1
00:00:11,880 --> 00:00:17,160
Si Njinga, ang prinsesang nawalay
sa kaharian nang tatlong taon.
2
00:00:17,160 --> 00:00:18,480
Kailangang sabay-sabay tayo.
3
00:00:18,480 --> 00:00:21,320
Sa oras na kumalat ang balita
mula sa ibang kampo, tapos na 'to.
4
00:00:21,320 --> 00:00:23,920
Ipagkakatiwala ko sa 'yo at sa mga tauhan
mo ang pagsalakay na 'to.
5
00:00:24,600 --> 00:00:27,280
Batid niya na wala nang pag-asa
ang kaniyang kaharian,
6
00:00:27,280 --> 00:00:31,600
bumuo siya ng alyansa sa lider
ng Imbangala na si Kasa,
7
00:00:31,600 --> 00:00:34,760
upang gawing kakampi
ang kalaban ng kalaban niya.
8
00:00:41,400 --> 00:00:45,320
Sa kabilang dako, nasa kamay na
ng mga kalaban ang Kabasa.
9
00:00:45,320 --> 00:00:47,480
Sinabi ko'ng huwag n'yo siyang hawakan!
10
00:00:47,480 --> 00:00:48,400
Hoy!
11
00:00:48,400 --> 00:00:50,360
- Funji!
- Funji!
12
00:00:50,360 --> 00:00:52,680
- Kailangan mong nang umalis dito.
- Ano'ng nangyayari?
13
00:00:52,680 --> 00:00:54,720
- May dapat tayong gawin!
- Oo!
14
00:00:55,280 --> 00:00:59,120
Hindi! Funji!
15
00:01:01,680 --> 00:01:06,320
Pero nanatiling matatag at determinado
si Njinga na gawin ang lahat
16
00:01:06,320 --> 00:01:10,720
para protektahan ang kinabukasan
at kaligtasan ng kaniyang nasasakupan,
17
00:01:12,080 --> 00:01:13,920
hanggang sa kamatayan.
18
00:01:52,480 --> 00:01:55,200
Nawa'y malugod kayong salubungin
ng inyong mga ninuno.
19
00:02:26,240 --> 00:02:29,240
Inilayo ni Njinga ang sarili niya.
20
00:02:29,240 --> 00:02:32,160
Bumuo siya ng mga alyansa sa Imbangala.
21
00:02:33,280 --> 00:02:36,080
Kasama niya ang mga ito
sa pakikipaglaban sa mga Portuges.
22
00:02:37,600 --> 00:02:40,160
{\an8}Nakikipagtulungan si Njinga kay Kasa
upang guluhin ang mga ruta
23
00:02:40,160 --> 00:02:42,240
{\an8}ng pangangalakal sa mga alipin
24
00:02:42,240 --> 00:02:48,520
para alisin sila mula sa loob ng Gitnang
Kanlurang Aprika tungo sa baybayin.
25
00:02:50,040 --> 00:02:53,400
Sa tingin ko, nagdadalamhati pa rin siya
sa pagkamatay ng kaniyang anak,
26
00:02:53,400 --> 00:02:57,280
at nasusuklam pa rin siya
sa kapatid niyang si Mbande.
27
00:02:58,520 --> 00:03:02,400
ISLA NG KINDONGA
28
00:03:02,400 --> 00:03:05,760
Ngunit ngayon, nasa gipit na kalagayan
si Haring Mbande.
29
00:03:07,240 --> 00:03:09,920
{\an8}Nakubkob na ng mga Portuges
ang kabisera ng Kabasa.
30
00:03:09,920 --> 00:03:12,680
{\an8}At napilitan siyang tumakas
patungo sa Isla ng Kidonga.
31
00:03:13,920 --> 00:03:18,520
May malakas na depensa ang islang ito
na nasa gitna ng ilog ng Kwanza.
32
00:03:21,080 --> 00:03:23,760
At ngayon, ipinatawag niya si Njinga
para sa isang pag-uusap.
33
00:03:27,600 --> 00:03:29,400
Nasaan ang mga bantay niya?
34
00:03:32,360 --> 00:03:34,160
Dapat mong malaman, Njinga...
35
00:03:34,720 --> 00:03:36,880
binago siya ng tatlong taong nagdaan.
36
00:03:38,360 --> 00:03:39,400
Nakikita ko nga.
37
00:03:44,360 --> 00:03:45,640
Tumawid na tayo.
38
00:04:06,720 --> 00:04:07,960
Ano'ng ginawa mo?
39
00:04:09,480 --> 00:04:11,160
Imortal ka na ba ngayon?
40
00:04:11,880 --> 00:04:13,120
Naglalakad nang walang bantay.
41
00:04:13,120 --> 00:04:15,400
Paano kung naunahan ako rito
ng mga Portuges?
42
00:04:15,400 --> 00:04:16,640
Hindi mo ba nabalitaan?
43
00:04:17,240 --> 00:04:18,560
Nagawa na nila.
44
00:04:19,400 --> 00:04:20,680
Natalo na ang Kabasa.
45
00:04:22,519 --> 00:04:24,440
Ngayon, higit pa ang pagkatalo ko
kaysa kay Ama.
46
00:04:24,440 --> 00:04:25,800
Ang mga kapatid ko?
Nasaan sina Funji at Kambu?
47
00:04:25,800 --> 00:04:26,839
Inilayo ko sila.
48
00:04:34,000 --> 00:04:36,560
- Hindi ito ang katapusan natin.
- Hindi talaga.
49
00:04:38,440 --> 00:04:39,840
Nandito pa tayo.
50
00:04:44,000 --> 00:04:45,880
Bakit ako ipinatawag ng Mahal na Hari?
51
00:04:49,360 --> 00:04:50,360
Kapayapaan.
52
00:04:57,280 --> 00:05:00,200
Gusto kong makipagkasundo
ka sa mga Portuges.
53
00:05:01,080 --> 00:05:01,960
Ano?
54
00:05:03,320 --> 00:05:05,800
Nakarating sa 'min sa Kabasa
ang mga tagumpay mo sa Imbangala.
55
00:05:06,960 --> 00:05:08,960
Inayos mo ang gulo sa kanila.
56
00:05:10,120 --> 00:05:12,640
Gamitin mo sila upang putulin
ang komunikasyon ng mga Portuges.
57
00:05:12,760 --> 00:05:15,480
Hindi matatawaran
ang kakayahan mo, Njinga.
58
00:05:16,800 --> 00:05:19,080
Kaya ikaw ang karapat-dapat
na makipagkasundo para sa 'min.
59
00:05:19,080 --> 00:05:20,520
Ilang taon ko na silang nilalabanan.
60
00:05:20,520 --> 00:05:21,800
- Oo, alam ko.
- At kahit na hindi,
61
00:05:21,800 --> 00:05:24,080
hindi ito ang oras para makipagkasundo
ng kapayapaan.
62
00:05:24,080 --> 00:05:25,120
Hindi ngayon na ikaw ay...
63
00:05:27,160 --> 00:05:29,760
Hindi kung kailan napakahina ng trono.
64
00:05:30,840 --> 00:05:31,960
Lumaban pa rin tayo.
65
00:05:32,800 --> 00:05:34,000
Njinga.
66
00:05:37,520 --> 00:05:40,120
Wala ng natitirang dugo
na puwedeng dumanak sa 'kin.
67
00:05:43,920 --> 00:05:47,880
Ang dugo nila ang dadanak, hindi sa 'yo.
68
00:05:49,040 --> 00:05:52,680
Hanggang sa mapalayas natin ang mga
malulupit na magnanakaw na 'yon dito.
69
00:05:54,080 --> 00:05:56,280
Pakiusap, Njinga!
70
00:05:57,040 --> 00:05:58,520
Ikaw na lang ang pag-asa namin!
71
00:06:02,840 --> 00:06:04,840
Hindi ako nakikiusap bilang hari mo.
72
00:06:09,480 --> 00:06:11,200
Nakikiusap ako bilang kapatid mo.
73
00:06:17,280 --> 00:06:20,360
Noong hinanap si Njinga ng kapatid niya,
74
00:06:20,360 --> 00:06:24,200
{\an8}hindi lang kapatid niya ang nasa kaniya,
ang pumatay sa anak niya.
