bố Malcolm là mốc tham khảo chắc chắn. 110 00:07:37,291 --> 00:07:38,417 ‎Dĩ nhiên cả mẹ anh. 111 00:07:39,543 --> 00:07:41,921 ‎Earl là bố ông và Louise là mẹ anh, 112 00:07:42,546 --> 00:07:45,424 ‎họ là tín đồ của phong trào Marcus Garvey. 113 00:07:48,802 --> 00:07:51,180 ‎Tổ chức của bố tôi đã tìm cách 114 00:07:51,722 --> 00:07:53,432 ‎liên kết với người gốc Phi 115 00:07:53,516 --> 00:07:56,810 ‎ở Châu Phi, ở vùng Caribe, ở nước Mỹ. 116 00:07:58,187 --> 00:08:02,733 ‎Bố tôi cảm thấy rằng, ‎người gốc Phi thay vì làm nô lệ, 117 00:08:02,816 --> 00:08:05,027 ‎thì họ phải trở nên tự lực. 118 00:08:06,987 --> 00:08:10,115 ‎Không có Garvey thì không có Malcolm X. 119 00:08:11,242 --> 00:08:12,701 ‎Garvey từng nói: 120 00:08:13,536 --> 00:08:16,830 ‎"Người da đen… không sợ hãi". 121 00:08:16,914 --> 00:08:18,541 ‎DÂN DA ĐEN MỚI KHÔNG SỢ HÃI 122 00:08:20,167 --> 00:08:23,420 ‎Không có ảnh hưởng nào đáng kể hơn  123 00:08:23,504 --> 00:08:24,463 ‎BỐ CỦA MALCOLM X 124 00:08:24,547 --> 00:08:26,006 ‎với một cậu bé da đen 125 00:08:26,090 --> 00:08:30,636 ‎là được ở bên một người bố rất thông thái 126 00:08:30,719 --> 00:08:34,014 ‎mà có tầm ảnh hưởng lên một lượng khán giả 127 00:08:34,097 --> 00:08:36,808 ‎với tư cách mục sư và nhà thuyết giáo 128 00:08:36,892 --> 00:08:39,311 ‎và là một đại diện của phong trào Garvey. 129 00:08:40,020 --> 00:08:42,188 ‎Bố của Malcolm là anh hùng của ông. 130 00:08:43,190 --> 00:08:46,819 ‎Nhưng vấn đề là, có những kẻ ‎theo chủ nghĩa da trắng ưu việt 131 00:08:46,902 --> 00:08:48,529 ‎muốn bịt miệng Earl Little. 132 00:08:49,905 --> 00:08:51,907 ‎Malcolm chỉ mới sáu tuổi 133 00:08:51,991 --> 00:08:56,120 ‎khi bố của anh bị giết vào năm 1931. 134 00:08:56,203 --> 00:08:57,621 ‎NGƯỜI BỊ XE ĐIỆN NGHIẾN 135 00:08:57,705 --> 00:08:59,790 ‎Việc họ làm với ông rất kinh khủng. 136 00:09:00,749 --> 00:09:02,459 ‎Ông đã bị phang vào đầu, 137 00:09:02,543 --> 00:09:06,630 ‎rồi bị kéo lết vào đường ray xe 138 00:09:07,965 --> 00:09:12,803 ‎để con tàu đi tới nghiến qua người ông. 139 00:09:16,765 --> 00:09:19,101 ‎Trong năm hay sáu năm đầu đời, 140 00:09:19,893 --> 00:09:23,022 ‎Malcolm đã có cơ hội trực tiếp 141 00:09:23,105 --> 00:09:26,442 ‎nắm bắt giọng nói uy nghiêm của bố mình. 142 00:09:27,401 --> 00:09:29,737 ‎Qua nhiều năm, hẳn là anh đã hồi tưởng 143 00:09:29,820 --> 00:09:32,740 ‎những khoảnh khắc ‎của toàn thể phong trào Garvey. 144 00:09:35,451 --> 00:09:38,912 ‎Tổ chức đó phát sinh ‎những người như Elijah Muhammad, 145 00:09:38,996 --> 00:09:41,707 ‎mà tiến tới thành lập Quốc gia Hồi giáo. 146 00:09:43,167 --> 00:09:45,878 ‎Elijah Muhammad đã lấy những gì đã học: 147 00:09:45,961 --> 00:09:48,756 ‎khái niệm về sở hữu một nền tảng kinh tế, 148 00:09:48,839 --> 00:09:52,676 ‎kỷ luật và trang phục quân sự, 149 00:09:52,760 --> 00:09:57,139 ‎rồi đặt điều đó vào bối cảnh tôn giáo ‎của người Hồi giáo da đen. 150 00:10:01,602 --> 00:10:03,479 ‎Rất lâu trước khi đủ 21 tuổi, 151 00:10:03,562 --> 00:10:06,398 ‎Malcolm X bỏ học ở trường và đến Harlem. 152 00:10:09,068 --> 00:10:11,987 ‎Và ở đó, anh làm kế toán, bán whiskey lậu, 153 00:10:12,071 --> 00:10:15,783 ‎làm ma cô cho gái mại dâm, ‎sử dụng và buôn bán ma túy. 154 00:10:17,951 --> 00:10:21,288 ‎Vào cuối hồi 1940, ‎Malcolm X thực hiện vụ cướp ở Boston, 155 00:10:21,372 --> 00:10:23,082 ‎bị bắt và bị tống vào tù. 156 00:10:23,832 --> 00:10:25,459 ‎Anh vào tù vì tội trộm cướp 157 00:10:26,043 --> 00:10:28,837 ‎tại trại cảo tạo ‎bang Michigan và Massachusetts. 158 00:10:33,342 --> 00:10:37,763 ‎Ngay từ sớm, ông đã có tính tò mò. 159 00:10:38,889 --> 00:10:41,266 ‎Như hầu hết những người luôn bồn chồn 160 00:10:41,350 --> 00:10:45,187 ‎rốt cuộc ta thành ra ‎thể hiện sự tò mò theo kiểu dân xã hội. 161 00:10:45,270 --> 00:10:48,482 ‎Ta sẽ cố chinh phục, nằm quyền kiểm soát. 162 00:10:49,900 --> 00:10:51,694 ‎Trong các bức tường nhà tù, 163 00:10:51,777 --> 00:10:54,196 ‎Malcolm đã như một con hổ trong lồng, 164 00:10:54,279 --> 00:10:55,698 ‎tiếp thu thông tin, 165 00:10:55,781 --> 00:10:59,326 ‎trau dồi trí thông minh, đọc sách. 166 00:10:59,410 --> 00:11:01,412 ‎Đó là sự thấm nhuần của Malcolm. 167 00:11:01,495 --> 00:11:02,621 ‎Đó là khởi đầu. 168 00:11:03,706 --> 00:11:07,251 ‎Thế nên khi được ra tù vào 1952, 169 00:11:07,334 --> 00:11:09,503 ‎anh bèn trở lại Michigan. 170 00:11:09,586 --> 00:11:13,257 ‎Rồi anh dấn thân hết sức ‎vào tổ chức Quốc gia Hồi giáo. 171 00:11:13,340 --> 00:11:16,844 ‎Tôi thấy hạnh phúc và biết ơn Allah 172 00:11:16,927 --> 00:11:19,388 ‎vì nguồn năng lượng và tinh thần 173 00:11:20,347 --> 00:11:24,560 ‎mà người đã ban cho mục sư Malcolm. 174 00:11:28,772 --> 00:11:32,025 ‎Và anh dấn thân đến mức vào năm 1954… 175 00:11:33,986 --> 00:11:36,071 ‎anh đã là phát ngôn viên toàn quốc. 176 00:11:45,205 --> 00:11:47,207 ‎Tên tôi là Rahman Ali. 177 00:11:49,001 --> 00:11:53,005 ‎Tôi tự hào và hạnh phúc nói ‎tôi là em trai duy nhất của Muhammad Ali. 178 00:11:55,174 --> 00:11:56,800 ‎Anh tôi đã lên thiên đường. 179 00:11:58,051 --> 00:12:00,721 ‎Lần tới gặp, ‎chúng tôi sẽ cùng ở thiên đường. 180 00:12:00,804 --> 00:12:02,431 ‎PHỤNG SỰ NGƯỜI KHÁC ‎LÀ PHÍ PHẢI TRẢ ĐỂ CÓ CHỖ Ở THIÊN ĐƯỜNG 181 00:12:02,514 --> 00:12:05,601 ‎Hồi còn nhỏ, anh ấy luôn nói với tôi: 182 00:12:05,684 --> 00:12:08,395 ‎"Anh sẽ là người nổi tiếng nhất thế giới". 183 00:12:09,062 --> 00:12:15,194 ‎Hồi còn nhỏ, cỡ mười, 11, 12, 13 tuổi… ‎Anh tôi đã làm đúng việc anh nói sẽ làm. 184 00:12:22,451 --> 00:12:26,830 ‎Nhà màu hồng kia là của Muhammad Ali. ‎Cassius Clay, bọn tôi gọi ông là GG. 185 00:12:26,914 --> 00:12:28,332 ‎NHÀ MUHAMMAD ALI HỒI NHỎ 186 00:12:28,415 --> 00:12:32,211 ‎Bọn tôi cùng trường tiểu học, ‎trung học cơ sở và phổ thông. 187 00:12:33,378 --> 00:12:36,089 ‎Louisville có mỗi ‎Trung học Central cho da đen. 188 00:12:36,173 --> 00:12:39,676 ‎Chúng tôi không có ‎cơ sở tiện nghi mà trường da trắng có. 189 00:12:39,760 --> 00:12:42,763 ‎Trung học Central ‎không có sân điền kinh và bóng đá, 190 00:12:42,846 --> 00:12:44,264 ‎hợp nhất trường mới có. 191 00:12:45,182 --> 00:12:47,726 ‎Cassius Clay Sr theo đạo Baptist niềm Nam, 192 00:12:48,227 --> 00:12:51,688 ‎Cassius Clay Jr ‎theo đạo Baptist niềm Nam, họ đi nhà thờ. 193 00:12:51,772 --> 00:12:55,818 ‎Ông kể với tôi có lần đến Louisville, ‎ông đứng ngoài một nhà thờ nhỏ. 194 00:12:56,652 --> 00:12:59,947 ‎Ở đó họ hát các bài thánh ca ‎tương tự ở nhà thờ của ông. 195 00:13:00,030 --> 00:13:02,074 ‎"Ta có cùng bạn là Chúa Jesus". 196 00:13:04,493 --> 00:13:08,080 ‎Rồi một mục sư bước ra nói: ‎"Này, nhóc ra khỏi đây đi". 197 00:13:08,997 --> 00:13:10,499 ‎Ông nói: "Có gì sai trái. 198 00:13:12,918 --> 00:13:15,170 ‎Họ cũng hát thánh ca như chúng tôi. 199 00:13:15,254 --> 00:13:18,006 ‎Sao tôi phải rời đi vì là người da đen?" 200 00:13:21,510 --> 00:13:25,305 ‎Phân chia chủng tộc rất tệ. ‎Ở trạm xe buýt ghi "Chỗ cho da màu". 201 00:13:26,390 --> 00:13:29,351 ‎Ta biết ở tiệm bách hóa, ‎ta không thể thử quần áo. 202 00:13:29,434 --> 00:13:32,688 ‎Họ thu tiền của ta, ‎nhưng ta phải mua đồ và mong sẽ vừa. 203 00:13:32,771 --> 00:13:34,106 ‎Ta không được mặc thử. 204 00:13:38,944 --> 00:13:41,738 ‎Cassius Clay sinh năm 1942. 205 00:13:43,532 --> 00:13:47,077 ‎Emmett Till sinh năm 1941. 206 00:13:48,662 --> 00:13:52,708 ‎Tại Money, Mississippi, ‎có câu chuyện gây sốc cho cả nước Mỹ. 207 00:13:54,960 --> 00:13:57,170 ‎Câu chuyện về Emmett Till 208 00:13:58,171 --> 00:14:00,883 ‎đã là một sự kiện thương tâm… 209 00:14:00,966 --> 00:14:02,175 ‎CASSIUS CLAY 13 TUỔI 210 00:14:02,259 --> 00:14:04,511 ‎…với người sẽ trở thành Muhammad Ali. 211 00:14:05,554 --> 00:14:08,307 ‎Emmett Till, 14 tuổi, ‎bị bắt cóc và sát hại, 212 00:14:08,390 --> 00:14:12,853 ‎bị cho là đã huýt sáo ‎trêu chọc vợ của bị cáo, Roy Bryant. 213 00:14:12,936 --> 00:14:17,065 ‎Bryant và người anh nửa dòng máu, ‎JW Milam được bồi thẩm đoàn tha bổng. 214 00:14:23,155 --> 00:14:27,367 ‎Ông nhìn khuôn mặt biến dạng của ‎Emmett Till trên trang của tạp chí ‎Jet‎. 215 00:14:28,118 --> 00:14:30,370 ‎Ông nghe bố kể chuyện khủng khiếp 216 00:14:30,454 --> 00:14:32,789 ‎về các vụ hành quyết vẫn xảy ra. 217 00:14:34,541 --> 00:14:37,711 ‎Bố tôi luôn rất nhạy cảm với áp bức. 218 00:14:38,754 --> 00:14:43,759 ‎Như mọi người da đen khác hiện vẫn làm, ‎bố ông đã dạy ông cách để sống sót. 219 00:14:45,010 --> 00:14:48,388 ‎Bà tôi đã nói: ‎"Vụ đó quả thực làm bố cháu phiền lòng". 220 00:14:48,972 --> 00:14:53,852 ‎Bố tôi muốn trở nên vĩ đại, ‎nhưng đây là điều tăm tối với một đứa trẻ. 221 00:15:04,988 --> 00:15:07,407 ‎THÀNH PHỐ NEW YORK 222 00:15:11,745 --> 00:15:15,123 ‎Tôi gặp Malcolm ở nhà hàng Temple Số 7. 223 00:15:15,916 --> 00:15:17,960 ‎Rồi Malcolm đến, một gã khổng lồ. 224 00:15:18,794 --> 00:15:20,462 ‎Malcolm là gã khổng lồ. 225 00:15:21,088 --> 00:15:22,214 ‎Tôi đã bắt tay anh. 226 00:15:23,465 --> 00:15:26,468 ‎Sức mạnh từ tay anh ‎có cảm giác như thể là từ Chúa. 227 00:15:27,594 --> 00:15:29,596 ‎Lần đầu tiên tôi gặp mặt Malcolm 228 00:15:30,263 --> 00:15:32,975 ‎là vào khoảng năm 1959, 1960. 229 00:15:33,058 --> 00:15:36,478 ‎Anh đi dọc hành lang và bắt tay mọi người. 230 00:15:36,561 --> 00:15:39,106 ‎Anh họ tôi nói: ‎"Cứ tiến đến mà hỏi anh ấy". 231 00:15:39,189 --> 00:15:42,818 ‎Tôi đáp: "Không đâu". Tôi đã rất run sợ. 232 00:15:44,236 --> 00:15:47,155 ‎Mỗi Chủ nhật, tại nhà hàng Temple số 7, 233 00:15:47,239 --> 00:15:48,615 ‎Malcolm đã thuyết giảng 234 00:15:49,741 --> 00:15:54,287 ‎ba, bốn, đôi khi năm giờ không ngừng nghỉ. 235 00:15:54,955 --> 00:15:57,249 ‎Những kẻ bắt cóc ta và đưa ta đến đây. 236 00:15:57,332 --> 00:15:58,208 ‎Phải. 237 00:15:58,291 --> 00:16:00,669 ‎- Bọn họ biến ta thành nô lệ. ‎- Phải. 238 00:16:00,752 --> 00:16:03,046 ‎- Treo cổ ta trên cây. ‎- Chuẩn xác. 239 00:16:03,130 --> 00:16:05,841 ‎- Đâu cần nói với các bạn đó là kẻ nào. ‎- Phải. 240 00:16:06,717 --> 00:16:10,429 ‎Tôi chưa bao giờ nghe ai nói ‎về các cuộc tấn công vào tâm trí 241 00:16:10,512 --> 00:16:12,431 ‎với sự rành mạch như ông nói. 242 00:16:13,515 --> 00:16:15,892 ‎Phim ảnh, sách giáo khoa… 243 00:16:15,976 --> 00:16:18,478 ‎NHÀ BÁO, GIÁO SƯ, THÀNH VIÊN SÁNG LẬP OOAU 244 00:16:18,562 --> 00:16:20,105 ‎…chương trình truyền hình, 245 00:16:20,188 --> 00:16:25,193 ‎tất cả những sản phẩm ấy ‎là các đợt tấn công tâm lý không ngừng. 246 00:16:25,819 --> 00:16:27,279 ‎Họ còn gọi ta là "nhóc". 247 00:16:27,362 --> 00:16:29,656 ‎Dù ta lớn cỡ nào, họ gọi ta là "nhóc". 248 00:16:29,740 --> 00:16:32,951 ‎Malcolm khiến ta tin ta không thể chết. 249 00:16:33,035 --> 00:16:36,997 ‎Khi là một chàng trai ‎mà ta được dạy dỗ như thế, 250 00:16:37,080 --> 00:16:38,206 ‎đó là điều ta cần. 251 00:16:41,752 --> 00:16:45,630 ‎Rome chào đón Olympic Mùa hè thứ 17. 252 00:16:49,051 --> 00:16:52,888 ‎Năm 1960, Cassius Clay được 18 tuổi. 253 00:16:53,472 --> 00:16:55,682 ‎Ông còn trẻ, còn rất ngây ngô, 254 00:16:55,766 --> 00:16:57,726 ‎đi tới Olympic ở Rome. 255 00:16:57,809 --> 00:17:00,103 ‎Cassius Clay chiến thắng cho đội Mỹ. 256 00:17:00,937 --> 00:17:03,482 ‎Ngay cả khi đó, ‎ông đã có sức hút tuyệt vời. 257 00:17:03,565 --> 00:17:05,275 ‎ĐỒNG TÁC GIẢ "BLOOD BROTHERS" 258 00:17:06,276 --> 00:17:09,862 ‎Ông gần như đã trở thành ‎thị trưởng của Làng Olympic. 259 00:17:12,239 --> 00:17:14,159 ‎Lần đầu tôi thấy ông ấy ở gần, 260 00:17:14,242 --> 00:17:16,870 ‎ông đang ngồi ‎trên bậc thang ở Làng Olympic. 261 00:17:18,497 --> 00:17:21,458 ‎Ông đang nói say sưa. ‎Ông nâng huy chương lên. 262 00:17:21,541 --> 00:17:25,253 ‎"Xem tôi là ai, xem tôi đẹp… ‎Tôi sẽ vô địch hạng nặng thế giới". 263 00:17:25,337 --> 00:17:27,506 ‎Họ không hiểu ông ấy nói điều gì. 264 00:17:27,589 --> 00:17:29,216 ‎Nhưng tôi để ý một điều. 265 00:17:29,966 --> 00:17:32,135 ‎Mỗi lần có vận động viên nữ đi qua, 266 00:17:32,719 --> 00:17:35,013 ‎họ dừng chân và quay lại nhìn ông. 267 00:17:35,806 --> 00:17:37,933 ‎Tôi nói: "Anh chàng này sẽ có gì đó. 268 00:17:38,016 --> 00:17:40,435 ‎Tôi không biết, nhưng sẽ là điều gì đó". 269 00:17:40,519 --> 00:17:42,854 ‎Cho biết vì sao tên anh như tên La Mã? 270 00:17:42,938 --> 00:17:46,024 ‎Tôi hiểu tôi là Cassius Marcellus Clay VI, 271 00:17:46,108 --> 00:17:51,196 ‎ông cố của tôi là nô lệ ở Kentucky, ‎tên ông là theo một người Kentucky vĩ đại. 272 00:17:51,780 --> 00:17:54,908 ‎Ông đến từ đâu hay ‎tất thảy bắt nguồn từ đâu, 273 00:17:54,991 --> 00:17:58,036 ‎tôi đâu biết, ‎từ khi tôi hơi nổi ở giới quyền anh, 274 00:17:58,120 --> 00:18:00,247 ‎hầu hết ai cũng muốn biết tôi từ đâu 275 00:18:00,330 --> 00:18:03,542 ‎và tôi lấy tên đó ở đâu, ‎nhưng tôi chưa tìm hiểu vụ đó. 276 00:18:09,506 --> 00:18:14,344 ‎Ông vô cùng tự hào khi đại diện cho Mỹ. ‎Đó là vinh dự lớn nhất của ông. 277 00:18:17,139 --> 00:18:19,182 ‎Và có một điều ông nhận ra ở đó, 278 00:18:20,809 --> 00:18:22,811 ‎không có biển phân chia chủng tộc. 279 00:18:27,023 --> 00:18:29,109 ‎Ông tận hưởng sự tự do hành động 280 00:18:29,192 --> 00:18:30,861 ‎mà ông chưa từng trải qua. 281 00:18:32,863 --> 00:18:34,698 ‎Không như Louisville, Kentucky. 