1
00:00:12,160 --> 00:00:14,400
Minsan pang umikot ang gulong
ng kasaysayan
2
00:00:14,400 --> 00:00:16,160
sa Kaharian ng Ndongo.
3
00:00:23,720 --> 00:00:25,800
Patay na ang kapatid na lalaki ni Njinga.
4
00:00:29,600 --> 00:00:32,160
Ang kasal niya kay Kasa,
ang mandirigmang Imbangala,
5
00:00:32,160 --> 00:00:35,000
ay nasira na, napawalang-bisa
ang kasal nila.
6
00:00:35,000 --> 00:00:37,200
Njinga!
7
00:00:38,040 --> 00:00:40,920
Ang resulta ng pagkuha sa buhay
ng batang hari sa hinaharap
8
00:00:40,920 --> 00:00:42,880
sa araw ng kanilang kasal.
9
00:00:45,400 --> 00:00:47,000
Kailangan niyang gawin iyon,
10
00:00:47,000 --> 00:00:50,200
upang makuha ang kapangyarihan
at maisagawa ang kaniyang plano...
11
00:00:51,720 --> 00:00:56,360
ang tuluyang itaboy ang mga Portuges
palabas ng Ndongo.
12
00:00:58,240 --> 00:01:00,240
Nabayaran na ang lahat ng pagkakautang.
13
00:01:01,240 --> 00:01:03,240
Ikaw na ang reyna.
14
00:01:11,880 --> 00:01:15,480
Mabuhay si Reyna Njinga!
15
00:01:32,040 --> 00:01:34,200
- Njinga!
- Njinga!
16
00:01:58,960 --> 00:02:01,800
ISLA NG KINDONGA
17
00:02:10,480 --> 00:02:12,760
Tila kakaiba ang pamilihan ngayon.
18
00:02:13,720 --> 00:02:15,720
Hindi sila mga pangkaraniwan
na mga negosyante, kapatid.
19
00:02:16,600 --> 00:02:18,960
Sa edad niyang 42,
20
00:02:18,960 --> 00:02:22,680
{\an8}isa nang reyna si Njinga.
Pinuno ng buong lupain.
21
00:02:22,680 --> 00:02:27,840
{\an8}Siya na ang may pananagutan sa kapalaran
ng kaniyang kaharian, ang Ndongo.
22
00:02:30,040 --> 00:02:31,440
Sa kaharian ng Ndongo,
23
00:02:31,440 --> 00:02:34,480
mula sa ligtas niyang base militar
sa Isla ng Kindonga,
24
00:02:34,480 --> 00:02:38,960
{\an8}kasamang namuno ni Njinga ang kaniyang
mga kapatid na sina Kambu at Funji.
25
00:02:38,960 --> 00:02:41,560
Tumugon ang karamihan sa kanila
sa panawagan mo.
26
00:02:43,200 --> 00:02:46,160
Ayon sa ating mga tiktik,
buong nayon ang tumugon,
27
00:02:46,640 --> 00:02:49,880
lahat ng mga pinakamalakas
ang mga katawan.
28
00:02:50,440 --> 00:02:53,280
Sinusubukan ni Njinga
na palakihin ang kaniyang puwersa
29
00:02:53,280 --> 00:02:55,720
sa pakikipag-ugnayan
sa mga tao at tila nagsasabi na,
30
00:02:55,720 --> 00:02:57,720
"Hayaan niyo akong maging inyong reyna."
31
00:02:57,720 --> 00:03:01,560
{\an8}Ang pagpapakilala ng kaniyang sarili
bilang isang mapaghamong pinuno
32
00:03:01,560 --> 00:03:03,080
{\an8}ay nakakaakit sa mga tao,
33
00:03:03,080 --> 00:03:07,360
lalo na sa mga nakararamdam ng
pang-aalipin at karahasan ng mga Portuges,
34
00:03:07,360 --> 00:03:10,200
ay talagang nagpapahina sa kanilang
mga komunidad sa panahong ito.
35
00:03:10,200 --> 00:03:14,400
{\an8}Gumagawa siya ng santuwaryo
para sa mga tao, hindi lang sa kaniya,
36
00:03:14,400 --> 00:03:16,040
pati na rin sa iba pang mga tribo.
37
00:03:23,520 --> 00:03:24,440
Sino sila?
38
00:03:26,240 --> 00:03:27,640
Dumating sila kaninang umaga.
39
00:03:28,680 --> 00:03:29,840
Sila lang ba?
40
00:03:31,320 --> 00:03:33,480
Pinatay ang mga pamilya nila.
41
00:03:36,320 --> 00:03:38,240
Sinakop ng mga Portuges ang bayan nila.
42
00:03:38,240 --> 00:03:41,880
Dinala nila sa Luanda
ang mga hindi nila pinatay.
43
00:03:43,120 --> 00:03:45,200
Tatlong araw silang nagtago sa kakahuyan.
44
00:04:02,920 --> 00:04:04,000
Ligtas na kayo.
45
00:04:13,520 --> 00:04:14,920
Ang madugong kamatayan...
46
00:04:15,480 --> 00:04:17,360
ay hindi sapat para kay Gobernador Sousa.
47
00:04:17,640 --> 00:04:20,040
Kulang pa ang mga tao natin
upang durugin si Sousa.
48
00:04:20,400 --> 00:04:21,560
- Wala siyang awa.
- Oo.
49
00:04:21,560 --> 00:04:24,560
Salamat, Funji. Alam ko ano'ng kaya niya.
'Wag mo nang ipaalala sa akin.
50
00:04:24,560 --> 00:04:26,959
Sinasabi ko lang na mayroon
siyang mga tauhan na--
51
00:04:27,079 --> 00:04:28,120
Tao.
52
00:04:28,400 --> 00:04:29,480
Hindi mga diyos.
53
00:04:30,360 --> 00:04:33,400
Kaunti man tayo,
pero masasaktan pa rin natin sila.
54
00:04:33,400 --> 00:04:34,440
Paano?
55
00:04:35,000 --> 00:04:37,760
Karamihan sa mga taong 'to ay magsasaka
at mangingisda, hindi mga mandirigma.
56
00:04:39,640 --> 00:04:41,640
Kung gano'n ay sumuko ka na
kung ayaw mo na, Funji.
57
00:04:42,200 --> 00:04:44,200
Maging makatuwiran ka, Njinga.
58
00:04:44,200 --> 00:04:46,000
Maging makatuwiran sa wala.
59
00:04:46,640 --> 00:04:49,280
Maaaring ang nakikita mo ay mga sibilyan
at mga inabusong mga tao.
60
00:04:49,280 --> 00:04:54,120
Ang nakikita ko ay isang hukbo
na handang depensahan ang kanilang lupain.
61
00:04:55,880 --> 00:05:00,440
'Wag mong maliitin ang kakayahan
ng sinuman alang-alang sa pamilya nila.
62
00:05:01,720 --> 00:05:03,920
Lalo na kung wala nang mawawala sa kanila.
63
00:05:06,920 --> 00:05:08,640
'Wag mong dibdibin ang mga sinabi niya.
64
00:05:10,000 --> 00:05:12,040
Nagsasalita siya bilang hari...
65
00:05:13,240 --> 00:05:15,440
at nakaatang sa balikat niya
ang bigat ng responsibilidad,
66
00:05:15,760 --> 00:05:17,760
hindi bilang ating kapatid.
