1 00:00:12,160 --> 00:00:14,400 Minsan pang umikot ang gulong ng kasaysayan 2 00:00:14,400 --> 00:00:16,160 sa Kaharian ng Ndongo. 3 00:00:23,720 --> 00:00:25,800 Patay na ang kapatid na lalaki ni Njinga. 4 00:00:29,600 --> 00:00:32,160 Ang kasal niya kay Kasa, ang mandirigmang Imbangala, 5 00:00:32,160 --> 00:00:35,000 ay nasira na, napawalang-bisa ang kasal nila. 6 00:00:35,000 --> 00:00:37,200 Njinga! 7 00:00:38,040 --> 00:00:40,920 Ang resulta ng pagkuha sa buhay ng batang hari sa hinaharap 8 00:00:40,920 --> 00:00:42,880 sa araw ng kanilang kasal. 9 00:00:45,400 --> 00:00:47,000 Kailangan niyang gawin iyon, 10 00:00:47,000 --> 00:00:50,200 upang makuha ang kapangyarihan at maisagawa ang kaniyang plano... 11 00:00:51,720 --> 00:00:56,360 ang tuluyang itaboy ang mga Portuges palabas ng Ndongo. 12 00:00:58,240 --> 00:01:00,240 Nabayaran na ang lahat ng pagkakautang. 13 00:01:01,240 --> 00:01:03,240 Ikaw na ang reyna. 14 00:01:11,880 --> 00:01:15,480 Mabuhay si Reyna Njinga! 15 00:01:32,040 --> 00:01:34,200 - Njinga! - Njinga! 16 00:01:58,960 --> 00:02:01,800 ISLA NG KINDONGA 17 00:02:10,480 --> 00:02:12,760 Tila kakaiba ang pamilihan ngayon. 18 00:02:13,720 --> 00:02:15,720 Hindi sila mga pangkaraniwan na mga negosyante, kapatid. 19 00:02:16,600 --> 00:02:18,960 Sa edad niyang 42, 20 00:02:18,960 --> 00:02:22,680 {\an8}isa nang reyna si Njinga. Pinuno ng buong lupain. 21 00:02:22,680 --> 00:02:27,840 {\an8}Siya na ang may pananagutan sa kapalaran ng kaniyang kaharian, ang Ndongo. 22 00:02:30,040 --> 00:02:31,440 Sa kaharian ng Ndongo, 23 00:02:31,440 --> 00:02:34,480 mula sa ligtas niyang base militar sa Isla ng Kindonga, 24 00:02:34,480 --> 00:02:38,960 {\an8}kasamang namuno ni Njinga ang kaniyang mga kapatid na sina Kambu at Funji. 25 00:02:38,960 --> 00:02:41,560 Tumugon ang karamihan sa kanila sa panawagan mo. 26 00:02:43,200 --> 00:02:46,160 Ayon sa ating mga tiktik, buong nayon ang tumugon, 27 00:02:46,640 --> 00:02:49,880 lahat ng mga pinakamalakas ang mga katawan. 28 00:02:50,440 --> 00:02:53,280 Sinusubukan ni Njinga na palakihin ang kaniyang puwersa 29 00:02:53,280 --> 00:02:55,720 sa pakikipag-ugnayan sa mga tao at tila nagsasabi na, 30 00:02:55,720 --> 00:02:57,720 "Hayaan niyo akong maging inyong reyna." 31 00:02:57,720 --> 00:03:01,560 {\an8}Ang pagpapakilala ng kaniyang sarili bilang isang mapaghamong pinuno 32 00:03:01,560 --> 00:03:03,080 {\an8}ay nakakaakit sa mga tao, 33 00:03:03,080 --> 00:03:07,360 lalo na sa mga nakararamdam ng pang-aalipin at karahasan ng mga Portuges, 34 00:03:07,360 --> 00:03:10,200 ay talagang nagpapahina sa kanilang mga komunidad sa panahong ito. 35 00:03:10,200 --> 00:03:14,400 {\an8}Gumagawa siya ng santuwaryo para sa mga tao, hindi lang sa kaniya, 36 00:03:14,400 --> 00:03:16,040 pati na rin sa iba pang mga tribo. 37 00:03:23,520 --> 00:03:24,440 Sino sila? 38 00:03:26,240 --> 00:03:27,640 Dumating sila kaninang umaga. 39 00:03:28,680 --> 00:03:29,840 Sila lang ba? 40 00:03:31,320 --> 00:03:33,480 Pinatay ang mga pamilya nila. 41 00:03:36,320 --> 00:03:38,240 Sinakop ng mga Portuges ang bayan nila. 42 00:03:38,240 --> 00:03:41,880 Dinala nila sa Luanda ang mga hindi nila pinatay. 43 00:03:43,120 --> 00:03:45,200 Tatlong araw silang nagtago sa kakahuyan. 44 00:04:02,920 --> 00:04:04,000 Ligtas na kayo. 45 00:04:13,520 --> 00:04:14,920 Ang madugong kamatayan... 46 00:04:15,480 --> 00:04:17,360 ay hindi sapat para kay Gobernador Sousa. 47 00:04:17,640 --> 00:04:20,040 Kulang pa ang mga tao natin upang durugin si Sousa. 48 00:04:20,400 --> 00:04:21,560 - Wala siyang awa. - Oo. 49 00:04:21,560 --> 00:04:24,560 Salamat, Funji. Alam ko ano'ng kaya niya. 'Wag mo nang ipaalala sa akin. 50 00:04:24,560 --> 00:04:26,959 Sinasabi ko lang na mayroon siyang mga tauhan na-- 51 00:04:27,079 --> 00:04:28,120 Tao. 52 00:04:28,400 --> 00:04:29,480 Hindi mga diyos. 53 00:04:30,360 --> 00:04:33,400 Kaunti man tayo, pero masasaktan pa rin natin sila. 54 00:04:33,400 --> 00:04:34,440 Paano? 55 00:04:35,000 --> 00:04:37,760 Karamihan sa mga taong 'to ay magsasaka at mangingisda, hindi mga mandirigma. 56 00:04:39,640 --> 00:04:41,640 Kung gano'n ay sumuko ka na kung ayaw mo na, Funji. 57 00:04:42,200 --> 00:04:44,200 Maging makatuwiran ka, Njinga. 58 00:04:44,200 --> 00:04:46,000 Maging makatuwiran sa wala. 59 00:04:46,640 --> 00:04:49,280 Maaaring ang nakikita mo ay mga sibilyan at mga inabusong mga tao. 60 00:04:49,280 --> 00:04:54,120 Ang nakikita ko ay isang hukbo na handang depensahan ang kanilang lupain. 61 00:04:55,880 --> 00:05:00,440 'Wag mong maliitin ang kakayahan ng sinuman alang-alang sa pamilya nila. 62 00:05:01,720 --> 00:05:03,920 Lalo na kung wala nang mawawala sa kanila. 63 00:05:06,920 --> 00:05:08,640 'Wag mong dibdibin ang mga sinabi niya. 64 00:05:10,000 --> 00:05:12,040 Nagsasalita siya bilang hari... 65 00:05:13,240 --> 00:05:15,440 at nakaatang sa balikat niya ang bigat ng responsibilidad, 66 00:05:15,760 --> 00:05:17,760 hindi bilang ating kapatid. 