282 00:18:34,781 --> 00:18:38,201 ‎NHÌN & NGHE SỨ GIẢ ELIJAH MUHAMMAD 283 00:18:39,244 --> 00:18:41,163 ‎Tôi trình bày trước các bạn, 284 00:18:42,497 --> 00:18:43,874 ‎đâu phải một con rối. 285 00:18:44,624 --> 00:18:45,625 ‎Vâng, thưa ngài. 286 00:18:45,709 --> 00:18:49,004 ‎Nhưng tôi trình bày ‎trước các bạn Chúa đích thực. 287 00:18:49,087 --> 00:18:50,255 ‎Vâng, thưa ngài. 288 00:18:50,338 --> 00:18:51,840 ‎- Đúng thế! ‎- Đúng thế! 289 00:18:57,095 --> 00:19:00,098 ‎Theo tên linh thiêng nhất ‎của Chúa toàn năng, Allah… 290 00:19:01,808 --> 00:19:04,060 ‎Chúa thực sự tồn tại và Chúa duy nhất… 291 00:19:05,854 --> 00:19:08,607 ‎ta mãi cảm tạ Người vì Sứ giả thánh thiện 292 00:19:08,690 --> 00:19:12,360 ‎và là Sứ giả duy nhất, ‎Elijah Muhammad đáng kính nhất. 293 00:19:13,069 --> 00:19:15,530 ‎Có khi nào ta an toàn với người da trắng? 294 00:19:15,614 --> 00:19:16,531 ‎Đúng vậy. 295 00:19:16,615 --> 00:19:17,657 ‎Nói với tôi xem. 296 00:19:19,117 --> 00:19:20,869 ‎Chương trình Sứ giả 297 00:19:20,952 --> 00:19:25,624 ‎là môn học mà thảy chúng tôi ‎đều từng cần tới mà chưa bao giờ có. 298 00:19:27,167 --> 00:19:32,589 ‎Không rượu, không ma túy, ‎không thuốc lá, không thịt lợn. 299 00:19:35,050 --> 00:19:37,510 ‎Gọn gàng, sạch sẽ, ngăn nắp. 300 00:19:39,179 --> 00:19:42,140 ‎Tôi là Melchisedek Supreme Shabazz-Allah, 301 00:19:42,224 --> 00:19:45,936 ‎được biết đến là linh mục tối cao ‎của tổ chức Quốc gia Hồi giáo 302 00:19:46,019 --> 00:19:47,979 ‎trên Trái đất và trong vũ trụ. 303 00:19:49,189 --> 00:19:52,442 ‎Hiện tôi 84 tuổi. Tôi rất hòa bình. 304 00:19:52,525 --> 00:19:55,362 ‎Hiểu tôi nói chứ? ‎Mà hạ gục người khác đâu là gì. 305 00:19:57,405 --> 00:19:58,782 ‎Vì tôi đã được rèn thế. 306 00:20:00,075 --> 00:20:03,411 ‎Rất hòa bình, rất tôn trọng, ‎không bao giờ là kẻ gây hấn, 307 00:20:04,037 --> 00:20:04,996 ‎nhưng nguy hiểm. 308 00:20:06,748 --> 00:20:10,669 ‎Người anh em mà bạn cho là ‎khiêm tốn, hiền lành và bất an, 309 00:20:11,294 --> 00:20:16,258 ‎người anh em đó ‎không khoan nhượng khi nói về giáo lý. 310 00:20:18,802 --> 00:20:21,888 ‎Họ nói ta ghét người da trắng. ‎Ta không ghét ai hết. 311 00:20:22,639 --> 00:20:24,474 ‎Ta yêu người của ta rất nhiều, 312 00:20:24,557 --> 00:20:28,979 ‎họ nghĩ ta ghét những kẻ ‎gây ra bất công chống lại người của ta. 313 00:20:35,902 --> 00:20:38,822 ‎Đây là WHAS ở Louisville, Kentucky, 314 00:20:38,905 --> 00:20:41,408 ‎khách tối nay, Cassius Clay từ Louisville, 315 00:20:41,491 --> 00:20:43,660 ‎thứ tứ mục hạng nặng thế giới. Chào. 316 00:20:43,743 --> 00:20:48,456 ‎Anh có nghĩ mình là võ sĩ quyền anh ‎xuất sắc ngang với Joe Louis trước kia? 317 00:20:48,540 --> 00:20:50,792 ‎Tôi không bằng, mà xuất sắc hơn. 318 00:20:50,875 --> 00:20:55,046 ‎Tôi đẳng cấp hơn, ‎nhanh nhẹn hơn và nói nhiều hơn. 319 00:20:56,548 --> 00:21:00,427 ‎Ai thắng huy chương vàng ‎tại Olympic ở Rome? Ông ấy là anh hùng. 320 00:21:00,510 --> 00:21:01,594 ‎VÔ ĐỊCH OLYMPIC 321 00:21:02,929 --> 00:21:06,141 ‎Nhưng khi về Louisville, ‎ông thấy Louisville vẫn thế. 322 00:21:08,018 --> 00:21:11,146 ‎Tôi vừa trở về từ Rome, ‎tôi muốn lên chuyên nghiệp. 323 00:21:11,229 --> 00:21:13,773 ‎Hiểu biết tiêu chuẩn ‎là vận động viên da đen 324 00:21:13,857 --> 00:21:15,984 ‎sẽ tỏ vẻ tôn kính về quyền công dân. 325 00:21:16,067 --> 00:21:17,861 ‎Họ xuất hiện, không lên tiếng. 326 00:21:37,172 --> 00:21:38,256 ‎Ông thắng Olympic, 327 00:21:38,340 --> 00:21:41,468 ‎đã ra nước ngoài, ‎nơi không có phân chia chủng tộc. 328 00:21:41,551 --> 00:21:45,180 ‎Ông trở về và nghĩ nhà vô địch ‎sẽ thay đổi gì đó, nhưng không. 329 00:21:48,600 --> 00:21:50,602 ‎Cassius Clay vào một quán ăn. 330 00:21:52,604 --> 00:21:56,274 ‎Gã da trắng ở quầy nói: ‎"Đây không phục vụ ngữ như mày, nhóc". 331 00:21:57,067 --> 00:22:00,403 ‎Ông đứng đó với áo khoác Olympic ‎và huy chương vàng. 332 00:22:00,487 --> 00:22:01,529 ‎Ông bị bẽ mặt. 333 00:22:02,864 --> 00:22:05,116 ‎Khoảnh khắc đó, ông từ chối nước Mỹ. 334 00:22:06,117 --> 00:22:09,662 ‎Ông dứt huy chương ra, ném xuống sông. 335 00:22:17,462 --> 00:22:20,090 ‎Ông thất vọng nghĩ: ‎"Tôi làm vậy cho nước Mỹ, 336 00:22:20,173 --> 00:22:23,051 ‎đã vô địch, là tất cả, ‎vẫn ở thế giới phân chia". 337 00:22:24,928 --> 00:22:28,139 ‎Tôi nghĩ là tôi hiểu. ‎Điều đó thúc đẩy tất cả nói thật. 338 00:22:31,184 --> 00:22:34,229 ‎Gordon B Davidson, ‎luật sư Hội Bảo trợ Louisville, 339 00:22:34,312 --> 00:22:35,563 ‎chủ của Cassius Clay, 340 00:22:35,647 --> 00:22:38,525 ‎được thuê để gắn kết hội với Cassius Clay. 341 00:22:39,401 --> 00:22:45,323 ‎Giờ ông được một số cư dân da trắng ‎nhất định tại Louisville quan tâm, 342 00:22:45,407 --> 00:22:47,742 ‎những người này coi ông là hàng hóa. 343 00:22:47,826 --> 00:22:50,120 ‎Thứ hàng có thể bán trên thị trường. 344 00:22:50,203 --> 00:22:52,330 ‎Tôi là WL Lyons Brown, 345 00:22:52,414 --> 00:22:55,458 ‎chủ tịch hội đồng ‎Tập đoàn Chưng cất Brown-Forman. 346 00:22:56,418 --> 00:23:02,298 ‎Một nhóm doanh nhân rất giàu có ‎đã thành lập Hội Bảo trợ Louisville 347 00:23:02,382 --> 00:23:05,301 ‎để quản lý sự nghiệp quyền anh của ông. 348 00:23:05,385 --> 00:23:07,387 ‎JD Stetson Coleman. 349 00:23:07,470 --> 00:23:09,347 ‎Worth Bingham, trợ lý xuất bản… 350 00:23:09,431 --> 00:23:10,807 ‎Và ông đã bị 351 00:23:11,850 --> 00:23:16,563 ‎11 gã Louisville giàu có này kiểm soát. 352 00:23:16,646 --> 00:23:18,982 ‎Tôi là sáng lập viên hội Cassius Clay. 353 00:23:19,691 --> 00:23:23,278 ‎Và nói chuyện với bọn họ, ‎bạn sẽ có cảm giác rằng 354 00:23:23,361 --> 00:23:26,698 ‎bọn họ đang nói về ‎một con ngựa đua bọn họ sở hữu. 355 00:23:26,781 --> 00:23:29,117 ‎"Đó là một cậu chàng rất tốt". 356 00:23:37,584 --> 00:23:39,586 ‎Cassius đến Miami để rèn luyện với 357 00:23:41,087 --> 00:23:45,592 ‎Angelo Dundee, một trong số ‎huấn luyện viên giỏi nhất trong ngành. 358 00:23:46,926 --> 00:23:48,887 ‎5TH STREET GYM NỔI TIẾNG THẾ GIỚI 359 00:23:50,388 --> 00:23:53,808 ‎Rồi ông gặp một người tên là Abdul Rahman, 360 00:23:54,392 --> 00:23:55,518 ‎"Chỉ huy Sam". 361 00:23:55,602 --> 00:23:57,270 ‎CHỈ HUY SAM 362 00:23:57,353 --> 00:23:59,606 ‎Bố tôi đứng đầu nhà nguyện Miami. 363 00:24:00,356 --> 00:24:04,110 ‎Đây là khu vực của nhà nguyện hồi đó. 364 00:24:04,194 --> 00:24:07,739 ‎Bố ra ngoài bán tờ báo ‎Muhammad Speaks. 365 00:24:07,822 --> 00:24:11,201 ‎Ông nghe có anh từ bên kia phố hét lên: 366 00:24:12,035 --> 00:24:13,912 ‎"Sao ta bị gọi là mọi đen?" 367 00:24:14,913 --> 00:24:17,081 ‎"Vì sao ta điếc, ngu và mù quáng?" 368 00:24:18,374 --> 00:24:21,920 ‎"Sao mọi người đều tiến bộ ‎còn ta thì bị thụt lùi quá xa?" 369 00:24:22,587 --> 00:24:25,840 ‎Bố tôi đáp: ‎"Này, tôi thấy anh thấu hiểu giáo lý". 370 00:24:26,674 --> 00:24:28,843 ‎"Ừ, trời ạ. Tôi là Cassius Clay". 371 00:24:28,927 --> 00:24:31,679 ‎Thế là họ tức thì hợp cạ với nhau. 372 00:24:33,056 --> 00:24:36,976 ‎Phần lớn nước Mỹ không hiểu được rằng 373 00:24:37,060 --> 00:24:39,062 ‎Cassius Clay có một bí mật. 374 00:24:39,896 --> 00:24:42,190 ‎Rằng ông đang sống hai cuộc đời. 375 00:24:48,571 --> 00:24:53,535 ‎Vào 1959, Cassius Clay đến Chicago ‎tham dự trình diễn đấm bốc nghiệp dư. 376 00:24:54,369 --> 00:24:58,039 ‎Ông hơi rảnh rỗi, ra phố, ‎thấy thành viên Quốc gia Hồi giáo. 377 00:24:58,122 --> 00:24:59,791 ‎SỰ THẬT LÀ VŨ KHÍ TUYỆT NHẤT 378 00:25:01,543 --> 00:25:05,755 ‎Một trong số họ đưa ông bản thu. ‎"Thiên đường với người da trắng…" 379 00:25:05,838 --> 00:25:11,052 ‎"…là địa ngục với người da đen" ‎của Louis X, về sau là Louis Farrakhan, 380 00:25:11,135 --> 00:25:13,805 ‎từng được biết đến là ‎Calypso Gene Lôi Cuốn. 381 00:25:15,473 --> 00:25:19,227 ‎TỪNG ĐƯỢC BIẾT LÀ CALYPSO GENE LÔI CUỐN 382 00:25:23,147 --> 00:25:25,441 ‎Cassius mang bản thu này về Louisville 383 00:25:25,525 --> 00:25:28,236 ‎và ông nghe đi nghe lại bản này nhiều lần. 384 00:25:45,336 --> 00:25:47,839 ‎Khi ông tập ở 5th Street Gym tại Miami, 385 00:25:48,715 --> 00:25:51,843 ‎tôi đã thấy vài gương mặt ‎thay đổi ở trại huấn luyện. 386 00:25:52,802 --> 00:25:57,181 ‎Sam Saxon, tức Chỉ huy Sam, đi cùng ông. 387 00:25:57,265 --> 00:26:00,018 ‎Và theo như Angelo Dundee biết, 388 00:26:00,101 --> 00:26:02,854 ‎đó là gã bạn từ bé ‎ông cho đi quanh phòng tập. 389 00:26:02,937 --> 00:26:05,565 ‎Tôi vừa vượt qua trận với Henry Cooper. 390 00:26:05,648 --> 00:26:07,358 ‎Ngày nào họ cũng tụ họp. 391 00:26:08,067 --> 00:26:10,612 ‎Bố tôi dạy cho Cassius Clay về Hồi giáo, 392 00:26:11,821 --> 00:26:13,698 ‎và mang giáo lý tới cho ông ấy. 393 00:26:13,781 --> 00:26:16,492 ‎ĐỊNH NGHĨA VỀ CÁCH MẠNG CỦA NGƯỜI DA ĐEN 394 00:26:16,576 --> 00:26:21,164 ‎Quốc gia Hồi giáo dần cung cấp cho Clay 395 00:26:22,081 --> 00:26:25,877 ‎lời dẫn về sự xuất sắc của người da đen 396 00:26:25,960 --> 00:26:28,630 ‎và về thành tựu tối cao của người da đen. 397 00:26:28,713 --> 00:26:31,215 ‎QUỐC GIA HỒI GIÁO ‎NHÀ NGUYỆN MUHAMMAD SỐ 29 398 00:26:31,299 --> 00:26:33,968 ‎Chỉ huy Sam bắt đầu ‎chỉ dạy cho Cassius Clay… 399 00:26:34,802 --> 00:26:36,471 ‎Đó là điều tôi đang dạy. 400 00:26:36,554 --> 00:26:39,891 ‎…cùng lúc với sự nghiệp của ‎Elijah Muhammad đáng kính… 401 00:26:40,683 --> 00:26:42,518 ‎Và các lãnh đạo da đen này… 402 00:26:42,602 --> 00:26:46,189 ‎…cùng sự xuất hiện bùng nổ của Malcolm X. 403 00:26:46,814 --> 00:26:50,318 ‎Cassius trở nên gần gũi hơn ‎với tổ chức Quốc gia Hồi giáo. 404 00:26:51,361 --> 00:26:53,071 ‎Ông không gia nhập tổ chức, 405 00:26:53,821 --> 00:26:55,239 ‎nhưng ông có quan tâm. 406 00:26:58,618 --> 00:27:02,163 ‎Ông có nghĩ nếu thiếu đức tin, ‎anh ông vẫn thành vĩ đại nhất? 407 00:27:03,247 --> 00:27:04,123 ‎Không đâu. 408 00:27:04,207 --> 00:27:07,377 ‎Niềm tin vào Hồi giáo giúp anh tôi tự tin. 409 00:27:08,086 --> 00:27:09,879 ‎Chúa rất tử tế. 410 00:27:09,962 --> 00:27:12,882 ‎Chúa đầy quyền năng, Chúa rất công chính. 411 00:27:12,965 --> 00:27:16,135 ‎Elijah Muhammad, ‎Malcolm X giúp anh tự tin để vĩ đại. 412 00:27:20,098 --> 00:27:25,311 ‎Tháng Sáu, Cassius em trai, ‎đang ở nhà của họ ở Louisville, 413 00:27:26,437 --> 00:27:28,398 ‎họ nhận cuộc gọi từ Chỉ huy Sam. 414 00:27:29,524 --> 00:27:33,194 ‎Quốc gia Hồi giáo tổ chức ‎một cuộc biểu tình lớn ở Detroit. 415 00:27:33,736 --> 00:27:36,406 ‎Cassius và Rudy đã hết sức hào hứng. 416 00:27:36,489 --> 00:27:38,741 ‎Họ chưa từng thấy tận mắt Sứ giả. 417 00:27:38,825 --> 00:27:41,536 ‎Chỉ huy Sam lái xe từ Miami đến Louisville 418 00:27:41,619 --> 00:27:44,205 ‎để đón anh em nhà Clay rồi họ đến Detroit. 419 00:27:45,206 --> 00:27:49,419 ‎Nhưng trước khi vào sân vận động, ‎Sam đưa họ vào một quán ăn, 420 00:27:50,128 --> 00:27:54,257 ‎và trong quán ăn đó là Malcolm X. 421 00:27:57,218 --> 00:28:01,013 ‎Có Malcolm X ngồi tại một bàn ở đó 422 00:28:01,097 --> 00:28:04,225 ‎như thể ông luôn ngồi ở bàn đối diện cửa. 423 00:28:04,308 --> 00:28:07,520 ‎Biết đấy, gần giống như ‎phim cao bồi miền Tây cổ điển. 424 00:28:09,772 --> 00:28:12,108 ‎Quanh bàn của Malcolm là lính gác. 425 00:28:13,109 --> 00:28:14,610 ‎Cassius bị choáng ngợp. 426 00:28:18,489 --> 00:28:20,408 ‎Cassius hiếm khi bị choáng ngợp. 427 00:28:21,242 --> 00:28:24,120 ‎"Cậu ta cư xử như thể ‎tôi phải biết cậu ta là ai. 428 00:28:25,288 --> 00:28:26,998 ‎Tôi còn chưa nghe về cậu ta. 429 00:28:27,081 --> 00:28:28,040 ‎HỒI KÝ MALCOLM X 430 00:28:28,124 --> 00:28:30,334 ‎Chúng tôi ở hai thế giới khác hẳn. 431 00:28:31,127 --> 00:28:35,131 ‎Thực ra, Elijah Muhammad ‎đã chỉ thị cho người Hồi giáo chúng tôi 432 00:28:35,214 --> 00:28:37,550 ‎cưỡng lại mọi hình thức thể thao". 433 00:28:39,051 --> 00:28:42,180 ‎Hài thật đấy. ‎Bố tôi đã không biết ông ấy là ai. 434 00:28:42,263 --> 00:28:47,310 ‎Nhưng bố tôi cứ thuận theo, ‎cái ý thức về tầm quan trọng đó. 435 00:28:48,102 --> 00:28:50,813 ‎"Nếu người này nghĩ cậu ta nổi tiếng, 436 00:28:50,897 --> 00:28:54,525 ‎vậy tôi thuận theo cậu ta. ‎Dĩ nhiên tôi biết cậu rất tuyệt". 437 00:28:58,654 --> 00:29:00,156 ‎Malcolm X là thiên tài. 438 00:29:01,783 --> 00:29:04,994 ‎Ông nói sự thật về ‎cách người da đen bị ngược đãi ở Mỹ. 439 00:29:06,204 --> 00:29:07,789 ‎Sự thật, đâu có thù ghét. 440 00:29:07,872 --> 00:29:09,999 ‎CHỈ ALLAH LÀ CHÚA ‎MUHAMMAD LÀ TÔNG ĐỒ 441 00:29:10,082 --> 00:29:12,710 ‎Rudy và Cassius, ‎họ vào sân vận động Olympic. 