75
00:06:24,200 --> 00:06:25,800
{\an8}Nasa kaniya rin ang Hari,
76
00:06:25,800 --> 00:06:28,160
{\an8}ang nakaupo sa trono
para mamuno sa mga tao niya.
77
00:06:28,160 --> 00:06:31,160
Kailangan siyang paglingkuran ni Njinga.
78
00:06:35,880 --> 00:06:36,880
Hoy!
79
00:06:38,640 --> 00:06:44,520
Hindi yumuyuko sa kahit na sino
ang Hari ng Ndongo, maliban sa mga ninuno.
80
00:07:10,640 --> 00:07:12,240
Ano'ng kailangan ng aking kapatid?
81
00:07:16,280 --> 00:07:20,520
Maaring mahirap kung iisipin natin ngayon
82
00:07:20,520 --> 00:07:24,400
na mayroon pa rin siyang relasyon
sa kaniyang kapatid.
83
00:07:24,400 --> 00:07:28,520
{\an8}Wala siyang tiwala sa kaniya,
pero mas malaki ito kaysa kay Mbande.
84
00:07:28,520 --> 00:07:31,000
{\an8}Totoo na sa kaibuturan ng bawat desisyon
na kaniyang ginagawa,
85
00:07:31,000 --> 00:07:33,040
iniisip niya ang pagprotekta
sa kaniyang nasasakupan
86
00:07:33,040 --> 00:07:36,000
at maalis ang mga ito
mula sa pagkakaalipin hangga't maari.
87
00:07:38,080 --> 00:07:41,240
Pagpapakita ng puwersang militar
ang pagsalakay ng mga Portuges sa Kabasa
88
00:07:41,240 --> 00:07:43,400
upang takutin si Mbande
at ang kaniyang nasasakupan.
89
00:07:43,400 --> 00:07:45,600
Nang lumipat sa ibang lugar
ang mga hukbo ng mga Portuges,
90
00:07:45,600 --> 00:07:49,200
nagawang makabalik sa kabisera
nina Mbande at kaniyang kapatid.
91
00:07:49,760 --> 00:07:53,160
Pero alam nila na hindi pa tapos
ang laban nila sa mga Portuges.
92
00:07:55,320 --> 00:07:59,760
Nasa gitna ng matinding kaguluhan
ang Kanlurang Gitnang Aprika.
93
00:07:59,760 --> 00:08:04,120
Sinasalakay ng mga Portuges
ang mga nayon, bayan at siyudad,
94
00:08:04,120 --> 00:08:08,200
winawasak, ninanakawan
at pinipinsala ang lipunan.
95
00:08:10,880 --> 00:08:13,840
Nagtayo pa nga ng kuta
ang mga Portuges sa Ambaca,
96
00:08:13,840 --> 00:08:17,400
isang lugar na napakalapit sa kabisera
ni Mbande, ang Kabasa.
97
00:08:18,040 --> 00:08:20,560
Alam niyang maaari itong
sumalakay anumang oras.
98
00:08:22,080 --> 00:08:24,880
Pagod na pagod na si Mbande.
99
00:08:24,880 --> 00:08:27,840
Wala siyang sapat na bilang ng militar
upang labanan ang mga Portuges.
100
00:08:27,840 --> 00:08:30,080
May kaguluhan sa rehiyon.
101
00:08:31,800 --> 00:08:35,720
Dapat niyang pag-isipan
kung mananatili pa ba siya trono
102
00:08:35,720 --> 00:08:38,360
at humawak kahit kakaunting kapangyarihan.
103
00:08:39,280 --> 00:08:40,720
Ipinatawag ko kayo rito,
104
00:08:40,720 --> 00:08:44,799
dahil kailangan kong sabihin
na nakipag-ayos na ako kay Mbande.
105
00:08:45,480 --> 00:08:46,320
Ano?
106
00:08:46,320 --> 00:08:48,799
At pumayag din akong
maging kinatawan niya sa mga Portuges.
107
00:08:48,799 --> 00:08:50,360
Kaya pupunta tayo sa Luanda.
108
00:08:50,920 --> 00:08:53,160
Bakit mo hinahayaang magtago
si Mbande sa 'yo?
109
00:08:53,160 --> 00:08:56,240
- Siya pa rin ang hari.
- Ang hari na nawalan ng paninindigan.
110
00:09:06,880 --> 00:09:07,880
Si Mbande...
111
00:09:08,640 --> 00:09:10,720
wala na siya sa katinuan ngayon.
112
00:09:12,480 --> 00:09:17,200
Naniniwala siya na gusto ng mga Portuges
ng kapayapaan, pero kilala ko ang kalaban.
113
00:09:17,200 --> 00:09:21,960
Tuso at walang-awa ang mga 'to,
gusto nilang tuluyan tayong masakop.
114
00:09:21,960 --> 00:09:23,760
Bakit hindi tayo magpadala
ng hukbo na sasalakay?
115
00:09:24,560 --> 00:09:25,600
Kambu.
116
00:09:25,600 --> 00:09:28,640
Hindi nagtatagumpay ang digmaan sa labas
hangga't 'di 'to nagtatagumpay sa isipan.
117
00:09:29,560 --> 00:09:30,800
Laging sinasabi iyan ni Ama.
118
00:09:30,800 --> 00:09:32,160
Oo nga.
119
00:09:33,760 --> 00:09:35,240
Kaya nga pupunta ako.
120
00:09:36,560 --> 00:09:39,120
Dahil gusto kong tingnan
ang gobernador sa mga mata niya
121
00:09:39,120 --> 00:09:42,760
kapag ibinalik na niya sa 'kin
ang lahat ng inaagaw nila sa atin.
122
00:09:43,440 --> 00:09:45,400
Paano ka nakasisigurong gagawin niya?
123
00:09:46,000 --> 00:09:47,840
Dahil 'di ako titigil
hangga't 'di niya ginagawa.
124
00:09:49,720 --> 00:09:53,360
Mapanganib na hamon
ang kinakaharap ni Njinga,
125
00:09:53,360 --> 00:09:56,720
ang pinakamalaking delegasyon
na pangkapayapaan na isinagawa
126
00:09:56,720 --> 00:09:58,920
mula noong dumating ang mga Portuges.
127
00:10:00,720 --> 00:10:04,720
Naglakbay ng 200 milya si Njinga
at ang mga grupo ng hukbo
128
00:10:04,720 --> 00:10:06,400
mula Kabasa hanggang sa Luanda.
129
00:10:14,640 --> 00:10:18,840
PANTALAN NG LUANDA
130
00:10:43,480 --> 00:10:46,280
Narating ni Njinga ang Luanda kasama
ng kaniyang grupo
131
00:10:46,280 --> 00:10:52,480
{\an8}at ipinapakita niya ang karangalan
ng aristokrasya at kaharian ng Ndongo.
132
00:10:55,560 --> 00:10:59,920
Nakakapagsalita siya ng Portuges.
Marami ring alam tungkol sa politika.
133
00:10:59,920 --> 00:11:01,880
At magaling siyang mag-isip
ng mga pamamaraan.
134
00:11:01,880 --> 00:11:05,720
Perpektong kinatawan siya
upang ipakita sa mga Portuges
135
00:11:05,720 --> 00:11:09,920
na "Makapangyarihang mga tao kami,
dakila at marangal."
136
00:11:12,120 --> 00:11:15,320
Sa panahong iyon, ang gobernador
ng rehiyon na si De Sousa,
137
00:11:15,320 --> 00:11:17,880
ang siyang kinatawan
ng Estado ng Portuges.
138
00:11:17,880 --> 00:11:21,840
Intensiyon niyang ipakita kay Njinga
kung saan lang ang lugar niya.
139
00:11:23,360 --> 00:11:25,320
Mas matanda siya kaysa sa inaasahan ko.
140
00:11:25,320 --> 00:11:27,880
Huwag mo siyang maliitin.
141
00:11:28,520 --> 00:11:30,320
Wala akong balak.
142
00:11:31,400 --> 00:11:34,200
Wala pang nakatatalo sa kaniya.