67 00:05:20,360 --> 00:05:21,440 Alam ko. 68 00:05:30,080 --> 00:05:34,840 Hindi siya naniniwala na ang pang-aalipin ng mga Portuges ay mabuti, 69 00:05:34,840 --> 00:05:37,320 at maaaring mabihag ang mga tao niya. 70 00:05:37,320 --> 00:05:41,720 {\an8}Kaya gagamitin at ilalabas niya ang lahat ng mayroon siya. 71 00:05:46,200 --> 00:05:47,960 Isa sa mga bagay na napagtanto ni Njinga, 72 00:05:47,960 --> 00:05:49,720 na sa tingin ko ay talagang nauunawaan niya, 73 00:05:49,720 --> 00:05:52,920 na kailangang tutulan ng kaniyang mga tao ang ginagawa ng mga Portuges. 74 00:05:54,440 --> 00:05:59,080 Ipinadala niya ang kaniyang mga mensahero sa iba't ibang mga probinsya sa Ndongo, 75 00:05:59,080 --> 00:06:00,880 at hinihikayat niya ang mga tao na mag-alsa, 76 00:06:00,880 --> 00:06:03,160 at sumapi sa kaniya laban sa mga Portuges. 77 00:06:06,280 --> 00:06:10,080 Lahat ng inalipin na nasa sakahan ng mga Portuges ay lumikas. 78 00:06:11,440 --> 00:06:13,320 Ang mga inaliping mandirigma, 79 00:06:13,320 --> 00:06:16,760 na bahagi ng hukbong Portuges ay tumakas. 80 00:06:19,320 --> 00:06:22,800 At sa pamamagitan ng kaniyang talino sa taktika, 81 00:06:22,800 --> 00:06:24,520 hinarangan ni Njinga ang mga daan, 82 00:06:24,520 --> 00:06:26,400 at naantala nito ang mga merkado 83 00:06:26,400 --> 00:06:29,040 kung saan bumibili ng mga alipin ang naninirahang Portuges. 84 00:06:30,640 --> 00:06:33,080 Sa pagkasira ng mga estasyon na 'to, napahinto ang mga Portuges 85 00:06:33,080 --> 00:06:37,080 na palakarin ang mga alipin sa Luanda, ang base ng mga Portuges, 86 00:06:37,080 --> 00:06:40,280 kung saan dinadala ang mga bihag sa mga sakahan sa baybayin, 87 00:06:40,280 --> 00:06:43,280 para maging mga alipin na mandirigma, o ipadala palabas ng Aprika 88 00:06:43,280 --> 00:06:45,520 at masadlak sa kalakan ng mga alipin sa Atlantiko. 89 00:06:45,520 --> 00:06:49,640 PANTALAN NG LUANDA 90 00:06:58,080 --> 00:07:01,240 Sa Luanda, ang bagong gobernador na si Fernão de Sousa 91 00:07:01,480 --> 00:07:04,480 ay galit na galit sa malaking pagkawala ng kita. 92 00:07:05,160 --> 00:07:07,360 Nakikita ng bagong gobernador, 93 00:07:07,360 --> 00:07:10,200 ang unti-unting pagbagsak ng kaniyang puwersa, 94 00:07:10,200 --> 00:07:13,280 maging pagkabawas ng mga alipin kaniyang kinakalakal 95 00:07:13,280 --> 00:07:15,880 dahil sa mga ginawa ni Njinga. 96 00:07:28,520 --> 00:07:30,520 Galit na galit ang mga Portuges. 97 00:07:30,520 --> 00:07:33,880 Binantayan nila nang husto si Njinga dahil sa panghihimasok niya. 98 00:07:35,880 --> 00:07:38,040 Mukhang hindi siya natutuwa, kapatid. 99 00:07:38,640 --> 00:07:39,760 Mabuti. 100 00:07:40,680 --> 00:07:42,720 Wala siya sa kontrol kung galit siya. 101 00:07:47,400 --> 00:07:50,920 Kahit na malakas ang puwersa ng mga Portuges, 102 00:07:50,920 --> 00:07:55,440 pakiramdam nila, mas mabuti kung makikipag-usap sila 103 00:07:55,440 --> 00:07:57,960 kaysa gumamit lagi ng puwersa 104 00:07:57,960 --> 00:08:00,640 dahil maaari silang maubos dahil dito. 105 00:08:12,920 --> 00:08:17,640 Ang tanyag na sugo ng Kamahalan, Gobernador de Sousa. 106 00:08:18,480 --> 00:08:20,120 Maligayang pagdating. 107 00:08:20,120 --> 00:08:21,520 May dala akong mensahe. 108 00:08:22,760 --> 00:08:26,000 May dala akong utos mula sa gobernador. 109 00:08:27,320 --> 00:08:30,400 Kaagad nang ibalik ang kaniyang pag-aari. 110 00:08:30,400 --> 00:08:32,400 Pag-aari? Anong pag-aari? 111 00:08:32,400 --> 00:08:33,800 Mga alipin. 112 00:08:34,040 --> 00:08:35,480 Mga ailipin ng Portugal... 113 00:08:35,480 --> 00:08:38,480 alam mo kung ano'ng pag-aari ang tinutukoy ko, 114 00:08:38,480 --> 00:08:39,799 dahil ikaw at ang iyong... 115 00:08:47,640 --> 00:08:49,080 Magpatuloy ka. 116 00:08:51,960 --> 00:08:53,360 Dahil ikaw at ang iyong... 117 00:08:54,120 --> 00:08:55,320 mga mandirigma... 118 00:08:56,400 --> 00:08:59,760 ay ginambala ang kalakalan ng mga alipin mula rito papunta sa Luanda. 119 00:09:00,520 --> 00:09:04,240 Kumuha ka ng pag-aari na hindi sa 'yo. 120 00:09:05,040 --> 00:09:07,440 Sa Gobernador ang mga alipin na iyon. 121 00:09:08,480 --> 00:09:09,440 Pakiusap... 122 00:09:09,760 --> 00:09:13,240 pakisabi sa gobernador na masaya kong ibabalik ang pag-aari niyang... 123 00:09:14,480 --> 00:09:15,400 mga alipin. 124 00:09:17,240 --> 00:09:18,560 Mabuti kung ganoon. 125 00:09:18,920 --> 00:09:21,200 Babalik ako kaagad at sasabihin-- 126 00:09:21,200 --> 00:09:22,960 Ang problema nga lang... 127 00:09:24,520 --> 00:09:25,880 wala ako ng mga 'yon. 128 00:09:27,040 --> 00:09:28,040 Ano? 129 00:09:28,640 --> 00:09:30,440 Wala akong mga alipin. 130 00:09:32,040 --> 00:09:33,880 Ano'ng ibig mong sabihin? 131 00:09:33,880 --> 00:09:36,680 - Hindi mo puwedeng ipagbili... - Wala akong naging... 132 00:09:37,480 --> 00:09:38,640 mga alipin. 133 00:09:39,720 --> 00:09:40,800 Tumingin ka sa paligid. 134 00:09:42,320 --> 00:09:44,800 {\an8}May nakikita ka bang mga alipin dito? 135 00:09:47,120 --> 00:09:49,800 Sabihin mo sa akin, kung may nakita ka. 136 00:09:51,440 --> 00:09:54,440 At masaya ko silang ibabalik sa gobernador. 