442 00:29:13,753 --> 00:29:15,087 ‎Và họ đã thấy gì? 443 00:29:15,171 --> 00:29:17,215 ‎ĐỘI QUÂN HỒI GIÁO 444 00:29:17,298 --> 00:29:19,467 ‎Họ thấy một đội quân da đen. 445 00:29:20,092 --> 00:29:24,096 ‎Đàn ông da đen kiêu hãnh, ‎mặc bộ vét đen, thắt nơ 446 00:29:24,180 --> 00:29:27,099 ‎và họ có trật tự, có ý thức kỷ luật. 447 00:29:27,183 --> 00:29:30,978 ‎Trước khi người da trắng tới, ‎ta đã có những nền văn minh vĩ đại 448 00:29:31,062 --> 00:29:35,191 ‎cũng hùng mạnh như những gì ‎người da trắng tạo ra trên Trái đất. 449 00:29:36,025 --> 00:29:39,862 ‎Chia tách hoặc chết là ‎thông điệp mà hôm đó Cassius nghe được. 450 00:29:41,280 --> 00:29:43,449 ‎Chia tách hoặc chết. 451 00:29:44,617 --> 00:29:46,702 ‎Chúng ta không muốn hòa nhập. 452 00:29:46,786 --> 00:29:48,412 ‎Chúng ta muốn chia tách. 453 00:29:50,289 --> 00:29:54,168 ‎Chúng ta không muốn gì ngoài sự tự do 454 00:29:55,044 --> 00:29:58,422 ‎sở hữu một phần Trái đất ‎có thể gọi là của riêng chúng ta. 455 00:30:01,259 --> 00:30:04,387 ‎Phân tích rằng người da trắng là quỷ dữ 456 00:30:04,470 --> 00:30:07,640 ‎đã vô cùng hấp dẫn với những người 457 00:30:07,723 --> 00:30:11,352 ‎từng trải qua khốn cùng ‎do tác động của người da trắng. 458 00:30:11,435 --> 00:30:15,731 ‎Cơ đốc giáo thì tốt gì cho bạn và tôi 459 00:30:16,607 --> 00:30:23,364 ‎nếu tôn giáo đó không bảo vệ ‎chúng ta chống lại những kẻ hành quyết? 460 00:30:23,447 --> 00:30:24,282 ‎Đúng thế. 461 00:30:25,950 --> 00:30:28,244 ‎Họ nói họ là tín đồ của Chúa Jesus. 462 00:30:28,995 --> 00:30:30,580 ‎Họ là tín đồ của quỷ dữ. 463 00:30:39,672 --> 00:30:42,383 ‎"Đôi khi, tôi nghe nói rằng Cassius 464 00:30:42,466 --> 00:30:44,343 ‎xuất hiện ở nhà nguyện Hồi giáo 465 00:30:44,427 --> 00:30:46,679 ‎và nhà hàng ở nhiều thành phố". 466 00:30:46,762 --> 00:30:48,139 ‎HỒI KÝ MALCOLM X 467 00:30:48,222 --> 00:30:50,057 ‎"Nếu tôi tình cờ thuyết giảng 468 00:30:50,141 --> 00:30:52,435 ‎ở bất kỳ đâu trong khoảng cách hợp lý 469 00:30:52,518 --> 00:30:54,604 ‎với nơi nào Cassius hiện diện, 470 00:30:54,687 --> 00:30:56,063 ‎thì cậu ta dều có mặt". 471 00:31:09,702 --> 00:31:11,746 ‎Tháng Ba năm 1963, 472 00:31:13,456 --> 00:31:16,876 ‎Cassius đang ở New York ‎cho trận đấu với Doug Jones. 473 00:31:16,959 --> 00:31:18,920 ‎NHÀ THI ĐẤU MADISON SQUARE GARDEN 474 00:31:19,503 --> 00:31:20,338 ‎Ai đã ở đó? 475 00:31:22,048 --> 00:31:26,218 ‎Malcolm đặc biệt quan tâm đến ‎đấu sĩ hạng nặng trẻ tuổi này. 476 00:31:26,844 --> 00:31:29,805 ‎Clay, chiến thằng nhờ hội đồng nhất trí. 477 00:31:29,889 --> 00:31:30,890 ‎NGƯỜI CHIẾN THẮNG 478 00:31:31,641 --> 00:31:35,728 ‎Ngày hôm sau, ‎Cassius Clay xuất hiện trước công chúng 479 00:31:35,811 --> 00:31:38,814 ‎với bộ vét đen, áo sơ mi trắng, nơ đen. 480 00:31:38,898 --> 00:31:40,816 ‎NGƯỜI KHIẾN NHÀ THI ĐẤU CHẬT KÍN 481 00:31:40,900 --> 00:31:43,027 ‎Ông trả lời phỏng vấn ‎New York Post‎. 482 00:31:43,986 --> 00:31:47,823 ‎Ông được hỏi lý do ‎không cùng đi tuần hành vì quyền công dân. 483 00:31:49,283 --> 00:31:51,702 ‎Ông nói: "Tôi không tin vào phi bạo lực. 484 00:31:52,578 --> 00:31:55,414 ‎Tôi tin vào việc ăn miếng trả miếng". 485 00:31:56,666 --> 00:31:58,209 ‎Chuyện đã rất rõ ràng. 486 00:31:58,834 --> 00:32:02,004 ‎Ông đã ở Harlem. ‎Ông dành thời gian bên Malcolm. 487 00:32:03,255 --> 00:32:05,174 ‎Malcolm đưa Muhammad Ali đến đền 488 00:32:05,257 --> 00:32:07,718 ‎và giới thiệu Muhammad Ali với chúng tôi. 489 00:32:07,802 --> 00:32:12,556 ‎Họ đã có mối quan hệ kiểu thầy trò. 490 00:32:14,433 --> 00:32:16,018 ‎Sự chênh lệch tuổi tác… 491 00:32:16,102 --> 00:32:19,146 ‎chàng trai 22 tuổi bảnh bao 492 00:32:19,230 --> 00:32:23,693 ‎rồi ta có Malcolm, già dặn hơn một chút. 493 00:32:23,776 --> 00:32:25,653 ‎Sự hiểu biết về thế giới 494 00:32:25,736 --> 00:32:28,656 ‎sẽ rất quan trọng với Muhammad Ali. 495 00:32:28,739 --> 00:32:31,158 ‎Đâu thể ở gần Malcolm mà không học hỏi. 496 00:32:31,742 --> 00:32:33,411 ‎Malcolm chia sẻ học thức. 497 00:32:38,499 --> 00:32:41,127 ‎Chính phủ không thể bảo vệ ta, ‎ta nên làm gì? 498 00:32:41,877 --> 00:32:45,047 ‎Đi tìm kẻ đánh bom nhà thờ ‎ở Birmingham, Alabama. 499 00:32:45,131 --> 00:32:47,383 ‎NHÀ THỜ BỊ ĐÁNH BOM ‎BỐN TRẺ EM MẤT MẠNG 500 00:32:47,466 --> 00:32:51,387 ‎Nếu họ không thể thìm ra, ‎vậy hãy để chúng ta tự tìm ra. 501 00:32:51,470 --> 00:32:54,807 ‎Và khi ta tìm ra… Tôi không muốn nghe thế. 502 00:32:54,890 --> 00:32:57,393 ‎Và khi ta tìm ra đó là ai, 503 00:32:57,476 --> 00:32:59,812 ‎kẻ đã sát hại các bé gái của chúng ta, 504 00:33:00,855 --> 00:33:05,234 ‎thì công lý nói rằng ‎kẻ sát nhân phải bị xử tử. 505 00:33:05,317 --> 00:33:07,319 ‎Khi Cassius Clay gặp Malcolm X, 506 00:33:08,237 --> 00:33:12,199 ‎ông không hề biết Malcolm ‎đang đi theo hướng chính trị mới. 507 00:33:12,867 --> 00:33:15,995 ‎Malcolm tin rằng ‎Quốc gia Hồi giáo có tiềm năng 508 00:33:16,078 --> 00:33:19,623 ‎tạo ra sự khác biệt lớn hơn ‎nếu tham gia vào chiến tuyến. 509 00:33:19,707 --> 00:33:22,334 ‎Đừng để đám thuyết giáo ôn hòa lừa phỉnh. 510 00:33:22,418 --> 00:33:25,379 ‎Khi bị chó tấn công, ta tóm lấy con chó, 511 00:33:25,463 --> 00:33:27,715 ‎chính con chó hoặc chủ của nó. 512 00:33:28,215 --> 00:33:30,509 ‎Ông không chủ trương bạo lực, 513 00:33:30,593 --> 00:33:32,470 ‎ông chủ trương tự vệ. 514 00:33:34,263 --> 00:33:38,184 ‎Chúng tôi không cố khơi mào gì. ‎Không khởi đầu, sẽ không rắc rối. 515 00:33:38,851 --> 00:33:42,438 ‎Nhưng nếu nhắm tấn công chúng tôi, ‎hãy sẵn sàng chiến đấu, 516 00:33:42,521 --> 00:33:46,067 ‎vì chúng tôi không làm theo ‎triết lý của Martin Luther King. 517 00:33:48,277 --> 00:33:50,821 ‎Nhưng Elijah đã bảo ông từ chức. 518 00:33:53,324 --> 00:33:56,660 ‎Trong một số thư gửi Malcolm, ‎Elijah nhắc nhở Malcolm: 519 00:33:57,578 --> 00:34:00,956 ‎"Đừng nói gì mà chưa nghe tôi nhắc tới". 520 00:34:02,917 --> 00:34:04,794 ‎Elijah nói: 521 00:34:04,877 --> 00:34:08,547 ‎"Sự phán xét với người Mỹ da trắng ‎sẽ nằm trong tay của Chúa". 522 00:34:09,840 --> 00:34:13,719 ‎Đối với Malcolm, điều này không phù hợp 523 00:34:13,803 --> 00:34:17,431 ‎với mong muốn được ‎chứng kiến công lý ngay lập tức. 524 00:34:17,515 --> 00:34:21,143 ‎Miễn là cuộc đấu tranh ‎đòi quyền công dân này được dẫn dắt… 525 00:34:21,227 --> 00:34:23,479 ‎Tôi cho từ "dẫn dắt" trong ngoặc kép. 526 00:34:23,561 --> 00:34:27,650 ‎Cuộc đấu tranh nếu là do ‎các thủ lĩnh da đen ôn hòa kìm hãm, 527 00:34:27,733 --> 00:34:29,943 ‎cấu trúc quyền lực da trắng không sợ. 528 00:34:30,027 --> 00:34:33,530 ‎Họ chỉ lo sợ khi biết ‎quần chúng da đen sẵn sàng bùng nổ. 529 00:34:33,614 --> 00:34:36,909 ‎Và sự bùng nổ đó ‎sẽ phá hủy một số đồ đạc trong nhà họ. 530 00:34:37,701 --> 00:34:39,620 ‎Bố tôi mê sự bạo dạn ở Malcolm. 531 00:34:40,412 --> 00:34:43,582 ‎Bố đã bắt chước rất nhiều ‎bài thuyết giảng của Malcolm 532 00:34:43,666 --> 00:34:45,709 ‎dựa theo cách Malcolm trình bày. 533 00:34:48,128 --> 00:34:54,760 ‎Ta bắt đầu thấy căng thẳng sớm phát triển 534 00:34:55,845 --> 00:34:58,806 ‎giữa Malcolm X ‎và Elijah Muhammad đáng kính. 535 00:34:59,473 --> 00:35:05,146 ‎Elijah Muhammad không lôi cuốn ‎tương tự như cách Malcolm lôi cuốn. 536 00:35:05,229 --> 00:35:09,108 ‎Vì các vị không thích ý tưởng ‎người da trắng bắn người da đen nhỉ? 537 00:35:09,775 --> 00:35:12,278 ‎Các vị sẵn sàng làm gì đó với việc ấy nhỉ? 538 00:35:12,903 --> 00:35:13,988 ‎Chúng tôi biết mà. 539 00:35:14,071 --> 00:35:17,533 ‎Thành viên thông thường ‎của Quốc gia Hồi giáo yêu Malcolm. 540 00:35:17,616 --> 00:35:19,368 ‎Đối với nhiều người, 541 00:35:19,451 --> 00:35:23,873 ‎ông là sự tiếp cận ‎và trải nghiệm trực tiếp nhất của họ 542 00:35:23,956 --> 00:35:25,875 ‎với giáo lý của Elijah Muhammad. 543 00:35:27,042 --> 00:35:30,713 ‎Một khi Malcolm bắt đầu ‎theo đuổi mọi điều như một trí thức, 544 00:35:31,589 --> 00:35:33,340 ‎tôi nghĩ ông đã đạt đến điểm 545 00:35:33,424 --> 00:35:36,719 ‎mà lợi ích của ông ‎chia tách khỏi lợi ích của tổ chức. 546 00:35:38,762 --> 00:35:42,141 ‎Hẳn là điều đó dẫn đến ‎nhiều căng thẳng và xung đột hơn. 547 00:35:44,018 --> 00:35:45,769 ‎HỒI KÝ MALCOLM X 548 00:35:45,853 --> 00:35:46,937 ‎"Tôi mến cậu ta. 549 00:35:47,605 --> 00:35:50,482 ‎Một số phẩm chất lan truyền cậu ta có 550 00:35:50,566 --> 00:35:52,234 ‎khiến cậu ta là một trong số 551 00:35:52,318 --> 00:35:54,361 ‎vài người tôi từng mời đến nhà". 552 00:35:57,615 --> 00:35:58,741 ‎Họ đã nói chuyện. 553 00:35:58,824 --> 00:36:00,868 ‎Chắc họ đã nói chuyện điện thoại, 554 00:36:00,951 --> 00:36:02,828 ‎nhưng tất cả đều bí mật. 555 00:36:03,495 --> 00:36:07,958 ‎Nhưng Hội Bảo trợ Louisville ‎bắt đầu đánh hơi thấy việc đang diễn ra. 556 00:36:08,042 --> 00:36:10,544 ‎Bọn họ bắt đầu nhận ra rằng 557 00:36:10,628 --> 00:36:14,131 ‎Cassius có liên hệ với người Hồi giáo. 558 00:36:14,215 --> 00:36:16,467 ‎Bọn họ bắt đầu lùi lại. 559 00:36:17,885 --> 00:36:20,221 ‎Đột nhiên, lời Cassius Clay hùng biện 560 00:36:20,304 --> 00:36:24,058 ‎bắt đầu vang vọng quan điểm Malcolm X. 561 00:36:27,561 --> 00:36:30,522 ‎Tháng Bảy, 1963, Chicago. 562 00:36:31,357 --> 00:36:34,068 ‎Bruce Hills, phóng viên ‎Chicago Sun-Times‎, 563 00:36:34,151 --> 00:36:36,737 ‎chờ sẵn bên ngoài Đại học Hồi giáo, 564 00:36:36,820 --> 00:36:38,822 ‎là trường của Quốc gia Hồi giáo. 565 00:36:39,865 --> 00:36:43,661 ‎Bằng cách nào đó, ‎anh ta biết có chiếc Cadillac đỏ rực 566 00:36:43,744 --> 00:36:45,829 ‎đang đậu ở sau Đại học Hồi giáo. 567 00:36:47,081 --> 00:36:50,292 ‎Cassius và Rudy và vài người khác bước ra. 568 00:36:51,252 --> 00:36:53,003 ‎Bruce Hills phấn khích. 569 00:36:53,087 --> 00:36:54,338 ‎Mắt anh ta sáng lên 570 00:36:55,256 --> 00:36:57,299 ‎rồi anh ta đi theo xe của Cassius. 571 00:36:58,842 --> 00:37:01,345 ‎Bruce khiến Cassius hạ cửa sổ xe xuống. 572 00:37:02,763 --> 00:37:04,473 ‎Anh ta thấy Cassius có đeo 573 00:37:04,556 --> 00:37:08,852 ‎huy hiệu sao và lưỡi liềm: "Sao? ‎Anh là thành viên Quốc gia Hồi giáo à?" 574 00:37:09,770 --> 00:37:14,275 ‎Trước tiên, Cassius Clay đáp: "Không". ‎Rồi anh nói: "Nếu đúng thì sao chứ? 575 00:37:15,401 --> 00:37:17,069 ‎Đó là tổ chức tuyệt vời". 576 00:37:17,987 --> 00:37:23,242 ‎Và cứ thế tiếp tục cho đến khi ‎Rudy rẽ vào đường cao tốc ra khỏi Chicago. 577 00:37:26,453 --> 00:37:28,998 ‎Câu chuyện được Bruce Hills đăng báo 578 00:37:29,081 --> 00:37:32,751 ‎nhưng chưa thành chuyện lớn trên báo chí. 579 00:37:34,044 --> 00:37:38,716 ‎Nhưng đã rõ ràng là Cassius ‎có liên hệ với Quốc gia Hồi giáo. 580 00:37:39,800 --> 00:37:42,094 ‎Sự thực là Cassius Clay 581 00:37:42,177 --> 00:37:47,433 ‎có liên quan đến nhóm này ‎khiến nhiều người da trắng lo lắng. 582 00:37:48,309 --> 00:37:51,562 ‎FBI nói phong trào này ‎là mối đe dọa tiềm tàng. 583 00:37:51,645 --> 00:37:54,481 ‎cho an ninh nội bộ của nước Mỹ. 584 00:37:57,109 --> 00:37:59,945 ‎J Edgar Hoover là giám đốc của FBI, 585 00:38:00,029 --> 00:38:02,573 ‎làm việc cho chính quyền Kennedy. 586 00:38:04,366 --> 00:38:09,204 ‎Hoover và FBI đã thực hiện ‎một chương trình phản gián 587 00:38:09,288 --> 00:38:12,708 ‎thiết kế để giảm tác động của ‎Elijah Muhammad và Malcolm X. 588 00:38:15,794 --> 00:38:17,921 ‎Không chỉ giám sát thụ động, 589 00:38:18,005 --> 00:38:20,382 ‎mà còn là sự xâm nhập chủ động 590 00:38:20,966 --> 00:38:24,219 ‎được thiết kế để làm xói mòn tác động 591 00:38:24,303 --> 00:38:26,096 ‎mà Quốc gia Hồi giáo đang có, 592 00:38:26,180 --> 00:38:28,807 ‎giảm thiểu tác động Malcolm đang có. 593 00:38:29,892 --> 00:38:32,269 ‎Ngày nào họ cũng lên kế hoạch 594 00:38:32,353 --> 00:38:34,980 ‎để ngăn chặn Elijah và tín đồ của ông. 595 00:38:35,689 --> 00:38:37,858 ‎Mà xin nói là các vị hơi muộn rồi. 596 00:38:43,030 --> 00:38:45,574 ‎Ta chủ yếu đối mặt với vấn đề đạo đức. 597 00:38:46,367 --> 00:38:48,285 ‎Điều này cổ như Kinh Thánh 598 00:38:48,369 --> 00:38:50,954 ‎và rành mạch như Hiến pháp nước Mỹ. 599 00:38:51,914 --> 00:38:53,290 ‎Trọng tâm của câu hỏi 600 00:38:54,249 --> 00:38:57,086 ‎là liệu tất cả người Mỹ ‎có được quyền bình đẳng 601 00:38:57,753 --> 00:38:59,171 ‎và các cơ hội bình đẳng? 602 00:39:00,089 --> 00:39:03,884 ‎Liệu ta có định đối xử với ‎đồng bào Mỹ như ta muốn được đối xử? 603 00:39:09,681 --> 00:39:13,143 ‎Từ Dallas, Texas, ‎tin cấp báo dường như chính thức, 604 00:39:13,227 --> 00:39:18,482 ‎Tổng thống Kennedy đã qia đời ‎lúc 13:00 theo giờ chuẩn miền Trung. 605 00:39:28,367 --> 00:39:31,703 ‎Dọc đại lộ đang u sầu, ‎họ đưa Tổng thống John F Kennedy, 606 00:39:31,787 --> 00:39:32,996 ‎anh hùng và liệt sĩ, 607 00:39:33,080 --> 00:39:35,791 ‎tới nằm dưới mái vòm của Điện Capitol. 