67
00:05:20,360 --> 00:05:21,440
Alam ko.
68
00:05:30,080 --> 00:05:34,840
Hindi siya naniniwala na ang pang-aalipin
ng mga Portuges ay mabuti,
69
00:05:34,840 --> 00:05:37,320
at maaaring mabihag ang mga tao niya.
70
00:05:37,320 --> 00:05:41,720
{\an8}Kaya gagamitin at ilalabas niya
ang lahat ng mayroon siya.
71
00:05:46,200 --> 00:05:47,960
Isa sa mga bagay na napagtanto ni Njinga,
72
00:05:47,960 --> 00:05:49,720
na sa tingin ko ay talagang
nauunawaan niya,
73
00:05:49,720 --> 00:05:52,920
na kailangang tutulan ng kaniyang
mga tao ang ginagawa ng mga Portuges.
74
00:05:54,440 --> 00:05:59,080
Ipinadala niya ang kaniyang mga mensahero
sa iba't ibang mga probinsya sa Ndongo,
75
00:05:59,080 --> 00:06:00,880
at hinihikayat niya
ang mga tao na mag-alsa,
76
00:06:00,880 --> 00:06:03,160
at sumapi sa kaniya laban sa mga Portuges.
77
00:06:06,280 --> 00:06:10,080
Lahat ng inalipin na nasa sakahan
ng mga Portuges ay lumikas.
78
00:06:11,440 --> 00:06:13,320
Ang mga inaliping mandirigma,
79
00:06:13,320 --> 00:06:16,760
na bahagi ng hukbong Portuges ay tumakas.
80
00:06:19,320 --> 00:06:22,800
At sa pamamagitan ng kaniyang
talino sa taktika,
81
00:06:22,800 --> 00:06:24,520
hinarangan ni Njinga ang mga daan,
82
00:06:24,520 --> 00:06:26,400
at naantala nito ang mga merkado
83
00:06:26,400 --> 00:06:29,040
kung saan bumibili ng mga alipin
ang naninirahang Portuges.
84
00:06:30,640 --> 00:06:33,080
Sa pagkasira ng mga estasyon na 'to,
napahinto ang mga Portuges
85
00:06:33,080 --> 00:06:37,080
na palakarin ang mga alipin
sa Luanda, ang base ng mga Portuges,
86
00:06:37,080 --> 00:06:40,280
kung saan dinadala ang mga bihag
sa mga sakahan sa baybayin,
87
00:06:40,280 --> 00:06:43,280
para maging mga alipin na mandirigma,
o ipadala palabas ng Aprika
88
00:06:43,280 --> 00:06:45,520
at masadlak sa kalakan
ng mga alipin sa Atlantiko.
89
00:06:45,520 --> 00:06:49,640
PANTALAN NG LUANDA
90
00:06:58,080 --> 00:07:01,240
Sa Luanda, ang bagong gobernador
na si Fernão de Sousa
91
00:07:01,480 --> 00:07:04,480
ay galit na galit
sa malaking pagkawala ng kita.
92
00:07:05,160 --> 00:07:07,360
Nakikita ng bagong gobernador,
93
00:07:07,360 --> 00:07:10,200
ang unti-unting pagbagsak
ng kaniyang puwersa,
94
00:07:10,200 --> 00:07:13,280
maging pagkabawas ng mga alipin
kaniyang kinakalakal
95
00:07:13,280 --> 00:07:15,880
dahil sa mga ginawa ni Njinga.
96
00:07:28,520 --> 00:07:30,520
Galit na galit ang mga Portuges.
97
00:07:30,520 --> 00:07:33,880
Binantayan nila nang husto si Njinga
dahil sa panghihimasok niya.
98
00:07:35,880 --> 00:07:38,040
Mukhang hindi siya natutuwa, kapatid.
99
00:07:38,640 --> 00:07:39,760
Mabuti.
100
00:07:40,680 --> 00:07:42,720
Wala siya sa kontrol kung galit siya.
101
00:07:47,400 --> 00:07:50,920
Kahit na malakas ang puwersa
ng mga Portuges,
102
00:07:50,920 --> 00:07:55,440
pakiramdam nila, mas mabuti
kung makikipag-usap sila
103
00:07:55,440 --> 00:07:57,960
kaysa gumamit lagi ng puwersa
104
00:07:57,960 --> 00:08:00,640
dahil maaari silang maubos dahil dito.
105
00:08:12,920 --> 00:08:17,640
Ang tanyag na sugo ng Kamahalan,
Gobernador de Sousa.
106
00:08:18,480 --> 00:08:20,120
Maligayang pagdating.
107
00:08:20,120 --> 00:08:21,520
May dala akong mensahe.
108
00:08:22,760 --> 00:08:26,000
May dala akong utos mula sa gobernador.
109
00:08:27,320 --> 00:08:30,400
Kaagad nang ibalik ang kaniyang pag-aari.
110
00:08:30,400 --> 00:08:32,400
Pag-aari? Anong pag-aari?
111
00:08:32,400 --> 00:08:33,800
Mga alipin.
112
00:08:34,040 --> 00:08:35,480
Mga ailipin ng Portugal...
113
00:08:35,480 --> 00:08:38,480
alam mo kung ano'ng pag-aari
ang tinutukoy ko,
114
00:08:38,480 --> 00:08:39,799
dahil ikaw at ang iyong...
115
00:08:47,640 --> 00:08:49,080
Magpatuloy ka.
116
00:08:51,960 --> 00:08:53,360
Dahil ikaw at ang iyong...
117
00:08:54,120 --> 00:08:55,320
mga mandirigma...
118
00:08:56,400 --> 00:08:59,760
ay ginambala ang kalakalan ng mga alipin
mula rito papunta sa Luanda.
119
00:09:00,520 --> 00:09:04,240
Kumuha ka ng pag-aari na hindi sa 'yo.
120
00:09:05,040 --> 00:09:07,440
Sa Gobernador ang mga alipin na iyon.
121
00:09:08,480 --> 00:09:09,440
Pakiusap...
122
00:09:09,760 --> 00:09:13,240
pakisabi sa gobernador na
masaya kong ibabalik ang pag-aari niyang...
123
00:09:14,480 --> 00:09:15,400
mga alipin.
124
00:09:17,240 --> 00:09:18,560
Mabuti kung ganoon.
125
00:09:18,920 --> 00:09:21,200
Babalik ako kaagad at sasabihin--
126
00:09:21,200 --> 00:09:22,960
Ang problema nga lang...
127
00:09:24,520 --> 00:09:25,880
wala ako ng mga 'yon.
128
00:09:27,040 --> 00:09:28,040
Ano?
129
00:09:28,640 --> 00:09:30,440
Wala akong mga alipin.
130
00:09:32,040 --> 00:09:33,880
Ano'ng ibig mong sabihin?
131
00:09:33,880 --> 00:09:36,680
- Hindi mo puwedeng ipagbili...
- Wala akong naging...
132
00:09:37,480 --> 00:09:38,640
mga alipin.
133
00:09:39,720 --> 00:09:40,800
Tumingin ka sa paligid.
134
00:09:42,320 --> 00:09:44,800
{\an8}May nakikita ka bang mga alipin dito?
135
00:09:47,120 --> 00:09:49,800
Sabihin mo sa akin, kung may nakita ka.
136
00:09:51,440 --> 00:09:54,440
At masaya ko silang ibabalik
sa gobernador.