137 00:09:59,000 --> 00:10:00,040 Sige na! 138 00:10:05,880 --> 00:10:10,520 May nakikita ka bang mga alipin dito? 139 00:10:14,760 --> 00:10:18,960 Sabihin mo sa gobernador na walang mga alipin dito... 140 00:10:20,080 --> 00:10:22,360 sa aking kaharian. 141 00:10:26,600 --> 00:10:29,640 Ihatid niyo na ang ating mga bisita pabalik sa daan. 142 00:10:32,080 --> 00:10:33,400 Malapit nang gumabi. 143 00:10:35,040 --> 00:10:36,880 Ayaw naming maligaw kayo. 144 00:10:38,480 --> 00:10:41,880 Maging pag-aari ng kung sino. 145 00:10:42,800 --> 00:10:43,840 Hindi ba? 146 00:10:48,880 --> 00:10:52,640 Alam nating pareho na hindi matutuwa ang gobernador. 147 00:10:59,800 --> 00:11:01,200 Mangyari nawa. 148 00:11:07,760 --> 00:11:10,480 Ito ang unang beses sa loob ng ilang dekada 149 00:11:10,480 --> 00:11:13,440 kung saan si Ndongo ang nangibabaw laban sa Portuges, 150 00:11:13,440 --> 00:11:17,040 na dapat kilalanin ang lakas ng Ndongo. 151 00:11:21,800 --> 00:11:26,560 PANTALAN NG LUANDA 152 00:11:29,360 --> 00:11:30,960 Natakot ang mga Portuges. 153 00:11:31,960 --> 00:11:34,760 Makakapinsala 'yon sa Imperyo ng mga Portuges sa kabuuan. 154 00:11:36,400 --> 00:11:39,160 Hindi lang 'yon tungkol sa pananakop nila sa Ndongo. 155 00:11:39,160 --> 00:11:41,480 Tungkol talaga ito sa kolonyal na pag-aari nila sa Brazil, 156 00:11:41,480 --> 00:11:45,520 na noong panahon na 'yon ang pinakamayamang kolonya sa mundo. 157 00:11:45,520 --> 00:11:49,640 At kailangan nila ng mga aliping manggawa para sa asukal, puting ginto, 158 00:11:49,640 --> 00:11:54,640 isa sa pinakakumikitang kalakal na nabuhay noong ika-17 siglo. 159 00:11:56,360 --> 00:12:00,680 Ngunit ngayon, ang malaking dagok para sa Portuges na mangangalakal ng alipin, 160 00:12:00,680 --> 00:12:03,840 hindi lang ang mga inalipin ang pumapanig kay Njinga, 161 00:12:03,840 --> 00:12:07,640 pati na rin ang mga maharlikang sobas. 162 00:12:08,280 --> 00:12:13,160 Gumamit ng marahas na pamamaraan ang mga Portuges upang bumuo ng alyansa 163 00:12:13,160 --> 00:12:15,440 at takutin ang mga tao na kalabanin sila. 164 00:12:16,040 --> 00:12:20,600 Umasa sila sa mga sobas, sa kaalyadong Aprikano, para ihatid ang mga alipin 165 00:12:20,600 --> 00:12:25,000 at dahil sa paglaban ni Njinga sa batas ng mga Portuges, 166 00:12:25,000 --> 00:12:28,840 Hindi nagbibigay ng mga alipin ang mga sobas sa mga Portuges. 167 00:12:33,960 --> 00:12:35,640 Wala na kaming mga alipin. 168 00:12:36,640 --> 00:12:40,480 Grupo-grupo kung magtungo ang mga Sobas kay Njinga. 169 00:12:41,760 --> 00:12:44,920 Sa puntong ito, wala na tayong masasabing mga alipin. 170 00:12:44,920 --> 00:12:46,240 Sa totoo lang... 171 00:12:47,560 --> 00:12:49,040 ang halimaw na 'yon... 172 00:12:49,720 --> 00:12:53,600 ang dapat nasa kaloob-looban na barko ng mga alipin patungong Salvador 173 00:12:53,600 --> 00:12:56,960 kasama ang kahabag-habag niyang mga kababayan, 174 00:12:56,960 --> 00:12:59,960 ang pesteng magnanakaw na 'yon! 175 00:13:00,640 --> 00:13:04,080 Hindi alam ni Njinga kung ano'ng paparating sa kaniya. 176 00:13:04,960 --> 00:13:09,440 Ipapakita natin ang poot ng Portugal sa paganong babaeng 'yon 177 00:13:09,760 --> 00:13:12,520 hanggang sa wala na siyang matataguan 178 00:13:12,520 --> 00:13:16,560 dito sa kalunos-lunos, at napabayaang sulok ng mundo! 179 00:13:18,000 --> 00:13:19,520 Kahit ano pa ang mangyari. 180 00:13:28,600 --> 00:13:33,920 Isang banta si Njinga para sa hinaharap na gusto ng mga Portuges sa rehiyon 181 00:13:33,920 --> 00:13:38,120 na nagdesisyon sila na dapat mawala agad ang problema 182 00:13:38,120 --> 00:13:40,160 na dala-dala ni Njinga. 183 00:13:40,160 --> 00:13:43,080 Siya ang pangunahin nilang kaaway. 184 00:13:43,080 --> 00:13:45,880 Ito ang pagkakataong hinihintay ni Gobernador Fernão de Sousa 185 00:13:45,880 --> 00:13:50,240 na pagkalooban ng kapangyarihan ng Simbahang Katolika 186 00:13:50,240 --> 00:13:54,320 upang simulan ang tinatawag na "banal na digmaan" laban kay Njinga. 187 00:13:55,440 --> 00:13:57,840 ISLA NG KINDONGA 188 00:14:05,320 --> 00:14:08,560 Mga ginoo, napupuno ng mga halimaw ang kagubatan na 'to. 189 00:14:09,240 --> 00:14:10,640 Nalalapit na ang tagumpay natin. 190 00:14:10,640 --> 00:14:12,640 Doon kayo magmumula kayo sa kanluran... 191 00:14:13,240 --> 00:14:16,040 at sumunod sa 'kin ang iba sa inyo. 192 00:14:16,960 --> 00:14:19,120 Kukunin natin ngayon ang ating gantimpala. 193 00:14:20,200 --> 00:14:23,600 Nagsimula ang mga Portuges ng madugong kampanyang militar laban kay Njinga. 194 00:14:25,200 --> 00:14:28,600 Sa loob ng dalawang buwan, nanalanta sila sa kaniyang teritoryo 195 00:14:28,600 --> 00:14:32,360 at napaligiran siya kalaunan sa Isla ng Kindonga. 196 00:15:06,560 --> 00:15:08,160 Natatalo na nila tayo. 197 00:15:11,000 --> 00:15:11,840 Atras! 198 00:15:12,600 --> 00:15:15,640 Magtago na kayo sa mga kakahuyan! 199 00:15:16,600 --> 00:15:18,440 Walang awa ang mga Portuges. 200 00:15:18,440 --> 00:15:21,360 Inakala niya na matatalo niya ang mga ito, ngunit hindi niya talaga kaya. 201 00:15:27,880 --> 00:15:31,000 Masyadong malakas para kay Njinga ang mga sandata ng mga Portuges. 