608 00:39:37,042 --> 00:39:38,669 ‎Khi Kennedy chết đi, 609 00:39:39,294 --> 00:39:43,924 ‎Elijah Muhammad ‎đã chỉ thị tất cả các đền thờ 610 00:39:45,467 --> 00:39:48,137 ‎hãy để ông bộc lộ cảm xúc của toàn tổ chức 611 00:39:48,220 --> 00:39:50,931 ‎CỰU THƯ KÝ TOÀN QUỐC, ‎TỔ CHỨC QUỐC GIA HỒI GIÁO 612 00:39:51,014 --> 00:39:52,724 ‎về cái chết của tổng thống. 613 00:39:53,308 --> 00:39:55,436 ‎Elijah Muhammad, từ nhà ở Phoenix, 614 00:39:55,519 --> 00:39:59,398 ‎gọi điện cho báo, yêu cầu đăng ‎tuyên bố của ông lên trang nhất. 615 00:39:59,481 --> 00:40:02,025 ‎Lời tuyên bố viết: "Như toàn thế giới, 616 00:40:02,109 --> 00:40:05,529 ‎chúng tôi rất sốc trước vụ ‎ám sát tổng thống của chúng ta". 617 00:40:07,072 --> 00:40:09,408 ‎Tôi phải tôn trọng điều Sứ giả nói. 618 00:40:09,491 --> 00:40:10,826 ‎Không nên tuyên bố gì. 619 00:40:12,202 --> 00:40:13,412 ‎Tôi hiểu điều đó. 620 00:40:14,163 --> 00:40:16,957 ‎Với tôi, ông dạy người da trắng là quỷ dữ 621 00:40:17,958 --> 00:40:19,042 ‎thì Kennedy là ai? 622 00:40:19,918 --> 00:40:22,337 ‎Theo tôi biết, ông ta đâu làm gì cho tôi. 623 00:40:23,213 --> 00:40:28,010 ‎Ý là, tôi vẫn phải chu cấp cho bản thân. ‎Ông ta không bỏ tiền vào túi tôi. 624 00:40:28,594 --> 00:40:31,597 ‎Mà tôi cần nghe cha mình, ‎Elijah Muhammad đáng kính. 625 00:40:31,680 --> 00:40:33,974 ‎Ông đã nói rõ là không tuyên bố gì. 626 00:40:35,642 --> 00:40:40,230 ‎Bất chấp chỉ dẫn của Sứ giả, 627 00:40:40,939 --> 00:40:42,191 ‎Malcolm đã lên tiếng. 628 00:40:44,526 --> 00:40:47,446 ‎Malcolm X, phó chỉ huy ‎phong trào Hồi giáo da đen, 629 00:40:47,529 --> 00:40:49,531 ‎tỏ ra mừng về vụ ám sát tổng thống 630 00:40:49,615 --> 00:40:52,034 ‎tại biểu tình ở Manhattan Chủ nhật trước. 631 00:40:52,117 --> 00:40:56,622 ‎Malcolm nói việc giết tổng thống ‎là một ví dụ về luật nhân quả. 632 00:40:56,705 --> 00:40:58,081 ‎Ông còn nói thêm: 633 00:40:58,165 --> 00:41:00,167 ‎"Bản thân lớn lên từ nông thôn, 634 00:41:00,250 --> 00:41:02,794 ‎trò nhân quả thế này không khiến tôi buồn 635 00:41:02,878 --> 00:41:04,630 ‎mà luôn khiến tôi vui". 636 00:41:04,713 --> 00:41:08,592 ‎Chicago hôm nay, Elijah Muhammad, ‎lãnh đạo Hồi giáo phản da trắng, 637 00:41:08,675 --> 00:41:11,845 ‎đình chỉ Malcolm X ‎và bác bỏ tuyên bố của ông. 638 00:41:12,554 --> 00:41:16,517 ‎Vụ đó giúp Elijah Muhammad ‎một cái cớ được xã hội chấp nhận 639 00:41:17,559 --> 00:41:19,895 ‎để bịt miệng Malcolm. 640 00:41:19,978 --> 00:41:23,607 ‎THỦ LĨNH HỒI GIÁO DA ĐEN ‎ĐÌNH CHỈ MALCOLM X VÌ NÓI XẤU KENNEDY 641 00:41:23,690 --> 00:41:28,070 ‎Ông không được phép thuyết giáo ‎hay xuất hiện ở nhà nguyện tại Harlem. 642 00:41:28,153 --> 00:41:32,407 ‎Thực tế, thành viên ở nhà nguyện ‎cũng không được liên hệ với Malcolm. 643 00:41:36,370 --> 00:41:38,455 ‎Đây là sự tan vỡ lớn trong đời ông. 644 00:41:40,624 --> 00:41:45,254 ‎Ông đã coi Elijah Muhammad ‎như là vị cứu tinh của mình. 645 00:41:45,921 --> 00:41:47,798 ‎Elijah Muhammad đáng kính nhất. 646 00:41:49,883 --> 00:41:55,222 ‎Cảm xúc của ông ‎chắc chắn là rất sâu sắc, chân thành. 647 00:41:55,305 --> 00:41:58,934 ‎Tôi muốn xin lỗi ông ‎vì đã khiến ông thất vọng, 648 00:41:59,643 --> 00:42:02,729 ‎cho những sai lầm của tôi, ‎nhất là trong năm vừa qua. 649 00:42:04,815 --> 00:42:07,025 ‎Và trên hết, tôi cầu nguyện với Allah 650 00:42:07,109 --> 00:42:09,528 ‎để được ông thương xót và tha thứ. 651 00:42:11,655 --> 00:42:17,202 ‎Malcolm bị giằng xé giữa ý nghĩ rằng ‎Elijah Muhammad giống như bố mình, 652 00:42:17,286 --> 00:42:21,415 ‎và thực tế là bố ông ‎đã nắm lấy cổ họng của ông. 653 00:42:24,251 --> 00:42:27,921 ‎Rạn nứt ngày một rộng sắp là vấn đề lớn 654 00:42:28,005 --> 00:42:30,299 ‎với những người khác như Muhammad Ali. 655 00:42:33,677 --> 00:42:35,387 ‎Sonny Liston mà đánh bại tôi… 656 00:42:36,513 --> 00:42:38,890 ‎thì tôi sẽ hôn chân gã dưới mưa, 657 00:42:39,933 --> 00:42:43,770 ‎nói rằng gã là vĩ đại nhất ‎rồi bắt chuyến bay kế tiếp ra khỏi Mỹ! 658 00:42:43,854 --> 00:42:46,064 ‎Tôi nghĩ thế về Sonny Liston đấy! 659 00:42:46,148 --> 00:42:47,983 ‎Giữa Liston và Ali ta có 660 00:42:48,066 --> 00:42:53,155 ‎một bên là kẻ du côn ‎còn bên kia là một gã to mồm. 661 00:42:53,739 --> 00:42:56,491 ‎Nhìn tôi đi, đầy tự tin! Tôi đâu thể thua! 662 00:42:56,575 --> 00:43:00,621 ‎Tôi có 180 trận nghiệp dư, ‎22 trận chuyên nghiệp và đẹp như phụ nữ! 663 00:43:03,290 --> 00:43:05,334 ‎Người ta đã rất khiếp sợ Liston. 664 00:43:07,336 --> 00:43:11,173 ‎Sonny Liston từng là ‎võ sĩ quyền anh xuất thân từ trại giam… 665 00:43:12,674 --> 00:43:16,595 ‎Ông từng làm đầu gấu cho ‎tổ chức tội phạm có tổ chức. 666 00:43:18,096 --> 00:43:20,974 ‎Anh nợ tiền, Sonny sẽ ghé thăm anh. 667 00:43:21,933 --> 00:43:26,897 ‎Gã sẽ gục ở hiệp tám, để thấy tôi vĩ đại. ‎Gã cứ nói nhảm, tôi sẽ giảm còn năm. 668 00:43:28,357 --> 00:43:31,193 ‎Cassius, vì những gì ông đã tập trung vào, 669 00:43:31,276 --> 00:43:33,320 ‎rèn luyện cho trận đấu lớn ấy, 670 00:43:33,403 --> 00:43:37,407 ‎tôi không nghĩ ông đồng điệu ‎với tất thảy các động thái nội tại 671 00:43:37,491 --> 00:43:38,784 ‎ở Quốc gia Hồi giáo. 672 00:43:41,620 --> 00:43:45,749 ‎Ngày 15 tháng Một 1964, ‎Malcolm định đi về phía Nam. 673 00:43:45,832 --> 00:43:49,461 ‎Ông tính đi cùng gia đình ‎đến Miami để thăm Cassius Clay. 674 00:43:50,671 --> 00:43:52,881 ‎Trước chuyến đi, ông gọi cho Cassius. 675 00:43:52,964 --> 00:43:56,551 ‎Cassius đáp: "Tuyệt". ‎Ông hăng hái, háo hức được gặp Malcolm. 676 00:43:56,635 --> 00:43:59,346 ‎Ta biết Malcolm thực sự đã gọi cho Cassius 677 00:43:59,429 --> 00:44:01,306 ‎vì một đặc vụ FBI ở New York 678 00:44:01,390 --> 00:44:04,559 ‎đã tức thì gọi đến ‎văn phòng hiện trường ở Miami 679 00:44:04,643 --> 00:44:06,353 ‎và đưa ra một chỉ thị: 680 00:44:06,436 --> 00:44:09,147 ‎"Malcolm sẽ đến ‎trên chuyến bay cụ thể này. 681 00:44:09,815 --> 00:44:12,067 ‎Cassius Clay sẽ ở đó. 682 00:44:12,150 --> 00:44:14,528 ‎Hãy đảm bảo sẽ bám đuôi xe của họ". 683 00:44:18,573 --> 00:44:20,867 ‎Miami là nơi duy nhất 684 00:44:20,951 --> 00:44:24,287 ‎mà gia đình chúng tôi cùng đi nghỉ 685 00:44:24,996 --> 00:44:27,457 ‎và là nghỉ trọ ở nhà người khác. 686 00:44:27,541 --> 00:44:29,835 ‎NHÀ CỦA CASSIUS CLAY, MIAMI, FLORIDA 687 00:44:31,253 --> 00:44:33,755 ‎Bức ảnh gia đình đó có mẹ tôi 688 00:44:33,839 --> 00:44:39,886 ‎với hai chị gái tôi, Attallah và Qubilah, ‎còn tôi ngồi trên đùi Muhammad Ali. 689 00:44:42,431 --> 00:44:48,395 ‎Bố tôi đưa vợ và các con ‎đến nhà của Muhammad Ali, 690 00:44:49,521 --> 00:44:52,566 ‎điều đó nghĩa là ‎bố tôi tin ông ấy hoàn toàn. 691 00:44:54,401 --> 00:44:57,863 ‎Bố tôi coi Malcolm là bạn, ‎là gia đình, thật sự đấy. 692 00:44:57,946 --> 00:45:02,492 ‎Và Malcolm là một trong số ‎vài người bố đã gặp mà có thể tin tưởng. 693 00:45:05,996 --> 00:45:07,998 ‎Malcolm đã rất cần đồng minh. 694 00:45:08,540 --> 00:45:11,084 ‎Ông đã bị cô lập trong phong trào. 695 00:45:12,419 --> 00:45:14,212 ‎Cassius có thể là con mồi lớn. 696 00:45:14,755 --> 00:45:18,550 ‎Tôi nghĩ đó có thể là ‎một phần tính toán của Malcolm. 697 00:45:19,718 --> 00:45:23,513 ‎Ta không thể bác bỏ khả năng ‎Malcolm có các động cơ cụ thể, 698 00:45:23,597 --> 00:45:25,682 ‎mà có thể là phục vụ cá nhân anh. 699 00:45:25,766 --> 00:45:28,727 ‎Người nào đó… mà anh có thể tận dụng 700 00:45:28,810 --> 00:45:31,396 ‎nhờ tầm ảnh hưởng ngày một lớn của cậu ta, 701 00:45:31,480 --> 00:45:32,981 ‎mà để giúp cả anh nữa. 702 00:45:36,109 --> 00:45:39,905 ‎Malcolm gửi những bức ảnh này ‎tới hai tờ báo của người da đen. 703 00:45:41,615 --> 00:45:44,159 ‎Malcolm muốn nhắc nhở Elijah Muhammad 704 00:45:44,743 --> 00:45:46,620 ‎rằng Cassius Clay có khả năng 705 00:45:46,703 --> 00:45:50,248 ‎đưa thêm thành viên vào phong trào ‎và họ thân như anh em. 706 00:45:52,292 --> 00:45:53,960 ‎Malcolm bảo Elijah Muhammad: 707 00:45:54,044 --> 00:45:57,547 ‎"Sẽ thế nào nếu ăn mừng Lễ Cứu Tinh…" 708 00:45:57,631 --> 00:45:59,132 ‎là một ngày sau trận đấu, 709 00:45:59,216 --> 00:46:01,551 ‎"…nếu tôi xuất hiện cùng Cassius Clay?" 710 00:46:01,635 --> 00:46:02,594 ‎TRẬN ĐẤU VÔ ĐỊCH 711 00:46:02,677 --> 00:46:04,179 ‎ELIJAH MUHAMMAD LÊN TIẾNG 712 00:46:04,262 --> 00:46:06,431 ‎"Tôi muốn trở về, Sứ giả đáng kính, 713 00:46:07,057 --> 00:46:10,727 ‎và tôi có một người ‎có thể hỗ trợ mục tiêu của chúng ta". 714 00:46:15,732 --> 00:46:17,484 ‎Tầm một tuần trước trận đấu, 715 00:46:18,151 --> 00:46:20,445 ‎Malcolm X xuất hiện. 716 00:46:21,696 --> 00:46:23,949 ‎Malcolm tập vài buổi ở tại huấn luyện. 717 00:46:25,659 --> 00:46:31,414 ‎Ông đã được yêu cầu rời đi… và về nhà. 718 00:46:31,957 --> 00:46:34,376 ‎Rằng ông có thể quay lại xem trận đấu. 719 00:46:35,752 --> 00:46:38,380 ‎Điểm nhấn thực sự vào thời điểm đó 720 00:46:38,463 --> 00:46:42,092 ‎là liệu Cassius Clay có phải 721 00:46:42,175 --> 00:46:45,929 ‎một thành viên của Quốc gia Hồi giáo? 722 00:46:46,972 --> 00:46:50,100 ‎Họ không muốn người Hồi giáo ‎là nhà vô địch hạng nặng, 723 00:46:50,183 --> 00:46:52,060 ‎nên họ đã đe dọa ông ấy. 724 00:46:52,686 --> 00:46:56,189 ‎Cassius đã chuẩn bị thu dọn ‎lên xe buýt để rời thành phố, 725 00:46:56,273 --> 00:46:57,607 ‎vì họ nói hủy trận đó. 726 00:46:58,692 --> 00:47:01,820 ‎Nhưng hội quảng bá biết ông định đi, ‎họ quay lại nói: 727 00:47:01,903 --> 00:47:04,447 ‎"Đừng nhận là Hồi giáo, bọn tôi sẽ im". 728 00:47:10,287 --> 00:47:12,873 ‎Ngày 25 tháng Hai 1964. 729 00:47:15,000 --> 00:47:17,002 ‎Giải vô địch hạng nặng thế giới. 730 00:47:17,085 --> 00:47:19,796 ‎Malcolm đã trở lại Miami. 731 00:47:21,214 --> 00:47:24,384 ‎Miami, Florida, nơi Ngọn đuốc Tình bạn 732 00:47:24,467 --> 00:47:28,555 ‎biểu thị sự chào đón những người tốt ‎từ mọi chủng tộc và tín ngưỡng. 733 00:47:29,806 --> 00:47:31,892 ‎Thành phố Miami phân chia chủng tộc 734 00:47:31,975 --> 00:47:35,478 ‎và ông phải ở khách sạn ‎chỉ dành cho người da đen. 735 00:47:37,063 --> 00:47:40,233 ‎Từ thời khắc lái xe ‎đến cổng chính Trung tâm Hampton, 736 00:47:40,317 --> 00:47:42,068 ‎bạn được đảm bảo chào đón. 737 00:47:42,152 --> 00:47:43,570 ‎Một ngôi nhà xa nhà 738 00:47:43,653 --> 00:47:47,032 ‎với hàng ngàn du khách ‎từ các bang của nước Mỹ 739 00:47:47,115 --> 00:47:48,450 ‎và nhiều vùng đất lạ, 740 00:47:48,533 --> 00:47:50,994 ‎tới tìm ánh dương tuyệt vời ở Florida. 741 00:47:55,665 --> 00:47:56,875 ‎TRUNG TÂM HAMPTON 742 00:47:56,958 --> 00:48:00,045 ‎Nếu bạn muốn mất tiền ‎thì hãy đánh cược cho Sonny. 743 00:48:00,128 --> 00:48:02,756 ‎Nhưng cược cho Clay ‎nếu muốn ngày tốt lành. 744 00:48:04,716 --> 00:48:07,969 ‎Tôi luôn nghĩ Sonny Liston 745 00:48:08,595 --> 00:48:12,515 ‎chỉ thực sự sợ hãi một điều ‎và đó là một gã điên rồ. 746 00:48:15,060 --> 00:48:18,229 ‎Ông là người ra tù ‎và đã dành thời gian sau song sắt 747 00:48:18,897 --> 00:48:21,316 ‎nơi mà ở đó ông thấy người ta phát điên. 748 00:48:22,192 --> 00:48:24,778 ‎Cassius dùng chiến thuật đó, 749 00:48:25,445 --> 00:48:28,239 ‎quấy rối và giễu nhau ông ta. 750 00:48:29,616 --> 00:48:32,535 ‎Cassius phát điên ‎tại buổi cân nặng chính thức, 751 00:48:32,619 --> 00:48:34,955 ‎cố mà công kích Sonny Liston. 752 00:48:36,331 --> 00:48:40,669 ‎Một người gã điên ‎không có gì để mất có thể làm hại ta. 753 00:48:43,338 --> 00:48:45,131 ‎Chúng ta gần tiến tới 754 00:48:45,215 --> 00:48:47,801 ‎cuộc chiến vô địch hạng nặng thế giới. 755 00:48:47,884 --> 00:48:49,928 ‎Tay đấm, nhà vô địch Sonny Liston, 756 00:48:50,011 --> 00:48:51,972 ‎võ sĩ thách thức Cassius Clay. 757 00:48:52,597 --> 00:48:53,890 ‎Ngay trước trận đấu, 758 00:48:55,183 --> 00:48:57,143 ‎Cassius rất lo lắng. 759 00:48:58,478 --> 00:49:02,649 ‎Đây là trận lớn. ‎Ông sắp đấu với Sonny Liston, một lẻ xấu. 760 00:49:04,150 --> 00:49:06,653 ‎Malcolm X chợt xuất hiện ở phòng thay đồ. 761 00:49:06,736 --> 00:49:07,570 ‎Họ cầu nguyện, 762 00:49:07,654 --> 00:49:12,701 ‎Malcolm nói với anh tôi, chỉ dẫn đôi chút, ‎rồi anh tôi đã rất tự tin khi bước ra. 763 00:49:13,576 --> 00:49:16,371 ‎Malcolm khuyến khích Cassius tin rằng 764 00:49:16,454 --> 00:49:20,667 ‎ông phải đem vào sàn đấu đó 765 00:49:20,750 --> 00:49:24,004 ‎sức mạnh của Chúa, ‎nếu không phải là chính Chúa. 766 00:49:24,087 --> 00:49:28,174 ‎Ta sẵn sàng cho một đêm thú vị ‎ở Convention Hall, Bãi biển Miami. 767 00:49:28,258 --> 00:49:30,802 ‎Với sự ủng hộ của người anh kết nghĩa, 768 00:49:30,885 --> 00:49:33,847 ‎người cũng tin tưởng sâu sắc như ta vậy, 769 00:49:33,930 --> 00:49:39,728 ‎ta có thể cầu với Chúa ‎là ban cho ta ý chí làm điều ta phải làm. 770 00:49:40,395 --> 00:49:42,731 ‎Giờ thắc mắc sẽ được giải đáp. 771 00:49:42,814 --> 00:49:45,650 ‎Nếu vượt qua hiệp đầu, ‎vậy là vừa đủ bất ngờ rồi. 772 00:49:46,818 --> 00:49:50,780 ‎Malcolm có ghế ở hàng bảy, ghế thứ bảy. 773 00:49:51,489 --> 00:49:53,616 ‎Đây là lời tiên tri hóa ra sự thật. 774 00:49:54,200 --> 00:49:55,326 ‎Họ bắt đầu rồi đây. 775 00:49:55,410 --> 00:49:58,621 ‎Clay vừa cười đối thủ, ‎lùi lại, lắc lư, đung đưa người. 