1 00:00:11,880 --> 00:00:17,160 Si Njinga, ang prinsesang nawalay sa kaharian nang tatlong taon. 2 00:00:17,160 --> 00:00:18,480 Kailangang sabay-sabay tayo. 3 00:00:18,480 --> 00:00:21,320 Sa oras na kumalat ang balita mula sa ibang kampo, tapos na 'to. 4 00:00:21,320 --> 00:00:23,920 Ipagkakatiwala ko sa 'yo at sa mga tauhan mo ang pagsalakay na 'to. 5 00:00:24,600 --> 00:00:27,280 Batid niya na wala nang pag-asa ang kaniyang kaharian, 6 00:00:27,280 --> 00:00:31,600 bumuo siya ng alyansa sa lider ng Imbangala na si Kasa, 7 00:00:31,600 --> 00:00:34,760 upang gawing kakampi ang kalaban ng kalaban niya. 8 00:00:41,400 --> 00:00:45,320 Sa kabilang dako, nasa kamay na ng mga kalaban ang Kabasa. 9 00:00:45,320 --> 00:00:47,480 Sinabi ko'ng huwag n'yo siyang hawakan! 10 00:00:47,480 --> 00:00:48,400 Hoy! 11 00:00:48,400 --> 00:00:50,360 - Funji! - Funji! 12 00:00:50,360 --> 00:00:52,680 - Kailangan mong nang umalis dito. - Ano'ng nangyayari? 13 00:00:52,680 --> 00:00:54,720 - May dapat tayong gawin! - Oo! 14 00:00:55,280 --> 00:00:59,120 Hindi! Funji! 15 00:01:01,680 --> 00:01:06,320 Pero nanatiling matatag at determinado si Njinga na gawin ang lahat 16 00:01:06,320 --> 00:01:10,720 para protektahan ang kinabukasan at kaligtasan ng kaniyang nasasakupan, 17 00:01:12,080 --> 00:01:13,920 hanggang sa kamatayan. 18 00:01:52,480 --> 00:01:55,200 Nawa'y malugod kayong salubungin ng inyong mga ninuno. 19 00:02:26,240 --> 00:02:29,240 Inilayo ni Njinga ang sarili niya. 20 00:02:29,240 --> 00:02:32,160 Bumuo siya ng mga alyansa sa Imbangala. 21 00:02:33,280 --> 00:02:36,080 Kasama niya ang mga ito sa pakikipaglaban sa mga Portuges. 22 00:02:37,600 --> 00:02:40,160 {\an8}Nakikipagtulungan si Njinga kay Kasa upang guluhin ang mga ruta 23 00:02:40,160 --> 00:02:42,240 {\an8}ng pangangalakal sa mga alipin 24 00:02:42,240 --> 00:02:48,520 para alisin sila mula sa loob ng Gitnang Kanlurang Aprika tungo sa baybayin. 25 00:02:50,040 --> 00:02:53,400 Sa tingin ko, nagdadalamhati pa rin siya sa pagkamatay ng kaniyang anak, 26 00:02:53,400 --> 00:02:57,280 at nasusuklam pa rin siya sa kapatid niyang si Mbande. 27 00:02:58,520 --> 00:03:02,400 ISLA NG KINDONGA 28 00:03:02,400 --> 00:03:05,760 Ngunit ngayon, nasa gipit na kalagayan si Haring Mbande. 29 00:03:07,240 --> 00:03:09,920 {\an8}Nakubkob na ng mga Portuges ang kabisera ng Kabasa. 30 00:03:09,920 --> 00:03:12,680 {\an8}At napilitan siyang tumakas patungo sa Isla ng Kidonga. 31 00:03:13,920 --> 00:03:18,520 May malakas na depensa ang islang ito na nasa gitna ng ilog ng Kwanza. 32 00:03:21,080 --> 00:03:23,760 At ngayon, ipinatawag niya si Njinga para sa isang pag-uusap. 33 00:03:27,600 --> 00:03:29,400 Nasaan ang mga bantay niya? 34 00:03:32,360 --> 00:03:34,160 Dapat mong malaman, Njinga... 35 00:03:34,720 --> 00:03:36,880 binago siya ng tatlong taong nagdaan. 36 00:03:38,360 --> 00:03:39,400 Nakikita ko nga. 37 00:03:44,360 --> 00:03:45,640 Tumawid na tayo. 38 00:04:06,720 --> 00:04:07,960 Ano'ng ginawa mo? 39 00:04:09,480 --> 00:04:11,160 Imortal ka na ba ngayon? 40 00:04:11,880 --> 00:04:13,120 Naglalakad nang walang bantay. 41 00:04:13,120 --> 00:04:15,400 Paano kung naunahan ako rito ng mga Portuges? 42 00:04:15,400 --> 00:04:16,640 Hindi mo ba nabalitaan? 43 00:04:17,240 --> 00:04:18,560 Nagawa na nila. 44 00:04:19,400 --> 00:04:20,680 Natalo na ang Kabasa. 45 00:04:22,519 --> 00:04:24,440 Ngayon, higit pa ang pagkatalo ko kaysa kay Ama. 46 00:04:24,440 --> 00:04:25,800 Ang mga kapatid ko? Nasaan sina Funji at Kambu? 47 00:04:25,800 --> 00:04:26,839 Inilayo ko sila. 48 00:04:34,000 --> 00:04:36,560 - Hindi ito ang katapusan natin. - Hindi talaga. 49 00:04:38,440 --> 00:04:39,840 Nandito pa tayo. 50 00:04:44,000 --> 00:04:45,880 Bakit ako ipinatawag ng Mahal na Hari? 51 00:04:49,360 --> 00:04:50,360 Kapayapaan. 52 00:04:57,280 --> 00:05:00,200 Gusto kong makipagkasundo ka sa mga Portuges. 53 00:05:01,080 --> 00:05:01,960 Ano? 54 00:05:03,320 --> 00:05:05,800 Nakarating sa 'min sa Kabasa ang mga tagumpay mo sa Imbangala. 55 00:05:06,960 --> 00:05:08,960 Inayos mo ang gulo sa kanila. 56 00:05:10,120 --> 00:05:12,640 Gamitin mo sila upang putulin ang komunikasyon ng mga Portuges. 57 00:05:12,760 --> 00:05:15,480 Hindi matatawaran ang kakayahan mo, Njinga. 58 00:05:16,800 --> 00:05:19,080 Kaya ikaw ang karapat-dapat na makipagkasundo para sa 'min. 59 00:05:19,080 --> 00:05:20,520 Ilang taon ko na silang nilalabanan. 60 00:05:20,520 --> 00:05:21,800 - Oo, alam ko. - At kahit na hindi, 61 00:05:21,800 --> 00:05:24,080 hindi ito ang oras para makipagkasundo ng kapayapaan. 62 00:05:24,080 --> 00:05:25,120 Hindi ngayon na ikaw ay... 63 00:05:27,160 --> 00:05:29,760 Hindi kung kailan napakahina ng trono. 64 00:05:30,840 --> 00:05:31,960 Lumaban pa rin tayo. 65 00:05:32,800 --> 00:05:34,000 Njinga. 66 00:05:37,520 --> 00:05:40,120 Wala ng natitirang dugo na puwedeng dumanak sa 'kin. 67 00:05:43,920 --> 00:05:47,880 Ang dugo nila ang dadanak, hindi sa 'yo. 68 00:05:49,040 --> 00:05:52,680 Hanggang sa mapalayas natin ang mga malulupit na magnanakaw na 'yon dito. 69 00:05:54,080 --> 00:05:56,280 Pakiusap, Njinga! 70 00:05:57,040 --> 00:05:58,520 Ikaw na lang ang pag-asa namin! 71 00:06:02,840 --> 00:06:04,840 Hindi ako nakikiusap bilang hari mo. 72 00:06:09,480 --> 00:06:11,200 Nakikiusap ako bilang kapatid mo. 73 00:06:17,280 --> 00:06:20,360 Noong hinanap si Njinga ng kapatid niya, 74 00:06:20,360 --> 00:06:24,200 {\an8}hindi lang kapatid niya ang nasa kaniya, ang pumatay sa anak niya. 75 00:06:24,200 --> 00:06:25,800 {\an8}Nasa kaniya rin ang Hari, 76 00:06:25,800 --> 00:06:28,160 {\an8}ang nakaupo sa trono para mamuno sa mga tao niya. 77 00:06:28,160 --> 00:06:31,160 Kailangan siyang paglingkuran ni Njinga. 