202 00:15:31,000 --> 00:15:32,600 Nawalan siya ng maraming mandirigma. 203 00:15:34,000 --> 00:15:38,720 Pagkalipol ang banta kay Njinga at sa kaniyang mga tao, 204 00:15:38,720 --> 00:15:40,480 lubusang pagkapuksa. 205 00:15:56,840 --> 00:15:59,520 Mula sa kaniyang tinataguan sa kagubatan ng Isla ng Kindonga 206 00:15:59,520 --> 00:16:02,600 Alam ni Njinga na malabo siyang manalo. 207 00:16:02,600 --> 00:16:07,200 Kailangan niyang magpasya kung mananatili siya't lalaban o aatras at babangon muli. 208 00:16:09,000 --> 00:16:10,640 Dinagdagan ni De Sousa ang kaniyang mga hukbo. 209 00:16:10,760 --> 00:16:12,360 May pag-uusap pa nga sa gantimpala para sa-- 210 00:16:12,360 --> 00:16:14,120 Buslo na may mga kamay, 211 00:16:14,400 --> 00:16:17,040 mga ilong, at mga ulo ng aking mga tao. 212 00:16:19,640 --> 00:16:21,000 At para rin sa inyo, Mahal na Reyna. 213 00:16:24,200 --> 00:16:26,200 Ang matinding tugon na 'to 214 00:16:26,640 --> 00:16:28,680 ay nangangahulugan na mapanganib kang kalaban. 215 00:16:29,560 --> 00:16:31,840 Mas malakas ang kanilang pagkilos kaysa sa pagsasalita nila. 216 00:16:32,520 --> 00:16:33,800 At ano'ng sinasabi nila? 217 00:16:37,560 --> 00:16:39,080 Na sila ay uhaw sa dugo, 218 00:16:40,080 --> 00:16:41,840 sakim, at walang-pusong pumapatay? 219 00:16:42,800 --> 00:16:45,480 Sinasabi nila na kayo ay Reyna. 220 00:16:46,520 --> 00:16:49,200 Lehitimo, makapangyarihan, minamahal. 221 00:16:50,320 --> 00:16:52,160 Masyadong mapanganib kung buhay. 222 00:16:52,560 --> 00:16:54,200 Hindi ba't 'yon ang gusto mo? 223 00:16:54,880 --> 00:16:57,200 Para malaman at kilalanin nila kung sino ka? 224 00:16:58,520 --> 00:16:59,640 Ngayon... 225 00:17:00,000 --> 00:17:01,320 nakuha mo na ang hinihiling mo. 226 00:17:01,600 --> 00:17:02,720 Ang mayroon ako... 227 00:17:04,200 --> 00:17:06,480 ay isang hukbo na may sakit, 228 00:17:07,200 --> 00:17:09,119 ubos na, at nanghihina. 229 00:17:13,240 --> 00:17:15,359 Alam kong magiging tapat sila hanggang sa huli. 230 00:17:16,200 --> 00:17:17,359 Ngunit hindi ganito. 231 00:17:19,359 --> 00:17:21,760 Hindi kapag naamoy ng mga Portuges ang kahinaan natin. 232 00:17:23,960 --> 00:17:25,640 Ano'ng sinasabi ng mga ninuno? 233 00:17:26,920 --> 00:17:29,000 Hindi nila tayo dinala dito para lang mabigo. 234 00:17:37,720 --> 00:17:39,640 Alam nating mula sa tala ng kasaysayan, 235 00:17:39,640 --> 00:17:43,520 {\an8}kailangan niyang umatras, pero 'di na niya magagawa 'yon nang hindi napapahiya. 236 00:17:43,720 --> 00:17:46,720 {\an8}Kaya nagpasya siyang sumangguni sa mga ninuno 237 00:17:46,920 --> 00:17:48,560 at partikular na sa namatay niyang kapatid na lalaki. 238 00:17:49,880 --> 00:17:51,400 Ngola Mbande. 239 00:17:52,440 --> 00:17:54,400 Mas malawak ang nakikita mo kaysa sa 'min. 240 00:17:55,480 --> 00:17:56,920 Mas malayo kaysa sa kaya namin. 241 00:17:58,160 --> 00:17:59,320 Gabayan mo kami. 242 00:18:05,400 --> 00:18:06,720 Ano'ng sinasabi riyan? 243 00:18:07,640 --> 00:18:08,480 Sandali lang. 244 00:18:16,640 --> 00:18:20,200 Sinasabi ng kapatid mo na dapat kang mabuhay upang makipaglaban, anak. 245 00:18:22,960 --> 00:18:28,160 Sabi nila "mabuhay ka muna, at makipaglaban ka sa susunod." 246 00:18:39,480 --> 00:18:40,800 Hindi tayo puwedeng manatili rito. 247 00:18:42,720 --> 00:18:44,200 Kung mas maraming mandirigma ang darating, 248 00:18:44,680 --> 00:18:46,680 at sumang-ayon ang mga ninuno... 249 00:18:47,840 --> 00:18:49,120 na kailangan natin umatras... 250 00:18:51,560 --> 00:18:53,560 kaya kailangan natin umalis ngayong gabi. 251 00:18:54,680 --> 00:18:57,080 Habang madilim pa, masyadong mapanganib ang maghintay. 252 00:18:58,920 --> 00:18:59,960 Gisingin niyo sila. 253 00:19:01,120 --> 00:19:03,160 Nagsalita na ang mga ninuno. 254 00:19:03,800 --> 00:19:07,200 Ginamit ni Njinga ang pananampalataya niya sa mahusay na paraan 255 00:19:07,200 --> 00:19:10,560 upang ipakita sa mga tao ng Ndongo na kilala bilang mga Mbundu 256 00:19:10,560 --> 00:19:12,600 na ang sinaunang karunungan at kapangyarihan 257 00:19:12,600 --> 00:19:15,920 ay ginagabayan ang kaniyang politikal na taktika at mga desisyon. 258 00:19:27,080 --> 00:19:30,480 Nagmamadaling umalis si Njinga pati ang kaniyang hukbo. 259 00:19:31,600 --> 00:19:33,560 Pinakamahirap na pasya para sa kaniya 260 00:19:33,560 --> 00:19:37,080 ang iwan ang kaniyang mga kapatid sa Isla ng Kindongo 261 00:19:37,080 --> 00:19:39,800 {\an8}sa kampo nito para sa kaligtasan nila. 262 00:19:42,640 --> 00:19:45,760 Sa puntong 'to, nasasakop na ng mga Portuges ang malaking bahagi 263 00:19:45,760 --> 00:19:47,840 ng kaharian ni Njinga, ang Ndongo. 264 00:19:49,480 --> 00:19:51,040 Upang protektahan ang kaniyang nasasakupan, 265 00:19:51,040 --> 00:19:53,200 kailangan niyang makipag-ugnayan. 266 00:19:55,920 --> 00:19:57,680 Sino ba siya sa akala niya? 267 00:20:01,320 --> 00:20:05,240 Noong 1626, pinadala ni Njinga ang kaniyang Mwene Lumbo, 268 00:20:05,240 --> 00:20:08,280 ang pinakamataas na opisyal at diplomatiko sa mga Portuges, 269 00:20:08,280 --> 00:20:10,280 para makipag-usap tungkol sa kapayapaan. 