143
00:11:38,360 --> 00:11:40,840
Sa tingin ko, hindi handa ang mga Portuges
144
00:11:40,840 --> 00:11:43,760
na tumanggap ng isang babaeng diplomatiko.
145
00:11:43,760 --> 00:11:46,240
At dahil babae siya, iniisip nila
146
00:11:46,240 --> 00:11:49,240
na puwede nilang paikutin
o maliitin si Njinga.
147
00:11:49,880 --> 00:11:51,320
{\an8}Alam na alam ng mga Portuges
148
00:11:51,320 --> 00:11:55,440
{\an8}na malaki ang papel ni Mbande
at ng kapatid nito sa rehiyon,
149
00:11:55,440 --> 00:11:57,000
makapangyarihang kaharian pa rin ito.
150
00:11:57,000 --> 00:12:01,200
Sa oras na 'yon, gusto lang muna nilang
magpakita ng paggalang.
151
00:12:02,200 --> 00:12:05,880
Prinsesa Njinga, masaya akong makita ka.
152
00:12:05,880 --> 00:12:08,120
Alam ko, Gobernador.
153
00:12:08,120 --> 00:12:11,400
Bihirang magpakita ang prinsesa ng Ndongo,
154
00:12:12,040 --> 00:12:13,640
lalo pa kung tatlo kami.
155
00:12:16,880 --> 00:12:18,920
Hindi niyo kailangan maglakbay
nang ganito kalayo.
156
00:12:18,920 --> 00:12:21,280
Maaari akong magpadala
ng mensahero ayon sa aming patakaran.
157
00:12:21,280 --> 00:12:22,720
Isang mensahero?
158
00:12:22,720 --> 00:12:25,120
Sa mapanganib na mga daan na 'to?
159
00:12:27,360 --> 00:12:29,240
Isang masamang pasya 'yon.
160
00:12:37,680 --> 00:12:41,160
May tatlong bagay na gustong makuha
si Njinga sa pag-uusap na 'to.
161
00:12:41,800 --> 00:12:46,760
Ang paglaya ng aliping Ndongo,
proteksiyon mula sa mga parehong kaaway,
162
00:12:46,760 --> 00:12:50,360
at pangako mula sa Portuges na aalisin
ang kuta nila sa Ambaca.
163
00:12:50,360 --> 00:12:54,640
Ang tanong, ano ang kaya niyang ibigay
upang makuha ang mga gusto niya?
164
00:13:10,480 --> 00:13:11,560
Kung puwede lang,
165
00:13:12,360 --> 00:13:13,360
maupo ka.
166
00:13:15,560 --> 00:13:18,440
Ang gustong gawin ng mga Portuges
sa una nilang pagkikita
167
00:13:18,440 --> 00:13:20,960
ay subukang ipahiya siya.
168
00:13:20,960 --> 00:13:22,920
Hindi siya binigyan ng upuan.
169
00:13:23,600 --> 00:13:24,800
Ipinapakita ng mga Portuges sa kaniya
170
00:13:24,800 --> 00:13:28,200
na sila pa rin ang masusunod
anuman ang kalabasan ng mga pag-uusap.
171
00:13:29,280 --> 00:13:34,160
Hindi mo na kailangang abalahin pa
ang sarili mo para lang sa 'kin.
172
00:13:35,200 --> 00:13:36,800
Nakahanda ako lagi.
173
00:13:53,080 --> 00:13:56,640
Isang nakakamangha
at dominanteng kilos na parang sinasabing,
174
00:13:56,640 --> 00:14:00,040
"Hindi ako papayag na hamakin mo 'ko.
175
00:14:00,040 --> 00:14:03,680
Pareho tayo ng posisyon
sa pag-uusap na ito.
176
00:14:03,680 --> 00:14:06,720
At gagawa ako ng sarili kong upuan
kung kinakailangan."
177
00:14:10,080 --> 00:14:13,880
Umasa akong kapatid mo ang makakausap ko
at hindi ang isang kinatawan.
178
00:14:13,880 --> 00:14:17,880
Nag-aatas ang Mahal na Hari ng tungkulin
sa nakikita niyang nararapat.
179
00:14:18,440 --> 00:14:19,520
Naintindihan ko.
180
00:14:20,520 --> 00:14:22,880
Kung gayon, simple lang ang gusto namin.
181
00:14:22,880 --> 00:14:25,080
Handang mag-alok ng kapayapaan
ang Hari namin sa kapatid mo
182
00:14:25,080 --> 00:14:27,800
sa kondisyon na ititigil niya na
ang pakikipaglaban,
183
00:14:28,360 --> 00:14:33,200
tulungan kaming labanan ang mga kaaway
at ibalik ang aming pag-aari.
184
00:14:33,760 --> 00:14:34,880
Pag-aari?
185
00:14:35,560 --> 00:14:36,720
Mga alipin.
186
00:14:46,000 --> 00:14:49,880
Ang mga Portuges ang kauna-unahang
gumamit sa Aprika
187
00:14:49,880 --> 00:14:53,760
bilang isang lugar na pinagkukuhaan
nila ng mga alipin.
188
00:14:54,440 --> 00:14:58,400
Alam ni Njinga na libo-libong tao
ang nawawala sa kanila
189
00:14:58,400 --> 00:15:02,080
dahil sa walang katapusang paghahangad
ng mga Portuges
190
00:15:02,080 --> 00:15:04,720
para sa kalakalan ng alipin
at kolonisasyon sa Bagong Mundo.
191
00:15:08,280 --> 00:15:12,760
Naniniwala ang Mahal na Hari
na mas mabuti ang pakikipagkaibigan
192
00:15:13,640 --> 00:15:14,520
para sa lahat.
193
00:15:15,920 --> 00:15:18,800
Tiyak, naniniwala ang hari mo
sa pakikipagkaibigan.
194
00:15:18,800 --> 00:15:19,720
Hindi?
195
00:15:20,560 --> 00:15:22,400
Oo, naniniwala siya.
196
00:15:23,680 --> 00:15:27,400
Gustong mamuhay ng Mahal na Hari
nang payapa kasama ang mga Portuges,
197
00:15:27,960 --> 00:15:29,920
pero lagi tayong nakakaproblema.
198
00:15:31,480 --> 00:15:32,600
Si Kasanje.
199
00:15:34,760 --> 00:15:38,360
Kilala sa pagiging malupit na lider
ng Imbangala si Kasanje.
200
00:15:39,440 --> 00:15:42,360
Hindi matantiya ang lakas niya
sa loob at paligid ng Ndongo.
201
00:15:43,200 --> 00:15:46,280
Isa siyang banta kay Njinga
at sa mga Portuges.
202
00:15:48,360 --> 00:15:50,440
Ang Multo sa Hamugan.
203
00:15:52,000 --> 00:15:54,080
Pamilyar ka pala sa kaniya?
204
00:15:56,280 --> 00:15:58,440
Kami na ang bahala kay Kasanje...
205
00:15:59,800 --> 00:16:02,840
basta't handang magbayad
ang kapatid mo sa Hari
206
00:16:02,840 --> 00:16:05,840
para makabawi sa lahat ng pag-aari
na nawala sa 'min.
207
00:16:07,120 --> 00:16:11,520
Gusto ng mga Portuges na magbayad
bawat taon ang Ndongo,
208
00:16:11,520 --> 00:16:16,440
na ang katumbas nito ay pagpapadala
ng mga alipin sa Luanda
209
00:16:16,440 --> 00:16:18,360
pambayad sa Estado ng Portuges.
210
00:16:20,360 --> 00:16:21,280
Gobernador,
211
00:16:21,880 --> 00:16:23,640
may kasabihan ang aking mga tao,
212
00:16:24,160 --> 00:16:29,360
"Dapat manatiling malaya
ang taong isinilang nang malaya
213
00:16:30,120 --> 00:16:32,720
at huwag magpasakop sa iba."
214
00:16:34,040 --> 00:16:38,080
Ang mga nasakop lang
ang kailangang magbayad.
215
00:16:38,960 --> 00:16:41,520
Ang Mahal na Hari ng si Mbande
ay hindi pa nasasakop.