78 00:06:35,880 --> 00:06:36,880 Hoy! 79 00:06:38,640 --> 00:06:44,520 Hindi yumuyuko sa kahit na sino ang Hari ng Ndongo, maliban sa mga ninuno. 80 00:07:10,640 --> 00:07:12,240 Ano'ng kailangan ng aking kapatid? 81 00:07:16,280 --> 00:07:20,520 Maaring mahirap kung iisipin natin ngayon 82 00:07:20,520 --> 00:07:24,400 na mayroon pa rin siyang relasyon sa kaniyang kapatid. 83 00:07:24,400 --> 00:07:28,520 {\an8}Wala siyang tiwala sa kaniya, pero mas malaki ito kaysa kay Mbande. 84 00:07:28,520 --> 00:07:31,000 {\an8}Totoo na sa kaibuturan ng bawat desisyon na kaniyang ginagawa, 85 00:07:31,000 --> 00:07:33,040 iniisip niya ang pagprotekta sa kaniyang nasasakupan 86 00:07:33,040 --> 00:07:36,000 at maalis ang mga ito mula sa pagkakaalipin hangga't maari. 87 00:07:38,080 --> 00:07:41,240 Pagpapakita ng puwersang militar ang pagsalakay ng mga Portuges sa Kabasa 88 00:07:41,240 --> 00:07:43,400 upang takutin si Mbande at ang kaniyang nasasakupan. 89 00:07:43,400 --> 00:07:45,600 Nang lumipat sa ibang lugar ang mga hukbo ng mga Portuges, 90 00:07:45,600 --> 00:07:49,200 nagawang makabalik sa kabisera nina Mbande at kaniyang kapatid. 91 00:07:49,760 --> 00:07:53,160 Pero alam nila na hindi pa tapos ang laban nila sa mga Portuges. 92 00:07:55,320 --> 00:07:59,760 Nasa gitna ng matinding kaguluhan ang Kanlurang Gitnang Aprika. 93 00:07:59,760 --> 00:08:04,120 Sinasalakay ng mga Portuges ang mga nayon, bayan at siyudad, 94 00:08:04,120 --> 00:08:08,200 winawasak, ninanakawan at pinipinsala ang lipunan. 95 00:08:10,880 --> 00:08:13,840 Nagtayo pa nga ng kuta ang mga Portuges sa Ambaca, 96 00:08:13,840 --> 00:08:17,400 isang lugar na napakalapit sa kabisera ni Mbande, ang Kabasa. 97 00:08:18,040 --> 00:08:20,560 Alam niyang maaari itong sumalakay anumang oras. 98 00:08:22,080 --> 00:08:24,880 Pagod na pagod na si Mbande. 99 00:08:24,880 --> 00:08:27,840 Wala siyang sapat na bilang ng militar upang labanan ang mga Portuges. 100 00:08:27,840 --> 00:08:30,080 May kaguluhan sa rehiyon. 101 00:08:31,800 --> 00:08:35,720 Dapat niyang pag-isipan kung mananatili pa ba siya trono 102 00:08:35,720 --> 00:08:38,360 at humawak kahit kakaunting kapangyarihan. 103 00:08:39,280 --> 00:08:40,720 Ipinatawag ko kayo rito, 104 00:08:40,720 --> 00:08:44,799 dahil kailangan kong sabihin na nakipag-ayos na ako kay Mbande. 105 00:08:45,480 --> 00:08:46,320 Ano? 106 00:08:46,320 --> 00:08:48,799 At pumayag din akong maging kinatawan niya sa mga Portuges. 107 00:08:48,799 --> 00:08:50,360 Kaya pupunta tayo sa Luanda. 108 00:08:50,920 --> 00:08:53,160 Bakit mo hinahayaang magtago si Mbande sa 'yo? 109 00:08:53,160 --> 00:08:56,240 - Siya pa rin ang hari. - Ang hari na nawalan ng paninindigan. 110 00:09:06,880 --> 00:09:07,880 Si Mbande... 111 00:09:08,640 --> 00:09:10,720 wala na siya sa katinuan ngayon. 112 00:09:12,480 --> 00:09:17,200 Naniniwala siya na gusto ng mga Portuges ng kapayapaan, pero kilala ko ang kalaban. 113 00:09:17,200 --> 00:09:21,960 Tuso at walang-awa ang mga 'to, gusto nilang tuluyan tayong masakop. 114 00:09:21,960 --> 00:09:23,760 Bakit hindi tayo magpadala ng hukbo na sasalakay? 115 00:09:24,560 --> 00:09:25,600 Kambu. 116 00:09:25,600 --> 00:09:28,640 Hindi nagtatagumpay ang digmaan sa labas hangga't 'di 'to nagtatagumpay sa isipan. 117 00:09:29,560 --> 00:09:30,800 Laging sinasabi iyan ni Ama. 118 00:09:30,800 --> 00:09:32,160 Oo nga. 119 00:09:33,760 --> 00:09:35,240 Kaya nga pupunta ako. 120 00:09:36,560 --> 00:09:39,120 Dahil gusto kong tingnan ang gobernador sa mga mata niya 121 00:09:39,120 --> 00:09:42,760 kapag ibinalik na niya sa 'kin ang lahat ng inaagaw nila sa atin. 122 00:09:43,440 --> 00:09:45,400 Paano ka nakasisigurong gagawin niya? 123 00:09:46,000 --> 00:09:47,840 Dahil 'di ako titigil hangga't 'di niya ginagawa. 124 00:09:49,720 --> 00:09:53,360 Mapanganib na hamon ang kinakaharap ni Njinga, 125 00:09:53,360 --> 00:09:56,720 ang pinakamalaking delegasyon na pangkapayapaan na isinagawa 126 00:09:56,720 --> 00:09:58,920 mula noong dumating ang mga Portuges. 127 00:10:00,720 --> 00:10:04,720 Naglakbay ng 200 milya si Njinga at ang mga grupo ng hukbo 128 00:10:04,720 --> 00:10:06,400 mula Kabasa hanggang sa Luanda. 129 00:10:14,640 --> 00:10:18,840 PANTALAN NG LUANDA 130 00:10:43,480 --> 00:10:46,280 Narating ni Njinga ang Luanda kasama ng kaniyang grupo 131 00:10:46,280 --> 00:10:52,480 {\an8}at ipinapakita niya ang karangalan ng aristokrasya at kaharian ng Ndongo. 132 00:10:55,560 --> 00:10:59,920 Nakakapagsalita siya ng Portuges. Marami ring alam tungkol sa politika. 133 00:10:59,920 --> 00:11:01,880 At magaling siyang mag-isip ng mga pamamaraan. 134 00:11:01,880 --> 00:11:05,720 Perpektong kinatawan siya upang ipakita sa mga Portuges 135 00:11:05,720 --> 00:11:09,920 na "Makapangyarihang mga tao kami, dakila at marangal." 136 00:11:12,120 --> 00:11:15,320 Sa panahong iyon, ang gobernador ng rehiyon na si De Sousa, 137 00:11:15,320 --> 00:11:17,880 ang siyang kinatawan ng Estado ng Portuges. 138 00:11:17,880 --> 00:11:21,840 Intensiyon niyang ipakita kay Njinga kung saan lang ang lugar niya. 139 00:11:23,360 --> 00:11:25,320 Mas matanda siya kaysa sa inaasahan ko. 140 00:11:25,320 --> 00:11:27,880 Huwag mo siyang maliitin. 141 00:11:28,520 --> 00:11:30,320 Wala akong balak. 142 00:11:31,400 --> 00:11:34,200 Wala pang nakatatalo sa kaniya. 143 00:11:38,360 --> 00:11:40,840 Sa tingin ko, hindi handa ang mga Portuges 144 00:11:40,840 --> 00:11:43,760 na tumanggap ng isang babaeng diplomatiko. 