270 00:20:11,280 --> 00:20:13,640 Nagpapasalamat ako sa pahintulot na makaharap kayo. 271 00:20:14,400 --> 00:20:16,920 Hayaan niyong ipakilala ko ang sarili ko. 272 00:20:17,560 --> 00:20:19,000 Ako ang Mwene Lumbo, 273 00:20:19,880 --> 00:20:22,560 ang espesyal na kinatawan ng kamahalan, 274 00:20:22,560 --> 00:20:24,640 Reyna Njinga ng Ndongo. 275 00:20:25,400 --> 00:20:29,480 Ipinadala niya ang pinakamataas na opisyal bilang kaniyang pagrespeto. 276 00:20:29,480 --> 00:20:31,720 Umaasa siya na may magagawa 'yon 277 00:20:31,720 --> 00:20:33,480 para makipag-usap ang mga Portuges. 278 00:20:34,200 --> 00:20:37,960 Ipinababatid ni Reyna Njinga ang kaniyang lubos na pagbati, Kamahalan. 279 00:20:38,800 --> 00:20:40,320 Inatasan niya ako na ipaalam 280 00:20:40,920 --> 00:20:43,160 na bubuksan niyang muli ang mga pamilihan, 281 00:20:44,120 --> 00:20:47,120 kapalit ng pagkilala sa kaniya bilang isang Reyna. 282 00:20:48,600 --> 00:20:50,160 Inihahandog namin ang mga alay na 'to... 283 00:20:51,480 --> 00:20:53,720 bilang tanda ng kabutihang-loob mula sa aming reyna. 284 00:20:58,200 --> 00:20:59,840 Kasama ng marami pang pangako, 285 00:20:59,840 --> 00:21:02,920 umaasa kami na magdulot ito ng pagkakaintindihan. 286 00:21:19,600 --> 00:21:21,280 Ipakita sa ating panauhin... 287 00:21:21,920 --> 00:21:26,960 kung ano ang sinasabi niyang pagkakaintindihan. 288 00:21:55,040 --> 00:21:56,840 Ikinulong nila ang Mwene Lumbo 289 00:21:56,840 --> 00:21:59,360 at pinugutan siya kalaunan sa harap ng publiko. 290 00:22:00,560 --> 00:22:02,960 Pero hindi pa tapos ang mga Portuges. 291 00:22:02,960 --> 00:22:05,160 Lahat ay gagawin nila 292 00:22:05,160 --> 00:22:08,960 masiguro lang na hindi na maitutuloy ni Njinga ang kaniyang misyon. 293 00:22:11,240 --> 00:22:16,240 Kaya kailangan nila malaman ang pinagmumulan ng kahinaan ni Njinga. 294 00:22:21,360 --> 00:22:22,360 Mahal na Reyna. 295 00:22:25,000 --> 00:22:26,400 Magsalita ka! Ano'ng nangyari? 296 00:22:26,800 --> 00:22:29,160 Winasak ng mga Portuges ang Kilombo. 297 00:22:31,400 --> 00:22:32,880 Marami ang nasawi. 298 00:22:33,360 --> 00:22:34,640 Sina Funji at Kambu... 299 00:22:35,840 --> 00:22:37,520 ang mga kapatid ko, kumusta sila? 300 00:22:39,120 --> 00:22:40,240 Kinuha sila. 301 00:22:46,080 --> 00:22:47,240 Ano? 302 00:23:03,120 --> 00:23:04,320 Hindi. 303 00:23:06,920 --> 00:23:08,360 Hindi, pakiusap. 304 00:23:10,080 --> 00:23:12,480 Aking mga ninuno, pakiusap. 305 00:23:12,480 --> 00:23:13,640 Hindi. 306 00:23:13,640 --> 00:23:15,920 Pakiusap, hindi. 307 00:23:15,920 --> 00:23:18,880 Kinuha ang mga kapatid niya at ikinulong 308 00:23:19,440 --> 00:23:21,680 ng mga Portuges bilang pamain sa kaniya. 309 00:23:23,480 --> 00:23:26,640 Ang mga kapatid niyang 'to ang pinakamalapit sa kaniya. 310 00:23:28,200 --> 00:23:29,520 Sobrang nakakatakot 'yon. 311 00:23:30,840 --> 00:23:32,480 Kinuha sila ng mga Portuges, 312 00:23:33,280 --> 00:23:35,480 na walang ipinakita kundi karahasan 313 00:23:35,480 --> 00:23:37,880 gayundin sa mga nakaraang mga pinuno ng Ndongo. 314 00:23:40,400 --> 00:23:41,360 Tama na. 315 00:23:42,120 --> 00:23:43,720 Tumayo ka, Njinga. 316 00:23:44,960 --> 00:23:47,120 Kailangan makita kang matatag ng mga ninuno. 317 00:23:51,640 --> 00:23:52,680 Tama. 318 00:23:52,680 --> 00:23:53,720 Ganyan nga. 319 00:23:53,720 --> 00:23:55,520 Nanlumo siya nang husto, 320 00:23:55,520 --> 00:23:58,800 at kailangan niyang mag-isip ng dapat gawin 321 00:23:58,800 --> 00:24:03,600 at kailangan na handa siya sa kung ano ang hihingin sa kaniya 322 00:24:03,600 --> 00:24:05,520 upang maibalik ang mga kapatid niya. 323 00:24:10,600 --> 00:24:12,000 Mananatili tayo rito ngayong gabi. 324 00:24:15,160 --> 00:24:17,160 Aalis tayo bukas papunta sa Imbangala. 325 00:24:17,160 --> 00:24:18,440 Babalik tayo kay Kasa? 326 00:24:19,200 --> 00:24:21,640 Hindi. Bata pa si Kasa. Pupunta ako kay Punong Kasanje. 327 00:24:22,600 --> 00:24:24,600 Mahal na Reyna, tama ba 'yon? 328 00:24:24,600 --> 00:24:27,040 - Si Kasanje ay-- - Hindi dapat subukan ang lalaking iyon. 329 00:24:27,040 --> 00:24:28,440 Wala na akong pagpipilian. 330 00:24:28,760 --> 00:24:30,280 Siya lang ang tanging tao... 331 00:24:31,080 --> 00:24:33,400 na makapagbibigay ng kailangan ko... 332 00:24:34,400 --> 00:24:35,880 upang malabanan ang mga Portuges. 333 00:24:37,040 --> 00:24:40,120 Handa ka ba sa kahihinatnan nito? 334 00:24:42,520 --> 00:24:43,560 Oo. 335 00:24:45,480 --> 00:24:49,480 Hindi ka nagpapadala ng kambing upang labanan ang isang leon. 336 00:24:50,920 --> 00:24:52,680 Gusto ko maibalik ang mga kapatid ko. 337 00:24:53,320 --> 00:24:55,680 Gusto kong mapalayas sa lupain ko ang mga Portuges. 338 00:24:55,680 --> 00:24:58,400 Bawat isa sa kanila, mamamatay! 339 00:24:59,960 --> 00:25:04,480 Nanghina si Njinga matapos nalagasan ang kaniyang puwersa. 