776 00:49:59,205 --> 00:50:00,915 ‎Clay đấm cả bên phải và trái! 777 00:50:00,999 --> 00:50:03,543 ‎Liston trúng đòn, dưới hai mắt chảy máu! 778 00:50:03,626 --> 00:50:07,380 ‎Chuông báo hiệp năm, ‎anh đang gặp rắc rối với đôi mắt. 779 00:50:07,464 --> 00:50:11,593 ‎Huấn luyện viên nói Liston có gì ở găng. ‎Clay chớp mắt, nói nhìn khó. 780 00:50:13,553 --> 00:50:15,346 ‎Liston cúi gục đánh thân dưới. 781 00:50:15,430 --> 00:50:17,682 ‎Clay chớp mắt như không thấy Liston, 782 00:50:17,766 --> 00:50:18,892 ‎và thế sẽ nguy lắm. 783 00:50:19,768 --> 00:50:22,771 ‎Cơ thể và cử động đầu tốt ‎giúp cản cú đấm từ Liston. 784 00:50:24,397 --> 00:50:26,691 ‎Cassius lại tấn công vào hiệp năm. 785 00:50:26,775 --> 00:50:27,984 ‎Suốt đợt đánh này, 786 00:50:28,068 --> 00:50:31,279 ‎Cassius đã thọi được ‎cú đấm trái vào mặt Sonny Liston. 787 00:50:31,863 --> 00:50:35,492 ‎Và ở hiệp sáu này, ‎Clay đã nắm quyền kiểm soát trận đấu. 788 00:50:39,621 --> 00:50:42,123 ‎Hết hiệp sáu, Liston mệt mỏi về góc riêng. 789 00:50:42,707 --> 00:50:44,667 ‎Và chúng ta tiến vào hiệp bảy… 790 00:50:45,293 --> 00:50:46,377 ‎Đợi một chút! 791 00:50:47,212 --> 00:50:49,589 ‎Sonny Liston sẽ không ra đấu! 792 00:50:49,672 --> 00:50:54,010 ‎Người chiến thắng và nhà vô địch ‎hạng nặng thế giới mới là Cassius Clay! 793 00:50:54,094 --> 00:50:57,013 ‎Mỗi lần xem trận đấu, ‎tôi vẫn thấy nổi da gà. 794 00:50:57,806 --> 00:50:59,849 ‎Đang xảy ra sự hỗn loạn. 795 00:50:59,933 --> 00:51:04,562 ‎Khi đi quanh sàn đấu, ông chỉ vào tất cả: ‎"Tôi đã bảo các người mà! 796 00:51:05,522 --> 00:51:08,316 ‎Tôi nói tôi siêu nhất và đã chứng minh". 797 00:51:08,900 --> 00:51:12,320 ‎Khoảnh khắc đó ‎sẽ gắn bó với ta đến hết cuộc đời. 798 00:51:12,403 --> 00:51:15,323 ‎- Tôi chấn động thế giới! ‎- Chấn động thế giới! 799 00:51:15,406 --> 00:51:16,574 ‎Chấn động thế giới! 800 00:51:16,658 --> 00:51:17,992 ‎Chấn động thế giới! 801 00:51:20,745 --> 00:51:23,456 ‎Cậu ta nhận là giỏi nhất, ‎bị vận may chống lại. 802 00:51:23,540 --> 00:51:25,333 ‎Cậu ta khiến đám nhà cái giận. 803 00:51:25,416 --> 00:51:27,961 ‎Cậu ta chiến thắng, trở thành nhà vô địch. 804 00:51:28,044 --> 00:51:33,424 ‎Và những người hiểu ‎tâm lý học và hiệu ứng mà… 805 00:51:34,342 --> 00:51:35,426 ‎Hiệu ứng tâm lý từ 806 00:51:35,510 --> 00:51:39,430 ‎hình ảnh mà người hùng ‎tự gán vào bản thân mình, 807 00:51:40,682 --> 00:51:44,310 ‎họ biết ngay khi… ‎người ta đầu đồng cảm với Cassius 808 00:51:44,394 --> 00:51:47,981 ‎và hình ảnh cậu ta tạo ra, ‎họ sẽ gặp rắc rối với dân da đen. 809 00:51:48,064 --> 00:51:51,151 ‎Vì họ sẽ thấy dân da đen ‎khắp phố nói: "Tôi là nhất." 810 00:51:51,234 --> 00:51:53,611 ‎Cassius nói: "Tôi là người chính trực". 811 00:51:53,695 --> 00:51:56,698 ‎Cassius Clay, vĩ đại nhất! 812 00:51:56,781 --> 00:51:59,909 ‎- Ai là đấu sĩ đẹp nhất lịch sử? ‎- Cassius Clay! 813 00:51:59,993 --> 00:52:01,703 ‎- Anh ấy là nhất! ‎- Được rồi. 814 00:52:01,786 --> 00:52:03,913 ‎Lượn như bướm, đấm như ong chích! 815 00:52:03,997 --> 00:52:07,250 ‎Họ rời trung tâm hội nghị ở dạng nhóm nhỏ. 816 00:52:07,876 --> 00:52:10,879 ‎Rudy, Cassius, Malcolm X, 817 00:52:10,962 --> 00:52:13,756 ‎Jim Brown, ‎cầu thủ bóng bầu dục xuất sắc hồi đó, 818 00:52:14,591 --> 00:52:17,177 ‎Sam Cooke, ‎nghệ sĩ thu âm không thể tin nổi, 819 00:52:17,260 --> 00:52:19,012 ‎một bạn tốt của Cassius. 820 00:52:19,095 --> 00:52:21,639 ‎Và họ đến nơi đây… 821 00:52:25,560 --> 00:52:26,644 ‎Trung tâm Hampton. 822 00:52:28,062 --> 00:52:32,984 ‎Cassius và Rudy ngồi trên các ghế đẩu này. 823 00:52:35,195 --> 00:52:38,948 ‎Nhà vô địch Cassius Clay, ăn một cốc kem. 824 00:52:39,032 --> 00:52:41,659 ‎Ông coi một cốc kem ‎là ý tưởng ăn mừng lớn. 825 00:52:45,663 --> 00:52:47,665 ‎Một quãng thời gian tôi vui nhất. 826 00:52:47,749 --> 00:52:49,417 ‎Ai cũng ăn mừng chiến thắng. 827 00:52:52,045 --> 00:52:55,256 ‎Vào thời khắc này, ai cũng nói: ‎"Chúng tôi đã tin anh". 828 00:52:55,924 --> 00:52:58,009 ‎nhưng chính Malcolm tin vào ông. 829 00:52:59,844 --> 00:53:01,221 ‎Điều ấy có nghĩa gì dó. 830 00:53:02,263 --> 00:53:05,099 ‎Với lòng biết ơn, ông ăn mừng với Malcolm. 831 00:53:06,142 --> 00:53:08,144 ‎TRUNG TÂM HAMPTON ‎NHÀ NGHỈ & VILLA 832 00:53:08,228 --> 00:53:09,062 ‎Trời đã muộn, 833 00:53:09,896 --> 00:53:11,522 ‎câu chuyện kể rằng Malcolm, 834 00:53:11,606 --> 00:53:16,611 ‎Cassius Clay, Rudy, Jim Brown, ‎có thể là vài người khác nữa… 835 00:53:17,612 --> 00:53:21,324 ‎Họ đến phòng của Malcolm X. ‎Đã đến lúc nói chuyện nghiêm túc. 836 00:53:22,075 --> 00:53:23,868 ‎Giờ Malcolm X nói: "Biết đấy, 837 00:53:24,744 --> 00:53:27,330 ‎đến lúc dừng trò ‎Louisville Lip huênh hoang. 838 00:53:29,165 --> 00:53:31,459 ‎Cậu đã có danh hiệu, có bệ phóng. 839 00:53:33,878 --> 00:53:36,089 ‎Giờ cậu phải bắt đầu nói đúng đắn". 840 00:53:36,172 --> 00:53:40,343 ‎TRUNG TÂM HAMPTON ‎PHÒNG CỦA MUHAMMAD ALI 841 00:53:40,426 --> 00:53:43,805 ‎Ta không ở phòng đó, ‎không có đoạn ghi âm cuộc nói chuyện. 842 00:53:43,888 --> 00:53:46,391 ‎Ta chỉ biết những gì xảy ra tiếp theo. 843 00:53:47,767 --> 00:53:48,768 ‎Cậu ta đã có thể, 844 00:53:50,144 --> 00:53:53,064 ‎nhờ việc thừa nhận Allah là Chúa 845 00:53:53,147 --> 00:53:55,692 ‎và Muhammad là Sứ giả của ngài, 846 00:53:56,442 --> 00:54:00,822 ‎nói rằng đã đánh bại ‎một đối thủ mạnh hơn mình nhiều. 847 00:54:01,489 --> 00:54:05,201 ‎Kẻ thù đã muốn cậu ta gục ngã hoàn toàn. 848 00:54:07,745 --> 00:54:09,289 ‎Bọn họ đã nói cậu ta sẽ… 849 00:54:10,665 --> 00:54:13,668 ‎Liston sẽ xé nát khuôn mặt đẹp của cậu. 850 00:54:17,005 --> 00:54:19,424 ‎Nhưng Allah và tôi nói: "Không". 851 00:54:20,717 --> 00:54:23,636 ‎Ông nghĩ việc Cassius ‎là người Hồi giáo da đen 852 00:54:23,720 --> 00:54:25,680 ‎liên quan gì đến chiến thắng này? 853 00:54:25,763 --> 00:54:30,852 ‎Tôi chưa nghe cậu ta nói là thuộc tổ chức. ‎Chỉ nghe cậu ta nói tin vào Hồi giáo. 854 00:54:33,438 --> 00:54:34,480 ‎THÁNG BA 1964 855 00:54:34,564 --> 00:54:37,859 ‎Khoảng một tuần sau ‎cuộc đâu giữa Clay và Liston, 856 00:54:37,942 --> 00:54:39,610 ‎họ đến Liên Hợp Quốc. 857 00:54:39,694 --> 00:54:43,906 ‎Malcolm X, tôi muốn nói ngắn gọn ‎về quan hệ của ông với Cassius. 858 00:54:43,990 --> 00:54:45,700 ‎Ông biết anh ấy bao lâu rồi? 859 00:54:45,783 --> 00:54:46,993 ‎Gần ba năm rồi. 860 00:54:47,076 --> 00:54:51,539 ‎Và ông đã tư vấn cho anh ấy ‎về vấn đề tôn giáo chưa? 861 00:54:51,622 --> 00:54:53,458 ‎Tôi không cho ai lời khuyên. 862 00:54:53,541 --> 00:54:55,126 ‎Cậu ta là em và bạn tôi. 863 00:54:55,209 --> 00:54:57,962 ‎Tôi bày tỏ điều tôi rõ và hiểu về cậu ta. 864 00:54:58,046 --> 00:55:02,050 ‎Malcolm X giới thiệu Cassius ‎với dân ngoại giao da đen khắp châu Phi. 865 00:55:02,133 --> 00:55:03,885 ‎Bạn tôi đó. Vâng, thưa ngài. 866 00:55:03,968 --> 00:55:05,261 ‎Rất vui được gặp anh. 867 00:55:06,262 --> 00:55:10,683 ‎Đây là điểm Malcolm nhắc Cassius: ‎"Cậu không còn ở vị thế cũ. 868 00:55:11,601 --> 00:55:15,730 ‎Giờ đây cậu là người ‎được ngưỡng mộ trên toàn thế giới". 869 00:55:15,813 --> 00:55:17,648 ‎Anh có định đến thăm Nigeria? 870 00:55:17,732 --> 00:55:19,984 ‎Có, châu Phi là một điểm đến chính. 871 00:55:20,068 --> 00:55:22,945 ‎Malcolm muốn chơi trên sân khấu lớn hơn. 872 00:55:23,029 --> 00:55:26,866 ‎Ông đã định đón nhận tình hình chủng tộc, 873 00:55:27,575 --> 00:55:30,995 ‎quốc tế hóa chuyện đó, ‎mang chuyện đó tới Liên Hợp Quốc. 874 00:55:32,955 --> 00:55:37,293 ‎Nước Mỹ đã tự thúc đẩy mình ‎là lãnh đạo của thế giới tự do, 875 00:55:37,377 --> 00:55:39,379 ‎đất nước ủng hộ nhân quyền, 876 00:55:39,462 --> 00:55:41,547 ‎người anh em Malcolm ra đó nói: 877 00:55:41,631 --> 00:55:43,633 ‎"Này, chuyện đó không hề xảy ra". 878 00:55:45,802 --> 00:55:48,346 ‎Malcolm biết rằng đây sẽ là điều gì đó 879 00:55:48,429 --> 00:55:52,058 ‎thúc đẩy chính phủ liên bang hành động. 880 00:55:54,060 --> 00:55:56,604 ‎Cassius ở vị trí tốt hơn bất kỳ ai khác 881 00:55:56,687 --> 00:55:59,232 ‎để khôi phục tinh thần tự hào chủng tộc 882 00:55:59,315 --> 00:56:02,235 ‎cho không chỉ người ở Mỹ ‎mà trên toàn thế giới. 883 00:56:08,324 --> 00:56:13,246 ‎Suốt cả tuần, Malcolm và Cassius ‎trông như không thể thân thiết hơn. 884 00:56:14,872 --> 00:56:16,749 ‎Họ đến Quảng trường Thời đại, 885 00:56:16,833 --> 00:56:20,837 ‎họ đi xem trận đấu Clay đánh bại Liston. 886 00:56:20,920 --> 00:56:25,133 ‎Người chiến thắng và nhà vô địch ‎hạng nặng thế giới mới là Cassius Clay! 887 00:56:28,177 --> 00:56:31,097 ‎Khi họ ra khỏi rạp, họ đã thấy gì? 888 00:56:32,348 --> 00:56:35,643 ‎Một đám đông, ‎tới hàng trăm người vây quanh họ. 889 00:56:40,398 --> 00:56:42,733 ‎Phóng viên hỏi Malcolm về việc 890 00:56:42,817 --> 00:56:46,195 ‎liệu nhà vô địch ‎có tham gia phong trào của ông. 891 00:56:47,238 --> 00:56:49,574 ‎Có câu hỏi về việc sẽ xảy ra tiếp theo. 892 00:56:49,657 --> 00:56:51,659 ‎MALCOLM X LIỆU CÓ HẠI CHO CASSIUS? 893 00:56:52,743 --> 00:56:54,579 ‎Có một đặc vụ FBI ở Chicago 894 00:56:54,662 --> 00:56:58,374 ‎yêu cầu tiếp tục giám sát ‎dinh thự của Elijah Muhammad. 895 00:56:58,458 --> 00:56:59,792 ‎Và đặc vụ này biết 896 00:56:59,876 --> 00:57:02,712 ‎rằng Elijah Muhammad ‎đã nói chuyện điện thoại 897 00:57:02,795 --> 00:57:04,338 ‎với nhà vô địch hạng nặng. 898 00:57:08,259 --> 00:57:10,136 ‎Vào ngày 6 tháng Ba 1964, 899 00:57:11,095 --> 00:57:14,390 ‎Cassius trở về phòng ở khách sạn Theresa. 900 00:57:14,474 --> 00:57:17,143 ‎Ông nhận được cuộc gọi từ Elijah Muhammad. 901 00:57:17,894 --> 00:57:19,687 ‎Mục sư Tối cao nói với ông: 902 00:57:19,770 --> 00:57:23,441 ‎"Cậu không được phép ‎liên hệ với Malcolm nữa". 903 00:57:34,410 --> 00:57:38,331 ‎Tôi biết là chiều nay anh sẽ đến Chicago 904 00:57:38,414 --> 00:57:41,083 ‎để gặp gỡ Elijah Muhammad, phải chứ? 905 00:57:41,167 --> 00:57:43,044 ‎Vâng. Tôi sẽ ăn tối với ông ấy. 906 00:57:44,170 --> 00:57:47,507 ‎Một lý do chính để anh ‎gia nhập nhóm Hồi giáo da đen 907 00:57:47,590 --> 00:57:49,675 ‎là tình bạn với Malcolm X nhỉ? 908 00:57:49,759 --> 00:57:53,137 ‎Không, tôi theo Hồi giáo ‎bốn năm trước khi gặp Malcolm X. 909 00:57:53,221 --> 00:57:56,265 ‎Ồ, thật sao? Giờ ông ấy là bạn anh nhỉ? 910 00:57:56,974 --> 00:57:57,975 ‎- Vâng. ‎- Ông ấy… 911 00:57:58,059 --> 00:58:01,395 ‎Đó là anh em tốt với tôi. ‎Dù làm gì, ông ấy là anh tôi. 912 00:58:01,479 --> 00:58:03,272 ‎Giờ ông ấy tách khỏi tổ chức… 913 00:58:03,356 --> 00:58:04,440 ‎Tôi đâu rõ vụ đó. 914 00:58:04,524 --> 00:58:07,276 ‎Tôi phải xem xét trước khi nhận xét được. 915 00:58:07,360 --> 00:58:10,780 ‎Đó là một lý do chính tôi tới, ‎tìm ra câu chuyện thực sự. 916 00:58:10,863 --> 00:58:14,116 ‎Tôi không tin điều gì ‎mà báo chí và người ta viết ra. 917 00:58:21,290 --> 00:58:22,500 ‎Elijah Muhammad nói: 918 00:58:23,292 --> 00:58:26,003 ‎"Với tất cả tín đồ của tôi ‎và tin vào Hồi giáo, 919 00:58:26,921 --> 00:58:32,468 ‎Cassius Clay, người anh em với tôi, ‎người theo dõi đáng tin cậy nhất tôi có. 920 00:58:32,552 --> 00:58:33,678 ‎Tôi đặt tên cậu ta… 921 00:58:34,804 --> 00:58:36,514 ‎là Muhammad Ali". 922 00:58:39,809 --> 00:58:41,185 ‎Từ đó mà anh có tên ấy. 923 00:58:44,564 --> 00:58:48,651 ‎Cassius Clay được đặt tên Hồi giáo ‎là Muhammad Ali. 924 00:58:49,360 --> 00:58:52,238 ‎Hầu hết người ta ‎phải đợi nhiều năm mới được thế. 925 00:58:53,197 --> 00:58:56,867 ‎Ông thành anh hùng, ‎xuất hiện trên sân khấu với Sứ giả. 926 00:58:58,327 --> 00:58:59,912 ‎Và Malcolm đã… 927 00:59:01,622 --> 00:59:02,748 ‎bị cô lập. 928 00:59:08,629 --> 00:59:10,047 ‎MALCOLM X TỪ BỎ TỔ CHỨC 929 00:59:10,131 --> 00:59:12,592 ‎Muhammad Ali bị tranh giành… 930 00:59:12,675 --> 00:59:13,509 ‎CLAY Ở LẠI 931 00:59:13,593 --> 00:59:16,304 ‎giữa hai cá nhân quyền lực, 932 00:59:16,387 --> 00:59:19,890 ‎hai thủ lĩnh da đen quyền lực, ‎Elijah Muhammad và Malcolm X, 933 00:59:19,974 --> 00:59:21,851 ‎dù là ông có biết hay không. 934 00:59:21,934 --> 00:59:26,480 ‎Khi bị buộc… phải lựa chọn, 935 00:59:26,564 --> 00:59:29,984 ‎Malcolm chỉ có thể chọn chính mình. 936 00:59:30,610 --> 00:59:33,863 ‎Cassius phải chọn ‎người cha tinh thần của mình. 937 00:59:34,864 --> 00:59:36,532 ‎Malcolm là một cá nhân. 938 00:59:37,074 --> 00:59:39,368 ‎Elijah là một tổ chức. 939 00:59:40,036 --> 00:59:42,288 ‎Sự chia rẽ này có phiền anh không? 