145 00:11:43,760 --> 00:11:46,240 At dahil babae siya, iniisip nila 146 00:11:46,240 --> 00:11:49,240 na puwede nilang paikutin o maliitin si Njinga. 147 00:11:49,880 --> 00:11:51,320 {\an8}Alam na alam ng mga Portuges 148 00:11:51,320 --> 00:11:55,440 {\an8}na malaki ang papel ni Mbande at ng kapatid nito sa rehiyon, 149 00:11:55,440 --> 00:11:57,000 makapangyarihang kaharian pa rin ito. 150 00:11:57,000 --> 00:12:01,200 Sa oras na 'yon, gusto lang muna nilang magpakita ng paggalang. 151 00:12:02,200 --> 00:12:05,880 Prinsesa Njinga, masaya akong makita ka. 152 00:12:05,880 --> 00:12:08,120 Alam ko, Gobernador. 153 00:12:08,120 --> 00:12:11,400 Bihirang magpakita ang prinsesa ng Ndongo, 154 00:12:12,040 --> 00:12:13,640 lalo pa kung tatlo kami. 155 00:12:16,880 --> 00:12:18,920 Hindi niyo kailangan maglakbay nang ganito kalayo. 156 00:12:18,920 --> 00:12:21,280 Maaari akong magpadala ng mensahero ayon sa aming patakaran. 157 00:12:21,280 --> 00:12:22,720 Isang mensahero? 158 00:12:22,720 --> 00:12:25,120 Sa mapanganib na mga daan na 'to? 159 00:12:27,360 --> 00:12:29,240 Isang masamang pasya 'yon. 160 00:12:37,680 --> 00:12:41,160 May tatlong bagay na gustong makuha si Njinga sa pag-uusap na 'to. 161 00:12:41,800 --> 00:12:46,760 Ang paglaya ng aliping Ndongo, proteksiyon mula sa mga parehong kaaway, 162 00:12:46,760 --> 00:12:50,360 at pangako mula sa Portuges na aalisin ang kuta nila sa Ambaca. 163 00:12:50,360 --> 00:12:54,640 Ang tanong, ano ang kaya niyang ibigay upang makuha ang mga gusto niya? 164 00:13:10,480 --> 00:13:11,560 Kung puwede lang, 165 00:13:12,360 --> 00:13:13,360 maupo ka. 166 00:13:15,560 --> 00:13:18,440 Ang gustong gawin ng mga Portuges sa una nilang pagkikita 167 00:13:18,440 --> 00:13:20,960 ay subukang ipahiya siya. 168 00:13:20,960 --> 00:13:22,920 Hindi siya binigyan ng upuan. 169 00:13:23,600 --> 00:13:24,800 Ipinapakita ng mga Portuges sa kaniya 170 00:13:24,800 --> 00:13:28,200 na sila pa rin ang masusunod anuman ang kalabasan ng mga pag-uusap. 171 00:13:29,280 --> 00:13:34,160 Hindi mo na kailangang abalahin pa ang sarili mo para lang sa 'kin. 172 00:13:35,200 --> 00:13:36,800 Nakahanda ako lagi. 173 00:13:53,080 --> 00:13:56,640 Isang nakakamangha at dominanteng kilos na parang sinasabing, 174 00:13:56,640 --> 00:14:00,040 "Hindi ako papayag na hamakin mo 'ko. 175 00:14:00,040 --> 00:14:03,680 Pareho tayo ng posisyon sa pag-uusap na ito. 176 00:14:03,680 --> 00:14:06,720 At gagawa ako ng sarili kong upuan kung kinakailangan." 177 00:14:10,080 --> 00:14:13,880 Umasa akong kapatid mo ang makakausap ko at hindi ang isang kinatawan. 178 00:14:13,880 --> 00:14:17,880 Nag-aatas ang Mahal na Hari ng tungkulin sa nakikita niyang nararapat. 179 00:14:18,440 --> 00:14:19,520 Naintindihan ko. 180 00:14:20,520 --> 00:14:22,880 Kung gayon, simple lang ang gusto namin. 181 00:14:22,880 --> 00:14:25,080 Handang mag-alok ng kapayapaan ang Hari namin sa kapatid mo 182 00:14:25,080 --> 00:14:27,800 sa kondisyon na ititigil niya na ang pakikipaglaban, 183 00:14:28,360 --> 00:14:33,200 tulungan kaming labanan ang mga kaaway at ibalik ang aming pag-aari. 184 00:14:33,760 --> 00:14:34,880 Pag-aari? 185 00:14:35,560 --> 00:14:36,720 Mga alipin. 186 00:14:46,000 --> 00:14:49,880 Ang mga Portuges ang kauna-unahang gumamit sa Aprika 187 00:14:49,880 --> 00:14:53,760 bilang isang lugar na pinagkukuhaan nila ng mga alipin. 188 00:14:54,440 --> 00:14:58,400 Alam ni Njinga na libo-libong tao ang nawawala sa kanila 189 00:14:58,400 --> 00:15:02,080 dahil sa walang katapusang paghahangad ng mga Portuges 190 00:15:02,080 --> 00:15:04,720 para sa kalakalan ng alipin at kolonisasyon sa Bagong Mundo. 191 00:15:08,280 --> 00:15:12,760 Naniniwala ang Mahal na Hari na mas mabuti ang pakikipagkaibigan 192 00:15:13,640 --> 00:15:14,520 para sa lahat. 193 00:15:15,920 --> 00:15:18,800 Tiyak, naniniwala ang hari mo sa pakikipagkaibigan. 194 00:15:18,800 --> 00:15:19,720 Hindi? 195 00:15:20,560 --> 00:15:22,400 Oo, naniniwala siya. 196 00:15:23,680 --> 00:15:27,400 Gustong mamuhay ng Mahal na Hari nang payapa kasama ang mga Portuges, 197 00:15:27,960 --> 00:15:29,920 pero lagi tayong nakakaproblema. 198 00:15:31,480 --> 00:15:32,600 Si Kasanje. 199 00:15:34,760 --> 00:15:38,360 Kilala sa pagiging malupit na lider ng Imbangala si Kasanje. 200 00:15:39,440 --> 00:15:42,360 Hindi matantiya ang lakas niya sa loob at paligid ng Ndongo. 201 00:15:43,200 --> 00:15:46,280 Isa siyang banta kay Njinga at sa mga Portuges. 202 00:15:48,360 --> 00:15:50,440 Ang Multo sa Hamugan. 203 00:15:52,000 --> 00:15:54,080 Pamilyar ka pala sa kaniya? 204 00:15:56,280 --> 00:15:58,440 Kami na ang bahala kay Kasanje... 205 00:15:59,800 --> 00:16:02,840 basta't handang magbayad ang kapatid mo sa Hari 206 00:16:02,840 --> 00:16:05,840 para makabawi sa lahat ng pag-aari na nawala sa 'min. 207 00:16:07,120 --> 00:16:11,520 Gusto ng mga Portuges na magbayad bawat taon ang Ndongo, 208 00:16:11,520 --> 00:16:16,440 na ang katumbas nito ay pagpapadala ng mga alipin sa Luanda 209 00:16:16,440 --> 00:16:18,360 pambayad sa Estado ng Portuges. 210 00:16:20,360 --> 00:16:21,280 Gobernador, 211 00:16:21,880 --> 00:16:23,640 may kasabihan ang aking mga tao, 212 00:16:24,160 --> 00:16:29,360 "Dapat manatiling malaya ang taong isinilang nang malaya 213 00:16:30,120 --> 00:16:32,720 at huwag magpasakop sa iba." 214 00:16:34,040 --> 00:16:38,080 Ang mga nasakop lang ang kailangang magbayad. 215 00:16:38,960 --> 00:16:41,520 Ang Mahal na Hari ng si Mbande ay hindi pa nasasakop. 