137
00:09:59,000 --> 00:10:00,040
Sige na!
138
00:10:05,880 --> 00:10:10,520
May nakikita ka bang mga alipin dito?
139
00:10:14,760 --> 00:10:18,960
Sabihin mo sa gobernador
na walang mga alipin dito...
140
00:10:20,080 --> 00:10:22,360
sa aking kaharian.
141
00:10:26,600 --> 00:10:29,640
Ihatid niyo na ang ating mga bisita
pabalik sa daan.
142
00:10:32,080 --> 00:10:33,400
Malapit nang gumabi.
143
00:10:35,040 --> 00:10:36,880
Ayaw naming maligaw kayo.
144
00:10:38,480 --> 00:10:41,880
Maging pag-aari ng kung sino.
145
00:10:42,800 --> 00:10:43,840
Hindi ba?
146
00:10:48,880 --> 00:10:52,640
Alam nating pareho
na hindi matutuwa ang gobernador.
147
00:10:59,800 --> 00:11:01,200
Mangyari nawa.
148
00:11:07,760 --> 00:11:10,480
Ito ang unang beses
sa loob ng ilang dekada
149
00:11:10,480 --> 00:11:13,440
kung saan si Ndongo ang nangibabaw
laban sa Portuges,
150
00:11:13,440 --> 00:11:17,040
na dapat kilalanin ang lakas ng Ndongo.
151
00:11:21,800 --> 00:11:26,560
PANTALAN NG LUANDA
152
00:11:29,360 --> 00:11:30,960
Natakot ang mga Portuges.
153
00:11:31,960 --> 00:11:34,760
Makakapinsala 'yon sa Imperyo
ng mga Portuges sa kabuuan.
154
00:11:36,400 --> 00:11:39,160
Hindi lang 'yon tungkol
sa pananakop nila sa Ndongo.
155
00:11:39,160 --> 00:11:41,480
Tungkol talaga ito sa kolonyal
na pag-aari nila sa Brazil,
156
00:11:41,480 --> 00:11:45,520
na noong panahon na 'yon
ang pinakamayamang kolonya sa mundo.
157
00:11:45,520 --> 00:11:49,640
At kailangan nila ng mga aliping manggawa
para sa asukal, puting ginto,
158
00:11:49,640 --> 00:11:54,640
isa sa pinakakumikitang kalakal
na nabuhay noong ika-17 siglo.
159
00:11:56,360 --> 00:12:00,680
Ngunit ngayon, ang malaking dagok para
sa Portuges na mangangalakal ng alipin,
160
00:12:00,680 --> 00:12:03,840
hindi lang ang mga inalipin
ang pumapanig kay Njinga,
161
00:12:03,840 --> 00:12:07,640
pati na rin ang mga maharlikang sobas.
162
00:12:08,280 --> 00:12:13,160
Gumamit ng marahas na pamamaraan
ang mga Portuges upang bumuo ng alyansa
163
00:12:13,160 --> 00:12:15,440
at takutin ang mga tao na kalabanin sila.
164
00:12:16,040 --> 00:12:20,600
Umasa sila sa mga sobas, sa kaalyadong
Aprikano, para ihatid ang mga alipin
165
00:12:20,600 --> 00:12:25,000
at dahil sa paglaban ni Njinga sa
batas ng mga Portuges,
166
00:12:25,000 --> 00:12:28,840
Hindi nagbibigay ng mga alipin
ang mga sobas sa mga Portuges.
167
00:12:33,960 --> 00:12:35,640
Wala na kaming mga alipin.
168
00:12:36,640 --> 00:12:40,480
Grupo-grupo kung magtungo
ang mga Sobas kay Njinga.
169
00:12:41,760 --> 00:12:44,920
Sa puntong ito, wala na
tayong masasabing mga alipin.
170
00:12:44,920 --> 00:12:46,240
Sa totoo lang...
171
00:12:47,560 --> 00:12:49,040
ang halimaw na 'yon...
172
00:12:49,720 --> 00:12:53,600
ang dapat nasa kaloob-looban na barko
ng mga alipin patungong Salvador
173
00:12:53,600 --> 00:12:56,960
kasama ang kahabag-habag
niyang mga kababayan,
174
00:12:56,960 --> 00:12:59,960
ang pesteng magnanakaw na 'yon!
175
00:13:00,640 --> 00:13:04,080
Hindi alam ni Njinga kung ano'ng
paparating sa kaniya.
176
00:13:04,960 --> 00:13:09,440
Ipapakita natin ang poot ng Portugal
sa paganong babaeng 'yon
177
00:13:09,760 --> 00:13:12,520
hanggang sa wala na siyang matataguan
178
00:13:12,520 --> 00:13:16,560
dito sa kalunos-lunos,
at napabayaang sulok ng mundo!
179
00:13:18,000 --> 00:13:19,520
Kahit ano pa ang mangyari.
180
00:13:28,600 --> 00:13:33,920
Isang banta si Njinga para sa hinaharap
na gusto ng mga Portuges sa rehiyon
181
00:13:33,920 --> 00:13:38,120
na nagdesisyon sila
na dapat mawala agad ang problema
182
00:13:38,120 --> 00:13:40,160
na dala-dala ni Njinga.
183
00:13:40,160 --> 00:13:43,080
Siya ang pangunahin nilang kaaway.
184
00:13:43,080 --> 00:13:45,880
Ito ang pagkakataong hinihintay
ni Gobernador Fernão de Sousa
185
00:13:45,880 --> 00:13:50,240
na pagkalooban ng kapangyarihan
ng Simbahang Katolika
186
00:13:50,240 --> 00:13:54,320
upang simulan ang tinatawag na
"banal na digmaan" laban kay Njinga.
187
00:13:55,440 --> 00:13:57,840
ISLA NG KINDONGA
188
00:14:05,320 --> 00:14:08,560
Mga ginoo, napupuno ng mga halimaw
ang kagubatan na 'to.
189
00:14:09,240 --> 00:14:10,640
Nalalapit na ang tagumpay natin.
190
00:14:10,640 --> 00:14:12,640
Doon kayo magmumula kayo sa kanluran...
191
00:14:13,240 --> 00:14:16,040
at sumunod sa 'kin ang iba sa inyo.
192
00:14:16,960 --> 00:14:19,120
Kukunin natin ngayon ang ating gantimpala.
193
00:14:20,200 --> 00:14:23,600
Nagsimula ang mga Portuges ng madugong
kampanyang militar laban kay Njinga.
194
00:14:25,200 --> 00:14:28,600
Sa loob ng dalawang buwan,
nanalanta sila sa kaniyang teritoryo
195
00:14:28,600 --> 00:14:32,360
at napaligiran siya kalaunan
sa Isla ng Kindonga.
196
00:15:06,560 --> 00:15:08,160
Natatalo na nila tayo.
197
00:15:11,000 --> 00:15:11,840
Atras!
198
00:15:12,600 --> 00:15:15,640
Magtago na kayo sa mga kakahuyan!
199
00:15:16,600 --> 00:15:18,440
Walang awa ang mga Portuges.
200
00:15:18,440 --> 00:15:21,360
Inakala niya na matatalo niya ang mga ito,
ngunit hindi niya talaga kaya.
201
00:15:27,880 --> 00:15:31,000
Masyadong malakas para kay Njinga
ang mga sandata ng mga Portuges.