216
00:16:44,360 --> 00:16:48,280
Tumanggi si Njinga
na ipambayad ang mga tao
217
00:16:48,280 --> 00:16:50,840
para maging mga alipin,
218
00:16:50,840 --> 00:16:56,880
dahil naniniwala si Njinga na taliwas 'to
sa alam niyang tama.
219
00:16:56,880 --> 00:17:01,600
Hindi siya naniniwala na tama
ang pang-aalipin ng mga Portuges.
220
00:17:01,600 --> 00:17:07,360
{\an8}Gustong ipatupad ng mga Portuges
ang mga kondisyon sa pagpapasakop,
221
00:17:07,360 --> 00:17:08,960
ang gawin silang mga tagasunod.
222
00:17:08,960 --> 00:17:12,599
Sabi ni Njinga, hindi kailanman
magpapasakop ang
223
00:17:12,599 --> 00:17:16,040
Hari ng Ndongo sa Hari ng Portugal,
224
00:17:16,040 --> 00:17:22,040
dahil wala pa silang naipanalong giyera,
at hindi pa nila nasasakop ang Ndongo.
225
00:17:34,800 --> 00:17:38,480
Isang matalinong tagapangasiwa
ng politika si Njinga.
226
00:17:39,840 --> 00:17:45,160
{\an8}Aaralin niya ang mga aspetong politikal
na hindi pamilyar sa kaniya
227
00:17:45,160 --> 00:17:46,920
{\an8}upang makuha ang gusto niya.
228
00:17:52,560 --> 00:17:56,600
Naniniwala ako na pinasok niya
ang pag-uusap na 'to at magtatagumpay 'to.
229
00:17:57,200 --> 00:18:00,920
Kapitan Cardoso, kung patuloy
mong uubusin ang aming lupain,
230
00:18:00,920 --> 00:18:03,320
wala nang matitirang
pamumunuan ang Mahal na Hari.
231
00:18:03,880 --> 00:18:06,040
At ano'ng silbi ng hari
kung walang nasasakupan?
232
00:18:08,720 --> 00:18:11,320
Magiging matinding
kaalyado ka kung sakali.
233
00:18:11,960 --> 00:18:15,800
Paumanhin, pero kailangan muna naming
umalis ng kapitan.
234
00:18:18,400 --> 00:18:19,520
Kamahalan.
235
00:18:23,560 --> 00:18:26,080
- May nangyari na ba?
- Pinaglalaruan pa rin nila tayo.
236
00:18:27,160 --> 00:18:29,280
Sinusubukang alamin
kung gaano ang kaya nating ibigay
237
00:18:29,280 --> 00:18:31,880
at kung gaano karami
ang kukunin niya nang sapilitan.
238
00:18:31,880 --> 00:18:33,840
Ano pang silbi ng kapayapaan?
239
00:18:34,520 --> 00:18:35,880
Hindi pa iyan napag-uusapan.
240
00:18:38,360 --> 00:18:41,160
Pero kahit papano naalala nila
akong bigyan ng upuan ngayon.
241
00:18:49,320 --> 00:18:53,280
At minsan, upang maintindihan ang lalaki...
242
00:18:54,280 --> 00:18:56,000
kailangang mo munang dumaan
sa isang babae.
243
00:19:00,520 --> 00:19:04,720
Si Ana da Silva ang asawa ng kilalang
opisyal ng Portuges sa Luanda.
244
00:19:04,720 --> 00:19:07,360
Tulad ng karamihan sa mga Portuges,
sarado Katoliko rin siya.
245
00:19:07,360 --> 00:19:11,600
Batay sa mga tala, masasabi nating
gusto niya at Njinga ang isa't isa.
246
00:19:12,440 --> 00:19:14,560
Napakatagal mong nawalay sa kaharian mo.
247
00:19:15,560 --> 00:19:17,280
Paano ito nakakayanan ng mga anak mo?
248
00:19:18,120 --> 00:19:19,720
Ang mga tao ko ang aking mga anak.
249
00:19:22,200 --> 00:19:24,800
Naiintindihan nila na pinaglilingkuran
ko sila saan man ako magpunta.
250
00:19:25,520 --> 00:19:26,480
Tama.
251
00:19:28,440 --> 00:19:29,600
Ang mga tauhan mo...
252
00:19:31,400 --> 00:19:34,200
may sinasabi sila,
pero iba ang ibig sabihin n'on.
253
00:19:35,160 --> 00:19:36,240
Bakit?
254
00:19:38,440 --> 00:19:39,760
Sa tingin ko, depende.
255
00:19:39,760 --> 00:19:41,040
Sa ano?
256
00:19:41,040 --> 00:19:43,000
Kung may tiwala sila sa 'yo o wala.
257
00:19:44,520 --> 00:19:48,000
Sa aking nasasakupan,
dangal ng isang tao ang kaniyang salita.
258
00:19:48,840 --> 00:19:50,880
Maliban kung babaliin niya 'to,
pagkakatiwalaan mo 'to.
259
00:19:52,400 --> 00:19:53,600
Sa pinagmulan ko,
260
00:19:53,600 --> 00:19:57,200
paglilingkod at pakikiisa
ang kailangan para pagkatiwalaan.
261
00:19:58,440 --> 00:20:01,160
- Sa pamamagitan ng iisang paniniwala.
- Gayundin sa amin.
262
00:20:01,760 --> 00:20:03,960
Ang iisang paniniwala sa Diyos,
263
00:20:04,760 --> 00:20:08,400
at ang pagbibinyag sa amin
sa pamilyang Katoliko.
264
00:20:10,720 --> 00:20:11,720
Buweno...
265
00:20:12,600 --> 00:20:14,480
sa pagbibinyag na ito,
266
00:20:15,280 --> 00:20:17,640
iisa lamang tingin n'yo sa lahat?
267
00:20:18,400 --> 00:20:19,400
Oo.
268
00:20:23,880 --> 00:20:25,200
Ang mga Portuges,
269
00:20:25,200 --> 00:20:28,800
hindi nila iniisip na ang pagsasagawa
ng marahas na pagsakop na ito
270
00:20:28,800 --> 00:20:30,800
ay para sa pansariling motibo.
271
00:20:31,720 --> 00:20:34,880
Akala nila ginagawa nilang Kristiyano
ang mga barbaro.
272
00:20:34,880 --> 00:20:38,640
Akala nila na may relihiyosong batayan
sila sa pananakop na ito.
273
00:20:39,440 --> 00:20:43,160
Naniniwala sila na kung maraming tao
ang mahihikayat nila,
274
00:20:43,160 --> 00:20:47,360
mapapanatili nila ang espirituwal
at politikal na kontrol sa buong rehiyon,
275
00:20:47,360 --> 00:20:50,280
na magiging matibay
ang kanilang impluwensiya.
276
00:20:55,040 --> 00:20:58,200
Kung wala kang tiwala sa kanila,
bakit iniisip mo ang magpabinyag?
277
00:20:58,200 --> 00:21:02,560
Dahil magagamit natin 'to
para panindigan ang mga pangako nila.
278
00:21:03,400 --> 00:21:05,400
Kumibinsihin sila na tayo
ay iisang pamilyang Katoliko.
279
00:21:05,960 --> 00:21:07,680
Pero bakit ka nag-aalinlangan?
280
00:21:07,680 --> 00:21:11,880
Kambu, makikisama ako sa kalaban
na 'di ko pinagkakatiwalaan,
281
00:21:12,720 --> 00:21:14,440
nang walang kasiguraduhan.
282
00:21:16,200 --> 00:21:18,600
Kaya, yayakapin mo
ang pananampalataya nila.
283
00:21:28,640 --> 00:21:30,520
Ayoko nang makita 'tong muli.
284
00:21:33,200 --> 00:21:34,800
Kailangan.
285
00:21:59,000 --> 00:22:01,680
Pinapatupad ng mga Portuges
ang pangangamuhang pang-aalipin,
286
00:22:01,680 --> 00:22:05,040
na isang napakarahas na paraan
ng pananamantala,
287
00:22:05,800 --> 00:22:08,960
kung saan makakakuha ka
ng maraming tao hanggang sa kaya mo
288
00:22:08,960 --> 00:22:12,120
at isisiksik sa mga barko
na may kalunos-lunos na kondisyon
289
00:22:12,120 --> 00:22:17,560
at ipapadala sila upang magtrabaho
sa mga tubuhan o kapihan.