340 00:25:04,480 --> 00:25:07,400 Kailangan niyang mabuong muli ang kaniyang base. 341 00:25:07,400 --> 00:25:09,400 Kailangan niya ng mga tao at ng hukbo, 342 00:25:09,400 --> 00:25:11,880 at kailangan niya ng makakatulong 343 00:25:11,880 --> 00:25:15,760 sa kaniya na masiguro na wala ng mapapatay ang mga Portuges 344 00:25:15,760 --> 00:25:17,560 o kahit sino sa pamilya niya. 345 00:25:18,800 --> 00:25:22,960 Kahit na nasa alanganin, nagpasya siyang gumawa ng marahas na hakbang, 346 00:25:22,960 --> 00:25:26,880 at subukang makipag-alyansa sa kapitan ng Imbangala na si Kasanje. 347 00:25:31,520 --> 00:25:36,480 Si Kasanje ang pinakamakapangyarihan na pinuno na mga Imbangala. 348 00:25:36,480 --> 00:25:40,760 Nahigitan ng kakayahan niya ang lahat ng mga naging pinuno ng Imbangala. 349 00:25:40,760 --> 00:25:44,000 Mayroon siyang napakalaking base na may 80,000 mandirigma 350 00:25:44,000 --> 00:25:46,840 at alam ni Njinga na magagamit niya ito. 351 00:25:47,640 --> 00:25:52,280 Kilala si Kasanje sa karahasan niya, kanibal, at mapanganib. 352 00:25:54,240 --> 00:25:58,560 Matagal na siyang kaaway na sinalakay ang Ndongo may pitong taon na nakakaraan. 353 00:26:08,240 --> 00:26:12,520 TERITORYO NG IMBANGALA 354 00:26:14,000 --> 00:26:16,560 Sa oras na 'to, ang Imbangala ni Kasanje 355 00:26:16,560 --> 00:26:19,960 ay nangangarap na makaalis sa nomadikong pamumuhay 356 00:26:19,960 --> 00:26:21,480 at maging mas maayos na pangkat. 357 00:26:21,480 --> 00:26:24,120 Pareho silang mayroong bagay na gusto ng bawat isa. 358 00:26:24,120 --> 00:26:26,440 Mayroon siyang matatag na hukbo na kailangan ni Njinga, 359 00:26:26,440 --> 00:26:29,080 at alam ni Njinga kung paano bumuo ng kaharian para sa kaniya. 360 00:26:31,320 --> 00:26:32,720 'Yon ang huling pag-asa niya. 361 00:26:32,720 --> 00:26:36,040 Kung magkakaroon siya ng kaalyansa, makakabuo siya ng kapangyarihan, 362 00:26:36,040 --> 00:26:39,120 at siya ang magiging pinakamalaking banta sa rehiyon. 363 00:26:39,120 --> 00:26:41,400 Anak ka nga ng iyong ina. 364 00:26:42,360 --> 00:26:43,400 Ibig sabihin? 365 00:26:44,760 --> 00:26:46,480 Sa palagay mo ba ay madali lang 'yan, 366 00:26:46,840 --> 00:26:49,160 ang makasama ang isang makapangyarihang lalaki gaya ng iyong ama? 367 00:26:50,440 --> 00:26:52,160 Mas makapangyarihan pa sa isang 'to. 368 00:26:56,440 --> 00:26:57,560 Tumawag ka sa iyong ina. 369 00:26:58,440 --> 00:27:02,720 Ang espiritu ng iyong ina ang kailangan mo ngayon, hindi sa iyong ama. 370 00:27:05,120 --> 00:27:07,160 Maaaring siya ay mayabang, 371 00:27:08,160 --> 00:27:09,760 pinatatag sa labanan na Imbangala... 372 00:27:11,280 --> 00:27:12,520 pero lalaki pa rin siya. 373 00:27:15,320 --> 00:27:18,440 Kaya hindi ko siya babatiin bilang isang babaeng hari. 374 00:27:19,320 --> 00:27:20,640 Ngunit isang reyna. 375 00:27:23,440 --> 00:27:25,520 Dahil babae rin ako. 376 00:27:29,400 --> 00:27:30,560 Sa ngayon. 377 00:28:41,960 --> 00:28:43,240 Naparito ako... 378 00:28:44,640 --> 00:28:45,680 upang humingi ng kanlungan... 379 00:28:46,920 --> 00:28:48,400 at ng isang alyansa... 380 00:28:50,600 --> 00:28:55,800 sa nag-iisang lalaki sa kaharian na ito na totoong may kakayahan 381 00:28:55,800 --> 00:28:57,480 na talunin ang mga Portuges. 382 00:28:58,960 --> 00:29:00,480 Ang dakilang Njinga... 383 00:29:01,760 --> 00:29:04,080 ay humihingi ng aking proteksyon sa mga Portuges. 384 00:29:06,760 --> 00:29:09,800 Bilang kapalit, matapat akong makikipaglaban na kasama ka. 385 00:29:10,920 --> 00:29:12,120 Na mayroong? 386 00:29:13,760 --> 00:29:14,760 Na may... 387 00:29:15,560 --> 00:29:16,520 puso. 388 00:29:19,280 --> 00:29:21,680 At kahit ano pa 389 00:29:21,680 --> 00:29:25,840 na nais ibigay ng dakilang Punong Kasanje sa 'kin. 390 00:29:28,040 --> 00:29:31,360 Maraming beses na akong nakipaglaban kasama ang Imbangala. 391 00:29:32,560 --> 00:29:35,640 Hinding-hindi ko sila binigo. 392 00:29:37,240 --> 00:29:38,600 Napakahusay mong magsalita. 393 00:29:38,600 --> 00:29:40,600 - Salamat. - Ngunit ang mga 'yan... 394 00:29:41,280 --> 00:29:44,240 ay kulang para tanggapin ka sa kampong 'to. 395 00:29:45,920 --> 00:29:46,960 Ano'ng dapat kong gawin? 396 00:29:54,400 --> 00:29:55,800 May dalawang kondisyon ako. 397 00:29:57,560 --> 00:29:58,720 Una, magiging asawa kita. 398 00:30:00,480 --> 00:30:03,320 Ako ang Panginoon ng Kilombo na ito. 399 00:30:04,840 --> 00:30:07,600 At iisa lamang ang dapat na maging panginoon, hindi dalawa. 400 00:30:07,600 --> 00:30:09,720 Hindi mo puwedeng gawin sa akin ang ginawa mo kay Kasa. 401 00:30:12,960 --> 00:30:14,520 At ang pangalawa? 402 00:30:16,320 --> 00:30:17,840 Itapon mo 'yan. 403 00:30:19,240 --> 00:30:21,240 Ayokong makitang hawak mo 'yan. 404 00:30:21,240 --> 00:30:24,720 Ang simbolo ng iyong kapangyarihan ay walang lugar dito. 405 00:30:26,960 --> 00:30:29,200 May mga bagay na ritwal ang Njinga, 406 00:30:29,560 --> 00:30:31,800 gaya ng mga hari sa Aprika. 407 00:30:32,400 --> 00:30:36,280 Mayroon akong maharlikang kuwintas. Maharlikang baston. 