202
00:15:31,000 --> 00:15:32,600
Nawalan siya ng maraming mandirigma.
203
00:15:34,000 --> 00:15:38,720
Pagkalipol ang banta kay Njinga
at sa kaniyang mga tao,
204
00:15:38,720 --> 00:15:40,480
lubusang pagkapuksa.
205
00:15:56,840 --> 00:15:59,520
Mula sa kaniyang tinataguan
sa kagubatan ng Isla ng Kindonga
206
00:15:59,520 --> 00:16:02,600
Alam ni Njinga na malabo siyang manalo.
207
00:16:02,600 --> 00:16:07,200
Kailangan niyang magpasya kung mananatili
siya't lalaban o aatras at babangon muli.
208
00:16:09,000 --> 00:16:10,640
Dinagdagan ni De Sousa
ang kaniyang mga hukbo.
209
00:16:10,760 --> 00:16:12,360
May pag-uusap pa nga
sa gantimpala para sa--
210
00:16:12,360 --> 00:16:14,120
Buslo na may mga kamay,
211
00:16:14,400 --> 00:16:17,040
mga ilong, at mga ulo ng aking mga tao.
212
00:16:19,640 --> 00:16:21,000
At para rin sa inyo, Mahal na Reyna.
213
00:16:24,200 --> 00:16:26,200
Ang matinding tugon na 'to
214
00:16:26,640 --> 00:16:28,680
ay nangangahulugan
na mapanganib kang kalaban.
215
00:16:29,560 --> 00:16:31,840
Mas malakas ang kanilang pagkilos
kaysa sa pagsasalita nila.
216
00:16:32,520 --> 00:16:33,800
At ano'ng sinasabi nila?
217
00:16:37,560 --> 00:16:39,080
Na sila ay uhaw sa dugo,
218
00:16:40,080 --> 00:16:41,840
sakim, at walang-pusong pumapatay?
219
00:16:42,800 --> 00:16:45,480
Sinasabi nila na kayo ay Reyna.
220
00:16:46,520 --> 00:16:49,200
Lehitimo, makapangyarihan, minamahal.
221
00:16:50,320 --> 00:16:52,160
Masyadong mapanganib kung buhay.
222
00:16:52,560 --> 00:16:54,200
Hindi ba't 'yon ang gusto mo?
223
00:16:54,880 --> 00:16:57,200
Para malaman
at kilalanin nila kung sino ka?
224
00:16:58,520 --> 00:16:59,640
Ngayon...
225
00:17:00,000 --> 00:17:01,320
nakuha mo na ang hinihiling mo.
226
00:17:01,600 --> 00:17:02,720
Ang mayroon ako...
227
00:17:04,200 --> 00:17:06,480
ay isang hukbo na may sakit,
228
00:17:07,200 --> 00:17:09,119
ubos na, at nanghihina.
229
00:17:13,240 --> 00:17:15,359
Alam kong magiging tapat sila
hanggang sa huli.
230
00:17:16,200 --> 00:17:17,359
Ngunit hindi ganito.
231
00:17:19,359 --> 00:17:21,760
Hindi kapag naamoy ng mga Portuges
ang kahinaan natin.
232
00:17:23,960 --> 00:17:25,640
Ano'ng sinasabi ng mga ninuno?
233
00:17:26,920 --> 00:17:29,000
Hindi nila tayo dinala dito
para lang mabigo.
234
00:17:37,720 --> 00:17:39,640
Alam nating mula sa tala ng kasaysayan,
235
00:17:39,640 --> 00:17:43,520
{\an8}kailangan niyang umatras, pero 'di na niya
magagawa 'yon nang hindi napapahiya.
236
00:17:43,720 --> 00:17:46,720
{\an8}Kaya nagpasya siyang sumangguni
sa mga ninuno
237
00:17:46,920 --> 00:17:48,560
at partikular na
sa namatay niyang kapatid na lalaki.
238
00:17:49,880 --> 00:17:51,400
Ngola Mbande.
239
00:17:52,440 --> 00:17:54,400
Mas malawak ang nakikita mo kaysa sa 'min.
240
00:17:55,480 --> 00:17:56,920
Mas malayo kaysa sa kaya namin.
241
00:17:58,160 --> 00:17:59,320
Gabayan mo kami.
242
00:18:05,400 --> 00:18:06,720
Ano'ng sinasabi riyan?
243
00:18:07,640 --> 00:18:08,480
Sandali lang.
244
00:18:16,640 --> 00:18:20,200
Sinasabi ng kapatid mo na dapat kang
mabuhay upang makipaglaban, anak.
245
00:18:22,960 --> 00:18:28,160
Sabi nila "mabuhay ka muna,
at makipaglaban ka sa susunod."
246
00:18:39,480 --> 00:18:40,800
Hindi tayo puwedeng manatili rito.
247
00:18:42,720 --> 00:18:44,200
Kung mas maraming mandirigma ang darating,
248
00:18:44,680 --> 00:18:46,680
at sumang-ayon ang mga ninuno...
249
00:18:47,840 --> 00:18:49,120
na kailangan natin umatras...
250
00:18:51,560 --> 00:18:53,560
kaya kailangan natin umalis ngayong gabi.
251
00:18:54,680 --> 00:18:57,080
Habang madilim pa,
masyadong mapanganib ang maghintay.
252
00:18:58,920 --> 00:18:59,960
Gisingin niyo sila.
253
00:19:01,120 --> 00:19:03,160
Nagsalita na ang mga ninuno.
254
00:19:03,800 --> 00:19:07,200
Ginamit ni Njinga ang pananampalataya niya
sa mahusay na paraan
255
00:19:07,200 --> 00:19:10,560
upang ipakita sa mga tao ng Ndongo
na kilala bilang mga Mbundu
256
00:19:10,560 --> 00:19:12,600
na ang sinaunang karunungan at kapangyarihan
257
00:19:12,600 --> 00:19:15,920
ay ginagabayan ang kaniyang
politikal na taktika at mga desisyon.
258
00:19:27,080 --> 00:19:30,480
Nagmamadaling umalis si Njinga
pati ang kaniyang hukbo.
259
00:19:31,600 --> 00:19:33,560
Pinakamahirap na pasya para sa kaniya
260
00:19:33,560 --> 00:19:37,080
ang iwan ang kaniyang mga kapatid
sa Isla ng Kindongo
261
00:19:37,080 --> 00:19:39,800
{\an8}sa kampo nito para sa kaligtasan nila.
262
00:19:42,640 --> 00:19:45,760
Sa puntong 'to, nasasakop na
ng mga Portuges ang malaking bahagi
263
00:19:45,760 --> 00:19:47,840
ng kaharian ni Njinga, ang Ndongo.
264
00:19:49,480 --> 00:19:51,040
Upang protektahan
ang kaniyang nasasakupan,
265
00:19:51,040 --> 00:19:53,200
kailangan niyang makipag-ugnayan.
266
00:19:55,920 --> 00:19:57,680
Sino ba siya sa akala niya?
267
00:20:01,320 --> 00:20:05,240
Noong 1626, pinadala ni Njinga
ang kaniyang Mwene Lumbo,
268
00:20:05,240 --> 00:20:08,280
ang pinakamataas na opisyal at
diplomatiko sa mga Portuges,
269
00:20:08,280 --> 00:20:10,280
para makipag-usap tungkol sa kapayapaan.