290
00:22:20,400 --> 00:22:22,760
Alam ni Njinga na iyon ay paghamak
sa kaniyang mga tao,
291
00:22:22,760 --> 00:22:25,480
na ito ay paglipol sa kanila.
292
00:22:26,040 --> 00:22:30,000
Daan-daang tao ang nasaksihan
niyang binihag at dinukot.
293
00:22:30,960 --> 00:22:32,720
Gaano na karami?
294
00:22:32,720 --> 00:22:34,800
Hindi na ako nagbilang
mula no'ng nakaraan.
295
00:22:35,880 --> 00:22:38,920
Kung wala tayong gagawin
upang tapusin ito, ang mga tao natin...
296
00:22:38,920 --> 00:22:40,880
pati tayo, ay mawawala na.
297
00:22:42,760 --> 00:22:44,160
Napakahirap na buhay.
298
00:22:44,160 --> 00:22:47,240
Pito hanggang walong taon
lang ang itatagal ng buhay nila.
299
00:22:47,240 --> 00:22:51,000
Isipin mo, pitong taon mula
nang dumating ka sa Bagong Mundo,
300
00:22:51,000 --> 00:22:53,800
magsisimula nang bumilang
ang mga nalalabing taon sa buhay mo.
301
00:22:56,040 --> 00:22:59,440
May mga pamilihan ng alipin
sa Ndongo sa panahong ito,
302
00:22:59,440 --> 00:23:03,120
pero kontrolado ito
at mahigpit na binabantayan.
303
00:23:03,120 --> 00:23:05,720
At hindi talaga 'to sistema
ng pangangamuhang pang-aalipin.
304
00:23:05,720 --> 00:23:08,960
Hindi talaga pag-aari ng sinuman
ang mga alipin na 'to ng Ndongo.
305
00:23:08,960 --> 00:23:12,720
Mahahalagang miyembro sila ng pamilya.
306
00:23:14,200 --> 00:23:15,360
Masyado itong komplikado.
307
00:23:15,360 --> 00:23:18,160
Walang tamang solusyon sa panahong ito,
308
00:23:18,160 --> 00:23:20,320
dahil lubhang laganap ang pang-aalipin.
309
00:23:20,320 --> 00:23:21,720
Pang-karaniwan na 'to.
310
00:23:21,720 --> 00:23:25,680
Halos imposibleng iwasan
na hindi maging bahagi nito.
311
00:23:27,280 --> 00:23:31,480
Malaki ang pagkakaiba
ng pagkakaunawa sa pang-aalipin
312
00:23:31,480 --> 00:23:34,640
ng mga Portuges at ng mga tao sa Ndongo.
313
00:23:35,240 --> 00:23:38,920
Sa tingin ko, naniniwala si Njinga
na 'di niya mapahihinto ang pang-aalipin,
314
00:23:38,920 --> 00:23:41,400
pero naniniwala siya
na kaya niya itong kontrolin.
315
00:23:57,280 --> 00:24:02,200
Ginagamit ni Njinga
ang maaaring niyang kasangkapanin
316
00:24:02,200 --> 00:24:04,920
upang masagip ang kaniyang kaharian.
317
00:24:06,400 --> 00:24:09,880
Kaya gagawa siya ng matalinong
mga pamamaraan,
318
00:24:09,880 --> 00:24:12,760
at umaasa na pag-anib niya
sa Kristiyanismo
319
00:24:12,760 --> 00:24:16,480
ay makatutulong sa kaniya na masagip
ang pamana ng kaniyang mga ninuno.
320
00:24:26,440 --> 00:24:28,440
Binabati kita.
321
00:24:33,960 --> 00:24:38,920
Mabuti sigurong sabihin mo na
kay Ngola Mbande na may kasunduan tayo.
322
00:24:38,920 --> 00:24:41,560
- At ang mga kondisyon?
- Sang-ayon kami.
323
00:24:41,560 --> 00:24:44,480
Pati na rin ang kuta sa Ambaca?
324
00:24:45,200 --> 00:24:49,240
At isa pa, pakakawalan na namin
ang mga bihag na Ndongo
325
00:24:49,240 --> 00:24:52,160
upang mabuong muli
ang kaharian ng kapatid mo.
326
00:24:52,840 --> 00:24:56,480
Dahil ano pa ang silbi ng hari
kung walang nasasakupan?
327
00:25:00,720 --> 00:25:04,880
Ipinakita ni Njinga ang kakayahan sa
diplomasya at ang binyag ang naging daan.
328
00:25:05,440 --> 00:25:08,480
Tuluyan ng pumayag ang mga Portuges
sa kasunduang pangkapayapaan.
329
00:25:09,040 --> 00:25:12,120
Pumayag ang mga Portuges sa lahat
ng hiniling ni Njinga.
330
00:25:12,120 --> 00:25:15,400
Sabi nila ay poprotektahan nila
ang mga tao niya
331
00:25:15,400 --> 00:25:17,040
mula sa lider ng Imbangala na si Kasanje.
332
00:25:17,640 --> 00:25:20,720
Pumayag silang alisin ang mga hukbo
mula sa kuta nila sa Ambaca.
333
00:25:21,200 --> 00:25:25,080
At gayundin na ibalik
ang ilang mga taga-Ndongo
334
00:25:25,080 --> 00:25:27,160
na ninakaw at inalipin nila.
335
00:25:43,360 --> 00:25:46,600
Matagumpay na bumalik si Njinga sa Ndongo,
336
00:25:48,000 --> 00:25:51,320
dala ang kasunduan sa mga Portuges
337
00:25:51,320 --> 00:25:54,280
upang makaahon mula sa kumunoy ang Ndongo...
338
00:25:54,280 --> 00:25:57,040
- Njinga!
- Njinga!
339
00:25:57,040 --> 00:26:01,000
...na nagbibigay ng mas magandang hinaharap
sa kaharian at sa mga tao nito.
340
00:26:01,000 --> 00:26:04,120
- Njinga!
- Njinga!
341
00:26:04,120 --> 00:26:05,120
Nagawa mo!
342
00:26:05,120 --> 00:26:17,160
- Njinga!
- Njinga!
343
00:26:17,160 --> 00:26:22,320
Sa tingin ko, sa puntong 'to
napagtanto na ni Mbande
344
00:26:22,320 --> 00:26:26,240
na mas makapangyarihan at maimpluwensiya
ang kapatid kaysa sa inakala niya.
345
00:26:30,640 --> 00:26:32,600
Nawalan ng kumpiyansa sa sarili si Mbande.
346
00:26:34,200 --> 00:26:38,240
Alam na alam din niya
na mas pinapaburan si Njinga.
347
00:26:39,480 --> 00:26:44,800
Sa tingin ko, ramdam niyang wala na siyang
halaga o nabalewala na sa komunidad.
348
00:26:50,160 --> 00:26:52,920
Mula noong kabataan niya
at sa kaniyang pagdadalaga,
349
00:26:52,920 --> 00:26:55,560
nahihigitan na ni Njinga si Mbande.
350
00:26:56,520 --> 00:26:59,360
Mas matalino siya.
Siya ang paborito ng kanilang ama.
351
00:26:59,360 --> 00:27:03,840
Tila may likas na talento siya
sa politika at diplomasya.
352
00:27:04,560 --> 00:27:08,160
Parang may paligsahan na
sa pagitan nila mula pa noon.
353
00:27:10,800 --> 00:27:11,720
Kapatid.
354
00:27:15,280 --> 00:27:16,760
Nakita ko ang lawak nito.
355
00:27:16,760 --> 00:27:19,720
- Ano?
- Ang pagkalakal sa mga tao natin.
356
00:27:22,480 --> 00:27:24,600
- Hindi mo maiisip.
- Njinga.
357
00:27:24,600 --> 00:27:27,400
- Nagdala ka ng tagumpay sa atin.
- Hindi pa ito sapat.