216 00:16:44,360 --> 00:16:48,280 Tumanggi si Njinga na ipambayad ang mga tao 217 00:16:48,280 --> 00:16:50,840 para maging mga alipin, 218 00:16:50,840 --> 00:16:56,880 dahil naniniwala si Njinga na taliwas 'to sa alam niyang tama. 219 00:16:56,880 --> 00:17:01,600 Hindi siya naniniwala na tama ang pang-aalipin ng mga Portuges. 220 00:17:01,600 --> 00:17:07,360 {\an8}Gustong ipatupad ng mga Portuges ang mga kondisyon sa pagpapasakop, 221 00:17:07,360 --> 00:17:08,960 ang gawin silang mga tagasunod. 222 00:17:08,960 --> 00:17:12,599 Sabi ni Njinga, hindi kailanman magpapasakop ang 223 00:17:12,599 --> 00:17:16,040 Hari ng Ndongo sa Hari ng Portugal, 224 00:17:16,040 --> 00:17:22,040 dahil wala pa silang naipanalong giyera, at hindi pa nila nasasakop ang Ndongo. 225 00:17:34,800 --> 00:17:38,480 Isang matalinong tagapangasiwa ng politika si Njinga. 226 00:17:39,840 --> 00:17:45,160 {\an8}Aaralin niya ang mga aspetong politikal na hindi pamilyar sa kaniya 227 00:17:45,160 --> 00:17:46,920 {\an8}upang makuha ang gusto niya. 228 00:17:52,560 --> 00:17:56,600 Naniniwala ako na pinasok niya ang pag-uusap na 'to at magtatagumpay 'to. 229 00:17:57,200 --> 00:18:00,920 Kapitan Cardoso, kung patuloy mong uubusin ang aming lupain, 230 00:18:00,920 --> 00:18:03,320 wala nang matitirang pamumunuan ang Mahal na Hari. 231 00:18:03,880 --> 00:18:06,040 At ano'ng silbi ng hari kung walang nasasakupan? 232 00:18:08,720 --> 00:18:11,320 Magiging matinding kaalyado ka kung sakali. 233 00:18:11,960 --> 00:18:15,800 Paumanhin, pero kailangan muna naming umalis ng kapitan. 234 00:18:18,400 --> 00:18:19,520 Kamahalan. 235 00:18:23,560 --> 00:18:26,080 - May nangyari na ba? - Pinaglalaruan pa rin nila tayo. 236 00:18:27,160 --> 00:18:29,280 Sinusubukang alamin kung gaano ang kaya nating ibigay 237 00:18:29,280 --> 00:18:31,880 at kung gaano karami ang kukunin niya nang sapilitan. 238 00:18:31,880 --> 00:18:33,840 Ano pang silbi ng kapayapaan? 239 00:18:34,520 --> 00:18:35,880 Hindi pa iyan napag-uusapan. 240 00:18:38,360 --> 00:18:41,160 Pero kahit papano naalala nila akong bigyan ng upuan ngayon. 241 00:18:49,320 --> 00:18:53,280 At minsan, upang maintindihan ang lalaki... 242 00:18:54,280 --> 00:18:56,000 kailangang mo munang dumaan sa isang babae. 243 00:19:00,520 --> 00:19:04,720 Si Ana da Silva ang asawa ng kilalang opisyal ng Portuges sa Luanda. 244 00:19:04,720 --> 00:19:07,360 Tulad ng karamihan sa mga Portuges, sarado Katoliko rin siya. 245 00:19:07,360 --> 00:19:11,600 Batay sa mga tala, masasabi nating gusto niya at Njinga ang isa't isa. 246 00:19:12,440 --> 00:19:14,560 Napakatagal mong nawalay sa kaharian mo. 247 00:19:15,560 --> 00:19:17,280 Paano ito nakakayanan ng mga anak mo? 248 00:19:18,120 --> 00:19:19,720 Ang mga tao ko ang aking mga anak. 249 00:19:22,200 --> 00:19:24,800 Naiintindihan nila na pinaglilingkuran ko sila saan man ako magpunta. 250 00:19:25,520 --> 00:19:26,480 Tama. 251 00:19:28,440 --> 00:19:29,600 Ang mga tauhan mo... 252 00:19:31,400 --> 00:19:34,200 may sinasabi sila, pero iba ang ibig sabihin n'on. 253 00:19:35,160 --> 00:19:36,240 Bakit? 254 00:19:38,440 --> 00:19:39,760 Sa tingin ko, depende. 255 00:19:39,760 --> 00:19:41,040 Sa ano? 256 00:19:41,040 --> 00:19:43,000 Kung may tiwala sila sa 'yo o wala. 257 00:19:44,520 --> 00:19:48,000 Sa aking nasasakupan, dangal ng isang tao ang kaniyang salita. 258 00:19:48,840 --> 00:19:50,880 Maliban kung babaliin niya 'to, pagkakatiwalaan mo 'to. 259 00:19:52,400 --> 00:19:53,600 Sa pinagmulan ko, 260 00:19:53,600 --> 00:19:57,200 paglilingkod at pakikiisa ang kailangan para pagkatiwalaan. 261 00:19:58,440 --> 00:20:01,160 - Sa pamamagitan ng iisang paniniwala. - Gayundin sa amin. 262 00:20:01,760 --> 00:20:03,960 Ang iisang paniniwala sa Diyos, 263 00:20:04,760 --> 00:20:08,400 at ang pagbibinyag sa amin sa pamilyang Katoliko. 264 00:20:10,720 --> 00:20:11,720 Buweno... 265 00:20:12,600 --> 00:20:14,480 sa pagbibinyag na ito, 266 00:20:15,280 --> 00:20:17,640 iisa lamang tingin n'yo sa lahat? 267 00:20:18,400 --> 00:20:19,400 Oo. 268 00:20:23,880 --> 00:20:25,200 Ang mga Portuges, 269 00:20:25,200 --> 00:20:28,800 hindi nila iniisip na ang pagsasagawa ng marahas na pagsakop na ito 270 00:20:28,800 --> 00:20:30,800 ay para sa pansariling motibo. 271 00:20:31,720 --> 00:20:34,880 Akala nila ginagawa nilang Kristiyano ang mga barbaro. 272 00:20:34,880 --> 00:20:38,640 Akala nila na may relihiyosong batayan sila sa pananakop na ito. 273 00:20:39,440 --> 00:20:43,160 Naniniwala sila na kung maraming tao ang mahihikayat nila, 274 00:20:43,160 --> 00:20:47,360 mapapanatili nila ang espirituwal at politikal na kontrol sa buong rehiyon, 275 00:20:47,360 --> 00:20:50,280 na magiging matibay ang kanilang impluwensiya. 276 00:20:55,040 --> 00:20:58,200 Kung wala kang tiwala sa kanila, bakit iniisip mo ang magpabinyag? 277 00:20:58,200 --> 00:21:02,560 Dahil magagamit natin 'to para panindigan ang mga pangako nila. 278 00:21:03,400 --> 00:21:05,400 Kumibinsihin sila na tayo ay iisang pamilyang Katoliko. 279 00:21:05,960 --> 00:21:07,680 Pero bakit ka nag-aalinlangan? 280 00:21:07,680 --> 00:21:11,880 Kambu, makikisama ako sa kalaban na 'di ko pinagkakatiwalaan, 281 00:21:12,720 --> 00:21:14,440 nang walang kasiguraduhan. 282 00:21:16,200 --> 00:21:18,600 Kaya, yayakapin mo ang pananampalataya nila. 283 00:21:28,640 --> 00:21:30,520 Ayoko nang makita 'tong muli. 284 00:21:33,200 --> 00:21:34,800 Kailangan. 285 00:21:59,000 --> 00:22:01,680 Pinapatupad ng mga Portuges ang pangangamuhang pang-aalipin, 286 00:22:01,680 --> 00:22:05,040 na isang napakarahas na paraan ng pananamantala, 287 00:22:05,800 --> 00:22:08,960 kung saan makakakuha ka ng maraming tao hanggang sa kaya mo 288 00:22:08,960 --> 00:22:12,120 at isisiksik sa mga barko na may kalunos-lunos na kondisyon 289 00:22:12,120 --> 00:22:17,560 at ipapadala sila upang magtrabaho sa mga tubuhan o kapihan. 