270
00:20:11,280 --> 00:20:13,640
Nagpapasalamat ako sa pahintulot
na makaharap kayo.
271
00:20:14,400 --> 00:20:16,920
Hayaan niyong ipakilala ko ang sarili ko.
272
00:20:17,560 --> 00:20:19,000
Ako ang Mwene Lumbo,
273
00:20:19,880 --> 00:20:22,560
ang espesyal na kinatawan ng kamahalan,
274
00:20:22,560 --> 00:20:24,640
Reyna Njinga ng Ndongo.
275
00:20:25,400 --> 00:20:29,480
Ipinadala niya ang pinakamataas
na opisyal bilang kaniyang pagrespeto.
276
00:20:29,480 --> 00:20:31,720
Umaasa siya na may magagawa 'yon
277
00:20:31,720 --> 00:20:33,480
para makipag-usap ang mga Portuges.
278
00:20:34,200 --> 00:20:37,960
Ipinababatid ni Reyna Njinga ang kaniyang
lubos na pagbati, Kamahalan.
279
00:20:38,800 --> 00:20:40,320
Inatasan niya ako na ipaalam
280
00:20:40,920 --> 00:20:43,160
na bubuksan niyang muli ang mga pamilihan,
281
00:20:44,120 --> 00:20:47,120
kapalit ng pagkilala sa kaniya
bilang isang Reyna.
282
00:20:48,600 --> 00:20:50,160
Inihahandog namin ang mga alay na 'to...
283
00:20:51,480 --> 00:20:53,720
bilang tanda ng kabutihang-loob
mula sa aming reyna.
284
00:20:58,200 --> 00:20:59,840
Kasama ng marami pang pangako,
285
00:20:59,840 --> 00:21:02,920
umaasa kami na magdulot ito
ng pagkakaintindihan.
286
00:21:19,600 --> 00:21:21,280
Ipakita sa ating panauhin...
287
00:21:21,920 --> 00:21:26,960
kung ano ang sinasabi
niyang pagkakaintindihan.
288
00:21:55,040 --> 00:21:56,840
Ikinulong nila ang Mwene Lumbo
289
00:21:56,840 --> 00:21:59,360
at pinugutan siya kalaunan
sa harap ng publiko.
290
00:22:00,560 --> 00:22:02,960
Pero hindi pa tapos ang mga Portuges.
291
00:22:02,960 --> 00:22:05,160
Lahat ay gagawin nila
292
00:22:05,160 --> 00:22:08,960
masiguro lang na hindi na maitutuloy
ni Njinga ang kaniyang misyon.
293
00:22:11,240 --> 00:22:16,240
Kaya kailangan nila malaman
ang pinagmumulan ng kahinaan ni Njinga.
294
00:22:21,360 --> 00:22:22,360
Mahal na Reyna.
295
00:22:25,000 --> 00:22:26,400
Magsalita ka! Ano'ng nangyari?
296
00:22:26,800 --> 00:22:29,160
Winasak ng mga Portuges ang Kilombo.
297
00:22:31,400 --> 00:22:32,880
Marami ang nasawi.
298
00:22:33,360 --> 00:22:34,640
Sina Funji at Kambu...
299
00:22:35,840 --> 00:22:37,520
ang mga kapatid ko, kumusta sila?
300
00:22:39,120 --> 00:22:40,240
Kinuha sila.
301
00:22:46,080 --> 00:22:47,240
Ano?
302
00:23:03,120 --> 00:23:04,320
Hindi.
303
00:23:06,920 --> 00:23:08,360
Hindi, pakiusap.
304
00:23:10,080 --> 00:23:12,480
Aking mga ninuno, pakiusap.
305
00:23:12,480 --> 00:23:13,640
Hindi.
306
00:23:13,640 --> 00:23:15,920
Pakiusap, hindi.
307
00:23:15,920 --> 00:23:18,880
Kinuha ang mga kapatid niya at ikinulong
308
00:23:19,440 --> 00:23:21,680
ng mga Portuges bilang pamain sa kaniya.
309
00:23:23,480 --> 00:23:26,640
Ang mga kapatid niyang 'to
ang pinakamalapit sa kaniya.
310
00:23:28,200 --> 00:23:29,520
Sobrang nakakatakot 'yon.
311
00:23:30,840 --> 00:23:32,480
Kinuha sila ng mga Portuges,
312
00:23:33,280 --> 00:23:35,480
na walang ipinakita kundi karahasan
313
00:23:35,480 --> 00:23:37,880
gayundin sa mga nakaraang
mga pinuno ng Ndongo.
314
00:23:40,400 --> 00:23:41,360
Tama na.
315
00:23:42,120 --> 00:23:43,720
Tumayo ka, Njinga.
316
00:23:44,960 --> 00:23:47,120
Kailangan makita kang matatag
ng mga ninuno.
317
00:23:51,640 --> 00:23:52,680
Tama.
318
00:23:52,680 --> 00:23:53,720
Ganyan nga.
319
00:23:53,720 --> 00:23:55,520
Nanlumo siya nang husto,
320
00:23:55,520 --> 00:23:58,800
at kailangan niyang mag-isip
ng dapat gawin
321
00:23:58,800 --> 00:24:03,600
at kailangan na handa siya sa kung ano
ang hihingin sa kaniya
322
00:24:03,600 --> 00:24:05,520
upang maibalik ang mga kapatid niya.
323
00:24:10,600 --> 00:24:12,000
Mananatili tayo rito ngayong gabi.
324
00:24:15,160 --> 00:24:17,160
Aalis tayo bukas papunta sa Imbangala.
325
00:24:17,160 --> 00:24:18,440
Babalik tayo kay Kasa?
326
00:24:19,200 --> 00:24:21,640
Hindi. Bata pa si Kasa.
Pupunta ako kay Punong Kasanje.
327
00:24:22,600 --> 00:24:24,600
Mahal na Reyna, tama ba 'yon?
328
00:24:24,600 --> 00:24:27,040
- Si Kasanje ay--
- Hindi dapat subukan ang lalaking iyon.
329
00:24:27,040 --> 00:24:28,440
Wala na akong pagpipilian.
330
00:24:28,760 --> 00:24:30,280
Siya lang ang tanging tao...
331
00:24:31,080 --> 00:24:33,400
na makapagbibigay ng kailangan ko...
332
00:24:34,400 --> 00:24:35,880
upang malabanan ang mga Portuges.
333
00:24:37,040 --> 00:24:40,120
Handa ka ba sa kahihinatnan nito?
334
00:24:42,520 --> 00:24:43,560
Oo.
335
00:24:45,480 --> 00:24:49,480
Hindi ka nagpapadala ng kambing
upang labanan ang isang leon.
336
00:24:50,920 --> 00:24:52,680
Gusto ko maibalik ang mga kapatid ko.
337
00:24:53,320 --> 00:24:55,680
Gusto kong mapalayas sa lupain ko
ang mga Portuges.
338
00:24:55,680 --> 00:24:58,400
Bawat isa sa kanila, mamamatay!
339
00:24:59,960 --> 00:25:04,480
Nanghina si Njinga matapos
nalagasan ang kaniyang puwersa.
340
00:25:04,480 --> 00:25:07,400
Kailangan niyang mabuong muli
ang kaniyang base.