358
00:27:29,480 --> 00:27:31,560
Higit pa sa kasunduan
para sa kapayapaan ang kailangan
359
00:27:31,560 --> 00:27:33,120
upang pigilan ang mga Portuges.
360
00:27:33,760 --> 00:27:35,160
Mbande.
361
00:27:36,040 --> 00:27:37,120
Kapatid.
362
00:27:38,600 --> 00:27:40,920
Walang saysay ang tagumpay na 'to.
363
00:27:42,280 --> 00:27:43,880
Mas malala pa ang mga darating.
364
00:27:45,280 --> 00:27:46,680
Hindi nila gagawin 'yon.
365
00:27:50,200 --> 00:27:53,240
Dahil ikaw ang magiging tagapangasiwa
hanggang sa sumapit ang anak ko
366
00:27:53,240 --> 00:27:54,600
sa tamang gulang.
367
00:27:55,800 --> 00:27:56,800
Ano?
368
00:27:57,480 --> 00:27:59,840
Nang bumalik si Njinga,
nasa kaniya lahat ng atensiyon.
369
00:27:59,840 --> 00:28:02,680
Siya ang pinakaangkop
na kakatawan sa Ndongo.
370
00:28:03,240 --> 00:28:07,000
Alam ni Njinga iyon.
Nakikita rin ito ni Mbande.
371
00:28:08,200 --> 00:28:12,200
Gagawin ko na 'to hangga't kaya ko pa,
para matiyak ang kinabukasan ng Ndongo.
372
00:28:14,400 --> 00:28:16,880
Siguro kung agad kong ginawa 'to,
wala sana tayo rito.
373
00:28:19,880 --> 00:28:20,880
Mbande.
374
00:28:22,080 --> 00:28:24,120
Ikaw pa rin ang hari.
375
00:28:25,200 --> 00:28:28,480
Paano mo nagagawang ipamigay ang trono
kung ikaw pa rin ang nakaupo rito?
376
00:28:31,960 --> 00:28:35,000
Ang mahalaga, nagtitiwala ka sa sarili mo...
377
00:28:36,040 --> 00:28:37,840
dahil nagtitiwala kami sa 'yo.
378
00:28:40,480 --> 00:28:43,920
At wala akong ibang pinagkakatiwalaan
para sa kinabukasan ng Ndongo.
379
00:28:53,680 --> 00:28:54,960
Magdiwang tayo.
380
00:29:01,080 --> 00:29:04,600
Sa una, tila tama si Mbande
na magtiwala sa mga Portuges.
381
00:29:06,720 --> 00:29:10,520
Ang pansamantalang kapayapaan ni Njinga
sa kanila ay tumagal lang ng ilang buwan.
382
00:29:39,320 --> 00:29:40,360
Kambu!
383
00:29:40,360 --> 00:29:42,440
Dadalhin kita sa kanila!
384
00:30:02,320 --> 00:30:03,400
Kasanje.
385
00:30:04,080 --> 00:30:06,120
Njinga, kailangan na nating umalis.
386
00:30:08,440 --> 00:30:11,920
Njinga, umalis na tayo! Umalis na tayo!
387
00:30:18,280 --> 00:30:22,040
Hindi natin alam kung bakit
biglang sinalakay ni Kasanje ang Kabasa,
388
00:30:22,040 --> 00:30:24,800
pero alam natin na ang Imbangala
ay mga mersenaryo
389
00:30:24,800 --> 00:30:27,760
na gagawin ang lahat para sa nagbabayad
sa kanila nang mahusay.
390
00:30:27,760 --> 00:30:31,880
Kaya posible na si Kasanje
ay kumikilos sa ngalan ng ibang tao.
391
00:30:45,080 --> 00:30:47,720
Paano nagawa ni Kasanje...
392
00:30:48,600 --> 00:30:53,080
na maalpasan ang mga depensa
natin sa gabi?
393
00:30:54,280 --> 00:30:58,320
Malaking dagok kay Ngola Mbande
ang pagbagsak ng Kabasa,
394
00:30:58,320 --> 00:31:01,360
at napilitan siyang tumakas
papunta sa isla ng Kindonga.
395
00:31:01,360 --> 00:31:04,680
Kinakailangan niyang iwan
ang kaniyang nasasakupan.
396
00:31:05,320 --> 00:31:09,080
Nawawalan na siya ng kapit,
'di lang sa kaniyang kapangyarihan,
397
00:31:09,080 --> 00:31:12,320
maging sa mga tao, na unti-unting
nawawalan ng tiwala sa kaniya.
398
00:31:12,800 --> 00:31:15,840
Alam mo kung ano'ng dapat niyang gawin
upang makaipon ng gano'ng lakas.
399
00:31:17,000 --> 00:31:19,680
Kailangan nating mabawi ang Kabasa.
Gumawa tayo ng paraan, mag-isip ka.
400
00:31:19,680 --> 00:31:21,480
Humingi ka kaya uli ng tulong kay Kasa?
401
00:31:21,480 --> 00:31:23,840
Hindi, masyadong maliit ang hukbo niya
laban kay Kasanje.
402
00:31:23,840 --> 00:31:25,200
Hindi natin maaaring gawin 'yon.
403
00:31:25,200 --> 00:31:27,080
Ano kaya kung kausapin natin si...
404
00:31:27,080 --> 00:31:29,200
Baka gusto rin nilang sumali sa atin?
405
00:31:29,200 --> 00:31:30,320
Hindi pa rin sapat.
406
00:31:30,320 --> 00:31:33,800
Alam niyang nariyan ang kapatid niya,
handang humalili sa kaniya.
407
00:31:33,800 --> 00:31:36,640
At alam rin niya na
may ilang paksyon sa kaharian
408
00:31:36,640 --> 00:31:40,240
na iniisip na wala talaga
siyang kakayahang mamuno.
409
00:31:40,240 --> 00:31:42,720
Ang mga taga-nayon. May kakayahan silang...
410
00:31:42,720 --> 00:31:44,400
Kung mga Portuges kaya?
411
00:31:47,200 --> 00:31:49,400
Pumayag sila na tulungan tayo
na makipaglaban sa mga kaaway,
412
00:31:49,400 --> 00:31:51,640
siguro panahon na para patunayan nila ito.
413
00:31:54,080 --> 00:31:55,440
Baka nga,
414
00:31:56,120 --> 00:32:00,800
sila pa ang nagpadala kay Kasanje
para paalisin tayo sa Kabasa,
415
00:32:00,800 --> 00:32:04,280
para pumuta tayo sa kanila
at magkamakaawa sa tulong nila.
416
00:32:04,280 --> 00:32:07,760
Para mabawi rin nila
ang lahat ng mga alipin.
417
00:32:07,760 --> 00:32:10,760
- Wala tayong pagpipilian.
- Mayroon pa.
418
00:32:11,440 --> 00:32:12,640
Gaya ng sinabi mo,
419
00:32:12,640 --> 00:32:14,360
nasa atin pa ang mga taga-nayon.
420
00:32:14,360 --> 00:32:16,320
- Nasa atin ang Congo. May utang sila.
- Sige.
421
00:32:17,160 --> 00:32:18,840
- Kung kakausapin natin sila--
- Njinga!
422
00:32:20,040 --> 00:32:22,960
Sabihan mo ang heneral na magtakda
ng isang pulong sa mga Portuges.
423
00:32:38,360 --> 00:32:40,240
Noong taglamig ng 1623,
424
00:32:40,240 --> 00:32:42,800
nagpadala ang mga Portuges
ng kinatawan para makipagpulong.
425
00:32:43,360 --> 00:32:45,600
Isang pari na nagngangalang Padre Baretto.
426
00:32:46,960 --> 00:32:51,320
Handang tulungan ng mga opisyal ng Luanda
na mabawi ng Hari ang Kabasa,
427
00:32:52,400 --> 00:32:56,720
sa kondisyon na magpapasakop kayo
sa Hari ng Portugal at mabinyagan.
428
00:32:58,240 --> 00:33:01,440
Magpasakop sa Hari ng Portugal.
429
00:33:02,760 --> 00:33:08,560
Ang lakas ng loob niyong pumunta rito
at maliitin kami bilang mga alipin.