290 00:22:20,400 --> 00:22:22,760 Alam ni Njinga na iyon ay paghamak sa kaniyang mga tao, 291 00:22:22,760 --> 00:22:25,480 na ito ay paglipol sa kanila. 292 00:22:26,040 --> 00:22:30,000 Daan-daang tao ang nasaksihan niyang binihag at dinukot. 293 00:22:30,960 --> 00:22:32,720 Gaano na karami? 294 00:22:32,720 --> 00:22:34,800 Hindi na ako nagbilang mula no'ng nakaraan. 295 00:22:35,880 --> 00:22:38,920 Kung wala tayong gagawin upang tapusin ito, ang mga tao natin... 296 00:22:38,920 --> 00:22:40,880 pati tayo, ay mawawala na. 297 00:22:42,760 --> 00:22:44,160 Napakahirap na buhay. 298 00:22:44,160 --> 00:22:47,240 Pito hanggang walong taon lang ang itatagal ng buhay nila. 299 00:22:47,240 --> 00:22:51,000 Isipin mo, pitong taon mula nang dumating ka sa Bagong Mundo, 300 00:22:51,000 --> 00:22:53,800 magsisimula nang bumilang ang mga nalalabing taon sa buhay mo. 301 00:22:56,040 --> 00:22:59,440 May mga pamilihan ng alipin sa Ndongo sa panahong ito, 302 00:22:59,440 --> 00:23:03,120 pero kontrolado ito at mahigpit na binabantayan. 303 00:23:03,120 --> 00:23:05,720 At hindi talaga 'to sistema ng pangangamuhang pang-aalipin. 304 00:23:05,720 --> 00:23:08,960 Hindi talaga pag-aari ng sinuman ang mga alipin na 'to ng Ndongo. 305 00:23:08,960 --> 00:23:12,720 Mahahalagang miyembro sila ng pamilya. 306 00:23:14,200 --> 00:23:15,360 Masyado itong komplikado. 307 00:23:15,360 --> 00:23:18,160 Walang tamang solusyon sa panahong ito, 308 00:23:18,160 --> 00:23:20,320 dahil lubhang laganap ang pang-aalipin. 309 00:23:20,320 --> 00:23:21,720 Pang-karaniwan na 'to. 310 00:23:21,720 --> 00:23:25,680 Halos imposibleng iwasan na hindi maging bahagi nito. 311 00:23:27,280 --> 00:23:31,480 Malaki ang pagkakaiba ng pagkakaunawa sa pang-aalipin 312 00:23:31,480 --> 00:23:34,640 ng mga Portuges at ng mga tao sa Ndongo. 313 00:23:35,240 --> 00:23:38,920 Sa tingin ko, naniniwala si Njinga na 'di niya mapahihinto ang pang-aalipin, 314 00:23:38,920 --> 00:23:41,400 pero naniniwala siya na kaya niya itong kontrolin. 315 00:23:57,280 --> 00:24:02,200 Ginagamit ni Njinga ang maaaring niyang kasangkapanin 316 00:24:02,200 --> 00:24:04,920 upang masagip ang kaniyang kaharian. 317 00:24:06,400 --> 00:24:09,880 Kaya gagawa siya ng matalinong mga pamamaraan, 318 00:24:09,880 --> 00:24:12,760 at umaasa na pag-anib niya sa Kristiyanismo 319 00:24:12,760 --> 00:24:16,480 ay makatutulong sa kaniya na masagip ang pamana ng kaniyang mga ninuno. 320 00:24:26,440 --> 00:24:28,440 Binabati kita. 321 00:24:33,960 --> 00:24:38,920 Mabuti sigurong sabihin mo na kay Ngola Mbande na may kasunduan tayo. 322 00:24:38,920 --> 00:24:41,560 - At ang mga kondisyon? - Sang-ayon kami. 323 00:24:41,560 --> 00:24:44,480 Pati na rin ang kuta sa Ambaca? 324 00:24:45,200 --> 00:24:49,240 At isa pa, pakakawalan na namin ang mga bihag na Ndongo 325 00:24:49,240 --> 00:24:52,160 upang mabuong muli ang kaharian ng kapatid mo. 326 00:24:52,840 --> 00:24:56,480 Dahil ano pa ang silbi ng hari kung walang nasasakupan? 327 00:25:00,720 --> 00:25:04,880 Ipinakita ni Njinga ang kakayahan sa diplomasya at ang binyag ang naging daan. 328 00:25:05,440 --> 00:25:08,480 Tuluyan ng pumayag ang mga Portuges sa kasunduang pangkapayapaan. 329 00:25:09,040 --> 00:25:12,120 Pumayag ang mga Portuges sa lahat ng hiniling ni Njinga. 330 00:25:12,120 --> 00:25:15,400 Sabi nila ay poprotektahan nila ang mga tao niya 331 00:25:15,400 --> 00:25:17,040 mula sa lider ng Imbangala na si Kasanje. 332 00:25:17,640 --> 00:25:20,720 Pumayag silang alisin ang mga hukbo mula sa kuta nila sa Ambaca. 333 00:25:21,200 --> 00:25:25,080 At gayundin na ibalik ang ilang mga taga-Ndongo 334 00:25:25,080 --> 00:25:27,160 na ninakaw at inalipin nila. 335 00:25:43,360 --> 00:25:46,600 Matagumpay na bumalik si Njinga sa Ndongo, 336 00:25:48,000 --> 00:25:51,320 dala ang kasunduan sa mga Portuges 337 00:25:51,320 --> 00:25:54,280 upang makaahon mula sa kumunoy ang Ndongo... 338 00:25:54,280 --> 00:25:57,040 - Njinga! - Njinga! 339 00:25:57,040 --> 00:26:01,000 ...na nagbibigay ng mas magandang hinaharap sa kaharian at sa mga tao nito. 340 00:26:01,000 --> 00:26:04,120 - Njinga! - Njinga! 341 00:26:04,120 --> 00:26:05,120 Nagawa mo! 342 00:26:05,120 --> 00:26:17,160 - Njinga! - Njinga! 343 00:26:17,160 --> 00:26:22,320 Sa tingin ko, sa puntong 'to napagtanto na ni Mbande 344 00:26:22,320 --> 00:26:26,240 na mas makapangyarihan at maimpluwensiya ang kapatid kaysa sa inakala niya. 345 00:26:30,640 --> 00:26:32,600 Nawalan ng kumpiyansa sa sarili si Mbande. 346 00:26:34,200 --> 00:26:38,240 Alam na alam din niya na mas pinapaburan si Njinga. 347 00:26:39,480 --> 00:26:44,800 Sa tingin ko, ramdam niyang wala na siyang halaga o nabalewala na sa komunidad. 348 00:26:50,160 --> 00:26:52,920 Mula noong kabataan niya at sa kaniyang pagdadalaga, 349 00:26:52,920 --> 00:26:55,560 nahihigitan na ni Njinga si Mbande. 350 00:26:56,520 --> 00:26:59,360 Mas matalino siya. Siya ang paborito ng kanilang ama. 351 00:26:59,360 --> 00:27:03,840 Tila may likas na talento siya sa politika at diplomasya. 352 00:27:04,560 --> 00:27:08,160 Parang may paligsahan na sa pagitan nila mula pa noon. 353 00:27:10,800 --> 00:27:11,720 Kapatid. 354 00:27:15,280 --> 00:27:16,760 Nakita ko ang lawak nito. 355 00:27:16,760 --> 00:27:19,720 - Ano? - Ang pagkalakal sa mga tao natin. 356 00:27:22,480 --> 00:27:24,600 - Hindi mo maiisip. - Njinga. 357 00:27:24,600 --> 00:27:27,400 - Nagdala ka ng tagumpay sa atin. - Hindi pa ito sapat. 