341
00:25:07,400 --> 00:25:09,400
Kailangan niya ng mga tao at ng hukbo,
342
00:25:09,400 --> 00:25:11,880
at kailangan niya ng makakatulong
343
00:25:11,880 --> 00:25:15,760
sa kaniya na masiguro na wala
ng mapapatay ang mga Portuges
344
00:25:15,760 --> 00:25:17,560
o kahit sino sa pamilya niya.
345
00:25:18,800 --> 00:25:22,960
Kahit na nasa alanganin, nagpasya siyang
gumawa ng marahas na hakbang,
346
00:25:22,960 --> 00:25:26,880
at subukang makipag-alyansa
sa kapitan ng Imbangala na si Kasanje.
347
00:25:31,520 --> 00:25:36,480
Si Kasanje ang pinakamakapangyarihan
na pinuno na mga Imbangala.
348
00:25:36,480 --> 00:25:40,760
Nahigitan ng kakayahan niya ang
lahat ng mga naging pinuno ng Imbangala.
349
00:25:40,760 --> 00:25:44,000
Mayroon siyang napakalaking base na
may 80,000 mandirigma
350
00:25:44,000 --> 00:25:46,840
at alam ni Njinga na magagamit niya ito.
351
00:25:47,640 --> 00:25:52,280
Kilala si Kasanje sa karahasan niya,
kanibal, at mapanganib.
352
00:25:54,240 --> 00:25:58,560
Matagal na siyang kaaway na sinalakay
ang Ndongo may pitong taon na nakakaraan.
353
00:26:08,240 --> 00:26:12,520
TERITORYO NG IMBANGALA
354
00:26:14,000 --> 00:26:16,560
Sa oras na 'to, ang Imbangala ni Kasanje
355
00:26:16,560 --> 00:26:19,960
ay nangangarap na makaalis
sa nomadikong pamumuhay
356
00:26:19,960 --> 00:26:21,480
at maging mas maayos na pangkat.
357
00:26:21,480 --> 00:26:24,120
Pareho silang mayroong bagay
na gusto ng bawat isa.
358
00:26:24,120 --> 00:26:26,440
Mayroon siyang matatag na hukbo
na kailangan ni Njinga,
359
00:26:26,440 --> 00:26:29,080
at alam ni Njinga kung paano bumuo
ng kaharian para sa kaniya.
360
00:26:31,320 --> 00:26:32,720
'Yon ang huling pag-asa niya.
361
00:26:32,720 --> 00:26:36,040
Kung magkakaroon siya ng kaalyansa,
makakabuo siya ng kapangyarihan,
362
00:26:36,040 --> 00:26:39,120
at siya ang magiging pinakamalaking
banta sa rehiyon.
363
00:26:39,120 --> 00:26:41,400
Anak ka nga ng iyong ina.
364
00:26:42,360 --> 00:26:43,400
Ibig sabihin?
365
00:26:44,760 --> 00:26:46,480
Sa palagay mo ba ay madali lang 'yan,
366
00:26:46,840 --> 00:26:49,160
ang makasama ang isang makapangyarihang
lalaki gaya ng iyong ama?
367
00:26:50,440 --> 00:26:52,160
Mas makapangyarihan pa sa isang 'to.
368
00:26:56,440 --> 00:26:57,560
Tumawag ka sa iyong ina.
369
00:26:58,440 --> 00:27:02,720
Ang espiritu ng iyong ina ang kailangan
mo ngayon, hindi sa iyong ama.
370
00:27:05,120 --> 00:27:07,160
Maaaring siya ay mayabang,
371
00:27:08,160 --> 00:27:09,760
pinatatag sa labanan na Imbangala...
372
00:27:11,280 --> 00:27:12,520
pero lalaki pa rin siya.
373
00:27:15,320 --> 00:27:18,440
Kaya hindi ko siya babatiin bilang
isang babaeng hari.
374
00:27:19,320 --> 00:27:20,640
Ngunit isang reyna.
375
00:27:23,440 --> 00:27:25,520
Dahil babae rin ako.
376
00:27:29,400 --> 00:27:30,560
Sa ngayon.
377
00:28:41,960 --> 00:28:43,240
Naparito ako...
378
00:28:44,640 --> 00:28:45,680
upang humingi ng kanlungan...
379
00:28:46,920 --> 00:28:48,400
at ng isang alyansa...
380
00:28:50,600 --> 00:28:55,800
sa nag-iisang lalaki sa kaharian na ito
na totoong may kakayahan
381
00:28:55,800 --> 00:28:57,480
na talunin ang mga Portuges.
382
00:28:58,960 --> 00:29:00,480
Ang dakilang Njinga...
383
00:29:01,760 --> 00:29:04,080
ay humihingi ng aking proteksyon
sa mga Portuges.
384
00:29:06,760 --> 00:29:09,800
Bilang kapalit, matapat akong
makikipaglaban na kasama ka.
385
00:29:10,920 --> 00:29:12,120
Na mayroong?
386
00:29:13,760 --> 00:29:14,760
Na may...
387
00:29:15,560 --> 00:29:16,520
puso.
388
00:29:19,280 --> 00:29:21,680
At kahit ano pa
389
00:29:21,680 --> 00:29:25,840
na nais ibigay
ng dakilang Punong Kasanje sa 'kin.
390
00:29:28,040 --> 00:29:31,360
Maraming beses na akong nakipaglaban
kasama ang Imbangala.
391
00:29:32,560 --> 00:29:35,640
Hinding-hindi ko sila binigo.
392
00:29:37,240 --> 00:29:38,600
Napakahusay mong magsalita.
393
00:29:38,600 --> 00:29:40,600
- Salamat.
- Ngunit ang mga 'yan...
394
00:29:41,280 --> 00:29:44,240
ay kulang para tanggapin ka
sa kampong 'to.
395
00:29:45,920 --> 00:29:46,960
Ano'ng dapat kong gawin?
396
00:29:54,400 --> 00:29:55,800
May dalawang kondisyon ako.
397
00:29:57,560 --> 00:29:58,720
Una, magiging asawa kita.
398
00:30:00,480 --> 00:30:03,320
Ako ang Panginoon ng Kilombo na ito.
399
00:30:04,840 --> 00:30:07,600
At iisa lamang ang dapat na maging
panginoon, hindi dalawa.
400
00:30:07,600 --> 00:30:09,720
Hindi mo puwedeng gawin sa akin
ang ginawa mo kay Kasa.
401
00:30:12,960 --> 00:30:14,520
At ang pangalawa?
402
00:30:16,320 --> 00:30:17,840
Itapon mo 'yan.
403
00:30:19,240 --> 00:30:21,240
Ayokong makitang hawak mo 'yan.
404
00:30:21,240 --> 00:30:24,720
Ang simbolo ng iyong kapangyarihan
ay walang lugar dito.
405
00:30:26,960 --> 00:30:29,200
May mga bagay na ritwal ang Njinga,
406
00:30:29,560 --> 00:30:31,800
gaya ng mga hari sa Aprika.
407
00:30:32,400 --> 00:30:36,280
Mayroon akong maharlikang kuwintas.
Maharlikang baston.
408
00:30:37,040 --> 00:30:40,560
Mayroong sinturon si Njinga, ang lunga,
409
00:30:40,560 --> 00:30:44,640
na sumisimbolo sa kapangyarihan niya
bilang babaeng hari.
410
00:30:47,280 --> 00:30:49,320
Itapon mo 'yan.