430
00:33:09,680 --> 00:33:12,480
- Narito ako para sa gawain ng Panginoon--
- Tumahimik ka!
431
00:33:13,200 --> 00:33:15,400
Sa harap ng Mahal na Hari!
432
00:33:17,400 --> 00:33:18,680
Ahas.
433
00:33:20,040 --> 00:33:22,240
"Narito ako para sa gawain ng Panginoon."
434
00:33:22,240 --> 00:33:26,320
Iyan ba ang sinasabi mo
kapag kinakadena mo ang mga tao?
435
00:33:31,680 --> 00:33:33,280
Sino ba ang Diyos na ito...
436
00:33:34,800 --> 00:33:38,120
na pumapabor sa inyong uri
at hindi sa 'kin?
437
00:33:40,520 --> 00:33:44,280
Dapat pinatay ko
na kayong lahat sa Luanda.
438
00:33:44,280 --> 00:33:45,560
Njinga.
439
00:33:55,800 --> 00:33:57,680
- Ano'ng kailangang gawin?
- Mbande.
440
00:34:02,480 --> 00:34:05,280
Dapat buo at ganap
ang pagsuko mo kay Kristo.
441
00:34:06,440 --> 00:34:08,640
Ibig sabihin, wala ng gawaing pagano.
442
00:34:09,720 --> 00:34:11,240
Walang mga diyos-diyosan.
443
00:34:11,240 --> 00:34:14,639
Walang mga rebulto, mga ritwal,
walang mga kalaguyo.
444
00:34:15,360 --> 00:34:16,800
Walang nganga.
445
00:34:16,800 --> 00:34:19,920
- Lahat ng marurumi ay dapat alisin.
- Mbande.
446
00:34:19,920 --> 00:34:21,560
Mbande.
447
00:34:23,520 --> 00:34:26,280
Ikaw ang tulay namin sa mga ninuno.
448
00:34:26,280 --> 00:34:29,360
Kapag tinalikuran mo sila, matatalo tayo.
449
00:34:30,000 --> 00:34:31,679
Nabinyagan ka.
450
00:34:31,679 --> 00:34:33,440
Tinalikuran ka ba ng mga ninuno?
451
00:34:34,040 --> 00:34:36,600
- Hindi ako ang Hari.
- Tama.
452
00:34:42,600 --> 00:34:44,400
Sa kabila ng pagkakabinyag sa kaniya,
453
00:34:44,400 --> 00:34:48,719
ramdam ni Njinga na sobra na
ang hinihingi ng mga Portuges.
454
00:34:49,280 --> 00:34:53,199
Nakikita niya ang pagsuko ni Mbande
ng kapangyarihan niya sa mga kaaway
455
00:34:53,199 --> 00:34:55,880
at ang pagtalikod
sa kanilang mga tradisyon at nakaugalian.
456
00:34:55,880 --> 00:34:57,400
Kung papayag si Mbande rito,
457
00:34:57,400 --> 00:35:00,360
pagpapakita muli ito ng kaniyang
kahinaan bilang hari.
458
00:35:08,960 --> 00:35:10,240
Kung gagawin mo 'to...
459
00:35:12,800 --> 00:35:16,320
talikuran mo na rin ang trono...
460
00:35:17,560 --> 00:35:18,960
at magtrabaho sa isang bukid.
461
00:35:40,560 --> 00:35:43,040
Binalewala ni Mbande ang payo
ng kaniyang kapatid.
462
00:35:43,600 --> 00:35:47,160
Wala siyang makitang ibang paraan
at pumayag siyang magpabinyag.
463
00:35:47,760 --> 00:35:48,800
Sa loob ng ilang linggo,
464
00:35:48,800 --> 00:35:51,720
nagsimula siyang matuto ng katesismo
mula kay Padre Baretto.
465
00:35:51,720 --> 00:35:52,760
...sa langit.
466
00:35:52,760 --> 00:35:57,280
Iyon ang dahilan kung bakit kailangang
talikuran mo ang mga diyos-diyosan
467
00:35:57,280 --> 00:35:59,800
at mga rebulto dahil...
468
00:35:59,800 --> 00:36:02,040
Sinira nila ang kasunduang pangkapayapaan.
469
00:36:03,960 --> 00:36:09,080
Nagpadala ng hukbo ang mga Portuges
para palakasin ang kuta sa Ambaca.
470
00:36:09,880 --> 00:36:12,480
Ito ang totoo nilang kulay!
471
00:36:18,560 --> 00:36:23,440
Umalis ka at sabihin
sa maputla mong ama na tapos na ito!
472
00:36:24,280 --> 00:36:25,240
Alis na!
473
00:36:29,080 --> 00:36:35,120
Siyempre, tinalikuran at 'di tumupad
sa kanilang pangako ang mga Portuges.
474
00:36:35,120 --> 00:36:36,640
At para sa Hari,
475
00:36:36,640 --> 00:36:40,360
malaking kasiraan 'to
sa kaniyang kapangyarihan.
476
00:36:43,440 --> 00:36:44,840
Hindi ko kayang gawin 'to.
477
00:36:51,360 --> 00:36:52,360
Kalokohan.
478
00:36:53,200 --> 00:36:55,400
Mas matindi pa ang dinanas
ng mga ninuno natin.
479
00:36:57,960 --> 00:36:58,960
Hindi.
480
00:37:04,760 --> 00:37:06,560
Pagod na ako, Njinga.
481
00:37:12,680 --> 00:37:15,480
Kailangan ko na sigurong magpahinga.
482
00:37:18,120 --> 00:37:19,200
Mbande.
483
00:37:20,600 --> 00:37:22,880
Tama ba ang iniisip ko?
484
00:37:27,920 --> 00:37:32,600
Nadismaya nang husto si Mbande
sa nangyari sa mga Portuges
485
00:37:32,600 --> 00:37:36,280
at 'yon ang naging dahilan
ng kaniyang depresyon.
486
00:37:36,280 --> 00:37:39,000
Haharap siya ngayon sa katanungang,
487
00:37:39,000 --> 00:37:42,240
"Kaya mo bang ipagtanggol ang kaharian?"
488
00:37:42,240 --> 00:37:47,240
Sa tingin ko, ang totoo,
takot na takot na siya.
489
00:37:48,880 --> 00:37:53,520
Namuno at namuhay si Mbande
sa marahas na paraan
490
00:37:53,520 --> 00:37:54,960
at tila minumulto na siya nito.
491
00:37:55,920 --> 00:38:00,240
Kailangan niyang tanungin ang sarili niya
tungkol sa mga desisyon
492
00:38:00,240 --> 00:38:02,840
na ginawa niya at kung nakabuti ba ito.
493
00:38:36,680 --> 00:38:37,680
Paano?
494
00:38:50,240 --> 00:38:51,240
Lason.
495
00:38:58,120 --> 00:38:59,440
Sino pa ang nakakaalam?
496
00:39:00,680 --> 00:39:01,760
Wala na.
497
00:39:07,680 --> 00:39:10,360
Hindi malinaw kung paano
namatay si Mbande.
498
00:39:10,360 --> 00:39:15,720
May mga nagsabi na nagpakamatay siya
sa pamamagitan ng pag-inom ng lason
499
00:39:15,720 --> 00:39:17,560
dahil sa kaniyang matinding depresyon.
500
00:39:18,120 --> 00:39:21,560
May iba namang nagsasabi na si Njinga
ang nasa likod nito
501
00:39:22,120 --> 00:39:27,760
at nilason niya ang kaniya kapatid
o ipinagawa niya ito sa iba.
502
00:39:28,880 --> 00:39:30,960
Nawa ang ating mga ninuno...
503
00:39:32,080 --> 00:39:33,880
ay malugod kang salubungin.
504
00:39:42,200 --> 00:39:43,400
Funji, magbantay ka.
505
00:39:44,240 --> 00:39:45,200
Kambu.
506
00:39:46,480 --> 00:39:48,080
Ipatawag ang Mwene Lumbo.
507
00:39:49,360 --> 00:39:51,600
Ipahayag niya ang pagkamatay ng hari.
508
00:39:54,480 --> 00:39:56,320
Saan ka pupunta?