358 00:27:29,480 --> 00:27:31,560 Higit pa sa kasunduan para sa kapayapaan ang kailangan 359 00:27:31,560 --> 00:27:33,120 upang pigilan ang mga Portuges. 360 00:27:33,760 --> 00:27:35,160 Mbande. 361 00:27:36,040 --> 00:27:37,120 Kapatid. 362 00:27:38,600 --> 00:27:40,920 Walang saysay ang tagumpay na 'to. 363 00:27:42,280 --> 00:27:43,880 Mas malala pa ang mga darating. 364 00:27:45,280 --> 00:27:46,680 Hindi nila gagawin 'yon. 365 00:27:50,200 --> 00:27:53,240 Dahil ikaw ang magiging tagapangasiwa hanggang sa sumapit ang anak ko 366 00:27:53,240 --> 00:27:54,600 sa tamang gulang. 367 00:27:55,800 --> 00:27:56,800 Ano? 368 00:27:57,480 --> 00:27:59,840 Nang bumalik si Njinga, nasa kaniya lahat ng atensiyon. 369 00:27:59,840 --> 00:28:02,680 Siya ang pinakaangkop na kakatawan sa Ndongo. 370 00:28:03,240 --> 00:28:07,000 Alam ni Njinga iyon. Nakikita rin ito ni Mbande. 371 00:28:08,200 --> 00:28:12,200 Gagawin ko na 'to hangga't kaya ko pa, para matiyak ang kinabukasan ng Ndongo. 372 00:28:14,400 --> 00:28:16,880 Siguro kung agad kong ginawa 'to, wala sana tayo rito. 373 00:28:19,880 --> 00:28:20,880 Mbande. 374 00:28:22,080 --> 00:28:24,120 Ikaw pa rin ang hari. 375 00:28:25,200 --> 00:28:28,480 Paano mo nagagawang ipamigay ang trono kung ikaw pa rin ang nakaupo rito? 376 00:28:31,960 --> 00:28:35,000 Ang mahalaga, nagtitiwala ka sa sarili mo... 377 00:28:36,040 --> 00:28:37,840 dahil nagtitiwala kami sa 'yo. 378 00:28:40,480 --> 00:28:43,920 At wala akong ibang pinagkakatiwalaan para sa kinabukasan ng Ndongo. 379 00:28:53,680 --> 00:28:54,960 Magdiwang tayo. 380 00:29:01,080 --> 00:29:04,600 Sa una, tila tama si Mbande na magtiwala sa mga Portuges. 381 00:29:06,720 --> 00:29:10,520 Ang pansamantalang kapayapaan ni Njinga sa kanila ay tumagal lang ng ilang buwan. 382 00:29:39,320 --> 00:29:40,360 Kambu! 383 00:29:40,360 --> 00:29:42,440 Dadalhin kita sa kanila! 384 00:30:02,320 --> 00:30:03,400 Kasanje. 385 00:30:04,080 --> 00:30:06,120 Njinga, kailangan na nating umalis. 386 00:30:08,440 --> 00:30:11,920 Njinga, umalis na tayo! Umalis na tayo! 387 00:30:18,280 --> 00:30:22,040 Hindi natin alam kung bakit biglang sinalakay ni Kasanje ang Kabasa, 388 00:30:22,040 --> 00:30:24,800 pero alam natin na ang Imbangala ay mga mersenaryo 389 00:30:24,800 --> 00:30:27,760 na gagawin ang lahat para sa nagbabayad sa kanila nang mahusay. 390 00:30:27,760 --> 00:30:31,880 Kaya posible na si Kasanje ay kumikilos sa ngalan ng ibang tao. 391 00:30:45,080 --> 00:30:47,720 Paano nagawa ni Kasanje... 392 00:30:48,600 --> 00:30:53,080 na maalpasan ang mga depensa natin sa gabi? 393 00:30:54,280 --> 00:30:58,320 Malaking dagok kay Ngola Mbande ang pagbagsak ng Kabasa, 394 00:30:58,320 --> 00:31:01,360 at napilitan siyang tumakas papunta sa isla ng Kindonga. 395 00:31:01,360 --> 00:31:04,680 Kinakailangan niyang iwan ang kaniyang nasasakupan. 396 00:31:05,320 --> 00:31:09,080 Nawawalan na siya ng kapit, 'di lang sa kaniyang kapangyarihan, 397 00:31:09,080 --> 00:31:12,320 maging sa mga tao, na unti-unting nawawalan ng tiwala sa kaniya. 398 00:31:12,800 --> 00:31:15,840 Alam mo kung ano'ng dapat niyang gawin upang makaipon ng gano'ng lakas. 399 00:31:17,000 --> 00:31:19,680 Kailangan nating mabawi ang Kabasa. Gumawa tayo ng paraan, mag-isip ka. 400 00:31:19,680 --> 00:31:21,480 Humingi ka kaya uli ng tulong kay Kasa? 401 00:31:21,480 --> 00:31:23,840 Hindi, masyadong maliit ang hukbo niya laban kay Kasanje. 402 00:31:23,840 --> 00:31:25,200 Hindi natin maaaring gawin 'yon. 403 00:31:25,200 --> 00:31:27,080 Ano kaya kung kausapin natin si... 404 00:31:27,080 --> 00:31:29,200 Baka gusto rin nilang sumali sa atin? 405 00:31:29,200 --> 00:31:30,320 Hindi pa rin sapat. 406 00:31:30,320 --> 00:31:33,800 Alam niyang nariyan ang kapatid niya, handang humalili sa kaniya. 407 00:31:33,800 --> 00:31:36,640 At alam rin niya na may ilang paksyon sa kaharian 408 00:31:36,640 --> 00:31:40,240 na iniisip na wala talaga siyang kakayahang mamuno. 409 00:31:40,240 --> 00:31:42,720 Ang mga taga-nayon. May kakayahan silang... 410 00:31:42,720 --> 00:31:44,400 Kung mga Portuges kaya? 411 00:31:47,200 --> 00:31:49,400 Pumayag sila na tulungan tayo na makipaglaban sa mga kaaway, 412 00:31:49,400 --> 00:31:51,640 siguro panahon na para patunayan nila ito. 413 00:31:54,080 --> 00:31:55,440 Baka nga, 414 00:31:56,120 --> 00:32:00,800 sila pa ang nagpadala kay Kasanje para paalisin tayo sa Kabasa, 415 00:32:00,800 --> 00:32:04,280 para pumuta tayo sa kanila at magkamakaawa sa tulong nila. 416 00:32:04,280 --> 00:32:07,760 Para mabawi rin nila ang lahat ng mga alipin. 417 00:32:07,760 --> 00:32:10,760 - Wala tayong pagpipilian. - Mayroon pa. 418 00:32:11,440 --> 00:32:12,640 Gaya ng sinabi mo, 419 00:32:12,640 --> 00:32:14,360 nasa atin pa ang mga taga-nayon. 420 00:32:14,360 --> 00:32:16,320 - Nasa atin ang Congo. May utang sila. - Sige. 421 00:32:17,160 --> 00:32:18,840 - Kung kakausapin natin sila-- - Njinga! 422 00:32:20,040 --> 00:32:22,960 Sabihan mo ang heneral na magtakda ng isang pulong sa mga Portuges. 423 00:32:38,360 --> 00:32:40,240 Noong taglamig ng 1623, 424 00:32:40,240 --> 00:32:42,800 nagpadala ang mga Portuges ng kinatawan para makipagpulong. 425 00:32:43,360 --> 00:32:45,600 Isang pari na nagngangalang Padre Baretto. 426 00:32:46,960 --> 00:32:51,320 Handang tulungan ng mga opisyal ng Luanda na mabawi ng Hari ang Kabasa, 427 00:32:52,400 --> 00:32:56,720 sa kondisyon na magpapasakop kayo sa Hari ng Portugal at mabinyagan. 428 00:32:58,240 --> 00:33:01,440 Magpasakop sa Hari ng Portugal. 429 00:33:02,760 --> 00:33:08,560 Ang lakas ng loob niyong pumunta rito at maliitin kami bilang mga alipin. 