940 00:59:42,371 --> 00:59:44,999 ‎Không, việc của Malcolm X là việc cá nhân. 941 00:59:45,791 --> 00:59:47,752 ‎- Thủ lĩnh của anh là Elijah? ‎- Ừ. 942 00:59:47,835 --> 00:59:49,962 ‎"CHIA TÁCH HOẶC CHẾT" 943 00:59:50,046 --> 00:59:54,842 ‎Với chúng tôi, Sứ giả là người cha ‎chúng tôi chưa từng có và luôn muốn có. 944 00:59:56,636 --> 00:59:58,721 ‎Ông như máu ở huyết quản chúng tôi. 945 01:00:00,389 --> 01:00:02,767 ‎Không có giáo lý của ông, không có tôi. 946 01:00:02,850 --> 01:00:05,811 ‎Đem giáo lý đi, ‎tôi chỉ là gã ngốc da đen trên phố. 947 01:00:05,895 --> 01:00:07,229 ‎Hiểu ý tôi nói chứ? 948 01:00:09,190 --> 01:00:11,025 ‎Đó là một câu chuyện đơn giản 949 01:00:11,108 --> 01:00:13,361 ‎và bố tôi nằm ở ngay tâm điểm 950 01:00:13,444 --> 01:00:17,740 ‎mà chàng trai này đang cố chọn lựa. 951 01:00:17,823 --> 01:00:21,202 ‎Và phải, có thể đã có yếu tố sinh tồn. 952 01:00:21,827 --> 01:00:24,080 ‎Cassius Clay không còn là tên chính à? 953 01:00:24,163 --> 01:00:25,873 ‎Phải. Giờ là Muhammad Ali. 954 01:00:25,956 --> 01:00:29,502 ‎Muhammad tức là "đáng ngợi ca" ‎còn "Ali" tức là "cao nhất". 955 01:00:29,585 --> 01:00:30,961 ‎Khi Malcolm nghe vậy, 956 01:00:31,045 --> 01:00:34,674 ‎ông đã cáu điên trong chiếc xe và nói: ‎"Đó là chính trị". 957 01:00:34,757 --> 01:00:36,342 ‎Ai đặc biệt đặt tên đó à? 958 01:00:36,425 --> 01:00:39,720 ‎Phải. Lãnh đạo và thầy tôi, ‎Elijah Muhammad đáng kính. 959 01:00:39,804 --> 01:00:45,184 ‎Malcolm biết rằng trong trận chiến ‎giành lấy trái tim của Muhammad Ali, 960 01:00:46,602 --> 01:00:47,728 ‎ông đã thua cuộc. 961 01:00:49,438 --> 01:00:50,981 ‎Tên tôi là Muhammad. 962 01:00:51,065 --> 01:00:53,693 ‎Ai cũng gọi tôi là Cassius, chán nói rồi. 963 01:00:53,776 --> 01:00:57,446 ‎Các vị thông minh mà. ‎Tôi là Muhammad Ali, không phải Cassius. 964 01:00:57,530 --> 01:01:02,034 ‎Ali không để nước Mỹ định nghĩa ông, 965 01:01:02,118 --> 01:01:04,328 ‎còn không để họ đặt tên cho ông. 966 01:01:04,412 --> 01:01:07,790 ‎Muhammad Ali, ‎phổ biến hơn là Gaseous Cassius, 967 01:01:07,873 --> 01:01:09,542 ‎vừa đến thị trấn để… 968 01:01:09,625 --> 01:01:12,753 ‎Tất cả thương vụ tài trợ, quảng cáo, 969 01:01:12,837 --> 01:01:15,506 ‎Hollywood, tất cả đều mở ra cho ông, 970 01:01:15,589 --> 01:01:19,260 ‎việc thay tên đổi họ ‎đóng lại hết các cơ hội đó. 971 01:01:20,761 --> 01:01:23,681 ‎Cần nhiều can đảm trong Thế kỷ 21, 972 01:01:23,764 --> 01:01:26,767 ‎nhưng không tưởng tượng nổi… ‎Ông ấy hẳn là điên. 973 01:01:26,851 --> 01:01:28,519 ‎TÔI LÀ MUHAMMAD ALI 974 01:01:28,602 --> 01:01:30,980 ‎Đó là tuyên bố tối hậu. 975 01:01:31,063 --> 01:01:32,732 ‎Anh Clay, khi anh… 976 01:01:32,815 --> 01:01:34,233 ‎Muhammad Ali, thưa ngài. 977 01:01:34,316 --> 01:01:36,360 ‎- Anh Clay… ‎- Là Muhammad Ali. 978 01:01:36,444 --> 01:01:38,696 ‎- Hoặc là anh Muhammad Ali. ‎- Vâng. 979 01:01:38,779 --> 01:01:40,281 ‎- Tên đó thôi. ‎- Anh xuất… 980 01:01:40,364 --> 01:01:42,324 ‎Đột nhiên, mọi người nói, 981 01:01:42,408 --> 01:01:45,244 ‎"Gã nghĩ mình là ai? Gã mọi to mồm… 982 01:01:46,787 --> 01:01:49,373 ‎Gã mọi to mồm. Gã nghĩ mình là ai? 983 01:01:49,457 --> 01:01:51,834 ‎Đi lấy một cái tên khác, tôn giáo khác". 984 01:01:52,960 --> 01:01:54,670 ‎Gọi Cassius Clay là xúc phạm, 985 01:01:54,754 --> 01:01:57,423 ‎vì tôi đâu phải da trắng, ‎Muhammad Ali da đen. 986 01:01:57,506 --> 01:02:01,010 ‎Đó là tên của lịch sử, ‎tổ tiên chúng tôi. Giờ đó là vinh dự. 987 01:02:01,093 --> 01:02:04,263 ‎Tiến đến hiểu về bản thân, ‎được gọi bằng tên của mình. 988 01:02:04,346 --> 01:02:06,849 ‎Ra sao nếu người Nga ‎tên George Washington? 989 01:02:07,558 --> 01:02:10,603 ‎- Bảo tôi lại đi, ai có sức mạnh? ‎- Muhammad Ali! 990 01:02:11,479 --> 01:02:14,315 ‎- Một lần nữa. Đó là ai? ‎- Muhammad Ali! 991 01:02:18,319 --> 01:02:20,029 ‎Người Hồi giáo khắp thế giới. 992 01:02:20,112 --> 01:02:23,741 ‎Những người có lẽ chưa từng ‎xem một trận đấu quyền anh nào, 993 01:02:23,824 --> 01:02:27,912 ‎giờ họ nghe thấy cái tên này ‎xuất hiện khắp nơi trên báo chí: 994 01:02:27,995 --> 01:02:30,414 ‎Muhammad Ali. 995 01:02:35,211 --> 01:02:38,672 ‎Năm 1964, Muhammad và Malcolm 996 01:02:38,756 --> 01:02:41,258 ‎đã đến Châu Phi và Trung Đông, 997 01:02:41,884 --> 01:02:43,427 ‎nhưng không cùng nhau. 998 01:02:44,094 --> 01:02:46,222 ‎Cả hai đều có mối quan tâm 999 01:02:46,305 --> 01:02:50,309 ‎về những thay đổi lan rộng khắp châu Phi. 1000 01:02:51,060 --> 01:02:54,980 ‎Muhammad Ali ‎gặp gỡ thảy những đám đông yêu mến. 1001 01:02:55,731 --> 01:02:58,234 ‎Anh cuốn hút theo nhiều cách khác nhau. 1002 01:02:58,317 --> 01:03:02,196 ‎Sự thu hút mà anh có thật phi thường. 1003 01:03:06,700 --> 01:03:09,870 ‎Còn Malcolm thì đi một mình. 1004 01:03:11,580 --> 01:03:13,749 ‎Gặp gỡ các nhà lãnh đạo thế giới, 1005 01:03:13,833 --> 01:03:17,586 ‎anh đã cố truyền thông điệp ‎của 22 triệu người Mỹ gốc Phi 1006 01:03:17,670 --> 01:03:19,129 ‎lên vũ đài thế giới… 1007 01:03:19,713 --> 01:03:21,924 ‎- An bình cho các bạn. ‎- Bạn cũng thế. 1008 01:03:22,007 --> 01:03:24,927 ‎…và đưa ra cáo buộc chống lại Mỹ 1009 01:03:25,010 --> 01:03:27,179 ‎về việc chính họ vi phạm nhân quyền. 1010 01:03:27,263 --> 01:03:30,391 ‎Vấn đề của ta là về con người, ‎không phải của nước Mỹ. 1011 01:03:30,474 --> 01:03:33,561 ‎Là vấn đề nhân loại, ‎không phải vấn đề người da đen. 1012 01:03:34,562 --> 01:03:40,234 ‎Malcolm như một người đại diện, dân biểu, ‎thượng nghị sĩ từ cộng đồng Mỹ đen, 1013 01:03:40,317 --> 01:03:43,112 ‎thậm chí tổng thống da đen của nước Mỹ. 1014 01:03:45,489 --> 01:03:48,450 ‎"Người Hồi giáo Mỹ gây hứng thú khắp nơi, 1015 01:03:48,534 --> 01:03:51,412 ‎tạo sự tò mò và hứng thú mãnh liệt nhất. 1016 01:03:51,495 --> 01:03:52,872 ‎HỒI KÝ MALCOLM X 1017 01:03:52,955 --> 01:03:55,708 ‎Tôi thường xuyên bị nhầm với Cassius Clay. 1018 01:04:00,921 --> 01:04:03,340 ‎Một tờ báo địa phương đã in bức hình 1019 01:04:03,424 --> 01:04:06,594 ‎của Cassius và tôi ở Liên Hợp Quốc. 1020 01:04:10,055 --> 01:04:13,559 ‎Vào thời điểm ấy, ‎cậu ta đã chiếm được trí tưởng tượng 1021 01:04:13,642 --> 01:04:17,563 ‎và sự ủng hộ của cả thế giới da màu". 1022 01:04:21,025 --> 01:04:22,526 ‎CHÀO ĐÓN QUÝ ÔNG ĐẸP ĐẼ 1023 01:04:24,820 --> 01:04:27,072 ‎CHÀO ĐÓN CASSIUS CLAY ‎VUA CỦA THẾ GIỚI 1024 01:04:44,298 --> 01:04:46,383 ‎Ali ơI! 1025 01:04:46,467 --> 01:04:49,011 ‎Ali! 1026 01:04:49,094 --> 01:04:50,804 ‎Ali ơi! 1027 01:04:54,642 --> 01:04:58,145 ‎Bố tôi luôn nói về ‎sự cứu chuộc của Châu Phi. 1028 01:04:59,855 --> 01:05:04,443 ‎Nếu có thể nói, "Ca khúc cứu chuộc" ‎là tỏ lòng tôn kính với Marcus Garvey 1029 01:05:05,027 --> 01:05:07,237 ‎và tuyên bố Marcus Garvey đưa ra 1030 01:05:07,321 --> 01:05:11,533 ‎vào năm 1937 rằng ta phải ‎giải phóng tâm trí khỏi tinh thần nô lệ, 1031 01:05:11,617 --> 01:05:14,912 ‎bởi khi người khác ‎có thể giúp ta giải phóng cơ thể, 1032 01:05:14,995 --> 01:05:17,206 ‎chỉ ta mới có thể giải phóng tâm trí. 1033 01:05:27,216 --> 01:05:30,719 ‎Tôi tin Malcolm đã bắt đầu ‎nhìn nhận chính bản thân ông 1034 01:05:31,512 --> 01:05:33,222 ‎sẽ đón nhận trách nhiệm đó. 1035 01:05:50,155 --> 01:05:52,491 ‎Vì sự tái sinh của tâm linh, 1036 01:05:52,574 --> 01:05:54,201 ‎mà tôi đã may mắn trải qua, 1037 01:05:54,284 --> 01:05:57,371 ‎là kết quả của cuộc hành hương ‎đến thánh địa Mecca, 1038 01:05:57,997 --> 01:05:59,331 ‎Tôi không còn tin vào 1039 01:05:59,415 --> 01:06:02,042 ‎cáo trạng chung với ‎bất kỳ chủng tộc nào nữa. 1040 01:06:02,751 --> 01:06:05,254 ‎CỰU TÍN ĐỒ HỒI GIÁO DA ĐEN 1041 01:06:12,636 --> 01:06:15,014 ‎Ngày 17 tháng Năm 1964, 1042 01:06:16,515 --> 01:06:17,516 ‎Tại Accra, Ghana, 1043 01:06:18,434 --> 01:06:20,144 ‎bên ngoài khách sạn Đại sứ… 1044 01:06:22,312 --> 01:06:27,151 ‎Malcolm đã đi cùng ‎vài người bạn Mỹ sống tại Ghana, 1045 01:06:27,234 --> 01:06:29,903 ‎Maya Angelou và những người khác. 1046 01:06:30,529 --> 01:06:33,073 ‎Malcolm sắp được đưa ra sân bay 1047 01:06:33,741 --> 01:06:35,409 ‎và bên ngoài khách sạn, 1048 01:06:35,492 --> 01:06:37,661 ‎thì Muhammad Ali xuất hiện. 1049 01:06:37,745 --> 01:06:40,039 ‎CHÀO MỪNG ĐẾN GHANA 1050 01:06:40,122 --> 01:06:45,627 ‎Hãy nhớ rằng Malcolm ‎đã đến Ai Cập và Ả Rập Xê Út. 1051 01:06:46,253 --> 01:06:47,838 ‎Trong nhật ký của mình, 1052 01:06:49,131 --> 01:06:52,134 ‎ông viết về Ali ‎như người anh em và bạn mình. 1053 01:06:52,217 --> 01:06:54,928 ‎Nên tại thời điểm này, ở Accra, Ghana, 1054 01:06:55,012 --> 01:06:57,806 ‎khi bất ngờ thấy nhà vô địch, 1055 01:06:57,890 --> 01:07:00,350 ‎ông đã nghĩ họ sẽ ôm nhau như anh em. 1056 01:07:02,853 --> 01:07:06,023 ‎Malcolm X đã gọi: "Muhammad ơi". 1057 01:07:08,192 --> 01:07:10,944 ‎Rốt cuộc, Muhammad Ali quay sang ông nói: 1058 01:07:11,028 --> 01:07:14,156 ‎"Nghe này, ‎ông quay lưng lại với Elijah Muhammad. 1059 01:07:14,239 --> 01:07:16,200 ‎Ông đã sai, người anh em". 1060 01:07:16,283 --> 01:07:17,785 ‎Rồi ông quay người bỏ đi. 1061 01:07:19,411 --> 01:07:21,872 ‎Thời điểm đó ông đã hắt hủi Malcolm. 1062 01:07:23,332 --> 01:07:27,461 ‎Mối quan hệ của họ ‎có khá nhiều rắc rối, tan vỡ. 1063 01:07:27,544 --> 01:07:30,672 ‎Sau này, Maya Angelou ‎viết về lúc Malcolm bước lên xe, 1064 01:07:31,215 --> 01:07:33,383 ‎ông sụp xuống ở ghế hành khách. 1065 01:07:34,134 --> 01:07:36,637 ‎Ông nói: "Tôi đã mất rất nhiều". 1066 01:07:38,555 --> 01:07:40,516 ‎Ông đã mất Elijah Muhammad, 1067 01:07:40,599 --> 01:07:43,143 ‎người giữ hình bóng người cha với ông 1068 01:07:43,227 --> 01:07:45,437 ‎và giờ ông đã mất Muhammad Ali. 1069 01:07:46,271 --> 01:07:49,108 ‎Nếu là ta đang nói đến ‎tình anh em kết nghĩa, 1070 01:07:49,191 --> 01:07:52,653 ‎thì tôi nghĩ đó có lẽ là ‎kết thúc của thứ tình cảm đó. 1071 01:07:54,613 --> 01:07:55,489 ‎NHÀ VÔ ĐỊCH NHẠO BÁNG ‎CỰU TÍN ĐỒ HỒI GIÁO Ở BUỔI TRANH LUẬN 1072 01:07:55,572 --> 01:07:56,949 ‎Kế hoạch của ông là gì? 1073 01:07:57,533 --> 01:07:59,701 ‎Tôi sẽ quay lại nước Mỹ, 1074 01:08:01,161 --> 01:08:02,746 ‎xem gia đình tôi thế nào. 1075 01:08:02,830 --> 01:08:04,665 ‎- Vâng. ‎- Xem chuyện sẽ ra sao. 1076 01:08:07,167 --> 01:08:11,004 ‎Khi bố từ châu Phi trở về tại sân bay JFK, 1077 01:08:11,672 --> 01:08:16,093 ‎mẹ tôi giao tôi cho bố tôi và ông cười. 1078 01:08:17,052 --> 01:08:22,432 ‎Tôi không rõ đó có phải kỷ niệm trìu mến, ‎hoặc vì tôi đã xem ảnh đó quá nhiều lần. 1079 01:08:23,642 --> 01:08:27,896 ‎Nhưng tôi thấy bố nhìn tôi ‎như đang chờ đợi điều gì đó xảy ra. 1080 01:08:27,980 --> 01:08:30,232 ‎Đây là nhà nguyện Hồi giáo bằng vàng 1081 01:08:30,899 --> 01:08:34,194 ‎do Hội đồng Hồi giáo Ai Cập trao cho tôi. 1082 01:08:34,277 --> 01:08:36,405 ‎THÁNG SÁU 1964 1083 01:08:39,241 --> 01:08:40,993 ‎Toàn bộ là vàng nguyên chất. 1084 01:08:41,701 --> 01:08:43,120 ‎Toàn bộ là vàng. 1085 01:08:45,038 --> 01:08:46,080 ‎Vàng nguyên chất. 1086 01:08:46,831 --> 01:08:48,040 ‎Vàng nguyên chất! Ừ… 1087 01:08:48,125 --> 01:08:50,585 ‎Quà cho lãnh đạo và thầy vì đánh thức ta, 1088 01:08:50,669 --> 01:08:53,463 ‎vì ta ở tình thế tệ hại ‎trước khi nghe lời thầy. 1089 01:08:53,547 --> 01:08:54,505 ‎Tuyệt lắm! 1090 01:08:56,592 --> 01:08:59,678 ‎Hoan hô! Tuyệt lắm! 1091 01:08:59,761 --> 01:09:01,096 ‎Anh và Malcolm X, 1092 01:09:01,763 --> 01:09:05,058 ‎người đã giúp anh cải đạo ‎qua phong trào Hồi giáo da đen, 1093 01:09:05,142 --> 01:09:06,476 ‎đã dứt tình bạn rồi ư? 1094 01:09:07,060 --> 01:09:09,396 ‎Elijah Muhammad dứt quan hệ với ai đó, 1095 01:09:09,478 --> 01:09:12,357 ‎thì người đó tự động bị ‎tín đồ khác dứt quan hệ. 1096 01:09:12,441 --> 01:09:15,986 ‎Báo của tôi kể chuyện là ‎khi anh từ châu Phi trở về, 1097 01:09:16,069 --> 01:09:19,615 ‎anh từ chối ở khách sạn Theresa, ‎trụ sở cũ của anh. 1098 01:09:19,697 --> 01:09:23,326 ‎Thủ lĩnh bảo tôi… ‎không phải mà là nhiều quan chức 1099 01:09:23,410 --> 01:09:26,413 ‎nói là không hay ‎khi ở cùng khách sạn với ông ta, 1100 01:09:26,496 --> 01:09:27,623 ‎và tôi làm theo họ. 1101 01:09:30,834 --> 01:09:33,295 ‎Khi Cassius Clay ở Acra, 1102 01:09:33,378 --> 01:09:37,841 ‎người ta kể anh ấy đã nói ‎những điều không thân thiện lắm. 1103 01:09:39,092 --> 01:09:40,469 ‎Ông có gì để nói không? 1104 01:09:40,552 --> 01:09:42,387 ‎Tôi không biết cậu ta nói gì. 1105 01:09:42,471 --> 01:09:46,725 ‎Tôi luôn miễn cưỡng tin ‎những gì tôi đọc trên báo 1106 01:09:46,808 --> 01:09:50,187 ‎về một người da đen nói ‎về một người da đen khác. 1107 01:09:50,270 --> 01:09:51,103 ‎Anh ấy… 1108 01:09:51,188 --> 01:09:54,066 ‎Và nếu tôi có bất cứ điều gì ‎muốn nói về Cassius, 1109 01:09:54,149 --> 01:09:55,484 ‎tôi sẽ nói với cậu ta. 1110 01:09:55,567 --> 01:09:57,402 ‎Tôi còn không nói về Malcolm X. 1111 01:09:57,486 --> 01:10:00,656 ‎Chúng tôi đâu nghĩ về Malcolm X, ‎không lo về ông ấy. 1112 01:10:00,739 --> 01:10:04,243 ‎Chúng tôi có quá nhiều việc ‎và ông ta chỉ là một cá nhân 1113 01:10:04,326 --> 01:10:07,120 ‎mà như chúng tôi nói là đã đi lạc hướng. 