411
00:31:03,360 --> 00:31:07,520
Alam niya na para mapalakas niya ang
sarili at mabawi ang mga kapatid niya,
412
00:31:07,520 --> 00:31:09,800
kailangan niyang mag-sakripisyo.
413
00:31:24,920 --> 00:31:27,920
Isa sa mga pamamaraan
na ginagamit niya sa buong buhay niya
414
00:31:27,920 --> 00:31:29,760
ay ang makisama sa ibang kultura,
415
00:31:29,760 --> 00:31:34,440
tanggapin ang mga kultura na banyaga sa
kaniya upang makuha ang mga nais niya.
416
00:31:34,920 --> 00:31:36,120
At sa tingin ko, iyon ay talagang kakaiba
417
00:31:36,600 --> 00:31:37,920
tungkol kay Njinga bilang isang pinuno.
418
00:31:39,120 --> 00:31:40,760
Sabi mo ay gusto mong makipaglaban,
419
00:31:42,000 --> 00:31:44,160
at pamunuan ang malaking puwersa
ng aking mga tao.
420
00:31:45,280 --> 00:31:48,480
Hindi mo magagawa iyan nang walang titulo.
421
00:31:50,520 --> 00:31:53,760
Kaya nagpasya ako
na italaga ka Reyna Njinga.
422
00:31:55,320 --> 00:31:57,360
Ang Pinuno ng Hukbo
at Mahuhusay na Mandirigma.
423
00:31:58,760 --> 00:31:59,800
Subalit...
424
00:32:01,280 --> 00:32:02,360
Subalit ano?
425
00:32:05,440 --> 00:32:07,480
- May iba pang kondisyon?
- Kilalang-kilala mo 'ko.
426
00:32:09,120 --> 00:32:12,320
- Magiging mapanganib tayong mag-asawa.
- Ano ang gusto mo mula sa akin, Kasanje?
427
00:32:12,320 --> 00:32:13,280
Hindi lang ako.
428
00:32:14,680 --> 00:32:15,640
Kami!
429
00:32:26,520 --> 00:32:27,960
Kailangan mong gawin ang Ritwal ng Dugo.
430
00:32:31,120 --> 00:32:32,640
Patunayan mo na talagang kaisa ka namin.
431
00:32:33,880 --> 00:32:37,480
Gawin mo ito at lahat ng ipinangako ko
sa 'yo ay makukuha mo kaagad.
432
00:32:52,400 --> 00:32:54,440
Kailangan niyang patunayan
ang kaniyang sarili
433
00:32:54,440 --> 00:32:58,360
na determinado siya maging Imbangala.
434
00:33:00,200 --> 00:33:03,920
Kailangan niyang pagdaaanan
ang ilang mga ritwal.
435
00:33:06,200 --> 00:33:10,440
Kailangan niyang uminom ng dugo ng tao.
436
00:33:16,840 --> 00:33:19,960
Ang pangyayari na iyon sa buhay ni Njinga
437
00:33:19,960 --> 00:33:22,920
ang talagang pinagdebatehan sa mga tala
438
00:33:22,920 --> 00:33:25,040
at sa mitolohiya ni Njinga.
439
00:33:28,760 --> 00:33:33,960
Hanggang saan umabot ang
kaniyang pagiging kanibal na Imbangala?
440
00:33:35,080 --> 00:33:36,720
Kumain din ba siya ng tao?
441
00:33:36,720 --> 00:33:39,720
Nagsakripisyo rin ba siya ng tao?
442
00:33:43,040 --> 00:33:45,600
{\an8}Demonyo ang paglalarawan
443
00:33:45,600 --> 00:33:51,200
{\an8}ng mga Portuges sa Imbangala,
bilang mga kanibal na barbaro.
444
00:33:51,200 --> 00:33:53,160
At ang mga Portuges
445
00:33:53,160 --> 00:33:58,720
ay ginamit ito upang wasakin ang
pagkilala kay Njinga.
446
00:33:58,720 --> 00:34:00,280
Sa opinyon ko,
447
00:34:00,280 --> 00:34:03,960
walang kinain na puso ang sinuman.
448
00:34:04,520 --> 00:34:06,320
Hindi kumain si Njinga ng puso
ng kahit na sino.
449
00:34:20,560 --> 00:34:23,000
Pagkatapos niya
maging Kapitan ng Imbangala,
450
00:34:23,000 --> 00:34:27,679
ibinaling ni Njinga ang kaniyang isip
at lakas sa pananakop.
451
00:34:28,400 --> 00:34:29,400
Ano?
452
00:34:33,600 --> 00:34:34,760
May isa pa akong gusto.
453
00:34:35,440 --> 00:34:36,480
Mayroon pa?
454
00:34:40,960 --> 00:34:41,880
Isang kuta.
455
00:34:43,239 --> 00:34:45,679
Gusto mo nang pag-usapan
ang tungkol sa digmaan?
456
00:34:45,679 --> 00:34:46,600
Oo.
457
00:34:49,639 --> 00:34:51,080
Mayroon ka ng kuta.
458
00:34:52,639 --> 00:34:54,760
- Dito mismo.
- Gusto ko ng sarili ko.
459
00:34:56,600 --> 00:35:00,040
Na malakas kung saan puwede
akong magplano at magtayo...
460
00:35:01,440 --> 00:35:04,360
at lusubin ang mga Portuges
kung saan sila pinakamasasaktan.
461
00:35:06,040 --> 00:35:08,400
Bakit pakiramdam ko, alam mo na kung saan?
462
00:35:14,120 --> 00:35:17,440
Gusto kong maging kuta ang Matamba.
463
00:35:19,680 --> 00:35:21,200
Kung tutulungan kita sa gusto mo...
464
00:35:23,000 --> 00:35:24,600
ano'ng makukuha kong kapalit?
465
00:35:27,320 --> 00:35:28,920
Ano ba'ng gusto mo, Kasanje?
466
00:35:31,120 --> 00:35:33,600
Ano ang posible kong ibigay sa
pinakamakapangyarihang si Kasanje?
467
00:35:34,200 --> 00:35:35,360
Ikaw ang gusto ko.
468
00:35:35,640 --> 00:35:37,240
- Nasa iyo na 'ko.
- Ang katapatan mo.
469
00:35:38,320 --> 00:35:40,200
- Nasa iyo na--
- Hindi, Njinga.
470
00:35:41,440 --> 00:35:42,560
Makinig ka.
471
00:35:46,480 --> 00:35:48,280
Gusto mong wakasan ang mga Portuges?
472
00:35:51,880 --> 00:35:53,480
Gusto kong magkaroon
ng sarili kong kaharian.
473
00:35:55,240 --> 00:35:56,880
Isang malakas na kaharian.
474
00:36:04,600 --> 00:36:05,680
At gusto ko...
475
00:36:06,760 --> 00:36:07,920
Na pagtiwalaan mo ako?
476
00:36:10,200 --> 00:36:11,640
- Na ako ay magiging...
- Tapat.
477
00:36:13,800 --> 00:36:14,840
Palagi.
478
00:36:17,840 --> 00:36:19,120
Mapagkakatiwalaan ba kita?
479
00:36:20,840 --> 00:36:22,040
Kasanje...
480
00:36:25,120 --> 00:36:27,120
Ako ang nakahubad dito sa kama mo.
481
00:36:29,200 --> 00:36:31,000
Wala na akong maitatago.