430 00:33:09,680 --> 00:33:12,480 - Narito ako para sa gawain ng Panginoon-- - Tumahimik ka! 431 00:33:13,200 --> 00:33:15,400 Sa harap ng Mahal na Hari! 432 00:33:17,400 --> 00:33:18,680 Ahas. 433 00:33:20,040 --> 00:33:22,240 "Narito ako para sa gawain ng Panginoon." 434 00:33:22,240 --> 00:33:26,320 Iyan ba ang sinasabi mo kapag kinakadena mo ang mga tao? 435 00:33:31,680 --> 00:33:33,280 Sino ba ang Diyos na ito... 436 00:33:34,800 --> 00:33:38,120 na pumapabor sa inyong uri at hindi sa 'kin? 437 00:33:40,520 --> 00:33:44,280 Dapat pinatay ko na kayong lahat sa Luanda. 438 00:33:44,280 --> 00:33:45,560 Njinga. 439 00:33:55,800 --> 00:33:57,680 - Ano'ng kailangang gawin? - Mbande. 440 00:34:02,480 --> 00:34:05,280 Dapat buo at ganap ang pagsuko mo kay Kristo. 441 00:34:06,440 --> 00:34:08,640 Ibig sabihin, wala ng gawaing pagano. 442 00:34:09,720 --> 00:34:11,240 Walang mga diyos-diyosan. 443 00:34:11,240 --> 00:34:14,639 Walang mga rebulto, mga ritwal, walang mga kalaguyo. 444 00:34:15,360 --> 00:34:16,800 Walang nganga. 445 00:34:16,800 --> 00:34:19,920 - Lahat ng marurumi ay dapat alisin. - Mbande. 446 00:34:19,920 --> 00:34:21,560 Mbande. 447 00:34:23,520 --> 00:34:26,280 Ikaw ang tulay namin sa mga ninuno. 448 00:34:26,280 --> 00:34:29,360 Kapag tinalikuran mo sila, matatalo tayo. 449 00:34:30,000 --> 00:34:31,679 Nabinyagan ka. 450 00:34:31,679 --> 00:34:33,440 Tinalikuran ka ba ng mga ninuno? 451 00:34:34,040 --> 00:34:36,600 - Hindi ako ang Hari. - Tama. 452 00:34:42,600 --> 00:34:44,400 Sa kabila ng pagkakabinyag sa kaniya, 453 00:34:44,400 --> 00:34:48,719 ramdam ni Njinga na sobra na ang hinihingi ng mga Portuges. 454 00:34:49,280 --> 00:34:53,199 Nakikita niya ang pagsuko ni Mbande ng kapangyarihan niya sa mga kaaway 455 00:34:53,199 --> 00:34:55,880 at ang pagtalikod sa kanilang mga tradisyon at nakaugalian. 456 00:34:55,880 --> 00:34:57,400 Kung papayag si Mbande rito, 457 00:34:57,400 --> 00:35:00,360 pagpapakita muli ito ng kaniyang kahinaan bilang hari. 458 00:35:08,960 --> 00:35:10,240 Kung gagawin mo 'to... 459 00:35:12,800 --> 00:35:16,320 talikuran mo na rin ang trono... 460 00:35:17,560 --> 00:35:18,960 at magtrabaho sa isang bukid. 461 00:35:40,560 --> 00:35:43,040 Binalewala ni Mbande ang payo ng kaniyang kapatid. 462 00:35:43,600 --> 00:35:47,160 Wala siyang makitang ibang paraan at pumayag siyang magpabinyag. 463 00:35:47,760 --> 00:35:48,800 Sa loob ng ilang linggo, 464 00:35:48,800 --> 00:35:51,720 nagsimula siyang matuto ng katesismo mula kay Padre Baretto. 465 00:35:51,720 --> 00:35:52,760 ...sa langit. 466 00:35:52,760 --> 00:35:57,280 Iyon ang dahilan kung bakit kailangang talikuran mo ang mga diyos-diyosan 467 00:35:57,280 --> 00:35:59,800 at mga rebulto dahil... 468 00:35:59,800 --> 00:36:02,040 Sinira nila ang kasunduang pangkapayapaan. 469 00:36:03,960 --> 00:36:09,080 Nagpadala ng hukbo ang mga Portuges para palakasin ang kuta sa Ambaca. 470 00:36:09,880 --> 00:36:12,480 Ito ang totoo nilang kulay! 471 00:36:18,560 --> 00:36:23,440 Umalis ka at sabihin sa maputla mong ama na tapos na ito! 472 00:36:24,280 --> 00:36:25,240 Alis na! 473 00:36:29,080 --> 00:36:35,120 Siyempre, tinalikuran at 'di tumupad sa kanilang pangako ang mga Portuges. 474 00:36:35,120 --> 00:36:36,640 At para sa Hari, 475 00:36:36,640 --> 00:36:40,360 malaking kasiraan 'to sa kaniyang kapangyarihan. 476 00:36:43,440 --> 00:36:44,840 Hindi ko kayang gawin 'to. 477 00:36:51,360 --> 00:36:52,360 Kalokohan. 478 00:36:53,200 --> 00:36:55,400 Mas matindi pa ang dinanas ng mga ninuno natin. 479 00:36:57,960 --> 00:36:58,960 Hindi. 480 00:37:04,760 --> 00:37:06,560 Pagod na ako, Njinga. 481 00:37:12,680 --> 00:37:15,480 Kailangan ko na sigurong magpahinga. 482 00:37:18,120 --> 00:37:19,200 Mbande. 483 00:37:20,600 --> 00:37:22,880 Tama ba ang iniisip ko? 484 00:37:27,920 --> 00:37:32,600 Nadismaya nang husto si Mbande sa nangyari sa mga Portuges 485 00:37:32,600 --> 00:37:36,280 at 'yon ang naging dahilan ng kaniyang depresyon. 486 00:37:36,280 --> 00:37:39,000 Haharap siya ngayon sa katanungang, 487 00:37:39,000 --> 00:37:42,240 "Kaya mo bang ipagtanggol ang kaharian?" 488 00:37:42,240 --> 00:37:47,240 Sa tingin ko, ang totoo, takot na takot na siya. 489 00:37:48,880 --> 00:37:53,520 Namuno at namuhay si Mbande sa marahas na paraan 490 00:37:53,520 --> 00:37:54,960 at tila minumulto na siya nito. 491 00:37:55,920 --> 00:38:00,240 Kailangan niyang tanungin ang sarili niya tungkol sa mga desisyon 492 00:38:00,240 --> 00:38:02,840 na ginawa niya at kung nakabuti ba ito. 493 00:38:36,680 --> 00:38:37,680 Paano? 494 00:38:50,240 --> 00:38:51,240 Lason. 495 00:38:58,120 --> 00:38:59,440 Sino pa ang nakakaalam? 496 00:39:00,680 --> 00:39:01,760 Wala na. 497 00:39:07,680 --> 00:39:10,360 Hindi malinaw kung paano namatay si Mbande. 498 00:39:10,360 --> 00:39:15,720 May mga nagsabi na nagpakamatay siya sa pamamagitan ng pag-inom ng lason 499 00:39:15,720 --> 00:39:17,560 dahil sa kaniyang matinding depresyon. 500 00:39:18,120 --> 00:39:21,560 May iba namang nagsasabi na si Njinga ang nasa likod nito 501 00:39:22,120 --> 00:39:27,760 at nilason niya ang kaniya kapatid o ipinagawa niya ito sa iba. 502 00:39:28,880 --> 00:39:30,960 Nawa ang ating mga ninuno... 503 00:39:32,080 --> 00:39:33,880 ay malugod kang salubungin. 504 00:39:42,200 --> 00:39:43,400 Funji, magbantay ka. 505 00:39:44,240 --> 00:39:45,200 Kambu. 506 00:39:46,480 --> 00:39:48,080 Ipatawag ang Mwene Lumbo. 507 00:39:49,360 --> 00:39:51,600 Ipahayag niya ang pagkamatay ng hari. 508 00:39:54,480 --> 00:39:56,320 Saan ka pupunta? 