408 00:30:37,040 --> 00:30:40,560 Mayroong sinturon si Njinga, ang lunga, 409 00:30:40,560 --> 00:30:44,640 na sumisimbolo sa kapangyarihan niya bilang babaeng hari. 410 00:30:47,280 --> 00:30:49,320 Itapon mo 'yan. 411 00:31:03,360 --> 00:31:07,520 Alam niya na para mapalakas niya ang sarili at mabawi ang mga kapatid niya, 412 00:31:07,520 --> 00:31:09,800 kailangan niyang mag-sakripisyo. 413 00:31:24,920 --> 00:31:27,920 Isa sa mga pamamaraan na ginagamit niya sa buong buhay niya 414 00:31:27,920 --> 00:31:29,760 ay ang makisama sa ibang kultura, 415 00:31:29,760 --> 00:31:34,440 tanggapin ang mga kultura na banyaga sa kaniya upang makuha ang mga nais niya. 416 00:31:34,920 --> 00:31:36,120 At sa tingin ko, iyon ay talagang kakaiba 417 00:31:36,600 --> 00:31:37,920 tungkol kay Njinga bilang isang pinuno. 418 00:31:39,120 --> 00:31:40,760 Sabi mo ay gusto mong makipaglaban, 419 00:31:42,000 --> 00:31:44,160 at pamunuan ang malaking puwersa ng aking mga tao. 420 00:31:45,280 --> 00:31:48,480 Hindi mo magagawa iyan nang walang titulo. 421 00:31:50,520 --> 00:31:53,760 Kaya nagpasya ako na italaga ka Reyna Njinga. 422 00:31:55,320 --> 00:31:57,360 Ang Pinuno ng Hukbo at Mahuhusay na Mandirigma. 423 00:31:58,760 --> 00:31:59,800 Subalit... 424 00:32:01,280 --> 00:32:02,360 Subalit ano? 425 00:32:05,440 --> 00:32:07,480 - May iba pang kondisyon? - Kilalang-kilala mo 'ko. 426 00:32:09,120 --> 00:32:12,320 - Magiging mapanganib tayong mag-asawa. - Ano ang gusto mo mula sa akin, Kasanje? 427 00:32:12,320 --> 00:32:13,280 Hindi lang ako. 428 00:32:14,680 --> 00:32:15,640 Kami! 429 00:32:26,520 --> 00:32:27,960 Kailangan mong gawin ang Ritwal ng Dugo. 430 00:32:31,120 --> 00:32:32,640 Patunayan mo na talagang kaisa ka namin. 431 00:32:33,880 --> 00:32:37,480 Gawin mo ito at lahat ng ipinangako ko sa 'yo ay makukuha mo kaagad. 432 00:32:52,400 --> 00:32:54,440 Kailangan niyang patunayan ang kaniyang sarili 433 00:32:54,440 --> 00:32:58,360 na determinado siya maging Imbangala. 434 00:33:00,200 --> 00:33:03,920 Kailangan niyang pagdaaanan ang ilang mga ritwal. 435 00:33:06,200 --> 00:33:10,440 Kailangan niyang uminom ng dugo ng tao. 436 00:33:16,840 --> 00:33:19,960 Ang pangyayari na iyon sa buhay ni Njinga 437 00:33:19,960 --> 00:33:22,920 ang talagang pinagdebatehan sa mga tala 438 00:33:22,920 --> 00:33:25,040 at sa mitolohiya ni Njinga. 439 00:33:28,760 --> 00:33:33,960 Hanggang saan umabot ang kaniyang pagiging kanibal na Imbangala? 440 00:33:35,080 --> 00:33:36,720 Kumain din ba siya ng tao? 441 00:33:36,720 --> 00:33:39,720 Nagsakripisyo rin ba siya ng tao? 442 00:33:43,040 --> 00:33:45,600 {\an8}Demonyo ang paglalarawan 443 00:33:45,600 --> 00:33:51,200 {\an8}ng mga Portuges sa Imbangala, bilang mga kanibal na barbaro. 444 00:33:51,200 --> 00:33:53,160 At ang mga Portuges 445 00:33:53,160 --> 00:33:58,720 ay ginamit ito upang wasakin ang pagkilala kay Njinga. 446 00:33:58,720 --> 00:34:00,280 Sa opinyon ko, 447 00:34:00,280 --> 00:34:03,960 walang kinain na puso ang sinuman. 448 00:34:04,520 --> 00:34:06,320 Hindi kumain si Njinga ng puso ng kahit na sino. 449 00:34:20,560 --> 00:34:23,000 Pagkatapos niya maging Kapitan ng Imbangala, 450 00:34:23,000 --> 00:34:27,679 ibinaling ni Njinga ang kaniyang isip at lakas sa pananakop. 451 00:34:28,400 --> 00:34:29,400 Ano? 452 00:34:33,600 --> 00:34:34,760 May isa pa akong gusto. 453 00:34:35,440 --> 00:34:36,480 Mayroon pa? 454 00:34:40,960 --> 00:34:41,880 Isang kuta. 455 00:34:43,239 --> 00:34:45,679 Gusto mo nang pag-usapan ang tungkol sa digmaan? 456 00:34:45,679 --> 00:34:46,600 Oo. 457 00:34:49,639 --> 00:34:51,080 Mayroon ka ng kuta. 458 00:34:52,639 --> 00:34:54,760 - Dito mismo. - Gusto ko ng sarili ko. 459 00:34:56,600 --> 00:35:00,040 Na malakas kung saan puwede akong magplano at magtayo... 460 00:35:01,440 --> 00:35:04,360 at lusubin ang mga Portuges kung saan sila pinakamasasaktan. 461 00:35:06,040 --> 00:35:08,400 Bakit pakiramdam ko, alam mo na kung saan? 462 00:35:14,120 --> 00:35:17,440 Gusto kong maging kuta ang Matamba. 463 00:35:19,680 --> 00:35:21,200 Kung tutulungan kita sa gusto mo... 464 00:35:23,000 --> 00:35:24,600 ano'ng makukuha kong kapalit? 465 00:35:27,320 --> 00:35:28,920 Ano ba'ng gusto mo, Kasanje? 466 00:35:31,120 --> 00:35:33,600 Ano ang posible kong ibigay sa pinakamakapangyarihang si Kasanje? 467 00:35:34,200 --> 00:35:35,360 Ikaw ang gusto ko. 468 00:35:35,640 --> 00:35:37,240 - Nasa iyo na 'ko. - Ang katapatan mo. 469 00:35:38,320 --> 00:35:40,200 - Nasa iyo na-- - Hindi, Njinga. 470 00:35:41,440 --> 00:35:42,560 Makinig ka. 471 00:35:46,480 --> 00:35:48,280 Gusto mong wakasan ang mga Portuges? 472 00:35:51,880 --> 00:35:53,480 Gusto kong magkaroon ng sarili kong kaharian. 473 00:35:55,240 --> 00:35:56,880 Isang malakas na kaharian. 474 00:36:04,600 --> 00:36:05,680 At gusto ko... 475 00:36:06,760 --> 00:36:07,920 Na pagtiwalaan mo ako? 476 00:36:10,200 --> 00:36:11,640 - Na ako ay magiging... - Tapat. 477 00:36:13,800 --> 00:36:14,840 Palagi. 478 00:36:17,840 --> 00:36:19,120 Mapagkakatiwalaan ba kita? 479 00:36:20,840 --> 00:36:22,040 Kasanje... 480 00:36:25,120 --> 00:36:27,120 Ako ang nakahubad dito sa kama mo. 481 00:36:29,200 --> 00:36:31,000 Wala na akong maitatago. 