482
00:36:38,480 --> 00:36:39,520
Ibigay mo sa 'kin...
483
00:36:41,000 --> 00:36:42,120
ang ilang libo mong...
484
00:36:43,040 --> 00:36:44,640
pinakamalalakas na tauhan.
485
00:36:47,320 --> 00:36:50,640
Bibigyan kita ng kaharian.
486
00:36:52,840 --> 00:36:54,120
May kasunduan tayo.
487
00:36:55,880 --> 00:36:57,920
Mahal na Reyna ng Matamba.
488
00:37:14,440 --> 00:37:17,760
Mahalaga para kay Njinga
ang pagsakop sa Matamba,
489
00:37:17,760 --> 00:37:20,360
sa paraan ng istratehiya, politikal,
at militar.
490
00:37:21,360 --> 00:37:23,960
Katabi ito mismo ng hangganan
ng kaharian ng Ndongo.
491
00:37:23,960 --> 00:37:26,040
Kaya puwede siyang sumalakay mula rito
492
00:37:26,040 --> 00:37:28,560
at guluhin nang husto ang mga Portuges.
493
00:37:29,440 --> 00:37:30,760
Kasama ang mga tao ni Kasanje,
494
00:37:30,760 --> 00:37:33,640
sinimulan niya ang apat na taon
na pananakop sa Matamba.
495
00:37:33,640 --> 00:37:36,840
at doon niya talaga pinatatag nang husto
496
00:37:36,840 --> 00:37:38,840
ang kaniyang bagong teritoryo.
497
00:37:39,240 --> 00:37:43,280
KAHARIAN NG MATAMBA
498
00:37:48,560 --> 00:37:50,000
Sa edad niyang 53,
499
00:37:50,000 --> 00:37:52,480
pinangungunahan ni Njinga ang
pinagsamang puwersa
500
00:37:52,480 --> 00:37:56,080
ng libo-libong mga madirigmang Imbangala
at sundalong Mbundu.
501
00:38:10,080 --> 00:38:13,760
Sinakop niya ang kaharian
at kalaunan ay narating niya ang kabisera,
502
00:38:13,760 --> 00:38:18,120
kung saan naroon ang palasyo
ng Reyna ng Matamba.
503
00:38:47,680 --> 00:38:48,520
Hindi!
504
00:38:49,840 --> 00:38:51,960
Hindi tayo mga Portuges.
505
00:38:51,960 --> 00:38:54,680
Hindi ganito ang pagtrato natin
sa mga maharlikha.
506
00:38:57,400 --> 00:38:58,880
Kahit pa natalo natin sila.
507
00:39:02,600 --> 00:39:03,840
Sinabi ko nang--
508
00:39:07,080 --> 00:39:09,720
Kailangan pa ba nating pumunta
kay Kasanje at ayusin 'to ngayon?
509
00:39:10,720 --> 00:39:11,800
Bingi ka ba?
510
00:39:12,360 --> 00:39:14,800
Umalis ka na habang may mga paa ka
pang mailalakad.
511
00:39:30,720 --> 00:39:32,640
Hindi ka nila puwedeng saktan.
Huwag kang matakot.
512
00:39:34,360 --> 00:39:35,240
Eh, ikaw?
513
00:39:37,560 --> 00:39:39,400
Dapat ka ba naming katakutan?
514
00:40:02,240 --> 00:40:03,960
Lumayas ka na.
515
00:40:04,920 --> 00:40:05,960
Pero huwag kang mag-alala.
516
00:40:07,600 --> 00:40:09,960
Magiging ligtas ka
hanggang sa maihatid ka.
517
00:40:12,120 --> 00:40:16,120
Puwede kang mamuno sa ngalan ko,
pero hindi ka na makakabalik dito
518
00:40:16,120 --> 00:40:17,840
nang walang pahintulot ko.
519
00:40:19,160 --> 00:40:21,720
Sa akin na ang Matamba.
520
00:40:22,840 --> 00:40:23,960
Naiintindihan mo?
521
00:40:27,160 --> 00:40:28,360
Masusunod.
522
00:40:28,760 --> 00:40:31,000
- Aalis kami ng anak ko--
- Maiiwan siya rito.
523
00:40:32,400 --> 00:40:33,480
Ano?
524
00:40:35,600 --> 00:40:37,040
Napakabata pa niya.
525
00:40:37,760 --> 00:40:39,240
Marami pa siyang dapat matutuhan.
526
00:40:39,520 --> 00:40:42,240
- Hindi mo siya mapapakinabangan.
- Ako lang ang makapagsasabi no'n.
527
00:40:44,560 --> 00:40:45,680
Huwag kang mag-alala.
528
00:40:46,440 --> 00:40:48,040
Basta umalis ka,
529
00:40:49,280 --> 00:40:51,480
at sundin ang nais ng iyong Reyna...
530
00:40:53,320 --> 00:40:54,720
magiging ligtas siya.
531
00:40:55,920 --> 00:40:58,600
- Sandali.
- Makakaasa ka sa 'kin.
532
00:41:22,240 --> 00:41:23,720
Hindi ito personal.
533
00:41:30,600 --> 00:41:32,200
Kailangang mangyari 'to.
534
00:41:36,640 --> 00:41:38,160
Makakaalis ka na.
535
00:41:39,040 --> 00:41:40,160
Pakiusap.
536
00:41:40,680 --> 00:41:43,120
Ang sabi ko, alis na!
537
00:41:43,600 --> 00:41:45,360
Ako lang ang mayroon siya.
538
00:41:45,360 --> 00:41:47,560
Pakiusap. Ako lang ang mayroon siya!
539
00:41:47,560 --> 00:41:50,400
Hindi!
540
00:41:51,520 --> 00:41:52,760
Hindi!
541
00:41:53,120 --> 00:41:54,560
Ang pagkuha sa anak ni Muongo
542
00:41:54,560 --> 00:41:57,720
ay naging mahirap
ngunit kailangang gawin ni Njinga.
543
00:41:57,720 --> 00:42:01,320
Masisiguro nito na hindi na babalik
si Muongo sa Matamba.
544
00:42:04,680 --> 00:42:07,760
Siya na ngayon ang Reyna ng kahariang ito.
545
00:42:07,760 --> 00:42:11,480
Kailangan ni Njinga na gumawa
ng mahihirap na pasya
546
00:42:11,480 --> 00:42:14,880
upang masiguro na mabibigyan niya
ng tiyak na kalayaan
547
00:42:14,880 --> 00:42:16,840
at soberanya ang mga nasasakupan niya.
548
00:42:35,120 --> 00:42:37,560
Nagawa ni Njinga
ang kamangha-manghang pagbabalik.
549
00:42:37,560 --> 00:42:41,640
Isa na siyang Kapitan ng Imbangala,
ang mandirigmang reyna na kinatatakutan,
550
00:42:41,640 --> 00:42:44,720
na nag-uutos sa nasa 100,000
na malalakas na mandirigma,
551
00:42:45,280 --> 00:42:49,720
ngunit sa kabila nito, nasa kamay pa rin
ng mga Portuges ang kaniyang mga kapatid.
552
00:42:50,480 --> 00:42:53,640
Ililigtas ko kayo, mga kapatid ko.
553
00:44:06,960 --> 00:44:10,200
{\an8}Ang pagsasalin ng subtitle ay ginawa ni
Anne B. Mariano