509 00:40:00,800 --> 00:40:03,760 Titipunin ko ang konseho... 510 00:40:06,120 --> 00:40:08,360 at boboto sila para sa bagong reyna. 511 00:40:15,480 --> 00:40:20,400 Mapaghangad si Njinga at sa tingin ko, nakakita siya ng pagkakataon 512 00:40:20,400 --> 00:40:24,120 para alisin ang kapatid niya at hindi na muling mapag-usapan. 513 00:40:24,120 --> 00:40:29,800 Hindi ako na magugulat kung pinatay ni Njinga ang kapatid niya 514 00:40:29,800 --> 00:40:34,080 o pinapatay niya ito para sa isang mabigat na dahilan. 515 00:40:34,760 --> 00:40:36,880 Na mahina si Mbande. 516 00:40:36,880 --> 00:40:42,000 Wala sa kaniya ang kakayahan ng pagiging hari tulad ng kaniyang ama. 517 00:40:56,720 --> 00:40:57,760 Ano 'yon? 518 00:41:00,280 --> 00:41:02,480 Itinatanong ko rin 'yan sa sarili ko. 519 00:41:05,600 --> 00:41:08,920 Parang may ninanakaw akong bagay na pagmamay-ari ng iba. 520 00:41:11,520 --> 00:41:14,720 - Ibinoto ka bilang Reyna. - Pansamantalang Reyna. 521 00:41:16,200 --> 00:41:17,640 Ibig sabihin, walang kapangyarihan. 522 00:41:18,440 --> 00:41:20,760 Ako ang hahawak ng trono para sa anak ni Mbande. 523 00:41:21,520 --> 00:41:24,480 Lahat ng gagawin ko ay hahamunin 524 00:41:24,480 --> 00:41:27,160 ng mga taong hindi naniniwala na nararapat ako sa trono. 525 00:41:27,160 --> 00:41:30,080 Gagamitin ng mga Portuges ang mga tutol sa 'kin para pakinabang nila. 526 00:41:32,600 --> 00:41:35,760 Mamumuno ako ngunit walang susunod sa akin. 527 00:41:38,080 --> 00:41:39,920 Tulad ng isang babaeng naglalakad. 528 00:41:45,080 --> 00:41:46,200 Ano'ng gusto mo? 529 00:41:50,960 --> 00:41:51,960 Kapangyarihan. 530 00:41:54,680 --> 00:41:58,920 Kapangyarihan na kayang baguhin ang buhay ng aking nasasakupan. 531 00:41:59,760 --> 00:42:02,360 Kapangyarihan na hindi kayang balewalain ng mga Portuges. 532 00:42:05,960 --> 00:42:08,800 Hindi ito ibinibigay, Njinga. 533 00:42:09,720 --> 00:42:10,920 Kinukuha ito. 534 00:42:24,240 --> 00:42:26,760 Nang mamatay si Mbande, nag-iwan siya ng tagapagmana. 535 00:42:26,760 --> 00:42:28,080 Ang pitong taon niyang anak. 536 00:42:28,080 --> 00:42:31,160 Dahil napakabata niya pa, naging pansamantalang reyna si Njinga 537 00:42:31,160 --> 00:42:34,760 hanggang sa maging 18 taong gulang ang bata at handa nang mamahala. 538 00:42:36,080 --> 00:42:37,720 Ibaling mo ang iyong balakang sa paglusob. 539 00:42:37,720 --> 00:42:40,880 Nanirahan ang anak ni Mbande kasama si Kasa, 540 00:42:40,880 --> 00:42:43,720 ang lider ng Imbangala at matagal nang kakampi ni Njinga, 541 00:42:44,280 --> 00:42:46,360 kung saan sinasanay siya para maging mandirigma. 542 00:42:46,920 --> 00:42:48,520 Baywang. Magaling, bata. 543 00:42:49,760 --> 00:42:50,960 Kasa. 544 00:42:54,160 --> 00:42:55,680 Prinsesa Njinga. 545 00:42:56,840 --> 00:42:59,400 Reyna Njinga na ngayon. 546 00:43:02,920 --> 00:43:05,280 Kailangang makahanap agad ng malakas na alyansa si Njinga. 547 00:43:05,280 --> 00:43:09,400 At si Kasa, na nakasama niya sa labanan, ay maari niyang mapakinabangan. 548 00:43:11,120 --> 00:43:13,440 Batiin mo ang iyong tiyahin. Sige na. 549 00:43:14,920 --> 00:43:18,040 Mahiyain siya, ngunit mahusay siyang nakasasabay sa mga pagsasanay niya. 550 00:43:18,040 --> 00:43:20,320 Sige. Magsanay ka na. Sige na. 551 00:43:21,480 --> 00:43:23,240 Gagawin ko siyang isang mandirigma. 552 00:43:23,840 --> 00:43:27,080 Hindi ako pumunta para sa pamangkin ko. Kundi sa mas matanda sa kaniya. 553 00:43:27,920 --> 00:43:28,800 Isang asawa. 554 00:43:35,480 --> 00:43:36,680 Seryoso ka. 555 00:43:37,600 --> 00:43:39,200 Buweno, hindi ako puwede. 556 00:43:39,880 --> 00:43:42,000 Kahit pa korona ang kapalit? 557 00:43:44,160 --> 00:43:45,920 At gaano kabigat ang koronang 'yan? 558 00:43:47,560 --> 00:43:48,400 Napakabigat. 559 00:43:49,360 --> 00:43:53,440 Bubuo ako ng isang imperyo na mas higit pa sa Congo. 560 00:43:54,360 --> 00:43:56,920 At gagawin kitang hari nito. 561 00:43:57,480 --> 00:44:00,520 Puwera na lang kung ayaw mo, Iaalok ko na lang 'to kay Kasanje. 562 00:44:00,520 --> 00:44:02,560 Huwag mong banggitin ang pangalang iyan dito. 563 00:44:08,640 --> 00:44:09,720 Bakit ako? 564 00:44:10,200 --> 00:44:12,000 Kinupkop mo ako. 565 00:44:13,400 --> 00:44:15,800 Tinulungan ako ng mga kawal mo na labanan ang Portuges. 566 00:44:15,800 --> 00:44:18,080 Siyempre, ikaw ang uunahin ko. 567 00:44:19,480 --> 00:44:21,680 Pero bilang isang babae, 568 00:44:22,320 --> 00:44:23,480 bata ka... 569 00:44:24,600 --> 00:44:28,600 maganda sa paningin, na may lakas na parang isang toro. 570 00:44:30,800 --> 00:44:33,960 Ano'ng nalalaman mo bilang babae sa edad mong 'yan? 571 00:44:34,760 --> 00:44:35,840 Ano ba, 572 00:44:36,800 --> 00:44:41,480 sa edad kong 'to, may mga bagay na tanging ako lang ang nakaaalam. 573 00:45:02,960 --> 00:45:07,160 Niligawan niya si Kasa at ipinapakita niya sa lahat ang pag-ibig niya 574 00:45:07,160 --> 00:45:09,680 at ginamit ang kaniyang yaman, at binigyan niya ito ng mga regalo. 575 00:45:09,680 --> 00:45:12,120 At pumayag si Kasa na pakasalan siya. 576 00:46:13,880 --> 00:46:16,120 Naniniwala ako na kailangang tanggalin ni Njinga 577 00:46:16,120 --> 00:46:17,840 ang pagiging makatao niya. 578 00:46:22,040 --> 00:46:24,800 Ano ito? 579 00:46:24,800 --> 00:46:29,680 Oras na mamatay ang pamangkin niya, aangat sa kapangyarihan si Njinga. 580 00:46:30,880 --> 00:46:34,040 Lalakas siya bilang hari ng nasasakupan niya. 581 00:46:34,040 --> 00:46:35,640 Ano ito? 582 00:46:36,240 --> 00:46:37,360 Imbangala! 583 00:46:38,760 --> 00:46:42,040 Njinga! 584 00:47:55,720 --> 00:47:59,520 {\an8}Ang pagsasalin ng subtitle ay ginawa ni Marrielle Ederlyn F. Jose