1114 01:10:09,414 --> 01:10:11,500 ‎Ông vẫn coi anh ấy là bạn chứ? 1115 01:10:11,583 --> 01:10:14,336 ‎Vâng, tôi coi mọi người của tôi là bạn. 1116 01:10:14,419 --> 01:10:17,047 ‎Và thường thì ai cư xử không thân thiện 1117 01:10:17,130 --> 01:10:20,425 ‎chỉ phản ánh điều xấu xa ‎mà người khác tiêm nhiễm cho họ. 1118 01:10:23,595 --> 01:10:26,807 ‎Xin hỏi liệu ông có còn tin, ‎mà chắc chắn ông đã từng 1119 01:10:26,890 --> 01:10:29,726 ‎hồi ông liên minh với ‎phong trào Hồi giáo da đen, 1120 01:10:29,810 --> 01:10:33,897 ‎vào quốc gia da đen tách biệt ở Bắc Mỹ? 1121 01:10:33,981 --> 01:10:37,567 ‎Tôi không tin vào việc phân chia ‎hay phân biệt chủng tộc nào. 1122 01:10:37,651 --> 01:10:39,486 ‎- Ông vẫn theo Hồi giáo? ‎- Vâng. 1123 01:10:39,569 --> 01:10:41,947 ‎Tôi là người Hồi giáo, tin vào đạo Hồi, 1124 01:10:42,030 --> 01:10:45,951 ‎vốn là tin vào tình huynh đệ. ‎Tình huynh đệ trọn vẹn với mọi người. 1125 01:10:46,034 --> 01:10:47,911 ‎MALCOLM X NÓI ELIJAH "GIẢ DỐI" 1126 01:10:47,995 --> 01:10:52,666 ‎Malcolm cảm thấy hiện mình là ‎cá nhân quan trọng trước công chúng 1127 01:10:52,749 --> 01:10:55,335 ‎và đây dường như là mong muốn của anh ta. 1128 01:10:55,419 --> 01:10:57,921 ‎Anh ta muốn được chú ý và lắng nghe. 1129 01:10:58,005 --> 01:11:01,216 ‎Anh ta muốn tôn vinh bản thân ‎hơn là thầy của mình. 1130 01:11:02,301 --> 01:11:03,844 ‎TÔI MUỐN CHUỘC LẠI SAI LẦM 1131 01:11:03,927 --> 01:11:05,595 ‎CASSIUS GỌI X LÀ ĐẠO ĐỨC GIẢ 1132 01:11:05,679 --> 01:11:08,765 ‎Một khi Malcolm bị gắn mác đạo đức giả… 1133 01:11:11,393 --> 01:11:12,561 ‎ông thành mục tiêu. 1134 01:11:13,186 --> 01:11:14,730 ‎MALCOLM - ĐẠO ĐỨC GIẢ NHẤT 1135 01:11:14,813 --> 01:11:17,024 ‎Định nghĩa đạo đức giả mọi người nghĩ 1136 01:11:17,107 --> 01:11:21,695 ‎hoặc tự cho phép suy ngẫm để thực hành, 1137 01:11:21,778 --> 01:11:24,781 ‎đặt ông vào tình thế cực kỳ dễ tổn thương. 1138 01:11:27,367 --> 01:11:31,079 ‎Chúng tôi hẳn xem đó là ‎một trong số điều tệ nhất có thể làm, 1139 01:11:31,163 --> 01:11:32,372 ‎là kẻ đạo đức giả. 1140 01:11:32,456 --> 01:11:37,336 ‎Chúng tôi không liên kết với ‎đám đạo đức giả mà để Allah xử bọn họ. 1141 01:11:38,128 --> 01:11:40,005 ‎Vì sao họ đe dọa tính mạng ông? 1142 01:11:41,590 --> 01:11:46,636 ‎Chủ yếu là vì họ sợ hãi ‎rằng tôi sẽ nói lý do thực sự là họ đã… 1143 01:11:46,720 --> 01:11:50,515 ‎Tôi bỏ phong trào Hồi giáo da đen, ‎mà tôi chỉ giữ cho riêng mình. 1144 01:11:50,599 --> 01:11:54,978 ‎Nhưng lý do thực sự là Elijah Muhammad, ‎người đứng đầu phong trào, 1145 01:11:55,062 --> 01:11:59,191 ‎là cha của tám đứa con ‎với sáu thiếu nữ khác nhau. 1146 01:11:59,274 --> 01:12:01,693 ‎Sáu thiếu nữ khác nhau. 1147 01:12:01,777 --> 01:12:04,154 ‎là thư ký riêng của ông ta. 1148 01:12:06,448 --> 01:12:08,950 ‎Lẽ ra đừng nên nói thế về Elijah Muhammad. 1149 01:12:10,535 --> 01:12:12,204 ‎Elijah dạy Malcolm mọi điều. 1150 01:12:12,788 --> 01:12:15,624 ‎Quay lưng lại với người đó. Đúng là ngốc. 1151 01:12:18,668 --> 01:12:20,337 ‎CÁI CHẾT 1152 01:12:23,548 --> 01:12:26,802 ‎Nhiệm vụ và cuộc sống riêng là riêng biệt. 1153 01:12:29,471 --> 01:12:30,931 ‎Nếu tôi có hàng cho bạn, 1154 01:12:31,807 --> 01:12:36,019 ‎nhiệm vụ của tôi là đi qua đường ‎đưa hàng cho bạn, đó là nhiệm vụ. 1155 01:12:36,603 --> 01:12:38,814 ‎Nếu thấy tôi ở bên gái trẻ bên đường 1156 01:12:38,897 --> 01:12:42,150 ‎hay tôi uống ít rượu vang ‎thì đó đâu phải việc của bạn. 1157 01:12:43,527 --> 01:12:44,945 ‎Vì tôi đã xong nhiệm vụ. 1158 01:12:45,821 --> 01:12:50,200 ‎Nhiệm vụ của Sứ giả không phải là ‎thảo luận hay giải thích đời tư của mình. 1159 01:12:50,951 --> 01:12:52,953 ‎Việc của ông là truyền thông điệp. 1160 01:12:53,036 --> 01:12:55,622 ‎Anh là ai mà dám xét hỏi Sứ giả 1161 01:12:55,705 --> 01:12:57,791 ‎người đã dắt anh khỏi thùng rác, 1162 01:12:57,874 --> 01:13:00,502 ‎lau sạch anh và dẫn anh ra trước thế giới 1163 01:13:00,585 --> 01:13:03,338 ‎làm phát ngôn viên số một cho dân da đen? 1164 01:13:03,422 --> 01:13:05,090 ‎Giờ anh sẽ thẩm vấn ông sao? 1165 01:13:07,426 --> 01:13:08,260 ‎Không được. 1166 01:13:12,139 --> 01:13:13,348 ‎Khi Malcolm làm thế, 1167 01:13:14,015 --> 01:13:17,686 ‎nói những điều xấu ‎về phong cách sống của Elijah 1168 01:13:17,769 --> 01:13:21,440 ‎với phụ nữ và đại loại, ‎ai mến Elijah đều quay lưng với ông ấy. 1169 01:13:23,275 --> 01:13:28,029 ‎Lẽ ra Malcolm đừng nên thế. ‎Nhiều kẻ mến Elijah, dám giết vì Elijah. 1170 01:13:28,113 --> 01:13:28,989 ‎Họ đã làm vậy. 1171 01:13:30,532 --> 01:13:33,076 ‎Ngày 14 tháng Hai 1965, 1172 01:13:33,827 --> 01:13:35,662 ‎nhà của Malcolm ở East Elmhurst 1173 01:13:35,745 --> 01:13:37,205 ‎đã bị ném bom xăng. 1174 01:13:37,831 --> 01:13:41,001 ‎Nhà của ông ở Queens ‎bị hư hại nặng do hỏa hoạn, 1175 01:13:41,084 --> 01:13:43,670 ‎vụ cháy bùng lên do bom xăng. 1176 01:13:44,629 --> 01:13:47,924 ‎Một quả bom bị ném vào ‎chỗ mẹ tôi trong phòng trẻ con 1177 01:13:48,008 --> 01:13:51,011 ‎là nơi các con bà đang ngủ. 1178 01:13:52,429 --> 01:13:54,723 ‎Điều đó hẳn phải đáng sợ. 1179 01:13:55,390 --> 01:13:56,600 ‎Nhà tôi bị đánh bom. 1180 01:13:56,683 --> 01:13:59,269 ‎Bị phong trào Hồi giáo da đen đánh bom 1181 01:13:59,352 --> 01:14:01,646 ‎theo lệnh của Elijah Muhammad. 1182 01:14:02,564 --> 01:14:06,359 ‎Họ đã định ném từ cửa trước và sau ‎để tôi không thoát ra được. 1183 01:14:06,943 --> 01:14:08,570 ‎Khi ấy đang làm ca trực đêm 1184 01:14:08,653 --> 01:14:11,656 ‎tại một nhà máy ô tô ở Detroit. 1185 01:14:11,740 --> 01:14:15,118 ‎Theo lịch trình, ‎Malcolm phải đến Detroit nói chuyện. 1186 01:14:16,495 --> 01:14:18,288 ‎Khi tôi nghe vào sáng sớm rằng 1187 01:14:18,371 --> 01:14:20,457 ‎nhà Malcolm ở East Elmhurst bị đốt, 1188 01:14:20,540 --> 01:14:22,584 ‎tôi đã nghĩ anh sẽ không đến. 1189 01:14:22,667 --> 01:14:23,877 ‎Tôi đã sai. 1190 01:14:25,337 --> 01:14:27,631 ‎Lúc chín giờ, Malcolm ở trên máy bay, 1191 01:14:27,714 --> 01:14:30,258 ‎đến Detroit, nói ở Ford Auditorium. 1192 01:14:31,301 --> 01:14:34,221 ‎Bạn tôi tham dự, ‎nói là thấy mùi khói từ Malcolm 1193 01:14:34,346 --> 01:14:37,516 ‎mà ám vào anh từ ngôi nhà bị ném bom xăng. 1194 01:14:41,478 --> 01:14:45,065 ‎21 THÁNG HAI 1965 1195 01:14:48,401 --> 01:14:49,819 ‎NHÀ HÁT AUDUBON 1196 01:14:49,903 --> 01:14:54,908 ‎Có khoảng 400 người có mặt ở nhà hát này, 1197 01:14:54,991 --> 01:14:59,913 ‎đại diện cho một tổ chức gọi là 1198 01:14:59,996 --> 01:15:03,333 ‎Tổ chức Đoàn kết Mỹ Phi, 1199 01:15:04,751 --> 01:15:06,920 ‎do Malcolm X dẫn đầu. 1200 01:15:09,005 --> 01:15:11,591 ‎Audubon có một phòng khiêu vũ lớn, 1201 01:15:12,884 --> 01:15:15,095 ‎nhưng nó có một khu sảnh rất nhỏ. 1202 01:15:16,930 --> 01:15:20,308 ‎Khi ấy tôi ngồi ở sảnh, đối diện lối vào. 1203 01:15:22,978 --> 01:15:27,065 ‎Tôi đoán là tôi đã ở đó ‎tầm mười, 15 phút tối đa. 1204 01:15:27,774 --> 01:15:31,695 ‎Nghe Malcolm nói "an bình cho các bạn" ‎tiếp theo là tiếng súng. 1205 01:15:32,362 --> 01:15:33,655 ‎An bình cho các bạn. 1206 01:15:38,702 --> 01:15:40,745 ‎Tôi thấy người ta bò trên sàn nhà 1207 01:15:41,746 --> 01:15:43,707 ‎thế là tôi cũng quỳ xuống. 1208 01:15:46,418 --> 01:15:49,337 ‎Các con tôi khóc… ‎"Chuyện gì vậy? Họ sẽ bắn ta à?" 1209 01:15:49,421 --> 01:15:50,589 ‎VỢ MALCOLM X 1210 01:15:51,840 --> 01:15:53,550 ‎Tôi biết họ đã bắn chồng tôi. 1211 01:15:55,927 --> 01:15:57,178 ‎Tôi chạy về trước. 1212 01:15:57,262 --> 01:16:00,974 ‎Tôi thấy Malcolm ép tay lên sườn, ‎ôm bụng rồi ngã xuống. 1213 01:16:01,933 --> 01:16:04,686 ‎Chúng tôi có ‎hai nghi phạm đang bị giam giữ. 1214 01:16:04,769 --> 01:16:08,440 ‎Một trong hai người này bị bắt trên đường 1215 01:16:08,523 --> 01:16:10,984 ‎bởi một trong những lính tuần tra gần đó. 1216 01:16:11,568 --> 01:16:14,571 ‎Họ có phải thành viên của ‎nhóm Hồi giáo da đen? 1217 01:16:14,654 --> 01:16:15,822 ‎Tôi không biết. 1218 01:16:17,991 --> 01:16:19,284 ‎Hiện anh thấy sao? 1219 01:16:19,367 --> 01:16:20,660 ‎Tôi muốn giết ai đó. 1220 01:16:21,661 --> 01:16:23,580 ‎Đúng vậy, tôi muốn giết ai đó. 1221 01:16:24,414 --> 01:16:27,709 ‎Trước khi hết đêm nay, ‎nếu Malcolm chết, ai đó sẽ chết. 1222 01:16:37,177 --> 01:16:40,180 ‎MALCOLM X BỊ SÁT HẠI ‎BỊ BẮN TẠI BUỔI BIỂU TÌNH 1223 01:16:40,263 --> 01:16:46,436 ‎Ông ấy đã là chuẩn của chúng tôi. ‎Ông ấy như cột mốc, mỏ neo của chúng tôi. 1224 01:16:46,519 --> 01:16:49,898 ‎Malcolm X là người da đen vĩ đại nhất ‎kể từ Marcus Garvey. 1225 01:16:51,399 --> 01:16:56,071 ‎Mất đi điều đó rồi, ta phát hiện ‎quần chúng này thực sự đã lạc lối ra sao. 1226 01:16:56,154 --> 01:17:01,785 ‎Chúng ta sẽ vượt qua một ngày nào đó. 1227 01:17:01,868 --> 01:17:04,913 ‎Ông Muhammad, ‎hôm qua trong bài báo truyền thông, 1228 01:17:06,414 --> 01:17:09,959 ‎một người Hồi giáo được trích dẫn đã nói: 1229 01:17:10,043 --> 01:17:13,004 ‎"Trò nhân quả đã rơi vào đầu Malcolm", 1230 01:17:13,088 --> 01:17:17,676 ‎liên quan đến tuyên bố trước của Malcolm ‎về vụ ám sát Tổng thống Kennedy. 1231 01:17:17,759 --> 01:17:19,761 ‎Ông thấy một người anh em Hồi giáo 1232 01:17:19,844 --> 01:17:23,515 ‎có nên tuyên bố vậy về Malcolm ‎khi biết về cái chết của ông ấy? 1233 01:17:24,265 --> 01:17:25,183 ‎Tôi không biết. 1234 01:17:25,266 --> 01:17:28,812 ‎Cũng như anh, tôi không biết đó là ai. 1235 01:17:28,895 --> 01:17:31,523 ‎Cảnh sát có yêu cầu ông khai báo gì không? 1236 01:17:32,315 --> 01:17:33,149 ‎Không hề. 1237 01:17:33,650 --> 01:17:36,403 ‎Ông Muhammad, trước khi bị giết hôm qua, 1238 01:17:36,486 --> 01:17:39,572 ‎Malcolm nói ‎nhóm Hồi giáo da đen nhắm giết ông ấy. 1239 01:17:39,656 --> 01:17:41,241 ‎Có thể bình luận gì không? 1240 01:17:41,324 --> 01:17:42,659 ‎Tôi không biết gì đâu. 1241 01:17:43,660 --> 01:17:46,287 ‎Chúng tôi không phải những kẻ bạo lực. 1242 01:17:47,038 --> 01:17:48,748 ‎Đây là cú sốc với chúng tôi. 1243 01:17:52,669 --> 01:17:55,004 ‎Ông nghĩ đã có gì xảy ra với Malcolm X? 1244 01:17:55,088 --> 01:17:56,506 ‎- Tôi nghĩ sao à? ‎- Vâng. 1245 01:18:02,178 --> 01:18:04,431 ‎Điều tôi biết là đã xảy ra với ông ấy. 1246 01:18:07,475 --> 01:18:09,436 ‎Tôi biết ông ấy đã trệch hướng… 1247 01:18:11,146 --> 01:18:12,313 ‎và ông ấy chết. 1248 01:18:17,652 --> 01:18:21,114 ‎Rất dễ kể câu chuyện ‎về vụ ám sát Malcolm X 1249 01:18:21,197 --> 01:18:24,075 ‎là một người bất đồng chính kiến 1250 01:18:24,159 --> 01:18:26,995 ‎bỏ phong trào và bị trừng phạt vì điều đó. 1251 01:18:27,787 --> 01:18:30,707 ‎Và chắc chắn là có bất hòa lớn 1252 01:18:30,790 --> 01:18:33,126 ‎giữa Malcolm và Quốc gia Hồi giáo. 1253 01:18:37,714 --> 01:18:39,424 ‎ALLAH LÀ VĨ ĐẠI NHẤT ‎YÊU CẦU TỰ DO TÔN GIÁO 1254 01:18:40,133 --> 01:18:43,261 ‎Nhưng từ những gì ta có thể lượm lặt 1255 01:18:43,344 --> 01:18:46,181 ‎từ các hồ sơ mà FBI đã công bố 1256 01:18:46,264 --> 01:18:48,349 ‎và tất cả chưa được công bố hết, 1257 01:18:48,433 --> 01:18:51,853 ‎thì FBI đã rất vui vẻ 1258 01:18:52,729 --> 01:18:56,191 ‎theo dõi cách biệt ‎và sự chia tách tăng lên, 1259 01:18:57,066 --> 01:19:01,946 ‎và chuyển hướng sang chua chát ‎giữa Malcolm và Quốc gia Hồi giáo. 1260 01:19:02,030 --> 01:19:05,325 ‎BẤT ĐỒNG GIA TĂNG ‎ELIJAH MUHAMMAD VÀ PHÓ TƯỚNG MALCOLM X 1261 01:19:05,408 --> 01:19:08,161 ‎Kẻ ném đá giấu tay là chính phủ liên bang. 1262 01:19:08,244 --> 01:19:10,705 ‎Họ không để người da trắng bắn Malcolm, 1263 01:19:10,789 --> 01:19:13,082 ‎vì như thế sẽ là… thảm họa. 1264 01:19:16,294 --> 01:19:19,631 ‎Xin phép cho từ ngữ của tôi, ta sẽ luôn có 1265 01:19:20,548 --> 01:19:25,678 ‎dân mọi đen sắn sàng bán đứng ‎mẹ mình với giá hai đô la. 1266 01:19:28,473 --> 01:19:33,394 ‎Cảnh sát ở khắp nơi, trên mái nhà, ‎đứng trên lối thoát hiểm, mặc thường phục 1267 01:19:33,478 --> 01:19:36,022 ‎và hàng trăm cảnh sát thành phố New York 1268 01:19:36,105 --> 01:19:38,983 ‎mặc đồng phục dọc đường số 147. 1269 01:19:39,692 --> 01:19:42,278 ‎Tới nay, nghi thức cuối cho Malcolm X 1270 01:19:42,362 --> 01:19:44,739 ‎đang được tiến hành mà không có sự cố. 1271 01:19:49,536 --> 01:19:51,496 ‎Chị em gái tôi và tôi đã mất bố… 1272 01:19:54,749 --> 01:19:57,377 ‎nhưng tôi nghĩ với người da đen, 1273 01:19:58,044 --> 01:20:02,340 ‎chúng tôi đã mất một người rất xuất chúng, 1274 01:20:03,633 --> 01:20:07,512 ‎tốt bụng, đầy yêu thương, vô cùng trắc ẩn. 1275 01:20:08,221 --> 01:20:10,139 ‎Tôi nghĩ rằng bạn phải như thế 1276 01:20:10,223 --> 01:20:15,061 ‎để có phản ứng sâu sắc với sự bất công. 1277 01:20:17,480 --> 01:20:20,108 ‎James Baldwin viết về Malcolm X: 1278 01:20:20,900 --> 01:20:24,779 ‎"Ông ấy là người hòa nhã ‎và dịu dàng nhất mà tôi từng gặp". 