509
00:40:00,800 --> 00:40:03,760
Titipunin ko ang konseho...
510
00:40:06,120 --> 00:40:08,360
at boboto sila para sa bagong reyna.
511
00:40:15,480 --> 00:40:20,400
Mapaghangad si Njinga at sa tingin ko,
nakakita siya ng pagkakataon
512
00:40:20,400 --> 00:40:24,120
para alisin ang kapatid niya
at hindi na muling mapag-usapan.
513
00:40:24,120 --> 00:40:29,800
Hindi ako na magugulat kung pinatay
ni Njinga ang kapatid niya
514
00:40:29,800 --> 00:40:34,080
o pinapatay niya ito
para sa isang mabigat na dahilan.
515
00:40:34,760 --> 00:40:36,880
Na mahina si Mbande.
516
00:40:36,880 --> 00:40:42,000
Wala sa kaniya ang kakayahan
ng pagiging hari tulad ng kaniyang ama.
517
00:40:56,720 --> 00:40:57,760
Ano 'yon?
518
00:41:00,280 --> 00:41:02,480
Itinatanong ko rin 'yan sa sarili ko.
519
00:41:05,600 --> 00:41:08,920
Parang may ninanakaw
akong bagay na pagmamay-ari ng iba.
520
00:41:11,520 --> 00:41:14,720
- Ibinoto ka bilang Reyna.
- Pansamantalang Reyna.
521
00:41:16,200 --> 00:41:17,640
Ibig sabihin, walang kapangyarihan.
522
00:41:18,440 --> 00:41:20,760
Ako ang hahawak ng trono
para sa anak ni Mbande.
523
00:41:21,520 --> 00:41:24,480
Lahat ng gagawin ko ay hahamunin
524
00:41:24,480 --> 00:41:27,160
ng mga taong hindi naniniwala
na nararapat ako sa trono.
525
00:41:27,160 --> 00:41:30,080
Gagamitin ng mga Portuges ang mga tutol
sa 'kin para pakinabang nila.
526
00:41:32,600 --> 00:41:35,760
Mamumuno ako
ngunit walang susunod sa akin.
527
00:41:38,080 --> 00:41:39,920
Tulad ng isang babaeng naglalakad.
528
00:41:45,080 --> 00:41:46,200
Ano'ng gusto mo?
529
00:41:50,960 --> 00:41:51,960
Kapangyarihan.
530
00:41:54,680 --> 00:41:58,920
Kapangyarihan na kayang baguhin
ang buhay ng aking nasasakupan.
531
00:41:59,760 --> 00:42:02,360
Kapangyarihan na hindi kayang
balewalain ng mga Portuges.
532
00:42:05,960 --> 00:42:08,800
Hindi ito ibinibigay, Njinga.
533
00:42:09,720 --> 00:42:10,920
Kinukuha ito.
534
00:42:24,240 --> 00:42:26,760
Nang mamatay si Mbande,
nag-iwan siya ng tagapagmana.
535
00:42:26,760 --> 00:42:28,080
Ang pitong taon niyang anak.
536
00:42:28,080 --> 00:42:31,160
Dahil napakabata niya pa,
naging pansamantalang reyna si Njinga
537
00:42:31,160 --> 00:42:34,760
hanggang sa maging 18 taong
gulang ang bata at handa nang mamahala.
538
00:42:36,080 --> 00:42:37,720
Ibaling mo ang iyong balakang sa paglusob.
539
00:42:37,720 --> 00:42:40,880
Nanirahan ang anak ni Mbande
kasama si Kasa,
540
00:42:40,880 --> 00:42:43,720
ang lider ng Imbangala at
matagal nang kakampi ni Njinga,
541
00:42:44,280 --> 00:42:46,360
kung saan sinasanay siya
para maging mandirigma.
542
00:42:46,920 --> 00:42:48,520
Baywang. Magaling, bata.
543
00:42:49,760 --> 00:42:50,960
Kasa.
544
00:42:54,160 --> 00:42:55,680
Prinsesa Njinga.
545
00:42:56,840 --> 00:42:59,400
Reyna Njinga na ngayon.
546
00:43:02,920 --> 00:43:05,280
Kailangang makahanap agad
ng malakas na alyansa si Njinga.
547
00:43:05,280 --> 00:43:09,400
At si Kasa, na nakasama niya sa labanan,
ay maari niyang mapakinabangan.
548
00:43:11,120 --> 00:43:13,440
Batiin mo ang iyong tiyahin. Sige na.
549
00:43:14,920 --> 00:43:18,040
Mahiyain siya, ngunit mahusay siyang
nakasasabay sa mga pagsasanay niya.
550
00:43:18,040 --> 00:43:20,320
Sige. Magsanay ka na. Sige na.
551
00:43:21,480 --> 00:43:23,240
Gagawin ko siyang isang mandirigma.
552
00:43:23,840 --> 00:43:27,080
Hindi ako pumunta para sa pamangkin ko.
Kundi sa mas matanda sa kaniya.
553
00:43:27,920 --> 00:43:28,800
Isang asawa.
554
00:43:35,480 --> 00:43:36,680
Seryoso ka.
555
00:43:37,600 --> 00:43:39,200
Buweno, hindi ako puwede.
556
00:43:39,880 --> 00:43:42,000
Kahit pa korona ang kapalit?
557
00:43:44,160 --> 00:43:45,920
At gaano kabigat ang koronang 'yan?
558
00:43:47,560 --> 00:43:48,400
Napakabigat.
559
00:43:49,360 --> 00:43:53,440
Bubuo ako ng isang imperyo
na mas higit pa sa Congo.
560
00:43:54,360 --> 00:43:56,920
At gagawin kitang hari nito.
561
00:43:57,480 --> 00:44:00,520
Puwera na lang kung ayaw mo,
Iaalok ko na lang 'to kay Kasanje.
562
00:44:00,520 --> 00:44:02,560
Huwag mong banggitin
ang pangalang iyan dito.
563
00:44:08,640 --> 00:44:09,720
Bakit ako?
564
00:44:10,200 --> 00:44:12,000
Kinupkop mo ako.
565
00:44:13,400 --> 00:44:15,800
Tinulungan ako ng mga kawal mo
na labanan ang Portuges.
566
00:44:15,800 --> 00:44:18,080
Siyempre, ikaw ang uunahin ko.
567
00:44:19,480 --> 00:44:21,680
Pero bilang isang babae,
568
00:44:22,320 --> 00:44:23,480
bata ka...
569
00:44:24,600 --> 00:44:28,600
maganda sa paningin,
na may lakas na parang isang toro.
570
00:44:30,800 --> 00:44:33,960
Ano'ng nalalaman mo
bilang babae sa edad mong 'yan?
571
00:44:34,760 --> 00:44:35,840
Ano ba,
572
00:44:36,800 --> 00:44:41,480
sa edad kong 'to, may mga bagay
na tanging ako lang ang nakaaalam.
573
00:45:02,960 --> 00:45:07,160
Niligawan niya si Kasa at ipinapakita niya
sa lahat ang pag-ibig niya
574
00:45:07,160 --> 00:45:09,680
at ginamit ang kaniyang yaman,
at binigyan niya ito ng mga regalo.
575
00:45:09,680 --> 00:45:12,120
At pumayag si Kasa na pakasalan siya.
576
00:46:13,880 --> 00:46:16,120
Naniniwala ako
na kailangang tanggalin ni Njinga
577
00:46:16,120 --> 00:46:17,840
ang pagiging makatao niya.
578
00:46:22,040 --> 00:46:24,800
Ano ito?
579
00:46:24,800 --> 00:46:29,680
Oras na mamatay ang pamangkin niya,
aangat sa kapangyarihan si Njinga.
580
00:46:30,880 --> 00:46:34,040
Lalakas siya bilang hari
ng nasasakupan niya.
581
00:46:34,040 --> 00:46:35,640
Ano ito?
582
00:46:36,240 --> 00:46:37,360
Imbangala!
583
00:46:38,760 --> 00:46:42,040
Njinga!
584
00:47:55,720 --> 00:47:59,520
{\an8}Ang pagsasalin ng subtitle ay ginawa ni
Marrielle Ederlyn F. Jose