482 00:36:38,480 --> 00:36:39,520 Ibigay mo sa 'kin... 483 00:36:41,000 --> 00:36:42,120 ang ilang libo mong... 484 00:36:43,040 --> 00:36:44,640 pinakamalalakas na tauhan. 485 00:36:47,320 --> 00:36:50,640 Bibigyan kita ng kaharian. 486 00:36:52,840 --> 00:36:54,120 May kasunduan tayo. 487 00:36:55,880 --> 00:36:57,920 Mahal na Reyna ng Matamba. 488 00:37:14,440 --> 00:37:17,760 Mahalaga para kay Njinga ang pagsakop sa Matamba, 489 00:37:17,760 --> 00:37:20,360 sa paraan ng istratehiya, politikal, at militar. 490 00:37:21,360 --> 00:37:23,960 Katabi ito mismo ng hangganan ng kaharian ng Ndongo. 491 00:37:23,960 --> 00:37:26,040 Kaya puwede siyang sumalakay mula rito 492 00:37:26,040 --> 00:37:28,560 at guluhin nang husto ang mga Portuges. 493 00:37:29,440 --> 00:37:30,760 Kasama ang mga tao ni Kasanje, 494 00:37:30,760 --> 00:37:33,640 sinimulan niya ang apat na taon na pananakop sa Matamba. 495 00:37:33,640 --> 00:37:36,840 at doon niya talaga pinatatag nang husto 496 00:37:36,840 --> 00:37:38,840 ang kaniyang bagong teritoryo. 497 00:37:39,240 --> 00:37:43,280 KAHARIAN NG MATAMBA 498 00:37:48,560 --> 00:37:50,000 Sa edad niyang 53, 499 00:37:50,000 --> 00:37:52,480 pinangungunahan ni Njinga ang pinagsamang puwersa 500 00:37:52,480 --> 00:37:56,080 ng libo-libong mga madirigmang Imbangala at sundalong Mbundu. 501 00:38:10,080 --> 00:38:13,760 Sinakop niya ang kaharian at kalaunan ay narating niya ang kabisera, 502 00:38:13,760 --> 00:38:18,120 kung saan naroon ang palasyo ng Reyna ng Matamba. 503 00:38:47,680 --> 00:38:48,520 Hindi! 504 00:38:49,840 --> 00:38:51,960 Hindi tayo mga Portuges. 505 00:38:51,960 --> 00:38:54,680 Hindi ganito ang pagtrato natin sa mga maharlikha. 506 00:38:57,400 --> 00:38:58,880 Kahit pa natalo natin sila. 507 00:39:02,600 --> 00:39:03,840 Sinabi ko nang-- 508 00:39:07,080 --> 00:39:09,720 Kailangan pa ba nating pumunta kay Kasanje at ayusin 'to ngayon? 509 00:39:10,720 --> 00:39:11,800 Bingi ka ba? 510 00:39:12,360 --> 00:39:14,800 Umalis ka na habang may mga paa ka pang mailalakad. 511 00:39:30,720 --> 00:39:32,640 Hindi ka nila puwedeng saktan. Huwag kang matakot. 512 00:39:34,360 --> 00:39:35,240 Eh, ikaw? 513 00:39:37,560 --> 00:39:39,400 Dapat ka ba naming katakutan? 514 00:40:02,240 --> 00:40:03,960 Lumayas ka na. 515 00:40:04,920 --> 00:40:05,960 Pero huwag kang mag-alala. 516 00:40:07,600 --> 00:40:09,960 Magiging ligtas ka hanggang sa maihatid ka. 517 00:40:12,120 --> 00:40:16,120 Puwede kang mamuno sa ngalan ko, pero hindi ka na makakabalik dito 518 00:40:16,120 --> 00:40:17,840 nang walang pahintulot ko. 519 00:40:19,160 --> 00:40:21,720 Sa akin na ang Matamba. 520 00:40:22,840 --> 00:40:23,960 Naiintindihan mo? 521 00:40:27,160 --> 00:40:28,360 Masusunod. 522 00:40:28,760 --> 00:40:31,000 - Aalis kami ng anak ko-- - Maiiwan siya rito. 523 00:40:32,400 --> 00:40:33,480 Ano? 524 00:40:35,600 --> 00:40:37,040 Napakabata pa niya. 525 00:40:37,760 --> 00:40:39,240 Marami pa siyang dapat matutuhan. 526 00:40:39,520 --> 00:40:42,240 - Hindi mo siya mapapakinabangan. - Ako lang ang makapagsasabi no'n. 527 00:40:44,560 --> 00:40:45,680 Huwag kang mag-alala. 528 00:40:46,440 --> 00:40:48,040 Basta umalis ka, 529 00:40:49,280 --> 00:40:51,480 at sundin ang nais ng iyong Reyna... 530 00:40:53,320 --> 00:40:54,720 magiging ligtas siya. 531 00:40:55,920 --> 00:40:58,600 - Sandali. - Makakaasa ka sa 'kin. 532 00:41:22,240 --> 00:41:23,720 Hindi ito personal. 533 00:41:30,600 --> 00:41:32,200 Kailangang mangyari 'to. 534 00:41:36,640 --> 00:41:38,160 Makakaalis ka na. 535 00:41:39,040 --> 00:41:40,160 Pakiusap. 536 00:41:40,680 --> 00:41:43,120 Ang sabi ko, alis na! 537 00:41:43,600 --> 00:41:45,360 Ako lang ang mayroon siya. 538 00:41:45,360 --> 00:41:47,560 Pakiusap. Ako lang ang mayroon siya! 539 00:41:47,560 --> 00:41:50,400 Hindi! 540 00:41:51,520 --> 00:41:52,760 Hindi! 541 00:41:53,120 --> 00:41:54,560 Ang pagkuha sa anak ni Muongo 542 00:41:54,560 --> 00:41:57,720 ay naging mahirap ngunit kailangang gawin ni Njinga. 543 00:41:57,720 --> 00:42:01,320 Masisiguro nito na hindi na babalik si Muongo sa Matamba. 544 00:42:04,680 --> 00:42:07,760 Siya na ngayon ang Reyna ng kahariang ito. 545 00:42:07,760 --> 00:42:11,480 Kailangan ni Njinga na gumawa ng mahihirap na pasya 546 00:42:11,480 --> 00:42:14,880 upang masiguro na mabibigyan niya ng tiyak na kalayaan 547 00:42:14,880 --> 00:42:16,840 at soberanya ang mga nasasakupan niya. 548 00:42:35,120 --> 00:42:37,560 Nagawa ni Njinga ang kamangha-manghang pagbabalik. 549 00:42:37,560 --> 00:42:41,640 Isa na siyang Kapitan ng Imbangala, ang mandirigmang reyna na kinatatakutan, 550 00:42:41,640 --> 00:42:44,720 na nag-uutos sa nasa 100,000 na malalakas na mandirigma, 551 00:42:45,280 --> 00:42:49,720 ngunit sa kabila nito, nasa kamay pa rin ng mga Portuges ang kaniyang mga kapatid. 552 00:42:50,480 --> 00:42:53,640 Ililigtas ko kayo, mga kapatid ko. 553 00:44:06,960 --> 00:44:10,200 {\an8}Ang pagsasalin ng subtitle ay ginawa ni Anne B. Mariano