1279 01:20:26,447 --> 01:20:30,952 ‎Hình ảnh của Malcolm khác mà, nhưng ‎ông thấy Malcolm đồng cảm với dân da đen. 1280 01:20:34,956 --> 01:20:38,459 ‎Malcolm tuân thủ đạo lý riêng ‎mà chính ông đã dạy chúng tôi. 1281 01:20:43,256 --> 01:20:46,634 ‎Chấp nhận cái chết. ‎Chấp nhận cái chết, bạn sẽ được tự do. 1282 01:20:52,682 --> 01:20:54,976 ‎Ngày trước khi Malcolm X được chôn, 1283 01:20:55,059 --> 01:20:58,855 ‎Elijah Muhammad xuất hiện ‎trước công chúng lần đầu sau vụ ám sát. 1284 01:20:58,938 --> 01:21:02,942 ‎Lãnh tụ tổ chức lọt thỏm ‎sau một hàng rào vệ sĩ bảo vệ ông. 1285 01:21:04,027 --> 01:21:08,156 ‎Nếu các bạn muốn đi theo ‎bất cứ kẻ nào chống lại tôi, 1286 01:21:08,948 --> 01:21:09,991 ‎vậy hãy làm đi. 1287 01:21:10,783 --> 01:21:14,245 ‎Nhưng kết cuộc của các bạn… sẽ khá tồi tệ. 1288 01:21:15,580 --> 01:21:17,040 ‎Tôi sợ cho các bạn. 1289 01:21:20,668 --> 01:21:23,922 ‎Cũng ở Chicago, tham gia hội nghị Hồi giáo 1290 01:21:24,005 --> 01:21:26,299 ‎có nhà vô địch hạng nặng Cassius Clay. 1291 01:21:26,382 --> 01:21:29,010 ‎Tên Hồi giáo của anh: Muhammad Ali. 1292 01:21:32,138 --> 01:21:35,266 ‎BUỔI LỄ CHÔN CẤT MALCOLM X 1293 01:21:38,102 --> 01:21:41,022 ‎Malcolm X và bất cứ ai tấn công 1294 01:21:41,105 --> 01:21:45,276 ‎hoặc nói về việc tấn công ‎Elijah Muhammad sẽ chết. 1295 01:21:45,360 --> 01:21:46,194 ‎THÁNG BA 1965 1296 01:21:46,277 --> 01:21:49,614 ‎Không ai có thể chống lại ‎Sứ giả của Chúa toàn năng, 1297 01:21:50,281 --> 01:21:52,825 ‎bằng lời nói hay thể xác ‎và cứ thế mà thoát. 1298 01:21:54,661 --> 01:21:57,080 ‎Muhammad Ali thành một phần của điệp khúc 1299 01:21:58,373 --> 01:22:02,794 ‎rằng bất cứ ai đụng độ với ‎Elijah Muhammad đều phải chết. 1300 01:22:04,337 --> 01:22:06,047 ‎Đó là bi kịch của chuyện này. 1301 01:22:06,673 --> 01:22:08,174 ‎Rằng Malcolm là kẻ thù ư? 1302 01:22:10,259 --> 01:22:14,055 ‎Malcolm có phải kẻ thù ‎khi đưa gia đình tới Miami không? 1303 01:22:14,138 --> 01:22:18,601 ‎Ông ấy có nghĩ Malcolm là kẻ thù ‎khi cùng cầu nguyện trước trận đấu? 1304 01:22:20,895 --> 01:22:25,566 ‎Malcolm X nổi tiếng chủ yếu là ‎nhờ cứng rắn với người da trắng các vị. 1305 01:22:25,650 --> 01:22:28,903 ‎Quỷ da trắng, chó mắt xanh, tóc vàng. 1306 01:22:29,654 --> 01:22:31,739 ‎Dân da trắng đâu để tâm đến Malcolm 1307 01:22:31,823 --> 01:22:34,993 ‎hay dân da đen khi ‎ông ta ở bên Elijah Muhammad. 1308 01:22:35,076 --> 01:22:36,869 ‎Mà họ có vẻ thích và theo dõi 1309 01:22:36,953 --> 01:22:42,583 ‎các thủ lĩnh đã chết của chúng tôi ‎và giờ họ có người đã chết mà chỉ là… 1310 01:22:42,667 --> 01:22:44,711 ‎Và Malcolm đã thừa nhận 1311 01:22:44,794 --> 01:22:46,838 ‎ông ta là một kẻ lang thang… 1312 01:22:48,131 --> 01:22:50,299 ‎Điều khiển phụ nữ da trắng bán thân. 1313 01:22:50,383 --> 01:22:53,928 ‎Malcolm đâu là gì, ‎Elijah Muhammad giúp ông ta tuyệt vời. 1314 01:22:54,012 --> 01:22:57,098 ‎Nếu Malcolm X ở lại ‎với người khiến ông ta tuyệt vời, 1315 01:22:57,181 --> 01:23:00,518 ‎dạy ông ta mọi điều ông rõ, ‎thì giờ ông ta đã rất vĩ đại. 1316 01:23:20,621 --> 01:23:24,208 ‎Năm 1972, bố tôi đến thánh địa Mecca. 1317 01:23:29,255 --> 01:23:34,552 ‎Và đó là sự kiện đã đưa bố tôi ‎đến với Hồi giáo chân chính. 1318 01:23:35,136 --> 01:23:37,722 ‎Elijah Muhammad, lãnh đạo Hồi giáo da đen, 1319 01:23:37,805 --> 01:23:41,601 ‎hôm nay qua đời vì suy tim ở Chicago. ‎Ông hưởng thọ 77 tuổi. 1320 01:23:51,778 --> 01:23:55,448 ‎Tôi tin là gia đình tôi ‎rời bỏ tổ chức đó vào tầm 1975. 1321 01:23:55,531 --> 01:23:56,949 ‎Khi đó tôi bảy tuổi. 1322 01:24:07,001 --> 01:24:08,586 ‎Anh tôi đã rất tốt. 1323 01:24:13,049 --> 01:24:15,676 ‎Các vị phải là tôi để rõ tôi thấy ra sao. 1324 01:24:17,011 --> 01:24:20,139 ‎Tôi là em trai duy nhất. Cậu em duy nhất. 1325 01:24:20,807 --> 01:24:22,225 ‎Anh em ruột. 1326 01:24:23,226 --> 01:24:26,354 ‎Tôi rất nhớ anh ấy, ‎nhưng sẽ gặp anh ấy ở thiên đường. 1327 01:24:27,355 --> 01:24:29,982 ‎Tôi nóng lòng gặp anh ấy, ‎sẽ ôm hôn anh ấy. 1328 01:24:42,954 --> 01:24:46,249 ‎Ông có nhớ bất cứ điều gì mà ‎Muhammad Ali hối tiếc không? 1329 01:24:50,253 --> 01:24:52,797 ‎Để tôi nghĩ.‎ ‎Để tôi suy nghĩ vài phút. 1330 01:24:52,880 --> 01:24:53,714 ‎Vâng. 1331 01:24:59,095 --> 01:25:00,888 ‎Đó là một câu hỏi rất hay đấy. 1332 01:25:06,561 --> 01:25:08,646 ‎Nhiều năm nữa sẽ trôi qua 1333 01:25:08,729 --> 01:25:12,441 ‎và chúng tôi luôn tò mò về ‎một hoặc hai thế hệ sau kể từ giờ 1334 01:25:12,525 --> 01:25:15,319 ‎và rằng nhận thức họ có sẽ là gì, 1335 01:25:15,403 --> 01:25:19,073 ‎họ sẽ có ước tính nào về Muhammad Ali, 1336 01:25:19,157 --> 01:25:20,616 ‎và Malcolm X? 1337 01:25:21,909 --> 01:25:25,288 ‎Quỹ đạo của cuộc đời họ là gì ‎và điều đó có ý nghĩa gì? 1338 01:25:26,539 --> 01:25:28,958 ‎Ta có thể thấy chuyện đó diễn ra 1339 01:25:29,041 --> 01:25:33,337 ‎trong các tác phẩm văn học, ‎phim ảnh, địa điểm khác nhau. 1340 01:25:33,421 --> 01:25:35,423 ‎Hãy xem ai đón lửa kìa. 1341 01:25:37,717 --> 01:25:38,885 ‎Người vĩ đại nhất. 1342 01:25:41,095 --> 01:25:42,138 ‎Nhân vật Ali 1343 01:25:43,097 --> 01:25:48,728 ‎mà được giới thiệu với công chúng từ 1996 1344 01:25:49,812 --> 01:25:51,147 ‎một hình ảnh giả. 1345 01:25:51,230 --> 01:25:53,399 ‎Người ta đã chỉnh sửa đi mất 1346 01:25:54,025 --> 01:25:59,363 ‎những điều thứ khiến Muhammad Ali ‎gây tranh cãi trong một thời đại khác. 1347 01:26:03,367 --> 01:26:06,412 ‎Chính những người ‎đã đứng lên hoan hô ông ở Atlanta… 1348 01:26:09,582 --> 01:26:13,586 ‎chính những người đó 20 năm trước ‎đã nói về ông ấy như một con chó. 1349 01:26:15,630 --> 01:26:18,341 ‎Ông chỉ trích mạnh ‎tư tưởng da trắng ưu việt. 1350 01:26:18,424 --> 01:26:21,636 ‎Và tôi không nghĩ mình ‎sẽ đi cả chục ngàn dặm từ đây 1351 01:26:21,719 --> 01:26:24,347 ‎để bắn người da đen ‎chưa từng gọi tôi là mọi, 1352 01:26:24,430 --> 01:26:28,184 ‎không hành quyết tôi, ‎thả chó đuổi tôi, cưỡng bức mẹ tôi. 1353 01:26:28,267 --> 01:26:32,563 ‎Tôi nghĩ nhiều điều trong đó ‎đã bị loại bỏ vì căn bệnh của ông ấy 1354 01:26:32,647 --> 01:26:35,024 ‎và sự thật là ông đã không nói được nữa. 1355 01:26:40,404 --> 01:26:44,408 ‎Ngay cả ngày nay, nước Mỹ vẫn là ‎một đất nước có hệ thống chính phủ 1356 01:26:45,034 --> 01:26:48,955 ‎chỉ dựa trên tự do, công bằng ‎và bình đẳng cho người da trắng. 1357 01:26:49,705 --> 01:26:53,459 ‎Không có gì gọi là tự do ‎người da đen ở đất nước này. 1358 01:26:53,542 --> 01:26:55,795 ‎Dĩ nhiên, Malcolm bị giết vào 1965 1359 01:26:55,878 --> 01:27:01,217 ‎vì thế mọi người đã viết lại ‎câu chuyện của ông kể từ đó. 1360 01:27:01,300 --> 01:27:03,344 ‎ĐẠI LỘ MALCOLM X 1361 01:27:03,427 --> 01:27:04,804 ‎DI SẢN CỦA NGƯỜI DA ĐEN 1362 01:27:04,887 --> 01:27:09,016 ‎Lần đầu tiên đến bưu điện để ‎mua tem Malcolm X, tôi đã mâu thuẫn. 1363 01:27:09,725 --> 01:27:11,894 ‎Khi Malcolm bị giết vào 1965, 1364 01:27:11,978 --> 01:27:14,272 ‎không ai tưởng tượng ông sẽ xuất hiện 1365 01:27:14,355 --> 01:27:16,482 ‎trên bất kỳ sản phẩm chính thức nào 1366 01:27:16,565 --> 01:27:17,608 ‎của chính phủ Mỹ. 1367 01:27:18,651 --> 01:27:21,612 ‎Thấy Malcolm trên tem ‎thực sự có tính tượng trưng 1368 01:27:21,696 --> 01:27:24,949 ‎cho việc hình ảnh ông ấy ‎đã thay đổi theo thời gian. 1369 01:27:29,203 --> 01:27:31,872 ‎Ở mức nào đó, ‎ông ấy vẫn sống với chúng ta. 1370 01:27:32,540 --> 01:27:36,711 ‎Ông ấy chưa bị bắt đi. ‎Tinh thần của ông ấy vẫn còn sống. 1371 01:27:36,794 --> 01:27:40,631 ‎TRUNG TÂM GIÁO DỤC VÀ TƯỞNG NIỆM ‎MALCOLM X & TIẾN SĨ BETTY SHABAZZ 1372 01:27:40,715 --> 01:27:44,760 ‎Ta có thể chấm dứt mạng ai đó ‎nhưng không thể chấm dứt một ý tưởng. 1373 01:27:47,388 --> 01:27:51,225 ‎Mọi trường trung học cơ sở, ‎đại học, đại học, trên YouTube 1374 01:27:51,309 --> 01:27:55,771 ‎họ bật bản thu và hình ảnh ‎của Malcolm như thể ông vẫn ở đây. 1375 01:27:55,855 --> 01:28:00,693 ‎Những gì ông ấy đã dạy 50 năm trước, ‎ta thấy những điều đó hiện đang diễn ra. 1376 01:28:04,613 --> 01:28:08,284 ‎Lịch sử da đen, ‎lịch sử nước Mỹ và lịch sử thế giới 1377 01:28:08,367 --> 01:28:14,457 ‎đã thay đổi bởi vì hai người này ‎có bản lĩnh để là chính mình và bạo dạn. 1378 01:28:14,540 --> 01:28:16,792 ‎Sự bạo dạn đó trở thành truyền nhiễm. 1379 01:28:17,376 --> 01:28:18,961 ‎…vì chủ của chó kiểm soát… 1380 01:28:19,045 --> 01:28:22,173 ‎Họ định nghĩa cả một thế hệ 1381 01:28:22,256 --> 01:28:26,802 ‎mà trong đó chúng tôi bước đi ‎với đầu ngẩng cao và vai ưỡn thẳng. 1382 01:28:29,722 --> 01:28:33,476 ‎Mọi người quên rằng bố tôi ‎vẫn chỉ là một chàng trai đôi mươi 1383 01:28:34,143 --> 01:28:36,145 ‎với tâm trí nhắm vào chức vô địch. 1384 01:28:36,937 --> 01:28:42,985 ‎Có những điều Malcolm dạy bố tôi ‎mà ông còn tuân theo đến ngày cuối cùng. 1385 01:28:45,154 --> 01:28:48,532 ‎Anh trai ông thấy thế nào về Malcolm X 1386 01:28:48,616 --> 01:28:50,826 ‎sau khi ông ấy bị ám sát? 1387 01:28:50,910 --> 01:28:55,373 ‎Anh ông có bao giờ nói với ông ‎về hối tiếc hay ông ấy cảm thấy ra sao? 1388 01:28:56,123 --> 01:28:58,959 ‎Anh tôi không nói gì, ‎nhưng tôi hiểu anh tôi. 1389 01:28:59,543 --> 01:29:03,547 ‎Anh ấy thấy tệ hại. ‎Phải, chuyện đó khiến anh tôi tổn thương. 1390 01:29:07,301 --> 01:29:10,888 ‎Sau khi cắt quan hệ với Quốc gia Hồi giáo, 1391 01:29:11,597 --> 01:29:14,475 ‎Muhammad Ali ‎đã liên lạc với gia đình chúng tôi. 1392 01:29:15,226 --> 01:29:21,565 ‎Tôi nghĩ Muhammad Ali ‎chắc đã cảm thấy ông ấy nợ bố tôi 1393 01:29:21,649 --> 01:29:27,029 ‎và cần đảm bảo vợ và con bố được an toàn 1394 01:29:27,113 --> 01:29:28,447 ‎và rằng họ vẫn ổn. 1395 01:29:31,575 --> 01:29:34,745 ‎Khi tôi đến gặp, ‎ông ấy đã ngập ngừng rồi ngỡ ngàng, 1396 01:29:34,829 --> 01:29:38,124 ‎đâu đó hồi tôi sang tuổi 18, 19 hoặc 20. 1397 01:29:38,207 --> 01:29:39,875 ‎CON GÁI CẢ CỦA MALCOLM X 1398 01:29:39,959 --> 01:29:43,045 ‎Giờ nhìn thẳng vào mặt ông ấy… ‎Các vị biết ông ấy mà. 1399 01:29:43,129 --> 01:29:45,381 ‎Ông ấy nhìn dò xét kiểu: "Cháu đó à?" 1400 01:29:45,464 --> 01:29:49,176 ‎LỄ TƯỞNG NIỆM MUHAMMAD ALI ‎NGÀY 10 THÁNG SÁU 2016 1401 01:29:51,095 --> 01:29:54,014 ‎Từ lúc chúng tôi tìm thấy nhau, 1402 01:29:54,098 --> 01:29:56,183 ‎cứ như thể thời gian chưa trôi qua. 1403 01:29:56,934 --> 01:29:58,436 ‎Chúng tôi khóc to lên. 1404 01:30:00,771 --> 01:30:02,898 ‎Nỗi đau khổ của ông ấy vì đã 1405 01:30:02,982 --> 01:30:05,443 ‎không nói với bố tôi trước khi bố ra đi. 1406 01:30:06,402 --> 01:30:10,531 ‎Có Muhammad Ali trong đời ‎giúp duy trì hơi thở của bố với tôi 1407 01:30:11,740 --> 01:30:13,242 ‎chỉ thêm một chút nữa, 1408 01:30:14,452 --> 01:30:17,079 ‎là 51 năm nữa, cho đến bây giờ. 1409 01:30:39,894 --> 01:30:43,063 ‎Tôi đã thắng Sonny Liston ‎và tôi vừa sang tuổi 22. 1410 01:30:43,147 --> 01:30:44,648 ‎Tôi phải là vĩ đại nhất! 1411 01:30:44,732 --> 01:30:46,525 ‎Tôi là vua của thế giới! 1412 01:30:49,236 --> 01:30:50,821 ‎Cậu ta là em và bạn tôi. 1413 01:30:51,780 --> 01:30:54,575 ‎Tôi bày tỏ điều tôi rõ và hiểu về cậu ta. 1414 01:30:54,658 --> 01:30:57,620 ‎Nhưng cậu ta có đầu óc ‎và cách hiểu của riêng mình. 1415 01:30:58,746 --> 01:31:01,749 ‎CHÀO MỪNG ĐẾN VỚI ‎TRẠI TẬP HUẤN MUHAMMAD ALI 1416 01:31:01,832 --> 01:31:05,961 ‎Định mệnh đã cho họ ‎cảm nhận tình anh em đó 1417 01:31:06,045 --> 01:31:07,838 ‎và học hỏi cùng nhau. 1418 01:31:11,008 --> 01:31:13,302 ‎Nhưng có những thế lực bên ngoài 1419 01:31:13,385 --> 01:31:16,347 ‎ngăn cản họ tiếp tục 1420 01:31:16,430 --> 01:31:19,975 ‎mối quan hệ đẹp đẽ đã bắt đầu đó. 1421 01:31:26,190 --> 01:31:27,900 ‎Khi viết hồi ký cho bố tôi, 1422 01:31:27,983 --> 01:31:30,194 ‎The Soul of a Butterfly, ‎vào 2003, 1423 01:31:31,320 --> 01:31:35,241 ‎Tôi hỏi bố về Malcolm X, ‎bố thấy sao về mối quan hệ và kết thúc đó. 1424 01:31:36,617 --> 01:31:41,330 ‎Và tôi nhớ, ‎bố tôi ngồi xuống ghế, nhắm mắt lại… 1425 01:31:44,083 --> 01:31:47,586 ‎và bố mất một lúc mới trả lời, ‎có lẽ là mười hay 15 giây. 1426 01:31:47,670 --> 01:31:49,088 ‎và bố nói với tôi… 1427 01:31:49,880 --> 01:31:54,134 ‎Bó nói quay lưng với Malcolm là ‎một trong số điều ông tiếc nuối nhất. 1428 01:31:54,218 --> 01:31:57,846 ‎Bố ước có thể quay lại ‎và nói với Malcolm rằng bố rất tiếc, 1429 01:31:57,930 --> 01:32:00,224 ‎rằng bố yêu thương ông và họ là bạn, 1430 01:32:00,307 --> 01:32:02,309 ‎rằng ông ấy đã đúng về nhiều điều. 1431 01:32:02,393 --> 01:32:05,062 ‎NHÀ NGUYỆN MUHAMMAD ALI, ‎HỒ DEER, PENNSYLVANIA 1432 01:32:05,145 --> 01:32:07,731 ‎Một trong những điều ‎tôi không bao giờ quên… 1433 01:32:09,400 --> 01:32:11,944 ‎nhìn lên Muhammad Ali và hỏi ông ấy, 1434 01:32:13,112 --> 01:32:14,655 ‎"Chú có từng yêu bố cháu?" 1435 01:32:17,908 --> 01:32:19,743 ‎Và ông ấy nói, 1436 01:32:21,328 --> 01:32:23,414 ‎"Chú yêu bố cháu bằng cả trái tim". 1437 01:35:03,490 --> 01:35:08,495 ‎Biên dịch: Đức Khứng